KIDS GEOGRAPHIC #3 by Vlad Chumachenko

ËÅÒÎ 2015

KIDS GEOGRAPHIC

ÓÊÐÀÈÍÀ

Ïðèøåëüöû ÑÐÅÄÈ ÍÀÑ

Â ÍÎÌÅÐÅ ÈÑÒÎÐÈß ÓÑÀÄÜÁÛ «ÍÀÒÀËÜÅÂÊÀ»: ÒÐÓÄÎÌÚ ÂÎÇÂÛØÀÞÑÚ ÏÎËÅÇÍÛÅ ÏËÎÒÈÍÛ: ÁÎÁÅÐ – ÏÐÈÐÎÄÍÛÉ ÂÎËÎÍÒÅÐ ÍÅÎÁÛ×ÍÛÅ ËÀÍÄØÀÔÒÛ: ÏÎÑËÅÄÍÈÉ ÔÎÐÏÎÑÒ ÊËÀÄÛ ÕÎËÎÄÍÎÃÎ ßÐÀ: ËÅÃÅÍÄÛ, ÇÀÐÛÒÛÅ Â ÇÅÌËÞ ÝÊÎ-ÂÎËÎÍÒÅÐÑÒÂÎ: GREEN PEACE ÏÎ-ÓÊÐÀÈÍÑÊÈ ÃÐÎØ ÍÀ ÇÓÁ, ÈËÈ ×ÅÌ ÐÀÑÏËÀ×ÈÂÀËÈÑÜ ÊÀÇÀÊÈ

Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà Êàòåðèíà Çîëîòàðåâà

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

ÑËÎÂÎ ÐÅÄÀÊÒÎÐÀ Ýêñïåäèöèÿ äëèíîé â äâå íåäåëè ïîäõîäèò ê êîíöó. Â ïàìÿòè âñïëûâàþò ðàçëè÷íûå ìîìåíòû. Âñå íà÷èíàëîñü äîëãîé ïîåçäêîé ïî «ñûðîïîäîáíûì» äîðîãàì Óêðàèíû è 7-äíåâíûì ïðîæè âàíèåì â ïàëàòêàõ íà ïðèðîäå. Êàæäûé äåíü ìû âûáèðàëèñü íà ðàçíûå âûåçäû äëÿ îòêðûòèÿ íîâûõ ÷óäåñ ïðèðîäû è êàæäûé ðàç âîçâðàùàëèñü óñòàâøèìè, íî îäíîâðåìåííî îòäîõíóâøèìè. Ñ÷àñòëèâûå è îçàðåííûå. ×òî ñêàçàòü, çà ýòîò ïåðèîä ìû îòêðûëè äëÿ ñåáÿ íîâûé ìèð. Øóìíûé ãîðîä îòîøåë íà çàäíèé ïëàí, íà ñìåíó ïðèøåë ëåñ, ñ åãî ïòèöàìè, ðàñòåíèÿìè è äåðåâüÿìè.

Ñèìôîíèÿ çàïàõîâ Çàêðîé ãëàçà, èëè íåò, äàæå íå îòêðûâàé. ×òî òû ÷óâñòâóåøü? Öâåò, çàïàõ, òåïëî, õîëîä? Êàêèå îíè? Ñëàäêîâàòî-ãîðüêèå èëè, áûòü ìîæåò, íåæíî-áàðõàòíûå? Êàêèå çâóêè òû ñëûøèøü? Ïëàâíûå, ìåëîäè÷íûå, ñïîêîéíûå èëè áûñòðûå? Ïðèñëóøàéñÿ âíèìàòåëüíî, âåñü ëåñ íàïîëíåí èìè. Âñå ñîçäàåò ñâîé îñîáûé àðîìàò. Äà-äà, èìåííî àðîìàò. Øåëåñò âåòðà, ïåíèå ïòèö, ðàçíîîáðàçíûå ÿãîäû è ïðåêðàñíûå öâåòû – âñå ýòî ïàõíåò ïî-îñî áåííîìó, ñîçäàåò óíèêàëüíóþ ìåëîäèþ èç îùóùåíèé. Áóäòî ìóçûêàëüíîå ïðîèçâåäåíèå, óìåëî íàïèñàííîå òàëàíòëèâûì êîìïîçèòîðîì è íåæíî ïåðåëîæåííîå íà èíñòðóìåíòû ëåñà. Çàõîäèì â ñîñíîâûé áîð. Íåò, íåò, íå îòêðûâàé ãëàçà. ×òî ïåðâîå òû ïî÷óâñòâîâàë? Çàïàõ ñî ñåí? Äà, ñëîâíî èñêóñíûé çàïåâàëà – ñîëèñò ëåñíîãî îðêåñòðà – ýòîò àðîìàò ïåðâûì ïðîíèêàåò â òåáÿ, íàïîëíÿåò âñå òâîå ñóùåñòâî è íå îòïóñêàåò. Ýòî õâîÿ: åëè, ñîñíû, ìîææåâåëüíèê. Âäîëü ýòèõ äåðåâüåâ è êóñòîâ, ñëîâíî ïî ïëàâíûì ðå÷íûì ïîòîêàì, ñïóñêàþòñÿ ìàëåíüêèå êàïåëüêè ñìîëû, ðàçíîñÿùèå ðàçíîîáðàçíóþ ïàëèòðó çàïàõîâ íà âñþ îêðóãó. Òû åùå íå îòêðûâàë ãëàç? Õîðîøî, ñîçäàé ñîáñòâåííóþ êàðòèíó ïðîèñõîäÿùåãî. Ïðåîáðàçóé çàïàõ â öâåò è íàñëàæäàéñÿ èìè... Ãëàâíûé ðåäàêòîð æóðíàëà Kids Geographic Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Òðóäîìú âîçâ Êàòåðèíà Çîëîòàðåâà, Èëüÿ Òèòîðåíêî, Íèêèòà Ñåëåçíåâ

Ïóòåøåñòâóÿ ïî ìèðó, ìû èíîãäà çàáûâàåì, êàê óäèâèòåëüíî òî, ÷òî íàõîäèòñÿ ïðÿìî ïåðåä -íà øèì íîñîì. À âåäü íå íóæíî äàëåêî èäòè çà ÷óäåñà ìè – äîñòàòî÷íî ïðîåõàòü ñîâñåì íåìíîãî, ÷òîáû íàòêíóòüñÿ íà ìåñòà ñ óäèâèòåëüíîé èñòîðèåé. ÇÀÁÐÎØÅÍÍÛÉ ÇÀÌÎÊ Â Õàðüêîâñêîé îáëàñòè, íåïîäàëåêó îò Ñëîáîæàíñêîãî ïàðêà, ðàñïîëîæèëàñü Íàòàëüåâñêàÿ óñàäüáà. Áîëåå 50 ãåêòàð ñåé÷àñ ïóñòóþò, çàðîñøèå êóñòàðíè êàìè è äåðåâüÿìè. Âåëè÷åñòâåííûå ñòðîåíèÿ, ñîõðàíèâøèåñÿ åùå ñ òåõ âðåìåí, ñåé÷àñ íèêîìó íå íóæíû. À âåäü ïîïàäè ýòà òåððèòîðèÿ â óìåëûå ðóêè, âûøëî áû ÷òî-òî èíòåðåñíîå, ïðèâëåêàþùåå òóðèñòîâ. Êîãäà-òî äàâíî – áîëåå ñòà ëåò íàçàä – Èâàí Ãåðà ñèìîâè÷ Õàðèòîíåíêî, ðîäèâøèéñÿ â ñåìüå áåäíûõ íè÷àëè ñ åâðîïåéñêèì îáùåñòâîì ñàäîâîäîâ. Íåïîêðåñòüÿí è ñ âîçðàñòîì ðàçáîãàòåâøèé, âûêóïèë ýòó äàëåêó îò «Íàòàëüåâêè», íå äàëüøå 15 êèëîìåòðîâ, çåìëþ è ïîñòðîèë íà íåé ñîáñòâåííóþ óñàäüáó. Âñÿ êîãäà-òî ðàñïîëàãàëàñü óñàäüáà èçâåñòíûõ ó÷åíûõ òåððèòîðèÿ äåëèëàñü íà äâà êîðïóñà: â îäíîì æèëè Êàðàçèíûõ. Â ÷åñòü îäíîãî èç íèõ â Õàðüêîâå íàçâàëè ÷ëåíû ñåìåéñòâà, â äðóãîì - ñòóäåíòû, ïðèåçæàþùèå èíñòèòóò, êîòîðûé ñ÷èòàåòñÿ îäíèì èç ëó÷øèõ â Óêðà èç ñåëüñêîõîçÿéñòâåííûõ èíñòèòóòîâ. èíå. Òàê æå, êàê è Õàðèòîíåíêî, Êàðàçèíû ëþáèëè Ïðîæèâàþùèì íà òåððèòîðèè óñàäüáû ñòóäåíòàì ðàñòåíèÿ, ïîýòîìó ñåìüè ñîòðóäíè÷àëè äðóã ñ äðóãîì. Õàðèòîíåíêî ïëàòèë îòëè÷íóþ ñòèïåíäèþ, - ðàññêà Íå òîëüêî ôàóíà èíòåðåñîâàëà Èâàíà Õàðèòîíåíêî. çûâàåò ýêñêóðñîâîä, ïîêàçûâàÿ íà ñîõðàíèâøååñÿ Îí, êàê è åãî ñûí – Ïàâåë, óâëåêàëñÿ êîííûì ñïîð çäàíèå. Íàì óäàëîñü íàéòè ñòàðûå ôîòîãðàôèè, ãäå òîì. Òîëüêî ëó÷øèå ïðåäñòàâèòåëè ñêàêîâûõ ïîðîä ãëàâíûé êîðïóñ óñàäüáû åùå íàñåëåí æèëüöàìè. ëîøàäåé ñòîÿëè â èõ êîíþøíÿõ è íåîäíîêðàòíî -çà íèìàëè ïðèçîâûå ìåñòà íà ñîðåâíîâàíèÿõ. Ãîâîðÿò, ÑÅÌÜß ËÞÁÈÒÅËÅÉ ÏÐÈÐÎÄÛ ÷òî êîíþõè äàæå èñïîëüçîâàëè ïîëóàâòîìàòè÷åñêèå Âñÿ ñåìüÿ Õàðèòîíåíêî óâëåêàëàñü çåìëåäåëèåì. êîðìóøêè, ÷òîá ïîäàâàòü ñåíî è îâåñ â ñòîéëà. Íî ×òîáû ïîëó÷èòü èçûñêàííûå ðàñòåíèÿ, îíè ñîòðóä ñåé÷àñ, ê ñîæàëåíèþ, îñòàëèñü ëèøü ãîëûå íèêîìó íå íóæíûå ñòåíû. Ëîøàäè – äàëåêî íå âñå æèâîòíûå, êîòîðûõ ëþáèëà ýòà ñåìüÿ. Â èõ óâëå÷åíèÿ òàêæå âõîäèëî ñâèíîâîäñòâî. - Ãðàöèîçíûå ôàçàíû, âûðàùåííûå íà ïòèöåôåðìå, ãóëÿëè ïðÿìî ïî óñàäüáå áåçî âñÿêèõ îãðàíè÷åíèé, - äåìîíñòðèðóÿ îäèí èç ñåìåéíûõ ñíèìêîâ, íà êîòîðûå ïîïàëè ïåðíàòûå, ðàññêàçûâàë ýêñêóðñîâîä. ÎÒ ÐÎÄÎÂÎÃÎ ÈÌÅÍÈß ÄÎ ÒÓÁÄÈÑÏÀÍÑÅÐÀ Ñî âðåìåíåì ñûí Èâàíà Ãåðàñèìîâè÷à Ïàâåë ïðèãëàñèë íà ýòó òåððèòîðèþ àðõè òåêòîðà ïî ôàìèëèè Ùóñîâ. Ðóêàìè ìàñòåðà â «Íàòàëüåâêå» áûëà ïîñòðîåíà âå-

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

ÔÎÒÎ öåðêâè: Èëüÿ Òèòîðåíêî

ûøàþñú ëè÷åñòâåííàÿ öåðêîâü ñ ýëåìåíòàìè ïðàâîñëàâèÿ è êàòîëè÷åñòâà, áóäòî ñîçäàííàÿ åùå äî ðàçäåëåíèÿ õðèñòèàíñòâà. Ìîãóùåñòâåííûå æåëåçíûå âîðîòà ñî øïèëÿìè íà êðûøå ñ òåõ ïîð âñòðå÷àþò êàæäîãî, êòî ïîñåùàåò óñàäüáó, è ïðîâîæàþò èõ ïî êëåíîâîé àëëåå, âûìîùåííîé áðóñ÷àòêîé. Äåéñòâóþùàÿ äî-ñå ãîäíÿøíåãî äíÿ âîäîíàïîðíàÿ áàøíÿ óñòðåìëÿåòñÿ â íåáåñà ñêâîçü ïûøíûå êðîíû äåðåâüåâ. Åùå Ùóñîâ ñïðîåêòèðîâàë êóçíþ. È ñåé÷àñ ðàáî÷åå ìåñòî êîâà ëåé ñòîèò íåòðîíóòûì âîçëå øèðîêèõ êîíþøåí. Ó ìëàäøåãî Õàðèòîíåíêî áûëî äâå äî÷åðè – Íàòàëüÿ è Åëåíà. Â ÷åñòü îäíîé èç íèõ è áûëà íàçâàíà óñàäü áà. Áóäó÷è ñîñòîÿòåëüíîé ñåìüåé, îíè ñìîãëè ïðîâåñòè â ýòî ãëóõîå ìåñòî, îòäàëåííîå îò öèâèëèçàöèè, ýëåêòðè÷åñòâî è êàíàëèçàöèþ, êîòîðûå ðàáîòàþò è äî ñèõ ïîð è ðåäêî òðåáóþò ðåìîíòà. Èâàí Õàðèòîíåíêî óìåð ïîñëå ñâàäüáû Íàòàëüè, à Ïàâåë ïðîäîëæèë åãî äåëî. Äåâèç ñåìüè íå äàðîì ãðàíèöó. Ñ òåõ ïîð âëàñòè èñïîëüçîâàëè «Íàòàëüåâãëàñèò: «Òðóäîì âîçâûøàþñü». Äâà ñàõàðíûõ çàâîäà, êó» êàê òóáåðêóëåçíûé äèñïàíñåð, è äàæå ñåé÷àñ åå ïðèíàäëåæàùèå ïðåæäå Èâàíó, ñ÷èòàëèñü îäíèìè èç çåìëè ïðèíàäëåæàò Ìèíçäðàâó, õîòÿ âñå ñîîðóæåíèÿ ëó÷øèõ íà òåððèòîðèè Ðîññèéñêîé Èìïåðèè. Èõ êèð - çàáðîøåíû è íå ýêñïëóàòèðóþòñÿ. Êðàñèâûå, õîòÿ è ïè÷íûé çàâîä òàêæå íå óñòóïàë ïî êà÷åñòâó. ïîñòàðåâøèå çäàíèÿ îñòàëèñü ïî÷òè íåòðîíóòûìè Îòåö ñåñòåð ñêîí÷àëñÿ çà äâà ãîäà äî ðåâîëþöèè. ñ òåõ âðåìåí, è òîëüêî îäèí èç êîðïóñîâ ñãîðåë. Êòî Åëåíà è Íàòàëüÿ ïîíèìàëè, ÷òî íàõîäèòüñÿ çäåñü çíàåò, êàêàÿ ñóäüáà æäàëà áû óñàäüáó, èìåé îíà -äî äîëüøå íåëüçÿ – ýòî îïàñíî,– ïîýòîìó ñáåæàëè -çà áðîñîâåñòíûõ õîçÿåâ?..

ÔÎÒÎ âîðîò: Íèêèòà Ñåëåçíåâ ÔÎÒÎ ïàíîðàìà: Èëüÿ Òèòîðåíêî

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Áîáåð – ïðèðîäíûé âîëîíòåð Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà, Ãëåá Ëåîí÷óê, Þðèé Çàëåâñêèé, Àëåêñàíäð Öâåòêîâ

Áîáðû... Êòî ýòî? Æèâîòíûå ñ öåííûì ìåõîì è Ïðèìåðíî 40 ìëí ëåò íàçàä ïî Àçèè õîäèëè ÷óäîâèïëîñêèì õâîñòîì? Ìîæåò ýòî òå ñàìûå ãðûçóíû, ùà âûñîòîé äî òðåõ ìåòðîâ. Ýòî áûëè ïåðâûå ïðÿêîòîðûõ ìû âèäèì â ìóëüòôèëüìàõ? Ñëèøêîì ìíî - ìûå ðîäñòâåííèêè íàøèõ ãåðîåâ. Áîáðû - ãðûçóíû, ãî âîïðîñîâ. Ïðåäëàãàåì ðàçîáðàòüñÿ. êàê è èõ âûìåðøèå «áðàòüÿ». À åùå ýòè æèâîòíûå – îòëè÷íûå ñòðîèòåëè. Ïðè÷åì Íàøà êîìàíäà âñòàëà íè ñâåò, íè çàðÿ – â òðè óòðà – ÷òîáû ïîëüçó îò èõ çàãîðîäîê-ïëîòèí ñëîæíî íåäîîöåíèòü. çàïå÷àòëåòü, êàê áîáð âûíûðèâàåò èç ñâîåé õàòêè íà óòðåííþþ Ñ èõ ïîìîùüþ áîáðû ðåãóëèðóþò óðîâåíü âîäû, ÷òî ïðîãóëêó. Íà òî, ÷òîáû ãðûçóí âûñóíóë ñâîé íîñ èç âîäû, óøëî áû âõîäû íå îñóøàëèñü, è õèùíèêè íå çàáðàëèñü â áîëåå äâóõ ñ ïîëîâèíîé ÷àñîâ. Íî íàì âñå-òàêè óäàëîñü ïîéìàòü ýòîò ðåäêèé ìîìåíò è ñäåëàòü êëàññíûé êàäð. æèëèùå. Êàñêàä áîáðîâûõ çàïðóä çàäåðæèâàåò âîäó, êîïÿùóþñÿ èç-çà ëèâíåé, òàÿíèÿ ñíåãà, è ïðåäîòâðà ùàåò íàâîäíåíèÿ. Êðîìå òîãî, ïëîòèíû ñïàñàþò ðåêè è îçåðà îò ïåðåñûõàíèÿ, ñíèæàÿ ðèñê âîçíèêíîâåíèÿ ëåñíûõ ïîæàðîâ. Âî âðåìÿ ñòðîèòåëüñòâà íîâîé õàòêè ãðûçóí âûòàë êèâàåò èë íà áåðåã, ïîåäàåò âîäîðîñëè è ìåëêèå ðàñòåíèÿ. À çíà÷èò, îáëàãîðàæèâàåò âîäîåì è íå äàåò ìèëîìó îçåðó ïðåâðàòèòüñÿ â íåïðèâëåêàòåëüíîå áîëîòî. Íà íîâîì ìåñòå ïîÿâëÿåòñÿ âñå áîëüøå ðûá è ðàçëè÷íûõ ïòèö. À ñòàðûå áîáðîâûå õàòêè äðóãèå

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

æèâîòíûå èñïîëüçóþò â êà÷åñòâå äîìèêîâ. Èç-çà öåííîãî ìåõà è ñåêðåòà, êîòîðûé âûðàáàòû âàåò èõ îðãàíèçì, íà áîáðîâ îòêðûëè íàñòîÿùóþ îõîòó. È ê íà÷àëó ÕÕ âåêà îíè óæå ñ÷èòàëèñü ïî÷òè èñ÷åçíóâøèì âèäîì. Ýòî ïðèâåëî ê ðàçðóøåíèþ âî äíîãî ðåæèìà, îñóøåíèþ âîäîåìîâ è êàê ñëåäñòâèå - ÷àñòûì ëåñíûì ïîæàðàì. Ê ñ÷àñòüþ, ëþäè âîâðå -

ÔÎÒÎ áîáðà è õàòêè: Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà

ìÿ îñîçíàëè îøèáêó. Âîçðîæäàòü ïîïóëÿöèþ íà÷àëè â Åâðîïå, à âî âòîðîé ïîëîâèíå ÕÕ âåêà ê çàùèòå âèäà ïðèñîåäèíèëèñü ÑØÀ è Êàíàäà. Óæå ÷åðåç 20 ëåò áîáð ñíîâà ñòàë ìàññîâî-ïðîìûøëåííûì âè äîì. Íà òåððèòîðèè ÍÏÏ «Ñëîáîæàíñêèé» ãðûçóíû ïîÿâèëñÿ â 1997 ãîäó, ÷òîáû âîññòàíîâèòü ïîïóëÿ öèþ âèäà â Óêðàèíå.

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Àëåêñàíäð Öâåòêîâ

Ãëåá Ëåîí÷óê

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Âåðîíèêà Ïåãàñèíà

Íèêèòà Ñåëåçíåâ

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Ïîñëåäíèé ôîðïîñò Âèòàëèé Âèííèêîâ

Êàêîâà áóäåò âàøà ðåàêöèÿ, åñëè ÿ ñêàæó, ÷òî ïîñðåäè Ñàõàðû òå÷åò ïîëíîâîäíàÿ Àìàçîíêà, èëè ÷òî îçåðî Áàéêàë ïîÿâèëîñü èç íèîòêóäà? - ×åïóõà! Íåâîçìîæíî! – ñêàæåòå âû, è áóäåòå ïðàâû. Òàê áûâàåò, íî íå â Ñàõàðå, à â íåîáúÿòíûõ ïóñòîøàõ Õàðüêîâñêîé îáëàñòè. Íå ïîëíîâîäíàÿ ðåêà è íå ãëóáî÷àéøåå îçåðî – áîëîòî. Äà, çâó÷èò ïðîñòî. Íî ãäå? Ïîñðåäè ñòåïè! ÊÀÊ ÒÀÊ ÏÎËÓ×ÈËÎÑÜ? Íàöèîíàëüíûé ïðèðîäíûé ïàðê «Ñëîáîæàíñêèé» ëåæèò íà áåðåãàõ ðåêè Ìåðëà è çàíèìàåò ïëîùàäü â 5244 ãà. Èìåííî îí ÿâëÿåòñÿ ïîñëåäíèì þãî-âîñòî÷íûì ôîðïîñòîì áîëîòíîãî ëàíäøàôòà. Áîëîòî – ïðèþò äëÿ ìíîãèõ ðåäêèõ è èñ÷åçàþùèõ âèäîâ æèâîòíûõ, ðàñòåíèé. Îãðîìíûé ðåçåðâóàð ïðåñíîé âîäû, îíî âñåãäà ïîäåëèòñÿ åþ ñî ñâîèìè ñîñåäÿìè â çàñóõó. Ê ñîæàëåíèþ, ñàì ôàêò ñóùåñòâîâàíèÿ áîëîò ëåæèò ïîä âîïðîñîì. Áîëüøàÿ èõ ÷àñòü âûñîõëà èççà îñóøåíèÿ ïîéìû ðåêè Ìåðëà. Èñêàæåííîå ÷åëîâåêîì ðóñëî íåñåò ñâîè âîäû óæå â ñòîðîíå îò

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

áîëîò, à ó ïàðêà ïîïðîñòó íåò ïîëíîìî÷èé, ÷òîáû ÷òî-òî ñäåëàòü. Èçìåíåíèÿ êëèìàòà åùå áîëüøå óñóãóáëÿåò ñèòóàöèþ. ÊÎÃÄÀ ÆÅ ËÞÄÈ ÇÀ ÄÓ ÌÀÞÒÑß Î ÇÅÌËÅ?! Ïðèðîäà ñàìà ïðèäóìàëà ðåøåíèå: íà ýìáëåìå ÍÏÏ «Ñëîáîæàíñêèé» íå äàðîì èçîáðàæåí áîáåð. Ýòè æèâîòíûå âûåäàþò â áîëîòàõ ðàñòåíèÿ, êîòîðûå âûñàñûâàþò âîäó. Òàêæå îíè çàâàëèâàþò ìåëèîðàòèâíûå êàíàëû è ÷àñòè÷íî âîçâðàùàþò âîäó áîëîòàì. Íî èõ ñèë ÿâíî íåäîñòàòî÷íî, òåì áîëåå, ÷òî îòíîøåíèå ìåñòíûõ ëþäåé ê íèì, ñêîðåå, íåãàòèâíîå.

ÁÎËÎÒÎ – ÝÒÎ, ÊÎÍÅ×ÍÎ, ÕÎÐÎØÎ. ÍÎ ÐÀÇÂÅ ÝÒÎ ÂÑÅ? Íåò, êîíå÷íî! Åùå îäèí óíèêàëüíûé ëàíäøàôò ÍÏÏ – äóáðàâà, ðàçáèâøàÿñÿ áëèç óñàäüáû «Íàòàëüåâêà». Äóáû, ñëîâíî ìîëîäöû ×åðíîìîðà, óïèðàþòñÿ øèðîêèìè ïëå÷àìè â íåáåñíóþ òâåðäü. Ýòî ïî÷òè åäèíñòâåííîå ñêîïèùå äóáîâ ïî ëåâîìó áåðåãó ðåêè Ìåðëà.

È ÑÍÎÂÀ – ÊÀÊ ÒÀÊ ÏÎËÓ×ÈËÎÑÜ? Äàæå â ïðèðîäå åñòü ñëó÷àè äâèæåíèÿ ïðîòèâ ñèñòåìû, ÷òî íå íàðóøàåò åå ãàðìîíèè! Äåëî â òîì, ÷òî ïðàâûé áåðåã ðåêè âñåãäà êðóòîé è âûñîêèé, à ëåâûé – íàîáîðîò, íèçêèé è ïîëîãèé. Çåìëÿ òåððàñàìè ñïîëçàåò ê ðåêå, îñòàâëÿÿ çà ñîáîé ëèøü ïåñîê. Òàêàÿ ïî÷âà íèêàê íå ïîäõîäèò äëÿ äóáîâ. Íî äóáðàâà, áóäó÷è ðàñïîëîæåííîé íà ëåâîì áåðåãó ðåêè Ìåðëà, îäíîâðåìåííî ëåæèò íà ïðàâîìó áåðåãó ðåêè Ìåð÷èê, íàõîäÿñü íà èõ ñëèÿíèè. Ýòî è ñîçäàëî âîçìîæíîñòü ñóùåñòâîâàíèÿ òàêîãî ëàíäøàôòà â ñòîëü íåòèïè÷íîì äëÿ íåãî ìåñòå. Ýòîò ëàíäøàôò ìîæíî îòíåñòè ê «íàãîðíûì» äóáðàâàì, íî èç-çà íåîáû÷íîãî ñòðîåíèÿ òî÷íî ñêàçàòü íåëüçÿ. Ñóùåñòâîâàíèå ýòèõ ëàíäøàôòîâ çäåñü íåâåðî ÿòíî è íåâîçìîæíî, äðóãèìè ñëîâàìè – óíèêàëüíî. Ëþäè â ïîèñêàõ ÷åãî-òî íåîáû÷íîãî åäóò çà òûñÿ÷è, äåñÿòêè òûñÿ÷ êèëîìåòðîâ, â òî âðåìÿ, êàê îíî òóò, ïîä áîêîì è òðåáóåò îãðîìíîãî âíèìàíèÿ è îõðàíû.

ÔÎÒÎ áîëîòà: Þðèé Çàëåâñêèé ÔÎÒÎ äóáðàâû è ôîòîãðàôà: Âèòàëèé Âèííèêîâ

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Ïðèáóëüö³ ñåðåä íàñ Âåðîí³êà Ïåãàñ³íà

Öüîãî ùèòíÿ ìè ïîáà÷èëè ó Ñëîáîæàíñüêîìó ïàðêó ³, çâè÷àéíî, ñôîòîãðàôóâàëè. ² ò³ëüêè ïðèéøîâøè ó òàá³ð, ä³çíàëèñÿ, ùî áà÷èëè ïåðøîãî(!) ùèòíÿ â ïàðêó.

ÔÎÒÎ ùèòíÿ è âèíîãðàäà: Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà ÔÎÒÎ ïàïîðîòíèêà: Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

ß ïðîêèíóëàñü ³ ïîáà÷èëà ë³ñ íàâêîëî. Õòî ÿ? Äå ÿ? ßê á³ë³ ëþäè, ïðèéøîâøè çà ñêàðáàìè ìàéÿ, çíèù³ëè Ñîí çíîâó îõîïèâ ìåíå. Ñê³ëüêè ÿ ñïàëà? Îçèðíóâ - äðåâíþ öèâ³ë³çàö³þ, òàê ³ åêçîòè÷í³ ðîñëèíè ³ òâà øèñü, íå ïîì³òèëà äóá³â. Ùî òàêå äóá? Çàðàç öå íå ðèíè, ïðèâåçåí³ â íàø³ ë³ñè, âèò³ñíèëè ðîñëèí-àáîâàæëèâî – íàâêîëî ìåíå äèâí³ äåðåâà. Ùîñü òàêå ðèãåí³â. Ñåðåä òàêèõ ÷àãàðíèê, ë³àíà, âèíîãðàä ï’ÿçíàéîìå. ß çãàäàëà ñëîâî «äóá», àëå ùî öå - íå çíàþ.òèëèñòî÷êîâèé, ùî îáâèâàº äåðåâà ³ íå äàº ðîñòè Êðèê, ùî çäàâàâñÿ ãðîìîì, îãîðíóâ çåìëþ. ß çíîâó òðàâ³. ²ðãà êîëîñèñòà, ÿêà íå ïðîñòî ïðèíåñåíà ç-çà êðóòíóëàñü ³ çãàäàëà âñå. Äÿêóþ, ìîãóòíÿ ïðèðîäà, êîðäîíó, à º ã³áðèäîì äâîõ âèä³â. ² íàâ³òü... àìåðèêàí çà ö³ õâèëèíè ï³çíàííÿ! ñüêà íîðêà, ÿêó ïîòðîõó çàâîçèëè çàðàäè õóòðà. ÄåÑîí ÷è ôàíòàç³ÿ çàíåñëè ìåíå â åðó äèíîçàâð³â, äå ÿê³ íîðêè ò³êàëè, à äåÿêèõ âèïóñêàëè íà âîëþ, òîìó õîäèëè âåëåòí³ ³ ðîñëè ïàïîðîò³-äåðåâà. Ùîñü ïîãó - âîíè ïî÷àëè âèò³ñíÿòè ºâðîïåéñüêèõ ðîäè÷³â. Àëå áèëî ðåïòèë³é, ïëàíåòà â³äðîäèëàñü. Ñïîä³âàþñü, ùî ïîðîáèø – òàêå æèòòÿ. ² õî÷-íå-õî÷ òðåáà -âè íàø ÷àñ ïðèéäå íå ñêîðî... æèâàòè. Ï³ñëÿ äîùó æèòòÿ â ë³ñ³ ò³ëüêè ïî÷èíàºòüñÿ, à -÷å ðåç äâà-òðè äí³ ç’ÿâëÿºìîñÿ ìè – ùèòí³ – âàø³ íîâ³ çíàéîì³. Â ÷àñè äèíîçàâð³â, ó ò³ ëåãåíäàðí³ ÷àñè, êîëè ðîñëèíè-ïëàóíè áóëè äåðåâàìè, à ðîñÿíêà ¿ëà äî³ñòî ðè÷íèõ æóê³â, ÿê ìóðàõè á³ãàëè ìè ï³ä íîãàìè äèíîçàâð³â íà ñâî¿õ 140 í³æêàõ. Çà äâ³ñò³ ì³ëüéîí³â ðîê³â ìè í³ñê³ëå÷êè íå çì³íèëèñÿ! Òàê ñàìî ïðîáèâàºìî øêàð ëóïó ÿºöü, ùîá íàðîäèòèñÿ, ³ æèâåìî 40 äí³â â íåâåëèêèõ âîäîéìàõ. Íàì ïîäîáàºòüñÿ íàøå æèòòÿ. Ïîáà÷èòè ùèòíÿ â åðó äèíîçàâð³â áóëî ïðîñòî, àëå çàðàç çíàéòè ìàéæå íåìîæëèâî. Ùîá â³í ç’ÿâèâñÿ íà ñâ³ò, ïîòð³áí³ ïåâíà òåìïåðàòóðà âîäè ³ ãëèáèíà âîäîéìè. Àëå àñôàëüò ñõîâàâ ï³ä ñîáîþ ïîëîâèíó ïëàíåòè, òîìó ò³ëüêè â íåçàéìàíèõ ëþäèíîþ ì³ñöÿõ º òîé íåâåëèêèé øàíñ. Ó ìàëåíüê³é êàëþæ³ ïåðåâåð íóòèé íà ñïèíó ùèòåíü (öå ¿õ óëþáëåíå çàíÿòòÿ) íàãàäóº “×óæîãî” ç ô³ëüìó ïðî êîñì³÷íèõ ïðèøåëüö³â. Âîíè âèæèëè çàâäÿêè ì³öíîìó ïàíöèðó ³ çàðîäêàì, ùî çà ñâî¿ì ñïðèéíÿòòÿì ñâ³òó òðîõè ñõîæ³ íà êàì³íü. Íà ïðèêëàä³ ùèòíÿ ìè áà÷èìî, ùî ïðèðîäà çäàòíà ïðèñòîñóâàòèñü äî âñüîãî. À ÷è ïðèéìå ¿¿ ïëàíè -ëþ äèíà? Ñêð³çü ÷àñ òà ïðîñò³ð òâàðèí³ àáî ëþäèí³ ïðîéòè ìàéæå íåìîæëèâî. Àëå ÿ ïðî òèõ, õòî çä³éñíþº åâî ëþö³þ òà ðîçìíîæóºòüñÿ, ùîá âèæèòè. ²íàêøå íåìîæëèâî... Çàõîäÿ÷è ó ë³ñè Ñëîáîæàíñüêîãî ïàðêó, ïîòðàïëÿºø ó ñâ³ò ðîñëèí, äå, çäàºòüñÿ, ó êîæíîãî ñâîº ì³ñöå. Àëå ÷è ä³éñíî öå òàê?

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Green peace ïî-óêðàèíñêè Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö, Êàòåðèíà Çîëîòàðåâà.

Ïðèðîäíûå ïàðêè, çàïîâåäíèêè – ýòî òå ìåñòà, ãäå ëþäè ñîõðàíÿþò ïðèðîäó â åå ïåðâîçäàííîé êðàñî òå. Êîíå÷íî, îäèí ÷åëîâåê íå ñïîñîáåí îõâàòèòü îãðîìíîå êîëè÷åñòâî çàíÿòèé, íóæíûõ äëÿ ñîäåð æàíèÿ ïàðêà. Ïîýòîìó îí íàõîäèò ñåáå ïîìîùíèêîâ. Î÷åíü ÷àñòî èìè ñòàíîâÿòñÿ âîëîíòåðû. Ïðîâåäÿ èíòåðíåò-ðàññëåäîâàíèå, ìû óñòàíîâèëè, ÷òî íàèáîëåå àêòèâíî âîëîíòåðñêîå äâèæåíèå ðàç âèòî â Íàöèîíàëüíûõ ïðèðîäíûõ ïàðêàõ Óêðàèíû «Ñëîáîæàíñêèé» è «Ìåæðå÷åíñêèé». ×ÅËÎÂÅÊ, ÊÎÒÎÐÛÉ Ñ×ÈÒÀÅÒ ÏÒÈÖ Ôîòîãðàô Ñåðãåé Ðûæêîâ – èçâåñòíûé âîëîíòåð, êîòîðîìó íå ÷óæäû ïðîáëåìû ïðèðîäû. Óæå áîëüøå äâóõ ëåò îí ñîòðóäíè÷àåò ñ ïàðêîì «Ñëîáîæàíñêèé» è ïîìîãàåò åìó â ñúåìêå ðåäêèõ âèäîâ ïòèö. - Çäåñü, íà òåððèòîðèè Ñëîáîæàíñêîãî ïàðêà, áûëà îðãàíèçîâàíà ôîòî-âñòðå÷à. Ñîáðàëèñü õàðüêîâñêèå ôîòîãðàôû, - ðàññêàçûâàåò Ñåðãåé. - Ëþäè ïðîÿâèëè èíòåðåñ, ïðèåõàëè, ïîîáùàëèñü íà òåìó ñîòðóäíè÷å -

ñòâà ñ íàöèîíàëüíûì ïàðêîì è ïîôîòîãðàôèðîâàëè íà ýòîé òåððèòîðèè. Òàêèå ãðóïïû äåëàþò îãðîìíûé âêëàä â ðàçâèòèå ïàð êà, òàê êàê èìåþò âðåìÿ, æåëàíèå è âîçìîæíîñòü ïîäîëãó ñèäåòü íà îäíîì ìåñòå, ôèêñèðóÿ ðåäêî âñòðå÷àþùèõñÿ, ïóãëèâûõ æèâîòíûõ. ÊÀÊ ÂÎËÎÍÒÅÐÛ ÄÓÁ ÑÏÀÑÀËÈ Ïðîãóëèâàÿñü ïî ïàðêó «Íàòàëüåâêà» íåïîäàëåêó îò Íàöèîíàëüíîãî ïðèðîäíîãî ïàðêà «Ñëîáîæàíñêèé», ìû óâèäåëè ñëåäóþùóþ êàðòèíó: ìîãó÷èé òîëñòûé äóá, à âíóòðè – êèðïè÷è. Ïðèçíàòüñÿ, ñíà÷àëà ïîÿ âèëàñü ìûñëü, ÷òî ìíîãî-ìíîãî ëåò íàçàä íà ýòîì ìåñòå áûë äîì, âîçëå êîòîðîãî ðîñëî ýòî äåðåâî. Ñòðîåíèå áûëî íåáîëüøîå ïî ðàçìåðàì, è êîãäà «Íàòàëüåâêà» ïîòåðÿëà ñâîèõ õîçÿåâ, çäàíèå íà÷à ëî ðóøèòüñÿ, à äóá îõâàòèë åãî ñî âñåõ ñòîðîí, êàê áû ïîìåùàÿ âíóòðü ñåáÿ. Îäíàêî âñå îêàçàëîñü ñî âåðøåííî èíà÷å! Íà ñàìîì äåëå, èç-çà íåàêêóðàòíîãî âçàèìîîòíîøåíèÿ ÷åëîâåêà ñ ïðèðîäîé ðàçðàçèëñÿ ïîæàð, ïëàìÿ «ëèçíóëî» äóá, è â íåì îáðàçîâàëàñü îãðîìíàÿ äûðà. Áåñïå÷íûå ëþäè âûçâàëè áåäñòâèå, êîòîðîå,

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

ÔÎÒÎ Äóáà: Âèòàëèé Âèííèêîâ ÏÎÐÒÐÅÒ ôîòîãðàôà: Äìèòðèé Áàëõîâèòèí

ê ñ÷àñòüþ, óäàëîñü îñòàíîâèòü, îäíàêî åãî ðåçóëüòàòû äàæå íå äóìàëè óñòðàíÿòü. Ïîìîãëè âîëîíòåðû. Îíè çàëîæèëè äûðó êèðïè÷îì è ñâåðõó ïîêðûëè ãëèíîé, ÷òîáû äóïëî íå ãíè ëî ïîñëå ñèëüíûõ äîæäåé. Íî ïðèðîäíûé âèä, à ãëàâíîå – çäîðîâüå äåðåâà áûëè óòåðÿíû. Ýòî, êîíå÷íî, ëèøü îäèí èç ïðèìå ðîâ, íî êàê áû âñå îáîøëîñü áåç âîëîíòåðîâ? Íàâåðíîå – íèêàê. Äóá íàâåðíÿêà áû ñãíèë è òðåõñîòëåòíèé âåëèêàí íàâñåãäà áû óøåë èç íàøåé èñòîðèè.

áîæàíñêèé» â ïðîêëàäûâàíèè òóðèñòè÷åñêîé òðîïû. Çàòåì ðåøèëè ñîçäàòü áàçó, ãäå ïóòåøåñòâåííèêè ñìîãóò ïåðåäîõíóòü äëÿ äàëüíåéøåãî ïðîäîëæåíèÿ ìàðøðóòà. Øàã çà øàãîì, äåíü çà äíåì, è ìåñòî ïðå ÇÀÁÎÒÀ Î ÏÐÈÐÎÄÅ – ÇÀÁÎÒÀ Î ÑÅÁÅ âðàòèëîñü óæå íå â ïåðåâàëî÷íûé ïóíêò, à â ñàìîñòîÕî÷åòñÿ ðàññêàçàòü î åùå îäíîì íàïðàâëåíèè âîëîí- ÿòåëüíûé ïàëàòî÷íûé ëàãåðü. Çäåñü ìû ïðîïàãàíäèòåðñêîé äåÿòåëüíîñòè, êîòîðîå êàê ðàç è ó÷èò ëþäåé ðóåì çäîðîâûé îáðàç æèçíè è çàáîòó îá îêðóæàþùåé ýêîëîãè÷åñêîìó ñàìîñîçíàíèþ – ýêî-ôåñòèâàëÿõ. ñðåäå, - ðàññêàçàëà Kids Geographic îäíà èç îðãàíèçà Ýòî íå ïðîñòî äåéñòâî, ãäå ìîæíî ïîêóøàòü, êóïèòü òîðîâ – Àëåêñàíäðà. ñóâåíèðû è óåõàòü. Ýòî ñîáûòèå, ïîäðàçóìåâàþùåå Ñþäà ïðèåçæàþò ïðåäñòàâèòåëè ðàçíûõ íàöèîíàëü âçàèìîïîìîùü, ó÷åáó, ðàçâèòèå. Ðàññêàæåì ïðî îäíî íîñòåé. Òàê, íàïðèìåð, ìû ïîçíàêîìèëèñü ñ äàò÷àíèç òàêèõ ìåðîïðèÿòèé. êîé, êîòîðàÿ ïóòåøåñòâóåò àâòîñòîïîì ïî Óêðàèíå. Ýêî-êýìï «Çåëåíûå Õîëìû» ðàñïîëàãàåòñÿ â ñåëå -Êî Ïðî÷èòàâ â Èíòåðíåòå îá ýêî-êåìïèíãå «Çåëåíûå çèåâêà, Êðàñíîêóòñêîãî ðàéîíà, íà òåððèòîðèè ïàðêà õîëìû», îíà ïðèåõàëà ñþäà, è ñåé÷àñ èçó÷àåò îñî «Ñëîáîæàíñêèé». Êàæäûå âûõîäíûå îíè ïðîâîäÿò áåííîñòè óêðàèíñêèõ çåìåëü è ìåíòàëèòåòà. âñåâîçìîæíûå âûñòàâêè è ìàñòåð-êëàññû. Áûëà êàê ðàç ñóááîòà - è þíûå æóðíàëèñòû – ó÷àñòíèêè ëàãåðÿ ÕÎÐÎØÈÅ ÏÎÑÒÓÏÊÈ ËÈØÍÈÌÈ ÍÅ ÁÛÂÀÞÒ «Ýêñòðåìàë» – ïðèøëè ê íèì â ãîñòè. Ðàáîòà è çàíÿòèÿ íàøèõ ãåðîåâ ìîãóò ïîêàçàòüñÿ Îðãàíèçàòîðû ýêî-ôåñòà - íåáîëüøàÿ ãðóïïà ðåáÿò. íåçíà÷èòåëüíûìè, íà ïåðâûé âçãëÿä, îäíàêî îäíî Ìû ñïðîñèëè, êàê ïîÿâèëàñü èäåÿ ñîçäàíèÿ ëàãåðÿ. ìàëåíüêîå äåëî â ñî÷åòàíèè ñ äðóãèì ñîçäàåò ÷òî-òî - Èçíà÷àëüíî ìû ïîìîãàëè ñîòðóäíèêàì ïàðêà «Ñëî - áîëüøîå è âåñîìîå. Âåäü îáúåäèíèâøèñü, âîëîíòå ðû-äîáðîâîëüöû ïîìîãëè ïàðêó «Ñëîáîæàíñêèé» ñâîèìè ìàëåíüêèìè, íî âàæíûìè âëîæåíèÿìè. Åñëè âû æèâåòå íå â Õàðüêîâå, òî íå îáÿ çàòåëüíî åõàòü èìåííî ñþäà, ÷òîáû ñäåëàòü ÷òî-òî ïîëåçíîå äëÿ ïðèðîäû. Ïî âñåé Óêðàèíå åñòü ìíîãî êðàñèâûõ ïàðêîâ è çàïîâåäíèêîâ. Íàéäèòå òàêîé íåäàëåêî îò ñåáÿ, íà÷íèòå õîòÿ áû ñ áàáóøêèíîãî ñàäà. Áûòü ìîæåò, èìåííî íà í¸ì âû îá íàðóæèòå î÷åíü ðåäêèé âèä êàêîãî-òî ðàñòåíèÿ èëè íàñåêîìîãî. Íå áîéòåñü äåëàòü ìàëåíüêèå äåëà. Ïîìíèòå ïðî îäíó î÷åíü âàæíóþ âåùü: êàïëÿ çà êàïëåé è ìîðå ïðå âðàùàåòñÿ â îêåàí. ÏÎÐÒÐÅÒ âîëîíòåðîâ: Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö ÔÎÒÎ ñòåíäà: Äìèòðèé Áàëõîâèòèí

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Ôîòîãðàô Ñåðãåé Ðûæêîâ ïîäåëèëñÿ ñ ðåäàêöèåé Kids Geographic ñâîèì ñåêðåòîì ñúåìêè ïòèö. Íà ïðîòÿæåíèè íåñêîëüêèõ ÷àñîâ ðåáÿòà ñèäåëè â ïàëàòêå è æäàëè, ïîêà íà ñàìîäåëüíûé âîäîïîé ïðèëåòÿò ïåðíàòûå, ÷òîáû ñïàñòèñü îò ëåòíåé æàðû. Óïîðñòâî è óñèä÷èâîñòü îïðàâäàëèñü îòëè÷íûìè ñíèìêàìè.

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Âåðîíèêà Ïåãàñèíà

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

À íà Äèêîì Õóòîðå... Íèêèòà Ñåëåçíåâ

…íà äàëåêîé ×åðêàùèíå, ñòîèò òûñÿ÷åëåòíèé äóá Ìàêñèìà Çàëèçíÿêà. Êàæäûé ãîä íà íåãî ñúåçæà åòñÿ ïîñìîòðåòü íåèñ÷èñëèìîå êîëè÷åñòâî òóðèñòîâ. Íå ñìîãëà ïðîéòè ìèìî è ðåäàêöèÿ æóðíàëà Kids Goegraphic. Êîãäà ìû ïðèøëè ê äóáó, ÿ î÷åíü óäèâèëñÿ. Äåðåâî êàçàëîñü ãèãàíòñêèì. Ðîñòîì îíî â 16 ðàç ïðåâû øàëî ìåíÿ. À ÷òîáû îáõâàòèòü åãî ñòâîë, ïîíàäîáèòñÿ 8 ìàëü÷èøåê. Åìó áîëåå 1100 ëåò. Çà ñâîþ æèçíü äóá âèäåë áîëüøå, ÷åì ëþáîé ÷åëîâåê. Â ïåð âûå ãîäû ñâîåé æèçíè ìèìî íåãî áðîäèëè âîèíû Çîëîòîé Îðäû è æèòåëè Êèåâñêîé Ðóñè. Ñëåäîì çà íèìè ó ñòâîëà îòìåòèëèñü çàïîðîæöû è õîëîäíî ÿðöû. Ïðåäñòàâüòå ñåáå: êîãäà ìû ïîäîøëè ê äóáó, îí- çà ãîâîðèë! È ìû, ðàçóìååòñÿ, âçÿëè ó íåãî èíòåðâüþ. - Äóá, ïî÷åìó òû íîñèøü èìÿ Ìàêñèìà Çàëèçíÿêà? - Â äàâíèå âðåìåíà âåëèêèé àòàìàí ñîáèðàë ïîä ìîåé êðîíîé ñîâåò èç ïîâñòàíöåâ-õîëîäíîÿðöåâ. - Ïîñëóøàé, à ìîæíî ïîä òîáîé îòäîõíóòü? - Êîíå÷íî, è áîëåå òîãî, ïîñëå îòäûõà òû ïîëó÷èøü ñèëû, ÷òîáû äîéòè äî òîé òî÷êè, äî êîòîðîé çàõî÷åøü. - Ñêîëüêî ïòèö ñåëèëîñü â òâîåé êðîíå? - Î! Ìíîæåñòâî, è ìíå êàæåòñÿ, ÷òî îäíàæäû ÿ äàæå âèäåë ïîïóãàÿ. - À ïûòàëñÿ ëè òåáÿ êòî-íè áóäü ñðóáèòü? - Îõ äà, ìåíÿ ïûòàëîñü ñðó áèòü ìíîæåñòâî ëþäåé. Èì íóæíà áûëà äðåâåñèíà äëÿ êàìèíà. Êîãäà äåðåâî óìîëêëî, ÿ ïðî ÷èòàë, ÷òî îíî – îäíî èç ñòàðåéøèõ â Óêðàèíå. À òàêæå ñ÷èòàåòñÿ îäíèì èç ñàìûõ áîëüøèõ â Åâðîïå. Îò ñòàðî ñòè âåòêè äðåâà íà÷àëè òÿæåëåòü è îïàäàòü. ×òîáû ñïàñòè ïàìÿòíèê ïðèðîäû è èñòîðèè, âîëîíòåðû ñâÿçûâàþò ìåæäó ñîáîé âåòêè ðàñòåíèÿ. Ñàì äóá, íåñìîòðÿ íà âîçðàñò, îñòàåòñÿ î÷åíü êðàñèâûì, è ìû íàäååìñÿ, ÷òî îí áóäåò ðàäîâàòü ãëàç åùå íå îäíîìó ïîêîëåíèþ ëþäåé.

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

ÔÎÒÎ Äóáà: Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö

Ïî ñëåäàì ãåðîåâ

Õîëîäíûé ßð – ëèøü òî÷êà íà êàðòå. Íî êàê ìíîãî ëåãåíäàðíûõ ëþäåé áûëè ðîæäåíû, èëè ïðîâîäèëè çäåñü ìíîãî âðåìåíè. Êàæäûé èç íèõ âíåñ ñâîþ äîëþ â èñòîðèþ ýòîãî ìåñòà. Ìû ðàññêàæåì î ñàìûõ ÿðêèõ - ëè÷ íîñòÿõ, ñûãðàâøèõ ðîëü â ñóäüáå Õîëîäíîãî ßðà.

Âåðîíèêà Ïåãàñèíà. ÄÓÑß ÀÏÈËÀÒ: ÆÅÍÙÈÍÀ-ÂÎÈÍ Çíîéíûé ëåòíèé äåíü. Öîêîò êîïûò ïðåðûâàåò ìåðòâóþ òèøèíó. Ýòîò çâóê äàâíî âñåì çíàêîì. Íî åñòü ïîâîä åãî áîÿòüñÿ. Íà áðà âîì êîíå â ìóæñêîé øèíåëè è ñ íàãàíîì â ðóêå åäåò æåíùèíà. Äà-äà èìåííî æåíùèíà. 18-ëåòíÿÿ êðà ñàâèöà - Äóñÿ Àïèëàò. Îäíà èç ñàìûõ ñèëüíûõ âî âñåì Õîëîäíîì ÿðó. Òà, êîãî âñå áîÿòñÿ, è êòî íå áîèòñÿ íèêîãî. - Åå íå áóäóò ðåïðåññèðîâàòü è ïðåñëåäîâàòü. Îíà ïðîæèâåò äî ñàìîé ñòàðî ñòè ñ ìóæåì è äåòüìè. À ìû íå çàáóäåì íè åå, íè ïîäâèãîâ, ñîâåðøåííûõ åþ, - óòâåðæäàþò æèòåëè ñåëà Êàìåíêà, êîòîðûå äî ñèõ ïîð ïåðåñêàçûâàþò ëå ãåíäó îá îòâàæíîé Äóñå.

Âèòàëèé Âèííèêîâ. ÌÈÊÎËÀ ÑÊËßÐ: ÂÎÐÎÍ, ÈËÈ ÔÅÍÈÊÑ? ×åðíûé Âîðîí. Ñòàðàÿ, ìóäðàÿ ïòèöà, èëè ëåãåíäàðíîå êàçàöêîå èìÿ? - Âîðîí? Íåò! – ôåíèêñ, âñåãäà âîñêðåñàþùèé èç ìåðòâûõ. Çà âñþ èñòîðèþ Õîëîäíîãî ßðà ñóùå ñòâîâàëî òðè àòàìàíà ñ ïðîçâèùåì ×åðíûé Âîðîí. Ïåðâûé – Ìèêîëà Ñêëÿð, íàñòîÿùèé ìèô è ëåãåíäà - îäèí èç ñàìûõ ãðîçíûõ àòàìàíîâ. Ãîâî ðÿò, áûë âëþáëåí â ëåãåíäàðíóþ Äóñþ Àïèëàò. Ïî âòîðèë ïîäâèã 300 ñïàðòàíöåâ: ïîãèá, îòâëåêàÿ íà ÏÎÐÒÐÅÒ Äóñè: Âèòàëèé Âèííèêîâ

ñâîé çàãîí áîëüøîé îòðÿä áóäåíîâöåâ. Ýòî ïîçâî ëèë êàçàöêèì ñèëàì ïðîáèòüñÿ ê ãîðÿùåìó ñåëó. Âòîðîé - Èâàí ×îðíîâóñûé. Ïîÿâèëñÿ âñêîðå ïîñëå ãèáåëè ñâîåãî ïðåäøåñòâåííèêà, ÷åì âãîíÿë áîëüøåâèêîâ â äèêèé óæàñ. Òðåòèé âîåâàë ãäå-òî ïîä Êèåâîì, ê ñîæàëåíèþ, î íåì îñòàëîñü ìàëî èíôîðìàöèè, íî ïîäâèãè åãî ýòèì íå ïðåóìåíüøèòü. Êàæäûé èç íèõ - èñêóñíûé áîåö è õðàáðûé àòàìàí. Íå âîðîí, è íå ôåíèêñ – âîèí, çàùèòíèê Óêðàèíû.

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Êàòåðèíà Çîëîòàðåâà ÈÂÀÍ ÃÎÍÒÀ: ÏÎÌÎÙÜ ÈÇÄÀËÅÊÀ Îäíèì èç ëåãåíäàðíûõ àòàìàíîâ âî âðåìåíà Õîëîäíîÿðñêîãî âîññòàíèÿ áûë Èâàí Ãîíòà. Îí áîðîëñÿ çà ñâîé êðàé âïëîòü äî 1923 ãîäà. Íà ãëàçàõ Èâàíà ãèáëè êàçàêè, çàêàí÷èâàëèñü áîåïðèïàñû, è ñìîòðåòü íà- òà êóþ ðàçäðîáëåííîñòü íå õâàòàëî ñèë. «ß ñåë íà ñàíè, ïîëîæèë äâà ìåøêà ñîëè, - à ñîëü íà òî âðåìÿ áûëà äîðîæå çîëîòà, - è ïîåõàë â Ïîëüøó. Òàì ÿ îòêðûë ñâîþ ôèðìó, è çà ñ÷åò èçãîòàâëèâàåìîé ïðîäóêöèè âî âðåìåíà Âòîðîé Ìèðîâîé Âîéíû âûêó ïàë èç íåìåöêèõ êîíöëàãåðåé óêðàèíñêèõ ñîëäàò, à ïîòîì îòäàâàë èõ â ÓÏÀ (Óêðàèíñêóþ Ïîâñòàí÷åñêóþ Àðìèþ)», - ïèñàë Èâàí â ñâîåé êíèãå âîñïîìèíàíèé î Õîëîäíîì ßðó. Êîíå÷íî, Ãîíòó ïîéìàëè. Îí îêàçàëñÿ â òàêîì æå -íå ìåöêîì êîíöëàãåðå, íî ïðîáûë òàì íåäîëãî. Óæå ñêîðî ñîâåòñêèå âîéñêà âûñâîáîäèëè àòàìàíà, êàê è äðóãèõ çàëîæíèêîâ. Íî ãîðäûé Èâàí áûë ðåøèòåëåí: «ß ñ áîëüøåâèêàìè áîðîëñÿ äîëãèõ ïÿòü ëåò. È ñåé÷àñ ìíå ñ íèìè íå ïî ïóòè». Íà ðîäèíó Ãîíòà òàê è íå âåð íóëñÿ: ïîñëå ñòðàíñòâèé ïî ðàçíûì ñòðàíàì îí îñåë â Àìåðèêå. Âñåãî äâà ãîäà õðàáðûé âîèí íå äîæèë äî îñâîáîæäåíèÿ Óêðàèíû… Îäíàæäû â Õîëîäíûé ßð ïðèåõàë ñûí àòàìàíà. «Òåïåðü ÿ ïîíèìàþ, ïî÷åìó ìîé îòåö âîåâàë çà ýòó çåìëþ, - ãîâîðèë îí, - ïîòîìó ÷òî íå âîåâàòü çà íå¸ íåëüçÿ».

Þð³é Çàëåâñüêèé, Îëåêñàíäð Öâºòêîâ.

Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö

ÍÀÒÀËÜß È ÂÀÑÈËÜ: ÕÎËÎÄÍÎßÐÑÊÈÅ ÐÎÌÅÎ È ÄÆÓËÜÅÒÒÀ ÄÀÂÈÄÎÂÈ: Ëþáîâü – îíà áåçóñëîâíà. Òû èëè ëþáèøü ÷åëîâåêà, ²ÑÒÎÐ²ß ÎÄÍÎÃÎ ÄÎÌÓ Â ñåë³ Êàì’ÿíêà çíàõîäèòüñÿ íåçâè÷àéíèé êðàºçíàâ- èëè íåò. Íåâàæíî, êòî îí è êàê âûãëÿäèò, ïðîñòî â íåì ÷èé ìóçåé. Òîáòî, â ñåðåäèí³ âñå, ÿê ìè çâèêëè – åê - åñòü ÷òî-òî ïðèòÿãèâàþùåå, ìàíÿùåå è îáåùàþùåå ñïîíàòè, â³òðèíè. Àëå áóäèíîê öåé ìàº äóæå ö³êàâó ðàñêðûòü ñâîè òàéíû. ³ñòîð³þ. Äî éîãî âëàñíèê³â – ñ³ì’¿ Äàâèäîâèõ – ïîñò³é - ...Íåäàâíî ÿ óçíàëà, ÷òî ìîé ëþáèìûé ïîãèá. Îí ýòî íî ïðè¿çäèëè çíàòí³ ãîñò³. Îäíèìè ç òàêèõ áóëè Ïåòðî ñäåëàë ðàäè Óêðàèíû, ñåìüè è ðàäè ìåíÿ. Âàñèëèé ×ó÷óïàêà – òàê åãî çâàëè. Îí áûë åùå ñîâñåì ìîëîä – ×àéêîâñüêèé òà Îëåêñàíäð Ïóøê³í. Äàâàéòå ïîâåðíåìîñÿ â ò³ ÷àñè, êîëè ä³ì Äàâèäîâèõöâåò íàöèè, âåëèêèé àòàìàí íåçàâèñèìîãî óêðàèíñêî áóâ çàïîâíåíèé éîãî âëàñíèêàìè. Óÿâ³òü, ùî ìè çàõî - ãî íàðîäà. Êîãäà ìû âñòðåòèëèñü, à áûëî ýòî î÷åíü äèìî äî áóä³âë³. Íàñ ïðèâ³òàëè ÷îðíîøê³ð³ ñëóãè. Äàë³ äàâíî, ÿ ñðàçó ïîíÿëà, ÷òî ëþáëþ ýòîãî ÷åëîâåêà è ìè ïðîõîäèìî êð³çü êîðèäîð ³ áà÷èìî, ÿê ×àéêîâñüê³éõî÷ó ïðîæèòü ñ íèì âñþ æèçíü. Íî ìîé îòåö áûë ïðî ãðàº íà ï³àí³íî, à ÷åðåç ê³ìíàòó ñòàðøèé ñèí Ïåòðî- ñè òèâ. Â åãî ãëàçàõ Âàñèëèé âûãëÿäåë âðàãîì, áàíäèäèòü çà ñòîëîì é ðîáèòü óðîêè, à îäíà ç ñëóã ïîñï³õîì òîì, èäóùèì ïðîòèâ ïðàâèòåëüñòâà. Êàê ÿ åãî íè ïðîñèëà, êàê íè óìîëÿëà, îí – Ãåíåðàë Áîëüøåâèêîâ – íå ãîòóº ¿æó äëÿ âèäàòíîãî ãîñòÿ. Éäåìî äàë³. Ìîëîäøèé ñèí Ìèêîëà ðàçîì ç òàòîì -â³ä ñìîã ïðèíÿòü áóäóùåãî çÿòÿ. Ìíå ïðèøëîñü ñìèðèòü êðèâàº äâåð³ é çàõîäèòü äî äîìó. Ãîñïîäàð ï³äõîäèòü ñÿ, ãîðå áûëî ñèëüíûì, íî âîëÿ îòöà – íåïîêîëåáèìà. äî æ³íêè ³ ïî÷èíàº áàëàêàòè ïðî ðîáîòó – ÄàâèäîâèÂìåñòå ñ ïàïîé ìû óåõàëè, à Âàñèëèé îñòàëñÿ îäèí. º âëàñíèêàìè ãóðàëüí³ - âåëèêîãî ñïèðòîâîãî çàâîäó.Ðàññòîÿíèå áûëî îãðîìíûì, íî òî ÷óâñòâî, êîòîðîå Ó öåé ÷àñ ìîëîäøèé ñèí ï³äõîäèòü äî îäíîãî òåì - ìû îáðåëè, íàéäÿ äðóã äðóãà, ñî ñêîðîñòüþ ìûñëè íîøê³ðèõ ñëóã é êàæå ïî-ôðàíöóçüêè: «×è íå ìîæåòå ïðåîäîëåâàëî åãî. Âàñèëèé áûë ãîòîâ ïåðåéòè íà âè ïðîâåñòè äëÿ ìåíå óðîê?». Âîíà â³äïîâ³äàº ùîñüñòîðîíó íåäðóãà, ÷òîáû ìû ñìîãëè âîññîåäèíèòüñÿ, íà ³íîçåìí³é ìîâ³ òà ñ³äàº äî ñòîëó ðàçîì ç Ìèêîëîþ. íî ñóäüáà ðàñïîðÿäèëàñü èíà÷å. Îí ÷àñòî ãîâîðèë Ìè ïîâåðòàºìîñÿ êð³çü êîðèäîð, ñëóãè ïðîùàþòüñÿìíå îäíè ñëîâà, íàâñåãäà âîøåäøèå â ïàìÿòü: ç íàìè. Ïðîõîäèìî ÷åðåç ïîðòàë – ³ çíîâó â íàøîìó«Îé, Íàòàëþ, ÷îì æå òè ÷åðâîíà, àáî ÷îì æå ÿ íå á³ëüøîâèê?..» ÷àñ³. Îñü, ÿê³ âîíè – Äàâèäîâè.

ÏÎÐÒÐÅÒ Ðîìåî è Äæóëüåòòû: Þðèé Çàëåâñêèé

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Èëüÿ Òèòîðåíêî. ÏÅÒÐ ×ÀÉÊÎÂÑÊÈÉ: ÁÀËÅÒ ÏÎÄ ×ÅÐÊÀÑÑÀÌÈ Â Êàìåíêó íà ïðîòÿæåíèå äâóõ äåñÿòêîâ ëåò ïðèåçæàë âåëèêèé êîìïîçèòîð Ïåòð Èëüè÷ ×àéêîâñêèé. Áûòü ìîæåò, êòî-òî íå ïîâåðèò, íî ýòî ïðàâäà: îí èìåë óêðàèíñêèå êîðíè. Äåä Ïåòðà Èëüè÷à, Ôåäîð ×àéêà, áûë óêðàèíñêèì êàçàêîì, ïîòîì ïåðååõàë â Ðîññèþ, ïîëó÷èë äâîðÿíñòâî è èçìåíèë ôàìèëèþ íà «×àéêîâñêèé». Äàâàéòå ïðåäñòàâèì, ÷òî ó íàñ ïî ÿâèëàñü âîçìîæíîñòü ïîãîâîðèòü ñ âåëèêèì êîìïîçèòîðîì. Ñïðîñèì - Äà, íåäàëåêî îò Êàìåíêè åñòü ñåëî, à â íåì – îçå åãî î ëþáèìîé Êàìåíêå! ðî. Îäíàæäû òóäà ïðèëåòåëè ëåáåäè. Áëàãîðîäñòâî - Ïåòðî Èëüè÷, ÷òî âàñ ñþäà ìàíèëî? è èçÿùíîñòü ýòèõ ïòèö âäîõíîâèëè ìåíÿ íà íàïèñà - Ïðèðîäà è êðàñîòà ýòèõ çåìåëü. Ìíå êàæåòñÿ, íåò íèÿ áàëåòà. Ïî îêîí÷àíèè ÿ íàçâàë åãî «Ëåáåäèíîå íè÷åãî ïðåêðàñíåå. ß ïðèåçæàë ñþäà, ÷òîáû â òèøè Îçåðî». íå è ïîêîå ïîðàáîòàòü íàä íîâûìè ïðîèçâåäåíèÿìè. - ×òî íîâîãî âû îáíàðóæèëè â ýòèõ ìåñòàõ? - Ïðàâäà ëè, ÷òî òóò áûë íàïèñàí áàëåò «Ëåáåäèíîå - ß íàøåë â Êàìåíêå òî îùóùåíèå ìèðà â äóøå, êîòî Îçåðî»? ðîå íàïðàñíî èñêàë â Ìîñêâå è Ïåòåðáóðãå.

Þð³é Çàëåâñüêèé, Ãëåá Ëåîí÷óê ÂÀÑÈËÜ ÒÀ ÏÅÒÐÎ ×Ó×ÓÏÀÊÈ: Âàñèëÿ. Ìîæëèâî, ñàì áè â³í íå âïîðàâñÿ, àëå Ïåòðî ÁÐÀÒÈ ËÅÂ’ß×Å ÑÅÐÖÅ ïðèéøîâ éîìó íà äîïîìîãó. Òàê ïî÷àëîñÿ ¿õíº â³éñü Âñ³ çíàþòü ïðî â³äîìèõ ä³ÿ÷³â: òàêèõ, ÿê Áîãäàí Õìåëü- êîâå æèòòÿ. íèöüêèé. Àëå íå âñ³ çíàþòü ëþäåé, ÿê³ çàõèùàëè ìà- Îäíîãî ðàçó Âàñèëü ç³áðàâ âñ³õ îòàìàí³â íà íàðàäó. ëåíüê³ ñåëà àáî ðàéîíè - òàê³, ÿê áðàòè ×ó÷óïàêè. Ìè Éîãî áðàò òåæ áóâ òàì. Ïîêè âîíè ãðàëè â êàðòè, ÷åð ðîçïîâ³ìî âàì ¿õ ³ñòîð³þ. âîíîàðì³éö³ îòî÷èëè ä³ì -ïî÷àëàñÿ ïåðåñòð³ëêà. Áóì! Ïåðøèìè îðãàí³çàòîðàìè Õîëîäíîÿðñüêî¿ ðåñïóáë³êè Áàì! Áà-áàõ! - ÷óëîñÿ ó âñüîìó ñåë³. Âàñèëü âèðâàâ áóëè áðàòè ×ó÷óïàêè. Ñòàðøîãî çâàëè Ïåòðî, à -ìî ñÿ ç îòî÷åííÿ ç³ ñâî¿ì êîíåì – Ç³ðêîþ, – òà ³ç ï³ñòî ëîäøîãî – Âàñèëü. Âîíè æèëè â ñåë³ Ìåëüíèêè. ëåòîì-êóëåìåòîì.«Î í³»,–â³í ïîì³òèâ, ùî êîëî íüîãî Âàñèëü áóâ îô³öåðîì ðîñ³éñüêî¿ àðì³¿, à Ïåòðî -íà íåìà áðàòà, òà ïîá³ã äî íüîãî, ùîá äîïîìîãòè. â÷àâñÿ ìóçè÷íîìó ìèñòåöòâó. Ìîëîäøèé áðàò áóâ -Ìè íå çíàºìî òî÷íî: ÷è â íüîãî çàê³í÷èëèñÿ íàáî¿, ñòðóíêèì õëîïöåì òà ÷àñòî íîñèâ â³éñüêîâó ôîðìó, à÷è êóëåìåò çàêëèíèëî, àëå Âàñèëü çðîçóì³â, ùî éîìó ñòàðøèé áóâ âóñàòèì ðîçóìíèêîì. Êîëè íà ñåëî íàïà - íå ïåðåìîãòè. Ùîá íå çäàòèñÿ âîðîãàì, â³í ä³ñòàâ ëè ÷åðâîíîàðì³éö³, ñåëÿíàì áóëà ïîòð³áíà äîïîìîãà ñâ³é ðåâîëüâåð. Ïðèñòàâèâ äóëî äî ñêðîí³ òà íàòèñ íà ãà÷îê. Ïåòðà âçÿëè ó ïîëîí, é â³í ïîìåð ó ìóêàõ, ðîçïîâ³äàþòü ³ñòîðèêè. À ÷è çì³ã áè òè â÷èíèòè òàê, ÿê áðàòè ×ó÷óïàêè?

ÑÏÐÀÂÊÀ Â 1918 ãîäó àêòèâèñòû Çàïàäíîé è Öåíòðàëüíîé Óêðàèíû, óçíàâ, ÷òî öàðü Íèêîëàé Âòîðîé îòðåêñÿ îò ïðåñòîëà,- îð ãàíèçîâàëè Óêðàèíñêóþ Íàðîäíóþ Ðåñïóáëèêó (ÓÍÐ). Íî ïàðòèÿ áîëüøåâèêîâ ïåðåñåêëà ãðàíèöó è çàõâàòèëà âëàñòü â Êèåâå. Âîññòàíèå áûëî ïðèäóøåíî, è ïîñëåäîâàëè ìàññî âûå ðàññòðåëû. Íàðîäíîå íåäîâîëüñòâî ñ òðîåêðàòíîé ñèëîé. Öåíòðîì íîâîãî âîññòàíèÿ âî ãëàâå ñ Âàñèëåì è Ïåòðîì- ×ó ÷óïàêàìè ñòàë Õîëîäíûé ßð. Áðàòüÿ ïîãèáëè ñïóñòÿ äâà ãîäà ïîñëå çàðîæäåíèÿ Õîëîäíîÿðñêîé ðåñïóáëèêè, êîòîðàÿ áûëà ïîäàâëåíà áîëüøåâèêàìè â 1923-ì ãîäó. ÔÎÒÎ îçåðà ×àéêîâñêîãî: Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà ÔÎÒÎ ìåñòà ïîñëåäíåãî áîÿ áðàòüåâ ×ó÷óïàê: Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Û îáËÅÑåíèå Êàòåðèíà Çîëîòàðåâà, Âèòàëèé Âèííèêîâ.

Òîëüêî ïðåäñòàâü: òû áëóæäàåøü ïî ãóñòîìó ëåñó, äåðåâüÿ êîòîðîãî ïðîæèëè óæå íå îäèí âåê. Ñòâîëû íàñòîëüêî òîë ñòûå, ÷òî èõ íåâîçìîæíî îáõâàòèòü êîëüöîì èç ðóê äàæå íåñêîëüêèì ëþäÿì. Ïûøíûå êðîíû çàêðûâàþò îò ñîëíöà, èç-çà ÷åãî ïðîõëàäíî äî ìóðàøåê. À ìîæåò ãóñèíàÿ êîæà ïîÿâëÿåòñÿ èç-çà ñîáûòèé, êîòîðûå çäåñü ïðîèñõîäèëè? ×òî âèäåëè ýòè ìîãóùåñòâåííûå äåðåâüÿ? Ëåñ âñåãäà áûë äðóãîì ÷åëîâå êà. Âî âñå âðåìåíà îí äåëèëñÿ ñ íàìè ñâîèìè áîãàòñòâàìè. Ãîëîäíîãî – íàêîðìèò. Õîëîä íîãî – ñîãðååò. Èùóùåãî ñïàñåíèå – çàùèòèò. Âî âðåìåíà ñîáûòèé â Õîëîäíîì ßðó îí ñîòíè ðàç çàñëîíÿë ñîáîé íàøèõ ïðàäåäîâ îò áîëüøåâèñòñêèõ ïóëü, ñïàñàÿ îò ãèáåëè.

ÊÀÊ ÌÛ ÌÎÃËÈ ÇÀÁÛÒÜ ÅÃÎ ÓÑËÓÃÓ? Ñåé÷àñ ëþäè ñîâåðøåííî íå çàäóìûâàþòñÿ î òîì, ÷òî êðîìå äðåâåñèíû ìîæåò ïðèíåñòè äåðåâî. Èì ýòî ñîâåðøåííî íå èíòåðåñíî. Èñòîðèÿ îáåñöåíèâà åòñÿ, è âñå, ðàäè ÷åãî æèâóò ëþäè – ôèíàíñû. Ëåñ âûðóáàåòñÿ òîëüêî ðàäè äåíåã. Òûñÿ÷åëåòíèå äóáû ñ òÿæåëûì ñòîíîì ïàäàþò íà çåìëþ, à â ãóñòîì âîçäóõå çàñòûâàåò áåçìîëâíûé âîïðîñ: «Çà ÷òî?» Ëåñîðóá õëàäíîêðîâíî äåëàåò ñâîþ ðàáîòó, áîãàòûé äÿäüêà ïîëó÷àåò êðóãëóþ ñóììó çà êàæäûé êóáîìåòð äðåâåñèíû, à ìû ñòîèì â ñòîðîíå. Ñîòíè òîí äðåâåñèíû êàæäûé äåíü âûâîçÿò çàãðà íèöó. Òóäà, ãäå íàó÷èëèñü öåíèòü è óâàæàòü ñâîþ ïðèðîäó. ÒÎÉ ËÈ ÌÎÍÅÒÎÉ ÐÀÑÑ×ÈÒÛÂÀÅÌÑß? Ëþäè ñëèøêîì íåäàëüíîâèäíûå. Ñðóáèòü äóá ìîæíî

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

îäèí ðàç, à ïðèâåñòè ê íåìó òóðèñòà – òûñÿ÷ó. Íàìíî ãî âûãîäíåå áûëî áû ïðèâëå÷ü ê ýòèì ìåñòàì òóðèçì, à íå èñòðåáëÿòü ëåãåíäàðíûå ìåñòà, èñ÷åðïûâàþùè åñÿ äåíü çà äíåì. Ïðîáëåìû, êîòîðûå ÷åëîâåê ñîçäàåò ñàì, îí ïåðå êëàäûâàåò íà ñîâåñòü äðóãèõ. Çà ïðèìåðîì äàëåêî õîäèòü íå íàäî. Â ñåëå Êàìåíêà ñ êàæäûì äíåì âñ¸ áîëüøå èñòîùàåòñÿ èñòî÷íèê. Íàðîä òóò æå èäåò ê ìåñòíûì âëàñòÿì ñ ïðåòåíçèåé: âîäû íå õâàòàåò, êàê òîãäà æèòü? Ñòîèò íàïîìíèòü, êòî çäåñü âûðóáàë -äå ðåâüÿ – ñàì íàðîä, ëåñíèêè. Ïðîäàëè â Åâðîïó äåðåâüÿ, êîðíè êîòîðûõ ïðèòÿãèâàëè â ïî÷âó âîäó. Äåíüãè ïîëîæèëè ñåáå â êàðìàí. Äàæå â ãîëîâó íå ïðèøëî, ÷òî îíè òàêèì îáðàçîì íàâðåäÿò, à ïðî ýñòåòè÷åñêóþ ñòîðîíó ìîæíî äàæå íå âñïîìèíàòü. Ýòî ïðîèñõîäèò âåçäå. Ìû ïîñòîÿííî ãîíèìñÿ çà ìíè ìîé öåëüþ: ðàçáîãàòåòü, íå ñîâåðøèâ òåëîäâèæåíèé. Àëüòðóèçìîì è íå ïàõíåò.

Êîíå÷íî, îáû÷íûé ñåëüñêèé ãðàæäàíèí ìîæåò è íå ÿñíèëè, ïî÷åìó è ÷òî ëó÷øå ñîõðàíèòü. Äà îíè è íå äîãàäûâàòüñÿ, ÷òî ñàì ñåáå õóæå äåëàåò, êîãäà äåðå - çàõîòÿò ñëóøàòü. Äëÿ íèõ ñîçäàíèå çàïîâåäíèêà -áó âî ðóáèò. Ýòî, â êîíöå êîíöîâ, ïðèðîäíûé ìàòåðèàë, äåò çíà÷èòü ëèøü çàïðåò íà âûðóáêó, îõîòó è ïðî÷èå åãî èñïîëüçóþò âåçäå! È êàê âîîáùå ìîæíî ñâÿçàòü ïðåëåñòè, êîòîðûìè îíè æèâóò. Èíîãäà èíôîðìàöèÿ äåðåâî, èëè äàæå äåñÿòêè, íåò – ñîòíè äåðåâüåâ ñ äàæå êîâåðêàåòñÿ. Âñïûëü÷èâûå áàáóøêè ðàñïóñêàþò èñòî÷íèêîì âîäû? Ýòîò êëþ÷ íå îäíî ïîêîëåíèå ñëóõè: ìîë, ñîçäàé òàì çàïîâåäíèê, âåñü ëåñ â èòî ïîèë, ïðè÷åì çäåñü ëåñ? ãå îãðàäÿò, à ìåñòíûì âõîä çàïðåòÿò: äàæå ãðèáî÷êè Ê ñîæàëåíèþ, ïîìèìî ìåíòàëèòåòà íàøåãî íàðîäà, ñîáðàòü èëè åùå ÷åãî. Êàê æàëü, ÷òî ñ ñàðàôàííûì èìåííî ñåëüñêîå íàñåëåíèå ñòðàäàåò îò òàê íàçû - ðàäèî áîðîòüñÿ åùå íå íàó÷èëèñü... âàåìîãî èíôîðìàöèîííîãî âàêóóìà. Ëþäÿì íå îáú- Ìû ñïðîñèëè ó ìåñòíîãî ýòíîãðàôà – Þðèÿ Ëÿøêî, – ãäå òóò ìîæíî íàéòè íåòðîíóòûé äóáîâûé ëåñ? Åãî îòâåò âûáèë èç êîëåè: «Õì, ÿ äàæå íå çíàþ». Ëåñà Õîëîäíîãî ßðà èñ ÷åçàþò íà ãëàçàõ. À ñâèäåòåëåé ìíîãèõ ñòîëåòèé èñòîðèè áîëüøå íèêîãäà íå óâèäÿò. P.S. Ñåé÷àñ íà òåððèòî ðèè õîëîäíîÿðñêèõ ëåñîâ ó÷åíûå õîòÿò ñîçäàòü íàöèîíàëüíûé çàïîâåä íèê. Îäíàêî ìåñòíîå íàñåëåíèå, íàïóãàííîå ðàññêàçàìè ëåñíèêîâ, êà òåãîðè÷åñêè ïðîòèâ. ×òî æå ïîáåäèò: ðàçóì èëè æàäíîñòü? ÔÎÒÎ: Âèòàëèé Âèííèêîâ

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Àëåêñàíäð Öâåòêîâ

Ãëåá Ëåîí÷óê Äîì çàõîäÿùåãî ñîëíöà

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Âèòàëèé Âèííèêîâ

Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Ëåãåíäû, çàðûòûå â çåìëå Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà

Â ýòîì ìåñòå ëîìàåòñÿ êîìïàñ. Çäåñü âñåãäà õîëîäíî. Â ëåñó âîçâûøàþòñÿ ñêèôñêèå ìîãèëû. Òàê è êàæåòñÿ, ÷òî ñåé÷àñ âûéäåò ïîëê êàçàêîâ. Ãäå ýòî? Ýòî âñå Õîëîäíûé ßð. Î íåì ñëàãàþòñÿ ëåãåíäû, ñþäà ïðèåçæàþò àðõåîëîãè è èñòîðèêè, ðàñõèòèòåëè ãðîáíèö è ìèñòèêè. Êàæäûé ãîä ñþäà ñúåçæàþòñÿ òîëïû òóðèñòîâ, ÷òîáû ïðîâåðèòü ëåãåíäû è íàéòè ñîêðîâèùà êàçàêîâ è ñêèôîâ. Äàâàéòå è ìû ïîïûòàåì ñ÷àñòüÿ â ïîèñêàõ ñîêðîâèù. Âäðóã ïîâåçåò? ÎÑÒÐÎÂ ÐÓÑÜ Ýòîò îñòðîâ íè÷åì íå óñòóïàåò Àòëàíòèäå. Èñêàëè åãî îò ×åðíîãî ìîðÿ äî Áàëòèêè. È íàêîíåö íàøëè... â Õîëîäíîì ßðó. Çäåñü æå íåò ìîðÿ, ñêàæåòå

âû. È áóäåòå ïðàâû. Îêàçàëîñü, ÷òî îñòðîâ- ýòî ïåðåñîõøåå ðóñëî Äíåïðà. Äî ñèõ ïîð çäåñü íàõîäÿò îñòàòêè êîðàáëåé. Ìîæåò, è âû îáíàðóæèòå ïèðàòñêèé ñóíäóê? ÂÅËÈÊÎÄÍßß ÃÎÐÀ Âñå ìû çíàåì, ÷òî Áîãäàí Õìåëüíèöêèé – âåëèêèé ïîëêîâîäåö, êàçàê è áîðåö çà íåçàâèñèìîñòü Óêðàèíû. Íî çíàåòå ëè âû òàéíó åãî çàõîðîíåíèÿ? Ïðàõ âåëèêîãî êàçàêà áûë çàõîðîíåí íà îäíîé èç ñàìûõ áîëüøèõ âîçâûøåííîñòåé Õîëîäíîãî ßðà – Âåëèêîäíåé ãîðå. Ñîãëàñíî ëåãåíäå, ñ ïðàõîì àòàìàíà íà íåé çàêîïàëè è íåñìåòíûå ñîêðîâèùà. Ñóæäåíî ëè èì îïÿòü óâèäåòü ñîëíöå? ÏÎÄÇÅÌÍÛÉ ÌÎÍÀÑÒÛÐÜ Ïî÷òè âñå ñëûøàëè î ïåùåðàõ Êèåâî-Ïå÷åðñêîé ëàâðû. Íî ïî÷òè íèêòî íå çíàåò î ïîäçåìåëüÿõ Ìîòðîíèíñêîãî ìîíàñòûðÿ. Ëåãåíäà ãëàñèò, ÷òî â ñàìîì öåíòðå ïîäçåìíîé ñèñòåìû åñòü ìîíàñòûðü ñ íåñìåòíûìè ñîêðîâèùàìè. Ñ ãîäàìè âñå õîäû çàñûïàëî, íî ñþäà äî ñèõ ïîð ïðèåçæàþò ìíîæåñòâî ýíòóçèàñòîâ, æåëàþùèõ ïîïûòàòü óäà÷ó è íàéòè çîëîòî è ñîêðîâèùà. Íå æåëàåòå ïðèñîåäèíèòüñÿ?

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

ÔÎÒÎ ïàíîðàìû: Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö ÔÎÒÎ ïåùåðû, êîëüå è ìîíåò: Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà

Ñîêðîâèùà çâåçä Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö

Ãð³ø íà çóá ²ëëÿ Ò³òîðåíêî

Ãëóáîêîé íî÷üþ Ñðåäè çâåçä Èùó ÿ êëàä ñåêðåòíûé. Áîãàòñòâà, ÷òî íàéäó ïîòîì Îñòàíóòñÿ çàâåòíûìè. Íèêòî íå äîëæåí çíàòü î íèõ, Äëÿ âñåõ áîëüøàÿ òàéíà, ×òî â òåìíûé ÷àñ è â ëåñ ãëóõîé Õîæó ÿ, êàê â òóìàíå. Èùó ñîêðîâèùà âåêîâ, Óøåäøèõ ñ äðåâíèõ êíèæåê. È âåðà â òî, ÷òî èõ íàéäó, ñèëüíåå ìíîþ äâèæåò, ×åì áëåñêè çîëîòà â ðóêàõ È ñâåòî÷ èçóìðóäîâ, Â ïåùåðàõ, äàëüøå â ñóíäóêàõ, Êîòîðûå ïîâñþäó. Òû ëèøü íàéäè êóðãàí ñâÿòîé, Íî ñòîï, íå áóäü òàê áëèçîê, Âåäü ìíîãî ñîòåí ëåò íàçàä Äðåâíåéøèå èç ñêèôîâ, Ñîêðîâèùà õðàíèëè çäåñü, Ñåé÷àñ æå òû - ðóøèòåëü. Îøèáêó òû íå ñîâåðøè, Õðàíè æå èõ îáèòåëü.

Çàðàç ëþäèíà, ïîäèâèâøèñü íà ìîíåòó, äóìàº ïðî çâè÷àéíó çàë³çÿ÷êó. Êîëèñü äóæå äàâíî ñàìå ìîíåòè áóëè îñíîâíèìè ãðîøèìà. Êîçàêè âèêî ðèñòîâóâàëè ãðîø³ ç óñüîãî ñâ³òó: çîëîò³ äóêàòè, ïîëüñüê³ çëàòíèêè. Áîãäàí Õìåëüíèöüêèé ìàâ ñêðèí³ òàêèõ âåëè êèõ ìîíåò. Çà 2,5 òèñ. â³í íàâ³òü âèêóïèâ ñåáå ç ïîëîíó. Òà çà öå æ ìîæíà êóïèòè ö³ëå ì³ñòî! Ó òîé ñàìèé ÷àñ íå êîæíà ëþäèíà âîëîä³ëà íàâ³òü ìàëåíüêèìè êîï³éêàìè. Äî ðå÷³, çàìîæí³ æ³íêè ³íêîëè íîñèëè íàìèñòî ñ ìîíåòàìè, ÿê³ ìîæíà áóëî ç³ðâàòè òà ðîçðàõóâàòèñÿ ñ ïðîäàâöåì. Çà îäíó âåëèêó ìîæíà áóëî êóïèòè âåëèêèé ä³ì ó ì³ñò³, çà ñåðåäíþ – ÷îáîòè, à çà ìàëåíüêó ïî¿ñòè â êîð÷ì³. Õî÷à çàðàç ö³ ãðîø³ ìîæíà -ïî áà÷èòè ëèøå â ìóçå¿, àëå äàâàéòå óÿâèìî, ùî ìîæíà ÃÎÂÎÐÈÒÜ ÑÒÎÌÀÒÎËÎÃ êóïèòè çà íèõ ó ñó÷àñíîìó ñâ³ò³. Äàâàéòå ïîðàõóºìî. Çíàºòå, çâ³äêè ï³øîâ âèñë³â: «Ñêóøòóâàòè íà çóá?». Ó äàâí³ 1 âåëèêà ìîíåòà = 200 000 ãðí ÷àñè êîçàêè òàê îö³íþâàëè êîøòîâí³ñòü ìîíåò. Ìè âèð³øèëè 1 ñåðåäíÿ ìîíåòà = 1000 ãðí ä³çíàòèñü, ÿêó øêîäó äëÿ ùåëåï ì³ã çàâäàòè òàêèé ñïîñ³á. Â 1 ìàëåíüêà ìîíåòà = 100-200 ãðí öüîìó íàì äîïîìîãëà äàíòèñò Þë³ÿ Êàðïåíêî. Çàðàç çà îäíó âåëèêó ìîíåòó ìîæíà êóïèòè ä³ì â ñåë³- Çâè÷àéíî, öå äóæå øê³äëèâî. Öå ïðèçâîäèòü äî òð³ùèí òà- ïå àáî ðàéîííîìó öåíòð³, ÷è ïîëîâèíó àâòîìîá³ëþ, çàðåëîì³â çóá³â. Àëå øêîäà çàëåæàòü â³ä âèäó ìåòàëó. Â³ä çîëîòà ñåðåäíþ – êðîñ³âêè Nike, çà ìàëåíüê³ ìîíåòè – ï’ÿòüåìàëü îòðèìóº íå äóæå âåëèêó øêîäó, à â³ä ì³öíîãî çàë³çà- ìî øîêîëàäîê, àáî äâà á³ã-ìàê ìåíþ ó «Ìàêäîíàëüäñ³». æóòü áóòè æàõëèâ³ íàñë³äêè.

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Þðèé Ëÿøêî: Â 8 ëåò ÿ ñêèôñêîå ïîñåëåíèå Äàðüÿ-Àñåíèÿ Êîëîìèåö Ìóçåé. ×òî ìû î íåì çíàåì? Ìåñòî, êóäà ïðèõîäÿò çà íîâîé èíôîðìàöèåé èëè íàñëàäèòüñÿ ïðîèçâå äåíèÿìè âåëèêèõ ìàñòåðîâ? Äà, âñå âåðíî. Íî êàê ýòîò ìàòåðèàë ïîïàäàåò â ìóçåé è îòêóäà åãî áåðóò? Äàâàéòå óçíàåì âìåñòå! Þðèé Þðüåâè÷ Ëÿøêî – äèðåêòîð Êðàåâåä÷åñêîãî ìóçåÿ â ñåëå Êàìåíêà, ÷òî â ×åðêàññêîé îáëàñòè. Ýò íîãðàô ïî ñïåöèàëüíîñòè, 47-ìèëåòåòíèé ìóæ÷èíà âîò óæå 40 ëåò óâëå÷åííî çàíèìàåòñÿ àðõåîëîãèåé è èñòîðè÷åñêèìè èññëåäîâàíèÿìè. Ñâîè ïåðâûå øàãè â ýòîé ñôåðå îí ñäåëàë, áóäó÷è 8-ëåòíèì ìàëü÷è êîì. – ß ëþáèë ãóëÿòü ïî ïîëÿì, è îäíàæäû â çåìëå íàøåë ÷åðåïêè. Ïîçæå â ñåëî ïðèåõàëè àðõåîëîãè ðàñêàïûâàòü ñêèôñêèé êóðãàí, è ìíå ïîñ÷àñòëèâè ëîñü ïðèñîåäèíèòüñÿ ê èõ èññëåäîâàíèÿì. Ýòî áûëà ìîÿ ïåðâàÿ ýêñïåäèöèÿ, ïîòîì ÿ ïîïàë íà ðàñêîï êè íà ñëåäóþùèé ãîä è íà ñëåäóþùèé. Òàê è íà÷àë åçäèòü â ýòíîãðàôè÷åñêèå ïóòåøåñòâèÿ. Îäíàæäû ãëàâíûé ïðîôåññîð çàäàëà ìíå âîïðîñ, íå âèäåë ëè ÿ â îêðåñòíîñòÿõ ÷òî-òî íåîáû÷íîå. È òîãäà ÿ ðàñ ñêàçàë ïðî ñâîþ íàõîäêó. Îêàçàëîñü, íà ìåñòå ýòîãî äåòñêîãî ðàññëåäîâàíèÿ áûëî íå ïðîñòî ïîëå, à öåëîå ñêèôñêîå ïîñåëåíèå. Ñåé÷àñ îíî çàíåñåíî âî âñå àðõåîëîãè÷åñêèå êàðòû Óêðàèíû è äàæå ïîïàëî â êíèãó «Ïàìÿòíèêè ëåñîñòåïíîé Ïðàâîáåðåæíîé Óêðàèíû, ïàìÿòíèêè ñêèôñêîé ýïîõè». – Ñêàæèòå, à êàê ïðîâîäÿòñÿ ýòíîãðàôè÷åñêèå èñ ñëåäîâàíèÿ? – Ýòî íå îäíîäíåâíàÿ ðàáîòà, îíà ìîæåò äëèòüñÿ â òå÷åíèå ìåñÿöà, ãîäà, äåñÿòè ëåò. Åå ìîæíî ðàçäå ëèòü íà ÷åòûðå ýòàïà ðàáîòû: Ñíà÷àëà íàó÷íûé ñîòðóäíèê âûáèðàåò ðàéîí äëÿ èñ ñëåäîâàíèÿ, ïðèåçæàåò òóäà è âñòðå÷àåòñÿ ñ íàñåëåíèåì, æåëàòåëüíî ñî ñòàðîæèëàìè, êîòîðûå ìíîãîå ïîìíÿò è çíàþò îá èíòåðåñóþùåì ïåðèîäå. Ìåòî äîì îïðîñà, ðàçãîâîðà âñå ýòî ôèêñèðóåòñÿ. Êîãäà êîíòàêò íàëàæèâàåòñÿ, ó ÷åëîâåêà ìîæíî ñïðîñèòü î íàëè÷èè äðåâíîñòåé, àðòåôàêòîâ. Â òàêîì ñëó÷àå îí äàæå ìîæåò ÷òî-òî ïîäàðèòü èëè ïðîäàòü ìóçåþ. Åñëè ýòî ýêñïåäèöèÿ, íàïðàâëåííàÿ íà èññëåäîâà íèÿ óøåäøèõ öèâèëèçàöèé, äàëüøå âåäóòñÿ ðàñêîïêè. Åñëè ýòî èññëåäîâàíèÿ ýòíîñà íàñåëåíèÿ – èçó÷àåòñÿ êóëüòóðà: êàêóþ îäåæäó íîñèëè, êàêèå ïåñíè ïåëè.

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Ïîñëåäíèé ýòàï ðàáîòû – ñîðòèðîâêà ìàòåðèàëîâ. Ïîòîì ýòà èíôîðìàöèÿ ìîæåò áûòü âûñòàâëåíà â ìóçåå èëè íàó÷íîì ó÷ðåæäåíèè. - Âñåãäà áûëî èíòåðåñíî óçíàòü, êàê ýêñïîíàòû ïîïàäàþò â ìóçåé. - Íà ñàìîì äåëå, ïî-ðàçíîìó. Èíîãäà â ðåçóëüòàòå ýêñïåäèöèé. Åñëè ýòî ñïëîøíîé ñáîð, òî áåðóò âñå, ÷òî ïîïàäåòñÿ: íà÷èíàÿ îò ðåëèãèè, ýòíîãðàôèè è çàêàí÷èâàÿ èñòîðèåé. À ìîæåò áûòü ïëàíîâûé ñáîð, êîãäà èùóò ÷òî-òî îïðåäåëåííîå. Íàïðèìåð: íàñ -èí òåðåñóåò ïîñóäà òîëüêî 19 âåêà èëè ìû õîòèì ñîáðàòü ïðåäìåòû ïåðèîäà Âòîðîé Ìèðîâîé âîéíû. Òàêæå íàõîäêè ìîãóò ïðèíåñòè ëþäè. À êîãäà ó ìóçåÿ

ÏÎÐÒÐÅÒ Þðèÿ Ëÿøêî: Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà

íàøåë ñâîå ïåðâîå

äîñòàòî÷íî ñðåäñòâ, îí ïîêóïàåò ýêñïîíàòû íà âñå- – Åñëè âû õîòèòå çàíèìàòüñÿ ýòèì ïðîôåññèîíàëüíî, âîçìîæíûõ ðûíêàõ è àóêöèîíàõ. èçó÷àòü íàéäåííûå ïðåäìåòû è äîáûòóþ èíôîðìà Ïëþñ èíîãäà ó ìóçååâ â õðàíèëèùàõ ñîáèðàþòñÿ öèþ – ñòîèò âûó÷èòüñÿ íà àðõåîëîãà. Íî íè÷åãî íå ëèøíèå ýêñïîíàòû. Òîãäà îíè âûñòàâëÿþò èõ íà -îá ìåøàåò âàì áûòü ýòíîãðàôîì-ëþáèòåëåì. Äëÿ ýòîãî ìåí. È äðóãèå ìóçåè, èíòåðåñóþùèåñÿ ýòèìè âåùà- âàì íóæíî òîëüêî èçó÷àòü èñòîðèþ, ñîáèðàòü èíòå ìè, îáìåíèâàþò èõ íà ñâîè. ðåñíûå ýêñïîíàòû è ëþáèòü ñâîå äåëî. – À êàê ñòàòü ýòíîãðàôîì?

ÔÎÒÎ ðàñêîïîê (öâåòíîå): Âèòàëèé Âèííèêîâ ÔÎÒÎ ðôñêîïîê (÷åðíî/áåëîå): Äàðüÿ Ñåëèâàíîâà

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

Âïåðåä â ìèíóëå! Âåðîí³êà Ïåãàñ³íà.

Êîëè æèâåø â òàêîìó âåëèêîìó ñâ³ò³, íå ïîì³÷àºø áàãàòüîõ ðå÷åé. ßê ë³òàþòü ë³òàêè, àáî ¿çäÿòü ìàøèíè. ßê âìèêàºø òåëåôîí³ ÿê äèâèøñÿ íà áàãàòîïîâåðõ³âêè. À ùî á ñêàçàëè ñê³ôè, ïîáà÷èâøè óñå öå? Â íèõ áóëà ³íøà êóëüòóðà òà ³íø³ ïîãëÿäè íà æèòòÿ. Ïîð³âíÿéìî?

Çàäçâîíèâ áóäèëüÃîðí ñïîâ³ñòèâ ìåíå íèê íà òåëåôîí³, ÿ ïðî ï³äéîì. Ó õàò³ â³äêðèëà î÷³ ³ ñîëîäêî òåìíî, àëå òåïëî – ïîòÿãíóëàñü. Íà ñòîë³ çåìëÿ ç³ãð³âàº. Á³ëà ñòîÿâ êîìï’þòåð, çà ñòð³÷êà îáâèëà ãîëîâ³êíîì ãóä³â êðàí ³ ¿ç âó. ß â³äêðèëà äâåð³, äèëè ìàøèíè. Ùîá ³ í³ñ-ó-í³ñ ç³òêíóëàñü íå ÷óòè öüîãî øóìó, ÿ ç äðóãîì Îð³êîì. îäÿãíóëà íàâóøíèêè ³ - Ï³äåø ñüîãîäí³ íîñîëîäêà ìóçèêà «Òàñèòè çåìëþ íà âàë? òà-òà-òà, òà-òà-òà– ñóìíî çàïèòàâ â³í. òà, òðà-òà-òà-òà-òà» – Òàòàðè áëèçüêî – îãîðíóëà ìåíå. òðåáà îáîðîíÿòèñÿ. ß âèéøëà íà âóëèöþ Òîãî ðàçó ÿ â³äì³ðÿ² îñ³äëàëà âåëîñèëà â³äñòàíü äî âàëó: ïåä. Îäíà ïåäàëü, âèéøëî 156 êðîê³â. äðóãà ïåäàëü. Â³òåð Äàëå÷åíüêî, ëþäåé ïðèºìíî îáâ³þâàâ ³ áåç íàñ áàãàòî, òà îáëè÷÷ÿ. «Ìÿó» - ç-çà é ãîëîä çàâàäèòü ïîâîðîòó âèçèðíóëî ³òè. Àëå òàì âîäà, ³ êîøåíÿ. Áåçäîìíå. ìîæíà ñï³éìàòè õî÷ ß çà¿õàëà â ìàãàçèí ÿù³ðêó. ß ñïðîáóâà³ êóïèëà êîðìó äëÿ ëà âåñåëî óñì³õíóìóð÷èêà ³ «Ñïðàéò» òèñÿ, òà áîþñü,ñèíö³ äëÿ ñåáå. Ïðèéøëà ç ï³ä î÷èìà ãîâîðèëè êîøåíÿì äîäîìó ³ çà ïðî ³íøå. ² â³äïîâ³ëà: ñ³ëà çà óëþáëåíó ãðó. - Òàê, àëå íå çàáóäü Ó ðåàëüíîìó ñâ³ò³ ÿ âçÿòè ñâ³é àê³òåê, – ³ ãåðî¿íÿ, à ó ³ãðàõ ï³øëà ïî ñâ³é êèíáîãèíÿ. Òå â³ä÷óòòÿ, äæàë. êîëè ãðà íàìàãàºòüñÿ Ìè ïðîéøëè êðîê³â çàáðàòè òåáå ó ñâîþ 80, íåäàëåêî äçþððåàëüí³ñòü, ³ êîëè ÷àëà âîäà, àëå Îð³ê ñâ³ò çàõîïëþº, ÿê øó ë³ã íà çåìëþ. òåð. Êîëè àäðåíàë³í -Ä³éäè,- òèõî ñêàçàâ çàøêàëþº ³ íàâ³òü ðå â³í. àëüí³ñòü ñòàº ãðîþ. ß çëÿêàëàñü ³ ïîá³ãëà øâèäêî, ÿê ëîñü. Ëèøå îäíà Òàòî âæå ïîâåðíóâñÿ ç ðîáîòè ³ óâ³ìêíóâ òåëåâ³çîð.äóìêàêðóòèëàñü â ãîëîâ³: âîäà. ß âèñêî÷èëà ç êóù³â ³ Ïåðåäà÷à ïðî ïðèðîäó. «Åõ, êîëè æèâåø ó êàì’ÿíèõ ïîáà÷èëà ³ êàáàíà. Â³í òåæ ïîì³òèâ ìåíå. ïëàñòìàñîâèõ äæóíãëÿõ, òàê õî÷åòüñÿ ïîäèâèòèñÿ íà-Íåçãðàáà,- ïîäóìàëà ÿ ³, íà õîäó âèéíÿâøè êèíñïðàâæí³», - ïîäóìàëà ÿ. ßê çì³íèâñÿ ñâ³ò… äæàë, âøòðèêíóëà éîãî ó çâ³ðà. - Æèòèìåìî…

K I D S G E O G R A P H I C Ó Ê ÐÀ È Í À n

ÏÎÐÒÐÅÒ äåâî÷êè: Þðèé Çàëåâñêèé