`Voedingcentrum Gezonde Basis op School by Voedingscentrum

GEZONDE BASIS SCHOOL SCOOR MET EEN GOED EET- EN BEWEEGBELEID!

Groep 7 bedenkt traktatiebeleid

APK voor de lunchpauze

Meer gym en sport

Van 08:00 tot 20:00 spelen

De gezondste school van Den Haag

Is de overblijf goed geregeld?

Combinatiefunctionaris schudt scholen wakker

“Het hek gaat niet meer dicht”

GEZONDE BASIS OP SCHOOL 1

Dit is het moment!

Ook online: scoor met je eet- en beweegbeleid! Gezonde School Een goed eet- en beweegbeleid past bij de aanpak Gezonde School. Zet vandaag nog de eerste stap op weg naar een Vignet Gezonde School en een themacertificaat Voeding en Mondgezondheid en/of Sport en Bewegen. www.gezondeschool.nl

Veel scholen zijn al flink aan de slag met het eet- en beweeg beleid. Leerkrachten, directeuren en bestuursleden beginnen vaak puur vanuit professionele intuïtie. Zij voelen, net als wij: dit is het moment. Zij veranderen bijvoorbeeld de overblijf, ingericht als incidentele opvang, door een lunchpauze van deze tijd. Met aandacht voor wat je eet. Met tijd om samen, gezellig aan tafel te zitten. Zij ontdekken dat ouders het waarderen als je leerlingen stimuleert om veel buiten te spelen en te sporten. Zij helpen een groeiende groep kwetsbare leerlingen, die de gezonde keuze letterlijk en figuurlijk niet meekrijgt. En zij zien het positieve effect.

Bij dit magazine hoort een online test. Die helpt je om te inventariseren hoe het op jouw school gaat en wat goede verbeterstappen zijn. Je krijgt praktische tips en informatie over bijvoorbeeld lespakketten en activiteiten waar je als school aan mee kunt doen.

www.voedingscentrum.nl/ gezondebasisopschool

FE LIX COH E N DIRECTEUR VOEDINGSCEN T R U M

Colofon Dit is een uitgave van het Voedingscentrum, Hartstichting, en het NISB. Meer informatie op www.voedingscentrum.nl/gezondebasisopschool CONCEPT EN HOOFDREDACTIE

Getik

Inhoud 6 redenen om nu te beginnen

De gezondste school van Den Haag

Kleine stappen, groot effect

Lunchpauze APK

“Verandering komt van binnen uit.”

Goed voor jezelf zorgen is leuk

REDACTIE

Gabie Oostervink, Fréderike Mensink, Margret Ploum (Voedingscentrum), Marlieke Janssen (Hartstichting), Dorien Dijk (NISB), Heleen Ronner.

Vorig schooljaar spraken we uitgebreid met professionals uit het basisonderwijs over de thema’s eten en bewegen. Tijd en geld zijn schaars, ook dat hoort echt bij deze tijd. De boodschap van schooldirecteuren en leerkrachten was dan ook snel duidelijk: “Zo’n beleid is mooi, maar kom met concrete, haalbare handvatten om het te realiseren.” Met dit magazine en de online test op www.voedingscentrum.nl/gezondebasisopschool willen we aan die oproep voldoen. Want dit is het moment. Het doel? Dat Nederlandse kinderen op school leren dat het leuk is om goed voor jezelf te zorgen. Verbind jij je aan dit doel? Wij inspireren en ondersteunen je graag bij de stappen die passen bij jouw school.

ONTWERP

Fraaie Zaken Grafisch Ontwerp FOTOGRAFIE

RIVM (p. 2,3), Hollandse Hoogte (p. 7,9), Designstudio van Ginneken (p. 10, 15), Majolein Ansink (p. 13), iStock, Voedingscentrum, Hartstichting.

2 GEZONDE BASIS OP SCHOOL

GEZONDE BASIS OP SCHOOL 3

6 redenen om nu een stap te zetten! Een goed eet- en beweegbeleid is belangrijk voor alle type scholen en voor kinderen in alle soorten en maten. Het past bij de kerndoelen om te leren hoe je lijf werkt en hoe je ermee omgaat. Een helder beleid geeft het team, de ouders en de leerlingen houvast. En het levert wat op! Bijvoorbeeld effectiever onderwijs en leerlingen én teamleden die lekker in hun vel zitten.

Een nieuw beleid: zo doet iedereen mee! 1. Doe de test op www.voedingscentrum.nl/ gezondebasisopschool en laat je inspireren voor een haalbare eerste actie om het eet- en beweegbeleid te verbeteren! Je krijgt dan ook tips om teamleden, ouders en leerlingen te mobiliseren. En advies over organisaties buiten de school waar je ondersteuning kunt krijgen. 2. Benut de denkkracht van de OR en MR bij het bepalen van doelen en acties voor de school. 3. Betrek de BSO’s bij het beleid. 4. Maak nieuwe regels eenvoudig, eenduidig en positief. Geef altijd concrete voorbeelden van wat goede keuzes zijn.

5. Communiceer het beleid in het schoolplan, de schoolgids en in de periodieke middelen, zoals nieuwsbrieven of de schoolkrant. 6. Informeer nieuwe ouders bij de eerste kennismaking over het eet- en beweegbeleid. 7. K ies samen voor gezond. Als de kinderen bij het 10-uurtje alleen fruit mogen, neem dan als leerkracht geen stroopwafel, maar een peer, kiwi of een appel. 9. Geef maatschappelijke organisaties met relevante activiteiten, cursussen of evenementen een goed podium, zoals een prikbord op een prominente plaats.

De school krijgt een beter pedagogisch klimaat

Leerlingen presteren beter

Ouders waarderen een gezonde school

Leerlingen hebben minder kans op overgewicht

De kans op sociaalemotionele problemen wordt kleiner

Het team blijft fit

Een helder en doordacht eet- en beweegbeleid zorgt voor een goed pedagogisch klimaat. Het past bij de kerndoelen voor het primair onderwijs om aandacht te besteden aan je lijf en gezondheid. En om door sport en spel je sociale vaardigheden te ontwikkelen.

Kleine stappen, leveren veel op. Een schooldag met actieve pauzes en goed beweeg onderwijs zorgt voor energieke leerlingen. Kinderen hebben minimaal een uur beweging per dag nodig. Regelmatig eten, met als basis een goed ontbijt, helpt ze om de hele schooldag scherp te blijven.

Kinderen lunchen veel vaker op school dan vroeger. Ouders verwachten dus ook meer van ‘de overblijf’. Ook kan een school zich onderscheiden met extra beweegonderwijs door een vakleerkracht of actieve naschoolse activiteiten met een buurtsportcoach of combinatiefunctionaris.

Als gezond de standaard is op school, draagt dit bij aan de preventie van overgewicht. Kinderen die minimaal een uur per dag bewegen, veel fruit en groente eten en weinig snacken, hebben minder kans om te zwaar te worden.

Kinderen met een gezond gewicht hebben minder kans op sociaal-emotionele problemen. De school zorgt met heldere, eenduidige regels dat gezond kiezen tijdens de lesdag de norm is. En voorkomt stigmatisering. Gezond eten en genoeg bewegen is voor kinderen en volwassenen in alle soorten en maten belangrijk. Iedereen doet mee en niemand doet het verkeerd.

De juf of meester is een belangrijk rolmodel voor kinderen op de basisschool. Bij het eet- en beweegbeleid hoort ook structurele participatie van het team. Actief meedoen en zelf de gezonde keuze maken levert een win-win-situatie op. Genoeg bewegen en gezond eten levert energie op voor een drukke schooldag en kan verzuim voorkomen.

Hoe gaat het op jouw school? Wat kan beter? Doe de test op www.voedingscentrum.nl/gezondebasisopschool

4 GEZONDE BASIS OP SCHOOL

GEZONDE BASIS OP SCHOOL 5

Gezondste school van Den Haag Kleuters zonder speelgoed, middenbouwers die 5 euro meekrijgen voor een patatje kapsalon en groep 8-ers met zeer ernstig overgewicht. Brede School-directeur Karin Striekwold zet zich 100% in om de leerlingen op haar school te helpen om gezond groot te groeien. Soms tegen de klippen op. Kom bij haar niet aan met het argument dat leefstijl een privékwestie is: “Van mij mag het allemaal zelfs wel wat betuttelender.” Brede School het Startpunt in de Haagse Schilderswijk is verkozen tot Gezondste School van Den Haag in 2012. Het thema eten staat hoog op de agenda en de school is sportactief. “De insteek is positief.”, zegt directeur Karin Striekwold, “De kinderen moeten zoiets krijgen van: ‘Wauw, mijn lijf, daar mag ik eigenlijk best een beetje zuinig op zijn.”

Rigoreuze aanpak De leerlingen van Het Startpunt krijgen elke dag gymles. Ook kunnen kinderen en hun ouders sporten bij de Haagse Sporttuin. In dit sportcomplex zijn veel (gratis) activiteiten. “Als onze school nu meedoet met sporttoernooien, winnen we heel vaak”, lacht Striekwold. In de prijzenkast staat onder andere een beker van een handbaltoernooi. “Dat viel op, ons multiculturele team dat wint bij zo’n ‘witte’ sport. Dan zie je de kinderen groeien.” De school pakt het rigoureus aan, maar Striekwold ziet ook geen andere keuze: “In dit soort wijken word je als school steeds gewezen op het belang van goede leerresultaten. Daar zetten we ons ook keihard voor in, maar dan moet je ook investeren in gezondheid. Want waar doe je het anders voor? Er zijn leerlingen 6 GEZONDE BASIS OP SCHOOL

van wie ik bang ben dat zij de 40 niet halen.” Dat klinkt dramatisch, maar Striekwold vertelt over kinderen die zulk ernstig overgewicht hebben, dat dit al op jonge leeftijd voor levensbedreigende kwalen kan zorgen.

“Leerlingen zijn de ambassadeurs.” Bij het Startpunt komen veel initiatieven vanuit de school. De vakleerkracht bewegingsonderwijs is heel bevlogen en is ervaringsdeskundig. Hij was zelf als kind te zwaar. Hij coacht en begeleidt nu leerlingen met overgewicht. “Hij is een rolmodel, waar zowel kinderen als ouders ook echt iets van aannemen.” Wat ook werkt: leerlingen betrekken bij het beleid: “Een leerkracht is gewoon eens met haar groep gaan praten over trakteren. ‘Wat betekent het als we allemaal snoep, koek en chips uitdelen? Wat zullen we daar eens aan doen?’ Ze kwamen zelf met het idee om voortaan gezondere traktaties te kiezen. De kinderen hebben de regels bedacht en zijn nu enthousiaste ambassadeurs van het beleid.” Bij het Startpunt bieden leerlingen inmiddels tegen elkaar op met dit soort slimme plannen, want aan het eind van het jaar wint de gezondste klas een actief uitje.

Kinderen met een gezond gewicht De aanpak van het Startpunt is effectief. “Het aantal kinderen met overgewicht op onze school is gedaald van 33 naar 29%.”, zegt Striekwold: “En heel belangrijk, ze vinden het leuk om met de thema’s te werken.” De school neemt zelf veel initiatief, maar zoekt ook nadrukkelijk de samenwerking. “In een wijk zoals de Schilderswijk hangt alles met alles samen. Wij doen veel samen met andere scholen, en stappen vaak binnen bij de gemeente en de GGD.” De school steekt ook veel energie in het betrekken van ouders bij de gezonde aanpak. “Het vergt vaak geduld om ze te overtuigen, dat gaat met hele kleine stapjes. Bij het gezonde trakteren merken we bijvoorbeeld dat sommige ouders er meer moeite mee hebben dan de leerlingen zelf.” Ook in de wijk zou Striekwold graag zien dat iedereen helpt om de gezonde keuze gemakkelijk te maken. Dat patatje kapsalon is om de hoek te koop. Een initiatief in Amsterdam om dit rondom middelbare scholen te verbieden, stuitte op flinke tegenstand. “Ik vind zoiets een prima idee. Van mij mag het allemaal zelfs wel wat betuttelender.”

“In de Schilderswijk hangt alles met alles samen.” K A R I N ST R I EK W O L D DIRECTEUR BREDE SCHOOL HET STARTPUNT

Wat haar betreft verdient de gezonde school een hogere plek op de politieke agenda. Gemak voor scholen zou daarbij een speerpunt moeten zijn: “Er komt heel veel op scholen af, zeker in een wijk zoals de onze. Een helder, eenduidig en toegankelijk aanbod zorgt dat ik sneller stappen kan zetten die resultaat opleveren.” Het Startpunt gaat in 2012/2013 in samen werking met de GGD Den Haag op weg naar het Vignet Gezonde School.

Wijkaanpak Hoe maak je de gezonde keuze gemakkelijker voor kinderen? Het werkt als maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven, de politiek, scholen, ouders en de buurt samen werken. Zo’n integrale aanpak is bewezen effectief. De GGD maakt scholen wegwijs in de lokale initiatieven, zoals de JOGG-aanpak. www.jongerenopgezondgewicht.nl

GEZONDE BASIS OP SCHOOL 7

APK voor de lunchpauze De ‘overblijf’ is geen incidentele opvang meer, maar een structureel gegeven in veel kinderlevens. Dit vraagt dus van scholen meer aandacht voor deze pauze dan 15 jaar geleden. Met deze APK weet je snel of de schoollunch toe is aan groot onderhoud. KLEIN ONDERHOUD

FLINK SLEUTELEN

Zijn er regels over wat kinderen eten?

Heb je het beleid in kaart gebracht?

Zijn er regels over wat niet mag en zo ja: weten ouders wat de alternatieven zijn? Zet bijvoorbeeld in de nieuwsbrief dat je fruit en snack tomaatjes mee kunt geven in de broodtrommel in plaats van een pakje koekjes. Informeer ouders regelmatig over goede keuzes voor in de broodtrommel (zie kader rechts).

Hoe is de tussenschoolse opvang op jouw school geregeld? Is er een visie op de lunchpauze? En gaat het daarbij alleen over de organisatorische kant? Of heeft de school ook uitgangspunten over de sfeer en de eetcultuur? In Nederland is het niet gebruikelijk dat we op school elke dag uitgebreid de tafel dekken. Samen en met aandacht eten levert veel op. Kinderen komen tot rust van de ochtend. En, als je van jongs af aan leert om met aandacht te eten, wordt bewust kiezen ook gemakkelijker. Het is goed om eens in kaart te brengen hoe de lunch nu geregeld is. Kijk of er ouders zijn die willen meedenken en –helpen bij het verbeteren van het beleid.

Overblijfcijfers 87% van de stadskinderen luncht op school. In de dorpen is dat 17%. Dagelijks gaat 37% van de kinderen naar de overblijf. BRON: LEI/WUR

Is de pedagogische kwaliteit van de lunchpauze voldoende? Sinds 1 augustus 2011 moet ten minste de helft van de overblijfkrachten geschoold zijn. Ze kunnen hiervoor de 1-jarige opleiding tot leidster TSO volgen, verschillende pedagogische cursussen of een cursus BHV of EHBO. Hoe staat het op jouw school?

Fruitbeleid

Gezonde boost om 10 uur: Zonder duidelijke regels, wordt het ‘tienuurtje’ vaak een snoep- en koekmoment. Zorg voor heldere, eenduidige regels, waar het team ook achter staat. Simpel is: alleen fruit mee voor tussendoor. Met programma’s als SchoolGruiten of Schoolfruit (van de EU) kun je stap-voor-stap (of rigoureus!) zo’n fruitbeleid introduceren. Ouders informeren: Informeer ouders goed over de voordelen van alleen fruit om 10 uur. Kinderen krijgen elke schooldag 1 van de 2 stuks fruit binnen die ze nodig hebben. Dat levert ook een dagelijkse boost met vitamines, mineralen en vezels op. En: kinderen gaan niet meer vergelijken en ‘opbieden’ met snoep en koek. Zorg dat het hele team de regels handhaaft en leg ze vast in het schoolbeleid. Vertel er ook over bij de kennismaking met nieuwe ouders, in de schoolgids, op de website en via andere relevante middelen.

VERVANGEN Is de Nederlandse schoollunch wel up-to-date? Het Voedingscentrum vindt dat de lunchpauze hoger op de maatschappelijke agenda zou moeten staan. Het is een belangrijke hoofdmaaltijd en een mooi moment om de waarde te ontdekken van gezellig samen eten, met aandacht. In 2010/2011 experimenteerden 9 Amsterdamse scholen met een uitgebreide schoollunch. De leerlingen waren heel enthousiast. Zij kregen soms warm eten op school of maakten zelf een broodmaaltijd. Ook in de gewone broodtrommel kwam gevarieerder, beter eten. Leerkrachten vonden de kinderen ’s middags rustiger en geconcentreerder. Hoe zorg je dat alle Nederlandse kinderen een goed georganiseerde en goed begeleide lunchpauze krijgen? Krijgt de tussenschoolse opvang op jouw school genoeg aandacht? En wat hebben scholen nodig om het beter te kunnen doen? Praat mee op Twitter: #overblijf2012

Lekker voor je lijf!

Wat kan in de broodtrommel? Variëren is goed voor de smaakontwikkeling van kinderen. En het helpt om verschillende gezonde voedingstoffen binnen te krijgen. Dus ook bij de lunch is afwisseling lekker en gezond. Maar: hoe meer keuzes, hoe lastiger het soms ook is voor ouders om te bepalen wat zij meegeven. Geef ouders tips in de nieuwsbrief of via de website van de school over de basisingrediënten voor een goed gevulde broodtrommel: volkorenboterhammen, met halvarine en mager beleg. En als extra: snacktomaatjes of een andere rauwkost of fruit. En als drinken: halfvolle melk, karnemelk of water. Drinken Water, halfvolle melk en thee zijn goede keuzes voor tussendoor. Eventueel is sinaasappelsap een alternatief voor bijvoorbeeld het ‘tienuurtje’. Beperk het eten en drinken tot 1 moment, om tandbederf te voorkomen. Verbied het meenemen van frisdrank en andere zoete drankjes naar school. Meer tips voor een goed lunchpakket staan op www.voedingscentrum.nl/jijenjekind

www.overheid.nl: regelgeving over de tussenschoolse opvang. www.voedingscentrum.nl/gezondebasisopschool: tips voor overblijfvrijwilligers zonder opleiding. 8 GEZONDE BASIS OP SCHOOL

GEZONDE BASIS OP SCHOOL 9

Kleine stappen groot effect

Bij de aanpak Gezonde School komt gezondheid niet af en toe eens aan bod op school. Je kiest juist voor samenhangende, terugkerende activiteiten. De thema’s krijgen aandacht in de les. De school zoekt bovendien de samenwerking met andere partijen en er is een gezondheidsbeleid. Het gebouw en de faciliteiten, zoals het plein, stimuleren kinderen bijvoorbeeld ook om veel te bewegen. Zo’n integrale aanpak betekent gelukkig niet dat je direct het roer moet omgooien. Een goed eet- en beweegbeleid begint bij de eerste stap!

Pleincheck

Traktatie inspiratie

Fris, cool water

Lekker fit!

Een actieve pauze is leuk. De kinderen laden zo even op voor de middag. Het is belangrijk dat kinderen van alle groepen genoeg ruimte, uitdaging en kansen hebben om voluit te spelen op het plein. Loop vandaag eens over het plein om te kijken of het nog up-to-date is. Wat kan beter? Zijn er genoeg spelmaterialen en speeltoestellen voor kinderen van alle verschillende leeftijden? Zoek online naar inspiratie. Misschien kunnen de kinderen straks wel moestuinieren in een vergeten hoekje? Uit onderzoek van Jantje Beton blijkt trouwens dat 71% van de kinderen best een handje wil helpen bij de metamorfose van het plein.

Op scholen met een gezond traktatie beleid, zijn de traktaties minder calorierijk en liefst gekozen uit de Schijf van Vijf. Op sommige scholen roepen de regels weerstand op bij ouders. Maak het traktatiebeleid daarom helder en benadruk vooral wat wél mag. Wat zijn goede traktaties? Het Voedingscentrum heeft richtlijnen gemaakt voor traktaties, die je kunt gebruiken. Geef concrete tips, geïllustreerd met concrete, aantrekkelijke voorbeelden. Probeer onder ouders en leerlingen ambassadeurs te vinden die anderen overtuigen dat traktaties waar je lijf iets aan heeft, ook feestelijk, mooi en lekker zijn!

Met ‘sociale marketing’ maak je de gezonde keuze gemakkelijk en aantrekkelijk. Anneke van Soest, wijkcoördinator Bouwlust / Vrederust, van de GGD Den Haag: “Een voorbeeld is onze wateractie, een campagne om water drinken op de kaart te krijgen.” Kinderen kregen bijvoorbeeld een bidon, die ze zelf konden pimpen. Dat vonden ze heel leuk en het triggerde ouders om eens water mee te geven. Het mooiste compliment is als een school zegt dat het door de campagne een haalbare kaart is geworden om kinderen water te laten drinken. Dat geeft moed, want dan is zo’n actie een stap in de richting van een nieuwe norm.”

Lekker Fit! is vernieuwd. Deze lesmethode van de Hartstichting leert kinderen van groep 1 t/m 8 alles over voeding, bewegen en het maken van slimme keuzes. De methode houdt rekening met de belangrijke rol van ouders, verzorgers en leerkrachten. Even surfen naar www.lekkerfitopschool.nl levert ook wat op als je nog niet weet of er ruimte is voor zo’n complete lesmethode. Er staan ook veel algemene tips op voor professionals in het basisonderwijs, bijvoorbeeld over ouderparticipatie. Ook krijg je advies om kosten te besparen bij de aanschaf van Lekker Fit! Bijvoorbeeld met subsidie, sponsoring of co-financiering.

www.jantjebeton.nl 10 GEZONDE BASIS OP SCHOOL

www.gezondtrakteren.nl

www.jogg.nl

www.lekkerfitopschool.nl GEZONDE BASIS OP SCHOOL 11

Hoe scoor je met je beweegbeleid? Combinatiefunctionaris Monique van Ark helpt basisscholen om meer aan sport en beweging te doen. Haar eerste advies: “Kijk eerst of de basis goed geregeld is. Stapel daar vervolgens extra’s op.” Monique van Ark werkt al jaren als vakleerkracht bewegingsonderwijs op basisschool de Morskring in Leiden. De rol van combinatiefunctionaris past haar perfect: “Je bent schakel tussen de school en de sportverenigingen. Toen ik er voor het eerst over las, dacht ik meteen: daar moeten wij iets mee. Daar was de directie het mee eens. Met mijn broer Paul, die ook vakleerkracht is, ben ik vervolgens naar het bestuur en de gemeente gegaan. Wij mochten starten met een pilot.” Die pillot begon op 2 scholen. Nu doen 10 scholen mee.

Match de sport Haar eigen school is nu echt een sportactieve school. Dit levert volgens haar fitte leerlingen op, die bovendien veel sneller hun weg vinden naar een sport die bij ze past. “Vier keer per jaar maken de kinderen kennis met een sportvereniging. Dat is onder lestijd, dus iedereen moet mee. Die sport kunnen ze vervolgens met een kleine financiële bijdrage een tijdje proberen. Tegen de tijd dat je in groep 8 zit, heb je dan echt wel iets leuks gevonden.”

“Er komt zo veel op de school af.” Verandering kan weerstand oproepen, dat merkt Van Ark ook als zij scholen helpt om bewegen hoger op de agenda te zetten. “Leerkrachten 12 GEZONDE BASIS OP SCHOOL

krijgen al zo veel op zich af. Er zijn allemaal initiatieven van buiten de school. Over natuur, over veiligheid, over gezondheid. Wat bij ons volgens mij goed werkte, is dat het van binnen uit kwam. En dat de directie en het team het belang ervan inzien. Leefstijl is inmiddels een vaste waarde op school. De groepsleerkrachten verweven de thema’s eten en bewegen in de gewone lessen. Daarbij kiezen ze zelf wat haalbaar is. Van Ark: “Wij maken bijvoorbeeld gebruik van het programma Lekker Fit!, maar kunnen niet alles doen. Elke bouw is nu aan de slag met één thema.”

Het roer hoeft niet om Je hoeft volgens Van Ark het roer dus niet al te radicaal om te gooien. “Het werkt als het in kleine stappen gaat. Voor het team is het prettig als het ene in plaats van het andere komt, en niet boven op alles wat al moet. Informatie over leefstijl kun je ook kwijt als je het accent in je reguliere lessen iets verlegt. En qua sport ad viseer ik altijd om eerst te kijken of de basis goed is.” Die basis is volgens haar: elke dag een actieve pauze en twee keer per week gym van een vakleerkracht. “Pas als je dat voor elkaar hebt, zou ik kijken naar wat je daar bovenop stapelt. Ik zou niet investeren in naschoolse judo als de gewone gymles nog niet goed geregeld is.”

Actief op het plein Gouden tips van Monique van Ark 1. Scheid de pauzetijden Monique van Ark: “Laat niet alle kinderen tegelijk op het plein, zo houden kinderen de ruimte. Wil je toch groepen samen laten spelen? Doe dan groepen met verschillende hotspots samen. Dus groep 3 die nog veel klautert, met groep 8 die op het voetbalveld mag.” 2. Maak zones “Een trend die overwaait uit Engeland zijn zoneparcs, waarbij je het plein verdeelt in zones voor bijvoorbeeld chillen, rennen en voetballen. Op www.zoneparcs.nl zie je voorbeelden.” 3. Vergroen je plein “Natuurlijk spelen is ook hip. Vergroen je plein zo dat het kinderen stimuleert om vrij te spelen en te klauteren. Ga niet te ver, want als je plein vol staat met bomen is een simpel potje voetbal niet meer mogelijk.”

Nieuw: Pabo Sportklas Op de Pabo van de Hogeschool Leiden is een Sportklas gestart. Studenten halen daar hun vakbekwaamheid Bewegingsonderwijs en leren meer over leefstijl dan op een reguliere Pabo. www.hsleiden.nl/pabo/de-sportklas

Sport in de buurt In veel Nederlandse gemeentes kan de buurtsportcoach of combinatiefunctionaris ingezet worden voor sport op of na school en in de buurt. Informeer bij de GGD hoe dat in jouw gemeente geregeld is. www.sportindebuurt.nl GEZONDE BASIS OP SCHOOL 13

Goed voor jezelf zorgen is leuk! Zou het niet mooi zijn als alle kinderen meekrijgen dat goed voor jezelf zorgen leuk is? Dat plezier, gezondheid en gezelligheid prima samen gaan? Dat is bijvoorbeeld ook de boodschap van Smaaklessen, waarbij proeven en ontdekken centraal staan. Er zijn nog veel meer mooie, positieve activiteiten en acties die basisscholen kunnen inzetten. SuperShopper

SuperChefs

Supermama

Bij SuperShopper krijgen kinderen eerst de Schijf van Vijf en gezond kiezen. Daarna gaan ze zelf naar de supermarkt om te kijken wat je ook alweer het beste in je karretje kunt doen.

Bij SuperChefs leren kinderen lekker, gezond en duurzaam koken. Deze workshop kan iedereen geven. Ook bijvoorbeeld bij de BSO. www. voedingscentrum/superchefs

In Den Haag promoten moeders een gezonde leefstijl. Deze “HAGG-ambassadrices” laten bijvoorbeeld in de klas aan kinderen en ouders zien hoe lekker en gemakkelijk het is om iets goeds te trakteren.

Van 08:00 tot 20:00 spelen op het schoolplein Basisschool Woutertje Pieterse in Leiden heeft sinds 2011 een supergroen, uitdagend speelplein. De metamorfose lukte met hulp van een betrokken team, actieve ouders en enthousiaste kinderen. Directeur Peter Bosman: “We hebben nadrukkelijk gekozen voor een open plein, waar de omwonenden ook iets aan hebben. Het hek

gaat dus niet dicht en de buren gebruiken het voor sociale activiteiten, zoals de buurtbarbecue. Alleen als we echt overlast van jongeren hebben, kunnen we het plein afsluiten. Tot nu toe is dat niet nodig, juist ook omdat de buurt een oogje in het zeil houdt.”

“Pap, zal ik vanavond pasta maken?” “Cool, mag ik de boontjes afwegen?”

“Niemand was jarig, maar mama kwam trakteren.”

Meer praktijkverhalen online! Op www.voedingscentrum.nl/gezondebasisopschool vind je praktijkverhalen en tips voor het enthousiasmeren en informeren van kinderen en ouders over gezond eten en lekker veel bewegen! 14 GEZONDE BASIS OP SCHOOL

Lees op www.voedingscentrum.nl/gezondebasisopschool de tips van directeur Peter Bosman voor een schoolpleinmetamorfose. GEZONDE BASIS OP SCHOOL 15

Scoren met een goed eet- en beweegbeleid? Doe de test op www.voedingscentrum.nl/gezondebasisopschool Hoe kies je uit alle informatie, lespakketten en activiteiten over gezond eten en bewegen? Hoe enthousiasmeer je ouders om gezond eten mee te geven? Hoe organiseer je een gezonde lunch op school?

Het Voedingscentrum, het NISB en de Hartstichting helpen basisscholen op weg. Doe de test en inventariseer hoe het nu gaat op jouw school. Waar staat de school nu? En vooral: waar wil je naartoe? Met de praktische tips kun je direct beginnen met de eerste verbeterstap!

Dit magazine is voor professionals in het basisonderwijs en wordt je aangeboden door:

16 GEZONDE BASIS OP SCHOOL