Libera Esperanto-Libro Version 1.0 (2010)
Part I – Introduction Chapter 1: Chapter 2: Chapter 3:
What is Esperanto? Introduction to the language Personal stories about Esperanto
Part II – Basic courses Chapter 4: Chapter 5: Chapter 6: Chapter 7:
Ana Pana 1–10 Vojaĝu kun Zam 1–10 Ana Pana 11–21 Vojaĝu kun Zam 11–20
Part III – Grammar and word list Chapter 8: Grammatical overview Chapter 9: Common words with sample sentences Chapter 10: Grammatical exercises
Part IV – Easy reading Chapter 11: Chapter 12: Chapter 13: Chapter 14:
Jen nia IJK Kio okazas? Gerda Malaperis! de Claude Piron Word lists of Gerda Malaperis!
Foreword Libera Esperanto-Libro means “Free Esperanto Book”. The idea of the book is to teach the basics of the international language Esperanto. Those who have read through the book and done the exercises should have enough basic knowledge of Esperanto to read easy texts, participate in Esperanto events, and begin to use the language to correspond with people from other countries. The first version of Libera Esperanto-Libro consists of 14 chapters. Each chapter has between 10 and 30 pages, and is contained in a separate PDF file. This arrangement makes it easy to download, print, and copy the chapters. As the title indicates, you may freely print, copy, and distribute the chapters of this book. •
In the first part (Introduction – three chapters) you will get an introduction to Esperanto and learn about its development and the ideas behind it. You will also learn a few basics of Esperanto grammar, including word-building. In addition, you’ll be able to read some personal stories of people who use Esperanto frequently.
•
In the second part (Basic courses – four chapters) you will have a chance to begin learning the basics of Esperanto through a few short courses, which start out easy, and then become a bit more complicated.
•
In the third part (Grammar and word list – three chapters) you will receive your first detailed overview of the language.
•
In the fourth part (Easy reading – four chapters documents) you can practice your new knowledge of the language by reading stories written in easy language.
The book aims to help people who would like to learn Esperanto from a paper document – on the sofa, on a train, or in a location without easy computer or internet access. As you work through this book, it would be helpful if you also worked on some of the courses at www.lernu.net. The material available at lernu! is much more detailed and complete than the contents of this book, and lernu! offers a community of experienced Esperanto speakers and other Esperanto students who can assist you in your study of the language. You will achieve the best results if you combine online learning, book learning, listening and speaking (during Esperanto events, for example). In a sense, Esperanto is a free language – it is not linked to any specific nation or culture, it was given to the world by its initiator without any copyrights, and its grammar is very flexible. Most importantly, Esperanto speakers feel free of limitations when using it to communicate with people from other parts of the world. Now there is also a free book about Esperanto. Hopefully, this book will gradually be translated into many languages, so that anyone who wants to learn the language will be able to do so easily and free of charge, simply by downloading a few PDFs.
We were inspired to assemble this book for two main reasons: 1) People who like open-source projects are used to having products available, free of charge, and easy to download. There are already many good books about Esperanto, but they are seldom available for download, and are seldom free of charge. 2) When we’ve taught Esperanto in different parts of the world, to groups with participants from several countries, we felt that we needed a free Esperanto learning text, in several languages, to distribute to the course participants. If you’d like to comment on the contents of this book, or if you have any questions, you are welcome to write to libera@ikso.net. To download the chapters of the book in PDF format, go to www.ikso.net/libera. Enjoy reading and learning about the fascinating language Esperanto! • Hokan Lundberg, coordination and writing (also in the team of lernu.net) • Erin Piateski, writing and translation (also in the team of lernu.net) • Aaron Chapman, graphics editing and translation (former member of the lernu!-team) • Simon Davies, advice and proof-reading • Helen Claesson, graphics The Libera Esperanto-Libro logo was designed by Katjo Mencanto.
Chapter 1 What is Esperanto?
Part 1 - Basic information about Esperanto....................................................................2 Part 2 - Frequently asked questions about Esperanto..................................................7 Part 3 - Zamenhof, Esperanto's founder.......................................................................10 Part 4 - Local information about Esperanto ................................................................14
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
Part 1 - Basic information about Esperanto Esperanto is a language, like other human languages. You can express feelings and thoughts in Esperanto the same way as in other languages. You can write sophisticated literature and speak with children at home, and express everything that can be expressed in other languages of the world. Here are some examples of Esperanto sentences: Esperanto estas lingvo. Ni havas revon. La suno brilas. Ĉu vi vidas min? Jes, mi vidas vin. Mi amas vin!
(Esperanto is a language.) (We have a dream.) (The sun is shining) (Do you see me?) (Yes, I see you.) (I love you!)
National and ethnic languages belong to specific groups of people; Japanese is spoken in Japan, for example. It's different with Esperanto. Esperanto doesn't belong to any particular nation or people – it belongs to everyone who has learned it, regardless of where they came from or where they live. Esperanto is not a national language, but an international language with speakers in every part of the Esperanto's main aim is to simplify contact and communication between people who don't share a native or national language. In our experience, the Esperanto language is particularly suitable for use in global communication by ”ordinary people” who have an interest in other countries and culture. Esperanto's basic structure was designed by one man, L. L. Zamenhof. He created it with great care and imagination, drawing his inspiration from national languages. It took him about ten years. Only when he felt that the language had acquired its own 'spirit” did he deem it ready to be presented to the general public. That moment finally came in 1887, with the publication of a booklet called Lingvo Internacia (International Language). In his booklet, Zamenhof used the pseudonym Doktoro Esperanto (Doctor Hopeful), but the word Esperanto later became the name of the language itself. In subsequent years, the booklet circulated among language enthusiasts and idealists in many countries, who learned the language and began using it for global communication. That's how Esperanto evolved, little by little, from one man's project into a living international language. Today, Esperanto is used and admired by hundreds of thousands, if not millions, of people worldwide. It seems incredible that a one-man project could have developed into a living international 2 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
language that so many people enjoy using, doesn't it? This chapter will briefly explain how that happened.
Where is Esperanto used? People use Esperanto every day in various ways: when travelling, at international conferences, on the Internet, for work, or in family life. Normally Esperanto is used between people who don't have the same mother tongue. When used in this way, Esperanto acts as a "bridge language" between people from different language backgrounds. That's Esperanto's strength – it works well as a bridge across national borders. One way to use Esperanto is to go to an international Esperanto event, where people from various countries get together. Many Esperanto speakers enjoy attending such gatherings where they can chat, swap ideas, sing, dance, and go on excursions with people from other countries. Another way to use Esperanto is to travel to a foreign country and stay for free in the home of an Esperanto speaker. When staying with ordinary people in a foreign country, you tend to get a better picture of that country's lifestyle and customs than you would if you stayed in a hotel. Pasporta Servo (Passport Service) is a network of Esperanto speakers who are happy to provide such accommodation. It contains roughly 1200 addresses in more than 90 countries. A third way to use Esperanto is to correspond with speakers by post or on the internet – a quick and easy way to make contact with people in other countries. Some Esperanto speakers use the language to actively promote a better, more peaceful world. There are those who use it to read news about events in various countries, written by the very people who live in those countries. And others enjoy books that were originally written in a minority language, which have been translated into Esperanto but not into the reader's mother tongue.
How did Esperanto become a living language? It may sound incredible that a one-man project could evolve into a living international language. Nonetheless, that's what has happened with Esperanto. It now develops in much the same way as other languages. These are the main factors that helped Esperanto become a living language: Zamenhof had a great talent for designing the heart of a language Zamenhof started pondering the possibility of an international language when he was just a child. When he became a young man, he decided to bring his ideas to fruition. At the age of 17, he showed the initial result to his school friends. Over the next ten years, he adjusted and 3 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
refined the structure, and in 1887, he published it under the name Lingvo Internacia. People were soon using Esperanto in several countries 'Within just a few years of its launch, Esperanto had a community of speakers who used it, enjoyed it, and nurtured its growth. May of them exchanged letters and met up with Esperanto speakers from other countries. As a result, people were using Esperanto for international communication from the very beginning of Esperanto's existence. Zamenhof left the development of Esperanto up to its users In 1905, at the first major convention of Esperanto speakers, Zamenhof declared that he would no longer control the language's direction. Instead, anyone who used Esperanto could influence its evolution. That decision proved to be a wise one; it made many people feel they had a role to play in the process of developing the language, so they became more engaged with the Esperanto community. Esperanto has a stable core that forbids arbitrary changes To avoid squabbles about alterations to Esperanto, Zamenhof suggested that the language should have a permanent, unchanging core, as described in the document Fundamento de Esperanto (Foundation of Esperanto). This proposal was accepted in 1905, and the Fundamento continues to have a stabilizing effect on the language as it evolves today. Esperanto is both a natural and a constructed language Because Esperanto uses word roots and grammatical concepts from national and ethnic languages, it feels like a natural language when you speak it. At the same time, Esperanto is relatively easy to learn – its grammar has no exceptions, and it derives new words in a sensible way. These are features of its carefully constructed framework. The inner idea – a commonly held (but optional) philosophy Associated with Esperanto is a philosophy of peace and friendship between all the peoples of the world. This is often known as la interna ideo (the inner idea). It's a great inspiration to those who dream of a better, more peaceful future. It's because of the inner idea that many people are happy to devote their energy and spare time to the Esperanto movement. Esperanto is not just a European language Esperanto uses European languages as the basis for its vocabulary, but its grammar and wordbuilding system resemble Chinese, Turkish, and other non-Indo-European languages in several ways. Syntax and style in Esperanto are largely Slavic. It takes most people a few months or a few years to learn Esperanto, regardless of their mother tongue, and they end up feeling fully at home in it. The established community of Esperanto speakers all around the world today is proof that Esperanto has indeed become a living international language. Most speakers learn it when they're teens or adults, but there are also those people who grew up in an Esperanto family and 4 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
speak it as one of their native languages.
Suitable for international communication When you hear people speaking about an "international language", usually they are talking about English, not Esperanto. Many people believe that English is the international language, and that almost everyone speaks it. It's true that English is the language most commonly used in international situations. Around 7% of the world's population speaks English as their mother tongue, and by various estimates, another 7% or so learn English to a high standard as teens or adults. But people who acquire great proficiency in English are generally those whose native languages resemble English, such as Germans, Dutch, and Swedes. For many others, whose native language is drastically different from English, it's often very difficult and time consuming to achieve proficiency in English. Many other languages are also used as bridges for communication on a regional basis. There are many possible approaches to international communication. Esperanto speakers generally believe that multilingualism deserves strong support, and the work of the Esperanto movement also supports the use of smaller or minority languages in various contexts. But bear in mind that not everyone is good at learning foreign languages, and that not everyone wants to spend their spare time learning several different ones. In particular, there are people who would like to learn to speak a foreign language, but were unable to achieve this goal at school: for them, Esperanto can be an interesting alternative. Esperanto is well suited for international communication. Here are some of the reasons why: 1) Easier To anyone who has learned both Esperanto and a national or ethnic language as a foreign language, it's clear that Esperanto was the easier one to learn . Esperanto si a relatively easy language because there are only a few rules, and they don't have any exceptions. Furthermore, there's less vocabulary to memorize; you can easily build new words by combining roots, prefixes, and suffixes. We can't tell you exactly how much easier Esperanto is to learn than other languages. It varies, depending on which language you compare it with, and on the desired level of proficiency. But people generally learn Esperanto in a fifth to a third of the time they would need if they wanted to reach the same standard in other languages. 2) Less biased Esperanto doesn't belong to any particular nation or people. This makes it less biased than national or ethnic languages when it comes to global communication. Esperanto is not tied to any specific nation or ethnic culture, and that's a great advantage for a language that serves as a bridge between the various peoples of the world. This doesn't mean that Esperanto is a language with no culture; in fact, it has an international culture all of its own.
5 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
3) Fairer There's a good chance that anyone who learns Esperanto will reach a high level of proficiency in it, and then be able to communicate on an equal linguistic footing with others, regardless of their language background. This is the case for everyone, not just Westerners. Speakers who learned Esperanto as a mother tongue generally don't speak the language any better than anyone else; anyone who studies Esperanto seriously can reach the same high standard as a native speaker. That's why, for global communication, Esperanto is fairer than the national languages – while a few people seem to master these effortlessly, most of us have to struggle for years to speak them well. Esperanto can be of great interest to anyone who feels it's important that an international language be easy, neutral, and fair. English is currently the most widely used language for global communication. However, at some point in the future, more and more people may discover how well suited Esperanto is to the job of international communication, and then both English and Esperanto may serve in parallel as major international languages. That would mean a great deal to the millions of people who find it very difficult to become proficient in English. In any case, although at the moment Esperanto isn't the language most used for international communication, it's still worth learning it, to participate in its welcoming community and colourful culture.
Esperanto culture It isn't possible to list every aspect of Esperanto's lively culture. But to give you a brief taste, there are films, literature, theatre, and all kinds of music produced in Esperanto. There were poems even in the very first Esperanto booklet. Right from the start, people noticed that Esperanto had a richness and beauty that lent itself well to creative writing. After all, it's a language that feels liberating, partly because of its relatively free word order and its ability to create new words through its flexible system of word-building. Every year sees the publication of many new books in Esperanto. New Esperanto songs and CDs by artists in various genres are also published each year. You can find Esperanto radio programmes and podcasts online. There are regular cultural festivals where people can enjoy various aspects of Esperanto culture. If you would like to listen to some sample of Esperanto music, go to www.vinilkosmo.com/. Esperanto also serves as a bridge between national or ethnic cultures. There are thousands of books that have been translated into Esperanto from national or ethnic languages. They include the great classics, as well as more obscure “pearls of literature” written in minority languages. There are also several films and plays originally written in Esperanto, and there are Esperanto 6 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
translations of important works by great writers from other world languages, including Shakespeare.
Some concluding thoughts The Esperanto community strongly supports the concepts of language diversity and language rights. All languages are valuable, and it's important that the majority languages do not push local and minority languages out of use. Learning Esperanto is good preparation for learning other languages quickly and easily, whether you're a child or an adult. What's more, people who learn Esperanto often develop an interest in learning additional languages. Esperanto is not perfect. It's not perfectly neutral, nor is it perfectly fair. But in our experience, it's a fairer and less biased way of communicating internationally than using a national language.
Part 2 - Frequently asked questions about Esperanto In this section you'll find answers to some common questions about Esperanto.
How did Esperanto get its name? At first, the language was simply called Lingvo Internacia (International Language). When Zamenhof published the language, he used the pseudonym Doktoro Esperanto (which means “Doctor Hopeful”). As a result, people sometimes talked about “Dr. Esperanto's language.” Later on, they just said “Esperanto” and that word was adopted as the name of the language.
How many people speak Esperanto? There's no clear way to count the number of Esperanto speakers, because not all of them are members of organizations. Besides, it depends how you define "speaking Esperanto": do you only count those people who regularly speak it to a high standard, or do you count anyone who has a basic knowledge of Esperanto, even if they hardly ever use it? Estimates of the number of Esperanto speakers in the world are therefore rather variable, from tens of thousands to several million. Whatever the true figure, there are enough Esperanto speakers in the world to form a lively international community
Which languages does Esperanto most resemble? Most of the word roots come from Europe, especially the Romance languages. But Esperanto's grammar has many features that are not typical of European languages, and these make it quite similar to such languages as Turkish, Swahili, or even Chinese. 7 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
Is Esperanto easy to learn? Yes, compared with national languages. But, as always, a lot depends on the individual student and on how many other languages they've already learned. In our experience, learning a new language is always a challenge – it's never "very easy". This is also true for Esperanto, although it's much less awkward to master than a typical national or ethnic language. Even people who've never really managed to learn a foreign language can learn Esperanto! But of course you have to study and practise a lot if you want to speak the language fluently and correctly.
Why learn Esperanto? People choose to learn Esperanto for various reasons. Language lovers are often curious about Esperanto's grammar and that's why they start studying the language. Other people become interested in Esperanto because, after failing to learn a particular foreign language, they want to try an easier one. Some have heard about the "inner idea", and so they learn Esperanto to help support a more peaceful and interconnected world. Young people are often interested in travelling to other countries to make new friends there, and Esperanto is a great option for doing this.
How do I learn Esperanto? If you have a good Internet connection, we recommend starting at www.lernu.net, where you can find several interactive courses for beginners, in many languages. If you prefer a course in the form of a book, you can order one from an online bookshop. If you'd prefer to learn Esperanto in person, you can contact your local or regional Esperanto association to find out when and where courses will be taking place. Once you've learned a bit of Esperanto, it's fun to use the language with other people, either online or at an Esperanto event. Contact your local club!
Does Esperanto have a logo or symbol? Yes, there are several. The green star is the oldest and most widely used: it appears on the Esperanto flag, among other places. The colour green stands for hope, and the five-pointed star represents the five continents. A more recent symbol is the so-called "jubilee logo", which was the winner of a contest held at the time of Esperanto's hundredth anniversary.
Why do some linguists say negative things about Esperanto? Linguists are the people best placed to understand the complexities of language. And this may be exactly why so many of them – who are otherwise extremely competent – fail to believe that Esperanto can work as a fully fledged living language, and that it's worthy of any attention or research. Languages are such complex and delicate things that it seems amazingly unlikely that a genuinely rich, living language could have emerged from one young man's project. (Zamenhof was 27 when he published Esperanto, having spent more than ten years working on it.) So it's natural to be sceptical. But if you look into the reality of it, you'll see that Esperanto works incredibly well for global communication. It would be great if more linguists and researchers 8 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
decided to study Esperanto and research its community in the future.
Can I learn Esperanto at school or university? In some countries, yes. Many Esperantists argue that learning Esperanto in primary school makes it easier for people to learn other foreign languages later. Studying a relatively easy language gives students confidence in learning languages, and the fact that Esperanto's grammar is so regular adds to their understanding of grammatical structures and concepts. Several independent studies have reached this conclusion, and it would be interesting to see the results of further research into Esperanto's ability to help people learn languages.
Can you tell what country an Esperanto speaker comes from? You can often guess this from a person's accent when they speak Esperanto, but not always. Some people have a "neutral" accent.
How many native Esperanto speakers are there? There are something like a thousand people who have Esperanto as one of their mother tongues. Often this is because their parents come from different countries and met at an Esperanto event. The parents use Esperanto together at home, and when they then have a child, they want to go on speaking Esperanto together. Perhaps the most common situation is where one parent always speaks Esperanto to the child, while the other parent (the immigrant) uses their native language with them. In society, the child uses the local or national language. The child becomes natively trilingual.
Wouldn't it be better to create a new, even fairer language for global communication? It's not easy to assemble a good basis for a language. Linguists – the people who know the most about languages – don't necessarily have the talent for creating a language themselves: their speciality is in analysing languages. Creation and analysis are two very different things. Several people have constructed new languages – even a group of linguists has had a go – but so far the results have been less successful than Esperanto. Think about Mozart and his music — people with genius like that don't come along very often! Zamenhof was rather similar. He had an extraordinary gift for creating languages, and he managed to prepare the basis of a language that's turned out to work much better than all other attempts. Besides, if the seed of a newly published language is to germinate, it needs a long period of widespread use in every conceivable situation. Languages that lack a basic ideology (like the one Zamenhof gave to Esperanto) have less chance of acquiring the community of speakers they need if they're to come alive. This process has already occurred in Esperanto, and the language is now ready. It's not perfect, but it's still an extremely suitable and fair way for people to communicate internationally.
9 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
Isn't English good enough for international communication? English is very useful for communicating globally in many situations. But the fact remains that not everyone succeeds in becoming fluent in English, even after many years of study. It's a particularly difficult challenge for people whose native languages are very unlike English. (If you've ever been to Korea or Turkey, for example, you know what we're talking about.) Esperanto is easier to learn than ethnic languages, whether you're young or old. Furthermore, Esperanto is not tied to any specific national culture. This is an important advantage for a language that serves as a bridge between ethnic groups: they can use it to communicate on an equal footing.
But hasn't Esperanto already had its chance? It's true that in the early 1920s, the League of Nations (a predecessor of the UN) almost adopted Esperanto as one of its working languages. It's also true that several politicians became interested in Esperanto in the thirties and forties. But today, very few politicians have any interest in it. Maybe Esperanto will never again have the chance to become a working language in a large international organization. But maybe the situation will change in the future: maybe Esperanto will become ever more popular among people interested in creating a new world community with closer, friendlier relationships between ethnic groups. We can't predict the future with any certainty. But we can hope... We Esperantists are good at that! (The word "Esperanto" means a person who hopes.)
Part 3 - Zamenhof, Esperanto's founder As a child, Zamenhof dreamed of ways to bring mankind together in peace. Establishing an international language was one of them, and he never gave up on that dream. In this section, you'll see how he got his idea for a new international language, and how he turned it into reality.
A boy with a great dream In 1859, a Jewish boy named Ludwik Lejzer Zamenhof was born. He grew up in the small city of Białystok with its mixed population of Poles, Russians, Jews, Germans, and a number of Lithuanians, each group speaking its own language. Zamenhof was quick to note that these ethnic groups did not always get on well with each other, and that their misunderstandings and quarrels often arose from the lack of a common language. These experiences had a big influence on young Ludoviko (to use the Esperanto form of his name), and when he was still a child, he had a great vision of a common language (alongside the ethnic languages) that all the groups could share. With such a language, places like Białystok would be more peaceful, and people could talk 10 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
directly to each other to at least try and solve any conflicts before they escalated into serious arguments. "If I hadn't been a Jew from the ghetto, the idea of unifying mankind would either never have entered my head, or at least not dogged me so persistently throughout my entire life." L.L. Zamenhof, private correspondence, 1905
How about one of the classical languages? Zamenhof was convinced it would never work if the language of one of the ethnic groups was chosen as the common one, because that could provoke jealousy among the other groups, and give a considerable advantage to the group who used that language natively. At high school, Zamenhof started learning Latin and Greek – the classical languages – and he wondered whether one of those could be used as an international common language. But after studying them for a while, he decided they were too hard to learn, even for him with his knowledge of several other languages: Russian, Polish, Hebrew, Yiddish, German, and French. So how hard would they be for people who didn't have any great interest or experience of learning languages? No, the common international language would have to be easier than the classical languages, but just as politically neutral as them. But did such a language exist?
An “artificial” language A language that's neutral but also easy to learn. Is that even possible? Learning a language is never an easy task, and is there anything in the world that can be said to be completely neutral? Probably not, but that doesn't rule out the possibility of a language that's less difficult and biased than the ethnic languages. Zamenhof thought a lot about this, and came to the conclusion that an artificial language was the best solution. By "artificial", he meant that the structure of the language should be designed by one or more people. While he was still in high school, Zamenhof started experimenting with ways of creating a new language, but he often doubted whether he could make a good job of it. Despite all his doubts, he stayed true to his dream of a common international language, and he continued experimenting with his "artificial" language, gradually making some progress.
Simple grammar, but what about the vocabulary? When he learned English at the end of high school, Zamenhof was inspired by how easy its grammar was in comparison to Latin and Greek, and he realized it was possible to have a language with a grammar that was clear and straightforward. He started to simplify the grammar of the language he was building, and after some careful work, he was reasonably happy with it – but the vocabulary just kept on growing! How could he solve this new problem? A language has to have words for just about everything. He came up with the answer when he saw two Russian signs. The words on the signs were "Shveytsarskaya" (porter's lodge) and 11 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
"Konditerskaya" (sweet shop, candy store). Both words ended in "-skaya", and Zamenhof suddenly grasped how important suffixes could be. "I've solved the problem!" he decided, as he stood looking at the two Russian signs. Later, he started to make detailed comparisons of words, looking for connections between them, to decide which prefixes and suffixes would be useful in his language. This work proved crucial: Zamenhof managed to dramatically reduce the number of word roots that people would need to memorize.
The first draft At first, Zamenhof tried building words from short groups of letters: a, ab, ac, ad, ... ba, ca, da, ... e, eb, ec, ... be, ce, ... aba, aca, … But he quickly rejected this idea, because it turned out to be impossible to remember the made-up words. Then he became convinced that the vocabulary should use roots from the Romance and Germanic languages as its basis. That way, his new language would have a natural similarity to European languages. At the end of high school, Zamenhof was able to show his school friends the essentials of a language that he called "Lingwe Uniwersala". Several of his friends were inspired to learn it. In December 1878, they gathered together to celebrate the completion of the first draft of his language. They even sang a hymn in it.
Testing and improvement Zamenhof didn't want to present his language to the public straight away, partly because he was too young to do so, but mainly because he wanted time to test the language carefully and make various improvements. Some of the high school students who had learned "Lingwe Uniwersala" tried to discuss it with adults, but they soon gave up when they found that most people simply laughed at them. Zamenhof decided to continue working on his language project in secret, to avoid such mockery and worse – because Jews at that time were being persecuted for anything and everything. As he tried the language out, making translations of lengthy texts, he noticed certain aspects of the language that needed adjusting (even though they'd seemed fine in theory), and he made constant improvements to the language. He gradually realized he'd be better off avoiding literal translations, and he started thinking directly in the new language instead. At this point, Zamenhof decided that his language had acquired a spirit of its own: it had begun to come alive. That's how the core of modern-day Esperanto was born.
Lingvo Internacia While he was practising medicine in Warsaw, Zamenhof started looking for a publisher to print a booklet about his new language. He prepared a manuscript entitled "Lingvo Internacia" (International Language), but instead of putting his real name on the book, he used the pseudonym "Dr Esperanto". The word "Esperanto" means someone who hopes, and so this was an apt description for the eye specialist from Białystok – a doctor with hopes for a better world and for unity and peace between its peoples. But he couldn't publish the booklet at first. He had trouble finding a printer who would produce it – and he needed funding, too.
12 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
Zamenhof was lucky in more ways than one because he'd just got engaged to Klara Silbernik, who supported his idea of a neutral language. In the summer of 1887, they received financial help from Klara's father, and they used a large part of the money to publish the so-called "Unua Libro" (First Book). This booklet, which was initially printed in Russian and later translated into other languages, included a preface with some poems in Esperanto, a description of the grammar, and a small dictionary. The booklet gradually circulated among idealists and language enthusiasts, initially in Europe, and then in other parts of the world as well. The next few years were hectic for the newlywed Zamenhofs, involving small children, work, and Esperanto correspondence by night. They weren't rich, but they managed to live in reasonable comfort, and in 1905 they had enough money to travel to France and take part in the first Esperanto convention, in the city of Boulogne-sur-Mer. There was a wonderful atmosphere among the participants, about 700 in all, from 20 countries. In his opening address, Zamenhof gave an emotional speech about his work and his belief in the unity of mankind.
"We should be fully mindful of the great importance of this day, for today we have come together, within the welcoming walls of Boulogne-sur-Mer, not as French with English, nor as Russians with Poles, but as people with people." L.L. Zamenhof, speech at Boulogne-sur-Mer, 1905
A naive dreamer? Some of Zamenhof's dreams and ideas were naive. For instance, he tried to construct a neutral religious framework that would bring together all believers and freethinkers and make peace between them – but that project never got off the ground, even among Esperanto speakers. While it may be true that Esperanto hasn't taken the world by storm either, it does nonetheless have hundreds of thousands of speakers – perhaps even millions – who admire the language and use it in a wide range of situations. No other language project has blossomed into a language that's actually alive and spoken by people all around the world, in everyday use for global communication and in "international families" (with parents from different countries and language backgrounds). From that viewpoint, Zamenhof met with great success, and Esperanto speakers of today feel great respect for him and for his creative work. Thanks to him, Esperantists are able to enjoy friendly relationships with people from different countries.
13 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
Part 4 - Local information about Esperanto This section contains contact information for Esperanto organizations in several Englishspeaking countries. Many large cities, and some small towns, have Esperanto clubs that hold regular meetings. The best way to find these clubs is to contact your country's national Esperanto association: many of them even list their local clubs online. Local clubs are a great way to learn Esperanto, practise the language, and meet Esperanto speakers in your area. Many national Esperanto organizations also offer bookshops that make it easy to buy books in or about Esperanto.
Organizations and clubs Most countries have a national Esperanto organization that can help you find clubs in your region. - Australia: aea.esperanto.org.au - Canada: www.esperanto.ca - Ireland: www.esperanto.ie - New Zealand: www.esperanto.org.nz - South Africa: www.esperanto.za.org - UK: www.esperanto-gb.org - USA: www.esperanto.org - Other countries: www.uea.org/landoj
Courses and events Esperanto clubs in many cities offer regular courses. There are also some residential courses that last several weeks. Here are some links that may help you: - Australia: aesk.esperanto.org.au - Canada: www.esperanto.ca/en/servoj - New Zealand: www.esperanto.org.nz/about_nzea.html - UK: www.esperantoeducation.com - USA: www.esperanto.org/nask, www.esperanto-usa.org/en/node/6 Many national Esperanto associations hold annual conventions that last two or three days or even a week. These events are a chance to meet friends, visit new places, and attend talks on interesting topics, all in Esperanto. They also give leaders the chance to meet with members and plan the next year. Organizations often hold a special gathering around the time of Zamenhof's birthday, 15 December. On a smaller scale, many cities have informal clubs that meet up once a month or so. Contact your local association for details of upcoming meetings.
14 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 1 / What is Esperanto?
Learn Esperanto online: www.lernu.net lernu! is a multilingual website that helps Internet users find out about Esperanto and learn it – easily, and for free. The site offers various levels of courses, dictionaries in many languages, guides to the grammar, audio recordings of stories with pictures, instant messaging for direct communication, forums, and many other resources. The site has an active community of learners and experienced speakers, which makes it easier to learn. At lernu!, you can also exchange experiences with other users, ask questions about the language, and find new friends from all over the world, who are also learning Esperanto.
Watch short videos about Esperanto online: www.esperantoestas.net Find out about the international language Esperanto with these six brief and fun videos: Esperanto is ... ...a language that's useful for everything (Part 1 – 01:43 min) ... a language with many features (Part 2 – 08:01 min) ... a language used in many ways (Part 3 - 06:23 min) ... worth learning for everyone (Part 4 – 13:22) ... a language with a colourful movement (Part 5 – 04:12 min) ... a language of the future (Part 6 – 09:31 min)
In the next chapter, you will find an introduction to Esperanto's grammar and its system of word building.
15 of 15
Chapter 2 An Introduction to the Esperanto language The alphabet ..........................................................................................................................2 First words (nouns and adjectives).....................................................................................3 First sentences (verbs) ..........................................................................................................4 Longer sentences (with adverbs) ........................................................................................5 Three more verb endings .....................................................................................................7 Summary of verb endings ...................................................................................................8 Objects and other sentence components ...........................................................................8 Common parts of speech in Esperanto .............................................................................9 Word-building .....................................................................................................................10 Morphemes – building blocks ..........................................................................................13 Some advanced points .......................................................................................................13 Useful phrases .....................................................................................................................14
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
The following pages give an overview of grammar and word-building in Esperanto. You’ll find a number of grammatical words and concepts underlined. These terms aren’t necessary for learning Esperanto or other languages, but you may find them helpful. NB: This chapter covers a lot of new material very quickly. Don’t worry if you don’t understand everything at first glance! If you don’t like this chapter, go on to the next. In the section “Basic Courses” you’ll have a chance to get to know the language in a more hands-on, methodical way. But if you do read through this guide, you’ll get a good introduction to the language and see which parts of Esperanto may be a little more difficult to learn at first. This guide will also serve as a reference that you can use in your later study of Esperanto if you’re not sure about a particular point or rule.
The alphabet The Esperanto alphabet has 28 letters: five vowels (in bold) and 23 consonants: abcĉ defg
ĝhĥi jĵkl mnop rsŝt uŭvz
Vowels (aeiou) are speech sounds that you produce by letting a stream of air flow through your mouth without any kind of blockage. The other sounds are called consonants and you form them by blocking the airflow in one way or another. For example, if you say the word at slowly, you can feel your tongue making a brief blockage against your teeth during the t. A vowel can be stressed to give emphasis to the syllable that contains it (see the next section). Pronunciation guide: a e i o u
as in father as in let as in machine as in note as in rude
c ĉ g ĝ ĥ j ĵ r ŝ ŭ
like ts in sits like ch in church hard, as in get soft, as in gem like ch in Bach or loch like y in yes (kaj rhymes with sky; -oj rhymes with toy) like s in measure rolled (trilled or flapped, as in Spanish or Italian) like sh in she like w in now (naŭ sounds like now)
The other consonants are pronounced as in English. 2 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
Listen to the alphabet and other examples of Esperanto pronunciation at www.lernu.net/alfabeto. In Esperanto, every letter always has the same sound, no matter where in a word it appears. Minor variation is OK: for example, n followed by g or k can have the sound of ng in sing. But in principle, one letter has one sound in every word. This is a big advantage when learning a foreign language. You always spell a word the same way you pronounce it. And if you know how to pronounce a word, you also know how to spell it.
First words (nouns and adjectives) hundo, tablo, birdo, floro, homo, bela, interesa, granda, longa, internacia You probably understand most of the words above. Zamenhof, Esperanto’s initial creator, tried as far as possible to choose words that were already familiar in the large European languages. Around 75% of words come from the Romance languages (such as Italian, French, Spanish), about 20% from the Germanic languages (such as German, English, Swedish) and approximately 5% from other languages like Russian and Polish. The grammar is not so European, since parts of it resemble features found in Turkish, Japanese, and Chinese, for instance. The second-last syllable of every word is stressed (emphasized), e.g. hundo, internacia, floro. In the list above, the first five words end in -o and the last five in -a. Can you guess what the -o and -a endings indicate? The words hundo (dog), tablo (table), birdo (bird), floro (flower) and homo (human) are all nouns. Nouns are names for people, places and things. The words bela (beautiful), interesa (interesting), granda (big), longa (long) and internacia (international) are adjectives. Adjectives are words that describe nouns: granda hundo bela floro interesa homo longa tablo
= = = =
a big dog a beautiful flower an interesting person a long table
In Esperanto all nouns have an -o ending and all adjectives have an -a ending. As you see above, there is no a/an in Esperanto. In other words, Esperanto has no indefinite article. There is, however, a definite article: the word la, which means “the”: la granda hundo la bela floro la longa tablo
= the big dog = the beautiful flower = the long table 3 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
interesa libro la interesa libro
= an interesting book = the interesting book
interesaj libroj la interesaj libroj la belaj floroj
= interesting books = the interesting books = the beautiful flowers
In the last three examples, we see a new ending: -j. Esperanto uses the -j ending to show that there’s more than one. This is the plural ending: libro libroj interesa libro interesaj libroj la interesaj libroj
= = = = =
book books an interesting book interesting books the interesting books
First sentences (verbs) Saluton! Mia nomo estas … Mi estas lernanto/studento/instruisto.
= Hello! = My name is … = I am a student/teacher.
Mi estas homo. Vi estas homo.
= I am a person. = You are a person.
Hundo ne estas homo. Hundo estas besto.
= A dog is not a person. = A dog is an animal.
La libro estas interesa. La libro estas bona.
= The book is interesting. = The book is good.
As you may have guessed, estas means “am/is/are”. The word estas is a very common verb. Verbs are words that indicate the occurrence of an action or an ongoing state. “Walked”, “dance”, "spoke" are examples of verbs that indicate actions. “Sleep”, “rained”, “was” are verbs that indicate states. La libro estas bona. Mi estas en la urbo hodiaŭ.
= The book is good. = I am in the city today.
La libro estis bona. Mi estis en la urbo hieraŭ.
= The book was good. = I was in the city yesterday.
La libro estos bona. Mi estos en la urbo morgaŭ.
= The book will be good. = I will be in the city tomorrow. 4 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
Now we’ve seen est- with three different endings, -as, -is, -os: estas (is), estis (was), estos (will be) We call est- a root, and -as, -is, -os are verb endings. Mi vidas. Mi vidis. Mi vidos.
= I see. = I saw. = I will see.
Vi iras. Vi iris. Vi iros.
= You go. = You went. = You will go.
These are the same verb endings as before, but with the roots vid- (see) and ir- (go). The endings -as, -is, -os are used for all verbs. There are no irregular verbs in Esperanto. We use -as to indicate an action or state in the present, -is for the past and -os for the future. Vi kantas. Mi kantis. Ŝi kantos.
= You sing. / You are singing. = I sang. / I was singing. = She will sing. / She will be singing.
Mi pensas. Mi pensis. Mi pensos.
= I think. / I am thinking. = I thought. / I was thinking. = I will think. / I will be thinking.
Ŝi parolas. Ŝi parolis. Ŝi parolos.
= She speaks. / She is speaking. = She spoke. / She was speaking. = She will speak. / She will be speaking.
Li aŭskultas. Li aŭskultis. Li aŭskultos.
= He listens. / He is listening. = He listened. / He was listening. = He will listen. / He will be listening.
How do you think we say: “She thought”, “He will speak”, “I listened”?
Longer sentences (with adverbs) Vi kantas bele. Vi kantas bone.
= You sing beautifully. = You sing well.
Ŝi pensis longe. Li parolos interese.
= She thought for a long while. = He will speak in an interesting way. 5 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
Here we have a new ending: -e. As you can see above, the words bele, bone, longe, and interese describe the various verbs. Words that describe verbs in this way are called adverbs. The adverb ending in Esperanto is -e. la granda hundo La granda hundo kuras. La granda hundo kuras rapide. La article
granda adjective
hundo noun
= the big dog = The big dog runs. = The big dog runs fast. kuras verb
rapide. adverb
Adverbs aren’t quite as simple as adjective and nouns that always end in -a and -o respectively. Some adverbs can stand on their own and don’t need the -e ending. Futhermore, an adverb in Esperanto can describe not only a verb, but also an adjective, another adverb or a whole sentence. La hundo estas tro granda. Vi kantas tre bone. Kompreneble mi iros.
= The dog is too big. = You sing very well. = Of course I will go.
The adverb tro (too) in the first example describes the adjective granda – tro granda (too big). In the second example, the adverb tre describes the adverb bone – tre bone (very well). In the third example, kompreneble (of course) describes the whole sentence mi iros (I will go). La tre granda hundo estas hejme. La granda hundo kuras tre multe.
= The very big dog is at home. = The big dog runs a lot.
The difference between tre and multe can be a little difficult at first. Multe indicates a large amount, while tre denotes a high degree: Mi kuras tre rapide. Hieraŭ mi kuris multe.
= I run very fast. = Yesterday I ran a lot.
The words tre (very) and hieraŭ (yesterday) are adverbs, even though they don’t have the adverb ending -e. (The word tre happens to end in the letter e, but this is just coincidence. Tre is a root.) Sometimes we distinguish between: • derived adverbs = with the -e ending, e.g. bele, bone, multe • root adverbs = without the -e ending, e.g. tre, tro, hieraŭ There are several different types of adverb, such as the following: • time (When? How often? How long?) Mi kantis hieraŭ. • manner (How? In what way?) Mi kantas bone. • place (Where?) Mi kantas hejme. • amount/degree (How much?) Mi kantas multe.
6 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
Three more verb endings The verb ending -u forms the imperative, used for commands or requests: Kantu! Kuru rapide! Estu bona hundo! Estu silenta! Aŭskultu! Pensu!
= = = = = =
Sing! Run fast! Be a good dog! Be quiet! Listen! Think!
The verb ending -us forms the conditional, which indicates that an action is imaginary: Estus bone. Estus bone, se vi kantus.
= It would be good. = It would be good if you sang.
Mi parolus, se mi povus. Se mi estus riĉa, mi ne laborus.
= I would speak if I could. = If I were rich, I wouldn't work.
It is also one of several polite ways to give commands: Bonvolu aŭskulti. Aŭskultu, mi petas. Mi volas, ke vi aŭskultu.
= Please listen. = Listen, please. = I want you to listen.
Estus bone, se vi aŭskultus. Mi ĝojus, se vi aŭskultus.
= It would be good if you listened. = I’d be happy if you listened.
Now there’s just one verb ending left: kanti iri labori ĝoji
= to sing = to go = to work = to be glad
The -i ending forms the infinitive, the neutral verb form listed in dictionaries. This verb form can be used for the second of two consecutive verbs: Mi volas veni. Ŝi ŝatis kanti. Li povos skribi. Vi povus iri al la urbo. Bonvolu veni.
= = = = =
I want to come. She liked to sing. He will be able to write. You could go to the town. Please come.
7 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
Summary of verb endings Ending
Name
Examples
-i
infinitive
-as
present tense
-is
past tense
-os
future tense
-us
conditional
-u
imperative
esti skribi estas skribas estis skribis estos skribos estus skribus estu silenta! skribu!
= to be = to write = am/is/are = write(s) = was/were = wrote = will be = will write = would be = would write = be quiet! = write!
Complex verbs consist of a main verb followed by another verb in the infinitive with the same subject: Mi volas manĝi. Mi ne povis veni. Mi devos labori.
= I want to eat. = I couldn’t come. = I have to work.
Objects and other sentence components Mi vidas vin. Vi vidas min.
= I see you. = You see me.
Ŝi vidas lin. Li vidas ŝin.
= She sees him. = He sees her.
The -n ending is used to mark the object of a sentence. Not all sentences have an object, but if there is one, it must have the -n ending in Esperanto. But what is an object? Sentences often involve two main people or things, connected by the action of the verb. For example, in “I see you”, the action is “see”, and the two people directly involved in the action are “I” and “you”. Since I’m the one doing the seeing, “I” is termed the subject, leaving “you” as the object. To figure out the subject and object in a sentence, you can ask: • Who (or what) is doing the action? That’s the subject. • Who (or what) is on the other end of the action, “receiving” it? That’s the object.
8 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
I Mi subject
see vidas verb
you. vin. object
A few more sentences with subjects and objects: Li ŝatas ŝin. Ŝi ŝatas lin.
= He likes her. = She likes him.
Vi havas monon. Mi ne havas monon.
= You have money. = I don’t have money.
Ŝi ŝatas hundojn. Li ne ŝatas grandajn hundojn.
= She likes dogs. = He doesn’t like big dogs.
If you have both -j and -n endings, the -j always comes before the -n. Sometimes we refer to direct objects to distinguish them from indirect objects: Ŝi donis monon al mi. Mi prenos la hundon de li.
= She gave me money. = I’ll take the dog from him.
In the example above, monon and la hundon are direct objects, while al mi and de li are sometimes called “indirect objects”. In Esperanto, direct objects take -n but indirect objects don’t. Instead, indirect objects are introduced by various prepositions, e.g. al (to) and de (from). NB: -n is not usually used after prepositions: Mi pensas pri vi. Li iros al ŝi. Mi iros kun li.
= I’m thinking of you. = He will go to her. = I will go with him.
But, to indicate motion towards a place, -n is used after some prepositions such as en (in) and sub (under): Mi promenas en la ĝardeno. Mi promenas en la ĝardenon. La muso kuras sub la lito. La muso kuras sub la liton.
= = = =
I’m walking around in the garden. I’m walking into the garden. The mouse runs around under the bed. The mouse runs under the bed.
Common parts of speech in Esperanto Each word belongs to a category, called a part of speech, that determines what slots the word can fill in the structure of a phrase or part of a phrase. 9 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
nouns adjectives adverbs verbs personal pronouns possessives prepositions conjunctions numerals
-o denote people and things -a describe nouns -e describe words other than nouns -i, -as, -is, -os, -us, -u denote actions and states mi, vi, ŝi, li, ĝi (it), ni (we), vi (you), ili (they) mia (my), via (your), ŝia (her), etc sur (on), sub (under), en (in) etc kaj (and), aŭ (or), sed (but) etc unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naŭ, dek
The verb phrase is always built around a verb. But the other phrase components can use various parts of speech. La knabino ŝatas la knabon.
(subject verb object)
Both la knabino (the girl) and la knabon (the boy) are noun phrases, but they play different roles in the sentence above: one is the subject, the other the object.
Word-building By adding various prefixes and suffixes to a single Esperanto root, we can build lots of different words. This means you don’t have to learn as much vocabulary as in other languages. One possibility is to use the endings for the various parts of speech: skribskribo skriba skribi skribe interesintereso interesa interesi interese
= = = =
writing written to write in writing
= = = =
interest interesting to interest interestingly
With the help of different prefixes and suffixes, many words can be created from the same root. There are 10 prefixes and 31 suffixes in Esperanto. Here are some examples: mal- indicates an opposite meaning: bona malbona (good – bad) juna maljuna (young – old) fermi malfermi (close – open) 10 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
-ej- indicates a place: lerni lernejo loĝi loĝejo vendi vendejo
(to learn – school) (to live – home/lodging) (to sell – store)
-in- indicates a female (most roots are gender-neutral): knabo knabino (boy – girl) aktoro aktorino (actor – actress) ĉevalo ĉevalino (horse – mare) -ul- indicates a person: juna junulo grava gravulo stulta stultulo
(young – young person) (important – dignitary, important person) (stupid – fool, dummy)
Several prefixes and suffixes can be used as independent words by just adding an ending for the appropriate part of speech: male ejo ina
= conversely = place = feminine
Prefixes and suffixes are extremely important in Esperanto. You may need some time to learn them, but once you’ve mastered them, they make things much easier by giving you access to a large vocabulary without needing to learn lots of separate roots. For example, look at these words that can be built from the root san-: sana sano sane saneco sanigi saniga sanigisto saniĝi resaniĝi resanigi nesana malsana malsaneta malsanega malsani malsanoj
= = = = = = = = = = = = = = = =
healthy health healthily health to cure healthy healer, health professional to get well to recover to cure not healthy sick, ill poorly, under the weather gravely ill to be feeling sick diseases 11 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
malsanegoj malsanulo malsanulejo malsaniĝi malsaniĝema remalsaniĝi sanigilo sanulo
= = = = = = = =
serious diseases ill person hospital to fall ill sickly, disposed to illness to relapse cure healthy person
“The system of affixes in Esperanto is one of Zamenhof’s greatest inventions.” (John Wells, professor of phonetics) In his book Lingvistikaj aspektoj de Esperanto (Linguistic Aspects of Esperanto), Professor Wells gives a thoughtful comparison between learning English and learning Esperanto. He takes two students: one familiar with the basics of English, and the other with the the same level of Esperanto. He has them learn the word “eat” and other words associated with eating. Because of the prefixes and suffixes that the second student already knows, it’s a relatively simple task to learn the new words in Esperanto, but for the student learning English, it’s a bit more complicated… Esperanto manĝi manĝas manĝis manĝos manĝo manĝaĵo manĝado manĝejo manĝujo manĝiloj manĝebla manĝinda manĝeti manĝegi manĝaĉi manĝema manĝanto
English to eat eats ate will eat a meal food eating dining hall/room container for food silverware edible worth eating to snack to feast to eat badly interested in eating eater, diner
12 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
Morphemes – building blocks As we saw above, many words in Esperanto are made up of various parts – roots, prefixes, affixes, and endings. Each one of these word parts is called a morpheme. A morpheme is the smallest unit of meaning in a language: La knab-in-o-j ŝat-eg-as ir-i al la lern-ej-o kaj babil-ad-i kun si-a-j ge-amik-o-j. The girl-s real-ly like to go to school and chat with their friend-s. (The morphemes in those two sentences have been separated by hyphens.) Morphemes are found in all languages. In many languages, some morphemes change form (e.g. “go” becomes “went”), but in Esperanto this never happens; a morpheme is invariable regardless of the context in which it’s used. This makes it much easier to learn the language and was a conscious choice by Zamenhof when he created the Esperanto.
Some advanced points When you learn any foreign language, it takes some time to scratch the surface, to build a basic vocabulary, and to get an overview of the grammar and a sense of what can cause difficulties. Here we’ll mention a few points that are sometimes seen as difficult when learning Esperanto. NB: The intent isn’t for you to learn all this now. We just want you to be aware that there may be challenges you’ll encounter when learning Esperanto. Many small words Esperanto has a lot of very useful short words that make the language easier to learn in the long term. But in order to read and speak Esperanto well, you do have to master the differences between them. Choosing between the adjective ending and the adverb ending The difference between adjectives and adverbs is that an adjective describes a noun, while an adverb does not: Ŝia rakonto estas interesa. Ŝi rakontas interese.
= Her story is interesting. = She tells the story interestingly (in an interesting way).
La ĉambro estas varma. En la ĉambro estas varme.
= The room is warm. = It’s warm in the room.
Transitive and intransitive verbs Verbs require special care in Esperanto, as some are transitive and others are intransitive. Transitive verbs are those which can have a direct object, e.g. vidas (see) and havas (have): 13 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
Ŝi vidas vin. Li havas monon.
= She sees you. = He has money.
Intransitive verbs are those which cannot have a direct object: Li kuras. = He runs. Ŝi dormas. = She sleeps. When you learn a new verb, you should also learn whether it’s transitive or intransitive. If you don’t know, then it’s difficult to use the important suffixes -ig- (cause to …) and -iĝ- (become …) correctly. Using -n In Esperanto the -n ending has several uses. 1. To mark a direct object: Mi havas malgrandan domon.
= I have a small house.
2. To show direction or goal of movement: Li kuras hejmen. = He’s running home. (Li kuras hejme. = He’s running at home.) 3. To show time or measurement without a preposition: La 3-an de decembro ŝi venos. = She’s coming on December 3rd. (En la 3-a de decembro ŝi venos.) Ili dormis tutan horon. = They slept for a whole hour. (Ili dormis dum tuta horo.) The -n ending often poses problems at first. It’s easy to forget, and it can sometimes be hard to see where it should be used.
Useful phrases Here are some phrases that can be useful if you meet someone who’s interested in Esperanto. Try learning a few of them. Saluton! Mia nomo estas …
= Hello! = My name is …
Kio estas via nomo?
= What is your name?
Kiel vi fartas? Mi fartas bone.
= How are you? = I’m well.
De kiu lando vi estas?
= What country are you from? 14 of 15
Libera Esperanto-Libro / Chapter 2 / An Introduction to the Esperanto language
Kie vi loĝas?
= Where do you live?
Bonan apetiton. Dankon.
= Bon appetit. = Thank you.
Kioma horo estas? Dek post la tria.
= What time is it? = Ten past three.
Kiam vi venos? Mi venos baldaŭ.
= When will you come? = I’m coming soon.
Eble. Kio okazas? Kiom kostas la kuko? Kion vi faras?
= = = =
La suno brilas. Mi amas vin.
= The sun is shining. = I love you.
Mi estas laca. Mi estas malsata.
= I am tired. = I am hungry.
Mi ne komprenas. Mi pensis pri vi.
= I don’t understand. = I thought of you.
Neĝas. Pluvas.
= It’s snowing. = It’s raining.
Povas esti. Tre bone! Vi estas bela. Vi pravas. Ĝis!
= = = = =
Maybe. What’s happening? How much does the cake cost? What are you doing?
Could be. Very good! You are beautiful. You’re right. Bye!
If you'd like to listen to these sentences, go to www.ikso.net/libera. *** Learning a new language is never quick and easy. In this chapter we’ve covered many points in just a few pages. In the chapters under “Basic Courses” we’ll take it in smaller steps. You can always go back to the start of this chapter to review the basics. Repetition is key when learning something new! In the next chapter, you’ll see how Esperanto is used by some of its speakers.
15 of 15
Chapter 3 Personal stories "I feel part of a worldwide community"........................................................................2 "My main interest in Esperanto lies with its culture"..................................................3 "Esperanto makes me feel like a true world citizen"...................................................3 "Thanks to Esperanto I've enjoyed many close friendships abroad".........................4 "Learning Esperanto led me to live on a different continent"....................................4 "Esperanto has given me friends all over the world"..................................................5 "I was captivated by Esperanto's internal logic"..........................................................6 "Esperanto is part of my normal life".............................................................................6 "Esperanto has been my job for 7 years"........................................................................7 "Esperanto has boosted my interest in other countries and cultures"......................8 "Esperanto has shown me a new way to look at the world"......................................8 "You can even find Esperanto in villages with no electricity"....................................9 "Esperanto makes international relationships much easier"....................................10 "For me Esperanto is a great inspiration"....................................................................10
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
Here are some personal stories from people who regularly use Esperanto.
"I feel part of a worldwide community" Name: Erin Piateski Country: United States Profession: Mechanical engineer Esperanto activities include: Member of the lernu.net team I started learning Esperanto in high school, because I'd heard that Esperanto was an easy language, and so I thought Esperanto might be my only chance to speak a foreign language fluently. I found that friends and members of my family who had taken courses in a language could hardly ever speak that language, even at a basic level. So I studied Esperanto, hoping it would be my introduction to the world of foreign languages. At the time, I never imagined what I would later be able to do with the language: I just wanted to learn a foreign language, to be able to say that I speak more than one language. Despite this simple plan, Esperanto has become an important part of my life. I now have a boyfriend from abroad and I speak only Esperanto with him. In that sense, speaking Esperanto has become part of my daily activity – I don't just use it to talk with people in other countries, I also use it to discuss the weather, to debate recent politics, and to ask if there are enough eggs in the fridge to cook pancakes. But Esperanto has given me more than just a relationship: it has changed the way I see the world. It's often said that you can talk to people from every country in the world using English, and that's true. But not many people know that it's equally true for Esperanto. I've found that there are big differences between using English and Esperanto for international communication. I feel that using Esperanto puts people on a level footing, not only as far as language is concerned, but also from a social point of view. Through Esperanto, I feel that I have "friends I don't know" almost everywhere in the world. When I travel, either for work or on vacation, I can almost always find a local Esperantist to meet. In a country I've never visited before, this means that after just one evening, I no longer feel like a foreigner in the new country. Using a common language, I can easily talk to other people: I don't need to worry about reading the menu at a restaurant or being sure I understand the local customs, because the local Esperantists help me with that. As a result, I feel part of a worldwide community: not as an American, but as an Esperantist.
2 of 11
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
"My main interest in Esperanto lies with its culture" Name: Rogener Pavinski Country: Brazil Profession: Filmmaker and musician Esperanto activities include: • Musician in the rock group Supernova • Creator of the film Esperanto estas...
In 2005 I took part in a competition run by TEJO (World Esperanto Youth Organization) and got financial help to travel to the International Youth Convention in Poland. I seized the opportunity and spent a month at four Esperanto events in four different countries. That was an unforgettable adventure for me, because I'd never travelled abroad before! My main interest in Esperanto lies with its culture, and as I'd always wanted to create music in Esperanto, I started working on songs with some friends. The result was the creation of a rock group and an album called Supernova, released in 2006 by French record label Vinilkosmo. I also have professional links with Esperanto. One of the most important projects I've undertaken so far has involved collaborating internationally on the documentary Esperanto estas... (Esperanto is...), which I edited. I've also produced a music video for Supernova, and I continue to produce various other short films.
"Esperanto makes me feel like a true world citizen" Name: Jean Codjo Country: Canada / Benin Profession: Teacher Esperanto activities include: • Member of the African Commission • Editor of the bulletin Esperanto in Africa I learned Esperanto quite by chance during a political crisis in Benin (1988). At the time, I meant to learn Spanish, but I mistook Esperanto for it. I began to have doubts when I noticed the language was too easy to be Spanish. It was only then that I discovered it was actually an international language. I started by spending a few weeks studying Esperanto on my own; I then corresponded with an Esperantist in the Netherlands to learn more. For me, Esperanto became another language that I could use to communicate with new friends in different countries, not just with Spanish people. That's how I made friends with people from all over the globe, even those whose native languages I knew absolutely nothing about. In addition, Esperanto has had an effect on my private and professional life – the way I act, the way I think, 3 of 11
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
and the way I relate to other people, regardless of their ethnicity or culture. Thanks to Esperanto, I went on to learn German. My very first pen pal was a German girl. Although we wrote to each other in Esperanto, I wanted to know more and more about her language. I also knew that some aspects of Esperanto grammar, especially the -n ending for objects, were similar to German. And the system of making new words by combining existing ones is similar to how German words are constructed. In the end, I decided to study German to degree level at university. Today I'm a professional language teacher, and German is one of the languages I teach. I've become more tolerant and open to other cultures. Esperanto makes me feel like a true world citizen.
"Thanks to Esperanto I've enjoyed many close friendships abroad" Name: Satoo Reiko Country: Japan After the end of the Second World War, my older brother learned the Latin alphabet. While my mother was supervising his studies, she told me and him about Esperanto, which she'd learned when she was young. For some reason her words impressed me greatly and stayed in my heart for a long time. Some 42 years later, I read an article about Esperanto in a newspaper. This really interested me because I missed my mother, and it inspired me to join a course that was taking place in the town hall at the time. I plucked up the courage to go to the classroom, and I began studying Esperanto every Wednesday from May to October, except in August. As soon as the course ended, I started corresponding with a Bulgarian woman, and hugely enjoyed it. Not long afterwards, I received an unexpected letter from a Czech woman who wanted to correspond. In 1995, when I travelled to Eastern Europe with my husband, I met her and her husband in Prague. I don't have the words to express how moving this was for me. Thanks to Esperanto and its speakers, I've enjoyed many close friendships and pleasant trips abroad.
"Learning Esperanto led me to live on a different continent" Name: Russ Williams Country: Poland / USA Professions: Translator and teacher Esperanto activities include: • Collaborator in lernu.net and other projects • Various translation projects In April of 2003, on the spur of the moment and along with some colleagues, I decided to learn a 4 of 11
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
constructed language, just for fun. After spending a couple of interesting days with Lojban, two of us thought: "Lojban seems like a very difficult language, and there are probably very few people who actually speak it. Maybe we should look at Esperanto. It's presumably easier and has more speakers." A quick search with Google confirmed this, and inspired me to read about Esperanto's fascinating history, culture, and literature. I realized I was finding Esperanto intriguing as more than just a language with an elegant grammar that was fun to play with. Political events in 2003 were making me think about peace, tolerance, better mutual understanding, international relations, etc. I had the gut feeling that learning Esperanto would be an important decision in my life, but I never imagined it would lead me to live on a different continent. To cut a long story short, between 2003 and 2005 I took part in various Esperanto events around the world, got to know a very charming Polish woman, and moved to Wrocław in Poland: Anna and I are now engaged and live together, using Esperanto as our main language at home. I'm learning Polish, which is much more difficult than Esperanto, but my knowledge of Esperanto as a second language helps me learn other languages and gives me confidence in doing so. I'm really happy that my colleagues and I had that jokey conversation about constructed languages back in 2003!
"Esperanto has given me friends all over the world" Name: Li Jianhua Country: China Profession: Journalist Esperanto activities include: Working for the magazine El Popola Ĉinio (From People's China) I started learning Esperanto at the Communication University of China in the autumn of 2003. A year later, I worked as a volunteer and guide at the 89th World Convention in Beijing. After graduating from university, I joined the staff of El Popola Ĉinio in July 2005. My work often put me in touch with Esperanto speakers abroad, and those contacts have given me friends all over the world. One of my friends is Povilas Jegorovas from Lithuania, and he invited me to give a talk at the World Conference of Esperanto Journalists in Lithuania's capital, Vilnius. I was delighted: this meant I could experience my first trip abroad and make my first speech in that sort of conference. I was able to take part in the conference thanks to a grant from El Popola Ĉinio. There were two "firsts" for me there: it was the first time I'd spoken with foreign dignitaries (the president of the Lithuanian parliament and the mayor of Vilnius were at the banquet, and I talked to them with the help of Mr Jegorovas), and it was the first time I'd attended the making of a TV programme. I gained a lot of friends at the conference, and a deep sense of friendship. I will never forget that.
5 of 11
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
"I was captivated by Esperanto's internal logic" Name: Zsófia Kóródy Country: Germany / Hungary Profession: Certified Esperanto teacher Esperanto activities include: • Board member of the • International League of Esperanto Teachers • Director of the Association of German Esperanto Teachers I studied linguistics at university in Budapest, and started learning Esperanto simply because I wanted to see how a constructed language works and what it consists of. I was captivated by Esperanto's structure and internal logic. But I wasn't satisfied with merely analysing the language, so I went looking for speakers, to put the language to some use. A new world opened up. I got to know many people – many friends throughout the world – and with their help I explored foreign countries, cities, cultures, and customs. Later I decided to become an Esperanto teacher, dedicating my life to working to help more and more people discover this wonderful method of interpersonal communication. I've been teaching several languages, including Esperanto, for over 30 years, in schools and various other courses. It's very interesting to compare the progress of my students, and see how much faster they start to use Esperanto. After just a short time they can hold conversations in the language and make friends in other countries easily. Since 2003 I've been living and working in the German city of Herzberg am Harz, where my teaching has also contributed to Esperanto becoming an optional part of the school curriculum. Furthermore, Esperanto has been chosen as the language in which Herzberg communicates with its twin (sister) cities. Because Esperanto can be found in so many aspects of the city's life, in 2006 the council added a nickname: "Herzberg am Harz – the Esperanto city".
"Esperanto is part of my normal life" Name: Renato Corsetti Country: Italy Profession: Professor of psycholinguistics, retired Esperanto activities include: • Former president of TEJO and UEA • Member of the Academy of Esperanto I learned Esperanto when I was fairly young, about twenty years old, because I was interested in languages. At that time, I would study Swahili or Urdu simply for the pleasure of learning other languages. I taught myself Esperanto from a textbook I found somewhere. I studied the other 6 of 11
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
languages superficially, just enough to see how they worked. But I didn't remain an Esperantist because of the language and its amazing features. I remained an Esperantist because of Esperanto's political meaning. All persons and peoples are equal, all cultures have something of value in them, and if you are looking for a truly international language, it's Esperanto. I later added other elements to my Esperanto life, because I married an English Esperantist, and we always speak Esperanto at home. We have two sons, now grown up, who speak Esperanto as well as Italian and English. So Esperanto is part of my normal life, when we go shopping at the local supermarket or when we're cooking or having fun. I just want to emphasize that my wife and I always speak Esperanto together, even after thirty years of her learning Italian perfectly and me constantly using English for various purposes. We speak Esperanto together simply because it's what feels most natural and best for us.
"Esperanto has been my job for 7 years" Name: Katalin Kováts Country: Netherlands / Hungary Profession: Teacher and website editor Esperanto activities include: • Founder and editor of www.edukado.net • Highly regarded teacher and educationalist When I was expecting my first child, I spent long months lying in hospital, but in the last few weeks I suddenly thought of Esperanto, which I'd heard about several times in my life, and I asked my husband to get me a textbook and a dictionary. The book was called "30 nap alatt eszperantóul" (Esperanto in 30 days), and I studied it intensively before my first son was born. In my incapacitated state, I really enjoyed mastering a language to a level where I could communicate successfully in just a few weeks! I continued learning after the birth, and soon started teaching Esperanto myself, in the school where I taught maths and Russian. Later on, I sought contact with other Esperantists. That wasn't a difficult task in Hungary, where there were (and still are) plenty of trained Esperanto teachers. I became one too, and the "green language" (i.e. Esperanto) began to weave itself deep into my life – mine and that of my whole family. It gave us the opportunity to travel. I gave a crash course at an Esperanto centre in Switzerland, I taught in France, and then I held courses in dozens of European countries, one after the other. I occasionally got the chance to teach in the USA, Australia, and Africa. My children – unlike their classmates – made friends in many countries, and this significantly broadened their picture of the world and opened their minds to different cultures and languages.
7 of 11
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
"Esperanto has boosted my interest in other countries and cultures" Name: Marcos Cramer Country: Germany Profession: Doctoral student in logic Esperanto activities include: Contributor to the Esperanto Wikipedia I began learning Esperanto at the age of sixteen because I was interested in the grammar of a simple constructed language. As soon as I'd started, I became interested in Esperanto's ideals – internationality and equality – which were important factors for me in continuing to study. At first I learned Esperanto from a short textbook, then I used it on the Internet, and after just nine months, I took part in my first event: a week-long international Esperanto youth meeting where I was able to speak the language well. I now use Esperanto almost every day on the Internet, where I'm in contact with people on several continents. I also often take part in international youth meetings that use Esperanto, and from time to time I use the hospitality service of Pasporta Servo for low-cost trips and for closer contact with the local population. Esperanto has really boosted my interest in other countries and cultures, as well as my interest in other languages. It was through Esperanto that I met my halfRussian wife, as well as many good friends from different countries.
"Esperanto has shown me a new way to look at the world" Name: Trinh Hong Hanh Country: Vietnam Profession: Commercial office worker Esperanto activities include: Board member of Vietnamese Esperanto Youth Organization One day, at my best friend's house, I met her neighbour – and she was the first person to tell me about Esperanto. Straight away, lots of questions popped into my head: "What's the Esperanto language like?", "Whose language is it?", "Is it like English?", "Is it really easy to learn?", and so on. To discover the answers to these questions for myself, I decided to learn Esperanto at the beginners' Esperanto course in Hanoi. The course was given by a competent instructor. Apart from teaching me the language, he also described Esperanto's "inner idea" and gave me the benefit of his rich practical experience of organizing events for the movement. It was he who encouraged us to volunteer to help at the second Asian Esperanto Convention in August 1999, in Hanoi. What a surprise! In just six months of three lessons a week, we learned the language and did everything we could to make the second Asian Esperanto Convention a success. And it was so 8 of 11
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
awesome! Our entire class of beginners became the core of the Vietnamese Esperanto youth movement. Many of my classmates did more than just contribute: they took on the important responsibility of setting up new Esperanto organizations. Esperanto has shown me a new way to look at the world and brought me new understanding. My love for Esperanto and the movement has never stopped growing. I'm really pleased with my progress, and even more so with the progress of our Esperanto youth movement in Vietnam.
"You can even find Esperanto in villages with no electricity" Name: Vlaďka Chvátalová Country: Czech Republic / Belgium Profession: Translator I began learning Esperanto as a 13-year-old girl, using a textbook that I found at my grandmother's. At the time, Czechoslovakia was quite a closed country – you couldn't just go abroad – but I wanted to at least correspond with foreigners, preferably from exotic countries, of course. I completed an Esperanto correspondence course, then discovered there was an organized movement devoted to the language, and I quickly became a member of the Czech Esperanto Youth. That was how I started my "journey through Esperantoland". Over the years, I've met people with all kinds of cultures, ideologies, and opinions – a great example of the university of life! When the ILEI conference was held in Benin (Africa) in 2008, it opened a whole new world for me, one that I'm now trying to getting a better understanding of. I'd like to get involved with new projects to help at least some of the people there who need help so badly. It's incredible how many brilliant, enthusiastic Esperanto speakers you can find in villages with no electricity, such as Klévé in southern Togo! We Esperanto speakers are a relatively well-organized network of people, and we can use this to change the lives of others, in part by supporting children's education and health in poor countries. This is what I've been trying to do since 2008, in collaboration with an orphanage in the city of Lokossa in Benin, where there are also a lot of Esperantists. There's no better reward than the smile of a child who has received speedy medical treatment or a school education thanks to our help.
9 of 11
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
"Esperanto makes international relationships much easier" Name: Kong Kil-yoon Country: South Korea It was purely by chance that I came into contact with Esperanto. One winter, I was watching a TV programme in which an old man was attending a course, learning Esperanto. The words "Esperanto, international language" interested me, but I quickly forgot all about them. On my first day at university, I came across the word Esperanto again, on a poster that members of the university's Esperanto club had put up to attract new students. So I took part in their course. Once I'd mastered the grammar, I began to correspond with foreign Esperantists. To improve my abilities in Esperanto, I asked a Japanese Esperantist to correct the mistakes in my letters. She helped me reach a high standard in the language, and she also helped me understand Esperanto's "inner idea". I've now been able to make friends with hundreds of Esperantists around the world, just by using Esperanto. By corresponding and talking with these people, I've discovered what the purpose of Esperanto is. International contacts and relationships are really interesting and Esperanto makes them much easier.
"For me Esperanto is a great inspiration" Name: Hokan Lundberg Country: Sweden Profession: High school teacher Esperanto activities include: • One of the founders of E@I and lernu.net • Writer and coordinator of ”Libera Esperanto-Libro” I had a problem with learning foreign languages at school. I struggled with English and German for many years, but sadly I never got to a good standard. When I was 20, I suddenly felt like learning Esperanto after reading the Danish author Martinus. I had to struggle for several years with Esperanto too, but the difference was that this was a language I felt I could eventually get the hang of, and I gradually reached a high level. You could say I'm proof that someone who has no talent for learning foreign languages can learn Esperanto well. My experiences inspired me to work for the language in various ways. For several years I was fully occupied with Esperanto projects, but now I only work on them in my spare time. My wife Sonja is also very fond of Esperanto. We met during a TEJO seminar by the Black Sea in Bulgaria, and since then we've been using Esperanto together. Sonja comes from Serbia and I'm from Sweden, so Esperanto serves as a language bridge between our different backgrounds. She speaks Serbian with our children and I speak Esperanto. They use Swedish at 10 of 11
Libera Esperanto-Libro / Chapter 3 / Personal stories
nursery school and in the neighbourhood. This works very well. It's incredible to see how quickly children can switch between different languages depending on who they're talking to. We decided that I should use Esperanto with our children for two main reasons: 1) To stop their Swedish from becoming too dominant over their Serbian, so that they don't just understand Serbian, but can also use it themselves when we visit grandparents and friends in Serbia. 2) Because my wife and I want to continue using Esperanto together, to keep it as one of our family languages. Another reason is that I really enjoy speaking Esperanto, especially with my loved ones.
After reading the three first chapters you know quite a bit about Esperanto and are ready to start to learn the basics of the language yourself! In the next section ”Basic courses” you can do just that.
11 of 11
Chapter 4 Ana Pana 1–10 (Basic Course) Introduction...................................................................................................................................2 Part 1 – Saluton! ............................................................................................................................2 Part 2 – Pri Ana..............................................................................................................................4 Part 3 – Telefone............................................................................................................................6 Part 4 – Pri Novjorko....................................................................................................................9 Part 5 – Vizito...............................................................................................................................11 Part 6 – Prezentoj.........................................................................................................................13 Part 7 – La familio de Ana..........................................................................................................14 Part 8 – Kiu estas Mark?.............................................................................................................16 Part 9 – Ŝatokupoj.......................................................................................................................19 Part 10 – Kion vi ŝatas fari?........................................................................................................21 Answers to the exercises............................................................................................................23
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Introduction Chapter 4 consists of the first ten parts of the introductory course “Ana Pana”. (Parts 11–21 will come in chapter 6.) The material starts off easy and becomes progressively more difficult. Before going on with this chapter, it’s a good idea to read through the second chapter, “An introduction to the Esperanto language”. The idea for each part of the “Ana Pana” course is for you to: 1. read through the new words and their translations; 2. read a short text about Ana; 3. get explanations about the language used in the text; 4. answer questions about the text; 5. try to translate the short text about Ana. Answers to the exercises are found at the end of this chapter. The texts are also in MP3 format so you can listen to them. We recommend listening often. Download the MP3 files from www.ikso.net/libera. If you have any questions or comments as you follow the course, you are always welcome to write to libera@ikso.net.
Part 1 – Saluton! New words for Part 1 saluton – hello nomo – name persona – personal loĝas – lives Usono – USA strato – street jaro – year via – your
mi – I estas – am, is, are familia – family loĝi – live adreso – address reto – net kio – what kie – where
2 of 29
mia – my esti – to be familio – family en – in longa – long poŝto – mail vi – you ĝis! – bye!
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Text for Part 1 Saluton! Mia nomo estas Ana Pana. Mia persona nomo estas Ana. Mia familia nomo estas Pana. Mi loĝas en Novjorko, Usono. Mia adreso estas: 1234 Long-strato. Mia retpoŝt-adreso estas: ana@lernu.net. Mi estas dek-ok-jara (18). Kio estas via nomo? Kie vi loĝas? Ĝis!
Grammar notes for Part 1 -o: Ending for nouns. Nouns are names of things, people or places. E.g.: • strato, adreso, nomo, domo (house), amo (love), penso (thought) -a: Ending for adjectives. Adjectives describe nouns. E.g.: • persona nomo (first name) • longa strato (long street) • granda hundo (big dog) • bela floro (beautiful flower) Personal pronouns: mi (I), vi (you), ŝi (she), li (he), ĝi (it), ni (we), vi (you), ili (they). Possessive pronouns: mia (my), via (your), ŝia (her), lia (his), ĝia (its), nia (our), via (your), ilia (their). -as: Ending for verbs in the present tense. E.g.: • Ŝi estas bela. (She is beautiful.) • Mi loĝas en Afriko. (I live in Africa.) • Li parolas. (He speaks.) • Mia kato estas nigra. (My cat is black.)
Hints on the text of Part 1 1) The preposition “ĝis” meaning “until”, but often used as short for Ĝis revido! (See you later!) 2) Ana’s address is written in an Esperanto format, to teach you that style. However, in general, you should write addresses in keeping with the system of the relevant country, so that letters make it to their destination! 3 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
3) Retpoŝt-adreso is a compound word. You can write it as retpoŝt-adreso or as retpoŝtadreso. Note that you can’t write it as two words: *retpoŝt adreso*. You have to join it together as a single word. Every word in Esperanto must have a grammatical ending, so you can’t have a word like *retpoŝt* without an ending such as -o, or -a. 4) The hyphens in dek-ok-jara and Long-strato are not optional, because each of these terms behaves as a single word.
Exercise for Part 1 Please write about yourself or about a fictional person in the same way that Ana describes herself in the text.
Translation exercise for Part 1 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
Part 2 – Pri Ana New words for Part 2 pri – about knabino – girl juna – young patrino – mother fratino – sister urbo – city kelkaj – some Afriko – Africa Oceanio – Oceania
sur – on ŝi – she havas – has patro – father frato – brother lando – country ekzemple – for example Azio – Asia
Text for Part 2 Sur la bildo estas knabino. Ŝia nomo estas Ana. Ŝia tuta nomo estas Ana Pana. Ana estas juna. Ŝi havas dek ok (18) jarojn. Ana estas dek-ok-jara. Estas kvin (5) personoj en la familio de Ana. Ana havas patrinon kaj patron. Ŝi havas ankaŭ fratinon kaj fraton. La adreso de Ana estas: 1234 Long-strato. La retpoŝt-adreso de Ana estas: ana@lernu.net.
4 of 29
bildo – picture tuta – whole kaj – and ankaŭ – also de – of, from mondo – world Ameriko – the Americas Eŭropo – Europe
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Ana loĝas en Novjorko. Novjorko estas urbo en Usono. Usono estas lando en Ameriko. Ameriko estas mondoparto. En la mondo estas kelkaj mondopartoj, ekzemple: Ameriko, Afriko, Azio, Eŭropo kaj Oceanio.
Grammar notes for Part 2 -j: Ending for the plural. E.g.: • mondopartoj (continents) • grandaj hundoj (big dogs) • Miaj hundoj estas grandaj. (My dogs are big.) la: The definite article is the word la, e.g.: sur la bildo (on the picture). In Esperanto there is no indefinite article, e.g.: Ana havas fraton (Ana has a brother). -in-: Suffix indicating female gender. E.g.: • frato (brother) fratino (sister) • patro (father) patrino (mother) • knabo (boy) knabino (girl) -n: Ending used to mark the direct object. E.g.: • Ana havas fraton. (Ana has a brother.) • Mi vidas vin. (I see you.) • Ŝi amas lin. (She loves him.) In the first example havas is the verb, Ana is the subject and fraton is the object. It’s important to be able to identify the verb, subject and object in order to use the -n ending correctly. If you’re uncertain about this, please see the explanation in Chapter 2 under “Objects and other sentence components”. We will cover -n further in this course, so don’t worry if you don’t fully understand it straight away. de: Preposition with many uses, including indicating possession (genitive). E.g.: • La adreso de Ana (Ana’s address). • La familia nomo de Ana (Ana’s last name). • Klarigoj de parto du (Explanations for Part 2). -i: Ending for verbs in their neutral form (infinitive). E.g.: • esti (to be), loĝi (to live), havi (to have) Numbers unu (1), du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), naŭ (9), dek (10), dek unu (11), dek du (12), … dek naŭ (19), dudek (20), dudek unu (21), … dudek naŭ (29), tridek (30), cent (100).
5 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Hints on the text of Part 2 1) The word nomo can mean just a first name (as in this lesson) or a full name according to context. 2) There are several ways to indicate someone’s age in Esperanto. Usually we include a form of the word aĝo or the word jaro to show we're talking about age. The story says that Ana estas 18jara (Ana is 18 [years old]). Other ways to indicate age in Esperanto are Ana aĝas 18, Ana estas 18-jaraĝa, and Ana havas 18 jarojn. 3) Some students confuse the terms lando, loĝlando, and mondoparto. Mondoparto is a large part of the world; an alternative word is kontinento. Eŭropo (Europe) kaj Afriko (Africa) are examples of mondopartoj. Lando means “country”. Examples of landoj are Japanio (Japan) and Britio (Great Britain). 4) Also beware of confusing Esperanto words with similar words in national languages that have different meanings. For example, for speakers of many languages, the word eŭropa seems to mean “Europe”, but it actually means “European”. The word amerika means “North or South American”, not “the USA”. Read word lists carefully to avoid being caught out by false friends!
Questions for Part 2 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
Kio estas la familia nomo de Ana? La familia nomo de Ana estas … Kio estas la retpoŝt-adreso de Ana? Kie ŝi loĝas? Kio estas Novjorko? En kiu mondoparto estas Usono? En kiu lando vi loĝas? En kiu mondoparto estas via loĝlando?
Translation exercise for Part 2 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
Part 3 – Telefone New words for Part 3 telefono – telephone farti – to fare ĝoji – to be glad ne – no plano – plan
sonori – to ring tre – very fari – to do scii – to know (something) voli – to want 6 of 29
kiel – how bone – well hodiaŭ – today iu – someone volonte – willingly
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
al – to koni – to know (someone) kiam – when iam – sometime tago – day
jes – yes tiu – that veni – to come numero – number meze – in the middle
mallonga – short hejme – at home post – after iri – to go
Text for Part 3 (La telefono de Ana sonoras.) Ana: – Saluton. Estas Ana. Mark: – Saluton, Ana! Estas Mark. Ana: – Mark, saluton! Mark: – Kiel vi fartas? Ana: – Mi fartas bone. Kiel vi? Mark: – Ankaŭ mi bone fartas. Ana: – Mi ĝojas. Mark: – Kion vi faros hodiaŭ? Ana: – Mi ne scias. Mi ne havas iun planon. Mark: – Ĉu vi volas veni al mi? Ana: – Jes, volonte. Mark: – Tre bone. Ana: – Kie vi loĝas? Mark: – Mi loĝas en SoHo. Ana: – Bone, mi konas tiun urboparton. Mark: – Mia adreso estas 56 Mallong-strato. Ana: – Mallong-strato, numero 56. Kiam mi venu? Mark: – Venu kiam vi volas. Mi estos hejme. Ana: – Tre bone. Mi venos iam posttagmeze. Mark: – Mi ĝojas. Ĝis! Ana: – Ĝis poste!
Grammar notes for Part 3 -e: ending for adverbs. An adverb describes a verb, an adjective or another adverb. E.g.: • Mi fartas bone. (I’m doing well.) • Ŝi estas ege bela. (She is very beautiful.) • Mi estas hejme multe. (I’m at home a lot.) The -e ending, added to a root that denotes a place, means “at that place” or “in that place”. With a root that indicates time, the meaning is “at that time”. • hejmo (home) hejme (at home) • urbo (city) urbe (in the city) • julio (July) julie (in July) • mardo (Tuesday) marde (on Tuesday) 7 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
hodiaŭ: The words hodiaŭ and tre are adverbs. Not all adverbs have the -e ending in Esperanto. mal-: A prefix used to create a word with an opposite meaning. Note that mal- doesn't mean bad; it simply forms the direct opposite. E.g.: • longa (long) mallonga (short) • alta (high) malalta (low) • bona (good) malbona (bad) -u: Ending for verbs in the imperative form. The -u ending shows that an act is commanded or desired. E.g.: • Venu! (Come!) • Venu, kiam vi volas. (Come when you want.) • Ĉu ni manĝu nun? (Should we eat now?) • Estu silenta! (Be quiet!) • Mi volas, ke ŝi venu. (I want her to come.) -is: Ending for verbs in the past tense. E.g.: • Mi estis hejme. (I was home.) • Mi venis hieraŭ. (I came yesterday.) -os: Ending for verbs in the future tense. E.g.: • Mi estos hejme. (I will be home.) • Mi venos morgaŭ. (I will come tomorrow.) -as -i: A verb with an -i ending can be combined with other verbs. When two verbs come together, the second is almost always in the infinitive (-i). E.g.: • Mi volas veni. (I want to come.) • Mi volis veni. (I wanted to come.) • Bonvolu veni. (Please come.) • Ana planas iri al Mark. (Ana plans to go to Mark.) Note that Esperanto usually expresses verb tenses in a simpler way than many national languages. Although it’s possible to express complex verb tenses, we often avoid these in Esperanto. As a result, there’s sometimes more than one correct translation of an Esperanto sentence. Ĉu: We use this word to ask questions with a yes/no answer. E.g.: • Li venos. (He will come.) Ĉu li venos? (Will he come?) • Vi vidas lin. (You see him.) Ĉu vi vidas lin? (Do you see him?) • Vere! (It’s true!) Ĉu vere? (Is it true?) • Ana planas iri al Mark. Ĉu Ana planas iri al Mark?
8 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Hints on the text of Part 3 1) In this lesson, you’ve met the words scii and koni, which represent two different senses of “to know”. Not all languages distinguish between scii kaj koni. Scii is to possess knowledge, i.e. to have learned a fact or memorized a piece of information. Koni is to be acquainted with a person, or to know of something that you have encountered before. Compound words appear again in this lesson. Sometimes you won’t find a word in a dictionary because it’s a combination of other words. This is not too difficult; you just have to try to recognize such words when you see them. The word urboparto isn’t too hard if you know the meanings of the words urbo (city) and parto (part), right? 2) Kiel vi? is an informal way to ask Kiel vi fartas? (How are you?).
Questions for Part 3 1) 2) 3) 4)
Kiu telefonis al Ana? Ĉu Mark iros al Ana? En kiu urboparto loĝas Mark? Kiam Ana planas iri al Mark?
Translation exercise for Part 3 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
Part 4 – Pri Novjorko New words for Part 4 granda – big miliono – million multaj – many ege – very financa – financial ankaŭ – also parko – park viziti – to visit regiono – region
ĉirkaŭ – around da – of domo – house alta – tall grava – important tie – there trovi – to find se – if ĝi – it
9 of 29
ok – eight homo – human en – in banko – bank centro – centre diplomato – diplomat bela – beautiful iam – sometime aliaj – others
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Text for Part 4 Novjorko estas grandega urbo. En tiu urbo loĝas ĉirkaŭ ok (8) milionoj da homoj. Multaj domoj en Novjorko estas ege altaj. Tie laboras multaj bankuloj kaj financuloj. Novjorko estas grava financa centro. En Novjorko estas ankaŭ granda domo de Unuiĝintaj Nacioj (UN). Tie laboras multaj diplomatoj kaj aliaj gravuloj. Meze de la urbo troviĝas granda kaj bela parko. Ĝi nomiĝas “Centra Parko”. Se vi iam estos en Novjorko, vizitu ĝin.
Grammar notes for Part 4 da: A preposition used to express quantity. It’s never used between a number and a noun, but it’s always used when linking a noun that expresses quantity with another noun, or when linking an adverb of quantity with a noun. E.g.: • ok milionoj da homoj (eight million people) • glaso da akvo (a glass of water) • multe da laboro (a lot of work) -ul-: A suffix used to indicate a person with a specific trait. E.g.: • bankulo (banker), gravuloj (important people), junuloj (young people), maljunuloj (old people) -iĝ-: A very important suffix that is best explained with examples: • Mi movas la manon. (I move my hand.) Mia mano moviĝas. (My hand moves.) • Ŝi trovis parkon en la urbo. (She found a park in the city.) La parko troviĝas en la urbo. (The park is [to be] found in the city.) • Mi nomas ŝin Liza. (I call her Liza.) Ŝi nomiĝas Liza. (She’s called Liza.) -eg-: A suffix used to make something bigger or stronger. E.g.: • grandega urbo (a huge city) • ege altaj (very tall) (also: altegaj) • bonege (excellent) • domego (a mansion)
Hints on the text of Part 4 1) In Esperanto, there is often more than one way to say the same thing. In this text, we find the 10 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
expression meze de la urbo (in the middle of the city). You could also say en la mezo de la urbo. The flexible nature of Esperanto grammar allows this. 2) Sometimes the grammar needs adjustment to suit the words you choose. An alternative form of multa mono (a lot of money) is multe da mono, which means the same thing. Adverbs do not describe nouns; so we need the word da to link multe with mono in the second example. Similarly, a noun can’t describe another noun, but you can connect them with da; so the third choice, while rare, is multo da mono. The word kiom behaves like a noun or adverb, so we use da to link it to other nouns: Kiom da mono? (How much money?) 3) In this part, you may have noticed the phrase ok milionoj da homoj, while the previous part mentioned kvin personoj. Both involve numbers; why is the grammar different? The word miliono is a noun relating to quantity. As we just learned, we need the word da in order to connect a noun of quantity with another noun. But the word kvin (like all number words that don’t end in -o) is a simple numeral rather than a noun. So there’s no need for a special word to tie it to nouns, just as no linking word is needed for other number–noun combinations (3 domoj, 532 urboj, etc.). Only a few very large numbers end in -o: miliono (million), biliono (billion), etc. 4) The suffix -eg- strengthens the meaning of a root. The adverb tre also indicates a high or strong degree. We typically don’t use tre and -eg- together, since the meaning would be somewhat repetitive. We say tre granda or grandega but rarely tre grandega.
Questions for Part 4 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kio estas Novjorko? Kiom da homoj loĝas en Novjorko? Kiel nomiĝas la granda parko en Novjorko? Kiuj laboras en la altegaj domoj? Ĉu vi loĝas en granda urbo? Kiom da homoj loĝas en via urbo/regiono?
Translation exercise for Part 4 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
Part 5 – Vizito New words for Part 5 fermi – to close eniri – to enter io – something akvo – water
pordo – door peti – to ask (for something) suko – juice jen – here is 11 of 29
bonvenon – welcome trinki – to drink aŭ – or por – for
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
pomo – apple vivo – wine semajno – week interese – interesting nun – now
dum – during kompreni – to understand ĉi tie – here ĉe – at ili – they
tempo – time nur – only antaŭe – before danki – to thank prezenti – to present
Text for Part 5 (Mark malfermas pordon.) Mark: – Bonvenon! Ana: – Dankon! Mark: – Eniru, mi petas. Ana: – Dankon. Mark: – Ĉu vi volas trinki ion? Ana: – Jes, volonte. Mark: – Ĉu vi volas sukon aŭ akvon? Ana: – Sukon, mi petas. Mark: – Jen por vi. Estas pomsuko. Ana: – Mi dankas. Mark: – Ĉu vi dum longa tempo loĝas en Novjorko? Ana: – Jes, dum mia tuta vivo. Mark: – Mi komprenas. Mi nur dum tri semajnoj loĝas ĉi tie. Ana: – Kie vi loĝis antaŭe? Mark: – Antaŭe mi loĝis en Ĝenevo, Svislando. Ana: – Interese. Mark: – Miaj gepatroj trovis bonan laboron ĉe UN en Novjorko. Ana: – Ĉu viaj gepatroj laboras tie nun? Mark: – Jes, ili estas diplomatoj. Ana: – Mi komprenas. Mark: – Venu, mi prezentos mian familion al vi.
Grammar notes for Part 5 volas: The verb volas can be used in various ways, e.g.: 1. volas: Mi volas. (I want.) 2. volas -n: Mi volas akvon. (I want water.) 3. volas -i: Mi volas trinki. (I want to drink.) saluton: Saluton is short for Mi donas saluton al vi (I give you a greeting). The word saluto means “greeting”. Other salutations and wishes work the same way: dankon (thank you), bonan nokton (good night), and feliĉan naskiĝtagon (happy birthday).
12 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Hints on the text of Part 5 You’ve already seen the -n ending several times in this course. As you’ve learned, it marks the direct object of a sentence. Of course, to know when to use it, you have to decide if a word is a direct object or not. This can be among the most difficult tasks for beginners of Esperanto, so here are a a few tips: •
•
•
The direct object is the person or thing that is directly affected by the action of the verb. For example: •
Mi trinkas akvon (I drink water) – Mi is the person doing the action (subject); trinkas is the action (verb); and the water (akvon) is what the drinking is being applied to.
•
Mia frato skribas longan leteron (My brother writes a long letter.) – Mia frato is the subject, skribas is the action, and the letter (longan leteron) is the thing that the action is directly affecting (and, in this case, creating).
If the verb is a form of esti (to be), or fariĝi (to become), or if it has the suffix -iĝ-, then do not use -n. These verbs are all intransitive, which means they don’t have a direct object. For example: •
Mi estas diplomato. (I am a diplomat.)
•
Vi fariĝos bankulo. (You will become a banker.)
•
Mia frato nomiĝas Jozefo. (My brother’s name is Joseph.)
Is there a preposition between the verb and the word in question? If so, the word can’t be a direct object, and -n is not normally used. For example: •
Johano loĝas en domo. (John lives in a house.)
•
Mi skribas al Maria. (I write Mary, I write to Mary.)
(The -n ending appears after a preposition only in a few special circumstances that beginners don’t often encounter. You will learn more about this later.)
Questions for Part 5 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kion volas Ana trinki? Dum kiom da jaroj loĝas Ana en Novjorko? Kie Mark loĝis antaŭe? Kie laboras la gepatroj de Mark? Kio estas la gepatroj de Mark? Dum kiom da tempo vi loĝas en via urbo/regiono?
Translation exercise for Part 5 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
13 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Part 6 – Prezentoj New words for Part 6 panjo – mom, mum renkonti – to meet kato – cat ŝati – to like ne – no, not ĉar – because morti – to die
paĉjo – dad nomi – name kiel – how bonege – excellent sed – but hundo – dog bedaŭri – to regret
agrable – nice diri – to say bela – beautiful jam – already kial – why ni – we
Text for Part 6 Mark: Patrino de Mark: Ana: Patrino de Mark: Ana: Mark: Ana: Patro de Mark: Mark: Ana: Mark: Ana: Zap: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– Jen estas mia panjo. – Saluton, Ana! – Saluton! – Mi nomiĝas Nina. – Agrable renkonti vin. – Jen mia paĉjo. Li nomiĝas Kristofer. Sed multaj nomas lin Kriĉjo. – Saluton, Kristofer! – Agrable renkonti vin, Ana. Diru Kriĉjo, mi petas. – Ankaŭ estas kato en nia familio. – Kiel ĝi nomiĝas? – Ĝi nomiĝas Zap. – Bela vi estas Zap. – Mjaŭ. – Li jam ŝatas vin. – Bonege. Mi jam ŝatas lin. – Ĉu vi havas katon? – Ne, sed mi ŝatus havi katon. – Kial vi ne havas katon? – Ĉar miaj gepatroj ne volas havi katon. – Mi komprenas. – Ĉu vi havas ankaŭ hundon? – Ne nun. En Svislando ni havis hundon. – Kial vi ne havas ĝin ĉi tie? – Ĉar ŝi mortis antaŭ du jaroj. – Mi bedaŭras. Kiel ŝi nomiĝis? – Ŝi nomiĝis Zip. Sed nun ni havas Zap. – Jes, tre bone.
14 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Grammar notes for Part 6 -nj-: A suffix used to create short forms of female names. E.g.: patrino – panjo, Ana – Anjo. -ĉj-: A suffix used to create short forms of male names. E.g.: patro – paĉjo, Kristofer – Kriĉjo. kial – ĉar: Questions that start with kial should be answered with ĉar. E.g.: • Kial vi venis? (Why did you come?) Ĉar mi volis. (Because I wanted to.) • Kial vi ne havas katon? (Why don't you have a cat?) Ĉar mi estas alergia kontraŭ katoj. (Because I'm allergic to cats.) • Kial vi dormis? (Why were you sleeping?) Ĉar mi estis tre laca. (Because I was very tired.)
Hints on the text of Part 6 The word jen means “here is”, “this is”, “there is”, “voilà”. The use of jen is flexible; you can say both Jen mia frato, and Jen estas mia frato (This is my brother). For a dog, cat, or other animal, you can use the pronoun ĝi, but you can also use li or ŝi if you prefer to do so.
Questions for Part 6 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kiel nomiĝas la patrino de Mark? Kio estas la nomo de la kato de Mark? Ĉu Ana ŝatus havi katon? Kial Ana ne havas katon? Kio okazis pri la hundo de Mark? Kiel nomiĝis la hundo de Mark?
Translation exercise for Part 6 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
Part 7 – La familio de Ana New words for Part 7 do – so plej – most ĉambro – room ĝemelo – twin kuirejo – kitchen
pli – more posedi – own similas – are similar kiom – how much, how many necesejo – toilet 15 of 29
ol – than apartamento – apartment fakte – in fact da – (quantity) of entute – altogether
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
sama – same
dormi – to sleep
salono – livingroom
Text for Part 7 Jen mia familio! En mia familio estas kvin (5) personoj. Estas mi, mia patrino kaj mia patro. Mi havas ankaŭ fraton kaj fratinon. Mi do havas du gefratojn. Ili estas pli junaj ol mi. Mia patrino estas la plej aĝa en nia familio. Miaj gepatroj posedas apartamenton. En ĝi ni loĝas. En la apartamento estas tri dormoĉambroj, salono, kuirejo, kaj necesejo. Do, entute estas ses (6) ĉambroj. Mi havas mian ĉambron kaj miaj gefratoj havas sian ĉambron. Miaj gefratoj tre similas. Ili fakte estas ĝemeloj. Mia fratino havas dek du (12) jarojn. Kiom da jaroj havas mia frato? Ankaŭ dek du. Ĝemeloj ja estas samaĝaj :-).
Grammar notes for Part 7 -ej-: A suffix used to denote places. E.g.: • kuiri (to cook) kuirejo (kitchen) • lerni (to learn) lernejo (school) • vendi (to sell) vendejo (store) ge-: A prefix used to indicate both sexes together. E.g.: • gepatroj (parents), gefratoj (siblings) (Some people feel it’s important to say gejunuloj and geamikoj instead of junuloj and amikoj, to emphasize that people of both sexes are included. Others use the words amikoj and junuloj in a gender-neutral way.) pli … ol …: Used for comparison. E.g.: • Mi estas pli alta ol vi. (I am taller than you.) • Ŝi estas pli forta ol li. (She is stronger than him.) • Mi ŝatus havi pli. (I would like to have more.) plej … el …: Used for comparison: E.g.: • Mi estas la plej alta el ni. (I am the tallest of us.) • Pipi estas plej forta en la tuta mondo. (Pipi is the strongest in the whole world.) Kiom da …?: Used to ask about quantity. E.g.: • Kiom da jaroj vi havas? (How old are you?) • Kiom da mono mi ŝuldas al vi? (How much money do I owe you?)
16 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Hints on the text of Part 7 1) The -n ending is never used after the preposition da. For example, instead of *Kiom da jarojN vi havas?*, it has to be Kiom da jaroj vi havas? (How old are you?). Instead of *Mi havas multe da monoN*, it’s Mi havas multe da mono (I have a lot of money). (The sentence Mi havas multon da mono is correct, but Mi havas multe da mono is more common.) 2) Don't ask Kiom da?. There has to be another word after da. You could ask Kiom vi volas? (How much do you want?) or Kiom da suko vi volas? (How much juice do you want?) 3) An interesting feature of the prefix ge- is that ge-words have a plural form, because the prefix indicates the presence of both sexes. Some modern Esperantists feel the need for a singular version of ge-words; for example, *gepatro (parent), *gefrato (sibling). In traditional Esperanto, ge-words are always plural, without exception. Will the language evolve so that everyone uses the singular ge-? Only time will tell. In the meantime, you’ll almost certainly see it in the singular from time to time.
Questions for Part 7 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
Kiom da gefratoj havas Ana? Ĉu la familio de Ana loĝas en propra domo? Kial la gefratoj de Ana estas samaĝaj? Ĉu vi havas gefratojn? Kiom da ĉambroj havas via apartamento/domo? Ĉu vi estas la plej juna en via familio? Kiu estas la plej maljuna en via familio?
Translation exercise for Part 7 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
Part 8 – Kiu estas Mark? New words for Part 8 kiu – who knabo – boy pri – about trovi – to find ia – some kind of nacio – nation certi – to be sure germana – German
li – he lernejo – school diversaj – various komenci – to start el – out of lingvo – language eble – maybe krom – besides 17 of 29
nova – new paroli – to speak afero – thing semestro – semester prave – right ekzistas – exists franca – French itala – Italian
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
romanĉa – Romansch
hieraŭ – yesterday
Text for Part 8 Panjo: Ana: Panjo: Ana: Panjo: Ana: Panjo: Ana: Panjo: Ana: Panjo: Ana: Panjo: Ana: Panjo: Ana: Panjo: Ana: Panjo: Ana:
– Kion vi faris posttagmeze? – Mi estis ĉe Mark. – Kiu estas Mark? – Li estas nova knabo en mia lernejo. – Bone. Ĉu vi ŝatis esti ĉe li? – Jes, ni agrable parolis pri diversaj aferoj. – Mi ĝojas, ke vi trovis novan amikon. – Ankaŭ mi ĝojas pri tio. – Kial li komencis en via lernejo meze de la semestro? – Liaj gepatroj trovis bonan laboron ĉi tie. Ili estas iaj diplomatoj. – Mi komprenas. Ili antaŭe loĝis en alia urbo, ĉu? – Jes, en Ĝenevo. – Do, li venas el Svislando en Eŭropo. – Jes, prave. – Ĉu vi scias, kiom da naciaj lingvoj ekzistas en Svislando? – Ne. Mi ne certas. Ĉu eble du? La franca kaj la germana. – Estas kvar naciaj lingvoj en Svislando! – Kiuj krom la franca kaj la germana? – Ankaŭ la itala kaj la romanĉa. – Interese.
Grammar notes for Part 8 The table of correlatives: You have now seen several words from what’s known as the table of correlatives. Here is the whole table: kio – what, what thing
tio – that, that thing
io – something, anything
ĉio – everything, all things
nenio – nothing
kiu – who, which tiu – that person, one that one
iu – someone, somebody
ĉiu – everyone, everybody
neniu – no one, nobody
kia – what kind of, what (a)
tia – that kind of, such a
ia – some kind of, ĉia – every kind any kind of of, all kinds of
nenia – no kind of
kiel – how, in what way
tiel – that way, thus, like that, so
iel – somehow, in ĉiel – in every some way way
neniel – in no way
kie – where, in what place
tie – there, in that ie – somewhere, place anywhere, in some place 18 of 29
ĉie – everywhere, nenie – nowhere, in every place in no place
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
kiam – when, at what time
tiam – then, at that time
iam – sometime, anytime, ever
ĉiam – always, at all times
neniam – never, at no time, not ever
kiom – how tiom – so much, much, how many, as many, that what quantity quantity
iom – some, some ĉiom – the whole quantity quantity, all of it
neniom – not a bit, none, no quantity
kial – why
tial – for that reason
ial – for some reason
ĉial – for every reason
nenial – for no reason
kies – whose
ties – that one’s
ies – someone’s
ĉies – everyone’s
nenies – no one’s
As we said (in Chapter 2), there are many small words to learn, but hopefully this table wlith help you!
Hints on the text of Part 8 1) The -a ending is used for the names of languages; almost all languages have an a-form, because they are national or ethnic. For example, in Anglio (England) the main language is la angla (English), and in Japanio (Japan) the main language is la japana (Japanese). We use the word la with these language names because, when we say, for example, Mi parolas la francan (I speak French), it’s short for Mi parolas la francan lingvon (I speak the French language). But languages like Esperanto, which are not associated with a particular country or people, usually end in -o, and do not take la. Other constructed languages end in -o for the same reason. That’s why we say Mi parolas Esperanton (I speak Esperanto) or Mi ne parolas Volapukon (I don't speak Volapük). Some think the same should apply to dead languages like latino (Latin) and sanskrito (Sanskrit). 2) It’s not uncommon in Esperanto to use an adjective on its own, when the noun can be understood from the context. For example – Mi prenos la ruĝan! (I’ll take the red one!); Kiam estas multaj libroj, mi elektas la plej dikan (When there are many books, I choose the thickest).
Questions for Part 8 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kial la panjo de Ana ĝojas? Kio estas Ĝenevo? En kiu mondoparto estas Svislando? Ĉu Ana scias, kiuj estas la oficialaj lingvoj de Svislando? Kiuj estas la oficialaj lingvoj de Svislando? Kion vi faris hodiaŭ/hieraŭ?
Translation exercise for Part 8 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
19 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Part 9 - Ŝatokupoj New words for Part 9 kanti – to sing ŝatokupo – hobby bicikli – to cycle plaĉi – to please spekti – to watch akvo – water ĉefe – mainly fiŝo – fish
ofte – often ludi – to play muziko – music legi – to read filmo – movie lerni – to learn vegetare – vegetarian viando – meat
okupo – occupation teniso – tennis sporto – sport libro – book naĝi – to swim kuiri – to cook iufoje – sometimes kaj… kaj – both… and
Text for Part 9 Ana ŝatas kanti. Ŝi ofte kantas. Kaj ŝi bone kantas! Kanti estas ŝia ŝatokupo. Ŝi ankaŭ ŝatas ludi tenison kaj bicikli. Do, Ana estas kaj muzikema kaj sportema. Al Ana ankaŭ plaĉas legi librojn kaj spekti filmojn. La gefratoj de Ana ofte naĝas. Ili tre ŝatas ludi en akvo. Ŝatokupo de la patrino de Ana estas lerni lingvojn. Ŝi jam bone parolas sep lingvojn! La patro de Ana ne ŝatas lerni novajn lingvojn. Lia ŝatokupo estas kuirado. Ĉefe li kuiras vegetare, sed iufoje li kuiras ankaŭ fiŝon kaj viandon.
Grammar notes for Part 9 -em-: A suffix that indicates a characteristic or inclination. E.g.: • muzikema (musical), sportema (sporty), dancema (likes to dance), legema (likes to read) -ad-: A suffix used to indicate that an action is lengthy or frequently repeated. E.g.: • kanti (to sing) kantadi (sing over and over again), kantado (singing) • kuiri (to cook) kuirado (cooking)
Hints on the text of Part 9 Ŝatas and plaĉas are both used to express inclinations, but they behave somewhat differently in sentences. You can choose the form you prefer; the meaning is the same. • •
Mi ŝatas kanti. (I like to sing.) Li ŝatas ŝin. (He likes her.)
Kanti plaĉas al mi. (I like to sing.) Ŝi plaĉas al li. (He likes her. / She appeals to him.) 20 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
The word foje has many compound forms that are just variations on the basic idea of “sometimes”: foje – on occasion, sometimes iufoje – at certain times kelkfoje – a number of times, on a number of occasions iafoje – on some kinds of occasion fojfoje – from time to time
Questions for Part 9 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Ĉu Ana estas sportema? Kion Ana ŝatas ludi? Kiom da lingvoj parolas la patrino de Ana? Ĉu vi havas ŝatokupon? Ĉu vi bone kantas? Kion vi ŝatas kuiri?
Translation exercise for Part 9 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
Part 10 – Kion vi ŝatas fari? New words for Part 10 monto – mountain libera – free ludo – game amuze – fun angla – English sen – without si – himself, herself
povi – to be able libertempo – free time komputilo – computer kelkfoje – sometimes kredi – to believe problemo – problem sia – his (own), her (own)
kune – together ludi – to play vere – really preferi – to prefer nekredeble – unbelievable senprobleme – no problem
Text for Part 10 Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– Kion vi ŝatas fari? – Mi ŝatas fari multajn aferojn. – Ĉu vi ŝatas bicikli? – Jes, sed mi ne havas biciklon ĉi tie. – Mi havas du biciklojn, unu montobiciklon kaj unu urbobiciklon.
21 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– Bonege. En Svislando ankaŭ mi havis montobiciklon. – Ni povus kune bicikli iam, se vi ŝatus. – Jes, volonte. – Mi ĝojas. – Kion alian vi ŝatas fari dum via libertempo? – Mi ankaŭ ŝatas ludi tenison kaj kanti. – Same mi! Sed mi ne tre bone kantas. – Kion alian vi ŝatas fari? – Mi tre ŝatas ludi komputilludojn. – Ĉu vere? – Jes, estas vere amuze. – Kio pri libroj? Ĉu vi ŝatas legi librojn? – Kelkfoje, kiam mi havas tempon kaj trovis iun bonan libron. – En kiu lingvo vi preferas legi? – En la franca. Ankaŭ en la angla kaj la germana mi povas senprobleme legi. – Tre bone. Do, vi estas kaj sportema kaj kantema kaj lingvema. – Jes, sed mi plej ŝatas ludi komputilludojn! – Nekredeble.
Grammar notes for Part 10 -il-: A suffix used to name tools. E.g.: • tondi (to cut) tondilo (scissors) • komputi (to compute) komputilo (computer) • skribi (to write) skribilo (pen) -ebl-: A suffix used to indicate that a particular action is possible. E.g.: • legi (to read) legebla (legible) • kredi (to believe) kredebla (credible) • fari (to do) farebla (doable) sen/problem/e: A combination of sen (without), problem (problem) and -e. So senprobleme means “without a problem”.
Hints on the text of Part 10 1) Word order in Esperanto is quite flexible, but sometimes the order carries meaning. Both ankaŭ mi and mi ankaŭ mean “I also”, but in ankaŭ mi the word ankaŭ relates to mi, whereas in mi ankaŭ, it relates to what comes next: • Ankaŭ mi havas biciklon. ([You have a bicycle and] I have a bicycle too.) • Mi ankaŭ havas biciklon. ([I have a car and] I also have a bicycle.) 2) You’ve learned that adjectives describe nouns, and that adverbs describe verbs (among other 22 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
things). This can affect Esperanto sentences in ways you may not have expected! In the text, talking about computer games, Mark says Jes, estas vere amuze (Yes, it’s really fun). Note that he says amuze and not amuza. His sentence has no noun to describe, so he can only describe the verb. That’s why he uses an adverb. If he included a noun in the sentence, such as tio, that would alter the grammar, and he would use the adjective form amuza instead: Jes, tio estas vere amuza (Yes, that’s really fun). You’ll see this happening in many other circumstances when there’s no noun in the sentence: Nekredeble! (Unbelievable!); Ĉu vere? (Really?); Bone! (Good!). As you can see, in Esperanto we use a great deal of adverbs!
Questions for Part 10 1) 2) 3) 4) 5)
Ĉu Mark ŝatas bicikli? Kiom da bicikloj havas Ana? Kion Mark ŝatas fari dum sia libertempo? Ĉu Ana ŝatas ludi komputilludojn? Kion vi ŝatas fari?
Translation exercise for Part 10 Try to translate the above text about Ana. (There's a suggested translation at the end of the chapter.)
Answers to the exercises Part 2 1) La familia nomo de Ana estas Pana. 2) La retpoŝt-adreso de Ana estas ana@lernu.net (ana ĉe lernu punkto net). 3) Ŝi loĝas en la urbo Novjorko. 4) Novjorko estas urbo en Usono. 5) Usono estas en la mondoparto Ameriko. 6) Mi loĝas en la lando … 7) Mia loĝlando estas en la mondoparto … [Azio, Eŭropo, Ameriko, Afriko, aŭ Oceanio]
Part 3 1) Mark telefonis al Ana. 2) Ne, Mark ne iros al Ana. Sed Ana iros al Mark. 3) Mark loĝas en la urboparto SoHo. 4) Ana planas iri al Mark iam posttagmeze.
23 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Part 4 1) Novjorko estas grandega urbo. 2) En Novjorko loĝas ĉirkaŭ ok milionoj da homoj. 3) Ĝi nomiĝas “Centra Parko”. / La granda parko en Novjorko nomiĝas “Centra Parko”. 4) En la altegaj domoj laboras multaj bankuloj kaj financuloj. 5) Jes, mi loĝas en granda urbo. / Ne, mi ne loĝas en granda urbo. 6) En mia urbo loĝas ĉ x mil. / En mia regiono loĝas ĉ x milionoj.
Part 5 1) Ana volas trinki sukon. 2) Ana loĝas en Novjorko dum 18 jaroj. / Ana loĝas en Novjorko dum sia tuta vivo. 3) Mark antaŭe loĝis en Ĝenevo. 4) La gepatroj de Mark laboras en UN / la Unuiĝintaj Nacioj. 5) La gepatroj de Mark estas diplomatoj. 6) Mi loĝas en mia urbo dum x jaroj. / Dum x jaroj mi loĝas en mia urbo.
Part 6 1) La patrino de Mark nomiĝas Nina. 2) La nomo de la kato de Mark estas Zap. 3) Jes, Ana ŝatus havi katon. 4) Ĉar ŝiaj gepatroj ne volas havi katon. 5) La hundo de Mark mortis. 6) La hundo de Mark nomiĝis Zip.
Part 7 1) Ana havas du gefratojn. 2) Ne, la familio de Ana ne loĝas en propra domo. / Ne, la familio de Ana loĝas en apartamento. 3) Ĉar ili estas ĝemeloj. 4) Jes, mi havas gefratojn. Mi havas x fratinojn kaj y fratojn. / Ne, mi ne havas gefratojn. 5) Mia domo havas 3 ĉambrojn. / Mia apartamento havas 3 ĉambrojn. 6) Jes, mi estas la plej juna en mia familio. / Ne, mi ne estas la plej juna en mia familio. 7) La plej maljuna en mia familio estas mia patro/patrino/avo/avino. 24 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Part 8 1) Ĉar Ana trovis novan amikon. 2) Ĝenevo estas urbo en Svislando. 3) Svislando estas en la mondoparto Eŭropo. 4) Ne, Ana ne scias kiuj estas la oficialaj lingvoj de Svislando. 5) La oficialaj lingvoj de Svislando estas la germana, la franca, la itala kaj la romanĉa. 6) Hodiaŭ mi laboris. / Hieraŭ mi estis ĉe amiko.
Part 9 1) Jes, Ana estas sportema. 2) Ana ŝatas ludi tenison. 3) La patrino de Ana parolas sep lingvojn. 4) Jes, mi havas ŝatokupojn. Miaj ŝatokupoj estas … 5) Jes, mi bone kantas. / Ne, mi ne bone kantas. 6) Mi ŝatas kuiri … / Mi ne ŝatas kuiri.
Part 10 1) Jes, Mark ŝatas bicikli. 2) Ana havas du biciklojn. 3) Dum sia libertempo Mark ŝatas fari multajn aferojn. Li ŝatas bicikli, kanti, kaj ludi tenison kaj komputilludojn. 4) Ne, Ana ne ŝatas ludi komputilludojn. 5) Mi ŝatas …
25 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Translations of course texts, Parts 1-10 Part 1 - Hello! Hi! My name is Ana Pana. My personal name (forename) is Ana. My family name (surname) is Pana. I live in New York, USA. My address is: 1234 Long St. My e-mail address is: ana@lernu.net. I am 18 years old. What is your name? Where do you live? Bye!
Part 2 - About Ana In the picture is a girl. Her name is Ana. Her full name is Ana Pana. Ana is young. She has eighteen years. Ana is eighteen years old. There are five people in Ana’s family. Ana has a father and a mother. She also has a sister and a brother. Ana’s address is: 1234 Long St. Ana’s e-mail address is: ana@lernu.net. Ana lives in New York. New York is a city in the USA. The USA is a country in the Americas. The Americas are a continent. There are several continents in the world, for example: the Americas, Africa, Asia, Europe, and Oceania.
Part 3 - On the telephone (Ana’s telephone rings.) Ana: – Hello. It’s Ana. Mark: – Hi, Ana! It’s Mark. Ana: – Mark, hello! Mark: – How are you? Ana: – I’m fine. And you? Mark: – I’m fine, too. Ana: – I’m glad. Mark: – What are you going to do today? Ana: – I don’t know. I don’t have any plans. Mark: – Do you want to come over to my place? Ana: – Yes, gladly Mark: – Great. Ana: – Where do you live? Mark: – I live in SoHo. Ana: – Ok, I know that district. Mark: – My address is 56 Short St.. Ana: – Short Street, number 56. When should I come? Mark: – Come when you want. I’ll be home. Ana: – Great. I’ll come sometime in the afternoon. Mark: – I’m glad. Bye! Ana: – See you later!
26 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Part 4 - About New York New York is a huge city. Around 8 million people live in that city. Many buildings in New York are extremely tall. Many bankers and financiers work there. New York is an important center of finance. A large building belonging to the UN is also in New York. Many diplomats and other important people work there. In the middle of the city there is a large and beautiful park. It is called “Central Park”. If you are ever in New York, you should visit it.
Part 5 - A visit (Mark opens the door.) Mark: – Welcome Ana: – Thank you! Mark: – Please come in.. Ana: – Thanks. Mark: – Do you want something to drink? Ana: – Yes, for sure. Mark: – Do you want juice or water? Ana: – Juice, please. Mark: – Here you go. It’s apple juice. Ana: – Thanks. Mark: – Have you lived in New York for a long time? Ana: – Yes, for my whole life. Mark: – I understand. I have only lived here for 3 months. Ana: – Where did you live before? Mark: – Before, I lived in Geneva, Switzerland. Ana: – Interesting. Mark: – My parents found good jobs at the UN in New York. Ana: – Do your parents work there now? Mark: – Yes, they are diplomats. Ana: – I understand. Mark: – Come on, I’ll introduce you to my family.
Part 6 - Introductions Mark: Patrino de Mark: Ana: Mark's mother: Ana: Mark: Ana: Mark's father: Mark: Ana:
– Here is my mom. – Hi, Ana! – Hello! – My name is Nina. – It’s a pleasure to meet you. – This is my dad. His name is Kristofer. But a lot of people call him Kris. – Hi Kristofer – It’s a pleasure to meet you, Ana. Call me Kris, if you will. – There is also a cat in our family. – What is its name? 27 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Mark: Ana: Zap: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– His name is Zap. – You’re pretty, Zap. – Meow. – He already likes you. – Great. I already like him. – Do you have a cat? – No, but I would like to have a cat. – Why don’t you have a cat? – Because my parents don’t want to have a cat.. – I understand. – Do you have a dog, too? – Not anymore. In Switzerland we had a dog. – Why don’t you have it here? – Because she died two years ago. – I’m sorry. What was her name? – Her name was Zip. But now we have Zap. – Yes, that’s great.
Part 7 - Ana's family Here is my family! In my family there are five people. It’s me, my mother, and my father. I also have a brother and a sister. Therefore, I have two siblings. They are younger than me. My mother is the oldest in our family. My parents own an apartment. We live in it. There are three bedrooms, a living room, a kitchen, and a bathroom in the apartment. So, a total of six rooms. I have my room, and my siblings have their own room. My siblings are very similar. In fact, they are twins. My sister is twelve. How old is my brother? Also twelve. Twins are the same age, after all. :-).
Part 8 - Who is Mark? Mom: Ana: Mom: Ana: Mom: Ana: Mom: Ana: Mom: Ana: Mom: Ana: Mom:
– What did you do in the afternoon? – I was at Mark’s. – Who is Mark? – He is a new boy in my school. – Nice. Did you have a good time at his place? – Yes, we had a pleasant conversation about various things. – I’m glad that you’ve found a new friend. – I’m glad of that as well. – Why did he start at your school in the middle of the semester? – His parents found good work here. They are some kind of diplomats. – I understand. They lived in another city before, right? – Yes, in Geneva. – So they came from Switzerland, in Europe. 28 of 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 4 / Ana Pana 1–10 (Basic course)
Ana: Mom: Ana: Mom: Ana: Mom: Ana:
– Yes, that’s right. – Do you know how many national languages there are in Switzerland? – No. I’m not sure. Maybe two? French and German. – There are four national languages in Switzerland! – Which ones, aside from French and German? – Also Italian and Romansch. – That’s interesting.
Part 9 - Hobbies Ana likes to sing. She sings often. And she sings well! Singing is her hobby. She also likes to play tennis and to bicycle. Therefore, Ana likes both music and sports. Ana also likes to read books and watch movies. Ana’s siblings often swim. They really like to play in the water. Learning languages is a hobby of Ana’s mother. She can already speak seven languages well! Ana’s father doesn’t like to learn new languages. His hobby is cooking. He mostly cooks vegetarian food, but sometimes he also cooks fish and meat.
Part 10 - What do you like to do? Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– What do you like to do? – I like to do many things. – Do you like bicycling? – Yes, but I don’t have a bicycle here. – I have two bicycles, one mountain bike and one city bike. – Great. In Switzerland, I had a mountain bike, too. – We could go bicycling together sometime, if you’d like. – Yes, for sure. – I’m glad. – What else do you like to do in your free time? – I also like to play tennis and sing. – Me too! But I don’t sing very well. – What else do you like to do? – I really like to play computer games. – Really? – Yes, it’s really fun. – What about books? Do you like to read books? – Sometimes, when I have time and have found a certain good book. – In which language do you prefer to read? – In French. I can also read without a problem in English and German. – Very good. So, you like sports and singing and languages. – Yes, but most of all, I like to play computer games! – Incredible.
29 of 29
Chapter 5 Vojaĝu kun Zam 1–10 (A basic course) Introduction............................................................................................................................2 Vojaĝo 0 (nul) - Zam, via kunvojaĝanto, prezentas sin....................................................3 Vojaĝo 1 (unu) - Bonvenon al Kairo! ..................................................................................4 Vojaĝo 2 (du) - Bonvenon al Novjorko! .............................................................................5 Vojaĝo 3 (tri) - Bonvenon al Pekino! ...................................................................................7 Vojaĝo 4 (kvar) - Bonvenon al Stokholmo! ........................................................................8 Vojaĝo 5 (kvin) - Bonvenon al Velingtono! .....................................................................10 Kvizo 1...................................................................................................................................11 Vojaĝo 6 (ses) - Bonvenon al Rio de Ĵanejro!....................................................................12 Vojaĝo 7 (sep) - Bonvenon al Bruselo!..............................................................................13 Vojaĝo 8 (ok) - Bonvenon al Jerusalemo!..........................................................................15 Vojaĝo 9 (naŭ) - Bonvenon al Parizo!................................................................................16 Vojaĝo 10 (dek) - Bonvenon al Kopenhago!.....................................................................17 Kvizo 2...................................................................................................................................19 Respondoj de la ekzercoj kaj kvizoj..................................................................................20 (Vojaĝo means “journey” or “trip”. Bonvenon al means “welcome to”.)
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Introduction In this course, you’ll travel round the world and visit several cities with Zam. You’ll learn a bit about various cities, cultures, and languages. In addition, you’ll be able to practice reading in Esperanto and to learn some new words. For each trip with Zam you’ll find: • some information and a picture of the city being visited • a short text with translation about something linked to the city • notes about the grammar and word usage in the text • a translation exercise • a fill-in-the-blanks exercise for the same text as above Once you’ve made five journeys, there will be a quiz about them. You’ll be asked questions about the cities, words, and grammar that you encounter in this course. There are also MP3 files with recordings of the texts; you can find them at www.ikso.net/libera. We suggest that you listen to each file several times until you can easily understand all the words of the text. This chapter will repeat some of the material from earlier chapters. But repetition is an essential part of learning a new language.
Bonan vojaĝon! (Have a good trip!)
Ĉi tiujn lokojn ni vizitos! These are the places we'll be visiting!
2 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Vojaĝo 0 (nul) – Zam, via kunvojaĝanto, prezentas sin Zam, your traveling companion, introduces himself Saluton! Hi!
Mia nomo estas Zam. My name is Zam.
Mi ŝatas vojaĝi. I like to travel.
Kelkfoje mi vojaĝas per trajno aŭ buso. Sometimes I travel by train or bus.
Ofte mi flugas per aviadilo. Often I fly by airplane.
Kaj nun mi vojaĝos kun vi!
And now I’m going to travel with you!
Vort-listo / Word list aŭ – or esti – to be flugi – to fly kun – with mi – I nomo – name nun – now
ofte – regularly, often per – by means of, via, through saluti – to greet, to salute ŝati – to like, to appreciate vi – you vojaĝi – to travel
3 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Vojaĝo 1 (unu) – Bonvenon al Kairo! Loĝantoj:
Ĉirkaŭ 16 milionoj.
Population:
Around 16 million.
Ĉefa lingvo:
La araba.
Valuto:
Egiptia pundo.
Currency:
Egyptian pound.
Rimarko:
La rivero Nilo trairas la urbon.
Lando:
Egiptio.
Country:
Egypt.
Main language:
Note:
Arabic.
The River Nile passes through the city.
Vort-listo / Word list afero – thing, matter, business alia – another, other apud – next to, beside, near bela – pretty, beautiful, handsome interesa – interesting
ne – not, no nur – only, just piramido – pyramid unu – one urbo – city, town
Teksto kun traduko / Text with translation Apud la urbo Kairo, en la lando Egiptio, estas piramido. Near the city of Cairo, in the country of Egypt, is a pyramid.
Fakte, ne estas nur unu piramido. In fact, there is not just one pyramid.
Estas pluraj belaj piramidoj apud Kairo. There are many beautiful pyramids near Cairo.
Unu piramido nomiĝas Keopso. One pyramid is named Cheops.
Krom la piramidoj estas alia interesa afero, la Sfinkso. Aside from the pyramids, there is another interesting thing, the Sphinx.
Notoj / Notes The ending -o is used for nouns. For example: lando (country) and piramido (pyramid). The ending -a is used for adjectives. For example: bela (beautiful) and interesa (interesting). The ending -j is used for plurals. For example: landoj (countries) and piramidoj (pyramids).
Tradukekzerco / Translation exercise 1) One pyramid. 2) Multiple pyramids.
= ____________________________________ = ____________________________________ 4 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
3) Beautiful cities. = ____________________________________ 4) To fly is another matter. = ____________________________________ 5) Our names are Zam and Maz. = ____________________________________
Plenigekzerco / Fill-in-the-blanks exercise Vortoj: afero, unu, nur, urbo, apud Apud la ______ Kairo, en la lando Egiptio, estas piramido. Fakte, ne estas ______ unu piramido. Estas pluraj belaj piramidoj ______ Kairo. ______ piramido nomiĝas Keopso. Krom la piramidoj estas alia interesa ______ , la Sfinkso.
Vojaĝo 2 (du) – Bonvenon al Novjorko! Loĝantoj:
Ĉirkaŭ 7 milionoj.
Population:
Around 7 million.
Ĉefa lingvo:
La angla.
Valuto:
Usonaj dolaroj.
Currency
US dollars.
Rimarko:
Nomiĝas “la pomego”.
Lando:
Usono.
Country:
USA.
Main language:
Note:
English.
It’s called “the big apple”.
Vort-listo bona – good, okay, nice ĉefa – main, chief ejo – room, place en – within, in, inside hodiaŭ – today ideo – idea
labori – to work lando – country nacio – nation organizo – organization pensi – to think sidi – to sit
5 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Teksto kun traduko En Novjorko estas la ĉefa sidejo de Unuiĝintaj Nacioj (UN). In New York is the primary seat of the United Nations (UN).
UN estas tre interesa organizo, mi pensas. The UN is a very interesting organization, I think.
Bedaŭrinde, multaj landoj ne bone kunlaboras kun UN hodiaŭ.
Unfortunately, many countries do not work well together with the UN today.
Sed la ideoj malantaŭ UN estas vere bonaj. But the ideas behind the UN are really good.
Eble iam UN pensos, ke Esperanto estas bona ideo…
Maybe sometime the UN will think that Esperanto is a good idea…
Notoj The ending -a is used for adjectives. For example: interesa organizo and bona ideo. The ending -aj is used for the plural form of adjectives. If a noun is plural, the adjective that describes it must also be plural. For example: multaj landoj and bonaj ideoj. Esperanto is a very flexible language. The word ejo means a place, but -ej- is also a suffix that indicates location.
Tradukekzerco Big cities. = _________________________________ Good idea! = _________________________________ My primary interest is to travell. = _________________________________ The Sphinx and Cheops are interesting things. = _________________________________ The UN isn’t a national organization. = _________________________________
Plenigekzerco Vortoj: kun, ideo, organizo, en, bonaj Novjorko estas la ĉefa sidejo de Unuiĝintaj Nacioj (UN). UN estas tre interesa ______ , mi pensas. Bedaŭrinde, multaj landoj ne bone kunlaboras ______ UN hodiaŭ. Sed la ideoj malantaŭ UN estas vere ______ . Eble iam UN pensos, ke Esperanto estas bona ______ …
6 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Vojaĝo 3 (tri) – Bonvenon al Pekino! Loĝantoj:
Ĉirkaŭ 12 milionoj.
Population:
Around 12 million.
Ĉefa lingvo:
La ĉina.
Valuto:
Juanoj.
Currency:
Yuan.
Lando:
Ĉinio.
Main language:
Country:
Chinese.
China.
Vort-listo antaŭ – before, in front of aŭdi – to hear emo – propensity, tendency, desire fari – to do, to make, to act for – away
ke – that kontraŭ – against, opposite, across from milito – war morgaŭ – tomorrow vidi – to see
Teksto kun traduko Ne longe for de Pekino estas la ĉina muro. Not very far from Beijing is the Great Wall.
La ĉina muro estis farita antaŭ ĉirkaŭ 1800 (mil okcent) jaroj.
The Great Wall was built about 1800 (one thousand eight hundred) years ago.
La ĉinoj faris ĝin por protekti sin kontraŭ militemaj mongoloj. The Chinese built it to protect themselves against militant Mongols.
Mi aŭdis, ke la ĉina muro estas la sola hom-farita afero, kiu videblas de la luno.*
I heard that the Great Wall is the only man-made thing that is visible from the moon.
Morgaŭ mi vojaĝos al la luno kaj kontrolos tion… Tomorrow I will travel to the moon and check that out…
* Good thing Zam doesn’t believe everything he hears, because it’s really only a myth that the Great Wall can be seen from the moon.
Notoj The ending -is is used for verbs in the past tense. •
For example: estis (was, is being) and faris (did, made, was doing, was making).
The ending -as is used for verbs in the present tense. •
For example: estas (is) and videblas (is visible), vojaĝas (travels, is traveling).
The ending -os is used for verbs in the future tense. 7 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
•
For example: estos (will be) and vojaĝos (will travel).
In English, we call this wall the “Great Wall”. But the Esperanto name actually means “Chinese wall”. Notice how the word emo is also used as a suffix -em- in the word militema. Esperanto uses many suffixes, and many compound words.
Tradukekzerco Today I am working. Tomorrow I will not work. Three days ago I was in the city. You were in Cairo and now you are in Beijing.
= _________________________________ = _________________________________ = _________________________________ = _________________________________
Plenigekzerco Vortoj: vojaĝos, estis, for, kontraŭ, aŭdis Ne longe ______ de Pekino estas la ĉina muro. La ĉina muro ______ farita antaŭ ĉirkaŭ 1800 (mil okcent) jaroj. La ĉinoj faris ĝin por protekti sin ______ militemaj mongoloj. Mi ______ , ke la ĉina muro estas la sola hom-farita afero, kiu videblas de la luno. Morgaŭ mi ______ al la luno kaj kontrolos tion…
Vojaĝo 4 (kvar) – Bonvenon al Stokholmo! Loĝantoj: Ĉefa lingvo: Valuto: Lando:
Ĉirkaŭ 1 miliono. La sveda. Svedaj kronoj. Svedio.
Vort-listo certe – certainly ĉiu – each, every doni – to give grava – serious, important homo – human being jaro – year
kaj – and loko – place, location okazi – to happen, to occur, to take place premio – prize, premium ricevi – to get, to receive sed – but
8 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Teksto kun traduko En Stokholmo ĉiu-jare okazas disdonado de la nobelpremio. In Stockholm every year, awarding of the Nobel Prize takes place.
La premion ricevas homoj, kiuj grave kontribuis al la bono de la homaro. People who have contributed in important ways to the well-being of the human race receive the prize.
La kampoj de la premio estas certe tre gravaj. The fields for the prize are certainly very important.
Ili estas: fiziko, kemio, medicino, literaturo kaj paco.* They are: physics, chemistry, medicine, literature, and peace.*
La pacpremiodonado ne okazas en Stokholmo, sed ali-loke (en Oslo, Norvegio). Awarding of the peace prize doesn’t occur in Stockholm, but elsewhere (in Oslo, Norway).
* The prize for economics is awarded at the same time. But it was founded by the national bank in Sweden, not by Alfred Nobel himself.
Notoj Using the -e ending, you can make adverbs. For example: certe (certainly). You can also use adverbs to mark a location: ali-loke = “in another location”, urbe = “in the city”. (There are also several adverbs that don’t end in -e.)
Tradukekzerco I fly often. It's an important prize. I see well. You will certainly hear. In a certain instance.
= _________________________________ = _________________________________ = _________________________________ = _________________________________ = _________________________________
Plenigekzerco Vortoj: kaj, sed, homoj, okazas, certe En Stokholmo ĉiu-jare ______ disdonado de la nobelpremio. La premion ricevas ______ , kiuj grave kontribuis al la bono de la homaro. La kampoj de la premio estas ______ tre gravaj. Ili estas: fiziko, kemio, medicino, literaturo ______ paco. La pacpremidonado ne okazas en Stokholmo, ______ ali-loke (en Oslo, Norvegio).
9 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Vojaĝo 5 (kvin) – Bonvenon al Velingtono! Loĝantoj: Ĉefa lingvo: Valuto: Lando:
Ĉirkaŭ 200 000. La angla. Novzelandaj dolaroj. Novzelando.
Vort-listo ĉe – at, beside el – from, out of granda – large, great, big kiu – who, which, which one kuŝi – to lie, to recline, to rest [in a place] la – the
maro – sea mondo – world ol – than plej – most pli – more
Teksto kun traduko Velingtono estas la plej suda ĉefurbo el ĉiuj ĉefurboj. Wellington is the southernmost capital city of all capital cities.
La urbo kuŝas ĉe maro, nome la Pacifika oceano. The city rests next to a sea, namely the Pacific ocean.
La Pacifika oceano estas la plej granda maro de la mondo. The Pacific ocean is the largest sea in the world.
La aliaj oceanoj estas la Atlantika, la Hinda kaj la Arkta. The other oceans are the Atlantic, the Indian, and the Arctic.
La Atlantika estas pli granda ol la Hinda, kiu estas pli granda ol la Arkta. The Atlantic is larger than the Indian, which is larger than the Arctic.
Notoj The words plej (most), pli (more) and ol (than) are used for comparisons.
Tradukekzerco 1) Wellington is the southernmost capital city. 2) I think more than I work. 3) Which country is the largest? 4) I prefer to take the train than to take the bus. 5) I prefer to fly.
10 el 21
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Plenigekzerco Vortoj: kuŝas, aliaj, el, kiu, maro Velingtono estas la plej suda ĉefurbo ______ ĉiuj ĉefurboj. La urbo ______ ĉe maro, nome la Pacifika oceano. La Pacifika oceano estas la plej granda ______ de la mondo. La ______ oceanoj estas la Atlantika, la Hinda kaj la Arkta. La Atlantika estas pli granda ol la Hinda, ______ estas pli granda ol la Arkta.
Kvizo 1 Please choose one of the possible answers. Good luck! 1. Antaŭ du jaroj mi A) estos en Tokio. B) estis en Tokio. C) estas en Tokio. 2. Kiu urbo estas pli granda ol Novjorko? A) Kairo. B) Velingtono. C) Stokholmo. 3. En kiu urbo okazas disdonado de la paco-nobelpremio? A) Novjorko. B) Stokholmo. C) Oslo. 4. Morgaŭ vi A) vidos. B) vidis. C) vidas. 5. Keopso kaj la Sfinkso estas A) interesa afero. B) interesaj aferoj. C) interese afero. 6. Apud Kairo estas A) bela piramidoj. B) belaj piramido. C) belaj piramidoj. 7. Kiu maro estas la plej granda? A) La Atlantika oceano. B) La Pacifika oceano. C) La Hinda oceano. 8. Novjorko estas A) bela urbo. B) belaj urboj. C) bele urbo. 9. Unuiĝintaj Nacioj estas A) granda lando. B) grava premio. C) interesa organizo. 10. Vi kaj mi vojaĝas A) ofta. B) oftaj. C) ofte.
11 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Vojaĝo 6 (ses) – Bonvenon al Rio de Ĵanejro! Loĝantoj: Ĉefa lingvo: Valuto: Rimarko: Lando:
Ĉirkaŭ 7 milionoj. La portugala. Realo. La rioanoj nomiĝas “kariokas”. The people from Rio are called “kariokas”. Brazilo.
Vort-listo danci – to dance dum – while, during, whereas fojo – time, occasion longa – long nokto – night oni – impersonal pronoun; one, you, they
povi – to be able to, can tago – day tiam – then, at that time tie – there, over there, in that place veni – to come vivo – life
Teksto kun traduko Rio de Ĵanejro estas belega urbo. Rio de Janeiro is a beautiful city.
Unu–foje jare okazas grandega karnavalo tie. Once every year, a very large carnival takes place there.
Tiam multege da homoj venadas al la urbo. Many people come into the city then.
Ili dancadas dum kvar tagoj kaj noktoj. They dance on and on, for four days and nights.
Apud la urbo estas longega strando, pli ol 4 km longa. Next to the city is a very long beach, more than 4 km long.
Tie oni povas kuŝadi, naĝadi kaj ĝuadi la vivon. There, you can lie out, go swimming, and enjoy life.
Notoj The suffix -eg- is used to strengthen or emphasize the meaning of the root. For example: bela (pretty), belega (beautiful) and multe (a lot), multege (a whole lot). The suffix -ad- is used to show that something lasts for a long time or that it happens multiple times. For example: danci (to dance), dancadi (to dance on and on) and veni (to come), venadi (to keep coming).
12 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Tradukekzerco Great idea! I kept trying for the whole day. The night was very long. They kept coming to us often.
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: povas, dum, belega, okazas, venadas, urbo Rio de Ĵanejro estas _______ urbo. Unu-foje jare _______ grandega karnavalo tie. Tiam multege da homoj _______ al la urbo. Ili dancadas _______ kvar tagoj kaj noktoj. Apud la _______ estas longega strando, pli ol 4 km longa. Tie oni _______ kuŝadi, naĝadi kaj ĝuadi la vivon.
Vojaĝo 7 (sep) – Bonvenon al Bruselo! Loĝantoj: Ĉefaj lingvoj: Valuto: Rimarko: Lando:
Ĉirkaŭ 1 milionoj. La franca kaj la flandra. Eŭro. Ĉefurbo. Capital city. Belgio.
Vort-listo ankaŭ – also, as well ĉar – since, as, for, because ĵurnalo – newspaper, daily paper, journal kial – what for, why multaj – many
parlamento – parliament politiko – policy, politics relative – rather, fairly, relatively si – itself, oneself, himself, herself, etc. tro – too much
13 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Teksto kun traduko En Bruselo laboras multaj politikistoj. Many politicians work in Brussels.
Tie estas ankaŭ relative multe da ĵurnalistoj. There are also a fair number of journalists there.
Kial? Ĉar en Bruselo estas parlamentejo de la Eŭropa Unio.
Why? Because the seat of parliament of the European Union is in Brussels.
Ankaŭ la komisiono de EU havas sian ĉefan oficejon kun oficistoj tie. The commission of the EU also has its central office and officers there.
Kiom da tradukistoj kaj interpretistoj estas en Bruselo? How many translators and interpreters are in Brussels?
Laŭ pluraj esperantistoj, tro… According to many Esperantists, too many…
Notoj The suffix -ist- is used to show a profession or a continuing hobby or way of thinking. For example: ĵurnalo (newspaper), ĵurnalisto (journalist) and Esperanto (Esperanto), esperantisto (Esperantist). The suffix -ej- is used to show a place. For example: parlamento (parliament), parlamentejo (house of parliament).
Tradukekzerco 1) Translators translate. 2) I worked in the office for the whole day. 3) The parliament meets in the parliament building. 4) I am not a dancer.
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: laboras, tro, tradukistoj, relative, ĉar, ankaŭ En Bruselo _______ multaj politikistoj. Tie estas ankaŭ _______ multe da ĵurnalistoj. Kial? _______ en Bruselo estas parlamentejo de la Eŭropa Unio. _______ la komisiono de EU havas sian ĉefan oficejon kun oficistoj tie. Kiom da _______ kaj interpretistoj estas en Bruselo? Laŭ pluraj esperantistoj, _______ …
14 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Vojaĝo 8 (ok) – Bonvenon al Jerusalemo! Loĝantoj: Ĉefaj lingvoj: Valuto: Rimarko:
Ĉirkaŭ 600 000 (sescent mil). La hebrea kaj la araba. Ŝekelo. Pli ol tri mil jarojn aĝa. Over 3000 years old.
Vort-listo bedaŭri – to regret, to be sorry about ĉiam – always do – therefore, so, then ekzemplo – example por – for, per, to, in order to
sankta – holy, sacred sekura – safe, secure tiu – that, that one viziti – to visit
Teksto kun traduko Jerusalemo estas sankta urbo por judoj, kristanoj kaj islamanoj. Jerusalem is a holy city for Jews, Christians, and Muslims.
Do aparte por anoj de tiuj religioj la urbo estas tre vizitinda.
So, especially for members of those religions, the city is very worth visiting.
Vidindaj aferoj en la urbo estas ekzemple la plendomuro, la moskeo ”el Aksa” kaj la tombopreĝejo. Things worth seeing in the city are, for example, the Western Wall, the ”al Aqsa” mosque, and the Church of the Holy Sepulcher.
Bedaŭrinde, Jerusalemo ne ĉiam estas sekura por la urbanoj. Unfortunately, Jerusalem isn’t always safe for its inhabitants.
Notoj The suffix -an- is used to show members of a group. For example: urbo (city), urbano (inhabitant of a city) and islamo (Islam), islamano (Muslim). The suffix -ind- is used to show that something is worth doing. For example: viziti (visit), vizitinda (worth visiting).
Tradukekzerco She is a good member of parliament. The local people danced beautifully. My city is not worth visiting. That book is worth reading.
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
15 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Plenigekzerco Vortoj: aferoj, bedaŭrinde, por, tiuj Jerusalemo estas sankta urbo ______ judoj, kristanoj kaj islamanoj. Do, aparte por anoj de ______ religioj la urbo estas tre vizitinda. Vidindaj ______ en la urbo estas ekzemple la plendomuro, la rokomoskeo kaj la tombopreĝejo. ______, Jerusalemo ne ĉiam estas sekura por la urbanoj.
Vojaĝo 9 (naŭ) – Bonvenon al Parizo! Loĝantoj: Ĉefa lingvo: Valuto: Rimarko: Lando:
Ĉirkaŭ 13 milionoj. La franca. Eŭro. Ĉefurbo. Capital city. Francio.
Vort-listo alta – high, lofty, tall fama – famous ideo – idea kelkaj – any, some, a few konstrui – to build, to construct
laŭ – along, according to, by populara – popular stulta – stupid, foolish trovi – to find turo – tower, castle
Teksto kun traduko En Parizo troviĝas alta konstruaĵo, kiu nomiĝas la Eiffel-turo. In Paris, a tall building can be found, which is called the Eiffel Tower.
La turo konstruiĝis en la 1880-aj jaroj, laŭ la ideo de Gustave Eiffel. The tower was built in the 1880s, based on an idea by Gustave Eiffel.
Laŭ kelkaj, la konstruaĵ-ideo estis granda stultaĵo.
According to some, the idea for the building was a very stupid thing.
Sed la turo fariĝis mondfama kaj hodiaŭ ĝi estas tre populara vidindaĵo. But the tower became world-famous and now it is a very popular sight.
Alia famaĵo en Parizo estas la Triumfa arko.
Another famous thing in Paris is the Arc de Triomphe (Arch of Triumph).
Notoj The suffix -aĵ- is used to show something concrete, based on an abstract idea. For example: stulta (stupid), stultaĵo (stupid thing). The suffix -iĝ- is used to show that something passes to a new state. For example: konstrui (to build), konstruiĝi (to be built). 16 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Tradukekzerco 1) The tower is becoming more and more famous. 2) An interesting event 3) I am interested in dancing. 4) What a stupid thing!
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: ideo, laŭ, fariĝis, troviĝas, famaĵo En Parizo ______ alta konstruaĵo kiu nomiĝas la Eiffel-turo. La turo konstruiĝis en la1880-aj jaroj, laŭ la ______ de Gustave Eiffel. ______ kelkaj, la konstruaĵ-ideo estis granda stultaĵo. Sed la turo ______ mondfama kaj hodiaŭ ĝi estas tre populara vidindaĵo. Alia ______ en Parizo estas la Triumfa arko.
Vojaĝo 10 (dek) – Bonvenon al Kopenhago! Loĝantoj: Ĉefa lingvo: Valuto: Lando:
Ĉirkaŭ 1 miliono. La dana. Danaj kronoj. Danlando.
Vort-listo loĝi – to live (somewhere), to inhabit verki – to write, to compose, to author prelegi – to lecture, to give a talk preleganto – lecturer spirita – spiritual ekzisti – to exist agrabla – pleasant, enjoyable kredi – to believe amo – love
analizo – analysis homo – person, human being besto – animal agi – to act, to take action sperto – experience rekomendi – to recommend sendi – to send pozitiva – positive amiko – friend
17 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Teksto kun traduko En Kopenhago estas la eksloĝejo de Martinus.
In Copenhagen is the place where Martinus used to live.
Martinus estis verkisto kaj preleganto pri spiritaj aferoj. Martinus was a writer and lecturer about spiritual matters.
Laŭ Martinus ekzistas agrabla bono kaj malagrabla bono.
According to Martinus, there exists pleasant good and unpleasant good.
Li kredis je reenkarniĝo kaj je amo al ĉiuj. He believed in reincarnation and in love for all people.
Laŭ liaj analizoj ni, homoj, estas eksbestoj. By his analysis, we humans are ex-animals.
En sia verko li ofte revenas al tio, ke ĉiuj agas laŭ siaj antaŭaj spertoj. In his writing, he often returns to the idea that everyone acts in accordance with their prior experiences.
Martinus rekomendis sendi pozitivajn pensojn al siaj malamikoj. Martinus recommended sending positive thoughts to one’s enemies.
Notoj The prefix eks- is used to show something that isn’t current or valid anymore. For example: loĝejo (residence), eksloĝejo (ex-residence) The prefix mal- is used to show the opposite or inverse. For example: amiko (friend), malamiko (enemy) The prefix re- is used to show repetition or the opposite direction. For example: veni (come), reveni (return)
Tradukekzerco Denmark is a small country. I will return soon. The ex-parliament member became a journalist. Unfortunately he didn't find hope again. Love your enemies.
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: kaj, pozitivajn, verkisto, revenas, amo, homoj, eksloĝejo En Kopenhago estas la ______ de Martinus. Martinus estis ______ kaj preleganto pri spiritaj aferoj. Laŭ Martinus ekzistas agrabla bono ______ malagrabla bono. Li kredis je reenkarniĝo kaj je ______ al ĉiuj. Laŭ liaj analizoj ni, ______ , estas eksbestoj. En sia verko li ofte ______ al tio, ke ĉiuj agas laŭ siaj antaŭaj spertoj. Martinus rekomendis sendi ______ pensojn al siaj malamikoj.
18 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Kvizo 2 1. Multaj politikistoj loĝas A) en sia oficejo. B) en la parlamentejo. C) en sia loĝejo. 2. La Eiffel-turo en Parizo estas A) eksfamaĵo. B) bela urboparto. C) populara vidindaĵo. 3. Martinus estis verkisto kaj preleganto pri A) danaj aferoj. B) spiritaj aferoj. C) agrablaj aferoj. 4. Kiu urbo estas sankta por judoj, kristanoj kaj islamanoj? A) Rio de Ĵanejro. B) Lasao. C) Jerusalemo. 5. Urbego estas A) malgranda urbo. B) sankta urbo. C) granda urbo. 6. “Kial tiu urbo estas vizitinda?” A) Ĉar ĝi estas malbela kaj malinteresa. B) Ĉar ĝi estas malsekura. C) Ĉar ĝi estas bela kaj interesa. 7. En kiu urbo estas ĉiu-jare granda danc-okaz-aĵ-o? A) En Jerusalemo. B) En Bruselo. C) En Rio de Ĵanejro. 8. Rio de Ĵanejro estas A) belega urbo ĉe la maro. B) sankta urbo por ĵurnalistoj. C) urbo kun malmultaj dancejoj. 9. En kiu urbo troviĝas parlamentejo de EU? A) En Parizo. B) En Bruselo. C) En Jerusalemo. 10. eks-, mal- kaj re- estas ekzemploj de A) prefiksoj. B) prepozicioj. C) sufiksoj.
19 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Respondoj de la ekzercoj kaj kvizoj Vojaĝo 1 1) 2) 3) 4) 5)
Unu piramido. Multaj piramidoj. Belaj urboj. Flugi estas alia afero. Niaj nomoj estas Zam kaj Maz.
Vojaĝo 2 1) 2) 3) 4) 5)
Grandaj urboj. Bona ideo! Mia ĉefa intereso estas vojaĝi. La Sfinkso kaj la Keopso estas interesaj aferoj. La UN ne estas nacia organizo.
Vojaĝo 3 1) 2) 3) 4)
Hodiaŭ mi laboras. Morgaŭ mi ne laboros. Antaŭ tri tagoj mi estis en la urbo. Vi estis en Kairo kaj nun vi estas en Pekino.
Vojaĝo 4 1) 2) 3) 4) 5)
Mi flugas ofte. Estas grava premio. Mi vidas bone. Vi certe aŭdos. En certa okazo.
Vojaĝo 5 1) 2) 3) 4) 5)
Velingtono estas la plej suda ĉefurbo. Mi pensas pli ol mi laboras. Kiu lando estas la plej granda? Mi pli ŝatas trajni ol busi? Mi plej ŝatas flugi.
Vojaĝo 6 1) 2) 3) 4)
Bonega ideo! Mi provadis tutan tagon. La nokto estis tre longa. / La nokto estis ege longa. / La nokto estis longega. Ili venadis al ni ofte. 20 el 21
Libera Esperanto-Libro / Chapter 5 / Vojaĝu kun Zam 1–10 (A Basic course)
Vojaĝo 7 1) Tradukantoj tradukas. 2) Mi laboris en la oficejo tutan tagon. 3) La parlamento kunsidas en la parlamentejo. / La parlamento renkontiĝas en la parlamentejo. 4) Mi ne estas dancisto.
Vojaĝo 8 1) 2) 3) 4)
Ŝi estas bona parlamentano. La lokanoj bele dancis. Mia urbo ne estas vizitinda. Tiu libro estas leginda.
Vojaĝo 9 1) 2) 3) 4)
La turo iĝas pli kaj pli fama. / La turo pli kaj pli famiĝas. Interesa okazaĵo. Mi interesiĝas pri dancado. Kia stultaĵo!
Vojaĝo 10 1) 2) 3) 4) 5)
Danlando estas malgranda lando. Mi revenos baldaŭ. La eksparlamentano iĝis ĵusnalisto. Bedaŭrinde li ne retrovis esperon. Amu viajn malamikojn.
Kvizo 1 1) B
2) A
3) C
4) A
5) B
6) C
7) B
8) A
9) C
10) C
2) C
3) B
4) C
5) C
6) C
7) C
8) A
9) B
10) A
Kvizo 2 1) C
21 el 21
Chapter 6 Ana Pana 11–21 Intro.........................................................................................................................................2 Part 11 – Vetero......................................................................................................................2 Part 12 – Biciklado.................................................................................................................4 Part 13 – Kion vi faros?.........................................................................................................5 Part 14 – Studoj......................................................................................................................7 Part 15 – Malsataj...................................................................................................................9 Part 16 – Humoro.................................................................................................................10 Part 17 – Kiel sentiĝas?........................................................................................................12 Part 18 – Longa vojaĝo........................................................................................................13 Part 19 – Hejme denove......................................................................................................15 Part 20 – Lingvoj..................................................................................................................17 Part 21 – Ĉu ankaŭ vi?........................................................................................................18 Answers to the exercises.....................................................................................................20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Introduction In this chapter we have parts 11–21 of the basic course “Ana Pana”. These parts are somewhat more difficult than the first ten, but hopefully not too difficult! Feel free to go back to Chapter 2 to repeat the basics before continuing with Ana Pana. The idea for each part of the course is for you to: 1. read through the new words and their translations; 2. read a short text about Ana; 3. get explanations about the language used in the text; 4. answer questions about the text; 5. try to translate the short text about Ana. Answers to the exercises are found at the end of this chapter. The texts are also in MP3 format so you can listen to them. We recommend listening often. Download the MP3 files from www.ikso.net/libera. If you have any questions or comments while following the course, you are always welcome to write to libera@ikso.net.
Part 11 – Vetero New words for Part 11 vetero – weather hieraŭ – yesterday espereble – hopefully kun – with grado – degree tro – too freŝa – fresh printempo – spring
vintro – winter neĝi – snow suno – sun varma – warm perfekte – perfect super – over aero – air kontrasto – contrast
2 of 28
pluvi – rain esperi – hope brili – shine ĉirkaŭ – around laŭ – according to aŭtuno – autumn iom – somewhat somero – summer
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Text for Part 11 Estas vintro nun en Novjorko. Pluvas… Hieraŭ neĝis kaj hodiaŭ pluvas. Bona vetero por legi libron… Espereble la suno brilos morgaŭ, ĉar tiam mi biciklos kun amiko. Fakte al mi pli plaĉas somero ol vintro. Dum somero ofte estas varma vetero ĉi tie. Mi tre ŝatas, kiam la suno brilas! Kiam estas ĉirkaŭ dudek kvin (25) gradoj celsiaj (77 farenhejtaj) estas perfekte, laŭ mi. Por mi estas tro varme, kiam estas sune kaj super tridek (30) gradoj celsiaj (86 farenhejtaj). Post somero estas agrable, kiam aŭtuno venas kun freŝa aero kaj iom da pluvo. Kaj post vintro estas agrable, kiam printempo venas kun pli varma vetero. Kontrastoj bonas… Suno venu!
Hints on the text of Part 11 pluvas, neĝas: To say it’s raining, we just say pluvas. For snow: neĝas. In English and some other languages, these sentences add a dummy subject: “It is raining.” In Esperanto there is no such dummy subject. E.g.: • Estis agrable renkonti vin. (It was nice meeting you.) • Kostas neniom provi. (It costs nothing to try.) ĉu: As you know, we use ĉu to create questions with a yes/no answer. Ĉu is also used to report such questions indirectly. E.g.: • Mark demandis, ĉu Ana volas veni. (Mark asked if Ana wanted to come.) • Mi pripensas, ĉu mi iru aŭ ne. (I’m thinking about whether I should go or not.) • Ŝi ne diris, ĉu tio gravas aŭ ne. (She didn’t say if that’s important or not.) -a kaj -e: It can be hard to know when to use the -a ending (adjective form) and when to use the -e ending (adverb form). For example: • La vetero estas varma. (Varma describes the noun vetero and is therefore an adjective.) • Estas tro varme ĉi tie. (Varme describes a circumstance and is therefore an adverb.) In summary, if you’re describing a noun, use -a; if you’re describing a verb, a sentence, a situation, a prepositional phrase, etc., use -e. Here are a few examples: Ŝia rakonto estas interesa. (Her story is interesting.) Ŝi rakontas interese. (She tells her story in an interesting way.) Tio estas bona. (That is good.) 3 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Estas bone ĉi tie. (It’s good here.) La ĉambro estas varma. (The room is warm.) En la ĉambro estas varme. (It's warm in the room.)
Questions for Part 11 1) 2) 3) 4)
Kia estas la vetero ĉe Ana? Kia estas la vetero dum vintroj ĉe vi? Ĉu vi ŝatas someron? Kia estas la vetero ĉe vi hodiaŭ?
Part 12 – Biciklado New words for Part 12 vento – wind proponi – to propose jam – already bezoni – to need ek – start antaŭ – before dekstre – right
pensi – to think ke – that ĉiu – each, every atingi – to reach unue – first antaŭe – before devas – must
Text for Part 12 Mark: – Kiom agrabla vetero hodiaŭ! Ana: – Jes, perfekta por biciklado. Sune kaj ne tre vente. Mark: – Mi pensas, ke blovos pli poste. Ana: – Eble. Sed ne gravas. Mark: – Kien ni biciklu? Ana: – Mi proponas, ke ni biciklu al Centra Parko. Mark: – Sonas bone. Ana: – Ĉu vi jam estis tie? Mark: – Jes, kelkfoje. Sed mi ne konas ĉiujn partojn de ĝi. Ana: – Mi montros la tutan parkon al vi. Mark: – Bonege! Kiom da tempo ni bezonos por atingi ĝin? Ana: – Kutime mi bezonas ĉirkaŭ kvardek kvin (45) minutojn. Mark: – Ĉu ni ekbiciklu? Ana: – Jes. Iru unue rekte antaŭen kaj poste dekstren. Mark: – Mi pensis, ke ni devas unue iri maldekstren… 4 of 28
kien – where to soni – to sound montri – to show kutime – usually rekte – straight antaŭen – ahead sekvi – to follow
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Ana: – Ne ne. Ĉu vi volas, ke mi biciklu antaŭ vi? Mark: – Jes, bone, mi sekvos vin.
Grammar notes for Part 12 ek-: A prefix used to indicate the start of an action, or a sudden action. E.g.: • vidi (to see) ekvidi (to glimpse) • bicikli (bicycle) ekbicikli (set off by bicycle)
Hints on the text of Part 12 -n for direction: We saw earlier that the -n ending is used to indicate an object, e.g. Mi vidas vin (I see you). The -n ending also has other applications, such as indicating direction. E.g.: • kie (where) kien (where to) • dekstre (right) dekstren (to the right) • Kien vi iros? (Where will you go?) Mi iros hejmen. (I’m going home.) • Ili biciklas en tunelo. (They’re cycling in a tunnel.) • Ili biciklas en tunelon. (They’re cycling into a tunnel.) -u for showing a desire: Note the sentence Mi proponas ke ni biciklu… (I suggest we cycle…). This is an example of the use of -u to indicate a desire or intention. There are several such uses of -u in the text for this part. Can you find them all?
Questions for Part 12 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kien biciklos Ana kaj Mark? Ĉu Mark montros la parkon al Ana? Kiom da tempo ili bezonos por atingi la parkon? Ĉu Ana sekvos Mark? Ĉu Ana kaj Mark biciklu unue dekstren? Ĉu vi ŝatas bicikli?
Part 13 – Kion vi faros? New words for Part 13 tio – that fari – to do, make eduko – education jes ja – yes indeed divenas – guess senti – to feel
demando – question fariĝi – to become kontakto – contact bonŝanca – lucky ie – somewhere riĉa – rich 5 of 28
ĵurnalisto – journalist ĝuste – right kompreneble – of course plano – plan ien – somewhere onklo – uncle
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
pagi – to pay studi – to study
vojaĝo – trip verŝajne – probably
sola – alone do – so, then
Text for Part 13 Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– Mark, kion vi faros post la meza lernejo? – Tio estas tre bona demando! – Do, vi ne scias, ĉu? – Mi scias, kion mi ŝatus fari. – Kion vi ŝatus fari? – Mi ŝatus labori kiel ĵurnalisto. – Ĉu vi volas fariĝi ĵurnalisto? – Jes, ĝuste. Espereble mi fariĝos ĵurnalisto post la somero. – Sed vi ne havas edukon kiel ĵurnalisto! – Eduko ne plej gravas. Pli gravas personaj kontaktoj. – Ĉu vi havas tion? – Kion? – Personajn kontaktojn ĉe iu ĵurnalo, kompreneble. – Jes. Aŭ pli ĝuste, mia patro havas tion. – Bonŝanca vi estas. – Ni vidos. Kio pri vi? – Kio pri mi? – Kiuj estas viaj planoj post la somero? – Ne demandu, mi petas. – Mi divenas, ke vi ŝatus vojaĝi ien. – Tute prave. Dum la somero mi vojaĝos al Ĉinio. – Bonege! – Jes, mi sentas min tre bonŝanca. Mia riĉa onklo pagos la vojaĝon. – Ĉu vi iros sola? – Ne, mi iros kun mia Esperanto-amiko el Bostono. – Kaj post la somero vi studos, ĉu? – Jes, tio estas mia plano, sed mi tute ne scias kion studi…
Grammar notes for Part 13 -a: Adjectives end in -a and are used to describe nouns and pronouns. E.g.: • Persona kontakto (Personal contact) • Vi estas bonŝanca. (You are lucky.) -e: Adverbs often end in -e, but there are also adverbs that don’t have an e-ending. Adverbs are used to describe: 1. a verb Ŝi kuras rapide. (She runs fast.) 6 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
2. an adjective 3. another adverb 4. a whole phrase
La domo estas sufiĉe granda. (The house is big enough.) Li kuras tre multe. (He runs a lot.) Kompreneble mi iros. (Of course I’ll go.)
Hints on the text of Part 13 sola – sole: In the sentence Ĉu vi iros sola? (Will you go alone?) the word sola describes vi. You could also say Ĉu vi iros sole? but then the word sole describes iros. fari – fariĝi: Don’t confuse fari (to do/make) and fariĝi (to become). Fari is a transitive verb, but like all other iĝ-verbs, fariĝi is intransitive. So we say Mi faras mian laboron (I’m doing my work), but Mi fariĝos inĝeniero (I will become an engineer). Word order: Word order is quite free in Esperanto. For example, you can say either Vi estas bonŝanca or Bonŝanca vi estas. A change in word order can change the emphasis of the sentence; usually the first word carries the main emphasis. (There’s more about this in the chapter Grammatical overview.) baza/meza/alta lernejo: In Esperanto we generally refer to: • baza lernejo for kids up to about 15 • meza lernejo for youths • alta lernejo university or postsecondary school You will sometimes hear combined forms of these words; for example, bazlernejo. There are also more specific words that relate to education, such as gimnazio/liceo (high school), universitato (four-year postsecondary school), kolegio (college).
Questions for Part 13 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kion ŝatus Mark fari post la meza lernejo? Ĉu Mark havas ĵurnalistedukon? / Ĉu Mark havas edukon kiel ĵurnalisto? Kio pli gravas ol eduko por trovi laboron, laŭ Mark? Kion Ana faros somere? Kial Ana sentas sin bonŝanca? Kiuj estas viaj planoj por la venontaj tagoj / semajnoj / monatoj / jaroj? (venonta – next, tago – day, semajno – week, monato – month, jaro – year)
Part 14 – Studoj New words for Part 14 lasta – last eĉ – even
universitato – university programisto – programmer 7 of 28
facile – easily instruisto – teacher
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
flegisto – nurse momente – momentarily diligente – dilligently kulturo – culture akiri – to get
kuracisto – physician noto – note paŭzo – break, pause kosti – to cost mono – money
sukcesi – to succeed sufiĉe – enough fremda – foreign multe – much preti – to be ready
Text for Part 14 Mi nun estas en la lasta jaro, antaŭ ol mi povos studi ĉe universitato. Estas iom malfacile scii, kion mi ŝatus studi tie… Eĉ malpli facile scii, kio mi ŝatus fariĝi! Ĉu programisto, ĉu instruisto, ĉu ĵurnalisto, ĉu flegisto? Eble mi ŝatus fariĝi kuracisto, se mi sukcesos eniri tiun universitaton. Momente miaj notoj ne estas sufiĉe bonaj, sed mi provas studi tre diligente nun. Mi ankaŭ pripensas fari paŭzon en la studoj dum iom da tempo. Estus tre interese povi vojaĝi en fremdaj landoj kaj renkonti novajn kulturojn! Sed tio kostus multe da mono kaj mi ne scias, kiel akiri tiun monon… Ankaŭ studi en universitato kostas multe da mono ĉi tie, sed miaj gepatroj pretas pagi por tio. Trovi iun laboron estas tre malfacile, do mi plej verŝajne studos ion post la somero… Sed kion?
Grammar notes for Part 14 -ist-: A suffix used for a person who is regularly involved with something, often professionally. E.g.: instrui (to teach) instruisto (teacher) flegi (to nurse) flegisto (nurse) arto (art) artisto (artist) esperanto esperantisto ol: If you look in a dictionary, you’ll find that ol means “than”, and that it is usually used for comparison. But ol also has another application. When antaŭ is followed by a clause that denotes a time, we say antaŭ ol (before). This usually means there’s a verb in the clause. It’s much the same with post, but instead of saying post ol, we normally say post kiam (after). However, it wouldn’t be grammatically incorrect to say antaŭ kiam and post ol, although these variations are rare. E.g.: Mi lernis la hispanan, antaŭ ol mi iris al Hispanio. (I leaned Spanish before I went to Spain.) Ĉu vi telefonos al mi, antaŭ ol vi venos? (Will you call me before you come?) Maria trovis interesan laboron, post kiam ŝi diplomiĝis. 8 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
(Maria found interesting work after she graduated.)
Hints on the text of Part 14 studento – studanto – studisto: A person who studies at a university or college is called a studento. A person who happens to be studying or observing something specific can be called a studanto. (The word *studisto* could refer to someone whose studies for a living, but since that profession doesn't really exist, the word isn’t often used.)
Questions for Part 14 1) 2) 3) 4) 5)
Kio Ana ŝatus fariĝi, se ŝiaj notoj estos sufiĉe bonaj? Kial ŝi verŝajne ne povos vojaĝi en fremdaj landoj venontjare? Kion vi studis/as/os/us? Kio vi ŝatus fariĝi? Ĉu en via lando kostas studi en universitatoj?
Part 15 – Malsataj New words for Part 15 sata – full, satiated kafo – coffee trinki – to drink konsenti – to agree fromaĝo – cheese ĉiam – always simpla – simple Havajo – Hawaii malmultekosta – cheap
ĉefe – mainly ejo – place ĝuste – right fakte – actually ĉi-foje – this time si – himself, herself preskaŭ – almost ŝanco – chance sia – his (own), her (own)
9 of 28
soifa – thirsty pico – pizza odori – smell mendi – to order kutime – usually preferi – to prefer manĝi – to eat nu – well
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Text for Part 15 Ana: – Ĉu vi estas malsata? Mark: – Jes, iom. Sed mi estas ĉefe soifa. Ana: – Ĉu ni iru al picejo? Mark: – Mi preferus kafejon. Ana: – Sed mi estas tre picema. Mark: – Bone, ni iru al picejo. Ankaŭ tie ja eblas trinki kafon. Ana: – Ĝuste. … Mark: – Odoras tre bone en tiu ĉi picejo. Ana: – Mi konsentas. Ĉi tie la picoj estas kaj bongustegaj kaj malmultekostaj. Mark: – Sonas ege bone. Ana: – Ĉu ankaŭ vi malsatas nun? Mark: – Jes, fakte. Ankaŭ mi mendos picon. Ana: – Mi pensas, ke mi volas la picon kun kvar fromaĝoj ĉi-foje. Mark: – Kiel kutime. Vi ĉiam mendas ĝin. Ana: – Ne ĉiam. Iufoje mi preferas pli simplan picon. Mark: – Bone, sed preskaŭ ĉiam. Ana: – Kaj vi preskaŭ ĉiam manĝas picon Havajo, kiam vi havas ŝancon. Mark: – Jes, ĉar ĝi estas la plej bongusta! Ana: – Nu, ĉiuj havas sian guston.
Grammar notes for Part 15 ĉi: This word indicates proximity in space or time. E.g.: • tie (there) ĉi tie (here) (tie ĉi is also correct) • tiu (that) ĉi tiu (this) (tiu ĉi is also correct) • foje (sometimes) ĉi-foje (this time) (when ĉi is used with an adverb, the two words must be joined together; ĉifoje is also possible, but it’s usually written with a hyphen: ĉi-foje) • jare (yearly) ĉi-jare (this year)
Hints on the text of Part 15 When we attach a proper name to a noun, we usually place the name after the noun; if the noun has -n, the name does not. That's why Mark preskaŭ ĉiam manĝas la picon Havajo (almost always eats the pizza known as “Hawaii” – i.e. Hawaiian pizza). Likewise, we say Mi prezentas mian amikon Johano (This is my friend John), and Mi vidis la riveron Volgo (I saw the river Volga). 10 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Questions for Part 15 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kion volas Mark trinki? Kial Ana volas iri al picejo? Kiel odoras en la picejo? Kiun picon mendos Ana? Kiu pico estas la plej bongusta, laŭ Mark? Kion vi volas havi sur pico?
Part 16 – Humoro New words for Part 16 kolera – angry iom – somewhat ĝoji – to be glad preferi – to prefer humoro – humour ŝanĝiĝi – to change decidi – to decide helpema – helpful funkcii – to function
krii – to scream gaja – cheerful rideti – to smile ripozi – to rest rapide – quickly pro – because of afabla – kind kontenta – content
laca – tired ridi – to laugh sana – healthy dormi – to sleep ŝanĝi – to change kialo – reason helpi – to help kutime – usually
Text for Part 16 Kiam mi estas tre kolera, mi krias. Kiam mi estas tre laca, mi ofte estas iom malgaja. Kiam mi estas gaja, mi multe ridas. Kiam mi ĝojas, mi preskaŭ tutan tempon ridetas. Kiam mi malsanas, mi preferas ripozi kaj dormi. Mia humoro rapide ŝanĝiĝas. En unu momento mi povas esti bonhumora, tuj poste kolerega pro iu kialo. Kelkfoje mi decidas esti tre afabla kaj helpema al ĉiuj, sed tio kutime ne funkcias dum longa tempo. Bedaŭrinde mi tro facile koleriĝas. Speciale miaj gefratetoj ofte kolerigas min. Mi ŝatus esti malpli kolera kaj pli kontenta kaj dankema persono.
Grammar notes for Part 16 -et-: A suffix that indicates a smaller or less intense version of something. E.g.: • domo (house) dometo (hut) • ridas (laughs) ridetas (smiles) 11 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
•
gefratoj (siblings)
gefratetoj (young siblings)
-eg-: A suffix that indicates a larger or more intense version of something. E.g.: • domo (house) domego (mansion) • ridas (laughs) ridegas (laughs out loud) -ig-: A suffix that creates transitive verbs denoting the causing of an action or a change. E.g.: • Ŝi laboras. (She works.) Mi laborigis ŝin. (I made her work.) • Mi koleras. (I'm angry.) Li kolerigis min. (He made me angry.) Transitive verbs are those that can have an object. -iĝ-: A suffix that creates intransitive verbs denoting changes of state. E.g.: • Mi movas la manon. (I move my hand.) Mia mano moviĝas. (My hand moves.) • Mi finis la kurson. (I finished the course.) La kurso finiĝis. (The course ended.) Intransitive verbs are those that cannot have an object. When you learn a new verb, it’s a good idea to learn if it’s transitive or intransitive. That makes it easier to use -ig- and -iĝ- correctly.
Hints on the text of Part 16 ŝanĝi/ŝanĝiĝi: Many languages have only one verb for “ŝanĝi” and “ŝanĝiĝi”, but in Esperanto, one is transitive (ŝanĝi) and the other is intransitive (ŝanĝiĝi). Notice the difference: “Ni ŝanĝis la horaron” (We changed the timetable); “La horaro ŝanĝiĝis” (The timetable changed). Other verbs that can present similar difficulties are: [listo de verboj en via lingvo, kun ekzemploj de uzo en Esperanto; taŭgaj ekzemploj por la angla estas miksi/miksiĝi, boli/boligi, rompi/rompiĝi].
Questions for Part 16 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kion Ana faras, kiam ŝi estas kolera? Kia estas Ana, kiam ŝi estas laca? Kion faras Ana, kiam ŝi ĝojas? Kion preferas Ana fari, kiam ŝi estas malsana? Kia ŝatus Ana esti? Kion vi faras, kiam vi estas kolera?
Part 17 – Kiel sentiĝas? New words for Part 17 senti – to feel
nervoza – nervous 12 of 28
vidi – to see
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
neniam – never timi – to fear trankvila – calm baldaŭ – soon pri – about mensogi – to lie
ofte – often eraro – mistake trankviliĝi – to calm down aperi – to appear horo – hour kredi – to believe
ĉiam – always frui – to be early trajno – train certi – to be sure minuto – minute nekredeble – incredible
Text for Part 17 Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– Kiel vi sentas vin? – Mi sentas min iom nervoza. – Tio videblas. – Kiel sentiĝas por vi? – Sentiĝas tute bone por mi. – Mi pensas, ke mi neniam vidis vin nervoza. – Kelkfoje mi nervoziĝas, sed ne ofte. – Kial mi tiom ofte nervozas? – Eble ĉar vi timas fari eraron. – Jes, eble. Kaj mi ankaŭ timas malfrui! – Trankviliĝu, ni ne malfruos. – Sed la trajno ja malfruas preskaŭ horon. – Post unu-du minutoj ĝi aperos. Mi certas pri tio. – Kiel vi povas esti certa pri tio? – Mi sentas tion. – Kaj mi sentas, ke vi mensogas. – Mi neniam mensogas. – Tion mi ne kredas. – Bone, ne kredu. Sed jen la trajno aperas. – Nekredeble! – Ĉu ne bone? – Jes, tre tre bone, ege bone!
Grammar notes for Part 17 sentas: The verb sentas is transitive and can have an object, e.g. Mi sentas koleron (I feel anger). If you want to say that something “feels good”, you can say sentiĝas bone. The verb senti can also be used for other meanings, for which other languages sometimes use different verbs; e.g. senti odoron (to smell an odor), senti tuŝon (to feel a touch). 5 × -n: The -n ending is used in five different ways: 1. to indicate an object Mi vidas vin. (I see you.) 2. to indicate direction Li iras hejmen. (He is going home.) 13 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
3. to indicate measurement Ĝi kostas dek eŭrojn. (It costs ten euros.) 4. to indicate a point in time Tio okazos la trian de marto. (That will happen on March 3rd.) 5. instead of a preposition Mi ridas pro lia naiveco. / Mi ridas lian naivecon. (I'm laughing at his naivety.) (Correct use of the -n ending is one of the most difficult aspects of Esperanto.)
Questions for Part 17 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kial Ana ofte estas nervoza? Kiom malfruas la trajno? Pri kio Mark estis certa? Ĉu Mark ofte estas nervoza? Ĉu vi facile iĝas nervoza? Kion vi timas?
Part 18 – Longa vojaĝo New words for Part 18 veturi – to go, travel flugi – to fly vico – queue kontroli – to check finfine – finally viro – man preni – to take montriĝi – to become apparent
per – with, by alveni – to arrive pasporto – passport pasi – to pass mirinda – wonderful taksio – taxi ŝoforo – driver reveni – to return
Text for Part 18 Antaŭ iom da tempo mi faris longan kaj interesan vojaĝon kun amiko. Ni ekveturis de ĉi tie per trajno al la flughaveno. Poste ni flugis dum dek kvar (14) horoj! Kiam ni alvenis ni estis lacaj sed tre gajaj. Ni devis stari en longa vico por montri la pasporton kaj vizon. La kontrolado pasis senprobleme. Finfine en Pekino, la ĉefurbo de Ĉinio – kia mirinda urbego! Ial nia ĉina amikino ne estis en la flughaveno por renkonti nin. “Kion fari nun?” ni pensis. Multaj viroj kriis “Taksio, taksio?!” Ĉar ni ne vidis iujn busojn, ni decidis preni taksion. Ni montris adreson al 14 of 28
flughaveno – airport stari – to stand vizo – visa fino – end ial – for some reason buso – bus pakaĵo – baggage
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
unu taksiŝoforo kaj li afable helpis pri la pakaĵo. Bedaŭrinde ni ne komprenis, kion li diris, kaj li ne komprenis nin… Post preskaŭ unu horo en la taksio ni alvenis, kaj nia amikino salutis nin kun granda rideto. Montriĝis, ke ŝi ne povis veni al la flughaveno, ĉar ŝia frateto estis iom malsana kaj ŝiaj gepatroj laboris. Ho, mi havis vere bonan tempon en Pekino kun miaj geamikoj!
Grammar notes for Part 18 re-: A prefix used, like re- in English, to indicate repetition (“again”) or reversal (“back”). E.g.: • veni (to come) reveni (to come back, to return) • fari (to do) refari (to redo) • uzi (to use) reuzi (to reuse) -ind-: A suffix used to indicate worthiness. E.g.: • leginda libro (a book worth reading) • farinda laboro (work worth doing) • mirinda urbo (a wonderful city; literally: a city worth marvelling at) ĉef-: A word root that is sometimes used as a prefix. E.g.: • urbo (city) ĉefurbo (capital city) • ministro (minister) ĉefministro (prime minister) ke: A word used to introduce a common type of subclause. E.g.: • Mi pensas, ke vi estas bela. (I think that you are beautiful.) • Li vidis, ke mi foriris. (He saw that I left.) • Montriĝis, ke ŝi ne povis veni. (It turned out that she couldn’t come.)
Hints on the text of Part 18 fine / finfine: The word fine means “in the end, at last”; the word finfine adds emphasis and relief: “at long last, finally”. montriĝi: The word montriĝi literally means ”to become shown”, but it’s often used in the sense of ”to turn out (to be)”, when someone discovers the true nature of a situation.
Questions for Part 18 1) 2) 3) 4)
Ĉu vi bone komprenis la rakonton? Se ne, kion vi ne komprenis? Ĉu vi ŝatas vojaĝi? Ĉu vi preferas veturi per buso aŭ trajno? En kiom da landoj vi estis? 15 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
5) 6)
Kiu estas via plej bona vojaĝo ĝis nun? Bonvolu iom rakonti pri ĝi.
Part 19 – Hejme denove New words for Part 19 kia – what kind of, how aŭdi – to hear sidi – to sit hejmen – home pri – about laca – tired elteni – to endure okazi – to happen
sperti – to experience rakonti – to recount sidiĝi – to sit hejme – at home tasko – task laciga – tiring kara – dear
imagi – to imagine foto – photo hasti – to rush promesi – to promise kuniri – to go together teni – to hold survoje – on the way
Text for Part 19 Mark: – Ana, saluton! Mi ne vidis vin dum longa tempo. Kia estis via vojaĝo? Ana: – Saluton, Mark! La vojaĝo estis bonega. Multon interesan mi spertis en Ĉinio. Mark: – Mi imagas. Estus interese aŭdi pli pri tio. Ana: – Bone, mi volonte rakontos al vi iam kaj ankaŭ montros fotojn, se vi volas. Mark: – Kial ne nun? Ni povus iri al kafejo kaj tie sidi kaj paroli. Ana: – Mi volonte farus tion. Eble morgaŭ. Sed nun mi devas hasti hejmen. Mark: – Kial? Ana: – Ĉar mi promesis helpi al miaj gefratoj pri iliaj hejmtaskoj hodiaŭ. Mark: – Mi komprenas. Eble mi povus kuniri kaj helpi vin pri tiu laboro, ĉu? Ana: – Bona ideo! Se vi vere volas tion. Miaj karaj gefratoj povas esti sufiĉe lacigaj. Mark: – Mi pensas, ke mi eltenos tion. Survoje vi povos iom rakonti pri via vojaĝo. Ana: – Jes kaj mi ŝatus aŭdi, kion vi faris, kiam mi estis for. Mark: – Tion mi rapide povos rakonti al vi, ĉar ne multe okazis. Ana: – Jen taŭga buso por ni. Hastu! Mark: – Mi venas!
Grammar notes for Part 19 hejme / hejmen: The word hejme means “at home”, and the word hejmen mean “(to) home, homeward”. So, in hejmen, the -n ending is used to indicate direction. pri / per / kun: It can be difficult to know which of these words to use. Here are some 16 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
explanations and examples: • kun means “with, in the company of”, indicating togetherness: ◦ Mi volas iri kun vi. (I want to go with you.) • per means “with, by means of”, indicating the use of a tool or resource: ◦ Ni iros per buso. (We’ll go by bus.) • pri means “about”, and indicates a topic or theme: ◦ Mi pensas pri vi. (I’m thinking of you.)
Hints on the text of Part 19 helpi vin / helpi al vi: You can say both Mi helpos vin and Mi helpos al vi; the meaning is the same. Word order in Esperanto is flexible and often changes slightly to alter the emphasis in the sentence. When Ana says Multon interesan mi spertis en Ĉinio, she’s changed the normal word order to emphasise multon.
Questions for Part 19 1) 2) 3) 4) 5)
Kia estis la vojaĝo de Ana al Ĉinio? Kial Mark volas iri al kafejo? Kial Ana devas hasti hejmen? Ĉu Mark kuniros al la hejmo de Ana? Kion ili faros survoje al la hejmo de Ana?
Part 20 – Lingvoj New words for Part 20 evoluo – evolution tero – earth vorto – word elparolo – pronunciation parolanto – speaker skribi – to write ŝajni – to seem
ekzisti – to exist baldaŭ – soon tuj – immediately terura – terrible glate – smoothly babili – to chat paro – pair
17 of 28
mil – thousand preskaŭ – almost forgesi – to forget tamen – however komuniki – to communicate Interreto – internet el – out of
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Text for Part 20 Lingvoj estas interesaj por mi. Mi ne ŝatas lerni novan lingvon. Sed mi ĝojas aŭdi tute fremdan lingvon. La evoluo de lingvoj estas interesa, mi pensas. Mi aŭdis, ke ekzistas pli ol ses mil (6000) lingvoj sur la tero hodiaŭ. Multaj baldaŭ mortos kaj kelkaj novaj aperas. Kaj preskaŭ ĉiuj lingvoj evoluas. Kiam mi estis en Ĉinio, mi provis lerni kelkajn vortojn de la ĉina. Sed mi tuj forgesis ilin. Por mi la ĉina estas tre bela lingvo, sed ege malfacila… Kaj por ili mia lingvo estas tre malfacila. Kelkaj provis paroli angle kun mi en Ĉinio, sed estis malfacile kompreni ilin. Ilia elparolo estis terura. Sed tamen multe pli bona ol mia ĉina elparolo! Mia ĉina amikino parolas Esperanton. Ankaŭ mi estas Esperantoparolanto. Per tiu lingvo ni povas glate komuniki. Ni ofte skribas kaj babilas per Interreto. Ŝajnas al mi, ke Esperanto kaj Interreto estas bonega paro por tutmonde komuniki facile kaj rapide!
Grammar notes for Part 20 interes-: A word root that can be used in several ways. E.g.: • interesa filmo (interesting movie) • Lingvoj estas interesaj por mi. (Languages are interesting to me.) • Lingvoj interesas min. (Languages interest me.) • Mi interesiĝas pri lingvoj. (I’m interested in languages.) • Ŝi parolis interese. (She speaks interestingly.) el: A preposition that is sometimes used as a prefix. E.g.: • paroli (to speak) elparoli (to pronounce) • doni (to give) eldoni (to release) • pensi (to think) elpensi (to invent) inter: A preposition that is sometimes used as a prefix. E.g.: • ŝanĝi (to change) interŝanĝi (to exchange) • paroli (to speak) interparoli (to converse) si: The so-called “reflexive pronoun”. It’s used when the subject (the person or thing performing the action) reappears elsewhere in the sentence – but not if the subject is mi, ni or vi. E.g.: • Li pensas pri si. He is thinking about himself. • Ana helpos al sia frato. Ana will help her (own) brother. • (Ana helpos al ŝia frato. Ana will help her (i.e. someone else’s) brother.) 18 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
•
(Mi pensas pri mi.
I am thinking about myself.)
-ant-: A participle suffix used to denote a person who does an action. E.g.: • paroli (to speak) parolanto (speaker) • legi (to read) leganto (reader) (In all there are six participle suffixes in Esperanto. More on that in the chapter Grammatical overview.)
Questions for Part 20 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Ĉu Ana ŝatas lerni lingvojn? Ĉu laŭ Ana la ĉina estas malbela lingvo? Ĉu vi ŝatas lerni lingvojn? Kiu(j) estas la plej bela(j) lingvo(j) por vi? Ĉu Esperanto kaj Interreto ŝajnas al vi esti bona paro por tutmonde komuniki? Kiom da lingvoj vi parolas?
Part 21 – Ĉu ankaŭ vi? New words for Part 21 povi – to be able prave – right relative – relatively letero – letter amuze – fun simila – similar popolo – people kondiĉo – condition
eĉ – even dank’ al – thanks to tiu – that diversaj – different ĝuste – right ŝanco – chance avantaĝo – advantage privata – private
19 of 28
oni – one bazo – base uzi – to use ekzemple – for example juste – fairly sendepende – independently super – over plezuro – pleasure
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Text for Part 21 Ana: – Ĉu ankaŭ vi ŝatus lerni Esperanton? Mark: – Mi ne scias. Mi jam scipovas paroli en tri lingvoj. Ana: – Ĉu vi ne ŝatus scipovi paroli en kvar lingvoj? Mark: – Jes, sed mi ne havas multe da tempo nun. Ana: – Tempo por kio? Mark: – Por lerni novan lingvon. Oni ja bezonas multe da tempo por lerni novan lingvon. Ana: – Prave, sed la bazon de Esperanto vi povus sufiĉe rapide lerni. Mark: – Ĉu? Ana: – Jes, dank’ al la strukturo de Esperanto eblas relative rapide eniri tiun lingvon. Mark: – Tion mi ne sciis. Sed kiel poste uzi la lingvon? Ana: – Unue per Interreto. Facile vi trovos leter-amikojn el diversaj landoj. Mark: – Tio eblas ankaŭ per ekzemple la angla. Ana: – Jes, certe, sed estas pli amuze per Esperanto, laŭ mi. Mark: – Pli amuze, ĉu? Ana: – Ĝuste kaj ankaŭ pli juste. Mark: – Kion vi celas? Ana: – Ke ĉiuj havas similan ŝancon lerni la lingvon, sendepende de gepatraj lingvoj. Mark: – Mi komprenas. Tiel neniu popolo havas grandan avantaĝon super aliaj popoloj. Ana: – Do, kion vi pensas? Mark: – Bone, mi provos. Ana: – Bonege! Poste ni povus kune vojaĝi en multaj landoj kaj ekkoni novan mondon… Mark: – Sonas bone. Sed mi havas unu kondiĉon. Ana: – Kiun? Mark: – Ke vi estos mia privata Esperanto-instruisto. Ana: – Volonte! Mia plezuro! Mark: – Dankon!
Grammar notes for Part 21 dank’ al: An expression meaning “thanks to”. You can also say danke al, but dank’ al is more common. ĝuste / juste: It’s easy to confuse the words ĝuste (t) and juste (t). povi / scipovi: The word povi means “to be able” and scipovi means “to know how (to do something)”. Scipovi is often used when referring to the ability to speak a language. It suggests a deeper level of proficiency than the simpler povi. 20 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
du mil tricent okdek kvin (2 385): When we write numbers out, the hundreds and the tens appear as single words. Everything else should be written and pronounced separately. E.g.: • tridek (30), tridek ok (38), naŭcent (900), kvar mil (4000), kvin mil sepcent dudek kvar
Questions for Part 21 1) 2) 3) 4) 5) 6)
En kiom da lingvoj scipovas Mark paroli? Ĉu Mark volas lerni Esperanton? Kiun kondiĉon havas Mark por lerni Esperanton? Kion ŝatus Ana fari, kiam Mark parolos Esperanton? Kial vi lernas Esperanton? Kion vi pensas pri ĉi tiu kurso?
Answers to the exercises Part 11 1) La vetero ĉe Ana estas pluva hodiaŭ. / Ĉe Ana estas pluve hodiaŭ. / Ĉe Ana pluvas hodiaŭ. 2) La vetero ĉe mi dum vintroj estas …[pluva/nuba/neĝa/ktp] / Ĉe mi dum vintroj estas ... [pluve/nube/neĝe/ktp] 3) Jes, mi ŝatas someron. / Ne, mi ne ŝatas someron. 4) Ĉe mi la vetero hodiaŭ estas … [suna/varma/pluva/nuba/malvarma/ktp] / Ĉe mi hodiaŭ estas [sune/varme/pluve/nube/malvarme/ktp]
Part 12 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Ana kaj Mark biciklos al la “Centra Parko”. Ne, Mark ne montros la parkon al Ana. / Ne, Ana montros la parkon al Mark. Ili bezonos ĉirkaŭ kvardek kvin minutojn. Ne, Ana ne sekvos Mark. / Ne, Mark sekvos Ana. Ne, ili ne biciklu dekstren unue. / Ne, ili biciklu unue rekte antaŭen. Jes, mi ŝatas bicikli. / Ne, mi ne ŝatas bicikli.
Part 13 1) 2) 3) 4) 5)
Post la somero Mark ŝatus labori kiel ĵurnalisto. Ne, Mark ne havas ĵurnalistedukon. / Ne, Mark ne havas edukon kiel ĵurnalisto. Laŭ Mark pli gravas personaj kontaktoj. Somere Ana vojaĝos al Ĉinio. Ĉar ŝi havos ŝancon vojaĝi al Ĉinio. / Ĉar ŝia riĉa onklo pagos por la vojaĝo. 21 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
6) Dum la venontaj tagoj mi planas …
Part 14 1) 2) 3) 4) 5)
Ana ŝatus fariĝi kuracisto, se ŝiaj notoj estos sufiĉe bonaj. Ĉar tio kostus multe da mono. Mi studis/as/os/us …-n. Mi ŝatus fariĝi … Jes, en mia lando kostas studi en universitato. / Ne, en mia lando ne kostas studi en universitato.
Part 15 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Mark volas trinki kafon. Ĉar ŝi estas malsata. Tre bone odoras en la picejo. Ana mendos picon kun kvar fromaĝoj. Laŭ Mark la plej bongusta pico estas pico Havajo. Sur pico mi volas havi …-n.
Part 16 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kiam Ana estas kolera, ŝi krias. Kiam Ana estas laca, ŝi ofte estas iom malgaja. Kiam Ana ĝojas, ŝi preskaŭ tutan tempon ridetas. Kiam Ana estas malsana, ŝi preferas ripozi kaj dormi. Ana ŝatus esti pli malpli kolera kaj pli kontenta kaj dankema persono. Kiam mi estas kolera, mi …
Part 17 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Eble ĉar ŝi timas fari eraron. La trajno malfruas preskaŭ horon. / La trajno malfruas je preskaŭ horo. Mark certas, ke la trajno baldaŭ venos. Ne, Mark ne ofte estas nervoza. Jes, mi facile iĝas nervoza. / Ne, mi ne facile iĝas nervoza. Mi timas … -i / -n.
Part 18 1) 2) 3) 4) 5)
Jes, mi bone komprenis la tekston. / Ne, mi ne bone komprenis la tekston. Jes, mi ŝatas vojaĝi. / Ne, mi ne ŝatas vojaĝi. Mi preferas veturi per buso / trajno. Mi estis en x landoj. Mia plej bona vojaĝo ĝis nun estas, kiam mi vojaĝis al …
22 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Part 19 1) 2) 3) 4) 5)
La vojaĝo de Ana al Ĉinio estis bonega. Ĉar li ŝatus aŭdi pli pri la vojaĝo de Ana al Ĉinio. Ĉar ŝi promesis helpi al siaj gefratoj pri iliaj hejmtaskoj. Jes, Mark kuniros al la hejmo de Ana. Survoje hejmen Ana rakontos pri sia vojaĝo.
Part 20 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Ne, Ana ne ŝatas lerni novan lingvon. Ne, laŭ Ana la ĉina lingvo estas tre bela. Jes, mi ŝatas lerni lingvojn. / Ne, mi ne ŝatas lerni lingvojn. Por mi la plej belaj lingvoj estas … kaj … Jes, al mi ili ŝajnas esti bona paro por komuniki tutmonde. Mi parolas x lingvojn.
Part 21 1) 2) 3) 4) 5)
Mark scipovas paroli en tri lingvoj. Jes, Mark volas lerni Esperanton. La kondiĉo de Mark por lerni Esperanton estas, ke Ana estos lia persona instruisto. Tiam Ana ŝatus vojaĝi kun Mark en multaj landoj. Mi lernas Esperanton ĉar …
23 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Translations of course texts, Parts 11-21 Part 11 - Weather It’s winter now in New York. It’s raining... Yesterday it snowed, and today it is raining. Good weather to read a book... Hopefully the sun will shine tomorrow, because then I’m going bicycling with a friend. Actually, I like summer better than winter. In the summer, there is often warm weather here. I like it very much when the sun shines! When it’s around twenty-five degrees Celsius (77F) it’s perfect, I think. For me, it’s too warm when it’s sunny and over thirty degrees Celsius (85F). After the summer, it’s pleasant when autumn comes with fresh air and a little rain. And after the winter, it’s pleasant when spring comes, with warmer weather. Contrasts are good... Come out, sun!
Part 12 - Bicycling Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark:
– What pleasant weather today! – Yes, perfect for bicycling. Sunny, and not very windy. – I think that [the wind] will blow more later. – Maybe. But it doesn’t matter. – Where should we ride to? – I suggest that we bicycle to Central Park. – Sounds good. – Have you been there before? – Yes, a few times. But I don’t know all of its parts. – I will show you the whole park. – Great! How much time will it take to reach it? – Normally I need about 45 minutes. – Should we get going? – Yes. Let’s first go straight ahead, and then to the right. – I thought that we had to go left first... – No, no. Do you want me to ride in front of you? – Yes, good, I’ll follow you.
Part 13 - What will you do? Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– Mark what will you do after high school? – That’s a very good question! – So, you don’t know, then? – I know what I would like to do. – What would you like to do? – I would like to work as a journalist. – Do you want to become a journalist? – Yes, exactly. Hopefully I’ll become a journalist after the summer. – But you haven’t been educated as a journalist! 24 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– Education isn’t the most important thing. Personal contacts are more important. – Do you have them? – What? – Personal contacts at some newspaper, of course. – Yes. Or more precisely, my father has them. – You’re lucky. – We’ll see. What about you? – What about me? – What are your plans after the summer? – Please don’t ask. – I am guessing that you’d like to travel somewhere. – You’re completely correct. I’m going to travel to China over the summer. – Great! – Yes, I feel very lucky. My rich uncle will pay for the trip. – Will you go alone? – No, I’m going with my Esperanto friend from Boston. – And after the summer you’ll study, right? – Yes, that’s my plan, but I don’t know at all what to study…
Part 14 - Studies Now I’m in the last year [of school] before I’ll be able to study at a university. It is a little difficult to know what I would like to study there… Even more difficult to know what I would like to become! A programmer, a teacher, a journalist, a nurse? Maybe I’d like to become a doctor, if I’m able to enter that university. At the moment, my grades aren’t good enough, but I will try to study very diligently now. I am also thinking about taking a break in my studies for a period of time. It would be very interesting to be able to travel in foreign countries and meet new cultures! But that would cost a lot of money, and I don’t know how to get that money… Studying in a university also costs a lot of money here, but my parents are ready to pay for that. Finding work is difficult, so I will probably study after this summer… But what?
Part 15 - Hungry Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: … Mark: Ana: Mark: Ana:
– Are you hungry? – Yes, a little. But mainly, I’m thirsty. – Should we go to a pizzeria? – I would prefer a cafe. – But I really feel like pizza. – Ok, let’s go to a pizzeria. You can drink coffee there, too. – Right. – It smells really good in this pizzeria. – I agree. Here, the pizzas are delicious and inexpensive. – It sounds really good. – Are you hungry now, too? 25 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– Yes, in fact. I’m going to order a pizza, too. – I think that I want the pizza with four cheeses this time. – As usual. You always order it. – Not always. Sometimes I prefer a simpler pizza. – Ok, but almost always. – And you almost always eat a Hawaiian pizza, when you get the chance. – Yes, because it’s the most delicious! – Well, everyone has their own taste.
Part 16 - Mood When i’m very angry, I shout. When I’m very tired, I’m a little melancholy. When I’m cheerful, I laugh a lot. When I feel joy, I’m constantly smiling. When I’m sick, I prefer to rest and sleep. My mood changes quickly. In one moment I can be in a good mood, and immediately after, very angry for some reason. Sometimes I decide to be very kind and helpful to everyone, but that doesn’t usually work out for a long period. Unfortunately, I get angry too easily. My siblings especially often make me angry. I would like to be a less angry and a more content and thankful person.
Part 17 - How does it feel? Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana:
– How do you feel? – I feel a little nervous. – That’s visible. – How do you feel? – I feel just fine. – I think that I’ve never seen you nervous. – Sometimes I get nervous, but not often. – Why am I nervous so often? – Maybe because you are afraid of making a mistake. – Yes, maybe. And I’m also afraid of being late! – Calm down, we won’t be late. – But the train was almost an hour late. – In a minute or two it’ll show up. I’m certain of that. – How can you be sure of that? – I feel it. – And I feel that you’re lying. – I never lie. – I don’t believe that. – Ok, don’t believe it. But look, the train has shown up. – Incredible! – Everything’s ok, right? – Yes, very, very good, very good!
26 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Part 18 - A long voyage Some time ago, I took a long and interesting trip with a friend. We traveled from here to the airport by train. Then we flew for fourteen hours! When we arrived, we were tired but very cheerful. We had to stand in a long line to show our passports and visas. We passed the checks without a problem. Finally in Beijing, the capital of China – what a marvelous big city! For some reason, our Chinese friend wasn’t in the airport to meet us. “What should we do now?” we thought. Many men were shouting “Taxi, taxi?!” Since we didn’t see any buses, we decided to take a taxi. We showed an address to one taxi driver and he kindly helped with our luggage. Unfortunately we didn’t understand what he said, and he didn’t understand us… After almost an hour in the taxi, we arrived, and our friend greeted us with a big smile. It turne dout that she wasn’t able to come to the airport because her little brother was a bit sick and her parents were working. Oh, I had such a good time in Beijing with my friends!
Part 19 - Home again Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark: Ana: Mark:
– Ana, hello! I haven’t seen you in a long time. How was your trip? – Hi, Mark! The trip was excellent. I experienced a lot of interesting things in China. – I imagine. It would be interesting to hear more about that. – Ok, I would gladly tell you about it sometime, and also show photographs, if you want. – Why not now? We can go to a cafe and sit and talk there. – I would gladly do that. Maybe tomorrow. But now I need to hurry home. – Why? – Because I promised to help my siblings with their homework today. – I understand. Maybe I could come with you and help you with that work, couldn’t I? – Good idea! If you really want to. My dear siblings can be pretty tiring. – I think I can withstand that. On the way you can tell a little about your trip. –Yes, and I’d like to hear what you did while I was away. – I can tell you about that quickly, because not much happened. – Here’s a suitable bus for us. Hurry up! – I’m coming!
Part 20 - Languages Languages are interesting for me. I do not like learning a new language. But I am glad to hear a totally foreign language. The evolution of languages is interesting, I think. I heard that there are more than six thousand languages on Earth today. Many will die soon, and some new ones will appear. And almost all languages evolve. When I was in China, I tried to learn some words in Chinese. But I forgot them right away. For me, Chinese is a very beautiful language, but very difficult… And for them, my language is very difficult. Some of them tried to speak English with me, but it was difficult to understand them. Their pronunciation was terrible. However, it was much better than my Chinese pronunciation! My Chinese friend speaks Esperanto. I am also an Esperanto speaker. With that language, we can communicate smoothy. We often write and chat on the Internet. It seems to me that Esperanto and the Internet are an excellent pair to communicate worldwide, easily and quickly! 27 of 28
Libera Esperanto-Libro / Chapter 6 / Ana Pana 11–21 (Basic Course)
Part 21 - You too? Ana: – Would you like to learn Esperanto, too? Mark: – I don’t know. I already know how to speak in three languages. Ana: – Wouldn’t you like to know how to speak in four languages? Mark: – Yes, but I don’t have a lot of time now. Ana: – Time for what? Mark: – For learning a new language. You need a lot of time to learn a new language. Ana: – That’s true, but you can learn the basics of Esperanto pretty quickly. Mark: – Really? Ana: – Yes, thanks to the structure of Esperanto, it’s possible to learn that language relatively quickly. Mark: – I didn’t know that. But how do you use the language afterwards? Ana: – First, online. You will easily find penpals from different countries. Mark: – That’s also possible with English, for example. Ana: – Yes, of course, but it’s more fun with Esperanto, I think. Mark: – More fun, really? Ana: – Exactly, and also fairer. Mark: – What do you mean? Ana: – That everyone has the same chance to learn the language, regardless of their native languages. Mark: – I understand. That way, no people had a great advantage over other peoples. Ana: – So, what do you think? Mark: – Ok, I’ll try. Ana: – Great! Later, we could travel together in many countries and get to know a new world… Mark: – Sounds good. But I have one condition. Ana: – What? Mark: – That you’ll be my private Esperanto teacher. Ana: – Gladly! It would be my great pleasure! Mark: – Thanks!
28 of 28
Chapter 7 Vojaĝu kun Zam 11–20 (A basic course) Introduction................................................................................................................................2 Vojaĝo dek unu (11) - Bonvenon al Las-vegaso! ...................................................................3 Vojaĝo 12 (dek du) - Bonvenon al Kaburbo!..........................................................................4 Vojaĝo dek tri (13) - Bonvenon al Meksikurbo!.....................................................................6 Vojaĝo dek kvar (14) - Bonvenon al Sankt-Peterburgo!........................................................7 Vojaĝo dek kvin (15) - Bonvenon al Kusko!...........................................................................9 Kvizo 3.......................................................................................................................................10 Vojaĝo dek ses (16) - Bonvenon al Irkucko...........................................................................11 Vojaĝo dek sep (17) - Bonvenon al Kioto!.............................................................................12 Vojaĝo dek ok (18) - Bonvenon al Nuko!..............................................................................14 Vojaĝo dek naŭ (19) - Bonvenon al Samarkando!................................................................15 Vojaĝo dudek (20) - Bonvenon al Kiliminĝaro!....................................................................17 Kvizo 4.......................................................................................................................................18 Respondoj de la ekzercoj kaj kvizoj.......................................................................................19 (Vojaĝo means “journey” or “trip”. Bonvenon al means “welcome to”.)
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Introduction In this course, you’ll travel round the world and visit several cities with Zam. You’ll learn a bit about various cities, cultures, and languages. In addition, you’ll be able to practice reading in Esperanto and to learn some new words. For each trip with Zam you’ll find: • some information and a picture of the city being visited • a short text with translation about something linked to the city • notes about the grammar and word usage in the text • a translation exercise • a fill-in-the-blanks exercise for the same text as above Once you’ve made five journeys, there will be a quiz about them. You’ll be asked questions about the cities, words, and grammar that you encounter in this course. There are also MP3 files with recordings of the texts; you can find them at www.ikso.net/libera. We suggest that you listen to each file several times until you can easily understand all the words of the text. This chapter will repeat some of the material from earlier chapters. But repetition is an essential part of learning a new language.
Bonan vojaĝon denove! (Have another good trip!)
Ĉi tiujn lokojn ni vizitos! These are the places we'll be visiting!
2 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Vojaĝo dek unu (11) – Bonvenon al Las-vegaso! Loĝantoj: Ĉefa lingvo: Valuto: Rimarko:
Ĉirkaŭ 1,2 milionoj. La angla. Usonaj dolaroj. Pli ol 30 milionoj da vizitantoj jare. More than 30 million visitors each year.
Lando:
Usono.
Vort-listo ambaŭ – both amuza – amusing, funny, entertaining atendi – to wait, to expect eĉ – even gajni – to gain, to earn, to win havi – to have kiam – as, when
koro – heart mono – money preskaŭ – nearly, almost riĉa – rich, wealthy tiom – that much tre – very, quite, very much
Teksto kun traduko Mi ofte gajnas monon, kiam mi estas en Las-vegaso. I often win money when I’m in Las Vegas.
Sed amikino de mi, ŝi preskaŭ ĉiam malgajnas monon ĉi tie. But a friend of mine, she almost always loses money here.
Ŝi havas koramikon kaj li kutime malgajnas eĉ pli da mono ol ŝi! She has a boyfriend and he usually loses even more money than she does!
Sed ili ambaŭ estas tre riĉaj, do por ili ne tiom gravas. But they’re both very rich, so it’s not such a big deal for them.
Tamen ni ĉiam bone amuziĝas en Las-vegaso. However, we always have a good time in Las Vegas.
Mi esperas, ke ankaŭ vi ŝatos la urbon. Ĝi atendas vian monon! I hope you’ll like the city too. It awaits your money!
Notoj mi, vi, ŝi, li, ĝi, ni, ili (I, you, she, he, it, we, they) are the so-called personal pronouns. amuza – fun; amuzi – to amuse; amuziĝi – to have fun
3 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Tradukekzerco 1) She lives in a large city. 2) Maybe we will come tomorrow. 3) They probably live in a beautiful house. 4) Today it works, very well! 5) Unfortunately, he became sick. 6) Also you are very welcome.
= ____________________________________ = ____________________________________ = ____________________________________ = ____________________________________ = ____________________________________ = ____________________________________
Plenigekzerco Vortoj: havas, preskaŭ, amuziĝas, ofte, ambaŭ, atendas Mi ______ gajnas monon, kiam mi estas en Las-vegaso. Sed amiko de mi, ŝi ______ ĉiam malgajnas monon ĉi tie. Ŝi ______ koramikon kaj li kutime malgajnas eĉ pli da mono ol ŝi! Sed ili ______ estas tre riĉaj, do por ili ne tiom gravas. Tamen ni ĉiam bone ______ en Las-vegaso. Mi esperas, ke ankaŭ vi ŝatos la urbon, ĝi ______ vian monon!
Vojaĝo 12 (dek du) – Bonvenon al Kaburbo! Loĝantoj: Ĉefaj lingvoj:
Rimarko: Valuto: Lando:
Ĉirkaŭ 3 milionoj. La afrikansa, la angla, la zulua, la pedia, la ksosa, la sota, la cvana, la conga, la svazia, la matabela kaj la vendaa Du maroj tie renkontiĝas. Sudafrikaj randoj. Sudafriko.
Vort-listo diversa – various, diverse, varied feliĉa – happy fino – end, ending grupo – group inter – between, among libera – free popolo – people, folk, nation
provi – to try, to attempt, to test rajto – a right (to do something) rilato – relation sama – same situacio – situation teni – to hold, to hang on to tio – that over there, that, those
4 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Teksto kun traduko Kaburbo havas diversan popolon. Cape Town has a varied population
Hodiaŭ la diversaj grupoj havas bonan rilaton inter si. Today the various groups have a good relationship with each other.
Sed antaŭ kelkdek jaroj ne ĉiuj grupoj havis samajn rajtojn. But a few decades ago, not all groups had the same rights.
En 1948 blankuloj enkondukis apartismon. In 1948, the whites introduced Apartheid.
Nelson Mandela kaj aliaj provis kontraŭlabori la apartismon. Nelson Mandela and others tried to fight against Apartheid.
Pro tio la tiama registaro tenis ilin en malliberejo dum multaj jaroj. For that the government at the time imprisoned them for many years.
Feliĉe ĉio pliboniĝis kaj en 1994 Mandela fariĝis prezidento. Fortunately, things improved, and in 1994 Mandela became president.
Notoj The ending -n indicates, among other things, the direct object. The direct object is the thing that is directly acted on by the verb; therefore, in the sentence “I eat an apple”, the apple is the direct object, since it is experiencing the action of the verb.
Tradukekzerco I see the city. She has a beautiful car. Today we will visit a good friend. Tomorrow a good friend will visit us.
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: feliĉe, tenis, inter, grupoj, provis, en, popolon Kaburbo havas diversan ______. Hodiaŭ la diversaj grupoj havas bonan rilaton ______ si. Sed antaŭ kelkdek jaroj ne ĉiuj ______ havis samajn rajtojn. ______ 1948 blankuloj enkondukis apartismon. Nelson Mandela kaj aliaj ______ kontraŭlabori la apartismon. Pro tio la tiama registaro ______ ilin en malliberejo dum multaj jaroj. ______ ĉio pliboniĝis kaj en 1994 Mandela fariĝis prezidento.
5 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Vojaĝo dek tri (13) – Bonvenon al Meksikurbo! Loĝantoj: Ĉefaj lingvoj: Valuto: Rimarko: Lando:
Ĉirkaŭ 25 milionoj. La hispana. Peso. Inter la 5 plej grandaj urboj de la mondo. One of the 5 largest cities in the world. Meksiko.
Vort-listo deziri – to desire, to wish edzo – husband familio – family frato – brother gasti – to be a guest of, to stay with
infano – child paroli – to speak, to talk parto – part, share preti – to be ready renkonti – to meet, to encounter
Teksto kun traduko En Meksikurbo loĝas mia familio grandparte. Most of my family lives in Mexico City.
Miaj gefratoj kaj iliaj infanoj ĉiam pretas gastigi min. My siblings and their children are always ready to put me up.
Ankaŭ la fratino de mi kaj ŝia edzo kaj lia frato parolas Esperanton. My sister and her husband and his brother also speak Esperanto.
La 14-a de februaro estas festotago en Meksiko. Ĝia temo estas amo kaj amikeco. The 14th of February is a holiday in Mexico. Its theme is love and friendship.
Estas bonega tago por renkonti onian familion. It’s a great day to meet your family.
Salutojn kaj bondezirojn al via familio! Greetings and good wishes to your family!
Notoj mia, via, ŝia, lia, ĝia, nia, ilia (my, your, her, his, its, our, their) are the so-called possessive pronouns. The word oni is a pronoun that indicates people in general; it can be translated as one, or as “someone”, “you”, etc. The Esperanto sentence Oni neniam scias can therefore be translated as “One never knows”, or as “You never know”. Oni behaves grammatically like all other pronouns.
6 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Tradukekzerco 1) That dog is his. 2) I am her friend. 3) Our car doesn’t work. 4) Their cat disappeared yesterday.
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: familio, kaj, renkonti, parolas, infanoj, al En Meksikurbo loĝas mia ______ grandparte. Miaj gefratoj kaj iliaj ______ ĉiam pretas gastigi min. Ankaŭ la fratino de mi kaj ŝia edzo kaj lia frato ______ Esperanton. La 14-a de februaro estas festotago en Meksiko. Ĝia temo estas amo ______ amikeco. Estas bonega tago por ______ sian familion. Salutojn kaj bondezirojn via familio!
Vojaĝo dek kvar (14) – Bonvenon al Sankt-Peterburgo! Loĝantoj: Ĉefaj lingvoj: Valuto: Rimarko:
Lando:
Ĉirkaŭ 5 milionoj. La rusa. Rubloj. Fondita en 1703 de caro Petro I, laŭ modelo de nederlandaj urboj. Founded in 1703 by Czar Peter I, following the model of Dutch cities. Rusio.
Vort-listo atenti – to pay attention eble – possibly, maybe frapi – to hit, to strike, to score frazo – phrase ĝusta – correct kazo – affair, matter, situation lerni – to learn lingvo – language
pardoni – to pardon rapida – rapid, quick ridi – to laugh se – if simila – similar ŝerci – to joke tiel – in that way
7 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Teksto kun traduko En Sankt-Peterburgo ni vizitu mian bonan amikon Slavik. Let’s visit my good friend Slavik in St. Petersburg.
Lia filozofio kaj frapfrazo estas: “Esperu ĉiam!” His philosophy and catchphrase is: “Always hope!”
Se mi loĝus en Rusio, ankaŭ mi havus similan frapfrazon. If I lived in Russia too, I’d have a similar catchphrase.
Pardonu min! Mi nur ŝercis. Eble bonus, se mi estus pli atenta pri miaj ŝercoj. Sorry! I was only joking. Maybe it would be good if I paid more attention to my jokes.
Ĉiukaze, mia frapfrazo estas: “Ridetu kaj lernu!” In any case, my motto is: “Smile and learn!”
Estus bone, se vi farus ĝuste tion, ĉar tiel oni lernas lingvon pli rapide. It would be good if you did just that, because you learn a language faster that way.
Notoj The ending -us is used for verbs in the conditional form. For example: estus (would be) and farus (would do). The ending -u is used for verbs in forms of commands, desires, and requests. For example: estu bona (be good) and pardonu min (pardon me).
Tradukekzerco Pardon me, I completely forgot that. It would be very good if she comes. Give the book to me, please. Come immediately! If I only had money…
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: mian, estas, atenta, tiel, ŝercis, mia, similan En Sankt-Peterburgo ni vizitu ______ bonan amikon Slavik. Lia filozofio kaj frapfrazo ______ : “Esperu ĉiam!” Se mi loĝus en Rusio, ankaŭ mi havus ______ frapfrazon. Pardonu min! Mi nur ______ . Eble bonus, se mi estus pli ______ pri miaj ŝercoj. Ĉiukaze, ______ frapfrazo estas: “Ridetu kaj lernu!” Estus bone, se vi farus ĝuste tion, ĉar ______ oni lernas lingvon pli rapide.
8 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Vojaĝo dek kvin (15) – Bonvenon al Kusko! Loĝantoj: Ĉefa lingvo: Valuto: Rimarko: Lando:
Ĉirkaŭ 300 mil. La hispana kaj la keĉua. Nova Solo. Unu el plej malnovaj urboj de la kontinento. / One of the oldest cities of the continent. Peruo.
Vort-listo ekzisti – to exist fama – famous ĝis – until post – behind, after
proksima – nearby, close, next, near signifi – to imply, to mean, to signify tempo – time, while ulo – fellow, person, –er [person], guy, chap
Teksto kun traduko La nomo Kusko en la keĉua signifas “umbiliko de la mondo”. The name Cuzco in Quechua means “navel of the world”.
La keĉua estas la lingvo de la inkaoj. Quechua is the language of the Incas.
La imperio inkaa ekzistis ekde 1200 (mil ducent) ĝis 1533 (mil kvincent tridek tri). The Inca Empire existed from 1200 until 1533.
Nuntempe la plejparto de la loĝantoj de Kusko estas indianoj, posteuloj de la inkaa imperio. Nowadays, most of the inhabitants of Cuzco are Indians, descendants of the Inca Empire.
La alteco de Kusko estas ĉirkaŭ 3 400 metroj. The elevation of Cuzco is about 3,400 metres.
Proksime de Kusko troviĝas ankaŭ alia fama urbo de la inkaoj, Maĉu-Pikĉuo. Near Cuzco you can find another famous city of the Incas, Machu Picchu.
Notoj The word de is used, among other things, to express possession or a starting point in time or space. For example, possession is expressed like this: la lingvo de inkaoj (the language of the Incas). The word indiano means “Indian” in the sense of a Native American, and applies to all native peoples in the Americas. In Esperanto, there is no confusion with people who come from India – 9 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
who are called baratanoj or hindianoj.
Tradukekzerco 1) According to me, it is a very good idea. 2) His friends laughed a lot. 3) She flew from Beijing. 4) He will travel by train. 5) The book of life is very interesting.
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: estas, alia, plejparto, de, signifas, ekzistis La nomo Kusko en la keĉua ______ “umbiliko de la mondo”. La keĉua estas la lingvo ______ la inkaoj. La imperio inkaa ______ ekde 1200 (mil ducent) ĝis 1533 (mil kvincent tridek tri). Nuntempe la ______ de la loĝantoj de Kusko estas indianoj, posteuloj de la inkaa imperio. La alteco de Kusko ______ ĉirkaŭ 3 400 metroj. Proksime de Kusko troviĝas ankaŭ fama urbo de la inkaoj, Maĉu-Pikĉuo.
Kvizo 3 1. La frapfrazo de mia rusa amiko Slavik estas: A) Esperu ĉiam! B) Esperus ĉiam! C) Malesperu ĉiam! 2. En kiu urbo estas facile malgajni monon? A) En Sankt-Peterburgo. B) En Kusko. C) En Las Vegaso. 3. Morgaŭ estos festo, kaj A) ĝian temon estas somero. B) ĝia temo estas somero. C) ĝi temo estas somero. 4. Mi havas A) amuza frato. B) amuzan fraton. C) amuza fraton. 5. La lingvo de la inkaoj estas A) Esperanto. B) la dana. C) la keĉua. 6. Mi kriis al ili: A) venus! B) venu! C) veno! 7. En kiu urbo loĝas la familio de Zam grandparte? A) En Meksikurbo. B) En Kaburbo. C) En Kusko. 8. Mi ŝatas ŝin kaj A) ŝia frato. B) ŝian fraton. C) ŝia fraton.
10 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
9. Vin vidas A) min. B) mi. C) mia. 10. Se mi havus tempon, mi A) vizitu vin. B) vizitus vin. C) vizitis vin.
Vojaĝo dek ses (16) – Bonvenon al Irkucko Loĝantoj: Ĉefaj lingvoj: Valuto: Rimarko:
Lando:
Ĉirkaŭ 1 miliono. La rusa. Rubloj. Ĝi troviĝas ĉe Bajkalo, la plej granda nesalakva lago en la mondo. It is situated on Lake Baikal, the largest freshwater lake in the world. Rusio.
Vort-listo atingi – to accomplish, to get, to reach, to attain ĉarma – lovely, charming demandi – to ask farti – to fare, to be doing, to feel
fero – iron kiel – as, like, how kio – which, what; that, what vojo – route, way, road
Teksto kun traduko Irkucko estas grava centro en Siberio. Irkutsk is an important centre in Siberia.
Vi eble demandas vin: “Kio estas Siberio?” Maybe you’re wondering: “What is Siberia?”
Siberio estas vastega parto de la azia teritorio de Rusio. Siberia is a vast part of the Asian territory of Russia.
Kiel oni povas atingi Irkuckon? How can you reach Irkutsk?
Oni povas atingi ĝin per la transsiberia fervojo. Tiel multaj vojaĝas. You can reach it by the Trans-Siberian Railroad. Many travel that way.
Zam ekvidas ĉarman rusinon kaj diras: “Saluton! Kio estas via nomo? Kiel vi fartas?”
Zam sees a charming Russian woman and says: “Hello! What is your name? How are you?”
11 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Notoj Kio (what) is a question word and correlative. Kiel (how) is a question word and correlative.
Tradukekzerco 1) What is your name? 2) How are you? 3) What is that? 4) I am not certain what will happen now. 5) How did you travel?
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: vin, de, fartas, per, grava, atingi Irkucko estas ______ centro en Siberio. Vi eble demandas ______ : “Kio estas Siberio?” Siberio estas vastega parto de la azia teritorio ______ Rusio. Kiel oni povas ______ Irkuckon? Oni povas atingi ĝin ______ la transsiberia fervojo.Tiel multaj vojaĝas. Zam ekvidas ĉarman rusinon kaj diras: “Saluton! Kio estas via nomo? Kiel vi ______?”
Vojaĝo dek sep (17) – Bonvenon al Kioto! Loĝantoj: Ĉefaj lingvoj: Valuto: Rimarko:
Lando:
Ĉirkaŭ 1,5 milionoj. La japana. Jeno. La kvara plej granda urbo en Japanio, kaj la plej granda nedetruita dum la Dua Mondmilito. The fourth biggest city in Japan, and the largest that wasn’t destroyed during the Second World War. Japanio.
Vort-listo freŝa – fresh, recent gusto – taste kia – what kind of, what sort of kiom – how many, how much koni – to be acquainted with, to know kontenta – satisfied, contented, pleased manĝi – to eat peco – bit, piece
pri – concerning, about proverbo – proverb respondo – answer, reply rizo – rice tia – such, such a, that kind of volvi – to wind, to wind up, to roll, to roll up vorto – word
12 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Teksto kun traduko Kioto estas konata pro siaj bonaj manĝaĵoj. Kyoto is known for its good foods.
Kia estas la manĝaĵo en Kioto? Ĝi estas freŝa kaj bongusta! How is the food in Kyoto? It is fresh and tastes good!
Mi plej ŝatas suŝion, aŭ alivorte, japanajn rizvolvaĵojn. I like sushi the most, or in other words, Japanese rice rolls.
Kiom da suŝi-pecoj mi povas manĝi? How many pieces of sushi can I eat.
Tiom da pecoj kiom estas! As many pieces as there are!
Kiom kontenta vi estas pri tia respondo? How pleased are you with that kind of answer?
“Kia demando, tia respondo,” kiel diras la proverbo… “Ask a silly question, get a silly answer,” as the proverb says…
Notoj Kia (what kind of) is a question word and correlative. Kiom (how much) is a question word and correlative.
Tradukekzerco 1) How is the weather today? 2) How is the meal? 3) How long will you stay? 4) What a scandal! 5) How old are you?
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: kiom, povas, manĝaĵoj, ŝatas, respondo, kontenta, bongusta Kioto estas konata pro siaj bonaj ______ . Kia estas la manĝaĵo en Kioto? Ĝi estas freŝa kaj ______ ! Mi plej ______ Suŝion, aŭ alivorte, japanajn rizvolvaĵojn. Kiom da Suŝi-pecoj mi ______ manĝi? Tiom da pecoj ______ estas! Kiom ______ vi estas pri tia respondo? “Kia demando, tia ______,” kiel diras la proverbo...
13 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Vojaĝo dek ok (18) – Bonvenon al Nuko! Loĝantoj: Ĉefaj lingvoj: Valuto: Rimarko:
Ĉirkaŭ 13 mil. La gronlanda kaj la dana. Danaj kronoj. Entute sur Gronlando loĝas nur 50 mil homoj. A total of just 50 thousand people live on Greenland.
Lando:
Gronlando.
Vort-listo almenaŭ – at least aparteni – to belong to eble – maybe, perhaps, possibly fakto – fact glacio – ice insulo – island kies – which one’s, of which, whose mem – itself, herself, self, himself
punkto – spot, point, dot, period regno – state, realm scii – to know, to know how stari – to stand sur – on, upon tamen – nevertheless, but, yet, however urso – bear (animal) zorgi – to worry, to care, to take care
Teksto kun traduko Nuko estas la plej granda urbo sur la plej granda insulo de la mondo, Gronlando. Nuuk is the largest city on the largest island in the world, Greenland.
Ĉu vi scias, kies estas Gronlando? Do you know who owns Greenland?
Ĝi fakte estas parto de la dana regno. It is actually part of the Danish state.
Tamen ekde la jaro 1979 Gronlando estas politike memstara. However, since the year 1979, Greenland has been politically independent.
Ĉu Gronlando apartenas al Eŭropo? Ne, almenaŭ ne el geografia vidpunkto.
Does Greenland belong to Europe? No, at least not from a geographical viewpoint.
Ĉu la glaciursoj zorgas, kies estas Gronlando? Kredeble ne. Do the polar bears care about who Greenland belongs to? Probably not.
Notoj Kies (whose) is a question word and correlative. Ĉu is a question word with which you create questions that are answered by yes or no. All you need to do is to take a statement and add ĉu, and it becomes a yes-or-no question. For example: Ĉu la pomo estas bona (Is the apple good?) – Jes, la pomo estas bona (Yes, the apple is good). 14 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Tradukekzerco Whose idea was it? Do you understand? Really?! That woman, whose name I forgot, is very famous. OK for you?
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: ĉu, kies, sur, ĝi, jaro, el, scias Nuko estas la plej granda urbo ______ la plej granda insulo de la mondo, Gronlando. Ĉu vi ______ kies estas Gronlando? ______ fakte estas parto de la dana regno. Tamen ekde la ______ 1979 Gronlando estas politike memstara. ______ Gronlando apartenas al Eŭropo? Ne, almenaŭ ne ______ geografia vidpunkto. Ĉu la glaciursoj zorgas ______ estas Gronlando? Kredeble ne.
Vojaĝo dek naŭ (19) - Bonvenon al Samarkando! Loĝantoj: Ĉefaj lingvoj: Valuto: Lando:
Ĉirkaŭ 400 mil. La uzbeka kaj la rusa. Somoj. Uzbekio.
Vort-listo aparte – separately, apart, particularly civilizo – civilization fondi – to establish, to found, to erect iri – to go jam – by now, already, yet
muzeo – museum nova – new, novel paco – peace solidara – standing together tra – through
15 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Teksto kun traduko Kiam fondiĝis Samarkando? When was Samarkand founded?
Jam antaŭ 5 mil jaroj – ĝi estas unu el la plej malnovaj centroj de la monda civilizo. It was already founded more than 5 thousand years ago – it is one of the oldest centers of world civilization.
Islamo venis al Samarkando en la oka jarcento, kiam araboj ekloĝis en la urbo. Islam came to Samarkand in the eighth century, when Arabs began to live in the city.
Kial Samarkando estis grava dum tiom da jaroj? Why was Samarkand important for so many years?
Ĉar tra ĝi iris la Granda Silka Vojo inter Eŭropo kaj Ĉinio. Because the Great Silk Road between Europe and China passed through it.
Kaj kial Samarkando estas aparte interesa por esperantistoj? And why is Samarkand especially interesting for Esperanto speakers?
Ĉar en ĝi esperantistoj fondis la Internacian Muzeon de Paco kaj Solidaro. Because Esperanto speakers founded the International Museum of Peace and Solidarity in it.
Notoj Kiam (when) is a question word and correlative. Kial (why) is a question word and correlative. To answer a why-question, you use ĉar (because).
Tradukekzerco When will you come? Why do you live in that city? Why didn’t you come? One day, when it’s warm, we should go to the sea. Why not?
= ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________ = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: aparte, malnovaj, venis, fondis, ĉar, fondiĝis, dum Kiam ______ Samarkando? Jam antaŭ 5 mil jaroj – ĝi estas unu el la plej ______ centroj de la monda civilizo. Islamo ______ al Samarkando en la oka jarcento, kiam araboj ekloĝis en la urbo. Kial Samarkando estis grava ______ tiom da jaroj? ______ tra ĝi iris la Granda Silka Vojo inter Eŭropo kaj Ĉinio. Kaj kial Samarkando estas ______ interesa por esperantistoj? Ĉar en ĝi esperantistoj ______ la Internacian Muzeon de Paco kaj Solidaro. 16 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Vojaĝo dudek (20) – Bonvenon al Kilimanĝaro! Ĉefaj lingvoj: Valuto: Rimarko: Lando:
La svahila kaj la angla. Tanzaniaj kaj kenjaj ŝilingoj. Monto, ne urbo. Tanzanio kaj Kenjo.
Vort-listo afabla – affable, good-natured, friendly, kind agi – to act agrabla – nice, pleasant, agreeable, enjoyable ajn – -ever, at all, -soever aktiva – active antaŭe – ahead, formerly, previously
migri – to hike, to migrate, to roam, to wander monto – mountain pinto – tip, summit, peak, point trankvila – tranquil, calm trejni – to coach, to train
Teksto kun traduko Kie ni estas, vi jam scias: sur la pinto de Kilimanĝaro. Where we are, you already know: on the peak of Kilimanjaro.
Kiu povas atingi la pinton, sur kiu ni nun estas? Who can reach the peak that we’re now on?
Tiuj, kiuj estas bone trejnitaj kaj ŝatas migregi. Those who are well trained and like to hike a lot.
Fakte, ni nun staras sur loko, kie antaŭe estis aktiva vulkano.
In fact, we’re now standing on a place where there used to be an active volcano.
Sed hodiaŭ Kilimanĝaro estas tute trankvila kaj afabla monto. But today Kilimanjaro is an entirely calm and friendly mountain.
“Kiu agas afable, vivas agrable,” kiel diras la proverbo.
“A person who acts kindly has a pleasant life,” as the proverb says.
Kaj mi deziras al vi afablan kaj agrablan pluvojaĝon, kien ajn vi iros! And I wish you a friendly and pleasant onward journey, wherever you go!
Notoj Kie (where) is a question word and correlative. Kiu (who/which) is a question word and correlative. 17 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Tradukekzerco Where are you? = ___________________________________ Where in the city do you live? = ___________________________________ Who is he? = ___________________________________ What city do you live in? = ___________________________________ Tomorrow I will be in that place, where you were yesterday. = ___________________________________ Where are you from? = ___________________________________
Plenigekzerco Vortoj: kiuj, pinton, ajn, de, aktiva, agas, hodiaŭ Kie ni estas vi jam scias, sur la pinto ______ Kilimanĝaro. Kiu povas atingi la ______ , sur kiu ni nun estas? Tiuj ______ estas bone trejnitaj kaj ŝatas migregi. Fakte, ni nun staras sur loko, kie antaŭe estis ______ vulkano. Sed ______ Kilimanĝaro estas tute trankvila kaj afabla monto. “Kiu ______ afable, vivas agrable” kiel diras la proverbo. Kaj mi deziras al vi afablan kaj agrablan pluvojaĝon, kien ______ vi iros!
Kvizo 4 1. Kiam vi volas manĝi? A) Bongustan suŝion. B) Post du horoj. C) Ĉar mi estas malsata. 2. Kiom da glaciursoj loĝas sur Gronlando? A) Jes. B) Ne. C) Multaj. 3. Kiu urbo fondiĝis antaŭ 5 mil jaroj? A) Samarkando. B) Kioto. C) Bruselo. 4. Ĉu vi konas ŝin? A) Jes, mi bone konas ŝin. B) Kial ne? C) Ĉu vere? 5. Kie estas Irkucko? A) Sur Gronlando. B) Urbo en Rusio. C) En Siberio. 6. Kies estas Esperanto? A) Ĝi apartenas al tiuj, kiuj lernis ĝin. B) Ĝi apartenas al Zam. C) Nenies. 7. Kial vi faris tion? A) Kiel mi volis. B) Kiom mi volis. C) Ĉar mi volis. 8. Saluton! A) Kial vi fartas? B) Kiel vi fartas? C) Kie vi fartas? 9. Kio estas Kilimanĝaro? A) Aktiva vulkano. B) Alta, trankvila kaj bela. C) Alta monto en Afriko. 10. Kia estas via nomo? A) Mia nomo estas Zam. B) Esperu ĉiam! C) Mia nomo estas mallonga.
18 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
Respondoj de la ekzercoj kaj kvizoj Vojaĝo 11 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Ŝi vivas en granda urbo. Eble ni venos morgaŭ. Ili verŝajne vivas en bela domo. Hodiaŭ ĝi funkcias, bonege! Bedaŭrinde li malsaniĝis. Ankaŭ vi estas tre bonvena.
Vojaĝo 12 1) 2) 3) 4)
Mi vidas la urbon. Ŝi havas belan aŭton. Hodiaŭ ni vizitos bonan amikon. Morgaŭ bona amiko vizitos nin.
Vojaĝo 13 1) 2) 3) 4)
Tiu hundo estas lia. Mi estas ŝia amiko. Nia aŭto ne funkcias. Ilia kato malaperis hieraŭ.
Vojaĝo 14 1) 2) 3) 4) 5)
Pardonu min, mi tute forgesis tion. Estus bonege se ŝi venus. Donu la libron al mi, mi petas. Venu tuj! Se mi nur havus monon…
Vojaĝo 15 1) 2) 3) 4) 5)
Laŭ mi estas tre bona ideo. Liaj amikoj multe ridis. / La amikoj de li multe ridis. Ŝi flugis de Pekino. Li vojaĝos per trajno. La libro de la vivo estas tre interesa.
Vojaĝo 16 1) 2) 3) 4)
Kio estas via nomo? Kiel vi fartas? Kio estas tio? Mi ne certas kio okazos nun. 19 el 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 7 / Vojaĝu kun Zam 11–20 (A Basic course)
5) Kiel vi vojaĝis?
Vojaĝo 17 1) 2) 3) 4) 5)
Kia estas la vetero hodiaŭ? Kia estas la manĝo? Kiom longe vi restos? Kia skandalo! Kiom aĝa vi estas? / Kiom da jaroj vi havas?
Vojaĝo 18 1) 2) 3) 4) 5)
Kies ideo ĝi estis? Ĉu vi komprenas? Ĉu vere?! Tiu virino, kies nomon mi forgesis, estas tre fama. Ĉu en ordo por vi? / Ĉu enorde por vi?
Vojaĝo 19 1) 2) 3) 4) 5)
Kiam vi venos? Kial vi loĝas en tiu urbo? Kial vi ne venis? Unu tagon, kiam estos varme, ni iru al la maro. Kial ne?
Vojaĝo 20 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Kie vi estas? Kie en la urbo vi loĝas? Kiu li estas? En kiu urbo vi loĝas? Morgaŭ mi estos tie kie vi estis hieraŭ. / Tie kie vi estis hieraŭ, mi estos morgaŭ. De kie vi estas?
Kvizo 3 1) A
2) C
3) B
4) B
5) C
6) B
7) A
8) B
9) B
10) B
2) C
3) A
4) A
5) C
6) A
7) C
8) B
9) C
10) C
Kvizo 4 1) B
20 el 20
Chapter 8 Grammatical overview Introduction.........................................................................................................................................................2 Grammatical terms .............................................................................................................................................2 Pronunciation.......................................................................................................................................................3 Parts of speech.....................................................................................................................................................5 Definite article......................................................................................................................................................6 Plural.....................................................................................................................................................................6 Object....................................................................................................................................................................6 Comparison..........................................................................................................................................................8 Possession.............................................................................................................................................................9 Pronouns.............................................................................................................................................................10 Verb forms..........................................................................................................................................................11 Adverbs...............................................................................................................................................................14 Prepositions........................................................................................................................................................15 Showing direction using -n..............................................................................................................................17 Numbers.............................................................................................................................................................17 Questions............................................................................................................................................................18 Negation.............................................................................................................................................................19 Participles...........................................................................................................................................................19 Correlatives........................................................................................................................................................21 Relative pronouns.............................................................................................................................................23 Word building....................................................................................................................................................25 Affixes.................................................................................................................................................................26
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
Introduction This is an overview of the Esperanto grammar needed for basic communication. If you are already comfortable with Esperanto, we recommend the use of the detailed lernu! grammar by Bertilo Wennergren. For even more detail, you can consult his website, Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko (http://bertilow.com/pmeg/ ) or the book version of that grammar. He also wrote the basis for this grammatical overview.
Grammatical terms To have a good understanding of Esperanto grammar, it’s necessary to know some terms. Below, there is a list of these terms, with short explanations. These explanations are not detailed, but they contain all of the basic information you need to know. Noun (Substantivo) A noun is a name of a person, place, thing, quality, or action. A noun answers the question “What is (it/he/she)?” For example: “John”, “London”, “house”, “softness”, “running” (as in “Running is fun”). Adjective (Adjektivo) An adjective describes a noun. An adjective answers the question “What kind / what sort is (he/she/it)?” For example: “pretty”, “good”, “long” and “big”. Plural (Pluralo) Plural means that there is more than one thing. For example: “people”, “ideas”. In Esperanto, adjectives must “agree with” their nouns – that means that if a noun is plural, then an adjective that describes it must also be plural. Although in English, we say “red apple” or “red apples”, in Esperanto, the word “red” has a plural form, used when “apples” is plural. It’s akin to saying “reds apples”, and it helps us correctly match up with adjective describes which noun. Verb (Verbo) A verb presents an action or a state of being. Verbs answer the question “To do what?”, “What is happening?”, “What (are you/is he/are they) doing?” For example: “to sing”, “stands”, and “was”. Adverb (Adverbo) Adverbs describe a verb, an adjective, another adverb, or a whole phrase or sentence. Examples of adverbs: “beautifully”, “shortly”, and “yesterday”. In English, adverbs often end in -ly.
2 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
Preposition (Prepozicio) A preposition is a small word that shows what role a phrase plays in a sentence. For example: “on”, “in” and “under”. Pronoun (Pronomo) Pronouns are words such as: I, you, she, he, it, us, they, one, himself/herself/itself. Affix, Prefix, Suffix (Afikso, Prefikso, Sufikso) An affix is a short set of letters added to a root word, in order to create a compound word with a new but related meaning. Affixes put after a root are called suffixes. Affixes put before a root are called prefixes. An example of a prefix in English is ex- (ex-husband, ex-employee). An example of a suffix in English is -ness (whiteness, foolishness). Subject (Subjekto) A subject is the primary word or phrase of a sentence. Usually (but not always) the subject is the thing that performs the action in a sentence. For example, in the sentence “I love you”, “I” is the subject. Object (Objekto) An object is the thing that is directly affected by the action in a sentence. For example, in the sentence “I love you,” “you” is the object.
Pronunciation Esperanto is written and spoken completely regularly and phonetically. Every letter is always pronounced the same way, and every word is pronounced exactly as it is written. The alphabet AB C Ĉ D E F GĜ H Ĥ IJ Ĵ K LM NO PRS Ŝ T U Ŭ V Z Vowels Letter
Pronunciation
Word example
A
like a in father
ami – to love
E
like e in pet
egala – equal
I
like i in machine
infano – infant
O
like o in November
oro – gold
U
like oo in moose
urbo – city
3 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
Consonants Letter
Pronounced
Word example
B
like English b
bela – beautiful
C
like English ts in mats
celo – goal
Ĉ
like ch in church
ĉokolado – chocolate
D
like English d
doni – to give
F
like English f
facila – easy
G
like g in gap
granda – large
Ĝ
like g in gem
ĝui – to enjoy
H
like English h
horo – hour
Ĥ
like ch in Scottish loch or in Bach
ĥoro – choir
J
like y in young
juna – young
Ĵ
like s in pleasure
ĵurnalo – newspaper
K
like English k
kafo – coffee
L
like English l
lando – country
M
like English m
maro – sea
N
like English n
nokto – night
P
like English p
paco – peace
R
like Spanish r, lightly trilled or flapped
rapida – fast
S
like English s
salti – to jump
Ŝ
like English sh
ŝipo – ship
T
like English t
tago – day
Ŭ
like English w
aŭto – car
V
like English v
vivo – life
Z
like English z
zebro – zebra
To spell aloud in Esperanto, for vowels, we simply pronounce the sound of the vowel. Therefore, A is pronounced “ah”, E is pronounced “eh”, and so forth. For consonants, we add the letter O. The letter H is pronounced “ho”, M is pronounced “mo”, and so on. The letters Q, W, X, and Y are not used in Esperanto. However, for the purpose of spelling foreign words that include these letters, these are their Esperanto names: Q – kuo W – duobla vo, vavo, or ĝermana vo X – ikso Y – ipsilono 4 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
The accent The accent is always on the next to last vowel of a word: vojo (VOH-yoh) , kantado (kahn-TAH-doh) , apud (AH-pood) , historio (hees-toh-REE-oh) , aŭdi (OW-dee) , ilia (ee-LEE-ah) Diphthongs The letter Ŭ is only found immediately after A or E. The combination aŭ or eŭ becomes one syllable. Therefore, the word aŭto (OW-toh), which means “automobile/car”, is not pronounced the same as auto (ah-OOH-toh) (which doesn’t mean anything). These are the correct pronunciations of Esperanto diphthongs: aŭ – “ow” like in “cow” eŭ – “eh-w”; pronounce the letter “e” like in “bed”, then add a “w” sound. aj – like “y” in “fly” ej – like “ey” in “they” oj – like “oy” in “boy” uj – like “uy” in Spanish “muy”. The sound is similar to the “ooey” in “gooey”, but pronounced as a single syllable, with the “-ey” part greatly reduced. It doesn’t sound the same as ui, which has two syllables (oo-ee). It also doesn’t sound like the English word “we”, which would be written as ŭi in Esperanto. The common Esperanto word kiuj (which) should be pronounced as KEE-ooy, not as “kiwi”. Every letter is pronounced in Esperanto, even if letters are doubled. Therefore, there is a difference in pronunciation between Finnlando (Finland) and Finlando (“end country”); the n is held longer in Finnlando. The word scii (to know) can be tricky for English speakers. The sc combination is pronounced according to the Esperanto rules for s (like English “s”) and c (like English “ts”). There are two i’s in scii, but both must be pronounced. The sc sound sounds like “sts” in English; for example, the word “toasts” would be written as tosc in Esperanto. Therefore, the correct pronunciation of scii is “stsEE-ee” – two syllables. Or two and a half, if you like: “s-tsEE-ee”.
Parts of speech Most words in Esperanto have endings which define their part of speech: Nouns
Adjectives
Verbs*
Adverbs**
-o
-a
-i
-e
domo – house
granda – large
vidi – to see
rapide – quickly
knabo – boy
juna – young
kuri – to run
buŝe – orally
muziko – music
ruĝa – red
esti – to be
hejme – at home
5 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
skribo – a writing
skriba – written
skribi – to write
skribe – in writing
*Not counting the basic form (-i), all verbs have five more forms to indicate tense and mood. You can find more in the section Verb forms. **Not all Esperanto adverbs end in -e. You can learn more about that in Adverbs.
Definite article La is the definite article. In English, the definite article is the word “the”. Unlike in some languages, its form never changes. la hundo – the dog la domo – the house la knaboj – the boys la tabloj – the tables There is no indefinite article. In English, the indefinite article is the word “a” or “an”. When you would use “a” or “an” in English, simply say nothing in Esperanto. hundo – dog, a dog, some dog arbo – tree, a tree, some tree
Plural You can make a word plural by adding -j. If a noun is plural, the adjective describing it must also receive the plural -j ending. This convention helps preserve Esperanto’s flexible word order. bela hundo belaj hundoj La knaboj estas junaj.
– a beautiful dog – beautiful dogs – The boys are young.
blua kuniklo bluaj kunikloj ruĝa kaj blua kunikloj ruĝaj kaj blua kunikloj
– a blue rabbit, blue rabbit – blue rabbits – red and blue rabbits (a red rabbit and a blue rabbit, together) – red and blue rabbits (more than one red rabbit, and one blue rabbit, together)
Object The grammatical term “object” has a special meaning; it’s not an object in the sense of a knickknack sitting on a shelf. A grammatical object shows which thing is directly affected by an action. For example, for the sentence “The boy writes a letter,” you can ask yourself “What is happening? There is someone who is writing.” This is the action, expressed by the verb. Who is writing? – the boy is writing. Therefore, “the boy” is the subject, the one performing the action. What is being written? – A letter is being written; the boy is writing a letter. Therefore, “letter” is 6 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
an object, that which is directly affected by an action. The ending -n indicates an object. You should put -n at the end of a word which indicates an object of an action. La knabo vidas la hundon. – The boy sees the dog (obj.) La hundo vidas la knabon. – The dog sees the boy (obj.) Use of the -n ending to mark the accusative allows us to use flexible word order in Esperanto. These two sentences have the opposite meanings, but their word order is the same: La knabo la fiŝon manĝas. – The boy eats the fish. (literally: The boy the fish[object] eats) La knabon la fiŝo manĝas. – The fish eats the boy. (literally: The boy[object] the fish eats) An adjective that describes the object of a sentence needs to have the -n ending. La knabo havas belan hundon. – The boy has a beautiful dog You should also put -n after a plural ending -j for objects that are plural. La hundo vidas la belajn katojn. – The dog sees the beautiful cats English doesn’t normally mark the object of a sentence, except for some pronouns (like the pair he [subject] – him [object]), so it can be tricky for native English speakers to decide which word in the sentence is the object, and needs the -n ending. One hint is that in English, the word order is normally subject – verb – object. This is also true in Esperanto; the noun that comes right after the verb is normally the object of a sentence. So in the sentence “I eat apples”, “apples” is the object. This is no longer the case if there is a preposition between the verb and the second noun; “I live in a house” has the preposition “in” between the verb (live) and the second noun (house), so “house” isn’t the object, and wouldn’t get the -n ending in the Esperanto equivalent of this sentence. Be careful about using the accusative, since the addition of the -n ending can completely change the meaning of the sentence. Take a look at the following sentences and their translations: Mi ŝatas manĝi tion pli ol vi. – I like to eat that more than you do. Mi ŝatas manĝi tion pli ol vin. – I like to eat that more than I like eating you. Mi amas ŝin same forte kiel vi. – I love her as strongly as you do. Mi amas ŝin same forte kiel vin. – I love her as strongly as I love you. Vi farbas la domon ruĝan. – You’re painting the red house. Vi farbas la domon ruĝa. – You’re painting the house red. This grammar is by no means comprehensive, but here is a summary of some other uses of the -n ending: -n can be used instead of prepositions to show time or measurement: Mi dormis dum unu horo. – Mi dormis unu horon. (I slept for one hour.) 7 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
En lundo mi vizitos vin. – Lundon mi vizitos vin. (I’ll visit you on Monday.) En la 22-a de junio mi venos. – La 22-an de junio mi venos. (I’ll come on June 22nd.) Mi estas je 20-metra distanco de vi. – Mi estas 20 metrojn for de vi. (I’m 20 metres away from you.) Li estas alta je du metroj. – Li estas du metrojn alta. (He’s two metres tall.) -n can show direction or destination of movement: In limited cases, -n can be used after a preposition to show an action that is moving in a direction, as opposed to action occurring in a place. Not every preposition in Esperanto can be used with -n to indicate direction of movement. The prepositions that can be used with -n are: sur, sub, en, apud, antaŭ, malantaŭ, post, inter, trans, ekster, super, ĉirkaŭ, and kontraŭ. Mi promenas en la arbaro. – I walk in the forest. Mi promenas en la arbaron. – I walk into the forest. Mia amiko kuras trans la strato. – My friend is running, on the other side of the street. Mia amiko iras trans la straton. – My friend runs across the street. (my friend was on this side of the street, but is now crossing to the other side) Li saltas sur la tablo. – He jumps on the table. Li saltas sur la tablon. – He jumps onto the table. -n can also be used to show direction after adverbs that indicate location: Mi estas hejme. – I’m home. Mi iras hejmen. – I go home. (hejmen = homewards, toward home) Vi estas tie. – You’re there. Vi kuras tien. – You are running over there. (to that place, toward that place)
Comparison Comparisons are made in Esperanto using the words pli, meaning “more”, and plej, meaning “most”. Pli and plej can be used with both adjectives and adverbs in Esperanto: granda – large pli granda – larger (literally: more large) plej granda – largest (literally: most large) Mi deziras la plej grandan pecon de kuko. – I want the largest piece of cake. rapide pli rapide plej rapide Mi vidis la ĉevalon kiu kuris plej rapide.
The comparison word is ol. 8 el 29
– quickly – faster (literally: more quickly) – fastest (literally: most quickly) – I saw the horse that was running the fastest.
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
La tablo estas pli granda ol la seĝo. La elefanto estas pli granda ol la kuniklo.
– The table is larger than the chair – The elephant is larger than the rabbit.
The word plej is not used with ol – just as in English, we can say that something is “more than” (pli ol) something else, but not “most than”. We use the mal- prefix, indicating an opposite, to form the words malpli (less) and malplej (least). malpli granda – smaller malplej granda – smallest
Possession Esperanto has no direct equivalent of the -’s ending that English uses to show possession. The word de is used instead. La hundo de la knabo. – the boy’s dog (literally: the dog of the boy) La pordoj de la domo. – the house’s doors (literally: the doors of the house) You can also express possession by using possessive pronouns and correlatives ending in -es (which will be discussed later in this chapter). Possessive pronouns are constructed by adding the adjective -a ending to a pronoun. The -es suffix can only be used on other elements of the correlative table; you can’t affix it to anything else. Therefore, it is not possible to say *Johanes* to mean “John’s”; you have to say de Johano. mia hundo ies hundo
– my dog – someone’s dog
Pronouns Personal pronouns
Possessive pronouns
mi – I
mia – my
vi – you
via – your
ŝi – she
ŝia – her
li – he
lia – his
ĝi – it
ĝia – its
ni – we
nia – our
ili – they
ilia – their
oni – one, someone, anyone
onia – one’s, someone’s, anyone’s
si – himself / herself / itself / themselves
sia – his / her / its / their own 9 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
When a personal pronoun is an object, it takes the -n ending. Mi amas vin. – I love you Ili vidas ĝin. – They see it The possessive pronouns can have the plural ending of -j and the object ending of -n; they behave exactly like regular adjectives. Ŝi amas mian fraton. – She loves my brother Mi vidas viajn domojn. – I see your houses Si Si is a reflexive pronoun, used with nouns or with third-person pronouns (ŝi, li, ĝi, ili, and oni). Si always refers back to the subject of a sentence, which is performing an action on itself. Si is never used with first- or second-person pronouns (mi, vi, and ni), and si and its possessive form sia can never be the subject of a sentence. Mi pensas pri mi. – I think about myself Vi pensas pri vi. – You think about yourself Li pensas pri li. – He thinks about him (another “him”, not the subject) Li pensas pri si. – He thinks about himself Li promenas kun sia hundo. – He walks with his dog. Mi kun mia fratino venos. – I will come with my sister. *Sia frato pensas pri li.* → Ŝia frato pensas pri li. – Her brother thinks about him. Oni Oni is an indefinite pronoun, used when you want to talk about any person, many people or some undefined people, or a person whose identity you don’t want to reveal, etc. Oni is normally singular, but can also be plural. Oni does not indicate gender. In everyday English, we often use words like “you” or “they” to express this meaning, a sort of impersonal “you” or “they” that doesn’t actually refer to anyone in particular. Oni pensas pri si mem.
– One thinks about oneself / You think about yourself / People think about themselves. Oni ne volus esti ekstere dum ŝtormo. – You wouldn’t want to be outdoors during a storm. Oni diras, ke estos varme morgaŭ. – They say that it’ll be warm tomorrow.
10 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
Verb forms Ending
Explanation
Examples
-i
basic form (infinitive)
esti – to be, skribi – to write
-as
present tense (present)
estas – is/am/are, skribas – write/writes
-is
past tense (preterite)
estis – was/were, skribis – wrote
-os
future tense (future)
estos – will be, skribos – will write
-us
conditional form (conditional mood)
estus – would be, skribus – would write
-u
command form (volitive mood)
estu silenta – be quiet!, skribu – write! Li estu silenta. – He should be quiet. Vi skribu. – You should write.
Verb tenses English uses many complex verb tenses, to express very specific situations; for example, we say not only the simple “I went to the store”, but also the more complex “I had gone to the store”, “I was going to the store”, “I have gone to the store”, etc. We can express all of these tenses in Esperanto, but we usually don’t. Normally, we express verbs as simple past, present, or future tenses, using the endings in the table above. The -us ending doesn’t express a particular tense. Mi ne venus could be translated as “I wouldn’t come”, but depending on context, it could also mean “I wouldn’t have come” or “I wouldn’t be coming”. Complex verb tenses are used only when the speaker or writer has a special reason to be extremely specific about the timing of an action. The complex tenses are formed using participles, with a form of the verb esti (to be). But don’t spend hours puzzling over which compound tense to use to precisely translate an English verb form – just use a simple tense. Trust us, the tense you’re writing about will be perfectly clear through context. It’s considered good Esperanto style, and it’s easier, too! Complex verb constructions Complex verb constructions consist of a main verb and another verb with the same subject, which always takes the infinitive form. These complex verb constructions can be used with many different verbs, but they are especially common with the verbs povi (to be able), devi (to have to), and voli (to want). Mi volas manĝi. – I want to eat. Mi ne povis veni. – I wasn’t able to come. Mi devos labori. – I will have to work. Verbs without a subject In Esperanto, almost all verbs must have a subject. However, there are also some verbs that can be used without subjects. Therefore, just one of these verbs is needed to make a complete sentence. These verbs are called “verbs without subjects” or “impersonal verbs”. Here are some 11 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
sentences using verbs without subjects: Temas ne pri li, sed pri ŝi. Pluvas, fulmas kaj tondras. Estas varme. Tagiĝas.
– It’s not about him, but about her. – It’s raining, and it’s thundering and lightning. – It’s hot. – Day is breaking.
But sometimes even these verbs can be used with subjects. For example: Tiu libro temas pri amo. – That book is about love. Ĉiuspecaj demandoj pluvis sur ŝin. – All kinds of questions rained onto her. Note that in English, all verbs must have subjects. When we have verbs with no clear subjects, like weather verbs, we use the pronoun “it” as a sort of place holder, a sort of fake subject. We also use “it” in English to refer back to whole phrases; in Esperanto, we use impersonal verbs in these cases. As you can imagine, English uses “it” far more than Esperanto uses ĝi! English – It is raining. Esperanto – Pluvas. (impersonal verb) English – It is good to see you. (it = to see you) Esperanto – Estas bone vidi vin. (impersonal verb estas, no subject) Use of the -u verb ending The verb ending -u does not show the time of the action. It is used to express a wish or intention of the speaker (whether a command, a request, or a desire). Rakontu pri via vojaĝo! – Tell us about your trip! Diru vian nomon! – Tell us your name! In the above examples, the verbs are used without a subject. In such cases, the second-person pronoun vi is understood. Venu rapide! = Venu vi rapide! (Come quickly!) Manĝu! = Manĝu vi! (Eat!) Estu kun mi! = Vi estu kun mi! (Be with me!) Marko, donu al mi tion. = Marko, vi donu al mi tion. (Give me that, Mark.) You can leave off the pronoun vi only in the main clause. In subclauses, you have to use it. Legu la libron. – Read the book. Mi volas, ke vi legu la libron. – I want you to read the book. For the other persons (first and third), both in main clauses and in subclauses, you have to use the verb with the pronoun, otherwise people will think that you mean the second person. Ni komencu! – Let’s start! Mi estu! – I should be! Ĉu ni jam iru tien? – Should we go there already? 12 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
Ili mem faru tion! – They should do it themselves! Kiel mi komprenu tion? – How should I interpret that? Ŝi aĉetu, kion ŝi bezonas. – Let her buy what she needs. The ending -u is used also in subclauses after words like ke (that) and por ke (so that), if the main clause of the sentence in some way shows will, desire, aim, etc. Note that this rule applies even when the verb of the main clause has some other time. Ili volas, ke vi laboru. – They want you to work. Mi multe legos, por ke poste mi povu bone prelegi. – I read a lot, so that afterward I can lecture well. (literally: so that I should be able to lecture well.) Skribu la leteron tuj, por ke ni sendu ĝin ĝustatempe. – Write the letter immediately, so that we can send it in time. Ŝiaj gepatroj petis, ke li morgaŭ vizitu ilin. – Her parents asked that he visit tomorrow. To better understand the use of the -u ending in subclauses, compare the following sentences: Ŝi diris, ke ŝi venos morgaŭ. – She said that she will come tomorrow. Mi petis, ke ŝi venu morgaŭ. – I asked her to come tomorrow. Mi ĝojas, ke vi bone fartas. Mi deziras, ke vi fartu bone.
– I’m glad you’re doing well. – I want you to be well.
Mi kuris tiel rapide, ke li ne povis kapti min. – I ran so fast that he could not catch me. Mi volis kuri tiel rapide, ke li ne povu kapti min. – I wanted to run so fast that he could not catch me. The word bonvolu is a u-form verb that you will encounter frequently. It is used to express a will or desire in a gentler way. It’s like saying “please” in English. After the verb bonvolu, always use the infinitive form of the verb. Bonvolu sidi ĉi tie! – Please sit here! Bonvolu veni morgaŭ! – Please come tomorrow! Bonvolu esti ĝentila! – Please be nice!
Adverbs Adverbs are words that indicate manner, place, time or quantity; for example: ankoraŭ – still, yet almenaŭ – at least apenaŭ – hardly, barely baldaŭ – soon preskaŭ – almost eĉ – even jam – already jen – here is, behold ĵus – just, just now morgaŭ – tomorrow hodiaŭ – today hieraŭ – yesterday nun – now nur – only plu – more, else, further tre – very tro – too, too much tuj – immediately for – away
13 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
It’s also possible to create adverbs from other words by using the -e ending. The meaning of the base word determines whether it becomes a manner, place, time or quantity adverb. rapida – quick skribi – write hejmo – home nokto – night multaj – many
rapide – quickly (adverb of manner) skribe – in writing (adverb of manner) hejme – at home (place adverb) nokte – at night (time adverb) multe – much (quantity adverb)
When should I use -a (adjective form) or -e (adverb form)? An adjective has the ending -a. An adjective describes a noun and indicates quality or a property. It answers the question “what kind?” and it takes the same ending (-n, -j, -jn) as the noun which it describes. An adverb has the ending -e. It describes verbs, adjectives, and other adverbs by telling the manner, location, circumstance, etc. and answers the questions “where?”, “how?”, “when?”, or “to what degree?”. The difference between an adjective and an adverb is that an adjective can only describe a noun (or a noun and verb at the same time) while an adverb can not describe a noun. Ŝia danco estas bela. Ŝi dancas bele.
– Her dance is beautiful. – She dances beautifully.
Tio estas bona. Estas bone.
– That is good. – It is good. (literally: is well)
La ĉambro estas varma. En la ĉambro estas varme.
– The room is warm. – It is warm in the room. (literally: in the room is warmly)
La koloro de ŝiaj haroj estas bela. – The color of her hair is beautiful. Ĉi tie estas tre bele. – It is very beautiful here. (literally: here is very beautifully) Somere estis tre varma vetero. Lia amiko estas tute prava.
– In the summer there was very warm weather. (literally: “summer-ly” was very warm weather) – His friend is quite right.
Prepositions Preposition
Translation
Example
al
to
Mi iras al vi. – I’m going to you. 14 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
anstataŭ
instead of
Mi iras anstataŭ vi. – I’m going instead of you.
antaŭ
in front of, before
Mi iras antaŭ vi. – I’m going in front of/before you.
apud
near, next to
Mi iras apud vi. – I’m going near you.
ĉe
at, near, with
Mi sidas ĉe komputilo. – I’m sitting at a computer.
ĉirkaŭ
around
Estas muro ĉirkaŭ la domo. – There is a wall around the house.
da
of (quantities)
Ni havis multe da gastoj. – We had a lot of guests.
de
of, from
Mi iras de la domo. – I’m going from the house.
dum
while, during
Ni iris dum tri minutoj. – We went for three minutes.
ekster
outside (of)
Mi estas ekster la urbo. – I am outside of the city.
el
out of, from within
Mi iras el la urbo. – I’m going out from the city.
en
in
Mi ripozas en la domo. – I’m resting in the house.
ĝis
until
Mi dormos ĝis mateno. – I will sleep until morning
inter
among, between
Mi iras inter la domoj. – I’m going between the houses.
je
(no fixed meaning; based on context)
Li kredas je Dio. – He believes in God Mi venos je la tria. – I will come at three o’clock.
kontraŭ
against
Mi iras kontraŭ via volo. – I’m going against your wish.
krom
except
Ĉiuj krom mi iris. – Everyone, except me, went.
kun
together with
Mi iras kun vi. – I’m going with you.
laŭ
according to
Mi iras laŭ la vojo. – I’m going along (according to) the way.
malgraŭ
in spite of
Mi iras malgraŭ la pluvo. – I’m going in spite of the rain.
per
with (by means of)
Mi vojaĝas per trajno. – I’m traveling by train.
por
for
Mi eniras por manĝi. – I’m entering to eat.
po
at the rate of , each
Ni trinkis po du glasojn – We drank two glasses each.
post
after (time)
Mi iras post vi. – I’m going after you.
preter
past, beyond
Mi iras preter vi. – I walk past you.
pri
about, concerning
Mi pensas pri vi. – I’m thinking about you.
pro
for (because of)
Mi eniras pro la pluvo. – I’m entering because of the rain.
sen
without
Mi iras sen vi. – I’m going without you.
sub
under
Estas ŝuo sub la lito. – There is a shoe under the bed.
super
above
Balono ŝvebas super mia domo. – A balloon hovers above my house.
sur
on (position)
Birdo staras sur la tegmento. – A bird stands on the roof. 15 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
tra
through
Mi vojaĝas tra la urbo. – I travel through the city.
trans
across
Mi iras trans la straton. – I’m going across the street.
Use of De De is a word used to express many concepts. The base meaning is “of”, but it can sometimes be translated as “from” or “by”. It can indicate movement away from something, possession, origin, cause, time, or composition. Mi venas de la urbo. – I come from the city. Ĝi estas la libro de mia frato – It is my brother’s book. Mi ricevis kison de vi. – I received a kiss from you. Mi ridas de ĝojo. – I laugh from joy. De nun mi amas vin. – From now on, I love you. Glaso de biero. – Glass of beer (a glass intended to hold beer, or which now contains beer) Use of Da Da is used between a quantity word and the measurement you’re expressing. Some people find it hard to decide when to use de or da, but there’s a simple rule. If you’re not talking about quantities, don’t use da. Da links an expression of quantity (an adverb or a noun) with a noun that indicates what it’s a quantity of. kilogramo da rizo – kilogram of rice du litroj da lakto – two liters of milk multe da bananoj – many bananas Note the difference between: glaso da biero – a glass of beer (emphasis on the beer, a glass-sized quantity of beer) glaso de biero – a glass of beer (emphasis on the glass, a glass intended for use with beer) Use of Je When no other preposition works, you can use the indefinite preposition je. Li kredas je Dio. – He believes in God. Another usual use of je is in time expressions: je la tria horo – at three o’clock The ending -n instead of a preposition Instead of using a preposition, you can use the -n ending to express time and measurement. En la 22-a de junio mi venos. – La 22-an de junio mi venos. (I will come on the 22nd of June.) Mi estas je 20-metra distanco de vi – Mi estas 20 metrojn for de vi. (I am 20 meters away from you.) Mi dormis dum ses horoj – Mi dormis ses horojn.
16 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
(I slept for six hours.)
Showing direction using -n After prepositions, use the basic word form without -n. pri la knabo – about the boy en la domoj – in the houses al la urbo – to the city After a preposition that indicates a place, you can use -n to show motion toward that location. Infano saltas sur la lito. – A child is jumping on the bed. Infano saltas sur la liton. – A child jumps onto the bed. La infano kuras en la domo. – The child is running in the house. La infano kuras en la domon. – The child runs into the house. -n works the same way after adverbs which indicate location. hejme – at home hejmen – [to] home, homewards urbe – in the city urben – to the city kie – where kien – to where tie – there tien – to there
Numbers Basic numbers Numbers in their basic forms are also referred to as “cardinal numbers” in many grammatical texts. 0 – nul 1 – unu 2 – du 3 – tri 4 – kvar
5 – kvin 6 – ses 7 – sep 8 – ok 9 – naŭ
10 – dek 100 – cent 1000 – mil 1 000 000 – miliono
Other numbers are created by joining the basic numbers together. 11 – dek unu 12 – dek du 20 – dudek 25 – dudek kvin 237 – ducent tridek sep 1983 – mil naŭcent okdek tri 2002 – du mil du 2 345 678 – du milionoj tricent kvardek kvin mil sescent sepdek ok Tens and hundreds are joined to form one word. 17 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
dudek (20)
tridek (30)
ducent (200)
tricent (300)
Everything else should be spoken and written as separate words, including thousands. The millions and above are treated as regular Esperanto nouns, and are plural when referring to more than one million. dek unu (11) du mil (2000) miliono (1 000 000) tri milionoj (3 000 000) Numbers do not receive the -n ending when they are in their basic form. Mi vidas tri domojn. – I see three houses. Ordinal numbers (numbers in the form of “first”, “second”, etc.) are created by the ending -a. They behave like normal Esperanto adjectives, and they can receive grammatical endings accordingly. unua – first dua – second deka – tenth okdek naŭa / okdek-naŭa – eighty-ninth (correct both with and without the hyphen) Mi legas la unuan libron. – I am reading the first book. Numbers can also receive the -e ending to indicate an adverb: unue – firstly due – secondly
Questions All questions in Esperanto contain a question word; a few examples are kio (what), kiel (how), and ĉu (is it true that…?) Kio estas tio? – What is that? Kiel vi fartas? – How are you? Kiam vi venos? – When will you come? Ĉu vi venos? – Will you come? Ĉu For questions that are answered with “yes” or “no”, the question word ĉu is used. Ĉu is easy to use; simply take a statement of fact and add the word ĉu to the beginning to turn it into a yes or no question. Ŝi estas knabino. – She is a girl. Ĉu ŝi estas knabino? – Is she a girl? Ĉu la knabino estas juna? – Is the girl young? Jes, ŝi estas juna. – Yes, she is young
Negation The word ne means “no” or “not”. Mi ne estas juna. – I’m not young Ne, mi ne ŝatas ĝin. – No, I don’t like it. 18 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
La hundo ne volas veni.
– The dog doesn’t want to come.
Ne stands in front of the negated word. This is usually the verb, but ne can also negate other words. Mi manĝas ne pomon, sed piron. – I’m eating not an apple, but a pear Ne mi manĝas pomon. – I’m not the one who is eating an apple. (someone else is eating an apple) For negation you can also use the correlatives that start with neni-: Mi komprenas nenion. – I understand nothing. Mi neniam estis tie. – I was never there. Neni-words always negate the whole sentence. A double negative can make the sentence positive. Mi ne faras nenion. – I am not doing nothing. (I am doing something) Mi ne povas ne veni. – I cannot help but come. Sometimes after another negative word, we use the conjunction nek, which means “nor”. Mi ne vidis lin, nek lian patron. – I did not see him, nor his father. Neniu leciono nek prelego plaĉis al ŝi. – No lesson or lecture pleased her. A double nek means “neither… nor”. Mi vidis nek lin, nek lian patron. Mi ŝatas nek drinki nek fumi.
– I saw neither him, nor his father. – I like neither drinking nor smoking.
You will find more neni-words in the section on Correlatives.
Participles A participle is a word that presents an action as a quality or state of something: writing, beaten, closed, etc. In English there are two types of participles: present participles, which are usually formed with the ending -ing (e.g. writing, doing, seeing), and past participles, which are usually formed with the endings -en or -ed (e.g. given, closed, written). In Esperanto, there are six types of participles. Active Participles
Example
Passive Participles
Example
Meaning
-ant-
konstruanta = building
-at-
konstruata = being built Happening now
-int-
konstruinta = having built
-it-
konstruita = having been Already built happened
-ont-
konstruonta = going to build
-ot-
konstruota = going to be Will happen built
19 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
(Note the similarity to the present, past, and future tense endings -as, -is, -os.) Active Participles The active participles describe the state of the action’s subject; that is, of the thing or person doing the action. skribanta – writing skribinta – having written skribonta – going to write skribanta knabo – a boy who is writing skribinta knabo – a boy who has written Mi estis skribanta. – I was writing. Ili estos skribantaj. – They will be writing. Ŝi estis skribonta. – She was going to write. With the -o ending, we indicate the person who performs the action: skribanto – writer (one who writes, or is writing now) skribinto – one who wrote skribonto – one who is going to write Participles can also be used as adverbs, usually to indicate an action that occurred at the same time as another action. The usual translation of “____-ante” is “while ____-ing”; “____-inte” is usually translated as “having ____-ed”, and “____-onte” would normally be translated as “when about to ____” Skribonte leteron, li serĉis paperon. – When about to write a letter, he looked around for some paper. Skribante li pensis pri ŝi. – While writing, he thought about her. Skribinte al ŝi, li legis libron. – After having written to her, he read a book. Passive participles The passive participles express a quality of the action’s object; that is, of the person or thing that is being acted upon by something else. skribata – being written skribita – been written skribota – going to be written skribata letero – a letter which is being written skribita letero – a letter which has been written La letero estas skribata de mi. La letero estis skribata de ŝi. La letero estis skribita de li.
– The letter is being written by me. – The letter was being written by her. – The letter was written by him.
20 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
Correlatives Correlatives are created using a special table of “word beginnings” and “word endings”. Each correlative word is created using one of five beginnings, with one of nine endings (described in the tables below). The correlatives can be used for question and answer words, for nouns and adverbs expressing time and quantity, and for linking two parts of a sentence, where a certain word is used as a subject in one part, and as an object in another. This may sound confusing, but take a look at the complete correlative table below, and you’ll soon understand. Beginning
Meaning
Ending
Meaning
ki-
what___, which
-o
___thing
ti-
that ___
-u
___one, individual; can also be used as an adjective
i-
some___, any___
-a
___kind of, sort of
ĉi-
every ___
-el
___manner, in ___ way
no ___
-e
___place, in ___ place
neni-
-am
___time, at ___ time
-om
___quantity (amount)
-al
___reason, for ___ reason
-es
___one’s
Together they form a table: kio – what, what thing
tio – that, that thing
io – something, anything
ĉio – everything, all things
nenio – nothing
kiu – who, which tiu – that person, one that one
iu – someone, somebody
ĉiu – everyone, everybody
neniu – no one, nobody
kia – what kind of, what (a)
tia – that kind of, such a
ia – some kind of, ĉia – every kind any kind of of, all kinds of
nenia – no kind of
kiel – how, in what way
tiel – that way, thus, like that, so
iel – somehow, in ĉiel – in every some way way
neniel – in no way
kie – where, in what place
tie – there, in that ie – somewhere, place anywhere, in some place
ĉie – everywhere, nenie – nowhere, in every place in no place
kiam – when, at what time
tiam – then, at that time
ĉiam – always, at all times
iam – sometime, anytime, ever
21 el 29
neniam – never, at no time, not ever
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
kiom – how tiom – so much, much, how many, as many, that what quantity quantity
iom – some, some ĉiom – the whole quantity quantity, all of it
neniom – not a bit, none, no quantity
kial – why
tial – for that reason
ial – for some reason
ĉial – for every reason
nenial – for no reason
kies – whose
ties – that one’s
ies – someone’s
ĉies – everyone’s
nenies – no one’s
Ĉi The word ĉi expresses closeness and is used with the ti- and ĉi-words, either before or after them. tie ĉi / ĉi tie – here tiu ĉi / ĉi tiu – this one ĉio ĉi / ĉi ĉio – all of this Ĉi can also be used with nouns and adverbs. Note the differing use of hyphens for the noun and adverb usages: ĉi-somere – (in) this summer ĉi-foje – at this time, on this occasion ĉi-nokte – tonight (on this night) ĉi somero (= ĉi tiu somero) ĉi nokto (=ĉi tiu nokto)
– this summer – this evening, this night
Ajn The word ajn means “…ever”: kiam ajn – whenever kiu ajn – whoever neniam ajn – never ever (stronger version of “neniam”)
Relative pronouns The ki-words are also used as relative pronouns. They introduce subclauses, and are called “relative” because they relate directly back to something that is mentioned in the main sentence. Tio, kion li diris, estas bona. – What he said is good (literally: “That, which he said, is good”) La knabino, kiu staras tie. – The girl, who stands there. La hundo kiu kuras estas bruna. – The dog which is running is brown. Ki- correlatives in more detail You will use the ti- and ki- correlatives very frequently when speaking Esperanto. The ki- correlatives can serve to repeat the idea of a noun, a pronoun, or even a whole phrase from the main sentence. They can be used to ask a direct question, or to form an indirect question in the middle of a sentence. You will see ki-words used for all of these purposes in the examples 22 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
below. Here are some examples of those concepts: Correlative: Mi faras ion, kion mi faris antaŭe.
– I am doing something that I have done before.
Direct question: Kion vi faras?
– What are you doing?
Indirect question: Mi ne scias, kion li faras.
– I don’t know what he is doing.
Here is some guidance on how to use individual ki- words: Kiu Kiu replaces a previously expressed noun or pronoun and typically is used for definite people or things. In English, it is often translated as “which”, “who”, or “that”. Mi vidis knabon, kiu manĝis torton. – I saw a boy who was eating a pie. Ŝi aĉetis la plej belan robon, kiu estis en la vendejo. – She bought the prettiest dress that was in the store. When kiu is the direct object in the subclause, the -n ending is added to it. La filmo, kiun ni spektis hieraŭ, estis tre interesa. – The film that we saw yesterday was very interesting. Montru al mi la libron, kiun vi ĵus aĉetis. – Show me the book that you just bought. The -j ending shows that the word is plural. Mi vidis knabojn, kiuj manĝis torton. Montru al mi la librojn, kiujn vi ĵus aĉetis.
– I saw boys who were eating pie. – Show me the books that you just bought.
Kio Kio is used to replace the idea of the main clause or to present something indefinite. If you are replacing an entire phrase, not just a noun, use kio, rather than kiu. In English, kio is normally translated as “what”. Since kio is used to represent indefinite, nonspecific ideas, it is never plural; therefore, you will never see the form *kioj*. It is never used to describe a noun, so is never used to say *kio domo* or *kio ideo*; instead, use kiu domo or kiu ideo. Tio, pri kio li parolis, ŝajnis nekredebla. – What he was talking about seemed unbelievable. Mi tre bone scias, kio ĝojigas vin. – I know very well what makes you happy. When kio acts as an object in the clause, the -n ending is added to it. Mi faros ĉion, kion mi povos. – I will do everything that I can. Vi rakontis al mi ion, kion mi neniam forgesos. 23 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
– You told me something that I will never forget. Kies Kies introduces a clause which shows possession or ownership. It is normally translated as “whose” in English. Ĉi tien venos kantistoj, kies kantoj estas tre popularaj. – Singers whose songs are very popular will come here. La knabino, kies haroj estas tre belaj, venis al mia frato. – The girl, whose hair is very pretty, came to my brother. Kiam Kiam introduces a clause which describes time. It is normally translated as “when”. En tiu tempo, kiam mi manĝis, ŝi televidis. – In that time while I was eating, she was watching TV. Kiam mi venis al li, li dormis. – When I came to him, he was sleeping. Kie Kie introduces a clause which describes location. It is normally translated as “where”. Mi volis resti tie, kie mi estis. – I wanted to remain (there) where I was. Apud tiu loko, kie li loĝas, estas granda arbaro. – Next to the place where he lives is a large forest. The -n ending is added to kie to show direction of movement; the meaning becomes “to where?”. En tiu loko, kien mi venis, estis multe da homoj. – In the place that I came to, there were many people. Kia Kia introduces a clause which describes properties or qualities. It is often translated as “what sort of”, “what kind of”, or “how”. Li estis tia, kia li devus esti. – He is how he had to be. Hodiaŭ ne estas tia bela tago, kia estis hieraŭ. – Today is not the kind of pretty day that it was yesterday. When kia acts as an object in the clause, the -n ending is added to it. Li manĝis tian bongustan viandon, kian li ankoraŭ neniam antaŭe manĝis. – He ate the kind of tasty meat that he had never before eaten. The -j ending shows that the word is plural. Mi aŭskultis tiajn kantojn, kiajn mi kutime neniam aŭskultas. – I heard the kind of songs that I usually never hear. Kiel 24 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
Kiel introduces a clause which describes manner or degree. It is often translated as “like” or “how”. Neniam estos tiel, kiel estis antaŭe. – It will never be like how it was before. Li volis nin helpi tiel, kiel li povis. – He wanted to help us in the way that he could. Kiom Kiom introduces a clause which describes a quantity or measure. It is often translated as “how much”, “as much” or “as many”. Manĝu tiom multe, kiom vi volas. – Eat as much as you want. Mi donis al ili tiom da bombonoj, kiom mi havis. – I gave them as many candies as I had. Kial Kial introduces a clause which describes a cause or motive. It is often translated as “why”. Unu el la ĉefaj kaŭzoj, kial homoj lernas Esperanton, estas tio, ke ĝi estas facile lernebla. – One of the main reasons why people learn Esperanto is that it is easy to learn.
Word building One root in Esperanto can make many words when combined with various grammatical word endings, or with Esperanto’s system of affixes. That means that you don’t need to memorize as many words as in other languages, yet you can still express yourself easily. Esperanto’s word endings, which mark grammatical function, can also be used to increase your vocabulary: Root word = skribskribo – (the act of) writing skriba – written skribi – to write skribe – in writing Root word = interesintereso – an interest interesa – interesting interesi – to interest [someone] interese – interestingly, in an interesting way You can also increase your vocabulary through the creation of compound words. When you create a compound word, you can keep or drop the word ending of the first word, depending on which is easier to pronounce. skrib- + tabl- → skribotablo / skribtablo – writing table, desk Using Esperanto’s many prefixes and suffixes, you can construct new words that all Esperanto speakers will understand, using roots you already know. The next section, Affixes, talks about that. 25 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
Affixes Affixes (prefixes and suffixes) are very important in Esperanto. They are the foundation of the creation of new vocabulary in Esperanto, and they are your ticket to expressing ideas that you don’t know another word for. There are 10 prefixes and 32 suffixes. It may seem like a lot to memorize, but fluent use of Esperanto’s system of affixes will make a big difference in your ease of communication. Prefixes bo-
related by marriage
patro – father
bopatro – father-in-law
dis-
in several directions
doni – to give
disdoni – to distribute
ek-
(suddenly) begin
vidi – to see
ekvidi – to catch a first glimpse
reĝo – king
eksreĝo – ex-king
eks- former, exfi-
bad (in principle referring to character)
ŝerco – joke
fiŝerco – dirty joke
ge-
the two sexes together
patro – father
gepatroj – parents
mal- inverse; opposite
bona – good
malbona – bad
mis- not rightly; in error
uzi – to use
misuzi – to abuse
pra- prehistoric or great- (when talking about descendants)
tempo – time
pratempo – ancient times
veni – to come
reveni – to return
re-
again, another time; back (in the reverse direction)
Suffixes -aĉ-
bad in quality
skribi – to write
skribaĉi – to scrawl
-ad-
continuous or repeated action
kanti – to sing
kantado – singing
-aĵ-
a concrete example of a quality, or the product of an action
alta – high konstrui – to build
altaĵo – a height, high place konstruaĵo – a building
-an-
member of a group
Kristo – Christ
kristano – Christian
-ar-
many taken as a whole
arbo – tree
arbaro – forest
-ĉj-
informal form of male names (after a syllable or two of the name)
patro – father Davido – David
paĉjo – Dad Daĉjo – Dave
-ebl- can be done, -able
legi – to read
legebla – legible
-ec-
quality as an abstract idea, -ness
rapida – fast
rapideco – speed
-eg-
very large; very strongly
varma – warm
varmega – hot
26 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
-ej-
kuiri – cook
kuirejo – kitchen
-em- inclination or tendency
dormi – to sleep
dormema – sleepy
-end- must be done, required
legi – to read
legenda – must be read
sablo – sand kuko – cake
sablero – grain of sand kukero – cake crumb
-er-
place
fragment, one of many similar pieces, a small piece of a whole
-estr- person who guides or rules; a leader lernejo – school
lernejestro – principal/head teacher
-et-
very small; very weakly
varma – warm
varmeta – lukewarm
-id-
offspring
hundo – dog
hundido – puppy
-ig-
cause___ to be, cause ___ to do
labori – to work alta – high
laborigi – to put to work altigi – to raise (something) up
-iĝ-
become
ruĝa – red sidi – to sit
ruĝiĝi – to blush (to become red) sidiĝi – to sit down (to become seated)
-il-
instrument, tool
tranĉi – to cut
tranĉilo – knife
-in-
female version
knabo – boy
knabino – girl
-ind- good to do, worthy of
legi – to read
leginda – worth reading
-ing- a holder for something
kandelo – candle
kandelingo – candlestick
-ism- way of thought, belief system
kristano – Christian kristanismo – Christianity
-ist-
practitioner of a profession, biciklo – bicycle continued hobby or way of thinking, kuraci – to cure -ist
biciklisto – bicyclist kuracisto – doctor
-nj-
informal form of female names (after a syllable or two of the name)
patrino – mother
panjo – Mom/Mum
-obl- multiplication; times
du – two
duoblo – double
-on-
fraction
du – two
duono – half
-op-
group of
du – two
duopo – a pair
-uj-
container
mono – money
monujo – wallet, change purse
-ul-
person
juna – young
junulo – a youth
komuna – common kolo – neck malvarma – cold cerbo – brain
komunumo – community kolumo – collar malvarmumo – a cold (sickness)
-um- no fixed meaning; -um- words have a fixed, well-known meaning, or one that can be easily understood from the context
27 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
kafejo – cafe
cerbumi – to brainstorm kafejumi – to relax in a cafe with friends
Several prefixes and suffixes can be used together. The meaning is determined through the logical order in which the affixes appear. patro – father → bogepatroj – parents-in-law labori – to work → mallaborema – lazy ludi – to play → ludilo – toy ludileto – small toy; ludilujo – toy box ludiletujo – toy box for small toys; ludilujeto – a toy box which is small Many prefixes and suffixes can be used as independent words, combined with an appropriate grammatical ending: ilo – tool ekas – begins, starts Use of -iĝ- and -igMany students have difficulties when deciding when to use the endings -ig- and -iĝ-. These explanations will help you choose the right word. A transitive verb is a verb which can have a direct object. That is, it acts directly on some person or thing, and if you want to make the sentence precise, you can name the thing it acts on. These verbs convey the action from the subject to the object. An intransitive verb is a verb which cannot have a direct object and does not act directly on any person or thing. The suffix -ig- is a common suffix for verbs. It means “to cause (the object) to do something or become something”. The root, which sits before the suffix, shows the final result of the action. The object of an -ig- verb is the person or thing that ends up changing its state or doing the specified action. The subject is the person or thing that causes that to happen. A verb with the suffix -ig- is always transitive. That is, it is always used with a direct object, without a preposition. Ŝi purigis la plankon. – She cleaned the floor. (= made the floor clean) Li daŭrigis sian laboron. – He continued his (own) work. (= caused his work to continue) Ŝi dormigis sian infanon. – She put her child to sleep. (= caused the child to sleep) Ni ordigis la ĉambron. – We put the room in order. (= caused the room to be orderly) La gepatroj edzigis lin, kiam li havis 16 jarojn. – The parents married him off when he was 16 years old. (= caused him to marry)
28 el 29
Libera Esperanto-Libro / Chapter 8 / Grammatical overview
The suffix -iĝ- means “to become”. The suffix is mostly used to form verbs. The part of the word which sits before the suffix -iĝ- shows the result of the transition or change. The subject is the thing which undergoes the change. A verb with the suffix -iĝ- is always intransitive. That is, after the verb, you can never use a direct object. Ĉiuj homoj finfine maljuniĝas. Hodiaŭ mi vekiĝis je la sepa horo. La koncerto komenciĝis ĝustatempe. La pordo malfermiĝis mallaŭte. Lia vizaĝo tre ruĝiĝis pro frosto.
– All people grow old in the end. (= become old) – Today, I woke up at seven o’clock. (= became awake) – The concert started on time. (= became started) – The door opened quietly. (= became opened) – His face turned very red because of the cold. (= became red)
29 el 29
Chapter 9 Common Words with Example Sentences
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
The following words were taken from the word list of the book Vere aŭ Fantazie by Claude Piron. The sentences were created for this chapter or found in Reta Vortaro (www.reta-vortaro.de). Hopefully they will help you to understand the words and also, little by little, to memorise many of them. (tr) means that a verb is transitive, so it can have an object. (ntr) means that a verb is intransitive, so it cannot have an object. (x) means that a verb can be transitive or intransitive depending on the context.
aĉeti (tr) - to buy • Aĉetu ankaŭ panon, mi petas. • Hieraŭ mi aĉetis novan biciklon. • Li tre ŝatas aĉetumi.
- Please buy bread also. - Yesterday I bought a new bicycle. - He loves shopping.
aero - air • La aero estas freŝa en la montaro. • Bonus iom aerumi la dormoĉambron. • Mi ŝatus vojaĝi en aerbalono.
- The air is fresh in the mountains. - It would be good to air out the bedroom a bit. - I'd like to take a hot air balloon trip.
afero - thing, matter • Ŝi parolis pri tre gravaj aferoj. • La afero ne urĝas. • Ĉu ili du havas amaferon?
- She spoke about very important things. - The matter isn't urgent. - Are those two having an affair?
agi (ntr) - to act • Ni devas agi nun! • Ili estas tre agemaj. • Lia agado estas bona. • Tuj venis reagoj pri mia propono.
- We must act now! - They're very active. - His work is good. - There were immediate reactions to my proposal.
akcepti (tr) - to accept • Ĉu vi akceptos la proponon? • Iru al la akceptejo. • Mi malakceptas tiun konduton.
- Will you accept the proposal? - Go to the lobby. - I reject that behaviour.
akvo - water • Mi ŝatas trinki akvon. • Vidu, kia belega akvofalo! • La melono estas tre akveca. • Ĉu vi povus akvumi la florojn?
- I like to drink water. - Look, what a beautiful waterfall! - The melon is very watery. - Could you water the flowers?
al - to • Baldaŭ mi iros al la urbo.
- Soon I'll go to the city. 2 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
• •
La trajno alvenos post 5 minutoj. Ĉu vi jam aliĝis al la seminario?
- The train will arrive in five minutes. - Have you already signed up for the seminar?
alia - other • Ĉu iu havas alian ideon? • La aliaj jam foriris. • Venu tuj, alie ni malfruos. • Aliflanke, ĝi estas iom multekosta.
- Does anyone have another idea? - The others have already left. - Come right away; otherwise we'll be late. - On the other hand, it's somewhat expensive.
alta - high, tall • Ŝia ĉevalo estas tre alta. • La suko staras malalte en la fridujo. • Li kantas tre altnivele.
- Her horse is very tall. - The sugar is down low in the fridge. - He sings at a very high level.
ami (tr) - to love • Mi amas ilin. • Plej gravas nia amo. • Ŝi ame rigardis lin.
- I love him. - Most important is our love. - She looked at him lovingly.
amiko - friend • Miaj amikoj ne povos veni ĉi-vespere. • Ili estas koramikoj. • Somere mi multe amikumis. • Amike salutas, Petro
- My friends can't come this evening. - They are girlfriend and boyfriend. - In the summer I hung out with friends a lot. - With friendly greetings, Peter
ankaŭ - also, too • Ankaŭ mi sukcesis. • Li ankaŭ ŝatus vojaĝi al Japanio. • Ankaŭ li ŝatus vojaĝi al Japanio.
- I succeeded also. - He'd also like to travel to Japan. - He too would like to travel to Japan.
ankoraŭ - still, yet • Ĉu vi ankoraŭ ne estas hejme? • Mi ne konas ilin ankoraŭ. • Provu ankoraŭ unu fojon.
- Are you still not home? - I don't know them yet. - Try yet another time.
antaŭ - before • Antaŭ la domo staras aŭto. • Antaŭe mi ne ŝatis fromaĝon. • Mia antaŭa telefono ĉesis funkcii. • Ĉiam antaŭen!
- In front of the house is a car. - I didn't like cheese before. - My old phone stopped working. - Always onwards!
aperi (ntr) - to appear • Aperis interesa libro pri arto januare. January.
- An interesting book about art came out in
3 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
• •
Gerda malaperis! Ili aperigas novaĵojn regule.
- Gerda disappeared! - They put out news regularly.
apud - next to • Apud mi sidas du katoj. • Ŝi loĝas en apuda domo. • Li staras apude.
- Two cats are sitting next to me. - She lives next door. - He stands beside.
arto - art • Mi multe interesiĝas pri arto. • Ŝi estas fama artisto. • Esperanto estas artefarita lingvo.
- I'm very interesting in art. - She is a famos artist. - Esperanto is an artificial language.
atendi (tr) - to wait • Atendu iom, baldaŭ estos via vico. • Ĉu vi atendas iun? • Ni povas atendi en la atendejo. • Tute neatendite ili gajnis la ludon.
- Wait a bit; soon it'll be your turn. - Are you waiting for someone? - We can wait in the waiting room. - They won the game completely unexpectedly.
aŭ - or • Ĉu vi volas akvon aŭ sukon? • Mi venos morgaŭ aŭ postmorgaŭ. • Vi devas aŭ pagi por ĝi aŭ ripari ĝin.
- Do you want water or juice? - I will come tomorrow or the day after. - You have to either pay for it or fix it.
aŭdi (tr) - to hear • Ĉu vi aŭdas la birdokantadon? • Mi aŭdis ke ili disiĝis. • Lia aŭdkapablo estas iom malbona.
- Do you hear the birds singing? - I heard that they've separated. - His hearing is somewhat poor.
aŭskulti (tr) - to listen • Aŭskultu atenteme kion mi diras. • Ŝi ne volis aŭskulti miajn konsilojn. • Uzu kapaŭskultilojn, mi petas.
- Listen carefully to what I say. - She didn't want to listen to my advice. - Please use headphones.
aŭto - car • Mi ne havas aŭton. • Ili vojaĝos peraŭte.
- I don't have a car. - They will go by car.
baldaŭ - soon • Li venos baldaŭ.
- He's coming soon.
bela - beautiful • Vidu, kiaj belaj floroj! • Mi pensas ke ĝi estas malbela.
- Look; what beautiful flowers! - I think it's ugly. 4 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
• •
Ĉiutage vi pli kaj pli beliĝas. Kiel ni povus beligi la paĝaron?
- You get more and more beautiful every day. - How could we improve the look of the site?
bezoni (tr) - to need • Ĉu vi bezonas helpon? • Iliaj bezonoj estas grandegaj. • Mono ne bezonatas en tiu ĉi projekto.
- Do you need help? - Their needs are immense. - Money is not needed for this project.
bildo - picture • Ŝi kreis belan bildon. • Li tre ŝatas montri siajn lumbildojn. • Bildigu al vi scenon kun ridanta kato.
- She created a beautiful picture. - He really likes to show his slides. - Imagine a scene with a laughing cat.
bona - good • Tiu filmo estas tre bona. • Ĉu vi bone fartas? • Kia malbona stilo!
- That movie is very good. - Are you doing well? - What bad style!
celi (tr) - to aim • Kion vi celas? • La vojo estas la celo. • La celgrupo estas studentoj.
- What are you aiming for? - The path is the goal. - The target group is students.
cent - hundred • Ŝi vivis dum pli ol cent jaroj. • En la jaro mil okcent okdek sep. • Tiu solvo estas centoble pli bona.
- She lived over a hundred years. - In the year 1887. - That solution is a hundred times better.
certa - certain • Ĉu vi estas certa pri tio? • Li impresis iom malcerta pri si mem. • Tutcerte ni gajnos la ludon.
- Are you sure about that? - He seemed a little uncertain of himself. - No doubt we'll win the game.
ĉambro - room • Mi ŝatus lui ĉambron en la urbo. • En nia domo estas kvar ĉambroj.
- I'd like to rent a room in the city. - In our house are four rooms.
ĉar - because • Mi ne venos, ĉar mi devos labori. • Kial vi laboras? Ĉar mi volas.
- I'm not coming because I have to work. - Why are you working? Because I want to.
ĉe - at • Ili daŭre loĝas ĉe siaj gepatroj. • Ĉu vi ĉeestos la kunsidon?
- They still live with their parents. - Will you be at the meeting? 5 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
ĉefa - main • La ĉefa problemo estas solvita. • Tokio estas la ĉefurbo de Japanio. • Ŝi manĝas ĉefe legomojn.
- The main problem is solved. - Tokyo is the capital of Japan. - She eats mainly vegetables.
ĉi - this • Ĉi tie mi loĝas. • Ĉi-somere ni vojaĝos al la maro. • Tiu ĉi biciklo estas mia.
- Here's where I live. - This summer we're taking a trip to the sea. - That bicycle is mine.
ĉia - every kind • Ĉiaj ideoj estas bonvenaj. • Ĉiaspecaj legomoj uzeblas en la supo. • Ĉiaokaze ne gravas, ĉar mi ne iros. going.
- All kinds of ideas are welcome. - All kinds of vegetables can be used in the soup. - In any event, it's not important since I'm not
ĉiam - always • Ŝi preskaŭ ĉiam malfruas. • Mi ĉiam revis pri mondpaco.
- She's almost always late. - I've always dreamt of world peace.
ĉie - everywhere • En arbaro estas arboj preskaŭ ĉie.
- In the forest there are trees almost everywhere.
ĉio - everything • Ni devas pensi pri ĉio. • Ŝi havas ĉion, mi havas nenion. • Apud mia strato estas ĉiovendejo.
- We have to think of everything. - She has everything; I have nothing. - Next to my street is a department store.
ĉiu - every • Ĉiu infano havu egalan ŝancon. • Mi konas ĉiujn ĉi tie. • Ĉiuokaze mi ne povas naĝi.
- Every child should have an equal chance. - I know everyone here. - I can't swim anyway.
ĉu - whether • Ĉu vi amas min? • Ĉu esti aŭ ne esti? • Vi venos morgaŭ, ĉu ne?
- Do you love me? - To be or not to be? - You're coming tomorrow, right?
da - of • Kiom da jaroj vi havas? • Aĉetu du litrojn da lakto. • Mi havas tro da problemoj.
- How old are you? - Buy two litres of milk. - I have too many problems.
6 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
danki (tr) - to thank • Mi dankas vin! • Koran dankon! • Ne dankinde!
- I thank you! - Heartfelt thanks! - Don't mention it!
daŭri (ntr) - to continue • Kiom longe daŭros la leciono? • Ĝi daŭros du horojn. • Daŭrigu la laboron la tutan tagon.
- How long will the lesson take? - It lasts two hours. - Continue the work all day.
de - of, from • De kie vi venas? • La hundo de Karlo forkuris. • Ekde la komenco ni pravis.
- Where do you come from? - Charles' dog ran away. - From the beginning we were right.
decidi (tr) - to decide • Ŝi volas ĉion decidi. • Atendas nun tre grava decido. • Mi ne estas tre decidema.
- She wants to decide everything. - A very important decision is now waiting. - I'm not very decisive.
dek - ten • Kalkulu ĝis dek, se vi povas. - Count to ten if you can. • Li mortis kiam li havis tridek tri jarojn. - He died when he was 30 years old. • Ili estas ankoraŭ dekkelkjaruloj. - They're still teenagers. dekstra - right • La dekstra mano havas vundon. - The right hand is wounded. • Ĉi tie vi veturu maldekstren. - Turn left here. • Ĉu vi estas dekstrulo aŭ maldekstrulo? - Are you right-handed or left-handed? demandi (tr) - to ask • Morgaŭ mi demandos lin pri tio. • Ne ekzistas malbonaj demandoj. • Bonvolu plenigi la demandaron.
- Tomorrow I'll ask him about that. - There's no such thing as a bad question. - Please fill out the questionnaire.
devi (tr) - must • Vi devas diri la veron. • Estas mia devo demandi vin pri tio. • Ŝi devigis nin kanti.
- You have to tell the truth. - It's my duty to ask you about that. - She forced us to sing.
deziri (tr) - to desire • Ĉu vi deziras diri kelkajn vortojn? • Mi deziras ĉion bonan al vi. • Kio estas via deziro?
- Would you like to say a few words? - I wish you all the best. - What is your wish? 7 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
dika - thick • Lia lasta libro estas tre dika. • Mi ŝatus iom maldikiĝi ĝis la somero. • Troa manĝado dikigis min.
- His last book was very thick. - I'd like to lose some weight by summer. - Too much eating made me fat.
direkti (tr) - to direct • Direktu vian atenton al mi. • Kiun direkton ni prenu?
- Direct your attention to me. - Which direction should we take?
diri (tr) - to say • Kion diri? • Laŭdire ŝi estos en la nova estro. • Dirite kaj farite.
- What to say? - I heard she'll be on the new board. - Said and done.
diversa - diverse • Ekzistas multaj diversaj manieroj pensi. - There are many different ways of thinking. • Lingva diverseco estas tre grava. - Language diversity is very important. do - so • Do, ni povas iri hejmen nun. • Tio do signifas ke estas espero.
- So, we can go home now. - So that means there's hope.
dolĉa - sweet • Vi estas tre dolĉa. • Tiu suko estas iom maldolĉa. • Dolĉigu ĝin per sukero. • La bebo tre dolĉe ridetis al mi.
- You are very sweet. - That juice is a bit sour. - Sweeten it with sugar. - The baby very sweetly smiled at me.
domo - house • Ni ŝatus aĉeti domon ĉi-jare. - We'd like to buy a house this year. • Havi ĉe-maran dometon estas mia revo. - To have a cottage by the sea is my dream. • En la stacidomo estis multaj homoj. - There are many people in the station. doni (tr) - to give • Donu al mi la salon, mi petas. • Mi ŝatus aldoni unu aferon. • Li fordonis ĉiun sian monon.
- Please pass me the salt. - I'd like to add one thing. - He gave away all his money.
dormi (ntr) - to sleep • Ili dormis la tutan nokton. - They slept all night. • Ŝi estas tre dormema matene. - She is very sleepy in the morning. • Mi havis problemon endormiĝi hieraŭ. - I had trouble getting to sleep yesterday.
8 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
du - two • Post du horoj mi forvojaĝos per trajno. - In two hours I'm leaving by train. • La bileto estas duoble pli kosta ĉi tie. - The ticket costs twice as much here. • Ni devos duonigi la elspezojn ĉi-jare. - We will have to half expenses this year. dum - while • Dum naŭ jaroj mi ludis pianon. • Vi kuros, ĉu? Dume mi iom ripozos. meantime.
- I've played piano for nine years. - You're going for a run? I'll relax in the
eĉ - even • Eĉ mi povus tion fari. • Ŝi eĉ ne volis gustumi la panon.
- Even I could do that. - She didn't even want to try the bread.
edzo - husband • Ŝia edzo subite mortis antaŭ tri jaroj. • Mi multe amas mian edzinon. • Ni planas geedziĝi venontjare.
- Her busband died suddenly three years ago. - I love my wife a lot. - We're planning to get married next year.
ekster - outside • Li atendas ekster la vendejo. • Ŝi kuris eksteren. • Ŝi kuras ekstere. • Tiu libro estas eksterordinare bona.
- He's waiting outside the store. - She ran outside. - She ran outside. - That book is extraordinarily good.
ekzemplo - example • Ĉu vi povas doni kelkajn ekzemplojn? - Can you give some examples? • Mi ne konas ĉiujn, ekzemple lin. - I don't know everyone: him, for instance. ekzisti (ntr) - to exist • Mi pensas, do mi ekzistas. • Socio ne povus ekzisti sen leĝoj.
- I think, therefore I am. - Society could not exist without laws.
el - out • Ŝi eliris el la buso. • Mi elpensis novan planon. • Mi ne eltenas pli nun.
- She got off the bus. - I came up with a new plan. - I can't take anymore now.
en - in • Ili loĝas en apartamento. • Eniru, mi petas. • Verŝu lakton en la glason, mi petas.
- They live in an apartment. - Come in, please. - Please pour milk in the glass.
9 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
esperi (x) - to hope • Ŝi esperas, ke ŝi sukcesos hodiaŭ. • Mi tute perdis la esperon pri li. • Espereble bone funkcios morgaŭ.
- She hopes she'll succeed today. - I've lost all hope for him. - Hopefully it will work well tomorrow.
esti (ntr) - to be • Vi estas mia plej bona amiko. • Ĉu ekzistas spiritaj estuloj? • Esperanto apartenas al la estonteco.
- You're my best friend. - Is there such thing as ghosts? - Esperanto belongs to the future.
facila - easy • La ekzameno estis tre facila. • Li facile trovis ilin. • Malfacilaĵoj povas esti lacigaj. • Tio multe faciligos la laboron.
- The exam was very easy. - He easily found them. - Difficulties can be tiring. - That will greatly facilitate the work.
fako - compartment, department • Tiu ŝranko havas multajn fakojn. • Matematiko ne estas mia fako. • Ŝi estas fakulo pri libroj.
- That cupboard has many compartments. - Mathematics isn't my department. - She's an expert on books.
fakto - fact • Esperanto vivas, tio estas fakto. • Mi fakte ne scias kiel fari tion. • Faktoj fakte mankas por tion pruvi.
- Esperanto lives; that's a fact. - I actually don't know how to do thst. - In fact, there are no facts to prove that.
fali (ntr) - to fall • Ŝi falis de la seĝo. • Kiu faligis la vazon? • Ĝi estas malnova, ĝi preskaŭ disfalas.
- She fell from the chair. - Who knocked down the vase? - It's old; it's almost falling apart.
familio - family • En mia familio estas 5 personoj. • Mia familia nomo estas Lee. • Parto de lia prafamilio loĝis en Ĉinio.
- There are five people in my family. - My last name is Lee. - Some of his ancestors lived in China.
fari (tr) - to do, to make • Kion vi faras? • Kio vi ŝatus fariĝi? • Mi pensas ke tio ne fareblas.
- What are you doing? - What would you like to be? - I think that can't be done.
feliĉa - happy • Hodiaŭ mi estas tre feliĉa. • Feliĉe ŝi ne vundis sin.
- Today I'm very happy. - Happily she didn't hurt herself. 10 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
•
Via reago malfeliĉigis min.
- Your reaction upset me.
fenestro - window • Rigardu tra la fenestro. - Look out the window. • Ĉu vi povus lavi la fenestrojn morgaŭ? - Could you wash the windows tomorrow? fermi (tr) - close • Fermu la pordon, mi petas. • Ŝi malfermis la libron kaj eklegis. • Tiu pordo aŭtomate malfermiĝas. • La plej proksima vendejo estas fermita.
- Close the door, please. - She opened the book and started reading. - That door opens automatically. - The nearest store is closed.
filo - son • Ni havas du filinojn kaj unu filon. • Ŝi estas mia bofilino.
- We have two daughters and one son. - She's my daughter-in-law.
fini (tr) - to finish • Mi finos la laboron kaj iros hejmen. • Kiam finiĝos la leciono? • La fino de la filmo estis tre bona. • Finfine vi komprenas kion mi celis.
- I'll finish the work and go home. - When is the lesson over? - The end of the movie was very good. - Finally you understand what I was getting at.
flanko - side • Sur mia dekstra flanko sidas neniu. • Tio estas tute flanka afero. • Miaflanke ne estas pliaj demandoj. questions.
- There's no one sitting on my right. - That's really beside the point. - As far as I'm concerned, there are no more
flugi (ntr) - to fly • Morgaŭ ni flugos al Brazilo. • Bonŝance la vespo forflugis. • Flugiloj de facila vento.
- Tomorrow we're flying to Brazil. - Luckily the wasp flew away. - Wings of an easy wind.
fojo - time, occasion • Kiom da fojoj vi estis en Afriko? • Kelkfoje li mensogas. • Ĉu vi scias kion ili foje diris al mi?
- How many times have you been to Africa? - Sometimes he lies. - Do you know what they once told me?
for - away • Ĉiu espero ankoraŭ ne estas for. • Forigu ĉion de la tablo tuj. • Kial vi volas forveturi jam morgaŭ? already?
- All hope isn't yet lost. - Get everything off the table immediately. - Why do you want to head out tomorrow
11 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
forgesi (tr) - to forget • Mi preskaŭ ĉion forgesis. • Eble vi forgesis ĝin hejme. • Kia neforgesebla golo!
- I forgot almost everything. - Maybe you forgot it at home. - What an unforgettable goal!
forta - strong • Pipi estas la plej forta en la mondo. • Hieraŭ mi batis mian kapon forte. • La malsano malfortigis lin multe.
- Pippi is the strongest in the world. - Yesterday I hit my head hard. - The illness really weakened him.
foto - photo • En la libro estas multaj belaj fotoj. • Ĉu mi rajtas foti vin? • Kelkfoje mi laboris kiel fotisto.
- There are many beautiful photos in the book. - May I take your picture? - Sometimes I've worked as a photographer.
frato - brother • Mi havas kaj fraton kaj fratinon. • Ŝi havas tri gefratojn. • Via frateto ekploris subite. suddenly. frua - early • En la frua mateno ŝi naskiĝis. • Tiu horloĝo iras iom tro frue. • Ĉu li malfruas denove?
- I have both a brother and a sister. - She has three siblings. - Your little brother suddenly started crying.
- She was born in the early morning. - That clock runs a little slow. - Is he late again?
funkcii (ntr) - to function • Lia komputilo ne plu funkcias bone. - His computer doesn't work well anymore. • Ŝi funkcias kiel urbestro. - She serves as mayor. • f(x) = x estas matematika funkcio.- f(x) = x is a mathematic function. glaso - glass • La glaso estas tute malplena. • Ĉu vi ŝatus glason da akvo?
- The glass is completely empty. - Would you like a glass of water?
granda - big • La hundo estas pli granda ol la kato. • Estus bone iom malgrandigi la foton. • Niaj scioj grandiĝas ĉiujare.
- The dog is bigger than the cat. - It would be good to shrink the photo a bit. - Our knowledge grows every year.
grava - important • Ĝi ne estas grava, ĝi estas malgrava. • Ĉu tio vere gravas? • Li konas plurajn gravulojn ĉi tie.
- It's not important; it's trivial. - Is that really important? - He knows several imporant people there. 12 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
grupo - group • Grupo da infanoj kuris sur la herbejo. • La instruisto grupigis la lernantojn. • Mi ŝategas tiun muzikgrupon.
- A group of kids ran on the grass. - The teacher assembled the students. - I love that band.
ĝenerala - general • Mi havas iujn ĝeneralajn komentojn. • Ĝenerale mi konsentas kun vi. • Mi pensas ke vi tro ĝeneraligas.
- I have some general comments. - In general I agree with you. - I think you're overgeneralising.
ĝi - it • Mi havas hundon, ĝi nomiĝas Fido. - I have a dog; its name is Fido. • Mi aŭdas trajnon, ĉu vi vidas ĝin? - I hear a train; do you see it? • Lia ĉevalo vundiĝis, ĝia piedo doloras. - His horse is wounded; its hoof hurts. ĝis - until • Li kuris ĝis la lago kaj poste reen. • Ĝis kiam vi laboros ĉi-vespere? • Ĝis morgaŭ!
- He ran as far as the lake and then back again. - Until when are you working tonight? - Until tomorrow!
ĝusta - right • Mi sentas ke ŝi estas la ĝusta por mi. • Venu ĝustatempe, mi petas. • Ĝuste tiel ankaŭ ili faris.
- I feel she's the right one for me. - Please arrive on time. - That's exactly how they did it too.
havi (tr) - to have • Ĉu vi havos tempon morgaŭ? • Kiam mi estis juna mi havis biciklon. • Kiom da jaroj vi havas?
- Will you have time tomorrow? - When I was young I had a bicycle. - How old are you?
hejmo - home • Mia hejmo ne estas granda. • Li laboras hejme hodiaŭ. • Ĉu ni iru hejmen?
- My home isn't big. - He's working at home today. - Should we go home?
helpi (tr) - to help • Ili multe helpis al mi. • Helpu min, mi petas. • Li ĉiam estas tre helpema.
- They helped me a lot. - Please help me. - He's always very helpful.
hieraŭ - yesterday • Hieraŭ ili havis liberan tagon. - Yesterday they had the day off. • La hieraŭa manĝaĵo ne plu estas freŝa. - Yesterday's food was no longer fresh.
13 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
historio - history • La historio de la homaro estas interesa. - The history of mankind is interesting. • Ŝi rakontis nekredeblan historion al mi. - She told me an incredible story. • Tiu ĉi momento estas historia. - This moment is historical. hodiaŭ - today • Hodiaŭ la suno brilas. • La hodiaŭaj junuloj estas pigraj.
- Today the sun is shining. - Young people today are lazy.
homo - human • Kiom da homoj venis hieraŭ? • La homaj rajtoj estas tre gravaj. • Eble iam la homaro vivos en paco.
- How many people came yesterday? - Human rights are very important. - Perhaps someday mankind will live in peace.
horo - hour • Kioma horo estas? • Estas la tria horo kaj tridek minutoj. • Mi havas horaron de la urbaj busoj. • La salajro estas 20 dolaroj hore.
- What time is it? - It's 3:30. - I have a schedule for the city buses. - The salary is 20 dollars an hour.
ia - some kind • Ia ajn ideo estas bonvena. • Iamaniere ili pravas. • Ĉu vi havas ian kovrilon en la aŭto?
- Any sort of idea is welcome. - In some way they're right. - Do you have some kind of cover in the car?
ial - for some reason • Ial la programo ne funkcias nun.
- For some reason the program doesn't work now.
iam - sometime • Iam vi devus viziti min. • Ĝis iam ie!
- Sometime you should visit me. - Till sometime somewhere!
ideo - idea • Li kelkfoje havas tre bonajn ideojn. • La idea mondo estas eterna. • Karaj samideanoj, ...
- He sometimes has very good ideas. - The world of ideas is eternal. - Dear comrades, ...
ie - somewhere • Ie mi forgesis mian ombrelon. - I forgot my umbrella somewhere. • Ili loĝas ie en la suda parto de la urbo. - They live somewhere in the south end of town. iel - somehow • Iel ŝi sukcesis konvinki lin kuniri. along.
- Somehow she managed to convince him to come
14 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
•
Iel ajn, mi pensas ke ŝi mensogas.
- Anyhow, I think she's lying.
ili - they • Ili venas el alia lando. • Ilia stilo tre plaĉas al mi.
- They come from abroad. - I really like their style.
infano - child • Ili havas du malgrandajn infanojn. • Ŝi ofte agas tre infanece. • Mia infano ne ŝatas sian infanejon.
- They have two small children. - She often acts very childishly. - My child doesn't like his daycare.
informi (tr) - to inform • Li informis nin pri la katastrofo hieraŭ. - He informed us of the disaster yesterday. • Iru al la informejo de la hotelo. - Go to the hotel's information desk. • Tiu teksto ne estas tre informa. - That text isn't very informative. instrui (tr) - to teach • Ŝi instruas fizikon en meza lernejo. • La junuloj ŝatas sian instruiston. • Ĉu vi estas instruema?
- She teaches physics in middle school. - The kids like their teacher. - Do you like to teach?
inter - between • Estus bone se vi sidus inter ili. • Mi ŝatus vojaĝi interalie al Moskvo. • Tre gravas trovi interkonsentojn.
- It would be good if you sat between them. - I'd like to go to Moscow for one. - It's very important to find consent.
inviti (tr) - to invite • Mi volas inviti ĉiujn miajn amikojn. • Ĉu ankaŭ vi estas invitita al la festo? • Jes, mi ĵus ricevis la invitilon.
- I want to invite all my friends. - Are you invited to the party too? - Yes, I just got the invitation.
io - something • Io tia povus funkcii. • Mi ne trovis ion en via dorsosako. • Ĉi tie vi povas skribi ion ajn.
- Something like that could work. - I didn't find anything in your backpack. - Here you can write anything.
iom - somewhat • Li iom pentas ke li ne kuniris. • Ili nur iomete ridis. • Ĉu vi volas iom pli da glaciaĵo?
- He somewhat regrets not going along. - They laughed just a bit. - Would you like some more ice cream?
iri (ntr) - to go • Ni verŝajne iros al la urbo poste. • Ĉu vi piediros al la vendejo?
- We will probably go to the city afterwards. - Are you going to walk to the store? 15 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
•
Mi ne scias kie estas la elirejo.
- I don't know where the exit is.
iu - someone • Ĉu iu serĉis min lastatempe? • Iufoje mi ŝatus krii al ili. • Ne iu ajn povas tion fari.
- Was someone looking for me recently? - Sometimes I'd like to yell at them. - Not just anyone can do that.
jam - already • Ŝi jam manĝis. • Kiel longe vi estas jam kuracisto? • Li jam kelkfoje demandis pri vi.
- She already ate. - How long have you been a doctor already? - He's already asked about you a few times.
jaro - year • Kiom da jaroj li havas? • Ĉi-jare ŝi festos sian 50-jaran jubileon. • Mi certe ne iros al la jarkunveno. conference.
- How old is he? - This year she will celebrate her 50th anniversary. - I'm definitely not going to the annual
je - at, in, by • Je kioma horo ili venos? • La trajno foriros je la tria horo. • Ĉu vi kredas je Dio?
- What time are they coming? - The train departs at three o'clock. - Do you believe in God?
jen - here • Jen nia mondo. • Jen mi finfine. • Jen donaco por vi.
- This is our world. - Here I am finally. - Here's a gift for you.
jes - yes • Jes, vi pravas. • Ŝi respondis jese al nia demando. • Li estis silenta kaj nur kapjesis.
- Yes, you are right. - She answered “yes” to our question. - He was silent and only nodded. [made a “yes” with his head]
juna - young • Vi estas ankoraŭ tre juna. - You are still very young. • Pluraj maljunuloj ridis laŭte. - Several old people laughed loudly. • Mi multe maljuniĝis dum la lastaj jaroj. - I have aged much during the last few years. ĵeti (tr) – to throw • Ĵetu la pilkon al mi. • Li forĵetis sian malnovan komputilon. • Ŝi ĵetis la ĵetkubon kaj ricevis kvinon.
- Throw the ball to me. - He threw away his old computer. - She threw the dice and got a five.
16 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
kaj – and • Li kaj ŝi amas unu la alian. • Mi kaj volas kaj ne volas. • Kaj mi kaj ŝi volas gajni la konkurson.
- He and she love one another. - I both want and don’t want. - Both she and I want to win the competition.
kampo - field • Sur la kampo kreskas multaj floroj. - Many flowers are growing on the field. • Biologio ne estas mia kampo. - Biology is not my field. • Kamparanoj kutime loĝas en vilaĝetoj. - Country [field group] people usually live in small villages. kanti (tr) – to sing • Kantu alian kanton, mi petas. • Ili ŝatas kantadi dum horoj. • Ŝi fajfis kaj li kantetis por si mem.
- Sing another song, please. - They like to keep singing for hours. - She whistled and he sang softly for themselves.
kapti (tr) – to catch • Kaptu min se vi povas! • Baldaŭ la ŝtelistoj estos kaptitaj. • Ĉu vi ĉion kaptis de la filmo?
- Catch me if you can! - Soon the thieves will be caught. - Did you understand [catch] everything in the film?
kara - dear • Karaj amikoj, sentu vin kiel hejme. - Dear friends, make [feel] yourself at home. • Antaŭ tri jaroj mortis mia kara avino. - Three years ago, my dear grandmother died. • Kara mia, kial vi ne venis al mi pli frue? - My dear, why didn’t you come to me earlier? kaŝi (tr) – to hide • Li kaŝis ĝin ie kaj nun ne povas retrovi ĝin. - He hid it somewhere and now can’t find it again. • Ili malkaŝis la sekreton al mi. - They revealed the secret to me. • Mi kaŝe aŭskultis kion ili diris. - I secretly listened to what they said. ke - that • Mi pensas ke vi malpravas pri tio. - I think that you are wrong about that. • Tre bone ke vi venis nun. - It’s very good that you’ve come now. • Mi imagas ke eblus rapide aranĝi tion. - I imagine it would be possible to arrange that quickly. kelka - some • Kelkaj pensas ke li kaŝis la monon. • Bonvolu doni al mi kelkajn paperojn. • Kelkfoje mi ne scias kion pensi pri ŝi.
- Some think that he hid the money. - Please give me some papers. - Sometimes I don’t know what to think about her.
kia - what sort, what kind, what a ... • Kia belega kaj bongustega torto! • Kia estas la supo? Tre bongusta. • Kia patro, tia filo.
- What a beautiful and delicious pie! - How is the soup? Very tasty. - Like father, like son. 17 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
kial – why, for what reason • Kial vi demandas? Ĉar mi scivolas. • Nu, bone. Kial ne. • Ekzistas multaj kialoj por tio.
- Why do you ask? Because I want to know. - Well, ok. Why not. - There are many reasons for that.
kiam – when, at what time • Kiam komenciĝos la kurso? • Li brakumis min kiam mi alvenis.
- When will the course begin? - He hugged me when I arrived.
kie – where, in what place • Kie vi estas? Mi estas hejme. • Kien vi iros? Mi iros hejmen. • Mi nun estas tie, kie vi estis hieraŭ.
- Where are you? I am at home. - Where are you going? I am going home. - I am now at the place where you were yesterday.
kiel – how, in what way • Kiel vi fartas? Mi fartas tre bone. • Kiel funkcias tiu programo? • Ni elektis ŝin kiel prezidanton.
- How are you doing? I am doing very well. - How does that program work? - We elected her as president.
kies - whose • Kies ĉemizon vi havas hodiaŭ? • Kies estas tiu hundo?
- Whose shirt do you have today? - Whose is that dog?
kio - what • Kio estas tio? • Kion vi volas? • Ĉu vi vidis kion ili faras?
- What is that? - What do you want? - Did you see what they did?
kiom – how much, how many • Kiom kostas la pomoj? • Kiom da mono vi havas? • Mi volas tiom kiom vi havas.
- How much do the apples cost? - How much money do you have? - I want as many as you have.
kiu – who, which • Kiu vi estas? • Tiu kiu kantas estas mia fratino. • Kiun daton ni havas hodiaŭ?
- Who are you? - The one who is singing is my sister. - What date is it today?
klara - clear • La akvo estas tre klara en tiu ĉi maro. - The water is very clear in this sea. • Ĉu vi povas klarigi al mi la problemon? - Can you explain [clarify] the problem to me? • Miaopinie via demando estas malklara. - In my opinion, your question is unclear.
18 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
knabo – boy • La knaboj kaj la knabinoj ludas kune. • Ĉu vi estas mia granda knabeto?
- The boys and the girls are playing together. - Are you my big little boy?
koloro - colour • Flava estas mia plej ŝatata koloro. • La ĉielarko estas multkolora. • Li kolorigis sian hararon blua.
- Yellow is my favourite colour. - The rainbow is multicoloured. - He coloured his hair blue.
komenci (tr) – to begin • Morgaŭ mi komencos novan kurson. • Hieraŭ komenciĝis mia ferio. • Mi estas komencanto.
- Tomorrow I will begin a new course. - Yesterday my holiday/vacation began. - I am a beginner.
kompreni (tr) – to understand • Mi ne komprenas ĉion. • Kompreneble ni sukcesos. • Ili estas tre komprenemaj.
- I don’t understand everything. - Of course [understandably] we will succeed. - They are very understanding.
koni (tr) – to know [a person], to be familiar with • Ĉu vi konas ŝin? - Do you know her? • Tiu kanto estas tre konata mialande. - That song is very well-known in my country. • Mi konatiĝis kun ili antaŭ du jaroj. - I became acquainted with them two years ago. konsenti (x) – to agree • Ĉu vi konsentas? • La komitato konsentis respondeci. • Ili ĵus trovis interkonsenton.
- Do you agree? - The committee agreed to be responsible. - They have just come to an aggreement.
kontenta – content, pleased • Nun mi estas tre kontenta. - Now I am very content. • Kial vi ĉiam estas malkontenta? - Why are you always displeased? • Kelkfoje estas facile kontentigi infanon. - Sometimes it is easy to appease children. kontraŭ – against • Ne ekzistas medikamento kontraŭ tio. - No medication against that exists. • Mi estas kontraŭ tiu propono. - I am against that proposal. • Ŝi provis kontraŭlabori nin tutan tagon. - She tried to work against us for the whole day. kosti (tr) – to cost • La pomoj kostas dek eŭrojn. • Nia domo estis malmultekosta. • La kostoj estas iom tro altaj.
- The apples cost ten euros. - Our house was very inexpensive. - The costs are a little too high.
19 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
kredi (tr) – to believe • Mi kredas vin. • Ĉu vi kredas je Dio? • Al preĝejo iras ĉefe kredantoj.
- I believe you. - Do you believe in God? - It’s mainly believers who go to church.
krom – aside from, except • Krom tio, ĉio estas en ordo. - Except for that, everything was in order. • Ĉiuj venis krom vi. - Everyone came except you. • Krome mi opinias ke ni devus pagi pli. - In addition, I think that we should pay more. kun - with • Mi vojaĝos kun li per trajno al la urbo. - I will travel with him to the city by train. • Ŝi estas mia kunloĝanto. - She is my roommate [with-dweller]. • Nia kunlaboro tre bone funkcias. - Our co-worker is working out very well. kuŝi (ntr) – to lay in a place, to lay at rest • Mi ŝatus kuŝi sur la lito kaj iom ripozi. - I like to lay on the bed and rest a bit. • Kuŝigu la bebon sur la sofon. - Put the baby down on the sofa. • Estas agrable kuŝadi sur la strando. - It is nice to lay out on the beach. kvar - four • Kvar fojojn mi frapis la pordon. - I knocked on the door four times. • Ni iris kvarope al la festo. - A foursome of us went to the party. • Dudek kvin elcentoj estas unu kvarono. - Twenty-five percent is one fourth. labori (ntr) – to work • Ĉu vi laboros venontsemajne? • Li ne estas tre laborema. • Kie troviĝas via laborejo?
- Will you work next week? - He is not very hard-working. - Where is your workplace located?
lakto - milk • Kelkaj ŝatas trinki lakton. • Bovinoj donas multe da lakto. • La laktaĵoj prefere estu en la fridujo.
- Some like to drink milk. - Cows give much milk. - Dairy foods should preferably stay in the refrigerator.
lando – country, land • De kiu lando vi venas? • Ĉu ni estas samlandanoj? • Mi ĵus transiris la landlimon.
- Which country do you come from? - Are we countrymen? - I have just crossed the country’s border.
larĝa - wide • Mia pantalono estas iom tro larĝa. - My pants are a little too wide. • La tunelo estas tro mallarĝa por busoj. - The tunnel is too narrow for busses. • Bonus iom larĝigi la pordon, ĉu ne? - It’d be good to widen the door a little, wouldn’t it? 20 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
lasi (tr) – to leave, to let • Lasu min rakonti al vi kial tio ne eblas. - Let me tell you why that’s not possible. • Ni forlasis nian landon pasintjare. - We left behind our country last year. • Ne lasu la telerojn fali. - Don’t let the plates fall. lasta - last • Nun estas la lasta fojo, ke mi eliras. • Ŝi venis lastminute al la konkurso. • Lastatempe mi ne multe aŭdis pri li.
- Now is the last time that I’ll go out. - She came at the last minute to the race. - Recently I haven’t heard much from him.
legi (tr) – to read • Li lernis legi en la lernejo. • Laŭtlegu la poemon, mi petas. • Ĉu vi ŝatas legi romanojn?
- He learned how to read in school. - Read the poem aloud, please. - Do you like to read novels?
lerni (tr) – to learn • Kiam vi lernis legi? • En mia lernejo estas multaj lernantoj. • Ŝi forgesis sian lernolibron hejme.
- When did you learn to read? - In my school there are many students. - She forgot her textbook at home.
letero – letter (correspondence) • Mi skribas longan leteron al li. • Ĉu vi ŝatus esti mia leteramiko? • Por skribi leteron oni uzas literojn.
- I wrote a long letter to him. - Would you like to be my penpal? - To write a letter, one uses letters.
li – he, him • Li ne ŝatas lin. • Lia amiko verkis bonan libron.
- He doesn’t like him. - His friend wrote a good book.
libera - free • Ĉiuj volas esti liberaj, ĉu ne? • Ŝi estis en malliberejo dum tri jaroj. • Libereco, egaleco kaj frateco!
- Everyone wants to be free, right? - She was in jail for three years. - Freedom, equality, and brotherhood!
libro – book • Mi ŝatas legi libron vespere. • En tiu librovendejo mi neniam estis. • Ĉu eldoni la gramatikon kiel libron?
- I like to read a book in the evening. - I have never been in that bookstore. - Should we publish the grammar as a book?
lingvo - language • En la mondo ekzistas multaj lingvoj. • Ankaŭ lingva egaleco gravas. • Esperantistoj kutime estas lingvemaj.
- In the world exist many languages. - Linguistic equality is also important. - Esperantists are often interested in languages.
21 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
loko – place, location • Ĉu apud vi estas libera loko? • Mi ne komprenas la lokan lingvon. • Kie loki la librojn?
- Is there a free place next to you? - I don’t understand the local language. - Where should we place the books?
longa - long • La trajno estas tre longa. - The train is very long. • Li nur mallonge parolis al la publiko. - He spoke to the public only briefly. • Estus bone longigi la kurson je du tagoj.- It’d be good to lengthen the course by two days. ludi (x) – to play • Ŝi ludas kaj gitaron kaj violinon. - She plays both the guitar and the violin. • Liaj katoj estas tre ludemaj. - His cats are very playful. • En la nova ludejo ofte estas multaj infanoj. - There are often many children in the new playground. manĝi (tr) – to eat • Mi estas ege malsata kaj ŝatus manĝi tuj. - I’m very hungry and would like to eat right now. • Venu, la vespermanĝo estas preta. - Come, supper is ready. • La patro manĝigas sian infaneton. - The father fed his small child. maniero – way, manner, method • Eblas solvi tion en pluraj manieroj.
- It is possible to solve that in several ways.
manki (ntr) – to be absent, to be lacking • Ŝi multe mankas al mi. • Ĉu io mankas sur la tablo? • Ĉiuj havas iun mankon.
- I miss her a lot. [she is absent from me] - Is something missing on the table? - Everyone has some kind of need.
mano - hand • Preskaŭ ĉiuj havas du manojn. • Li interesiĝas pri manlaboroj. • Eblas manĝi la kukon permane.
- Almost everyone has two hands. - He is interested in handiwork. - It is possible to eat the cake with your hands.
maro - sea • Mi ŝatus loĝi apud la maro. • Mara akvo ofte estas sala. • Kelkaj maristoj iĝis marmalsanaj.
- I would like to live by the sea. - Sea water is often salty. - Some sailors became seasick.
mateno - morning • Bonan matenon! • Kion vi volas matenmanĝi? • Ŝi vekiĝis frue ĉi-matene.
- Good morning! - What do you want to eat for breakfast? - She woke up early this morning.
22 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
mem – self, yourself, etc. • Ĉu vi mem ŝatus tion fari? • Li estas iom tro memfida. • Memkompreneble!
- Would you like to do that yourself? - He is a little too self-confident. - Obviously! [self-understandably!]
memori (tr) – to remember • Ili diris ke ili ne memoras kio okazis. • Mia memoro estas sufiĉe bona. • Memorigu min morgaŭ, mi petas.
- They said that they don’t remember what happened. - My memory is fairly good. - Remind me tomorrow, please.
meti (tr) – to put • Ŝi metis la manĝaĵon sur la tablon. • Kie mi metu la sakojn? • Multaj vortoj estas kunmetaĵoj.
- She put the food on the table. - Where should I put the bags? - Many words are compound. [put-together]
mezo – middle, centre • Mi estis en la mezo de ĉio. • Meze de la urbo troviĝas bela parko. • Li nun iras al la meza lernejo.
- I was in the middle of everything. - In the centre of the city there is a beautiful park. - He is now going to the middle school.
mi – I, me • Mi pensas ke vi pravas. • Miaopinie tio estas bonega ideo. • Laŭdire la mio estas eterna.
- I think that you’re right. - In my opinion, that is a great idea. - They say that the self is eternal.
mil - thousand • La aŭto kostas pli ol mil dolarojn. - The car costs more than a thousand dollars. • Ĝi estas miloble pli bona ol la aliaj. - It is a thousand times better than the others. • En la jaro du mil dek mi estis senlabora. - In the year 2000 I was out of work. milito - war • Militoj estas teruraj aferoj. - Wars are terrible things. • Dum la dua mondmilito multaj mortis. - During the second world war, many died. • Ĉi tie ekzistas militistoj preskaŭ ĉie. - Here there are soldiers almost everywhere. minuto - minute • Nun estas dek tri minutoj post la dua. • Atendu minuton, mi petas. • La minutmontrilo estas la plej longa.
- It’s now thirty minutes after two. - Wait a moment, please. - The minute hand is the longest.
miri (ntr) – to be amazed, to marvel • Mi ne miras ke tio okazis al vi. • La novaĵo pri ili tre mirigis min. • Infanoj ofte estas ĉarmaj kaj mirindaj.
- I am not surprised that that happened to you. - The news about them really surprised me. - Children are often charming and wonderful. 23 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
monato - month • Kiu monato estas nun? • Kiom vi enspezas monate? • Kion vi faris dum via mielmonato?
- Which month is it now? - How much do you earn each month? - What did you do during your honeymoon [honey month]?
mondo - world • Nia mondo estas komuna respondeco. - Our world is a communal responsibility. • Li estas tre fama tutmonde. - He is very famous worldwide. • Ŝi estas monda ĉampiono. - She is a world champion. mono - money • Kiom da mono estas en via monujo? • Li ŝajnas esti pli malpli senmona. • Ŝi ŝatas kolekti malnovajn monerojn.
- How much money is in your wallet? - He seems to be more or less penniless [without money]. - She likes to collect old coins [money pieces].
montri (tr) – to show • Ĉu mi montru al vi kiel mi faris? • Sekvu la ŝildojn kaj la montrilojn. • Montriĝis ke li trompis nin ĉiujn.
- Should I show you how I did [it]? - Follow the signs and the directions. - It was revealed that he fooled all of us.
morgaŭ - tomorrow • Mi eble venos al vi morgaŭ. • Postmorgaŭ komenciĝos nova kurso. • Mi preparas la morgaŭan prelegon.
- I will possibly come to you tomorrow. - The day after tomorrow a new course will begin. - I am preparing tomorrow’s lecture.
morti (ntr) – to die • Ni ĉiuj iam mortos. - We will all die sometime. • La tertremo mortigis tridek ok homojn. - The earthquake killed thirty-eight people. • Kiam mi alvenis ŝi jam estis morta. - When I arrived, she was already dead. movi (tr) – to move [something] • Ne movu la kapon, estu tute senmova. - Don’t move your head, be totally immobile. • Mi ŝatas kuri kaj moviĝi. - I like to run and move around. • Faru malpli grandajn movojn se eblas. - Make fewer great movements if possible. multa – much, many • Mi havas multajn amikojn. - I have many friends. • Malmulte da akvo restas en la botelo. - Little water remains in the bottle. • La pilko estas multekosta kaj multkolora. - The ball is costly and multicoloured. nacio - nation • Esperanto ne apartenas al iu aparta nacio. - Esperanto doesn’t belong to any particular nation. • Unuiĝintaj Nacioj estas grava organizo. - The United Nations is an important organization. • Internaciaj rilatoj iĝas pli kaj pli oftaj. - International relationships have become more 24 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
and more common. naski (tr) – to give birth • Ne ĉiuj virinoj povas naski bebon. • Mi naskiĝis la 30-an de januaro. • Ŝi estas trilingva denaske.
- Not all women can give birth to a baby. - I was born on the 30th of January. - She has been trilingual since birth.
naturo - nature • La naturo en ĉi tiu regiono estas belega. - The nature in this region is beautiful. • Ŝia sinteno estas tute natura. - Her attitude is completely natural. • La leporo estas nature timema. - The leopard is naturally timid. naŭ - nine • Naŭ estas pli ol ok kaj malpli ol dek. - Nine is more than eight and less than ten. • La naŭa simfonio de Beethoven bonas. - Beethoven’s ninth symphony is good. ne – no, not • Ĉu vi volas kuri kun mi? Ne, dankon! • Mi ne neas, ke Esperanto estas facila. • Via nea respondo mirigis min.
- Do you want to run with me? No, thank you! - I am not denying that Esperanto is easy. - Your negative response amazed me.
necesa - necessary • Aero estas necesa por povi spiri. • Por flugi necesas aviadilo. • Kie troviĝas necesejo?
- Air is necessary to be able to breathe. - For flying, an airplane is necessary. - Where can the toilets [necessary place] be found?
nenia – no kind, no sort • Nenia promeso ŝanĝos mian decidon. • Nenia floro havas tiel belan odoron.
- No sort of promise will change my decision. - No kind of flower has such a beautiful odour.
neniam – never, at no time • Nur tiu ne eraras, kiu neniam faras ion. - The only one who never errs, is the one who never does anything. • Neniam en mia vivo mi vidis balenon. - I have never seen a whale in my life. nenie – nowhere, in no place • Nenie mi havas propran domon. - I don’t have my own house anywhere. • Mi volas iri nenien. Mi volas resti ĉi tie. - I want to go nowhere. I want to stay here. neniel – in no way • Mi neniel povas kompreni tion. • Mi neniel malhelpos vin foriri.
- I can’t understand that in any way. - I won’t help you to go in any way.
25 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
nenio - nothing • Li manĝis nenion. • Nenio okazas en ĉi tiu vilaĝo. • Mi volas nenion ĝuste nun.
- He ate nothing. - Nothing happens in this village. - I want nothing right now.
neniu – no one, no individual • En la ĉambro estis neniu krom li. • Mi konas neniun en ĉi tiu urbo.
- In the room there was no one except him. - I know no one in this city.
ni – we, us • Vi kaj mi estas pretaj. Ni ekiru! • Ni vespermanĝis kune.
- You and I are ready. Let’s get going! - We ate together.
nokto - night • La nokto sekvas la tagon. - Night follows day. • Nokte malfacilas vidi pro la mallumo. - At night, it is difficult to see because of the dark. • Nokta dormo estas necesa. - Nighttime sleep is necessary. nomo - name • Mia nomo estas Jozefo. • Mi nomas lin amiko. • Kiel vi nomiĝas?
- My name is Joseph. - I called [named] him a friend. - What is your name? [how are you named?]
nova - new • Mia aŭto estas tute nova. • Mi laboras per malnova komputilo. • En ĵurnaloj oni povas legi novaĵojn.
- My car is brand new [completely new]. - I am working using an old computer. - In newspapers you can read the news.
numero - number • Li loĝas en ĉi tiu strato je la numero 2. - He lives in this street at number 2. • Bonus nombri kaj numeri ĉiujn librojn. - It would be good to count and number all books. • Diru al mi vian telefon-numeron. - Tell me your telephone number. nun - now • Hieraŭ pluvis, sed nun la suno brilas. • Nun mi ne povas respondi. • Ne nun, sed baldaŭ eblos manĝi.
- Yesterday it rained but now the sun is shining. - I can’t respond now. - Not now, but soon, it will be possible to eat.
nur - only • Nur mi povas doni al vi tiun informon. - Only I can give you that information. • Mi povas doni al vi nur tiun informon. - I can give you only that information. • Nur poste mi povos renkonti vin. - Only later will I be able to meet you.
26 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
ofte - often • Mi iras al la teatro ofte nuntempe. • Ofta pluvo dum la vintro estas ĝena. • Dum la lastaj tagoj viaj vizitoj oftiĝis.
- I have been going to the theatre often lately. - Frequent rain during the winter is annoying. - During recent days, your visits became frequent.
ok - eight • Ok estas mia plej ŝatata numero. • Rigardu la okan paĝon de la libro. • Mi dividos la torton en okonoj.
- Eight is my favourite number. - Look at the eighth page of the book. - I will divide the pie into eighths.
okazi (ntr) – to happen, to take place • Mi rakontos al vi, kio okazis hieraŭ. • Pro tiu okazaĵo mi ne povis trankviliĝi. • Oni kantis okaze de la nacia festo. • Kial nenio okazas?
- I will tell you what happened yesterday. - Because of that event, I couldn’t calm down. - Someone sang for the occasion of the national holiday. - Why isn’t anything happening?
ol - than • Vi estas pli alta ol ŝi. - You are taller than her. • Mi kuras malpli rapide ol vi. - I run less quickly than you. • Mi multe pensis antaŭ ol verki la eseon. - I thought much before writing the essay. oni – one, someone • Oni diras, ke la ekzameno estas facila. - It is said [one says] that the exam is easy. • Mi neniam atentas onidirojn. - I never pay attention to rumours [someone-sayings]. • Onia malfeliĉo ne estas facile eltenebla. - Someone’s unhappiness isn’t easy to tolerate. opinio - opinion • Mia opinio pri Esperanto estas konata. - My opinion about Esperanto is known. • Mi opinias, ke tiu laboro estas farebla. - My opinion is that that work is doable. • Mi samopinias kun vi. - I agree [same-opine] with you. organizi (tr) – to organise • Vendrede ni organizos grandan feston. - On Friday, we will organise a large party. • La organizantoj de la kongreso dormas. - The organisers of the convention are sleeping. • AdE estas lingva organizo. - AdE is a language organisation. pagi (tr) – to pay • En restoracio oni devas pagi por la manĝo. - In a restaurant, you have to pay for the meal. • Jen via monata pago! - Here is your monthly payment! • Tiu broŝuro estas senpaga. - That brochure is free of charge [payment-free]. paĝo - page • Libroj konsistas el skribitaj paĝoj. • Paĝo havas du flankojn.
- Books consist of written pages. - A page has two sides. 27 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
•
Ŝi kapablas krei belajn retpaĝojn.
- She is capable of creating beautiful webpages.
pano - bread • Ili aĉetis nur blankan panon. • Ni manĝas panon el sekalo. • Jen faruno por fari panon.
- They bought only white bread. - We eat rye bread. - Here is flour for making bread.
papero - paper • Oni povas skribi sur papero. • Ŝi havas paperan sakon. • La neceseja papero elĉerpiĝis.
- One can write on paper. - She has a paper bag. - The toilet paper ran out.
pardoni (tr) – to pardon • Pardonu min! • Li preskaŭ neniam pardonpetas. • Mi petas pardonon.
- Pardon me! - He almost never apologises [requests pardon]. - I apologise [request pardon].
paroli (x) – to speak • Ĉu vi parolas Esperanton? • Ŝi estas tre bona parolanto. • Mi trapasis la parolan ekzamenon.
- Do you speak Esperanto? - She is a very good speaker. - I passed the oral [spoken] examination.
parto - part • La kuko estis dividita en du partojn. • Ĉiu ricevis sian parton. • Ni nur parte faris niajn taskojn.
- The cake was divided into two parts. - Each one received his or her part. -We only partially did our tasks.
patro - father • Kia patro, tia filo. • Ŝia patro ne estis tre rigora. • Patro kaj patrino estas gepatroj.
- Like father, like son. - Her father wasn’t very strict. - A father and a mother are parents.
peco - piece • Horloĝo konsistas el multaj pecoj. • Mi havas pecon da ŝtofo en mia sako. • Pecigu la panon kaj donu al la birdoj.
- A clock consists of many pieces. - I have a piece of cloth in my bag. - Break the bread into pieces and give it to the birds.
pensi (x) – to think • Mi pensas, do mi ekzistas. • Kiu multe babilas, malmulte pensas. • Legado de libro ofte estas pensiga.
- I think, therefore I exist. - He who chats much, thinks little. - Reading a book is often thought-provoking.
per – by means of • Hodiaŭ ni manĝas per forko kaj kulero. - Today we are eating with a fork and spoon. 28 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
• •
Homo ne vivas nur per pano. Mi veturos al Milano kun ŝi per aŭto.
- A person doesn’t live only through bread. - I will drive to Milan with her by car.
perdi (tr) – to lose • Mi perdis mian monujon hieraŭ. • Lia morto estis perdego por ni ĉiuj. • Ne perdu vian paciencon!
- I lost my wallet yesterday. - His death was a great loss for us all. - Don’t lose your patience!
permesi (tr) – to permit • La reĝo donis al li la permeson foriri. • Fumado estas malpermesata ĉie tie. • Bonvolu permesi al mi eniri!
- The king gave him permission to depart. - Smoking is forbidden [opposite-permitted] here. - Please permit me to enter!
persono - person • Ĉiu ŝatas personon similan al si mem. • Jen mia persona opinio pri tio. • Multaj personoj iris al li por protesti.
- Everyone likes a person similar to him or herself. - Here is my personal opinion about that. - Many people went to him to protest.
peti (tr) – to request, to ask for • Mi petas vian pardonon. - I ask for your pardon. • Ne petu min pri mono, ĉar mi ne havas. - Please don’t request money from me, because I haven’t any. • Ĉu vi havas iun lastan peton? - Do you have any last request? piedo - food • Ne veturu sed iru per viaj piedoj. • Ĉu vi piediras al via lernejo? • Piedbatu la pilkon forte.
- Don’t drive, but go on your feet. - Do you walk to your school? - Kick [foot hit] the ball hard.
plaĉi (ntr) – to please • Ĉi tiu libro ne plaĉas al mi. • Vi tre plaĉas al mi. • Li estas plaĉa en multaj manieroj.
- I don’t like this book. [it isn’t pleasing to me] - I like you very much. [you’re very pleasing to me] - He is pleasing in many ways.
plej - most • Venuso estis la plej bela greka diino. • Li kuras plej rapide el ni ĉiuj. • Ŝi estas la malplej riĉa el ili.
- Venus was the most beautiful Greek goddess. - He runs most quickly of all of us. - She is the poorest of them.
plena - full • Li donis al mi tekston plenan je eraroj. - He gave me a text full of errors. • Mi plene konsentas kun vi. - I fully agree with you. • Plenigu ĉi tiun formularon, mi petas. - Fill out this form, please.
29 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
pli - more • Vi estas pli saĝa ol ili. • Mi konas la anglan malpli bone ol vi. • Indus iom plibonigi tiun programon.
- You are wiser [more wise] than them. - I know English less well than you. - It’d be worthwhile to improve that program somewhat.
plu – furthermore, continuing, anymore • Ne plu pluvas. • Ĉu ni pluiru? • Mi ne plu loĝas en Rio.
- It’s not raining anymore. - Should we keep going? - I don’t live in Rio anymore.
popolo – a people • En tiu lando vivas popolo tre malriĉa. • Proverboj venas el la popola cerbo. • Ĉu vi ŝatas popolmuzikon?
- A very poor people lives in that country. - Proverbs come from the mind of the people. - Do you like folk [people’s] music?
por - for • La patrino aĉetis donacon por sia filino. - The mother bought a gift for her daughter. • Ili venis por vidi nin ludi tenison. - They came to see us play tennis. • Tio estas nur portempa solvo. - That is only a temporary [for time] solution. pordo - door • Ĉu vi ŝatus malfermi la pordon? - Would you like to open the door? • Inter la du ĉambroj estas ŝlosita pordo. - Between the two rooms there is a locked door. • Pasaĝeroj iru al la pordo 12-a. - Passengers should go to gate 12. porti (tr) – to carry, to bring • Bonvolu porti al mi vian dorsosakon. - Please bring me your backpack. • Estus bone se ĉiuj kunportus manĝaĵon. - It would be good if everyone could bring food. • La peza valizo apenaŭ estas portebla. - The heavy suitcase can hardly be carried. post - after • Post pluvo venas suno. - After rain comes sun. • La infano kaŝas sin malantaŭ la arbego. - The child hides behind the huge tree. • Ŝi venis posttagmeze la postan tagon. - She came the next day, in the afternoon. poŝto - post, mail • La poŝto bone funkcias en nia lando. - The postal system works well in our country. • La poŝto de hodiaŭ ankoraŭ ne alvenis. - Today’s mail hasn’t arrived yet. • Mi ŝatas ricevi poŝtkarton. - I like receiving a postcard. povi (tr) - to be able • Ne ĉiuj povas bele kanti. - Not everyone can sing nicely. • Mi estas laca, sed ne povas endormiĝi. - I’m tired but can’t get to sleep. • Povas esti ke tio bone funkcios. - It could be that that will work well. 30 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
preni (tr) - to take • Preni fajron per la manoj ne eblas. • Forprenu la manojn de la tablo. • Mi reprenas mian lastan diraĵon.
- You can’t pick up fire with your hands. - Take your hands off the table. - I take back what I just said.
preskaŭ - almost • Ni preskaŭ alvenis al la urbo. • Preskaŭ ĉiuj volis tuj danci.
- We’ve almost arrived at the town. - Almost everyone wanted to dance straight away.
prezenti (tr) - to present • Mi prezentos al vi mian pli aĝan fraton. - I will introduce my older brother to you. • Vi faris tre bonan prezenton hodiaŭ. - You gave a very good presentation today. • Ili misprezentis la faktojn, laŭ mi. - They misrepresented the facts, in my opinion. pri - about, concerning • Ili parolas pri vi nun. • Pripensu ĉu vi volas veni aŭ ne. • Kion ni priparolu dum la kunsido?
- They’re talking about you now. - Consider whether or not you want to come. - What should we discuss during the meeting?
pro - because of • Mi dankas pro tio, kion vi faris por mi. - I’m grateful for what you’ve done for me. • Jen la kaŭzo, pro kiu mi ne povis veni. - That’s the reason why I couldn’t come. • Mi enlitiĝis frue pro tio ke mi estis laca. - I went to bed early because I was tired. problemo - problem • Malriĉeco estas granda problemo. - Poverty is a big problem. • Ni ankoraŭ havas kelkajn problemetojn. - We still have a few minor issues. • Senprobleme! - No problem! proksima – near, close • Tiuj du pentraĵoj estas tro proksimaj. • Pekino estas malproksima de Londono. • Ili staris proksime al la pordo. • Proksimume kiom da homoj venos?
- Those two paintings are too close. - Beijing is a long way from London. - They were standing near the door. - Roughly how many people will be coming?
provi (tr) - to try • Provu salti super ĉi tiun arbuston. • Mi provas kompreni la problemon. • Li provas sian novan motorciklon.
- Try and jump over this bush. - I’m trying to understand the problem. - He’s trying out his new motorbike.
pura - clean, pure • Mi ĉiam havas puran ĉemizon sur mi. • Purigu la tablon antaŭ la manĝo. • Mi posedas juvelon el pura oro.
- I always have a clean shirt on. - Clean the table before the meal. - I own a jewel of pure gold. 31 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
radio - ray, radio • La radioj de la suno varmigas. • Mi aŭskultas radion kiam mi kuiras. • Beleco radias el lia vizaĝo.
- The sun’s rays are warming. - I listen to the radio when I’m cooking. - Beauty radiates from his face.
rajto - right, entitlement • Mi havas rajton loĝi en ĉi tiu lando. • Ĉu mi rajtas spekti filmon nun? • La homaj rajtoj estas ege gravaj.
- I have the right to live in this country. - Can I watch a film now? - Human rights are extremely important.
rakonti (tr) - to narrate, tell a story • Kial vi rakontis tion al mi? • Mi ŝatas aŭskulti rakontojn. • Vi estas sperta rakontisto.
- Why did you recount that to me? - I like listening to stories. - You’re an experienced storyteller.
rapida – quick, fast • Ŝia nova aŭto estas tre rapida. • Li laboras tro malrapide hodiaŭ. • Ĉu vi ŝatas rapidmanĝaĵon?
- Her new car is very fast. - He’s working too slowly today. - Do you like fast food?
raporti (tr) - to report • Ni raportis la problemojn al niaj estroj. - We reported the problems to our bosses. • Ĝis morgaŭ mi devas verki raporton. - I have to write a report by tomorrow. • Ĵurnalisto sendis raporton pri la milito. - A journalist has sent a report about the war. renkonti (tr) - to meet • Mi ĉiumatene renkontas lin ĉi tie. • Ili ĉeestis la renkontiĝon hieraŭ. • Ĉu ni renkontiĝis iam antaŭe?
- I meet him here every morning. - They were at the meeting yesterday. - Have we met before, at some point?
respondi (tr) - to answer • Mi provis respondi ĉiujn demandojn. - I try to reply to all questions. • Al tiu demando ne ekzistas respondo. - There is no answer to that question. • Kiu respondecas pri la ekonomio ĉe vi? - Who is in charge of the economy where you are? resti (ntr) - to stay, remain • Ili restis en ĉi tiu urbo dum 30 jaroj. • Post la aĉetoj ne plu restos mono. • Mi petis restadpermeson antaŭ jaro.
- They stayed in this town for 30 years. - There’ll be no money left after the purchases. - I asked for a stay permit a year ago.
ricevi (tr) - to receive • Mi ricevis valoran donacon de ŝi. • Doni ovon, por ricevi bovon. • Li eble ŝatus rericevi la ludilon nun.
- I received a valuable gift from her. - Give an egg to receive an ox (proverb). - He might like to get the toy back now. 32 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
riĉa - rich • Homo kun multe da mono estas riĉa. - A person with lots of money is rich. • En mia urboparto loĝas multaj malriĉuloj. - A lot of poor people live in my part of town. • En la lasta jaro ŝi riĉiĝis dank’ al siaj akcioj. - In the last year her shares have made her rich. ridi (ntr) - to laugh • Plej bone ridas tiu, kiu ridas laste. • Ŝi ridetis al mi kiam ni renkontiĝis. • Lia ideo estas ridinda, laŭ mi.
- He who laughs last, laughs longest. - She smiled at me when we met. - I think the idea is ridiculous.
rigardi (tr) - to look at • Mi rigardis rekte al liaj okuloj. • Rigardu norden kaj ne suden! • Lia rigardo trafis min.
- I looked straight into his eyes. - Look north and not south! - His gaze fell upon me.
rilati (ntr) - to relate • Ŝia kritiko ne rilatas al mi. • Ne estas rilato inter la du aferoj. • Rilate al tio mi havas ideon.
- Her criticism doesn’t relate to me. - There is no relation between the two things. - Regarding that, I have an idea.
rimarki (tr) - to notice • Mi ne rimarkis ke li alvenis. - I didn’t notice that he had arrived. • Ĉu vi rimarkis tion? - Did you notice that? • Mi faris kelkajn rimarkojn pri via artikolo. - I made some remarks about your article. rompi (tr) - to break • Atentu por ne rompi la glasojn. • Ne interrompu min kiam mi parolas. • La bela vazo falis kaj rompiĝis.
- Take care not to break the glasses. - Don’t interrupt me when I’m talking. - The beautiful vase fell and broke.
saluti (tr) - to greet • Mi salutis lin per “Bonan tagon!”. - I greeted him with “Good afternoon!” • Bonvolu sendi vian salutnomon al mi. - Please send me your username. • Saluton, amikoj! - Hello, friends! sama - same • La du ĝemeloj estas preskaŭ tute samaj. - The two twins are almost totally the same. • La samo okazis al ni antaŭ du monatoj. - The same thing happened to us two months ago. • Bedaŭrinde ni pensas tre malsame. - Unfortunately we think very differently. sana - healthy • Sana menso en sana korpo. • Kuracisto provas kuraci malsanulojn. • Mi malsaniĝis, sed denove resaniĝis.
- A healthy mind in a healthy body. - A doctor tries to treat the sick. - I fell ill, but I have got better again. 33 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
scienco - science • Fiziko estas scienco tre grava. - Physics is a very important science. • Tiu raporto estas tute malscienca. - That report is completely unscientific. • Sciencistoj ofte laboras en universitatoj. - Scientists often work in universities. scii (tr) - to know • Mi jam scias tion. - I already know that. • Li ĵus eksciis ke li perdos sian laboron. - He’s just found out that he’s going to lose his job. • Ŝi scipovas paroli en kvar lingvoj. - She knows how to speak in four languages. se - if • Se pluvos, mi ne eliros. - If it rains, I won’t go out. • Mi iros al la festo nur se ankaŭ vi iros. - I’ll only go to the party if you go too. • Se vi estus tre riĉa vi ne devus labori . - If you were very rich, you wouldn’t have to work. sed - but • Lango miela, sed koro kruela. • Mi foriras, sed mi revenos baldaŭ. • Ne ŝi sed li faris tion.
- A tongue like honey, but a cruel heart (proverb). - I’m going away, but I’ll come back soon. - That was done not by her, but by him.
seĝo - chair • Normale ni sidas sur seĝoj. • Apud la tablo estis kvar brakseĝoj. • Mi uzas rulseĝon dum dek jaroj.
- Normally we sit on chairs. - By the table there were four armchairs. - I’ve been using a wheelchair for ten years.
sekvi (tr) - to follow • Jozefo sekvis Johanon ĝis la urbo. • Mi verŝajne ne sekvos viajn konsilojn. • Post somero sekvas aŭtuno.
- Joseph followed John as far as the town. - I probably won’t take your advice. - Autumn follows after summer.
semajno - week • Semajno konsistas el sep tagoj. • Semajnfine oni kutime ne laboras. • En monato estas kvar semajnoj.
- A week consists of seven days. - People don’t usually work at weekends. - There are four weeks in a month.
sen - without • Mi ŝatas teon sen sukero kaj sen lakto. - I like tea with no sugar and without milk. • La strato estis tute senhoma. - The street was entirely deserted. • Mi ricevis la biciklon senpage de ŝi. - I received the bicycle from her for free. sendi (tr) - to send • Mi sendos al vi leteron per la poŝto. • Kelkaj dissendas multe da spamo. • Resendu la pakaĵon se vi ne volas ĝin.
- I will send you a letter by post. - Some people send out a lot of spam. - Send the parcel back if you don’t want it. 34 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
senti (tr) - to feel • Dum somero mi ŝatas senti varmon. - During the summer I like to feel the warmth. • Sentiĝas tre bone esti kun vi ĉi tie. - It feels very good to be here with you. • Mi sentis, ke tio ne estas ĝusta decido. - I felt that wasn’t the right decision. sep - seven • En unu semajno estas sep tagoj. • La nombro sep estas inter ses kaj ok.
- There are seven days in one week. - The number seven is between six and eight.
serĉi (tr) - to look for, to search for • Estas malfacile serĉi ion en mallumo. - It’s difficult to look for something in the dark. • Ŝi longe serĉis solvon de la problemo. - She searched long for a solution to the problem. • La polico traserĉis la domon senrezulte. - The police searched the house in vain. servi (x) - to serve • Servi du homojn samtempe, malfacilas. - It’s hard to serve two people at the same time. • La servisto alportis la manĝaĵojn. - The servant brought the meals. • Nia ttt-servilo kelkfoje paneas. - Our web server sometimes crashes. ses - six • Ses estas cifero inter kvin kaj sep. - Six is the digit between five and seven. • Laŭ la Biblio la tero kreiĝis en ses tagoj. - The Bible says the earth was created in six days. si - oneself • La homoj ĉefe pensas pri si mem. • Ŝi lavas sin ĉiumatene. • La gepatroj amas siajn infanojn.
- People think mostly about themselves. - She has a wash every morning. - The parents love their children.
sidi (ntr) - to sit • Ni sidis surseĝe dum tri horoj. • Ŝi eksidis sur la sofon. • Ĉu tiu sidloko estas libera? • Sidiĝu, mi petas.
- We sat on chairs for three hours. - She sat down on the sofa. - Is that seat free? - Sit down, please.
simila - similar • La du fratinoj estas tre similaj. • Mi simile pensas, sed ne tute same. • La sveda lingvo similas al la norvega.
- The two sisters are very similar. - My thoughts are similar, but not quite the same. - The Swedish language is like Norwegian.
simpla - simple • Mi kreis simplan komputilprogramon. - I’ve created a simple computer program. • Per simpla metodo oni kuiras ovon. - You cook an egg using a simple method. • Fari tion estas tre simple. - It’s very simple to do that.
35 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
sinjoro - Mr, sir • Sinjoro Ivo kaj sinjorino Iva estas geedzoj. - Mr Ivo and Mrs Iva are a married couple. • Estimataj gesinjoroj, mi ĝojas vidi vin! - Ladies and gentlemen, I am delighted to see you! situacio - situation • Mia persona situacio estas malfacila. - My personal situation is difficult. • Klarigu al mi la situacion en via lando. - Explain to me the situation in your country. • Bonŝance ŝi savis la situacion. - Luckily she rescued the situation. skribi (tr) - to write • Foje mi skribas mane, foje komputile. • Krajono estas skribilo. • Mi skribis leteron al mia bona amiko.
- Sometimes I write by hand, sometimes by computer. - A pencil is a writing implement. - I wrote a letter to my good friend.
sola - alone • Kial vi staras tie tute sola? • Mi sola faris tion sen la helpo de aliaj. • Malfeliĉo malofte venas sole.
- Why are you standing there all alone? - I did that on my own, without the help of others. - A misfortune seldom occurs by itself (proverb).
soni (ntr) - to sound • Barelo malplena sonas plej laŭte. - An empty barrel sounds loudest (proverb). • Oni aŭdas sonojn de voĉoj el la strato. - Sounds of voices can be heard from the street. • Laŭdire ŝi havas absolutan sonsenton. - They say she has perfect pitch. stari (ntr) - to stand • Botelo da rizlakto staras sur la tablo. • Iuj sidas, aliaj homoj staras entrajne. • Starigu la seĝon, mi petas.
- There’s a bottle of rice milk standing on the table. - Some people in the train are seated, others are standing. - Stand the chair up, please.
strato - street • Miaurbe estas multegaj stratoj. - In my town there are lots and lots of streets. • Mi loĝas en Strato Z je la numero 24-a. - I live at 24, Z Street. • Transiru la straton ĉe la trafik-lumo. - Cross the street at the traffic lights. studi (tr) - to study • Ŝi studas fizikon en la universitato. • Ne ĉiuj studentoj studas diligente. • Estus bone fari studon pri Esperanto.
- She’s studying physics at university. - Not all students study diligently. - It would be good to do a study of Esperanto.
sub - under • La muso kuras sub la lito. • La muso kuras sub la liton. • Neniu volas esti subpremita.
- The mouse is under the bed, running around. - The mouse runs (away) under the bed. - Nobody want to be suppressed.
36 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
sufiĉa - enough, sufficient • Tiu mono estas sufiĉa por via vojaĝo. • Nun sufiĉas! • Vi laboris pli ol estas sufiĉe hodiaŭ.
- That money is enough for your journey. - Enough now! - You’ve done more than enough work today.
sukcesi (ntr) - to succeed • Li sukcesis pri siaj ekzamenoj. • Ŝi sukcese atingis la finan diplomon. • Ni malsukcesis en la piedpilka ludo.
- He passed his exams. - She successfully gained her final degree. - We failed in the football match.
suno - sun • Somere la suno brilas varme mialande. - In the summer in my country the sunshine is warm. • La suno fakte estas stelo. - The sun is actually a star. • Suna tago estas pli agrabla ol pluva. - A sunny day is more enjoyable than a rainy one. super - over, above • La aviadilo flugas super la urbo. • Tiu tasko estas super miaj kapabloj. • Riĉuloj ofte apartenas al supera klaso.
- The plane flies over the town. - That task is beyond my abilities. - Rich people often belong to an upper class.
supre - at the top, up high • Supre en la frostujo estas buterpakaĵo. - At the top of the freezer there’s a pack of butter. • La supra parto de domo estas tegmento. - The topmost part of a house is the roof. • Ni iru supren al la pinto de la monto! - Let’s go up to the top of the mountain! sur - on • Sur la tablo kuŝas multaj libroj. • Li ĵetis la ŝlosilojn sur la tablon. • Surmetu vian jakon ĉar malvarmas.
- There are lots of books lying on the table. - He threw the keys onto the table. - Put your jacket on, because it’s cold.
ŝajni (ntr) - to seem • Vi ŝajnas tre kontenta hodiaŭ. • Ŝajne multe pluvos morgaŭ. • Ŝajnas al mi, ke vi estas bona verkisto. • Ili verŝajne nur ŝajnigas dormi.
- You seem very content today. - Apparently it’s going to rain a lot tomorrow. - It seems to me you’re a good author. - They’re probably only pretending to sleep.
ŝanĝi (tr) - to change • Mi volas ŝanĝi mian aŭton al pli nova. - I want to change my car for a newer one. • Ĉiutage vi ŝanĝas vian ĉemizon. - Every day you change your shirt. • La interŝanĝo estas utila por ambaŭ landoj. - The exchange is useful for both countries. ŝati (tr) - to like, think highly of • Mi ŝatas vin preskaŭ ĉiam. • Esperanto estas mia ŝatokupo.
- I almost always think highly of you. - Esperanto is my hobby. 37 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
•
Ili malŝatas unu la alian.
- They dislike each other.
ŝi - she • Maria foiris. Ŝi iris al la lernejo. • Jen mia edzino, mi demandos ŝin. • Ŝi aĉetis belan jupon kaj robon al mi.
- Maria has left. She’s gone to school. - Here’s my wife, I’ll ask her. - She bought me a lovely skirt and a dress.
ŝipo - ship • Granda ŝipo povas transiri oceanojn. • Ĉu vi vojaĝos per ŝipo? • La ŝipestro konstante fumis pipon.
- A large ship can cross oceans. - Will you be travelling by ship? - The skipper was constantly smoking a pipe.
tablo - table • Ni manĝis ĉe la sama tablo kiel hieraŭ. - We ate at the same table as yesterday. • Metu la manĝilaron sur la tablon. - Put the knives and forks on the table. • Ni kunsidis ĉirkaŭ granda tablo. - We held a meeting around a large table. tago - day • En jaro estas tricent sesdek kvin tagoj. - There are 365 days in a year. • Ĉi tiu estas la plej bela tago de mia vivo. - This is the loveliest day of my life. • Ĉiutage mi volas paroli en Esperanto. - I want to speak in Esperanto every day. tamen - however • Mi estas juna. Mi tamen jam finstudis. - I’m young. However, I haven’t yet finished studying. • Pluvas, sed ni tamen eliru, ĉu ne? - It’s raining, but let’s go out anyway, shall we? teatro - theatre • Aktoroj ofte laboras en teatroj. • Teatraj dramoj povas esti tre interesaj. • En nia urbo estas granda teatro.
- Actors often work in theatres. - Theatrical dramas can be very interesting. - In our town there is a large theatre.
tempo - time • Tempo estas mono. • Mi ne havas tempon resti pli longe. • De tempo al tempo ni kverelas hejme.
- Time is money. - I don’t have time to stay longer. - From time to time we quarrel at home.
teni (tr) - to hold, to keep • Ĉu mi rajtas teni vian manon? - Can I hold your hand? • Tenu min informita, mi petas. - Keep me informed, please. • Mi forte tenis la tenilon de la kaserolo. - I gripped the handle of the saucepan tightly. tero - earth • La tero estas nia hejmo. • Infano miksis teron, akvon kaj koton.
- The earth is our home. - A child mixed earth, water and mud. 38 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
• •
Kiam la aviadilo surteriĝos? - When will the plane land? El terpomoj eblas fari fritojn kaj ĉipsojn. - French fries and chips can be made from potatoes.
tia - such, that kind of • Kia patro, tia filo. • Io tia. • Mi prenos la robon tia, kia ĝi estas.
- Like father, like son. - Something like that. - I’ll take the dress such as it is.
tial - therefore, so • Vi mendis salaton, tial vi pagu ĝin. - You ordered a salad, so you should pay for it. • Hodiaŭ varmegas, tial mi volas iri al lago. - It’s hot today, so I want to go to a lake. tiam - then • Mi estis en parko, kaj tiam ŝi telefonis. - I was in a park, and that was when she phoned. • Kiam mi estis juna, tiam mi iom sportis. - When I was young, I used to play some sport then. tie - there • Mi estis sur sofo, kaj tie mi endormiĝis. - I was on a sofa, and there I fell asleep. • Iru tien nun, ne restu ĉi tie. - Go there now, don’t stay here. tiel - thus, so, as • Mi faris tiel, ĉar vi diris ke mi faru tiel. - I did so because you told me to do so. • Ŝi estas tiel forta kiel vi. - She is as strong as you. • Tiel funkcias la mondo. - That’s how the world works. timi (tr) - fear • Mi kelkfoje timas hundojn. • Lia filo estas tre timema infano. • Ne timigu mi tiel! • Kiam mi vidis ilin mi ektimis.
- I’m sometimes frightened of dogs. - His son is a very shy child. - Don’t scare me like that! - When I saw them, I was afraid.
tio - that (thing) • Kio estas tio? • Kion tio signifas? • Tio, kion ni havas, estas io tre valora.
- What’s that? - What does that mean? - What we have is a very valuable thing.
tiom - so much, so many, so, as • Tiom da akvo, kiom estas en glaso. • Ŝi estas tiom granda, kiom saĝa. • Tiom da stultaĵoj mi neniam aŭdis.
- As much water as there is in a glass. - She is as large as she is wise. - I have never heard so many stupid things.
tiu - that (one) • Ĉu tiu estas via patro? • Mi ŝatas tiun ideon.
- Is that your father? - I like that idea. 39 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
•
Plej bone ridas tiu, kiu laste ridas.
tra - through • La fumo eliris tra la fenestro. • Ili promenis tra la parko. • La fiŝo naĝas tra la akvo de la rivero.
- He who laughs last, laughs longest.
- The smoke went out through the window. - They walked through the park. - The fish swam through the water of the river.
trans - across • Ŝi loĝas trans la rivero en alia urboparto. - She lives over the river in another part of town. • Ĉu ni transiru la trajnotrakon ĉi tie? - Shall we cross the railway track here? • La junuloj saltis trans la arbuston. - The youngsters jumped over the bush. tre - very • Mi tre ŝatas vin. - I like you very much. • En ĉi tiu supo estas tre multe da likvaĵo. - There is too much liquid in this soup. • Ĉi tiu kuko estas tre dolĉa. - This cake is very sweet. tri - three • Tri estas la duono de ses. • Ni manĝas tri fojojn tage, matene, tagmeze kaj vespere.
- Three is half of six. - We eat three times a day, in the morning, afternoon and evening.
trinki (tr) - to drink • Mi ne trinkas vinon. • Mi estas tre soifa kaj ŝatus ion trinki. • Ĉu vi volas trinki kafon?
- I don’t drink wine. - I’m thirsty and would like something to drink. - Do you want to drink coffee?
tro - too, too much • Nia domo estas tro malgranda por ni. • Nun vi troigas! • Mi havas maltro da amikoj.
- Our house is too small for us. - Now you’re exaggerating! - I have too few friends.
trovi (tr) - to find • Se vi serĉos vi verŝajne trovos. - If you search, you will probably find. • Mi perdis la monujon, sed poste trovis ĝin. - I lost my coin purse, but found it later. • Kie troviĝas la necesejo? - Where can I find the toilet? tuj - immediately • Mi venos tuj. • Pli valoras tuj ovo ol poste bovo. • Mi dankis lin pro lia tuja respondo.
- I will come at once. - An egg now is worth more than an ox later (proverb). - I thanked him for his immediate response.
tuta - whole, entire • La tuta urbo venis por saluti la reĝon.
- The whole town came to greet the king. 40 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
• •
Dum li parolis, mi dormis la tutan tempon. - While he was talking, I slept the entire time. Mi estas tute kontenta pri via laboro. - I am completely satisfied with your work.
unu - one • La trajno ekveturos post unu horo. • Unue mi devas lavi la manojn. • Tio ĉi estas mia unua kongreso. • Kiu venos unua en la akvon?
- The train will depart in one hour. - First I must wash my hands. - This is my first convention. - Who will be the first to come into the water?
urbo - town, city • Li loĝas ekster la urbo en antaŭurbo. • Ĉu ni iru urben morgaŭvespere? • La urba trafiko estas tre brua.
- He lives outside the city in a suburb. - Shall we go into town tomorrow evening? - The traffic in the city is very noisy.
uzi (tr) - to use • Ili neniam uzis tiun aparaton. • Mi aĉetis uzitajn vestaĵojn. • Ĉu la malnova bicikolo estas uzebla? • Kiom da uzantoj havas tiu paĝaro?
- They have never used that device. - I’ve bought some second-hand clothes. - Is the old bicycle usable? - How many users does that site have?
valori (x) - to be valuable • Oro pli valoras ol arĝento. • La infanoj estas la plej valoraj por mi. • Dum vojaĝo kaŝu viajn valoraĵojn.
- Gold is worth more than silver. - The children are the most precious to me. - While travelling, hide your valuables.
varma - warm • Forĝu feron dum ĝi estas varmega. • Mi frostas. Ĉu vi povus varmigi min? • Vespere iĝos iom malvarme. • Li suferas pro intensa malvarmumo.
- Strike while the iron’s hot. - I’m freezing. Could you warm me up? - In the evening it will get rather cold. - He’s suffering from a heavy cold.
vendi (tr) - to sell • Ili vendas librojn malmultekoste. • Mi ankoraŭ devas iri al la vendejo. • Printempe vendiĝas multaj bicikloj.
- They’re selling books cheaply. - I still have to go to the shop. - In the spring, lots of bicycles are sold.
veni (ntr) - to come • Venu ĉi tien tuj! • Mi revenos postmorgaŭ. • Bonvenon!
- Come here at once! - I will return the day after tomorrow. - Welcome!
vera - true • Vi estas vera amiko! • Mensogo kaj eraro estas malveraĵoj.
- You’re a true friend! - A lie and a mistake are things that are untrue. 41 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
•
Ĉu vere?
- Really?
vespero - evening • Baldaŭ estos vespero kaj mallumiĝos. • Mi venos iam vespere. • Ĉu vi volas vespermanĝi kun ni?
- Soon it’ll be evening and it’ll get dark. - I’ll come some time in the evening. - Do you want to have dinner with us?
veturi (ntr) - to travel, to go (by vehicle) • Ĉu ni veturu per bicikloj aŭ per aŭto? • Kiam ekveturos la trajno al Moskvo? • Ŝi veturigos nin al la strando.
- Shall we go on our bicycles or in a car? - When does the train leave for Moscow? - She’s going to drive us to the beach.
vi - you • Vi estas tre bonvena! • Vian pasporton, mi petas. • Viaj infanoj estas tre afablaj.
- You’re very welcome! - Your passport, please. - Your children are very kind.
vidi (tr) - to see • Ĉu vi vidas ilin trans la strato? • Ĝis revido! • Ni vizitos kelkajn vidindaĵojn.
- Can you see them on the other side of the road? - Goodbye! / See you! - We will be touring some sights.
viro - man • Viroj kaj virinoj estu egalaj. • Virina rideto pli kaptas ol reto. • La virbovo atakis la matadoron.
- Let men and women be equal. - A woman’s smile catches more than a net (proverb). - The bull attacked the matador.
vivi (ntr) - to live • Ni vivas en vilaĝo apud la urbo. • Plaĉas al mi la interkultura vivstilo. • Kiu vivos, tiu vidos.
- We live in a village near the town. - I like the intercultural lifestyle. - He who lives will see (proverb).
viziti (tr) - to visit • Vizitu nin pli ofte! • Ŝia vizito estis sukcesa. • Pasintsemajne venis multaj vizitantoj.
- Visit us more often! - Her visit was a success. - Last week lots of visitors turned up.
vojaĝi (ntr) - to travel • Ni ĉiam provas vojaĝi kune. • Bonan vojaĝon! • Mi estas tre vojaĝema.
- We always try to travel together. - Have a good trip! / Bon voyage! - I’m very fond of travelling.
vojo - way, road • Mi scias la vojon al la plej proksima kiosko. - I know the way to the nearest kiosk. 42 el 43
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 9 / Oftaj vortoj kun ekzemplaj frazoj
• •
En la urbo estas multaj vojmontriloj. La vojo estas la celo.
- In the town there are lots of signposts. - The way is the goal.
voli (tr) - to want • Ĉu vi volas manĝi nun? • Vole nevole, li devis cedi pri sia ideo. • Granda parolo, sed malgranda volo.
- Do you want to eat now? - Like it or not, he had to give up on his idea. - Much talk, but little will (proverb).
vorto - word • Permesu al mi diri kelkajn vortojn. • Mi legis la vortaron kiel romanon. • Per vorto ĝentila ĉio estas pli facila.
- Allow me to say a few words. - I read the dictionary like a novel. - A polite word makes everything easier (proverb).
zorgi (x) - to care, to care for • Ne zorgu tro pri tio. Tio iel solviĝos. • Li prizorgas sian malsanan patrinon. • Ili vestis sin tre zorgeme.
- Don’t worry too much about it. Somehow it’ll be solved. - He takes care of his sick mother. - They got dressed very carefully.
43 el 43
Chapter 10 Grammatical exercises Vortklasoj / Word classes......................................................................................................2 Pluralo / Plural.......................................................................................................................3 Objekto / Object......................................................................................................................4 Komparado / Comparison....................................................................................................5 Posedo / Possession...............................................................................................................5 Pronomoj / Pronouns............................................................................................................6 Verboformoj / Verb forms.....................................................................................................7 Adverboj / Adverbs...............................................................................................................8 Prepozicioj / Prepositions.....................................................................................................9 Direkto / Direction...............................................................................................................10 Numeralo / Numbers..........................................................................................................11 Demandoj / Questions........................................................................................................11 Negacio / Negation..............................................................................................................13 Participo / Participle............................................................................................................14 Korelativoj / Correlatives....................................................................................................15 Vortfarado / Word construction.........................................................................................15 Afiksoj / Affixes....................................................................................................................16 Respondoj / Answers...........................................................................................................17
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
Introduction This chapter features grammar exercises in three levels. After the first reading of the chapter, try levels 1 and 2. In a few weeks, after you've had a chance to finish the book, you can return to this chapter to complete the level 3 exercises. The exercises are useful to test your understanding of the explanations in Chapter 8. In nearly all the exercises, you have to choose a word or part of a word from the lists under "Vorteroj" or "Vortoj". Answers to the exercises are found at the end of the chapter. (The exercises were originally written for lernu.net.)
Vortklasoj / Word classes Level 1 Vorteroj: a, o, i, e 1) Grand__ dom__ . 2) Grand__ jun__ knab__ . 3) Mi kuras rapid__ . 4) Mi povas skrib__ . 5) La grand__ knab__ estas hejm .
= A big house. = A big, young boy. = I run quickly. = I can write. = The big boy is at home.
Level 2 Vorteroj: o, i, a, e 1) La grand__ dom__ estas apart__ bel__ . 2) Kiom rapid__ vi kutim__ kuras? 3) Pens__ estas neces__ . 4) La tut__ grup__ estas tut__ konfuzit__ . 5) Li scias kiel kuir__ ĉin__ .
= The big house is especially beautiful. = How quickly do you usually run? = It is necessary to think. = The whole group is quite confused. = He knows how to cook Chinese.
Level 3 Vorteroj: _ , e, is, a, o 1) Ŝi__ tre long__ vojaĝ__ al sia malnov__ amik__ . = She traveled very far to her old friend. 2) Ŝi__ vojaĝ__ al ŝi__ malnov__ amik__ estis tre long__ . = Her voyage to her old friend was very long. 3) En lund__ ni long__ diskut__ kun li. 2 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
= On Monday we discussed with him at length. 4) Lund__ ni__ diskut__ kun li estis long__ . = On Monday our discussion with him was long. 5) Mi__ amik__ parol__ kun li per telefon__ . = I amicably spoke with him by telephone. 6) Mi__ telefon__ parol__ kun mia amik__ . = I spoke by telephone with my friend. 7) Mi__ telefon__ parol__ kun li estis amik__ . = My telephone conversation with him was friendly.
Pluralo / Plural Level 1 Vorteroj: a, o, aj, oj 1) Grand dom__ . 2) Grand__ domoj. 3) La hundoj estas grand__ . 4) La dom__ estas grand__ .
= A big house = Big houses = The dogs are big. = The house is big.
Level 2 Vorteroj: aj, oj, o, a 1) Plur__ grand__ dom__ .
= Several big houses.
2) Tri bird__ blu__ enflugis tra la malfermit__ fenestr__ . = Three blue birds flew in through the open window. 3) Ĉiu__ hom__ estas unik__ .
= Each person is unique.
4) Neniu el la infan__ estas mi__ .
= None of the children is mine.
5) Mult__ malnov__ libr__ estas interes__ . = A lot of old books are interesting. 6) Ki__ estis la respond__ ?
= What were the answers like?
7) Ni ambaŭ estas feliĉ__ .
= We both are happy.
8) Li kaj li__ fil__ estas same alt__ .
= He and his son are of the same height.
Level 3 Vorteroj: a, aj, o, oj 1) Ili dum kelk__ tag__ estis okupit__ .
= For a few days they were busy.
2) Vi estas tre interes__ hom__ .
= You are very interesting people.
3) Mi havas malmulte da mon__ .
= I have little money.
4) Ŝi__ pantalon__ estas ruĝ__ .
= Her pants are red.
5) Unu el la knabin__ estis konat__ al mi, sed du ali__ nekonat__ . 3 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
= One of the girls was known to me, but two others were unknown. 6) La tabl__ kaj la seĝ__ estas tre malnov__ . = The table and the chair are very old. 7) La loĝant__ de tiu dom__ ne estas agrabl__ .
= The inhabitants of that house aren't nice.
Objekto / Object Level 1 Vorteroj: ajn, o, ojn, on, a, an 1) La hund__ vidas la knab__ . 2) La hund__ vidas la knab__ . 3) La knab__ havas bel__ hund__ . 4) La kat__ vidas grand__ hund__ .
= The dog sees the boy. = The boy sees the dog. = The boy has a nice dog. = The cat sees a big dogs.
Level 2 Vorteroj: a, ojn, an, oj, on, aj, o, ajn 1) La infan__ la patrin__ serĉis.
= The mother was looking for the child.
2) Mult__ hom__ venis al la dom__ .
= A lot of people have come to the house.
3) Ĉu bel__ estas la flor__ , kiujn vidis la virin__ ?
= Are the flowers that the woman saw nice?
4) La dom__ estas bel__ , sed bezonas nov__ fenestr__ . = The house is nice, but it needs new windows. 5) Bon__ ide__ havas mi!
= I have a good idea!
Level 3 Vorteroj: oj, ojn, an, _, o, on, n, a 1) Mi skribis al li tri leter__ .
= I wrote three letters to him.
2) Mi pensas, ke tiu sinjor__ estas tre agrabl__ . = I think that that gentleman is very pleasant. 3) Mi vidis tre agrabl__ sinjor__ .
= I saw a very pleasant gentleman.
4) En ŝi__ apartament__ estas tri ĉambr__ .
= In her apartment, there are three rooms.
5) Ki__ estas en la tri__ ĉambr__ ?
= What is in the third room?
6) Ki__ diris la knab__ ?
= What did the boy say?
7) Ki__ estas la veter__ ?
= How is the weather?
8) Ki__ muzik__ vi ŝatas?
= What kind of music do you like?
9) Mi__ li__ vidis, sed li__ mi__ ne vidis.
= I saw him, but he didn't see me.
10) Mi__ li__ vidis, sed mi__ li__ ne vidis.
= He saw me, but I didn't see him.
4 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
Komparado / Comparison Level 1 Vortoj: ol, plej, pli, malplej, malpli 1) ______ granda hundo. 2) La ______ granda hundo. 3) La ______ granda hundo. 4) ______ granda hundo. 5) La hundo estas ______ granda ______ la kato. 6) La kato estas ______ granda ______ la hundo.
= A bigger dog. = The least large dog. = The biggest dog. = A smaller dog. = The dog is bigger than the cat. = The cat is smaller than the dog.
Level 2 Vortoj: ol, plej, malplej, pli, malpli 1) La bela virino estas ______ bela ______ vi. = The most beautiful woman is more beautiful than you. 2) Mi ŝatas tiun libron ______ tiun.
= I like that book more than that (other) one.
3) Tio okazas ______ ofte nuntempe.
= That happens less often nowadays.
4) ______ li vi certe ______ lertas.
= You are definitely smarter than he.
5) ______ gravas, ke vi memoru tion.
= It's most important that you remember that.
6) La ______ granda insekto estas nevidebla.
= The smallest insect is invisible.
Level 3 Vorteroj: ol, pli, plej 1) Li ______ bone komprenas tion ______ lia frato. = He understands that better than his brother does. 2) El ĉiuj fruktoj mi ______ ŝatas bananojn. 3) Li estas la ______ alta sur la foto.
= Out of all fruits, I like bananas the most.
= He is the tallest in the photo.
4) Mi ______ bone komprenas lin ______ lian fraton. = I understand him better than I understand his brother. 5) Ni devas iri ______ rapide.
= We must go faster.
Posedo / Possession Level 1 Vortoj: de, ies, mia
5 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
1) La hundo ___ mi. 2) ___ hundo. 3) ___ hundo. 4) La hejmo ___ ___ hundo.
= My dog. = Someone's dog. = My dog. = My dog's home.
Level 2 Vortoj: kies, ŝia, ilia, de, mia 1) ____ kato estas pli juna ol ____ .
= Her cat is younger than mine.
2) La urbo ____ mia patro estas malgranda.
= My father's town is small.
3) ____ forko estas tiu?
= Whose fork is that?
4) Ĉu vi sciis, ke ____ domo iam estis la domo ____ ____ onklo? = Did you know that their house had once belonged to my uncle?
Level 3 Vorteroj: mia, via, ilia, ŝia, nia, lia, de, ies 1) La filo _____ _____ najbaro estas amiko _____ _____ filino. = His neighbor's son is a friend of her daughter. 2) Mi tralegis libron _____ _____ amiko.
= I read through my friend's book.
3) Ĉu _____ domo estas pli granda ol _____ domo?
= Is your house bigger than our house?
4) _____ hundo estas tre amika.
= Their dog is very friendly.
5) Mi trovis _____ monujon.
= I found someone's wallet.
Pronomoj / Pronouns Level 1 Vortoj: ni, ĝi, ili, vi, mi, ŝi, li 1) ____ pensas pri ____ . = I think about you. 2) ____ pensas pri ____ . = You think about them. 3) ____ pensas pri ____ . = She thinks about me. 4) ____ pensas pri ____ . = We think about him. 5) ____ pensas pri ____ . = I think about it. 6) ____ pensas pri ____ . = She thinks about him.
Level 2 Vortoj: mia, via, vi, ŝia, ilia, ŝi, nia, oni, lia, sia, mi, ili, si, ĝi, li, ni 1) ____ estas ____ najbaro.
= You are my neighbour.
2) ____ pensas pri ____ edzo.
= She's thinking about her (someone else's) husband. 6 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
3) ____ promenas kun ____ amiko.
= He's walking with his (someone's else) friend.
4) ____ staras antaŭ ____ .
= They are standing in front of me.
5) ____ parolas pri ____ mem.
= People talk about themselves.
6) ____ venis per ____ aŭto.
= We came in our car.
7) ____ amikino trovis tion en ____ poŝo.
= Your friend has found that in her (own) pocket.
8) ____ staras malantaŭ ____ domo.
= It's standing behind their house.
Level 3 Vorteroj: lia, nia, ŝi, vi, ilia, mi, sia, oni, via, si, li, ili, ŝia, mia 1) ____ kaj ____ edzino estis ĉe .
= He and his wife were at my place.
2) ____ kun ____ edzino venis al .
= He went with his wife to her.
3) ____ kun ____ ofte diskutas pri ____ laboro.
= I often discuss our work with her.
4) Antaŭ ____ ____ ekvidis longan serpenton.
= They noticed a long snake in front of them.
5) ____ frato kaj ____ fratino estas bonaj amikoj.
= Her brother and my sister are good friends.
6) Ĉu ____ kun ____ amiko loĝas en ____ domo? = Do you live with your friend in their house? 7) ____ ofte parolas pri tio.
= One often speaks of that.
Verboformoj / Verb forms Level 1 Vorteroj: os, is, i, u, us, as 1) Mi est__ silenta. 2) Mi est__ silenta. 3) Mi est__ silenta. 4) Mi volis__ est__ silenta. 5) Mi dir__ : "Est__ silenta!"
= I am silent. = I will be silent. = I was silent. = I wanted to be silent. = I would say: "Be silent!"
Level 2 Vorteroj: us, os, as, u, is, i 1) Mi vol__ labori.
= I want to work.
2) Li pet__ , ke mi est__ singarda.
= He requested, that I be careful.
3) Mi ven__ al vi, kiam vi fin__ manĝ .
= I'll come to you, when you've finished eating.
4) Ĉu ni morgaŭ ir__ tien?
= Should we go there tomorrow?
5) Kiam mi est__ juna, mi labor__ multe.
= When I was young, I worked a lot.
7 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
6) Ŝi dir__ , ke est__ bone far__ tion.
= She said that it would be good to do that.
7) Bonvol__ ferm__ la pordon!
= Please close the door!
8) Lern__ diligente!
= Learn diligently!
Level 3 Vorteroj: i, is, as, us, os, u 1) Mi petis, ke ŝi ven__ .
= I asked that she come.
2) Mi esper__ ke ŝi ven__ .
= I hope that she will come.
3) Ĉu ni ir__ al tiu homo, kiun ni renkont__ hieraŭ? = Should we go to that person, who we met yesterday? 4) Bonvol__ dir__ vian nomon!
= Please say your name!
5) Est__ bone, se vi pov__ vizit min.
= It would be good, if you could visit me.
6) Lern__ lingvojn est__ ŝia hobio.
= Learning languages is her hobby.
Adverboj / Adverbs Level 1 Vorteroj: e, a 1) Mi estas rapid__ . 2) Mi kuras rapid__ . 3) Mi estas hejm__ . 4) Estis hejm__ etoso. 5) Nokt__ dormo. 6) Mi dormas nokt__ .
= I am quick. = I run quickly. = I am at home. = There was a homey atmosphere. = A night's sleep. = I sleep at night.
Level 2 Vorteroj: jen, plu, nun, tro, apenaŭ, ĵus, preskaŭ, almenaŭ, ankoraŭ, tuj, jam 1) Li diris ______ kelkajn vortojn.
= He said some more words.
2) Mi ______ diris al ŝi, ke mi ne povas veni.
= I've already told her that I can't come now.
3) Ili ne volas ______ lerni tion.
= They don't want to learn that any more.
4) Ŝi ______ konas lin.
= She hardly knows him.
5) Ili ______ parolis pri tio.
= They have just talked about that.
6) Li ______ venos.
= He will come right away.
7) Ĉu vi ______ provis fari tion?
= Have you at least tried to do that?
8) Ŝi ______ ĉiam estis kun li.
= She's almost always with him. 8 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
9) La pordo estis ______ malalta.
= The door was too low.
10) ______ estas via pomo.
= Here's your apple.
Level 3 Vorteroj: apenaŭ, baldaŭ, preskaŭ, ankoraŭ, for, hieraŭ, tre, morgaŭ, eĉ, jam, nur 1) ______ mi estos ______ de mia hejmo.
= Very soon I will be away from my house.
2) Hieraŭ mi ______ ne sciis pri tio.
= I didn't even know about that yesterday.
3) Ŝi povos viziti min ______ .
= She can visit me only tomorrow.
4) Li ______ ne scias tion.
= He still doesn't know that.
5) Ni ______ povis kompreni lin.
= We could hardly understand him.
6) Ili ______ atingis tion.
= They have almost reached that already.
Prepozicioj / Prepositions Level 1 Vortoj: ĉe, al, kun, por, dum, en, sen, el, pri 1) Mi iras ____ vi. = I'm going to you. 2) Mi iras ____ via domo. = I'm walking around in your house. 3) Mi sidas ____ komputilo. = I'm sitting at a computer. 4) Mi iros ____ vi. = I'll go with you. 5) Mi eniris ____ manĝi. = I went in to eat. 6) Mi pensos ____ vi. = I'll think about you. 7) Mi iras ____ vi. = I'm going without you. 8) Mi iras ____ la domo. = I'm going out of the house. 9) Mi iris ____ tri minutoj. = I went for three minutes.
Level 2 Vortoj: da, ĉe, preter, trans, de, tra, ekster, kontraŭ, pri, por, pro, je, per 1) Ni parolis ______ Esperanto.
= We spoke about Esperanto.
2) Hieraŭ ______ mi estis multe homoj.
= Yesterday there were many people at my place.
3) Li ______ sia aŭto veturis mi.
= He drove past me with his car.
4) Ĝi estas ______ la domo.
= It is outside of the house.
5) ______ li ŝi perdis laboron.
= On account of him she lost work.
6) Iliaj domoj staras unu ______ la alia.
= Their houses stand against each other.
7) Ni veturis ______ la ponton.
= We travelled over the bridge.
9 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
8) Mi rigardas ______ la fenestro.
= I look through the window.
9) Li foriris ______ mi ______ la tria horo.
= He left my place at three o'clock.
10) Mi ne havas tempon ______ tio.
= I don't have time for that.
Level 3 Vorteroj: apud, super, sur, anstataŭ, antaŭ, inter, ĉirkaŭ 1) ______ labori ŝi dormas.
= Instead of working, she is sleeping.
2) ______ la tablo staras foto kaj ______ ĝi kuŝas pomo. = A photograph stands on the table, and next to it there lies an apple. 3) ______ la domo staras arbo.
= A tree stands in front of the house.
4) Li sidas ______ mi kaj ŝi.
= He is sitting between me and her.
5) Mi nenion vidas ______ mi.
= I don't see anything around me.
6) ______ la rivero estis nebulo.
= Over the river there was fog.
Direkto / Direction Level 1 Vorteroj: e, o, on, en 1) Mi estas hejm__ . 2) Mi iras hejm__ . 3) Mi iras en urb__ . 4) Mi iras en urb__ . 5) Mi iras urb__ .
= I'm at home. = I'm going home. = I'm walking in the city. = I'm going in a town. = I'm going to town.
Level 2 Vorteroj: n, _ 1) Li foriris en sia __ ĉambro __ .
= He went away into his (own) room.
2) Li iras en via __ domo __ .
= He's going into your house.
3) Mi metis tion sur via__ tablo__ .
= I've put that onto your table.
4) Sub la granda__ tegmento__ staras multaj homoj. = A lot of people are standing under the big roof. 5) Li iras en via__ domo__ .
= He is going (walking around) in your house.
6) Pro la pluvo ili kuris sub la granda__ tegmento__ . = Because of the rain they ran under the big roof. 7) De kie__ vi venas kaj kie__ vi iras?
= Where do you come from and where are you going to? 10 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
8) Mi estis en la urbo__ kaj iris poste ekster ĝi__ . = I was in the town and then went out of it. 9) Tio kuŝas sur via__ tablo__ .
= That is lying on your table.
10) Li venis el sia__ ĉambro__ .
= He came out of his room.
11) Li foriris tie__ por rigardi, kio tie__ okazas. = He went there to see what's happening there.
Level 3 Vorteroj: _, n 1) Tio kuŝas antaŭ miaj__ piedoj__ .
= That is lying in front of my feet.
2) Tiu muso forkuris sub la lito__ .
= That mouse escaped (to) under the bed.
3) Li foriris ekstere__ .
= He went outside.
4) Ekstere__ estas tre varme.
= It is very warm outside.
5) Metu ĉapon sur la kapo__ .
= Put a hat onto the head.
6) Sur lia__ kapo__ estas bela ĉapo.
= On his head there is an attractive hat.
Numeralo / Numbers Level 1 x) cent tridek du x) dek kvin 1) ducent dek ok 2) tridek sep 3) kvarcent kvindek naŭ 4) sescent tri 5) sepdek 6) cent unu 7) mil okcent sepdek ses
= 132 = 15 = ______ = ______ = ______ = ______ = ______ = ______ = ______
Level 3 x) 132 x) 15 1) 963 2) 12 3) 1694 4) 40 5) 280 6) 677 7) 3003
= cent tridek du = dek kvin = ______________________ = ______________________ = ______________________ = ______________________ = ______________________ = ______________________ = ______________________
11 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
Demandoj / Questions Level 1 Vorteroj: kio, kiel, kiam, ĉu 1) ____ estas tio? = What's that? 2) ____ vi komprenas? = Do you understand? 3) ____ vere? = Really? 4) ____ okazis tio? = When did that happen? 5) ____ okazis tio? = How did that happen?
Level 2 Vorteroj: kia, kiom, kiel, kiam, kio, ĉu, kial, kion, kies, kiu, kie 1) _____ vi scias tion?
= Do you know that?
2) _____ vi serĉas?
= What are you looking for?
3) _____ estas tiu skribilo?
= Whose pen is that?
4) _____ interesas vin?
= What interests you?
5) _____ promenis kun vi?
= Who was walking with you?
6) _____ vi ne venis al mi?
= Why didn't you come to me?
7) _____ vi dormis hodiaŭ?
= How did you sleep today?
8) _____ homo li estas?
= What kind of person is he?
9) _____ aŭto estas via?
= Which car is yours?
10) _____ estas via naskiĝtago?
= When is your birthday?
11) _____ vi loĝas?
= Where do you live?
12) _____ da homoj estas en via grupo?
= How many people are there in your group?
Level 3 Ekzemploj / Examples: 1) Mi havas grandan hundon.
Kiu havas grandan hundon?
2) Mi havas grandan hundon.
Kian hundon mi havas?
3) Mi havas grandan hundon .
Kion mi havas?
Faru mem / Try yourself: 1) Ŝi serĉas bluan krajonon .
______ ŝi serĉas?
2) Ŝi serĉas bluan krajonon.
______ serĉas bluan krajonon?
3) Ŝi serĉas bluan krajonon
______ krajonon ŝi serĉas? 12 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
4) Morgaŭ estos lia naskiĝtago. ______ estos lia naskiĝtago? 5) Morgaŭ estos lia naskiĝtago. ______ naskiĝtago estos morgaŭ? 6) Morgaŭ estos lia naskiĝtago . ______ estos morgaŭ?
Negacio / Negation Level 1 Ekzemploj: 1) Mi vidas ilin. 2) Mi vidas ilin . 3) Mi vidas ilin. Faru mem: 1) Ŝi volas dormi . 2) Ŝi volas dormi. 3) Ŝi volas dormi. 4) Li donis al mi pomon. 5) Li donis al mi pomon . 6) Li donis al mi pomon. 7) Li donis al mi pomon.
Ne mi vidas ilin. Mi vidas ne ilin. Mi ne vidas ilin. ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________
Level 2 Vortoj: nenie, neniom, nenies, neniel, neniu, neniam, nenio 1) Mi ________ estis en alia lando.
= I have never been in another country.
2) ________ li povis helpi al ŝi.
= He could not help her in any way.
3) Hodiaŭ ŝin ________ vizitis.
= Today nobody visited her.
4) Esperanto estas ________ propraĵo.
= Esperanto is nobody's possession.
5) Ili parolis pri ________ interesa.
= They spoke of nothing interesting.
6) ________ estas tiel bele.
= Nowhere is it so beautiful.
7) Mi havas ________ da amikoj.
= I have no friends at all.
Level 3 Vorteroj: nenio, nek, neniam, ne 1) Mi _______ povas _______ helpi.
= I couldn't not help.
2) Li _______ aŭdis pri Esperanto.
= He never heard about Esperanto.
3) Ŝi konas _______ vin, _______ lin.
= She knows neither you, nor him. 13 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
4) Mi _______ volas tion.
= I don't want that.
5) Hieraŭ okazis _______ interesa.
= Yesterday nothing interesting happened.
Participo / Participle Level 1 Vorteroj: ont, it, ant, int, at, ot 1) La preleg___o longe prelegas. = The lecturer has been lecturing for a long time. 2) Preleg___e ŝi enspezas monon. = She earns money by giving lectures. 3) La pordo estas ferm___a. = The door is closed. 4) Malferm___e la pordon, li eniris. = Having opened the door he went in. 5) La libro estis vend___a. = The book was on sale. 6) Dum la ven___a jaro... = In the year to come (next year)... 7) Tio estas decid___a afero. = That is to be decided
Level 2 Vorteroj: ont, it, int, at, ot, ant 1) Ĉiu am___o volas esti am___o.
= Every lover wants to be loved.
2) Ili ne estas miaj kon___oj.
= They're not acquaitances of mine.
3) La montoj estas kovr___aj de neĝo.
= The mountains are covered with snow.
4) Manĝ___e li legis ĵurnalon.
= While eating he was reading a newspaper.
5) Li venis al mi tute ne atend___e.
= He came to me quite unexpectedly.
6) Far___e sian taskon, li ekdormis.
= Having done his task, he fell asleep.
7) Sur la tablo kuŝis multe da leg___aj libroj.
= There were a lot of books to read on the table.
8) Elir___e li prenis sian valizon.
= On the way out he took his suitcase.
9) Tiu ĉi loko estas jam okup___a.
= This seat is already taken.
10) Kapt___e, li forkuris.
= About to be captured, he ran away.
Level 3 Vorteroj: at, ant, int, it 1) Li estas jam forges___a.
= He is already forgotten.
2) En tiu salono estis multaj danc___aj homoj. = In that living room there were many dancing people. 3) Ĉu li estas via am___o?
= Is he your beloved?
4) Trink___e bieron mi ekvolis danci.
= Having drunk beer, I started to want to dance. 14 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
5) Ĉu vi estos mia lingvohelp___o?
= Will you be my language helper?
6) Mi jam estas forges___a tion.
= I have already forgotten that.
7) Li estas prezid___o de la klubo.
= He is president of the club.
Korelativoj / Correlatives Level 1 Vortoj: nenio, kio, io, ĉio, tio 1) ____ estas ____ ? = What's that? 2) ____ estas ____ . = That's something. 3) ____ estas ____ . = Everything is something. 4) ____ ne estas ____ . = Something isn't nothing.
Level 2 Vortoj: ĉio, tiel, tiu, tio, ĉiel, kies, ties, iuj, nenies, ĉiu 1) Esperanto estas _____ propraĵo.
= Esperanto is nobody's property.
2) _____ en _____ momento ne estis _____ grava. = That wasn't that important in that moment. 3) Venis _____ personoj, kiujn mi ne konas.
= Some people that I didn't know came.
4) Ili _____ helpis al ni.
= They helped us in every possible way.
5) _____ havas sian propran guston.
= Everyone has a their own taste.
6) _____ ĉi estas tro komplika.
= All of this is too complicated.
7) Ĝi restos _____ , _____ ĝi estis ĝis nun. = It will still belong to the one, who has possessed it up to now.
Level 3 Vorteroj: tiel, iom, neniam, tio, ĉio, tiaj, iu, kiel, kiam, ial, tiu, tiam, ies, ĉiel 1) _____ homoj _____ plaĉis al mi.
= I never liked those sorts of people.
2) _____ okazos _____ , _____ ni volas.
= Everything happens in the way that we want.
3) _____ viro _____ provis helpi min.
= Some man tried to help me in every way.
4) _____ _____ okazis ne _____ , _____ mi atendis. = For some reason that didn't happen when I expected it. 5) Sur _____ strato dormas _____ hundo.
= Someone's dog is sleeping on that street.
6) Mi estas _____ laca.
= I am somewhat tired.
15 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
Vortfarado / Word construction Level 1 Vorteroj: as, e, o, a 1) Tre interes__ bildo. = A very interesting picture. 2) Ŝi interes__ lin. = She interests him. 3) Esperanto estas lia plej granda interes__ = Esperanto is his greatest interest. 4) Ŝi parolis tre interes__ pri si mem. = She spoke in a very interesting way about herself.
Level 2 Vorteroj: e, os, as, o, i, is, a 1) Lia sonĝ__ estis stranga.
= His dream was strange.
2) Li sonĝ__ ion strangan.
= He dreamt something strange.
3) Lia muzik__ estas tre laŭt__ .
= His music was very loud.
4) Li muzik__ tre laŭt__ .
= He makes music very loudly.
5) Li estos silent__ tutan vesperon.
= He will be quiet for a whole evening.
6) Li silent__ tutan vesperon.
= He will be quiet for a whole evening.
7) Li sidos silent__ tutan vesperon.
= He will sit quietly for a whole evening.
8) Li planas silent__ tutan vesperon.
= He plans to be silent for a whole evening.
Level 3 Vorteroj: as, os, e, is, o, a 1) Mi ĝoj__ , ke vi vizit__ min.
= I rejoice, that you visited me.
2) Mi ĝoj__ pri via vizit__ al mi.
= I am happy about your visit to me.
3) Mi estas ĝoj__ , ke vi vizit__ min.
= i am happy, that you visited me.
4) Via vizit__ estas ĝoj__ por mi.
= Your visit is a joy to me.
5) Mi ĝoj__ atendis la okazon, kiam vi vizit__ min. = I joyfully awaited the time, when you were going to visit me.
Afiksoj / Affixes Level 1 Vorteroj: re, ind, an, et, in, eg, mal 1) Hodiaŭ estas ___bona vetero. 2) Mi ___venos morgaŭ.
= The weather is bad today. = I'll come back tomorrow. 16 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
3) Li estas krist___o. 4) Tiu libro estas leg___a. 5) Varm___as ĉi tie. 6) Mi frost___as. 7) La knab___o kantas bel___e.
= He's a Christian. = That book is worth reading. = It's very hot here. = I'm a bit cold. = The girl is singing beautifully.
Level 2 Vorteroj: iĝ, ig, ge, _, ul, ec, mal 1) ___san___o.
= patient
2) ___san___a.
= healthy
3) ___san___i.
= to make ill = to infect
4) ___san___o.
= illness, disease
5) ___jun___o.
= a young person or a young man
6) ___jun___i.
= to get old
7) ___jun___o.
= youth
8) ___jun___oj.
= young people
Level 3 Vorteroj: ar, em, estr, ad, ebl, aĵ, dis 1) Li ___sendis leterojn al diversaj landoj. = He sent out letters to various countries. 2) Nia parol___o estis tre longa. = Our conversation was very long. 3) Tio estas bona nov___o. = That is good news. 4) Nia klub___o estas tre parol___a. = Our club leader is very talkative. 5) En tiu arb___o estas mallume. = It's dark in that forest. 6) Tio ne estas manĝ___a. = That is not edible.
Respondoj / Answers Vortklasoj Nivelo 1: 1) a o 2) a a o 3) e 4) i 5) a o e Nivelo 2: 1) a o e a 2) e e 3) i e 4) a o e a 5) i e Nivelo 3: 1) _ e is a o 2) a o a a o a 3) o e is 4) e a o a 5) _ e is o 6) _ e is o 7) a a o a 17 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
Pluralo Nivelo 1: 1) a o 2) aj 3) aj 4) o a Nivelo 2: 1) aj aj oj 2) oj aj a o 3) o a 4) aj o 5) aj aj oj aj 6) aj oj 7) aj 8) a o aj Nivelo 3: 1) aj oj aj 2) aj oj 3) o 4) a o a 5) oj a aj aj 6) o o aj 7) oj o aj Objekto Nivelo 1: 1) o on 2) on o 3) o an on 4) o ajn ojn Nivelo 2: 1) on o 2) aj oj o 3) aj oj o 4) o a ajn ojn 5) an on Nivelo 3: 1) ojn 2) o a 3) an on 4) a o _ oj 5) o a o 6) on o 7) a o 8) an on 9) _ n n 10) n _ _ n Komparado Nivelo 1: 1) Pli 2) malplej 3) plej 4) Malpli 5) pli ol 6) malpli ol Nivelo 2: 1) plej pli ol 2) pli ol 3) malpli 4) Ol pli 5) Plej 6) malplej Nivelo 3: 1) pli ol 2) plej 3) plej 4) pli ol 5) pli Posedo Nivelo 1: 1) de 2) Ies 3) Mia 4) de mia Nivelo 2: 1) Ŝia mia 2) de 3) Kies 4) ilia 5) de mia Nivelo 3: 1) de lia de ŝia 2) de mia 3) via nia 4) Ilia 5) ies Pronomoj Nivelo 1: 1) Mi vi 2) Vi ili 3) Ŝi mi 4) Ni li 5) Mi ĝi 6) Ŝi li Nivelo 2: 1) Vi mia 2) Ŝi ŝia 3) Li lia 4) Ili mi 5) Oni si 6) Ni nia 7) Via sia 8) Ĝi ilia Nivelo 3: 1) Li lia mi 2) Li sia ŝi 3) Mi ŝi nia 4) si ili 5) Ŝia mia 6) vi via ilia 7) Oni Verboformoj Nivelo 1: 1) as 2) os 3) is 4) is i 5) us u Nivelo 2: 1) as 2) is u 3) os os i 4) u 5) is is 6) is us i 7) u i 8) u Nivelo 3: 1) u 2) as os 3) u is 4) u i 5) us us i 6) i as Adverboj Nivelo 1: 1) a 2) e 3) e 4) a 5) a 6) e Nivelo 2: 1) ankoraŭ 2) jam nun 3) plu 4) apenaŭ 5) ĵus 6) tuj 7) almenaŭ 8) preskaŭ 9) tro 10) Jen Nivelo 3: 1) Tre baldaŭ for 2) eĉ 3) nur morgaŭ 4) ankoraŭ 5) apenaŭ 6) jam preskaŭ Prepozicioj Nivelo 1: 1) al 2) en 3) ĉe 4) kun 5) por 6) pri 7) sen 8) el 9) dum Nivelo 2: 1) pri 2) ĉe da 3) per preter 4) ekster 5) Pro 6) kontraŭ 7) trans 8) tra 9) de je 10) por Nivelo 3: 1) Anstataŭ 2) Sur apud 3) Antaŭ 4) inter 5) ĉirkaŭ 6) Super 18 el 19
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 10 / Gramatikaj ekzercoj
Direkto Nivelo 1: 1) e 2) en 3) o 4) on 5) en Nivelo 2: 1) n n 2) n n 3) n n 4) _ _ 5) _ _ 6) n n 7) _ n 8) _ n 9) _ _ 10) _ _ 11) n _ Nivelo 3: 1) _ _ 2) n 3) n 4) _ 5) n 6) _ _ Numeralo Nivelo 1: 1) 218 2) 37 3) 459 4) 603 5) 70 6) 101 7) 1876 Nivelo 2:
1) naŭcent sesdek tri 2) dek du 3) mil sescent naŭdek kvar 4) kvardek 5) ducent okdek 6) sescent sepdek sep 7) trimil tri
Demandoj Nivelo 1: 1) Kio 2) Ĉu 3) Ĉu 4) Kiam 5) Kiel Nivelo 2: 1) Ĉu 2) Kion 3) Kies 4) Kio 5) Kiu 6) Kial 7) Kiel 8) Kia 9) Kiu 10) Kiam 11) Kie 12) Kiom Nivelo 3: 1) Kion 2) Kiu 3) Kian 4) Kiam 5) Kies 6) Kio Negacio Nivelo 2: 1) neniam 2) Neniel 3) neniu 4) nenies 5) nenio 6) nenie 7) neniom Nivelo 3: 1) ne ne 2) neniam 3) nek nek 4) ne 5) nenio Participo Nivelo 1: 1) ant 2) ant 3) it 4) int 5) at 6) ont 7) ot Nivelo 2: 1) ant at 2) at 3) it 4) ant 5) it 6) int 7) ot 8) ont 9) it 10) ot Nivelo 3: 1) it 2) ant 3) at 4) int 5) ant 6) int 7) ant Korelativoj Nivelo 1: 1) Kio tio 2) Tio io 3) Ĉio io 4) Io nenio Nivelo 2: 1) nenies 2) Tio tiu tiel 3) iuj 4) ĉiel 5) Ĉiu 6) Ĉio 7) ties kies Nivelo 3: 1) Tiaj neniam 2) Ĉio tiel kiel 3) Iu ĉiel 4) Ial tio tiam kiam 5) tiu ies 6) iom Vortfarado Nivelo 1: 1) a 2) as 3) o 4) e Nivelo 2: 1) o 2) is 3) o a 4) as e 5) a 6) os 7) e 8) i Nivelo 3: 1) as is 2) as o 3) a ies 4) o o 5) e os Afiksoj Nivelo 1: 1) mal 2) re 3) an 4) ind 5) eg 6) et 7) in eg Nivelo 2: 1) Mal ul 2) _ _ 3) Mal ig 4) Mal _ 5) _ ul 6) Mal iĝ 7) _ eĉ 8) Ge ul Nivelo 3: 1) dis 2) ad 3) aĵ 4) estr 5) em 6) ar 7) ebl
19 el 19
Chapter 11 Jen Nia IJK Introduction............................................................................................................................2 Part 1 - La unua renkonto.....................................................................................................2 Part 2 – Ĉe la kurspaĝaro......................................................................................................3 Part 3 – Kelkaj demandoj......................................................................................................5 Part 4 – IJK-invitilo................................................................................................................7 Part 5 – Planado kaj Pasporta Servo....................................................................................9 Part 6 – Alveno kaj akceptiĝo.............................................................................................10 Part 7 – Komenco de la unua tago.....................................................................................12 Part 8 – Gardanĝeloj? Ĉu vi ŝercas?..................................................................................14 Part 9 – Parolo kun la trinkejestro.....................................................................................15 Part 10 – Gufujo....................................................................................................................17 Part 11 – Enamiĝoj?.............................................................................................................18 Part 12 – La lasta nokto.......................................................................................................19
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Introduction In this chapter, you'll learn more new vocabulary while reading about the Esperanto youth movement. The story follows Ina, who already speaks Esperanto, and Kabe, who has started learning the language with Ina's help. They decide to go to the IJK (International Youth Congress) where they encounter both the ordinary and the unexpected for an Esperanto youth event. In the first three chapters, Ina and Kabe speak English, but the course dialogues appear in Esperanto. After the third chapter, they converse only in Esperanto. The story features characters with different sexual orientations and language typical of youth that may not be appropriate for children. Discretion is advised at the request of some readers. If you have questions or comments, you are always welcome to write to libera@ikso.net.
Part 1 - La unua renkonto ankaŭ - also
nomo - name
aŭdi - to hear
nova - new
bruo - noise
ofte - often
danci - to dance
pravi - to be right
esti - to be
rakonto - story
ĝoji - to be glad
renkonto - meeting
ideo - idea
rilati - to relate
interesa - interesting
scii - to know
laŭta - loud
tro - too
maniero - manner
veni - to come
- En studenta dancejo Kabe: Saluton! Ina:
Saluton!
Kabe: Mi estas Kabe, kiu vi estas? Ina:
Mia nomo estas Ina.
Kabe: Mi ĝojas. Ina:
Ankaŭ mi ĝojas.
2 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Kabe: Ĉu vi ofte venas al tiu ĉi dancejo? Ina:
Ne. Ĉu vi?
Kabe: Ankaŭ ne. Ina:
Kabe estas interesa nomo…
Kabe: Ĉu? En kiu maniero? Ina:
Ĝi rilatas al Esperanto.
Kabe: Kio? Mi ne aŭdis bone. La muziko estas tro laŭta. Ina:
Mi diris, ke via nomo rilatas al Esperanto.
Kabe: Ĉu vere? Tio estas novaĵo por mi. Ina:
Ĉu vi aŭdis pri Esperanto?
Kabe: Jes, sed mi ne sciis, ke mia nomo rilatas al ĝi… Fakte, kia estas la rilato? Ina:
Ho, tio estas longa rakonto. Mi rakontos al vi poste se vi volas. En ĉi tiu loko estas tro da bruo.
Kabe: Jes, vi pravas. Ĉu ni dancu? Ina:
Bona ideo! - Post kelkaj horoj -
Kabe: Dankon por agrabla vespero. Ina:
Dankon al vi. Estis vere bona. La muziko ege plaĉis al mi.
Kabe: Ankaŭ al mi. Estis tre amuze danci kun vi. Ina:
Jen mia karto, se vi volas. Sur ĝi estas ankaŭ adreso al paĝaro kun Esperanto-kurso.
Kabe: Dankon… Mi retpoŝtos al vi. Ina:
Bone. Ĝis kaj bonan nokton!
Kabe: Ĝis la!
Part 2 – Ĉe la kurspaĝaro ankoraŭ - still
komenco - beginning
aperi - to appear
kompreni - to understand rigardi - to look
baldaŭ - soon
legi - to read
sabato - Saturday
bedaŭri -to regret
mesaĝo - message
saĝa - wise
certa - sure
multaj - many
sed - but
3 of 20
respondo - answer
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
devi - must
nun - tnow
sufiĉe - enough
diversaj - different
pardoni - to pardon
ŝajni - to seem
dum - during
paroli - to speak
tuj - immediately
ekzemplo - example
pensi – to think
tute - totally
fino - end
perfekte - perfectly
vespero - evening
for - away
povi – to be able
volonte - willingly
helpi - to help
preta - ready
jam - already
provi - to try
post - after
kelkaj - some
- Kabe aperas en la tujmesaĝilo post kelkaj tagojIna:
Saluton! Ĉu vi estas tiu Kabe, kiu dancis kun mi sabatnokte?
Kabe: Sa, Ina! Jes, estas mi. Ina:
Mi ĝojas, ke vi venis al la paĝaro. Ĉu ĝi plaĉas al vi?
Kabe: Jes ja, ĝi estas tre bela kaj ŝajnas interesa :-). Ina:
Ĝi ankoraŭ ne estas tute preta, sed baldaŭ estos.
Kabe: Mi komprenas. Ina:
Sed jam estas multaj helpiloj, ekzemple vortaroj, superrigardo de la gramatiko, tujmesaĝilo kaj diversaj ekzercoj.
Kabe: Estas bona komenco… Ina:
Pardonon. Mi devas paroli kun alia persono. Mi estas ŝia ‘lingvohelpanto’, kaj nun ŝi volas paroli pri unu ekzerco. Mi baldaŭ revenos al vi. - Post kelkaj minutoj -
Ina:
Nun ni finparolis pri la ekzerco.
Kabe: Mi legis pri Esperanto dume. Ina:
Bone. Ĉu ĝi plaĉas al vi?
Kabe: Mi ne certas. Mi ankoraŭ ne scias sufiĉe pri la lingvo… Ina:
Saĝa respondo.
Kabe: Mi rigardos en la paĝaro kaj provos iom lerni. Ĉu vi volas esti mia ‘lingvohelpanto’? Ina:
Volonte.
Kabe: Dankon :-). Ina:
"Nedankinde, sed kisinde" :-) [Ina diras tion en Esperanto.]
4 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Kabe: Kio? Mi ne komprenas… Ina:
Vi povas rigardi en la vortaro. Bedaŭrinde mi devas foriri de Interreto nun. Mi revenos vespere.
Kabe: Mi pensas, ke mi estos ĉe la paĝaro tiam. Ina:
Perfekte. Do, ĝis tiam!
Kabe: Ĝis poste.
Part 3 – Kelkaj demandoj aktiva - active
grava - important
libro - book
subite - suddenly
alia - other
havi - to have
mem - self
ŝoko - shock
almenaŭ – at least
hodiaŭ - today
movado - movement
subite - suddenly
alta - high
homo - human
nacio - nation
tamen - however
antaŭ - before
imagi - imagine
nivelo - level
teatro - theatre
aŭskulti - to listen
influi - to influence
popolo - people
temi – to relate
ĉar - because
jaro - year
preskaŭ - almost
tempo - time
demando - question
ke - that
rekomendi - to recommend
traduki - to translate
eĉ - even
kelkaj - some
sama - same
trovi - to find
ekzisti - to exist
kontenta - content
simila - similar
uzi - to use
fama - famous
kulturo - culture
simpla - simple
viro - man
fari - to do
kvanto - amount
situacio - situation
vivi - to live
forgesi - to forget
lasi - to let
skribi - to write
vojaĝi - to travel
granda - big
libera - free
5 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
- Vespere, ankaŭ ĉe la tujmesaĝilo Ina:
Resaluton!
Kabe: Saluton denove. Mi rigardis preskaŭ ĉiujn paĝojn de la paĝaro. Ina:
Bonege.
Kabe: Mi havas kelkajn demandojn. Ĉu vi havas tempon? Ina:
Jes, mi havas liberan vesperon. Do, skribu viajn demandojn. Mi provos respondi.
Kabe: Mi legis, ke Esperanto havas kulturon. Tamen mi ne komprenas kie mi povas trovi tiun kulturon. Ina:
Vi trovos ĝin ĉie, kie estas homoj, kiuj parolas Esperanton.
Kabe: Sed neniu popolo uzas Esperanton… Ina:
Prave. Sed homoj, kiuj parolas Esperanton ofte vojaĝas kaj renkontas aliajn esperantistojn. Dum tiuj renkontiĝoj ili uzas la lingvon en plej diversaj situacioj. Do, tie vi trovos la kulturon de Esperanto.
Kabe: Bone… Ĉu ekzistas muziko, literaturo, teatraĵo ktp? Ina:
Jes, jes. Same kiel estas por aliaj lingvoj. La kvanto ne estas same granda kiel en naciaj lingvoj, sed tio ne gravas. Almenaŭ ne por mi.
Kabe: Mi komprenas… Ina:
Jen se vi volas aŭskulti kanton en Esperanto: persone_liza_pentras_bildojn.mp3. - Kabe aŭskultas la kanton -
Kabe: Ne malbone… Ina:
Kaj vi trovos multajn librojn en Esperanto ĉe eLibrejo. - Kabe rigardas -
Kabe: Sufiĉe multaj… Ĉu vi legas multe en Esperanto? Ina:
Jes, de tempo al tempo. Se vi iam lernos la lingvon, mi rekomendos al vi kelkajn bonajn librojn.
Kabe: Dankon :-). Kabe: Mia alia demando temas pri mia nomo… Vi diris antaŭe, ke ĝi havas rilaton al Esperanto. Ina:
Ha, jes, pri Kabe. Iam vivis viro kun la nomo Kabe. Li estis tre aktiva en la Esperantomovado kiam ĝi estis tute nova kaj tradukis multajn librojn en Esperanton.
Kabe: Kaj tio faris lin fama? Ina:
Ne. Certe li estis unu el la plej gravaj por Esperanto tiam, kaj li multe influis la stilon de la lingvo. Tamen li subite forlasis la movadon kaj Esperanton. Mi imagas, ke estis granda 6 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
ŝoko por multaj… Kabe: Kial li forlasis Esperanton? Ina:
Mi kredas, ke li estis malkontenta pri la esperantistoj… Li diris ion similan al “Esperanton devas lerni la esperantistoj mem!”.
Kabe: Kion li volis diri per tio? Ina:
Verŝajne, ke homoj tiam malbone parolis Esperanton… En la jaro 1911 Kabe forlasis Esperanton. Sed mi pensas, ke hodiaŭ la lingvonivelo de la esperantistoj estas ĝenerale pli alta.
Kabe: Do mi devas bone lerni la lingvon por esti bona Kabe ;-) Ina:
Jes :-). Kaj vi devas uzi simplan stilon, ĉar tio estis tre grava por Kabe.
Kabe: Tio plaĉas al mi. Ina:
En Esperanto ekzistas eĉ vorto ‘kabei’, kiu signifas forlasi la movadon.
Kabe: Interese! Mi nun scias unu vorton en Esperanto, kaj verŝajne mi neniam forgesos ĝin ;-)
Part 4 – IJK-invitilo afero - thing
kafo - coffee
pagi - to pay
babili - to chat
koncerto - concert
parto - part
daŭri - to continue
kongreso - congress
plani - to plan
dormi - to sleep
kosto - cost
planko - floor
eble - possibly
kotizo - fee
pluraj - several
etoso - atmosphere
ktp (kaj tiel plu) - et cetera
preni - to take
eŭro - euro
kutime - usually
problemo - problem
fajro - fire
lando - country
programo - program
fojo - time
ludi - to play
semajno - week
halti - to stop
mikso - mix
solvi - to solve
hejmo - home
mono - money
soni - to sound
inviti - to invite
montri - to show
speco - type
iri - to go
okazi - to happen
sporto - sport
juna - young
ordo - order
sukcesi - to succeed
tabelo - table
teda - boring
teo - tea
trajno - train
urbo - city
vidi - to see
vigla - alert
vojo - road 7 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
- En kafejo, post pluraj semajnoj(Kabe sukcesis lerni Esperanton, kaj ili nun uzas la lingvon.) Ina:
Jen, rigardu, invitilo por IJK!
Kabe: Kio, I-J-kio? Ina:
I-J-K estas "Internacia Junulara Kongreso". Mi planas iri al ĝi. Ĉu ankaŭ vi volas iri?
Kabe: Nu… ‘kongreso’ ne sonas tre interese. Ina:
Sed estas! Ne pensu pri iu teda malvigla kongreso. Simple temas pri renkontiĝo kun junuloj de multaj landoj. Verŝajne estos 300 ĝis 400 homoj tie, kaj preskaŭ ĉiuj parolos Esperanton.
Kabe: Sed mi ne bone parolas Esperanton. Ina:
Ne gravas, eblas partopreni en Esperanto-kursoj tie. Kutime estas du niveloj, unu por komencantoj kaj alia por homoj, kiuj jam eklernis la lingvon.
Kabe: Kutime? Ina:
Jes, kio?
Kabe: Vi diris “kutime”… Ina:
Ha, IJK okazas ĉiujare, ĉiufoje en alia lando. Pro tio ĉiu IJK estas alispeca. Sed ankaŭ estas programeroj, kiuj ofte revenas. Ekzemple, preskaŭ ĉiam eblas sportumi, kartludi, babili kun amikoj dum la tuta nokto, kanti ĉirkaŭ fajro, danci, partopreni koncertojn ktp.
Kabe: Nu, tion mi povas fari ankaŭ hejme… Ina:
Prave, sed la grava afero dum IJK estas, ke la partoprenantoj venas de multaj landoj. Pro tiu mikso de diversaj homoj estas bona etoso, kiu tre plaĉas al mi.
Kabe: Bone. Sonas interese… Mi pripensos. Ina:
Certe.
Kabe: Tamen, problemo estas, ke mi ne havas multe da mono nun… Ina:
Mi komprenas, sed ne estus multekoste, miakrede. Jen, se vi rigardas la kotizotabelon de la IJK-invitilo, vi vidas, ke por vi temas pri entute nur 50 eŭroj, se ni dormos surplanke.
Kabe: Bone, tio sonas en ordo. Sed kio pri la vojaĝo… Ina:
Trajno kostus ĉirkaŭ 70 eŭrojn, ĉu tio eblus por vi?
Kabe: Espereble… Sed daŭrus sufiĉe longe per trajno… Ina:
Jes, sed ni povas halti en unu aŭ du urboj dum la vojo.
Kabe: Kaj la tranoktado? Ĉu vi pagus por ĝi? Ina:
Ne, ne mi, sed ne estas problemo.
Kabe: Ĉu vere? Kiel vi planas solvi tion? 8 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Ina:
Nu, mi baldaŭ montros al vi… Sed unue pli da teo, ĉu ankaŭ vi volas?
Kabe: Jes, dankon.
Part 5 – Planado kaj Pasporta Servo adreso - address
koni - to know
servo - service
amaso - crowd
kontinento - continent
signifi - to mean
bezoni - to need
letero - letter
sperti - to experience
birdo - bird
loĝi - to live
ŝati - to like
bonvolu - please
mondo - world
vizo - visa
dispono - disposal
nur - only
enspezi - to earn
elspezi - spend
organizo - organisation
pasi - to pass
fakto - fact
pasporto - passport
gasto - guest
funkcii - to work
persono - person
porti - to carry
ĝusta - right
preta - ready
kapti - to catch
hotelo - hotel klara - clear
rapida - fast
regiono - region
sako - bag
- En la sama kafejo Ina kaj Kabe daŭrigas la planadon Ina:
Bonvolu, jen via teo.
Kabe: Dankon. Mi dume rigardis la invitilon por IJK. Mi multon komprenas, sed ne ĉion. Ina:
Bone, bone. Nur demandu.
Kabe: Jen la aferoj, kiuj estas malklaraj por mi: aliĝilo, TEJO, pepo kaj amasloĝejo. Ina:
Aliĝilo estas ilo por al-iĝi, en kiun vi skribas vian nomon, adreson ktp. TEJO estas mallongigo de Tutmonda Esperantista Junulara Organizo. Pepo estas la amuza birdo de TEJO. Amasloĝejo estas ejo, kie amaso da homoj loĝas, kutime oni bezonas tie dormsakon.
Kabe: Hmm, vi klarigis tro rapide. Mi ne kaptis ĉion… Ina:
Mi pensas, ke ne tre gravas nun. Poste ni povas paroli pli pri la IJK-invitilo.
Kabe: Do, vi volas plani la vojaĝon nun, ĉu? Ina:
Jes, volonte. Tiel vi vidos, ke la vojaĝo ne kostos tiom multe.
Kabe: Mi scivolas pri kiel vi solvos la tranoktadon, ĉar mi ne havas monon por hotelo aŭ junulargastejo. Ina:
Jen la solvo! Libreto kun la nomo "Pasporta Servo". 9 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Kabe: Servo por kio? Ina:
Por homoj kiel ni… Kiuj ŝatas vojaĝi kaj sperti landojn sen elspezi multe da mono.
Kabe: Bone… kaj kiel funkcias tiu servo? Mi vidas, ke en la libreto estas multe da adresoj de pluraj landoj. Ina:
Ĝuste. Fakte ili ĉiuj estas je via dispono!
Kabe: "Je via dispono", kion signifas tio? Ina:
Signifas, ke homoj ĉe tiuj adresoj pretas gastigi vin kaj helpi vin konatiĝi kun ilia regiono.
Kabe: Sonas interese… Do, oni loĝas en la hejmo de aliaj esperantistoj, ĉu? Ina:
Prave, mi havis plurajn interesajn spertojn per Pasporta Servo… Mi uzis ĝin en tri kontinentoj kaj ĝis nun funkciis tre bone.
Kabe: Bonege, kien ni iru? Ina:
Do, mia plano estas, ke ni…
Part 6 – Alveno kaj akceptiĝo afabla - kind
lesbo - lesbian
mapo - map
akcepti - to accept
manĝi - to eat
amiko - friend
aspekti - to look
membro - member
paŭzo - break
budo - booth
memori - remember
dubi - to doubt
flago - flag
preferi - to prefer
sata - full
horo - hour
ruĝa - red
informo - information
knabo - boy
sekso - sex
kredi - to believe
konsenti - to agree
sukcesa - successful
ŝildo - sign
kvitanco - receipt
teksto - text
vico - queue
labori - to work
timi - to fear
laca - tired
(LKK = Loka Kongresa Komitato = Grupo da homoj kiuj aranĝas kongreson.)
10 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
- Ina kaj Kabe alvenas post sukcesa vojaĝo kaj uzado de Pasporta Servo en du urboj.Kabe: Jen, vidu, tie estas granda Esperanto-flago. Ina:
Jes, kaj sub ĝi estas ŝildo kun la teksto "Bonvenon al IJK!". Hu ra! Ni do finfine alvenis.
Kabe: Jes… Mi estas tre laca kaj malsata… Ĉu vi pensas, ke ni povas tuj ion manĝi? Ina:
Mi dubas pri tio… Unue ni devas akceptiĝi ĉe la akceptejo, kaj tio povas daŭri longe, miasperte.
Kabe: Ho ve! Ĉu tio estas la vico por la akceptejo? Ina:
Mi timas, ke jes. Ne estas tute perfekte alveni vespere… Sed ni povas babili kun homoj en la vico. Jen, mi vidas amikon de Rusio! Saluton, Katja!!!
Kabe: Mi estas malsata, mi volas manĝi. Post ĉirkaŭ 2 horoj en la vico kun novaj kaj malnovaj amikoj LKK: Bonvenon, kiu vi estas? De kiu lando? Ĉu vi antaŭpagis? Se jes, bonvolu montri la kvitancon. Ĉu vi estas TEJO-membro? Se ne, vi povas membriĝi ĉe la venonta budo. Ina:
Jen kvitancoj de antaŭpagoj, membrokartoj kaj niaj pasportoj.
LKK: Tre bone. Do, mi vidas, ke vi loĝos en amasloĝejo kaj manĝos en la junulargastejo. Ĉu ĝustas tiuj informoj? Kabe: Jes. LKK: Perfekte. Vi povas pagi kaj ricevi sakon kun programo, mapo ktp. ĉe la ruĝa budo, tie. Ina:
Bone, dankon.
Kabe: Tiuj personoj vere aspektis lacaj… Kaj ne estis tre afablaj. Ina:
Vi pravas, sed memoru, ke la LKK laboras jam dum eble ok horoj sen multe da paŭzoj. Mi certas, ke ili estos pli afablaj kaj babilemaj dum la semajno.
Kabe: Bone. Nun ni trovu la amasloĝejon, kaj poste mi ŝatus ion manĝi… Ina:
Ĉu vi vidis la knabinon ĉe la TEJO-budo?
Kabe: Jes, kio pri ŝi? Ĉu vi konas ŝin? Ina:
Bedaŭrinde ne… Sed ŝi estas ege bela, ĉu ne?
Kabe: Mi konsentas, tamen ne bone komprenas… Ĉu al vi plaĉas inoj? Ina:
Jes… Mi volis diri al vi antaŭe, sed ial ne faris. Virinoj plaĉas al mi pli ol viroj aspekte ktp.
Kabe: Ĉu – ĉu vi estas…?
11 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Ina:
Jes, mi estas samseksemulo. Oni povas diri ankaŭ lesbo.
Kabe: Bone… Mi tute ne sciis… Sed mi ĝojas, ke vi diris. Fakte mi ĝojas ankaŭ pri tio ke vi estas samseksemulo. Vi estas la plej afabla kaj agrabla lesbo, kiun mi konas! Ina:
Dankon. Ĉu vi konas aliajn?
Kabe: Ne. Ina:
Sed kiel vi scias tion?
Kabe: Fakte… Ĉiukaze mi kredas, ke tiu bela knabino, pri kiu vi parolis, preferas virojn! Ina:
Ni vidos…
Part 7 – Komenco de la unua tago apenaŭ - barely
konstrui - to build
profunda - deep
dekstra - right
krei - to create
rekto - straight
domo - house
mateno - morning
ronki - to snore
evidente - obviously
metro - metre
sendi - to send
feki - to poo
minuto - minute
supozi - to assume
fermi - to close
nervoza - nervous
ŝtopi - to plug
flanko - side
orelo - ear
telefono - telephone
flava - yellow
poŝo - pocket
trafi - to hit
ĝeno - bother
prelego - lecture
viziti - to visit
karesi - to pet
prezenti - to present
prezidi - to chair
kompati - to pity - En la amasloĝejoIna:
Bonan matenon!
Kabe: Eheeee. Ina:
Ĉu vi bone dormis?
Kabe: Male. Mi apenaŭ dormis… Ina:
Sed kial? Eble vi estis nervoza pri via unua IJK-tago?
Kabe: Ne vere. Simple iu tre laŭte ronkis la tutan nokton, kaj tio ege ĝenis min. Ĉu vi ne aŭdis tion? Ina:
Tute ne, mi profunde dormis. Ĉu mi forgesis diri al vi, ke indas uzi orelŝtopilojn kiam vi dormas en amasloĝejo? 12 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Kabe: Evidente jes… Ina:
Ho, kompatinda Kaĉjo!
Kabe: Pri kiu vi parolas? Ina:
Pri vi. Per -ĉj- eblas krei virajn karesnomojn en Esperanto.
Kabe: Ha, jes, mi iam legis pri tio. Kaj vi do estus I-nj-o? Ina:
Se vi volas.
Kabe: Kioma horo estas nun? Ina:
Jam estas kvin minutoj antaŭ la deka, aŭ naŭa kvindek kvin. Vi maltrafis la matenmanĝon…
Kabe: O, fek’! Kaj mi, kiu estas ege malsata. Ina:
Se vi hastos, vi povas almenaŭ trafi la malfermon de la kongreso.
Kabe: Kiam ĝi estos? Ina:
Je kvarono post la deka. Ĝi daŭros horon. Kaj je la dek-dua eblos manĝi.
Kabe: Bele. Mi antaŭĝojas. Diru, kio okazas dum la malfermo? Ĉu ĝi estas vizitinda entute? Ina:
Laŭ mi jes. Kutime ĝi ne estas tre vigla, sed por vi, kiel ‘novulo’, povus esti interesa. Mi supozas, ke la prezidanto de TEJO diros kelkajn vortojn. Iu de LKK verŝajne prezentos la temon de la kongreso. Ĉiu IJK havas sian temon. Mi esperas, ke ankaŭ estos iom da muziko.
Kabe: Bone, kie ĝi okazos? Ina:
En la granda prelegejo.
Kabe: Kiel trovi tiun? Ina:
Kiam vi eliras tiun ĉi ejon, iru dekstren ĝis la fino de la konstruaĵo, dekstren denove, rekten dum eble 100 metroj, kaj estas flava domo je la maldekstra flanko de la vojo. En ĝi vi trovos ŝildojn pri ĉiuj ejoj de IJK.
Kabe: Dankon… Mi sendos mesaĝon per poŝtelefono, se mi ne trovos. Ina:
Ha, bona ideo. Ĝis tie!
Kabe: Ĉaŭ!
13 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Part 8 – Gardanĝeloj? Ĉu vi ŝercas? agi - to act
miri - to be amazed
lasta - last
anĝelo - angel
papero - paper
propono - proposal
ĉambro - room
preĝi - to pray
ĉefa - main
ĉielo - sky
resti - to stay
sidi - to sit
deziri - to desire
serioza - serious
doni - to give
frukto - fruit
strukturo - structure
tasko - estimate
gardi - to keep
ŝerco - search
ja - indeed
kontakto - contact
veka - awake
koro - heart
voki - to call - En la prelegejo Prezidanto de TEJO: Fine mi deziras al vi ĉiuj, kaj laŭ la lastaj informoj ni estas 423 ĉi tie de 38 landoj, fruktodonan kaj amuzegan IJK-semajnon! Koran bonvenon nome de la TEJO-estraro. - Post granda aplaŭdo Ina:
Ĉu vi sukcesis resti veka?
Kabe: Jes, ĉefe pro mia malsato… ne, mi ŝercas. Estis interese aŭdi iom pri la agado kaj strukturo de la movado. Ina:
Eble iu el la TEJO-kunsidoj povas interesi vin…
Kabe: Jes, eble. Mi provos iun tagon ĉeesti unu por vidi. Sed kio estas tio pri "gardanĝelo"? Ĉu iu malbona ŝerco? Ina:
Ŝajnas, ke vi tamen iom dormetis… Ili ja klarigis, ke temas pri homoj, kiuj jam havas multe da IJK-spertoj kaj pretas helpi al IJK-novuloj. Do, la nomo “gardanĝelo” estas ŝerca, sed la ideo estas serioza kaj bona, miaopinie.
Kabe: Kaj kiel kontakti tiujn anĝelojn? Per iu IJK-preĝo eble… Ina:
Provu! Se ne funkcias, vi povas iri al la ĉambro "La ĉielo" post la tagmanĝo.
Kabe: Bonege, unue manĝo, poste ĉielen al la anĝelinoj.
14 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
- Post iom maltro da manĝo, Kabe iras al la ĉambro "La ĉielo" Jesi:
Saluton. Ĉu estas via unua IJK?
Kabe: Jes. Saluton. Jesi:
Bone. Tiu ĉi estas jam mia sesa IJK kaj mi nomiĝas Jesi.
Kabe: Mia nomo estas Kabe. Jesi:
Kabe, bone ke vi ankoraŭ ne kabeis! Haha. Jen estas papero kun kelkaj demandoj kaj taskoj rilate al la kongreso. Mi proponas, ke vi kun Ana de Pollando, Boris de Germanio kaj Nacuko de Japanio provu solvi ilin. Nur voku min, se vi bezonos helpon.
Kabe: Bone… dankon. - Poste en la libroservo Ina:
Kiel do estis en la ĉielo?
Kabe: Ĉielece… Mi pensas, ke mi fakte renkontis veran anĝelinon! Mirinde bela kaj afabla ŝi estis… Ina:
Ho, Dio mia! Kaj kio estas ŝia nomo?
Kabe: Aj, mi jam forgesis!
Part 9 – Parolo kun la trinkejestro biero - beer
peti - to ask
elekto - electricity
ebria - drunk
praktike - practically
rondo - circle
facila - easy
sana - healthy
stranga - strange
fajfi - whistle
sola - alone
gufo - owl
je via sano - to your health
ŝanĝo - change
trinki - to drink
kara - dear
trankvila - calm
kiso - kiss
konstanta - constant
viando - meat
koridoro - corridor
vodko - vodka
estro - boss
trinkejestro - bartender
15 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
- En la trinkejo Kabe parolas kun la trinkejestro Kabe: Unu bieron, mi petas. Estro: Ĝi kostas 1 eŭron. Ĉu vi ŝatus ankaŭ ion alian? Kabe: Ne, dankon, biero sufiĉas por mi. Estro: Ĉu vere? Kio pri vodko, labambo kaj inoj? Kabe: Nu, kial ne… Mi ankoraŭ ne dancis labambon, sed laŭdire ĝi estas amuza. Estro: Funkcias tiel, ke dum la kantaĵo "La Bamba" homoj dancas en granda rondo, kaj ene de tiu rondo dancas aliaj homoj. Tiuj dancantaj ene de la rondo elektas dancanton de la rondo kaj kisas ŝin aŭ lin trifoje sur la vangoj, poste ili ŝanĝas lokon kaj la kisito iĝas kisonto. La kisinto nun estas kisoto. Tre facile, ĉu ne? Kabe: Nu, mi esperas, ke estas pli facile en la praktiko… Mi provos iam, sed unue la bieron! Estro: Saĝa knabo. Kabe: Vi, kiu konas preskaŭ ĉiujn ĉi tie, ĉu vi scias, kiu estas la knabino, kiu kunordigis la "gardanĝelojn"? Estro: Vi verŝajne pensas pri Jesi… Kabe: Jes, ĝuste! Nun mi memoras, ke mi aŭdis ŝian nomon. Estro: Laŭ mi ŝi estas stranga persono. Tute ne trinkas bieron kaj ne manĝas viandon. Ŝajnas, ke ŝia sola intereso estas Esperanto-agado. Kabe: Sed ŝi estas tre bela kaj afabla laŭ mi… Estro: Eble vi pravas pri tio… Ŝi preskaŭ neniam estas en la trinkejo, kaj mi do ne renkontas ŝin ofte. Fakte, mi tute fajfas pri tiaj homoj! Kabe: Mi komprenas… Tiel parolas vera trinkejestro! Estro: Prave. Je via sano! Kabe: Je via sano! Mmmm, bonega biero. Estro: Kompreneble. Estis ja mi, kiu elektis ĝin. Kabe: Amiko, ĉu vi havas ideon kie eblus trovi tiun strangan sed tre belan knabinon? Estro: Tutcerte en la Gufujo. Tiaj homoj konstante sidas tie teumante. Kiel teda vivo! Kabe: Gufujo? Estro: Guf-uj-o. Estas trankvila ejo kie eblas trinki teon, babili, aŭskulti trankvilan muzikon kaj simile. Vi trovos ĝin fine de la koridoro ekster la trinkejo. Sed vi ne povas porti vian bieron tien! Vere estas ujo de gufoj! Kabe: Bone, dankon… Eble mi iru al la dancejo unue. 16 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Estro: La venonta persono! Kion vi volas, kara?
Part 10 – Gufujo afiŝo - sign
feminismo - feminism
oficiala - official
akvo - water
festivalo - festival
pendi - to hang
arto - art
fondi - to found
popo - pop music
atendi - to wait
forta - strong
rajto - right
bando - band
forumo - forum
reprezenti - to represent
biciklo - bicycle
gitaro - guitar
sekcio - section
cetere - moreover
gvidi - to guide
seminario - seminar
diskuti - to discuss
instanco - authority
sento - feeling
ekskurso - excursion
kampo - field
ekspozicio - exposition
karavano - caravan
titolo - title
ekvilibro - balance
kontrasto - contrast
ttt (tut-tera teksaĵo) - web, WWW
eventuale - possibly
moderna - modern
vasta - vast
fali - to fall
morgaŭ - tomorrow
streĉi - to stretch
- En la GufujoJesi:
Ĉu estas libera loko?
Ina:
Jes, certe.
Jesi:
Tre agrable ĉi tie en la gufujo. Mi bezonas iom da trankvilo post tre streĉa tago.
Ina:
Mi komprenas. La etoso en gufujo estas tre bona kontrasto al la aliaj okazaĵoj dum IJK, ĉu ne?
Jesi:
Jes. Mallaŭta muziko, trankvila babilado kaj iu interesa teo. Perfekte por rehavi fortojn…
Ina:
Vi ŝajnas ege laca. Kion vi faris dum la tuta tago?
Jesi:
Unue mi faris afiŝon por la morgaŭaj ekskursoj. Cetere, ĉu vi iros al iu ekskurso?
Ina:
Jes, al la granda akvofalo kaj poste al ekspozicio pri moderna arto.
Jesi:
Bona elekto. Ankaŭ mi iros tien. Ĉiukaze, post la pendigado de la ekskursafiŝoj mi gvidis diskutrondon kun la titolo ‘Ĉu feminismo samas en diversaj landoj?’. Estis tre interesa kaj vigla diskuto. Kaj dum la lastaj kvin horoj mi estis en longa komitatkunsido. Vere estis tro longa, sed nun la komitato finkunsidis.
Ina:
Ha, vi do estas komitatano? 17 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Jesi:
Jes, kaj mi ankaŭ estas en la estraro de TEJO.
Ina:
Mi neniam estis tre aktiva en la movado… Fakte kio estas la ĉefa agado de TEJO nun?
Jesi:
Ĝi estas vasta. En plej diversaj kampoj ni havas agadon, ekzemple semInarioj pri homaj rajtoj kaj interkulturaj rilatoj, biciklkaravanoj, lingvaj festivaloj, konstruado de ttt-paĝoj ktp. Ni ankaŭ estas reprezentitaj en diversaj oficialaj instancoj kiel Forumo Junulara Eŭropa, UNESKO kaj la junulara sekcio de Unuiĝintaj Nacioj.
Ina:
Sonas interese. Tamen por mi sufiĉas esperantumi unu aŭ du semajnojn jare.
Jesi:
Jes, oni trovu sian ekvilibron… Ĝuste nun mi sentas, ke estas tro da Esperanto en mia vivo… Ĉu vi estas membro de iu alia organizo?
Ina:
Ne vere organizo, sed mi ludas gitaron en bando.
Jesi:
Bele! Mi tre ŝatas kanti. Kian muzikon vi ludas?
Ina:
Nu, estas simpla popo. Ni ĵus fondis la bandon, sed eventuale ni ludos dum la venonta IJK…
Jesi:
Mi jam antaŭĝojas! Nur diru, se vi bezonas iun helpkantiston.
Ina:
Kial ne?! Eble vi volas kanti ion nun, kaj mi povas ludi gitaron?
Jesi:
Jes, mi ŝatus tion.
Ina:
Tre bone, mi tuj alportos mian gitaron.
Jesi:
Mi atendas vian espereble rapidan revenon…
Part 11 – Enamiĝoj? amo - love
feliĉo - happiness
bati - to hit
flirto - flirting
buŝo - mouth
radii - to beam
enamiĝo - falling in love
speciala - special
- Du tagojn poste, ekster la dancejo Ina:
Ej, Kabe, vi aspektas feliĉega.
Kabe: Jes, mi estas! Ina:
Bele. Mi ĝojas! Ĉu la kongreso tiom plaĉas al vi?
Kabe: Jes kaj ne… Certe mi tre kontentas pri IJK, sed estas io alia, kio feliĉigas min. Pli ĝuste dirite, estas iu, kiu batigas mian koron. Ina:
Diru, diru, ĉu vi enamiĝis al iu knabino?
Kabe: Mi ne certas, ĉu mi jam enamiĝis, sed sentiĝas tre bone… Ŝi eĉ kisis min sur la buŝon dum 18 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
labambo. Mirinde kian kison ŝi donis… Ina:
Bonege! Nun mi komprenas kial vi elradias tiom da ĝojo. Fakte, io simila okazis al mi…
Kabe: Sed mi pensis, ke vi ne ŝatas labambumi. Ina:
Prave. Ne okazis en la dancejo, sed en la Gufujo. Kaj ne estis kiso, sed tamen io tre ĝojiga…
Kabe: Do, rakontu! Ina:
Mi ne scias kion diri vere… Nenio speciala okazis, almenaŭ ankoraŭ ne okazis. Sed mi iel sentis, ke ŝi tre ŝatas min kaj mi ŝin. Ni longe babilis pri muziko kaj poste kantis kune… Mi pensas, ke ŝi flirtumis kun mi, estis tre agrable.
Kabe: "Malfeke!", kiel diras via amiko de Kanado. Ina:
Jes, vere! Mi esperas renkonti ŝin baldaŭ denove.
Kabe: Same mi…
Parto 12 – La lasta nokto ambaŭ - both
privata - private
damne - damn
proksima - close
desegni – to draw
ridi – to laugh
impreso - impression
sablo - sand
komplike - complicated
sekundo - second
konfuzo - confusion
signo - sign
lago - lake
stato - state
momento - moment
vizaĝo - face
plena - full
- Ĉe lago proksime de la kongresejo Kabe: Ho, ankaŭ vi estas ĉi tie!? Ina:
Jes, mi renkontos amikon ĉi tie baldaŭ, por privata interparolo. Do, mi ŝatus peti vin foriri.
Kabe: Nu, tio ne eblas. Tute ne eblas, fakte. Ina:
Kial? Tiu ĉi renkonto estas tre grava por mi. Do, bonvolu lasi min sola.
Kabe: Kiel mi ĵus diris, tio ne eblas. Ĉar ankaŭ amiko de mi baldaŭ aperos ĉi tie. Ina:
Damne. Tipe, ke ĝuste nun… Fakte temas pri la knabino, pri kiu mi rakontis. Ŝia nomo estas Jesi, cetere. - Jesi aperas 19 of 20
Libera Esperanto-Libro / Chapter 11 / Jen Nia IJK
Jesi:
Karaj! Bonege, ke vi povis veni, mi tiom ĝojas vidi vin denove! Sed… vi aspaktas ŝokitaj kaj iel konfuzitaj…
Kabe: Evidente… Jesi:
Do, mi supozas, ke vi jam ekkomprenis kiel statas, ĉu?
Ina:
Mi nenion komprenas!
Kabe: Mi pensas, ke mi ne volas kompreni… Jesi:
Sed ne estas komplike! Lasu al mi klarigi. Kiam Ina rakontis al mi pri sia amiko, kiu lernis Esperanton tre rapide kaj nomiĝas Kabe, mi kaptis, ke vi du jam konas unu la alian.
Ina:
Jes, sed…
Jesi:
Sed kio?
Kabe: Ni ambaŭ havis la impreson, ke vi flirtumis kun ni kaj… Jesi:
Tute prave! Pro tio mi volis paroli kun vi ambaŭ nun. Aŭskultu, mi petas. Mi ofte tre ŝatas plurajn personojn samtempe, ne gravas, ĉu estas viro aŭ virino. Kaj dum IJK okazis, ke mi enamiĝis al vi ambaŭ!
Kabe: Kaj ŝajne ni ambaŭ al vi… Ina:
Momenton, mi estas tiom laca, ke mi apenaŭ povas pensi. Ĉu mi ĝuste komprenis, ke…
Jesi:
Jeees! Vidu: Jesi kun ĝojplena vizaĝo desegnis grandan koron en la sablo kaj skribis en ĝi "I + J + K". Kabe post sekunda pripensado diris "Jen nia IJK" kaj ili ĉiuj ekridis!
- Fino -
20 of 20
Ĉapitro 12 Kio okazas? Enkonduko.............................................................................................................................2 Parto 1 - Vekiĝo......................................................................................................................2 Parto 2 - Planado....................................................................................................................5 Parto 3 - Rabistoj....................................................................................................................8 Parto 4 - La fuĝo...................................................................................................................11 Parto 5 - Konatiĝo................................................................................................................14 Parto 6 - Ne pafu!.................................................................................................................17 Parto 7 - Ĉu vere?.................................................................................................................20 Parto 8 - Rozo.......................................................................................................................23
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Enkonduko/ Introduction Dank' al tio ke en ĉi tiu ĉapitro estas multaj bildeto kiuj ilustras la rakonton vi espereble komprenos ĝin sen grandaj problemoj. Se vi havos iun demandon aŭ komenton, vi ĉiam estas bonvena skribi al libera@ikso.net. With the many pictures illustrating this chapter, you will hopefully understand it without any major problems. If you have any questions or comments, you are always welcome to write to libera@ikso.net.
Parto 1 - Vekiĝo
Ĝon dormas... Kioma horo estas? Jam estas la naŭa horo kaj dudek minutoj.
Lana, kunloĝanto kaj amiko de Ĝon, estas ĉe la komputilo kaj legas retpoŝton. "Baldaŭ devus Ĝon vekiĝi" ŝi pensas.
La vekhorloĝo apud la lito de Ĝon eksonoras. Ĉu Ĝon vekiĝas? Ĉu la vekhorloĝo vekas lin? Ne, ĝi ne vekas 2 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
lin. Ĝon ne vekiĝas. Ĝon profunde dormas!
Lana ne komprenas kial Ĝon ne aperas..."Ĉu li daŭre dormas?", pensas Lana kaj rigardas sian horloĝon. Kioma horo estas? Nun estas la naŭa kaj kvardek kvin minutoj.
Lana frapas la pordon de Ĝon. Sed venas neniu reago. "Ĉu vi estas veka?", demandas Lana ĉe la pordo. Ne venas respondo... Tamen, Lana pensas ke ŝi aŭdas la vekhorloĝon de Ĝon.
"Kion fari? Mi devas iri en la ĉambron kaj rigardi kio okazas.", diras Lana al si mem kaj malfermas la pordon de la ĉambro de Ĝon.
3 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
La vekhorloĝo sonoras... Ĝon dormas... Lana miras! "Ĝon, Ĝon, vekiĝu! Vi devas vekiĝi nun!" provadas Lana. Sed ŝi ne sukcesas veki sian amikon. Ĝon dormas tre profunde!
"Kion fari?", cerbumas Lana. Post sekundeto ŝi ekhavas ideon kiel veki sian tre dormeman amikon kaj eliras el la ĉambro. "Nun mi scias kiel eldormigi vin.", ŝi flustras kun ridetaĉo.
Kiam Lana revenas ŝi havas glason da malvarma akvo en sia mano. "Baldaŭ vi certe estos tute veka!", ŝi diras kun ŝercema vizaĝo.
4 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Parto 2 - Planado Lana sidas kaj legas gazeton ĉe la kuireja tablo kaj kontentas pri sia vek-ideo. Ĝon eniras la kuirejon. Lana: -Finfine, bonan matenon Ĝon! Ĝon: -Bonan... Mi havis tre strangan sonĝon ĉi-nokte. Lana: -Ĉu vere, pri kio? Ĝon: -Momenton, mi devas pensi. Lana: -Bone, prenu vian tempon, mi kuiros kaĉon dume.
Ĝon: -Mmmm, bonega kaĉo. Vere bongusta! Lana: -Dankon. Jen, prenu iom da soja lakto ankaŭ. Ĝon: -Soja lakto, ĉu vi pensas ke mi estas vegano?! Ne dankon, mi preferas veran lakton. Lana: -Bone bone. Do, pri kio vi sonĝis? Ĝon: -Ha, jes, temis pri nia nova aŭto, kiom belega ĝi estis en mia sonĝo! Lana: -Nia aŭto! Ni ja ankoraŭ ne aĉetis ĝin.
Ĝon: -Vi pravas, sed post kelkaj tagoj ni faros, ĉu ne? Lana: -Jes, espereble. Nur ni devas aranĝi la paperojn ĉe la banko. Ĝon: -Tion ni povus fari hodiaŭ, almenaŭ mi ne havas ion alian gravan por fari. Lana: -Mi konsentas. Iru ni al la banko tuj post la matenmanĝo. Ĝon: -Bonege! Mi tiom antaŭĝojas aĉeti tiun belan aŭton kiun ni rigardis plurfoje. Ĝon: -Ĉu ni taksiu al la banko? Lana: -Ne, estus multe pli agrable bicikli. Mi ŝatas bicikli, aparte kiam estas bela vetero. Ĝon: -Bone, se vi insistas.. Ĝon: -Kaj jes, mi volis diri ke fine de la sonĝo "nia" bela aŭto transformiĝis en blankan rozon. Tre strange, ĉu ne? Lana: -Ja ja, vi kaj viaj strangaj sonĝoj.
5 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Lana kaj Ĝon ekbiciklas. La suno brilas kaj apenaŭ blovas. Ili ambaŭ ĝuas la bicikladon.
Bum! Subite unu el la pneŭoj de la biciklo de Lana krevis. Ĝon: -Ho ve, kia bruo! Mi preskaŭ falis de mia biciklo. Lana: -Jes, vere timigis min tiu laŭtega sono.
Ĝon: -Kion fari nun? Lana: -Mi proponas lasi la biciklojn ĉi tie kaj promeni al la banko. Ĝon: -Bone, mi konsentas. Alian tagon ni venigu la biciklojn hejmen, per nia nova aŭto!
Ĝon: -Jam dum tridek minutoj ni promenas.. Iom lacigas min la promenado. Lana: -Jes, ankaŭ mi lacas, miaj kruroj tre laciĝis. Ĉu ni tamen busu? La vojo montriĝis multe pli longa ol mi imagis. Ĝon: -Estus bonege! Mi revas pri tio jam dum longa tempo! Lana: -Jen tie estas haltejo de buso taŭga por ni.
6 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Ĝon: -Dank' al Dio ke ekzistas busoj kaj aŭtoj. Miaj piedoj tiom doloris. Lana: -Eble ĉar vi ne uzas ilin sufiĉe multe? Ĝon: -Kio? Mi ne komprenas kion vi celas! Ĉiuvespere mi uzas ilin tre aktive. Lana: -Nu jes, por ŝanĝi televidan kanalon... Ĝon: -Estas fakte bonega ekzerco por la piedoj.
Lana kaj Ĝon finfine alvenas, iom lacaj sed feliĉaj, kaj iras en la bankon. Tie estas multe da homoj kaj longegaj vicoj.
7 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Parto 3 - Rabistoj Subite enkuras du viroj kaj unu virino. "Ili havas amuzajn ĉapelojn", komentas Ĝon. "Ne estas ĉapeloj, estas maskoj!" diras Lana surprizite.
"Ĉiuj surplanken!" kriegas unu el la viroj. Samtempe li kaj la virino elprenas pafilojn kaj tenas ilin supre por ke ĉiuj vidu ilin. Denove oni aŭdas "Ĉiuj surplanken! Tuj!" kaj la tri maskuloj komencas puŝi homojn malsupren.
Tuj ekestis tre malagrabla etoso en la banko. Ĉiuj tre timas, verŝajne ankaŭ la rabistoj. Lana kaj Ĝon kuŝas sur la ŝtonplanko, same kiel ĉiuj aliaj. "Feliĉe la planko estas tre pura", flustras Ĝon. "Estu silenta!", diras la rabistino per streĉita voĉo.
8 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Unu el la rabistoj tuŝas bankiston per sia piedo kaj laŭte ordonas: "Vi, ekstaru!". La bankisto tuj obeas la ordonon, kvankam lia vizaĝo estas tute blanka pro timo.
"Plenigu ĉi tiun sakon per monbiletoj", daŭrigas la rabisto donante grandan sakon. Mirinde rapide kaj lerte la bankisto faras laŭ la postulo de la rabisto, kvankam liaj manoj tre tremas.
Kiam la rabistoj preskaŭ estas pretaj forlasi la bankon eksonoras terura alarmo. La tri maskuloj eknervoziĝas kaj dum momento ne certas kion fari. Laŭplane tio ĉi devus ne okazi!
En paniko la plej granda viro prenas brakon de knabino kiu kuŝis surplanke apud li kaj devigas ŝin stariĝi. "Se neniu malŝaltos la alarmon tuj ni prenos la knabinon kun ni!", krias la virino.
La bankisto balbulte klarigas ke ne eblas malŝalti la 9 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
alarmon sen aparta ŝlosilo kaj ke tiun ŝlosilon havas nur la polico. "Damne, do ni foriru kun la knabino.", reagas la kaptanto.
Kiel en malagrabla sonĝo, Lana nun aŭdas la voĉon de sia bonega amiko diri: -"Ne prenu la knabinon! Prenu min!" -"Kiel vi volas, stultulo.", komentas la viro kaj samtempe kontrolas ke Ĝon ne havas ion danĝeran en siaj poŝoj.
"Eku ni al la aŭto", krias la virino. Fulmrapide la rabistoj forkuras kun plenplena monsako kaj heroa Ĝon inter si.
10 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Parto 4 - La fuĝo "Hastu! Hastu!", diras la virino kiam ili ĉiuj kvar sidas en la aŭto. Kun pneŭkriado la aŭto tuj ekas. "Nun ni vidu kiom lerta rapid-ŝoforo vi estas.", komentas la granda viro al la viro ĉe la stirilo.
Fakte, la ŝoforo tre rapide veturigas la aŭton kaj post kelkaj minutoj ili jam forlasas la urbon. Ĝon nun ne komprenas kiel li sukcesis esti tiom kuraĝa en la banko.
"Ĉu estas multe da mono en la sako?", demandas la granda viro kiu sidas apud Ĝon en la malantaŭa sidloko. "Ĝi aspektas vere plena.", li aldonas kun kontenta vizaĝesprimo. "Ni pensu pri la mono poste!", nervozas la virino. "Jes, nun ni koncentriĝu nur je la fuĝo.", konsentas la ŝoforo maltrankvile.
Sireno de policaŭto aŭdiĝas mallaŭte. Ĉiuj silentiĝas por momento. "Ĉu ili sekvas nin?", tio nun estas la granda demando en la aŭto de la rabistoj, kvankam ĉiuj jam divenis la respondon.
11 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
"Feliĉe ni baldaŭ ŝanĝos aŭton.", pensas la virino laŭte. Kaj post minuto aŭ du ili eniras malgrandan arbaran vojon. Ĉe la vojrando staras aŭto parkita. La ŝoforo haltas tuj antaŭ ĝi. Ĉiuj rapide eliras, kovras la ĵus uzitan aŭton per granda kovrilo kaj eniras la alian aŭton.
Nun la ŝoforo veturigas la aŭton multe pli trankvile kaj singarde. La tri rabistoj sen la maskoj aspektas kiel iuj ajn. Ĝon rimarkas ke ili iom post iom trankviliĝas, nur li estas daŭre ege nervoza. La demando "Kion ili planas fari kun mi?" sonas en la kapo de Ĝon senĉese.
"Enŝaltu la radion, mi petas, eble ili diros ion en la novaĵoj.", petas la ŝoforo. La virino enŝaltas la radion kaj aŭdiĝas: "Ding-dong, jen novaĵoj je la plena horo. Hodiaŭ je la deka horo kaj dek ses minutoj tri maskitaj rabistoj atakis la bankon MiaMono. Ili sukcesis preni ĉirkaŭ dek kvin milionojn da steloj kaj ankoraŭ ne estas kaptitaj. La polico momente ne volas diri ion krom ke ili suspektas ke unu el la rabistoj estas vivdanĝera persono kiu antaŭe atakis bankon kaj eĉ mortigis bankiston."
"Jen benzinejo post tricent metroj, bonus halti por aĉeti benzinon.", proponas la ŝoforo vidante ŝildon apud la vojo. "Bone, mi kaŝos min en la malantaŭo de la aŭto.", diras la tiel nomata vivdanĝera rabisto. "Mi prizorgos la benzinumadon kaj vi du restu kie vi estas!", ordonas la virino.
12 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
La ŝoforo: - Kio estas via nomo? Ĝon: - Ĝon. La ŝoforo: - Bone, mi estas Viktor. Ĝon, aŭskultu: Vi ne devas timi. Nenio malbona okazos al vi. Ĝon: - Kiel vi povas diri tion? La du aliaj ja havas pafilon kaj ŝajnas tre agresemaj kelkfoje. Viktor: - Jes, mi scias. Sed ili promesis al mi ke neniu estos vundita. Tio estis unu el la kondiĉoj por mia kunlaboro.
Post multaj horoj sur diversspecaj vojoj, la aŭto haltas ĉe eta domo. La dometo estas en kamparo kaj Ĝon ne vidas aliajn domojn ĉirkaŭe. "Jen nia kaŝloko", flustras Viktor al Ĝon kiam ili eliras la aŭton. "Ni iom ripozu ĉi tie, morgaŭ atendos nin eĉ pli longa vojaĝo. Ni tri forlasos la landon espereble.", pluklarigas Viktor.
13 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Parto 5 - Konatiĝo
Ĝon provas endormiĝi jam dum du horoj, sed tute ne sukcesas. Kutime li endormiĝas tuj enlitiĝinte kaj poste nenio povas veki lin, sed nun li pensas pri sia amiko Lana kaj la okazaĵoj de la tago. Estis tre stranga tago!
Viktor, la ŝoforo, kuŝas en la sama ĉambro kiel Ĝon, ankaŭ li ne povas dormi. Viktor: -Ĉu ĉio en ordo? Ĝon: -Jes... sed malfacilas endormiĝi. Viktor: -Same por mi. Tro da pensoj cirkulas en la kapo. Ĝon: -Ĝuste.
Viktor: -Kiel vi fartas post ĉio kio okazis hodiaŭ? Ĝon: -Nu... mi fartas iom strange. Viktor: -Mi komprenas, same mi. Ĝon: -Kaj mi timas kio okazos morgaŭ. Viktor: -Fakte, ankaŭ mi. Tio ĉi estas tute nova sperto por mi.
14 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Ĝon: -Ĉu? Do, vi ne rabis bankon antaŭe? Viktor: -Ne, neniam. La aliaj faris plurfoje, sed por mi estis la unua fojo. Kaj nun mi komencas penti ke mi faris tion.
Ĝon: -Sed kial vi nun, kiel plenkreska viro, decidis rabi bankon? Viktor: -Mi tre ege bezonas multe da mono... Ĝon: -Preskaŭ ĉiuj bezonas pli da mono, ŝajnas al mi. Viktor: -Jes, sed por mi vere urĝegas trovi multe da mono.
Ĝon: -Diru al mi, kial ĝuste vi bezonas multe da mono? Viktor: -Jes, mi diros al vi. Estas treege trista afero por mi kaj ankaŭ vere stultega. Ĝon: -Nome, kio? Viktor: -Estas tiel ke mia plej juna infano malsaniĝis kaj nun bezonas specialan operacion en hospitalo. Ĝon: -Kompatinda... Mi tre bedaŭras.
Ĝon: -Ĉu estas knabo aŭ knabino? Viktor: -Knabino, kvin-jara. Ĝon: -Mi vere esperas ke via filino baldaŭ resaniĝos! Viktor: -Sen multe da mono, ne estas espero por ŝi... Ĝon: -Sed, kiel rilatas mono al la resaniĝo de via knabino? Viktor: -Tio estas la vere stultega afero. Vidu, en mia lando kostas multe da mono esti en hospitalo kaj trairi operacion.
15 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Ĝon: -Ho.. mi komprenas, sen multe da mono vi ne povos savi vian filineton. Viktor: -Ĝuste. Ĝon: -Aj aj, kia malfacila situacio! Foje la vivo povas esti terure malagrabla. Viktor: -Pri tio vi certe pravas. Mia koro tiom doloregas kiam mi pensas pri mia knabino kaj mia edzino kiu konstante flegas ŝin.
Ili ambaŭ silentiĝas kaj provas denove endormiĝi. Ĝon decidas preĝi por Viktor kaj lia filino. Li ne estas tre religema kaj ne certas ĉu preĝado helpas. Tamen li opinias ke ne povas malhelpi preĝi pri helpo en malfacilaj situacioj...
16 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Parto 6 - Ne pafu!
17 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
-"Vekiĝu, vekiĝu! Ni devas tuj eki!", krias la granda viro. -"Kial tuj? Estas ja nur iom post la kvina", respondos la nova amiko de Ĝon. -"Ĉar la polico baldaŭ aperos ĉi tie!", klarigas la virino kurante en alian ĉambron. -"Kiel vi povas scii tion?", scivolas Ĝon. -"Se mi estus vi, mi simple sekvus kion ni diras sen stultaj demandoj!", minacas la granda viro.
18 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
-"Li havas grandan polictimon.", flustras Viktor al Ĝon kaj prenas sian jakon. -"Ŝajnas tiel. Verŝajne mi ankaŭ havus tion se mi estus rabinta bankon!", respondas Ĝon. -"Jes kaj krome li antaŭ multaj jaroj mortigis policiston dum alia fuĝo.", Viktor pluklarigas. -"Ho, nun mi pli bone komprenas lian timon.", diras Ĝon.
-"Eku, eku! Ni jam atendas vin!", hastigas la virino. -"Bone, ni pretas.", reagas Viktor. -"Hej, ne kriu! La polico eble aŭdos vin.", primokas Ĝon. Bum! La virino batas Ĝon sur la kapon per sia manplato. "Mi devus lerni ne primoki homojn kiam ili estas nervozaj kaj timigataj!", pensas Ĝon por si mem.
Kiam Ĝon malfermas pordon de la aŭto li subite aŭdas voĉon el megafono: "Ne moviĝu! Estas la polico.". Kaj post kelkaj sekundoj: "Ĉiuj kuŝiĝu! Surgrunden kun la vizaĝo malsupren!". "Unue ni ne moviĝu kaj nun ni tamen moviĝu.", miras la kvar.
-"Damne! Mi ne povas kredi ke ili trovis nin! Kie ili estas?", diras la virino. -"Mi vidis du sur la altaĵo, ambaŭ kun pafiloj.", respondas Viktor. -"Ne pafu!", provas la virino krii, sed ŝia voĉo ne bone funkcias. "Mi ripetas: ĉiuj surgrunden kun la vizaĝo malsupren!", aŭdiĝas de la megafono. Ĝon komencas kuŝiĝi malrapide.
19 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Kiam Ĝon preskaŭ kuŝiĝis li aŭdas ke la aŭto startas. La granda viro ŝajne ne volas obeii la policon, kiel la aliaj tri. Tuj aperas terura bruego, la policistoj sur la altaĵo komencis pafi la aŭton. Ĉu por mortigi la viron aŭ por detrui la pneŭojn, malklaras. Ĉio okazas tre rapide.
La aŭto iras malantaŭen kelkajn metrojn, sed poste haltas, verŝajne la pneŭoj rompiĝis. Dum momento regas silento. "Bonege!", pensas Ĝon zorgante pri siaj sentiĝemaj oreloj. Sed la silento ne restas longe, ĉar la granda viro komencas repafi!
"Stultulo, kial vi ne rezignas?!", krias la virino, sed neniu aŭdas pro la intensa pafado. La granda viro ne plu pensas racie, li nur scias ke li absolute ne volas reveni al aĉa malliberejo kie li tre malbone fartas. Do, li ne scias kion fari krom pafi kaj pafi por sia libereco.
La policistoj ne havis elekton, ili devis finfine mortpafi la grandan viron. Kun krio plena je angoro li falis malantaŭen kaj nun ne plu moviĝas. La virino kiu tre amis la grandan viron kuras al li plorante. "Ho, kara, mi amas vin!", ŝi flustras brakumante lin kun larmoplenaj okuloj.
20 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Subite estas policistoj ĉie ĉirkaŭe. Ili sufiĉe kruelece agas, krias malbelajn vortojn kaj perforte metas mankatenojn sur la virino, Viktor kaj ankaŭ sur Ĝon. "Ej, mi ne estas rabisto!", protestas Ĝon. Tio ne helpas, male la policisto eĉ pli forte metas la mankatenojn ĉe Ĝon kaj poste batas lin sufiĉe forte en la stomakon. "En la hodiaŭa mondo, eĉ ne eblas fidi policiston.", vespiras nia kaptito.
21 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Parto 7 - Ĉu vere? (Du tagojn poste.) Lana: - Mi tiom ĝojas ke vi denove estas hejme! Ĝon: - Jes, vi diris tion jam mil-foje nun... Lana: - Pardonu, sed mi vere sentas tion. Tamen, vi ne ŝajnas tre ĝoja. Ĝon: - Ankaŭ mi pardonpetas, sed mi simple ne povas ĉesi pensi pri Viktor kaj lia malsana filineto. Lana: Ĉu vi aŭdis ion novan pri ili? Ĝon: - Ne, la telefonisto de la malliberejo diras ke mi ne rajtas paroli kun li telefone.
Lana: Ni ja povus iri tien por viziti lin, se vi volas. Ĝon: - Mi ne scias, estas longega vojaĝo kaj ni daŭre ne havas aŭton... Lana: Nu, ekzistas busoj kaj trajnoj, ili daŭre funkcias, malgraŭ tio ke vi ne volas iri ien ajn sola. Ĝon: - Simple mi daŭre estas iom ŝokita kaj bezonas esti apud amiko. Ĉu vi vere volus iri kun mi tien hodiaŭ? Lana: Jes, kompreneble, se tre gravas por vi, mi kuniros!
Ĝon: - Bonege, mi tuj pretiĝos por la vojaĝo. Ĝon: - Agrablas trajnumi, ĉu ne? Iom trankviligas min kaj mi pensas pli klare nun. Lana: Tre bone. Jes, ankaŭ mi ŝatas trajne vojaĝi. Pri kio vi pensas? Ĝon: - Daŭre pri la familio de Viktor kaj kiel ni povus helpi al ili. Lana: Se mi ĝuste konas vin, vi jam havas planon pri tio... Ĝon: - Nu, jes, estas unu ebleco. Sed ĉu vi akceptus tion? Lana: Mi volas unue renkonti Viktor kaj aŭdi kiel nun statas pri ĉio. Ĝon: - Saĝa vi estas. Lana kaj Ĝon finfine alvenas al malliberejo, post longa 22 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
vojaĝo per trajno kaj buso. La sekurkontrolado en la malliberejo estas treege rigora. Estante malantaŭ la altaj kaj grizaj muregoj, la du amikoj sentas malagrablon kaj Ĝon eĉ pli angoras ol antaŭe. "Hu, ĉi tie mi ne volus vivi dum multaj tagoj", laŭtpensas Lana.
"Atendu en tiu ĉi ĉambro kaj mi venigos la malliberulon.", diras unu el la gardistoj per basa voĉo. Post kelkaj minutoj la pordo malfermiĝas kaj eniras du gardistoj kun mizerega viro inter si. "Tiu devas esti Viktor.", pensas Lana kaj glutas sian maĉgumon senvole. "Vi havas dek minutojn.", grumblas sinjoro gardisto.
Viktor sidiĝas vid-al-vide al Lana kaj Ĝon ĉe la granda tablo kiu staras meze de la ĉambro. "Viktor, kara, kiel vi? Ĉu io nova pri via filino?", nervoze malpaciencas Ĝon. Viktor dum momento rigardas ilin du tre serioze kaj poste ekploras, komence mallaŭte, sed iom post iom pli kaj pli maltrankvile kaj laŭte. Ĝon kaj Lana ne scias kion fari, sed iliaj rigardoj renkontiĝas kaj Lana tre malrapide kapjesas al Ĝon kiu tuj komprenas kion signifas.
Ĝon: - Viktor, aŭskultu, mi petas! (Viktor pluploras, sed iom pli trankvile.) Lana: - Mi estas bona amiko de Ĝon kaj li rakontis al mi pri via malfacilega situacio. Ni volas helpi al via fileto, se vi permesas. Ĝon: - Ĝuste, ni vere estas tuŝitaj de via treege malagrabla problemo kaj ŝatus ion fari por vi. Viktor: - Mi dankas pro viaj afablaj intencoj, sed mi ne vidas kiel vi povus helpi al mia familio. Lana: - Ni havas sufiĉe multe da mono, kiun ni ne vere 23 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
bezonas por ni mem. Ĝon: - Jes, ni planis aĉeti aŭton per ĝi, sed nun ni preferus uzi ĝin por helpi al via knabino. Viktor: Sed... Ĉu vere?! Lana: Nur donu al ni telefonnumeron per kiu ni povos kontakti vian edzinon. Viktor: Ni ne plu havas telefonon, sed vi povos voki nian najbaron kaj li iros al mia loĝejo. Ĝon: - Tre bone. Diru la numeron kaj ni tuj provos atingi vian najbaron.
(En la loĝejo de Viktor) La edzino de Viktor: - Kion vi diris? Bonvolu ripeti, mi nenion komprenis. La najbaro: - Do, telefonis iu Ĝon dirante ke li estas nova amiko de Viktor kaj ke li volas pagi por la operacio de via filino. Mi helpis lin kontakti la hospitalon. Se mi ĝuste komprenas, la hospitalo nun atendas vian filinon! La edzino: - Mi ne scias kion diri.. Sonas tro bone... La najbaro: - Jes, kara, mi konsentas. Sed ne ploru nun mi petas, ne estas tempo, ni devas tuj voki ambulancon!
(Kvin horojn poste.) Lana: - Hej, vi dormemulo, vekiĝu! Via telefono sonoras. Ĝon: - Saluton. Jes, Ĝon ĉi tie. Bone, ĉu? ... Ho, koran dankon pro la informo! Do, la knabino vere estos en ordo, ĉu? Jes, jes, mi komprenas. Dankegon denove, ĝis! Lana: - Kio? Kio? Diru, kion vi eksciis? Ĝon: - Huuuuuu raaaaaaaaaa!!!!!!!!!!!! La filineto de Viktor sukcese trairis la operacion, post kelkaj tagoj ŝi plej verŝajne estos tute en ordo! Lana: Ho, kiom agrable aŭdi. Ni devas tuj informi al Viktor.
24 el 25
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 12 / Kio okazas?
Parto 8 - Rozo (Kelkajn semajnojn post la granda aventuro.) Lana: - Ĝon, vidu kio alvenis ĉi-matene. Ĝon: - Kio estas tio? Lana: - Aspektas kiel blanka rozo, ĉu ne? Ĝon: - Jes, jes, sendube estas rozo blanka. Sed de kie vi havas ĝin? Lana: - Aperis virino de iu florfirmao ĉe nia pordo kaj petis al mi transdoni ĝin al vi. Ĝon: - Kial al mi? Lana: - Mi tute ne scias, ŝi simple diris "Jen floro por Ĝon. Bonvolu subskribi ĉi tie." Ĝon: - Strange... De ie mi rekonas tiun blankan rozon. Lana: - Nu, blankaj rozoj ja abundas. Sed kiu sendis ĝin? Tio pli interesas min.
Ĝon: - Vidu estas alkroĉita koverto. Ĉu mi malfermu ĝin? Lana: - Tion mi atendas la tutan matenon! Ĝon rapide malfermas la koverton, elprenas karteton kaj laŭtlegas: "Karaj Ĝon kaj Lana, mi ne scias kiel danki vin. Mia filino jam bone fartas, tio treege feliĉigas min! Dum kvin jaroj mi devas resti ĉi tie. Bonvolu iam skribi al mi. Elkore kaj dankege, Viktor"
25 el 25
Chapter 13 Gerda Malaperis! De Claude Piron Enkonduko................................................................................................................................................................................................................................. 3 Forword by the author.............................................................................................................................................................................................................. 3 Parto 1 (Unu).............................................................................................................................................................................................................................. 4 Parto 2 (Du)................................................................................................................................................................................................................................ 5 Parto 3 (Tri)................................................................................................................................................................................................................................. 6 Parto 4 (Kvar)............................................................................................................................................................................................................................. 7 Parto 5 (Kvin)............................................................................................................................................................................................................................. 8 Parto 6 (Ses)................................................................................................................................................................................................................................ 9 Parto 7 (Sep)............................................................................................................................................................................................................................... 9 Parto 8....................................................................................................................................................................................................................................... 10 Parto 9 (Naŭ)............................................................................................................................................................................................................................ 11 Parto 10 (Dek)........................................................................................................................................................................................................................... 12 Parto 11 (Dek unu)................................................................................................................................................................................................................... 13 Parto 12 (Dek du)..................................................................................................................................................................................................................... 14 Parto 14 (Dek kvar).................................................................................................................................................................................................................. 16 Parto 15 (Dek kvin).................................................................................................................................................................................................................. 17 Parto 16 (Dek ses).................................................................................................................................................................................................................... 18 Parto 17 (Dek sep).................................................................................................................................................................................................................... 19 Parto 18 (Dek ok)..................................................................................................................................................................................................................... 20 Parto 19 (Dek naŭ)................................................................................................................................................................................................................... 21 Parto 20 (Dudek)...................................................................................................................................................................................................................... 22 Parto 21 (Dudek unu).............................................................................................................................................................................................................. 23 Parto 22 (Dudek du)................................................................................................................................................................................................................ 24 Parto 23 (Dudek tri)................................................................................................................................................................................................................. 25 Parto 24 (Dudek kvar)............................................................................................................................................................................................................. 26 Parto 25 (Dudek kvin)............................................................................................................................................................................................................. 27 NOVA MISTERO!.................................................................................................................................................................................................................... 28
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Introduction This chapter features the well-known Esperanto story Gerda Malaperis. (You can also read and listen at http://lernu.net/kursoj/gerda_malaperis where you'll also find comprehension exercises and can simply click a word to translate it.)
Gerda Malaperis was written by Claude Piron (1931-2008). Piron is a very important Esperanto writer who wrote many books in basic language for beginners as well as high quality novels. Piron had a special talent for using beautiful language without a lot of the difficult words, because he used many compound words based on ordinary roots with standard suffixes. In his book "La Bona Lingvo" he explained how and why he wrote in this manner. Piron was born in 1931 and worked for the UN as a translator for many years in New York City. Later he became a professor of psychology in Switzerland, where he lived until his death. Piron also worked for the World Health Organization in many countries, and spoke many languages, including French, German, Spanish, English and Chinese. He said that when writing books and articles, however, he felt that he could express himself most freely in Esperanto. Piron died on January 22nd, 2008.
Forword by the author Research about the psycho-pedagogy of language has shown that to make instruction most effective, it is necessary to respect a series of principles. This book represents an attempt to apply these principles to the teaching of Esperanto, among others, the following:
To motivate the student. The chief factor in the success of language learning is the motivation. To encourage this, the book is presented as an adventure novel. As early as the second chapter, an attention-getting event tickles the curiosity and encourages the student to read on.
To apply the rule "the more frequent the word, the earlier to teach it". The regularity of Esperanto makes this possible right from the beginning. The International Cultural Service in Zagreb provided the necessary lists of words according to frequency, obtained by statistical analysis of taped conversations from various international meetings.
Constantly repeating the same information in different contexts. The more a root, a word component, or linguistic structure is repeated, the less effort is required to absorb it. This is all the more true if one is conscious of the importance of presenting it exactly at the time when it would likely be forgotten, if it were not used at that moment. This principle has been observed. Hopefully the readers will have the good will to pardon the sometimes unnatural repetition in the text, which is not very attractive stylistically, but which is present for the aforementioned didactic reasons.
2 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
To maximally reduce, in each instructional unit, the proportion of new concepts to learn. That way, each newly introduced element is as if it is carried by the whole context. In this book, new words appear in such a manner that, having absorbed the contents of the first chapter, the student will understand at least 82% of chapters 2 through 8; 89% of chapters 9 through 12; and 92% of texts after chapter 12. In fact, the last chapter contains only 3 percent of new roots. Perhaps many will be surprised at the varying lengths of the chapters. It is derived from the desire to adapt to the fact that the mental capacity to absorb new material does not always stay at the same level. The divisions within the chapters are simple indications to help the teacher, not required. This work was not planned for self-teaching. However, it has been shown that people with a good understanding of grammar successfully learned the basics of Esperanto at home, using this textbook and the accompanying word list, if they had the sporadic help of an Esperantist available. This novella can be used also as a first reader after any other course.
Parto 1 (Unu) (En universitata restoracio) Tom:
Saluton, Linda.
Linda: Saluton, Tom. Tom:
Diru al mi: kiu estas tiu?
Linda: Kiu? Tom:
Tiu alta, blonda, juna viro...
Linda: Kiu? Tom:
Tiu, kiu sidas en la angulo.
Linda: Ho, tiu! Tom:
Jes, tiu.
Linda: Mi ne scias. Mi ne scias, kiu li estas. Nova studento, verŝajne. Tom:
Li estas tute sola.
3 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Linda: Ne. Rigardu. Bela knabino iras al li. Tom:
Ne bela. Juna, eble, sed ne bela. Nur vi estas bela, Linda.
Linda: Tom, kara! Kio okazas al vi? Eble vi laboras tro multe, kaj... Tom:
Nenio speciala okazas al mi. Kaj mi ne laboras tro multe. Fakte, mi laboras malmulte nun. La vera demando estas: kio okazas al vi, Linda? Nur vi estas vere bela.
Linda: Nu, nu... Tom:
Estas fakto. Nur vi estas bela, Linda. Mi estas sincera. Venu kun mi!
Linda: Sed... Tom:
Venu. Al la granda spegulo. Rigardu. Jen estas Linda, la plej bela virino en la mondo, la plej bela virino en la tuta mondo.
Linda: Kaj jen estas Tom, la plej malserioza knabo en la tuta universitato.
Parto 2 (Du) Linda: Tom! Tom:
Kio okazas al vi? Vi estas pala! Bela, sed pala.
Linda: Tom! Ne rigardu! Tom:
Kio okazas?
Linda: Strange! Okazas io stranga, io tre stranga. Tiu ulo, tiu nova studento... Ne, ne, mi petas vin, ne rigardu. Estu diskreta. Tom:
Diable! Diru al mi. Kio estas tiu mistero?
Linda: Lia mano agas strange. Rigardu, se vi volas, sed plej diskrete. Turnu vin iomete, eble, sed tute nature. Li ne vidu, ke vi rigardas al li. Tom:
Vi pravas. Io stranga okazas. Dum ŝi ne rigardas al li – ŝi nun rigardas al la granda spegulo - lia mano iom post iom, tre tre malrapide, proksimiĝas al ŝia taso...
Linda: Estas io en lia mano. Tom:
Mi ne vidas. Li estas tro malproksima. Diable! Tiu alta forta knabo nun staras inter ili kaj mi. Mi ne plu vidas.
Linda: Sed mi vidas. Mi vidas bone. Mi vidas tre bone. Mi vidas tute bone. Ej! Tom:
Kio okazas? 4 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Linda: Ŝi rigardas al li nun, kaj lia mano haltas. Tom:
Kaj kio plu? Diru al mi!
Linda: Nun li parolas al ŝi. Li montras al la pordo. Tom:
Eble li volas, ke ŝi rigardu al alia direkto, ke ŝi ne plu rigardu al li.
Linda: Prave, tute prave. Jen ŝi rigardas al la pordo. Li plu parolas kaj parolas. Dum ŝi ne rigardas al lia direkto, lia mano plu proksimiĝas al la taso. Ej! Tom:
Kio? Kio okazas?
Linda: Lia mano revenas, tute diskrete, kvazaŭ tute nature. Tom:
Ĉu estas io en lia mano?
Linda: Nenio plu. Sed tute certe nun estas io en ŝia taso.
Parto 3 (Tri) Bob:
Diable! Kio okazas? Vi aspektas kiel spionoj. Ĉu mi povas sidi kun vi?
Linda: Saluton, Bob. Tom:
Bonan tagon, Bob.
Bob:
Bonan tagon, Linda. Bonan tagon, Tom. Pardonu, ke mi ne salutis vin tuj.
Linda: Ne gravas. Nun vi salutis, kaj ni pardonas vin. Bob:
Ĉu vi permesas, ke mi sidu ĉe via tablo?
Linda: Kompreneble, vi sidu kun ni. Bob:
Mi tamen ne volas esti maldiskreta. Eble Tom parolas pri amo kaj preferas esti sola kun vi.
Tom:
Mi ne parolis pri amo.
Linda: Li nur diris, ke mi estas la plej bela virino en la tuta mondo. Bob:
Li pravas. Tio ne estas amdeklaro, tio estas simpla fakto.
Tom:
Prave. Simpla fakto.
Bob:
Nu, certe, Linda estas tre bela, sed ne tio gravas nun.
Linda: Ne gravas, ĉu? Ne gravas, ke mi estas bela, ĉu? Jen bela deklaro! Bob:
Pardonu min. Mi volas diri, ke io estas pli grava.
Tom:
Kio? Pri kio vi parolas? Kio estas pli grava?
5 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Bob:
Vi ne vidis min, dum mi proksimiĝis al vi, sed mi vin rigardis.
Linda: Mi ne komprenas, pri kio vi parolas. Bob:
Mi parolas pri via vizaĝo.
Linda: Kio pri mia vizaĝo? Ĉu ĝi ne estas bela? Bob:
Ho jes, ĝi estas bela, ĝi estas la plej bela en la mondo. Sed ĝi estis mistera!
Linda: Mistera? Ĉu mia vizaĝo estis mistera? Bob:
Jes. Via vizaĝo estis mistera. Fakte, viaj vizaĝoj estis misteraj. Mistera vizaĝo de spionino ĉe mistera vizaĝo de spiono. Vi aspektis strange. Vi aspektis mistere. Mi bone rigardis vin, dum mi proksimiĝis al vi, kaj estis mistera esprimo sur via vizaĝo, Linda, kaj ankaŭ sur via, Tom. Kiel mi jam diris, vi aspektis kiel spionoj.
Parto 4 (Kvar) Bob:
Diru al mi sincere, pri kio vi parolis.
Tom:
Ni parolis pri tiu ulo.
Bob:
Kiu ulo?
Tom:
Tiu viro ĉe la angulo. Tiu juna viro.
Bob:
Pri kiu vi parolas? Ĉu pri tiu blondulo, kiu sidas kun Gerda?
Linda: Gerda! Vi do scias, ke ŝia nomo estas Gerda! Vi do konas ŝin! Bob:
Nu, mi ne vere konas ŝin. Mi scias, kiu ŝi estas. Tio estas alia afero.
Linda: Kiu do ŝi estas? Bob:
Sed vi ne respondis al mi. Vi ne respondis al mia demando. Ĉu vere pri tiu blonda junulo vi parolis?
Tom:
Jes. Pri li.
Bob:
Mi ne konas lin. Mi neniam vidis lin antaŭe.
Linda: Sed, diru al mi, kiu estas tiu Gerda? Bob:
Ŝi venis por instrui. Temas pri io mistera, fakte. Kriptaĵoscienco.
Linda: Kio? Kiel vi diris? Krip-ta-ĵo-sci-en-co, ĉu? Kio estas tio? Bob:
Ĉu vere vi ne scias, kio estas kriptaĵoscienco? Oni diras ankaŭ "kriptografio".
Linda: Ne. Mi ne scias. Mi tute ne scias. Ĉu vi scias, Tom? Tom:
Ĉu tio ne estas la arto kompreni, pri kio temas sekreta mesaĝo?
Bob:
Prave. Jen ŝia fako. Fakte, ŝia fako estas la malnovaj sekretaj lingvoj. 6 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Tom:
Mi ne komprenas. Kiu, en universitato, volas lerni pri la malnovaj sekretaj lingvoj?
Bob:
Ankaŭ mi ne tute komprenas. Estis ideo de Ronga, la profesoro pri lingvistiko. Li konsideras, ke sekretaj lingvoj estas aspekto de la arto komuniki, kaj ke ili do rilatas al lingvistiko.
Linda: Eble jes. Eble li pravas. Kaj tamen tiu ideo estas iom stranga, ĉu vi ne konsentas? Bob:
Jes. Ĝi aspektis strange ankaŭ al mi, kiam oni parolis pri ĝi.
Linda: Eble Ronga, la lingvistika profesoro, nur deziris, ke bela virino kunlaboru kun li. Ĉu ne estas bona ideo kunlabori kun bela knabino, kiam tio estas ebla? Tom:
Mi jam diris al vi, ke ŝi ne estas bela. Nur vi estas bela.
Bob:
Mi ne konsentas. Estas fakto, ke Linda estas tre bela, ke ŝi estas la plej bela knabino en la mondo. Sed ankaŭ Gerda estas bela, iom malpli bela, sed tamen bela; ĉu vi konsentas?
Tom:
Tute ne. Por vi, eble. Sed por mi ne. Por mi, nur Linda ekzistas kiel bela virino.
Bob:
Ĉu vi volas diri, ke por vi Linda estas la sola bela virino en la tuta mondo?
Tom:
Jes, por mi, Linda estas la sola bela virino en la tuta mondo.
Bob:
Diable! Vi verŝajne amas ŝin.
Parto 5 (Kvin) Bob:
Nu, vi ankoraŭ ne diris al mi, kio okazis, dum vi spione rigardis tiun paron.
Linda: Okazis io vere stranga. Tom:
Vere stranga, fakte. En la mano de tiu junulo estis io.
Bob:
Kio?
Linda: Ni ne povis vidi. Io tre eta. Malgranda afero. Afereto. Tom:
Kaj dum ŝi ne rigardis, lia mano alproksimiĝis al ŝia taso.
Linda: Kaj kiam ŝi ekrigardis lin, lia mano ekhaltis. Tom:
Tiam li montris ion al ŝi. Evidente, li deziris forturni ŝian atenton.
Linda: Kaj li sukcesis. Li plene sukcesis. Ŝi rigardis al la pordo. Kaj dum ŝi rigardis for, lia mano subite estis super ŝia taso, dum unu sekundo, ne pli, kaj tute nature revenis. Malplena. Bob:
Ĉu ĝi estis plena antaŭe?
Tom:
Ne plena. Kompreneble, ĝi ne estis plena. Sed estis io en ĝi, kaj post kiam ĝi estis dum sekundo super la taso de Gerda, estis plu nenio en ĝi.
Linda: Certe estas iu mistera substanco. Tom:
Iu drogo. 7 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Bob:
Kiel vi povas scii, ke ne estis tute simple peco da sukero?
Linda: Li ne agus tiel kaŝe, se estus nur sukero. Tom:
Cetere, ĉi tie ne estas peca sukero. Estas nur pulvora sukero, en sukerujoj.
Bob:
Eble li havis sukerpecon en la poŝo kaj...
Tom:
Ĉu vi ofte promenas kun sukerpecoj en via poŝo?
Bob:
Vi pravas. Tiu ideo estas absurda. Tamen...
Linda: Rigardu! Jen ŝi ekstaras, kaj ekiras for. Bob:
Ŝi ŝajnas tute normala. Verŝajne vi imagis ion draman, dum temas pri tute simpla, tute natura okazaĵo.
Parto 6 (Ses) Tom:
Ĉu vi aŭdis? Kio estis tio?
Bob:
Jes, mi aŭdis. Mi aŭdis ion.
Linda: Ankaŭ mi aŭdis strangan bruon, kvazaŭ iu falus en la koridoro. Bob:
Kvazaŭ ŝi falus.
Tom:
Mi havis la saman penson kiel vi. Ankaŭ mi pensis tion. Ankaŭ mi pensis: jen Gerda falas en la koridoro.
Linda: Ĉu ni iru vidi? Tom:
Kompreneble. Ni iru tuj.
Bob:
Mi iru kun Tom, sed vi restu ĉi tie, Linda. Observu tiun junulon, kun kiu Gerda parolis, kaj kiu eble metis drogon en ŝian kafon.
Linda: Ĉu vi ambaŭ foriras kaj mi restu tute sola? Mi iom timas. Bob:
Ni ne havas la tempon diskuti. Ni devas iri vidi tuj. Restu trankvile ĉi tie. Vi nenion riskas. Venu, Tom, ni ne perdu tempon.
Parto 7 (Sep) (En la koridoro) Tom: Jen ŝi estas. Ni pravis. Ŝi apenaŭ havis la tempon alveni ĝis la angulo, jam ŝi falis. Videble, ŝi estas nekonscia. Ŝi perdis la konscion kaj falis. Bob: Ĉu ŝi ankoraŭ vivas?
8 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Tom: Jes. Ne timu. Ŝi perdis la konscion, sed ŝi ne perdis la vivon. La koro batas. Ĝi batas malforte, sed tamen batas. Ŝi do vivas. Eble ŝi apenaŭ vivas, sed ŝi vivas. Bob: Kion ni faru? Tom: Kion vi opinias? Bob: Ŝajnas, ke ŝi dormas. Tom: Ni devas informi la aŭtoritatojn. Tuj. Mi iros. Ili eble decidos voki doktoron, kuraciston, kaj almenaŭ tuj sendos flegistinon. Certe estas flegistino en ĉi tiu universitato, ĉu ne? Bob: Verŝajne, sed mi ne scias certe. Mi estas ĉi tie apenaŭ unu semajnon. Tom: Nu, mi tuj iros informi ilin. Restu ĉi tie kun ŝi. Sed ni unue metu ŝin pli bone, ke ŝi kuŝu komforte, kun la piedoj pli altaj ol la kapo. Bob: Ĉu vere? Ĉu vere vi volas, ke ŝi kuŝu kun la piedoj pli altaj ol la kapo? Tio ne estas komforta. Tom: Tamen, kiam iu perdis la konscion, tio estas la ĝusta pozicio, se mi bone memoras, kion oni instruis al mi.
Parto 8 En la universitata memserva restoracio, Linda sidas kaj pensas. Ŝi pensas ne tre trankvile. Fakte, ŝiaj pensoj iĝas pli kaj pli maltrankvilaj. Ŝi observas la junan viron, kiu metis ion en la kafon de Gerda. Ŝi pli kaj pli maltrankviliĝas. Tom kaj Bob estas for jam longe. Ili ne revenas. Ĉu do vere okazis io al Gerda? Sed kio okazis? Ĉu io grava? Linda observas la junulon kaj pensas: "Kion mi faros, se li ekstaros kaj foriros?" "Ĉu mi sekvos lin? Ĉu mi sekvu lin?" "Kion mi faru, se li iros eksteren? Ĉu mi sekvu lin eksteren? Ĉu mi sekvu lin ekstere? Mi ne scias, kion mi faru. Mi ne scias, kion mi faros. Mi ne scias, ĉu mi sekvos lin aŭ ne." "Kaj se li foriros en aŭto? Ĉu ankaŭ mi sekvu lin aŭte?" "Jam estas vespero. Baldaŭ venos nokto. Jes. Baldaŭ noktiĝos. Ĉu mi sekvu lin nokte?" "Kaj eĉ se li ne iros eksteren de la universitato, eĉ se li restos ĉi tie, ĉu mi sekvu lin?" "Se li eliros tra tiu ĉi pordo, li iros en la koridoron al iu ĉambro. Ĉu mi sekvu lin en la koridoron? Ĉu mi sekvu lin en la koridoro? Ĉu mi sekvu lin en la ĉambron, en kiun li eniros? Ne. Neeble. Mi atendos en la koridoro. Sed se nenio okazos? Se li restos longe plu en la ĉambro?" 9 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
"Kaj se li eliros tra tiu pordo, li iros eksteren, verŝajne al la urbo. Ĉu mi sekvu lin al la urbo? Ĉu mi sekvu lin en la urbon? Ĉu mi sekvu lin en la urbo?" "Se li iros piede, eble li vidos min, verŝajne li vidos min. Li suspektos, ke mi lin sekvas. Li turnos sin al mi. Mi ektimos. Mi paliĝos, aŭ mia vizaĝo iĝos ruĝa kiel tomato. Jes, mi konas min. Mi paliĝos kaj tuj poste ruĝiĝos. Ĉiaokaze, mi maltrankviliĝos. Jam nun mi maltrankviliĝas." "Se li iros per buso, li eĉ pli certe vidos, ke mi sekvas lin, ĉar ni devos kune atendi ĉe la haltejo." Linda ne sukcesas decidi, kion ŝi faru. Ŝi timas. Ŝia koro batas rapide. Ŝi volus, ke Tom kaj Bob estu kun ŝi, ke ili helpu ŝin, ke ili helpu ŝin decidi. Ŝi estas tute sola. Ŝi sentas, ke ŝia koro rapidiĝas, sed ŝi ne scias, kion fari. Kaj jen, antaŭ ol ŝi povis decidi, antaŭ ol ŝi sukcesis retrankviliĝi, jen la juna viro ekstaras. Li rigardas al la koridora pordo. Ĉu tien li iros? Li rigardas al la pordo, tra kiu oni eliras al la urbo. Ĉu tien? Jes, tien li iras. Kaj Linda aŭtomate ekstaras kaj ekpaŝas al la sama pordo. Ne ŝi decidis. Ŝajnas, ke ŝia korpo decidis mem. Ŝajnas, ke ŝiaj kruroj agas mem. Nu, ĉiaokaze, jen Linda sekvas lin. Al kiu mistera destino?
Parto 9 (Naŭ) "Ŝi kuŝas meze de la koridoro! Venu, venu tuj. Certe la afero urĝas." diras Tom. Li rigardas la flegistinon: ŝi estas dika, grasa virino kun bluaj okuloj, ruĝaj haroj, kaj tre ronda vizaĝo. Jam kelkajn minutojn li provas diri, kio okazis, sed ŝajnas, ke tiu flegistino ne rapide komprenas. La vorto "urĝa" ŝajnas ne ekzisti en ŝia vortaro. "Kuŝas, ĉu? Meze de la koridoro, ĉu vere?" ŝi diras. Videble, la flegistino apenaŭ povas kredi. "Kial, diable, ŝi kuŝus meze de la koridoro?" ŝi demandas. "Mi petas, venu urĝe. Mi ne scias, kial ŝi kuŝas tie. Mi nur diras, kion mi vidis. Ni trovis ŝin tie. Eble ŝi estis malsana. Mi ne scias. Ŝi svenis, ŝi perdis la konscion. Nun certe oni devas urĝe okupiĝi pri ŝi." "Stranga afero!" "Nu, mi ne estas fakulo. Vi jes. Okupiĝi pri malsanaj homoj estas via fako, ĉu ne? Venu tuj. Urĝas!" "Nu, nu, nu, nu. Kial, diable, ŝi svenis en la koridoro? Stranga ideo! Oni neniam svenas tie." "Ĉu vere? Kie do oni svenas en ĉi tiu universitato? Pardonu min, sed mi ne konas la tradiciojn. Mi 10 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
estas novulo. Apenaŭ unu semajnon mi estas ĉi tie." "Juna viro, en ĉi tiu universitato, oni svenas en la klasĉambroj, oni svenas en la restoracio, oni svenas en la dorm-ĉambroj, oni svenas en la banĉambroj, eble eĉ oni povus sveni en iu administra oficejo. Sed pri sveno koridora mi neniam aŭdis. Stranga epoko! Stranga generacio! Oni faras ion ajn niaepoke." "Vi parolas, parolas, paroladas, kaj dume tiu kompatinda knabino kuŝas en koridoro, kaj neniu zorgas pri ŝi!" "Nu, nu, ne maltrankviliĝu, juna viro, ne havu zorgojn. Ni tuj rapidos tien, kaj mi tuj prizorgos ŝin." Kaj ili kune rapidas al la loko, kie Tom lasis sian amikon kun Gerda. Sed jen subite Tom haltas. "Kio okazas? Kial vi ekhaltis?" demandas la flegistino. "Ŝi estis ĉi tie, kaj ne plu estas, sed..." "Sed estas iu alia, kaj li estas senkonscia, ŝajnas al mi. Ĉu vi konas lin?" "Jes, estas mia amiko Bob. Kio okazis al li?" La flegistino iras al Bob, kiu falsidas ĉe la koridora muro. Ŝi tuŝas lian kapon. "Batita! Oni batis la kapon al li!" "Diable! Bob, Bob! Respondu! Ĉu vi aŭdas min? Diru ion, mi petas! Kio okazis? Sed Bob ne respondas, kaj Tom iĝas pli kaj pli maltrankvila.
Parto 10 (Dek) Fakte, Tom ne estas ema fidi la flegistinon. Kial? Ĉu vi scias, kara amiko, vi kiu sekvas ĉi tiun aventuron ekde la unua vorto? Ĉu vi scias, kial Tom ne emas fidi la flegistinon? Ne. Certe vi ne scias. Ankaŭ mi ne scias. Sed fakto restas fakto, eĉ se ni ne komprenas ĝin. Kaj la fakto estas, ke Tom ne emas ŝin kredi. Tom estas agema knabo, eĉ iom aventurema, kaj eble tiu tro parolema flegistino ne ŝajnas al li kredinda. Eble li opinias, ke tiu flegistino tro emas paroli, kaj do ne estas fidinda. Aŭ ĉu temas pri io alia? Tom ege ŝatas sian amikon Bob. Li ŝategas lin. Li lin amas, fakte. Bob kaj li amikiĝis antaŭ longe en la urbego, kie ili vivis tiutempe - ili dumtempe eĉ iradis al la sama lernejo - sed poste Tom devis iri al malsama urbo, kaj ili ne plu vidis sin reciproke. Kiam, antaŭ kelkaj tagoj, ili retrovis unu la alian en la sama universitato, ambaŭ ege dankis la destinon. Ili treege ŝatas la tiean bonegan vivon. Ili ŝategas ĝin. Ambaŭ estas agemaj, laboremaj knaboj, kun speciala ŝato al la iom timemaj studentinoj. Eble ĉar timema junulino estas malpli timinda ol 11 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
ino neniam ema timi, ol sen-tim-ulino. Ĉu vi komprenas? Sed nun Tom malŝatas la aventuron. Li sin demandas, kial li sentas tiun flegistinon nefidinda. Li preferus silenteman, grav-aspektan sinjorinon. Tiu ĉi ne aspektas tre zorgeme, kaj li ne trovas ŝin atentema pri liaj demandoj. Verdire, li opinias ŝin ema fuŝi sian laboron. Li timas, ke ŝi ofte agas fuŝe. Fuŝemaj homoj ekzistas en la mondo. Kial tiu tro parolema flegistino ne estus unu el ili? Ĉu li mispaŝis, kiam li turnis sin al ŝi? Sed al kiu alia li povus sin turni? Ŝi estis la sola flegistino, kiu troviĝis en la universitato. Aŭ ĉu li mispensas? Kaj nun li sentas sin ema zorgi pri Linda. Ĉu tiu belega knabino ne troviĝas en danĝero? Li amas ŝin, li eĉ amegas ŝin, pli kaj pli, kaj la ideo, ke danĝeraj homoj povus fari ion al ŝi, apenaŭ estas travivebla. La vivo ne estas facila, kaj ŝajnas nun, ke la tuta afero iĝas pli kaj pli malŝatinda.
Parto 11 (Dek unu) Linda ekhavis ideon. Ŝi aliris la junan blondan viron, dum li proksimiĝis al sia aŭto, kaj alparolis lin: "Sinjoro, ĉu vi bonvolus helpi al mi?" Li turnis sin al ŝi kun vizaĝo ŝajne ne tre kontenta, kaj ŝin rigardis dum longa senvorta minuto. "Kiel mi povus vin helpi?" li fine demandis, kaj li tuj aldonis: "Bonvolu pardoni min, se mi respondas nee, sed al mi tempo vere mankas. Mi devas urĝe veturi al la urbo." "Ĝuste tiel vi povas min helpi. Mia aŭto paneas. Io estas fuŝita en ĝi. Mi ne sukcesas ĝin irigi..." "Pardonu min, sed mi ne sukcesus rebonigi la aferon, eĉ kun plej granda bonvolo. Pri mekaniko mi scias nenion. Mi ĉiam miras vidi, ke veturiloj entute funkcias. Kiam mi vidas motoron, ĉiam mirigas min, ke tia ŝajne senorda aranĝo de pecoj kaj objektoj igas aŭton iri. Mi..." "Mi ne petas vin ripari mian veturilon, vi min miskomprenis. Mi demandas nur, ĉu vi bonvolus akcepti min en via aŭto ĝis la urbo." La ideo de Linda estis jena: sekvi lin estus danĝere, sed se li veturos aŭte, mi petos lin akcepti, ke mi veturu kun li, kaj dum la veturado mi igos lin paroli. Mi diskrete faros ŝajne banalajn demandojn, kaj paroligos lin. Tiel mi scios kiel eble plej multe pri li. "Nu, bone," li fine konsentas. "Konsentite, venu." Kaj li malfermas la pordon de la aŭto por ŝi. "Dankon, vi vere estas tre afabla. Tio ege helpas min. Mi plej sincere dankas." "Ne dankinde," li respondas, iom seke. Kaj li ekirigas la motoron. "Mi ne ŝatas la ideon, ke mi devos venigi ripariston, mekanikiston," ŝi diras. "Mi tute ne ŝatas aŭtojn, fakte. Mi havas veturilon, ĉar estas tre oportune, sed mi ne ŝatas aŭtojn." La alta junulo nur silentas. "Ne estas facile igi lin diri ion," pensas Linda, iom zorge, sin demandante, ĉu estis saĝe enmiksi sin en tiun aventuron. Ŝi forte deziras lin paroligi, sed samtempe timas malkontentigi lin. Neniam estas facile trovi plene kontentigan manieron agi.
12 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
"Ĉu ĝenas vin, se mi parolas?" ŝi demandas, "vi eble estas silentema." "Mi havas zorgojn," li respondas. "Mi ne volas ĝeni vin. Estas jam tiel bonkore, ke vi min veturigas. Mi vere sentas grandegan dankemon al vi." "Ne dankinde," li ripetas, kaj silentas plu, pripensema.
Parto 12 (Dek du) Bob duone malfermas la okulojn, ilin refermas, ilin malfermetas denove, ilin refermas, ĝemas, kaj finfine malfermas ilin tute larĝe. "Donu al mi ion por trinki," li diras. "Trinki? Kion vi deziras trinki?" demandas Tom. "Ion ajn. Brandon. Donu al mi glason da brando." "Kiel vi sentas vin?" diras fraŭlino Marta, la flegistino. "La kapo doloras," Bob respondas ĝeme. "Mi petas vin, bonvolu doni al mi ion por trinki." "Ĉu vi bonvolas iri," Tom petas la flegistinon, "kaj alporti al li glason da brando?" La flegistino iom hezitas, sed fine kapjesas. "Ĉu mi ankaŭ voku la policon?" ŝi diras. "Li ja ricevis baton, baton sufiĉe fortan, por ke li iĝu senkonscia. Laŭ mia opinio, tio pravigas, ke oni venigu la policon. Ĉu vi ne konsentas?" "Ankaŭ akvon," diras Bob, antaŭ ol Tom trovas la tempon respondi al Marta. "Mi tre soifas. Mi trinkos brandon plezure, sed unue mi trinku akvon. Bonvolu alporti al mi tre grandan glason da akvo kaj iom grandan glason da brando." "Jes. Estus saĝe voki la policon," Tom respondas al la flegistino. "Se vi ne alportos al mi ion por trinki, mi iros mem," diras Bob. "Mi tre soifas. Vi ne povas imagi, kiom soifa mi min sentas. Mi tuj iros trinki akvon. Kaj poste mi iros aĉeti brandon. Ĉu oni povas ricevi brandon en la memserva restoracio?" "Ne, tute ne," Marta respondas, "sed mi havas brandon en mia ĉambro. Mi alportos ĝin al vi. Aŭ venu mem, se vi povas. Ĉu vi povas stariĝi?" "Mi povas," diras Bob, tre malrapide stariĝante kun la helpo de Tom kaj de la flegistino, "kvankam dolore." Ili iras al ŝia ĉambro. "Trinku tiom da akvo, kiom vi deziras, " ŝi diras. "Kaj poste mi donos brandon al vi. Eksidu sur tiun seĝon, ĝi estas tre komforta, vi vidos." Bob sidiĝas sur la seĝon, iom ĝemas, kaj ricevas grandan glason da akvo kun videble grandega plezuro. "Doloras al mi la kapo," li diras. "Diru," petas Tom, "kio okazis. Ĉu finfine vi klarigos al ni? Ni estas ege scivolaj." 13 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Bob pripensas iomete, trinkas iom da akvo, metas la manon al la kapo kun dolora esprimo survizaĝe, kaj fine respondas: "Mi ne povus klarigi. Nenio estas klara. Mi estis tie apud Gerda. Mi aŭdis nenion, mi aŭdis neniun bruon. Kaj subite ĉio eksplodis en mia kapo kaj mi mortis." La vojo ŝajnas longa, kiam oni silentas la tutan tempon. Linda estas parolema; krome, ŝi deziras ricevi informojn pri sia stranga kunulo; ŝi do tute ne ŝatas tiun longan silentadon. Kial ne provi denove? Ŝi decidas, ke ŝi rekomencos paroli. Se li ne ŝatos, nu, li esprimos sian malŝaton, kaj ili plu veturos senvorte, kaj la vojo plu ŝajnos longega. "Vi diris...," ŝi komencas, ne sciante, kiel ŝi finos, sed feliĉe ideo tuj venas: "Vi diris, ke vi havas zorgojn. Nu, ofte oni sentas sin pli bone, kiam oni esprimas siajn zorgojn al iu." "Vi estas scivolema, ĉu ne? Nu, mi ne volas esti malafabla kun tiel bela knabino, kiel vi. Pardonu, se mi ne montras min pli amikiĝema. Sed miajn zorgojn mi ne povas klarigi." "Ĉu vi estas certa? Oni ofte imagas, ke afero estas neebla, ĉar oni ne scias, kiel komenci, sed..." "Ne. Kiom koncernas min, ne estas tiel. Mi ne povas rakonti pri miaj zorgoj, ĉar ili koncernas personojn, pri kiuj mi ne rajtas paroli. Oni devas esti diskreta, ĉu ne? Ĉu vi ŝatus, ke viaj amikoj rakontu ĉion pri vi al nekonato?" "Kompreneble ne. Mi bone komprenas vin. Fakte, mi ne estas speciale scivola. Mi komencis diri tion nur, ĉar mi trovis la silenton peza kaj la vojon pli kaj pli longa. Sed mi tute ne volus maldiskreti." "Estas fakto, ke oni kutime interparolas, kiam oni veturas kune. Mi verŝajne ne estis tre ĝentila, lasante tiun silenton daŭri kaj daŭri pli kaj pli peze por vi. Mi eĉ ne rimarkis, ke silento estiĝas kaj daŭras. Mi estis absorbita de miaj pensoj, de miaj zorgoj, kaj ankaŭ de la vojo. Oni devas atenti la vojon, kiam oni ŝoforas, ĉu ne? Strange, kvankam vi estas tre bela kaj sidas tuj apud mi, plej proksime al mi, mi tamen forgesis pri vi. Nur ekzistis por mi la vojo en miaj okuloj, kaj la zorgoj en mia kapo." "Ĉe mi okazis la malo. Mi daŭre pensis pri vi. Mi rimarkis, ke vi ne aspektas tre ĝoje. Vi ŝajnis malfeliĉa. Mi min demandis, ĉu mi povus helpi. Vi ja tre afable konsentis min veturigi. Mi sentas min danka. Mi volus redoni al vi similan servon. Mi opiniis, ke se mi helpas vin vortigi vian malĝojon, tio eble senpezigos vin, kaj mi estos kontenta agi helpe. Eble estas stulte, sed mi ĉiam deziras feliĉigi la homojn." "Vere, vi estas tre bonkora. Mi ege bedaŭras, ke mi ne povas jesi al via propono. Sed, kiel mi jam diris, miaj zorgoj koncernas aferojn, pri kiuj mi ne rajtas rakonti. Nu, jen ni alvenas. Kie vi deziras, ke mi lasu vin?" "Kien precize vi iras? Kie vi haltos? Kie vi lasos la aŭton? Vi povus lasi min tie. Estos plej facile por vi." "Ĉiam scivola, ĉu ne? Vi ŝatus scii, kien mi iras," li diras ridante, dum Linda sentas sin ruĝiĝi, ĉar similan rimarkon ŝi tute ne atendis. Dum momento, ŝi ne scias, kiel respondi. Ŝi sentas sin stulta. "Tute ne," ŝi fine diras, malvere. "Kien vi iras, tio tute ne interesas min. Mi proponis tion nur, ĉar 14 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
tio ŝajnis plej facila. Sed se ĝenas vin, ke mi scios, vi povas lasi min ie ajn en la centro. Ekzemple ĉe la Internacia Hotelo, aŭ ĉe la Granda Teatro. Ĉiaokaze, mi treege dankas vin kaj mi facile trovos mian vojon. Jen. Tie ĉi estas perfekte. Koran dankon, kaj ĝis revido, kara sinjoro." "Ĝis revido, kara spionino!" La aŭto forveturas, kaj Linda ne povas forturni la okulojn de ĝi. Kara spionino, vere! Kion li volis diri? Ĉu li suspektus? Nia kompatinda Linda ne scias, kion pensi.
Parto 14 (Dek kvar) "Kie diable mi troviĝas?" diris al si Gerda, kiam ŝi vekiĝis. Ŝi kuŝis sur lito - sur malkomforta, tro mallarĝa lito - en ĉambro nekonata, en domo nekonata. Mankis al ŝi forto, kaj ŝia tuta korpo iom doloris; ŝi estis laca, kvazaŭ ŝi estus laborinta multajn horojn sinsekve en la kampoj, kvazaŭ ŝi estus movinta pezajn rokojn kaj ŝtonojn dum multaj kaj multaj tagoj, sen eĉ horo da dormo, kvazaŭ ŝi estus marŝinta dum multaj kaj multaj semajnoj sur malfacila monta vojeto. Unuvorte, ŝi estis lacega, kaj ŝajnis al ŝi, ke ĉiuj muskoloj de ŝia korpo plendas pri troa laboro, nehome peza, nehome malfacila, nehome laciga. Kaj tamen ŝi sciis, ke ŝi faris neniun korpan laboron; ŝi sentis sin malĝoja; ŝiaj okuloj malsekiĝis; ŝi ploris. Ne estis multe da lumo en la ĉambro. Kvankam ŝi sentis sin tiel laca, tiel senforta, scivolo pri la situacio tamen superis ŝian deziron plu kuŝi. Ŝi sekigis siajn okulojn kaj ellitiĝis. Ŝi iris al la eta fenestro, esperante malfermi la dikajn fenestrokovrilojn, kiuj malhelpis la envenon de lumo. Ŝi ankaŭ esperis, ke ŝi vidos la sunon. Krome, estis tre varme en la ĉambro, kaj estus saĝe malfermi la fenestron por enlasi iom da pura aero. Sed ŝi ne sukcesis. Io malhelpis, ke tiu malnova fenestro moviĝu. Ŝi iris al la pordo; ĝi estis ŝlosita, kaj ŝlosilo nenie videblis. La ĉambro estis malbela, ne tre pura. Apud la muro staris tablo kaj seĝo. Ŝi sidiĝis sur la seĝon, metis la brakojn sur la tablon, la kapon en la manojn, kaj ploris. "Enŝlosita mi estas," ŝi pensis. "Oni enŝlosis min!" Antaŭe ŝi ne multe pensis pri la plezuro esti libera. Liberi estis io perfekte natura: ŝi iris, kien ŝi deziris, sen iu ajn malhelpo, kaj tiu libereco ŝajnis rajto evidenta. Kaj nun oni malliberigis ŝin malantaŭ ŝlosita pordo. Ŝi, kiu tiom ŝatis ĝoji, ridi, kanti, kiu tiom ŝatis ludi kaj promeni sub la suno, nun ne plu trovis en si la humuron, kiu tiom ofte helpis ŝin en la malfacilaj horoj de la vivo. Ŝi ne povis vidi la eksteran sunon, kaj same en ŝia koro ne plu lumis la kutima suno de ĝojo. Kaj jen subite ŝi reagis: ŝi iris al la pordo kaj ĝin batis kun plej granda forto; ŝi faris timigan bruon, sed nenio okazis. Ŝi vokis pli kaj pli laŭte, kriis, kriegis, samtempe piedbatante la pordon, sed venis neniu respondo, neniu reago. Senespera, ŝi revenis al la lito kaj rekuŝiĝis, pli laca ol iam ajn. Dum multaj horoj ŝi restis tiel, kuŝe, kaj fine, tro laca, ŝi ekdormis. Vekis ŝin infana voĉo; ĝi venis el iu alia ĉambro, en la sama domo, tute certe; ĝi diris: "Neniam diru nek al via patro nek al via patrino, ke ni venis en la forlasitan domon. Estas malpermesite ludi ĉi tie. Se ili scius..." Alia voĉeto respondis: "Mi neniam diros. Nek al mia patro, nek al mia 15 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
patrino. Ne havu zorgojn. Neniam oni scios, ke ni venis ludi ĉi tie." Gerda diris: "Infanoj, ĉu vi aŭdas min?" Ŝia koro batis espere. "Iu parolis," sonis unu el la infanvoĉoj, sed aŭdeble la knabo ne parolis al Gerda, nur al sia kunulo. "Ĉu vi aŭdis?" "Estis kvazaŭ voĉo de virino," diris la alia. "Infanoj, venu, helpu min, mi estas mallibera, oni ŝlosis la pordon, mi estas enŝlosita, venu, mi petas, mi petegas, liberigu min, "Gerda plu petegis. Sed la reago de la infanoj estis plej senkuraĝiga. "Venu!" kriis unu. "Estas fantomo!" "Vi pravas," la dua respondis, "oni ĉiam rakontis pri fantomo en ĉi tiu forlasita domo. Fantomino, oni diris, kaj la voĉo estis ina. Ni rapide forkuru!" "Mi timas," ankoraŭ diris la unua, dum la bruoj klarigis al Gerda, ke la du knaboj forkuras kaj lasas ŝin sola, sola, sola...
Parto 15 (Dek kvin) "Bonan matenon, ho plej bela, ĉu vi bone dormis?" "Bonan matenon, Tom. Mi ne dormis tre multe. Kaj vi, ĉu vi dormis kontentige?" "Perfekte, kara, perfekte. Sed diru do al via plej fidinda amiko, kial vi ne sufiĉe dormis." "Ĉu ne estas klare al vi? Mi tro pensis. Mi pensadis tutnokte pri ĉio, kio okazis hieraŭ." "Estas fakto, ke mi ne revidis vin hieraŭ, post kiam mi eliris kun Bob por okupiĝi pri Gerda. Ni lasis vin en la memserva restoracio kun la tasko observi la blondulon. Kiam mi revenis, vi estis for. Kien vi iris? Ĉu vi faros al mi precizan raporton?" "Kun plezuro, sed ankaŭ vi raportos al mi poste, ĉu ne? Nu, mi veturis al la urbocentro kun tiu junulo. Mi rakontis al li, ke io fuŝa okazis al mia aŭto, kaj mi petis lin min veturigi. Li hezitis, sed fine decidis jese. Mi deziris lin paroligi, por ekscii pri li kiel eble plej multe, sed mi ne sukcesis. Ni diris unu al la alia nur tre banalajn aferojn." "Ĉu vi almenaŭ scias, kien li iris en la urbo, laŭ kiuj stratoj, al kiu domo?" "Atendu. Mi rakontos ĉion. Por ke mia peto ŝajnu natura, mi petis lin lasi min en la centro. Li lasis min ĉe la dekstra flanko de la Granda Teatro, kaj li veturis plu. Mi ne sciis, kion fari. Mi promenis en la urbo, pensante, ke mia ideo ne estis tiel bona: mi eksciis nenion pri li, kaj troviĝis sen aŭto en la mezo de la urbo. Fakte, mi sentis min iom stulta. Mi promenis de strato al strato, provante elpensi planon, kaj jen subite mi vidas lin eliri el la poŝtoficejo. Mi estis nekredeble bonŝanca. Imagu! Se mi estus troviĝinta naz-al-naze kun li ĝuste kiam li eliris el la poŝt-oficejo...! Sed mi vidis lin sufiĉe frue por min kaŝi." "Feliĉe, ke vi vidis lin sufiĉe frue!" "Kiel mi diris: mi estis bonŝanca, mi vidis lin ĝustatempe. Nu, li iris piede, kaj mi decidis lin 16 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
sekvi. Ĉu vi konas tiun grandan magazenon, kiu vendas kvardek malsamajn specojn de pano kaj ĉiaspecajn ĉokoladojn kaj aliajn dolĉaĵojn? Sur la maldekstra flanko de la strato, kiu iras al la Ĉefa Sportocentro. Estas granda vendejo de mebloj apude. Nu, ne gravas, ĉu vi konas aŭ ne. Li eniris tiun panejon, aŭ tiun dolĉaĵvendejon, aŭ tiun... nu... tiun pan- kaj dolĉaĵvendejon, kaj eliris post minuto portante paperan sakon, kiu aspektis plenplena. Ŝajnis, ke li aĉetis la tutan magazenon. Mi devas diri, ke ili vendas tre bonajn aĵojn en tiu ejo. Mi, kiu tiom ŝatas ĉokoladon kaj dolĉaĵojn, ofte irus tien kaj aĉetus multon, se mi ne timus dikiĝi. Nu...e... kion mi rakontis?" "Vi raportis pri via spiona sekvado, sed vi devojiĝis de la ĉefa vojo de via raporto al flankaj konsideroj pri pano kaj ĉokolado. Fakte, ĉu vi deziras iom pli da pano? Kion vi trinkas ĉimatene? Teon, mi vidas. Ĉu vi ŝatus, ke mi replenigu vian tason?" "Jes, dankon. Mi plezure trinkos plian tason da teo. Dankon, Tom, kara. Nu, do..."
Parto 16 (Dek ses) "Kie mi estis en mia raporto? Ha jes! Mi memoras. Li eliris el tiu vendejo kun papera sako plena je dolĉaĵoj." "Eble estis ĉefe pano." "Prave, eble pano. Ĉiaokaze, jen mi ekvidis lian aŭton, kiu staris flanke de la strato. Mi pensis: nun li forveturos aŭte, kaj mi ne plu povos sekvi lin. Sed ne. Li nur iris porti tiun sakon al la aŭto, ĝin metis en ĝin, reŝlosis la aŭtopordon, kaj plu piediris. Nur tiam mi havis la ideon noti la numeron de lia aŭta numerplato. Mi do eksekvis lin plu. Li paŝis sur la dekstra flanko de la strato, kaj mi sekvis iom malproksime sur la maldekstra flanko." "Ĉu li rimarkis, ke vi lin sekvas?" "Certe ne. Subite, li eniris restoracion. Mi hezitis: ĉu ankaŭ mi eniru? Aŭ ĉu mi tro riskos, ke li vidos kaj rekonos min? Unuflanke, mi deziris spioni lin. Aliflanke, la risko, ke li rekonos min, estis reala, kaj min ĝenis. Dum mi staris tie hezitante, eniris la restoracion grupo da soldatoj, eble ok aŭ naŭ, junaj viroj, kiuj militservis, videble. Dum ili eniris kaj la pordo estis malfermita, mi vidis, ke la restoracio estas granda kaj plena je homoj. Mi sekvis la ok aŭ naŭ soldatojn kaj trovis sidlokon ne tre videblan de la loko, kie mia blondulo ĵus eksidis." "Li do estas via blondulo, ĉu?" "Ne parolu malsaĝe. Vi perfekte scias, kion mi volas diri. Estis turka aŭ pseŭdoturka restoracio, kun stranga muziko kaj strangaj vestaĵoj. La kelneroj estis vestitaj per t.n. (=tiel nomataj) naciaj vestoj multkoloraj. Mi manĝis bonegan supon, sed poste ion, pri kio mi ankoraŭ nun min demandas, ĉu estis pecoj el hundo aŭ kato. Certe ne estis kokidaĵo, sed krom tio mi havas neniun certecon. Ankaŭ la salato estis tre bona, sed la kuko estis treege dolĉa, tro dolĉa por mi, kaj same la turka kafo; ĝi estis nekredeble plena je sukero, kaj mi manĝis tiom da kafpulvoro, kiom mi trinkis da kafo." "Mi miras pri la grava loko, kiun konsideroj pri manĝo kaj trinko okupas en via spionraporto. Mi atendis aventurojn, sed venas ĉefe menuoj." "Ne ridu pri mi, aŭ mi ne daŭrigos la rakonton. Okazis io. Du el la soldatoj estis furiozaj, ĉar la 17 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
kelnero ne volis porti al ili bieron. Ili faris bruegon, kriegis, kriaĉis, la aliaj provis ilin silentigi, kaj finfine speco de milito komenciĝis inter ili. Ili ekbatis unu la alian kun rimarkinda forto. Subite, jen unu telero flugis tra la aero, poste du, tri, kvar, kvin aliaj teleroj, unu taso eĉ flugis ĝis la plafono..." "Kia ĝojo! Kia plezuro! Kiajn perfektajn amikojn vi trovis!" "Ĉefe, kia bruo! Ŝajnis, ke ili rompas mil glasojn samtempe, dum cent viroj kune kriaĉas, kaj dek muzikistoj provas kune superi la bruon de la telera milito." "Tre bela atmosfero, ĉu ne? Mi gratulas vin. Estis kuraĝe resti tie." "Jes. Kia vivo! Cetere, mi estas kuraĝa, ĉu vi neniam rimarkis?" "Mi ne konas vin sufiĉe, sed via kuraĝo ne mirigas min. Bela, kuraĝa, riskema, aventurema, bonkora: vi estas la perfekta virino. Sed pri via perfekteco ni havos aliajn okazojn paroli. Kio okazis post la telera, glasa kaj turkakafa milito?" "Mi rimarkis tre bedaŭrindan aferon, nome, ke la blondulo ne plu troviĝas en la restoracio. Li certe foriris, dum mi tiom interesiĝis pri la intersoldata milito. Mi vere bedaŭras mian mankon de observemo. Sed kion fari? Bedaŭri ne helpas, Mi fuŝis mian taskon. Mi provos ne fuŝi ĝin alifoje." "Nu, prave, estas tre bedaŭrinda afero. Eĉ se nur ĉar ĝi montras, ke vi tamen ne estas plene perfekta. Sed mi almenaŭ ĝojas pri unu afero: vi fakte ne tiom interesiĝis pri via blondulo. Do eble vi pravas, eble li ne estas via blondulo, eble vi tamen preferas vian karan brunharan amikon Tom." "Eble, eble. Sed ĉu vi vere scias, kial mi forturnis miajn okulojn de tiu blondulo, kvankam mi antaŭe decidis plej multe informiĝi pri li?" "Nu, verŝajne ĉar..." "Ĉar unu el tiuj junaj soldatoj estis tiel bela viro!"
Parto 17 (Dek sep) "Sed kial, kial, kial?" diris la policano preskaŭ krie al sia edzino, kiu estis lia plej helpema kunlaboranto. "Diru al mi kial, kaj mi solvos la problemon. Oni ne kaptas homon por la simpla plezuro travivi aventuron! Ŝi ne estas riĉa. Ne kun la espero ricevi monon ili ŝin kaptis. Ŝi ĉiam vivis plej trankvilan, honestan vivon. Do, ne ĉar ŝi enmiksis sin en iun kriman agadon ili ŝin kaptis. Pro kio do? Por kio?" "Ŝi instruas, vi diris al mi. Kion do ŝi instruas? Kio estas ŝia fako?" "Ŝi instruas historion, sed ŝi estas specialisto pri la sekretaj lingvoj de la deksepa kaj dekoka jarcentoj." "Pro tio verŝajne ŝi malaperis, sed ni ne trovos la motivon uzante nur nian imagon. Ni prefere uzu la faktojn. Ni provu kunmeti ilin, rekunmeti la sinsekvon de la okazaĵoj. Kiel la afero komenciĝis?" 18 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
"Ni ne scias multon. Mi raportu jene. Du gestudentoj - Tom kaj Linda - rimarkis, ke alta blondulo metas ion en la tason de Gerda. Ili rimarkis pro lia kaŝa, ŝtela maniero agi. Iom poste, Gerda eliras el la memserva restoracio tra la pordo koridora. Tuj poste aŭdiĝas bruo, kvazaŭ iu falus. Bob, kiu aliĝis al Tom kaj Linda intertempe, eliras kune kun Tom. Ili trovas Gerdan en la koridoro: ŝi kuŝas senkonscia. Tom foriras serĉe al helpo, dum Bob gardas la junan profesorinon. Kiam Tom revenas kun la flegistino, Gerda malaperis, sed ĉi-foje Bob estas senkonscia, batita alkape. Intertempe la blondulo eliris tra la alia pordo de la memserva restoracio, kaj sekvis Linda. Ŝi sukcesas kunveturi en lia aŭto, sed ne sukcesas igi lin diri ion helpan. Tamen ŝi notas la numeron, markon kaj tipon de la aŭto..." "Ĉu la aŭto estis lia? Ĉu ne estis ŝtelita veturilo?" "Ne. Verŝajne li ne suspektis, ke iu suspektos ion. Kiam ŝi petis, ke li veturigu ŝin, tio al li ne plaĉis, sed li verŝajne opiniis, ke estos eĉ pli suspekte malakcepti ŝin." "Vi do scias, kiu li estas, ĉu ne?" "Jes, ni kontrolis. Estas la frato de fraŭlino Marta, unu el la universitataj flegistinoj, tiu, kiun Tom venigis." "Interese! Plej interese! La gefratoj eble kunlaboras en iu malhonesta agado. Kion ili respondas al via demandado pri tiuj strangaj okazaĵoj?" "La flegistino nur rediras la samon, kiel Tom. Kaj la blondulon ni ankoraŭ ne pridemandis." "Kial?" "Por ke li ne suspektu, ke ni suspektas lin. Li estas nia sola ŝanco retrovi Gerdan. Bedaŭrinde, en la lastaj tagoj, li vivas plej normalan vivon, iris al neniu speciala loko, faris nenion atentindan. Eble li ludis sian rolon kaj ĝin finis. La aliaj - tiuj, kiuj forkuris kun Gerda, kiam Bob, kiu gardis ŝin, estis senkonsciigita - certe estas la gravuloj. Ili devas ekzisti, ĉar nek la alta blondulo, nek lia fratino Marta povis forporti Gerdan. Se evidentiĝos, ke la tasko de la blondulo estis nur faligi ian dormigan substancon en la trinkaĵon de Gerda, ni lin pridemandos. Ni ĝis nun esperis, ke li kondukos nin al la malaperinta belulino. Sed pli kaj pli ŝajnas, ke tio ne okazos.
Parto 18 (Dek ok) "Via situacio ne plaĉas al vi, ĉu? Vi dezirus ŝanĝi ĝin, ĉu ne? Nu, estas facile ŝanĝi vian situacion. "Vi ŝatus manĝi ion, ĉu ne? Pecon da pano vi deziras, tute certe. Aŭ ĉu frukton? Jen, rigardu, mi havas pomon kaj oranĝon por vi. Kiel belaj ili estas! Plenaj je suko, evidente. Se vi estus konsentinta labori por ni, vi jam estus plene sata. Kaj jen io alia: kuko. Ĉu ne bonega, belega, manĝinda kuko? Ankoraŭ varma, ĵus bakita. Tuŝu, sentu mem, kiel plaĉe varmeta ĝi estas. Vi malsatas nur pro via stulteco. Se vi estus saĝa, vi konsentus fari la etan laboron, kiun mi petas de vi, kaj vi tuj ricevus la manĝaĵojn. Mi bedaŭras, ke vi estas tiel obstina. Estas bedaŭrinde, vidi tiel belan knabinon suferi pro malsato. Mi sincere bedaŭras vian obstinecon. Nur eta "jes", kaj ĉio ĉi estos via." Li ŝajnigas sin afabla, sed estas io tre aĉa en lia vizaĝa esprimo. Gerda sentas sin pli kaj pli malforta. Estas varme en ĉi tiu ĉambraĉo, kio ne estas facile elportebla. Krome, ŝi malsatas, kaj la 19 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
vido de tiu pomo kaj de tiu oranĝo estas vere suferiga. Kaj tamen ŝia devo estas diri "ne". "Ĉu vi legis la dokumenton, ĉu vi komprenis ĝin?" li aldonas, kvazaŭ espere. Kompreneble ŝi legis: ŝi estis scivola. Almenaŭ ŝi bezonis scii, kial oni ŝin kaptis kaj senigis je libereco. Tial ŝi legis. Estis malfacile kompreni, komence, sed iom post iom ŝia memoro plene revenis, ŝi rememoris la principojn de tiu sekreta lingvo, kaj ŝi sukcesis kompreni ĉion; ŝi havis nenion alian por fari. Dum multaj horoj ŝi estis sola kun tiu dokumento, kiun ili lasis al ŝi. Sed ŝi decidis neniam respondi al ili; ŝi ja antaŭ longe promesis al Profesoro Kosadi, ke pri tio ŝi ĉiam silentos. Neniam ŝi ŝanĝos sian decidon. "Ĉu vi legis la dokumenton?" sonas duan fojon la aĉa voĉo. Ŝi plu silentas, kaj li eliras, furioza. Li eliras kun la pano, la pomo, la oranĝo kaj la kuko. Feliĉe, ke almenaŭ ili lasis al ŝi akvon, varmaĉan akvon, jes ja, apenaŭ trinkeblan, certe, preskaŭ ne sensoifigan, prave, sed tamen akvo. Malsaton eblas pli malpli elporti, sed soifon ne. Minutoj pasas. Multaj minutoj. Unu horo, du horoj, ĉu tri horoj? Ĉu multaj horoj? Kiel scii? Ne estas horloĝo sur la muro, kaj ili prenis ŝian brakhorloĝon. La lumo apenaŭ ŝanĝiĝas en la ĉambro, pro la nemoveblaj fenestro-kovriloj. Ĉu estas frue, ĉu estas malfrue, ŝi tute ne povas scii. Tago, nokto, mateno, vespero ĉi tie estas samaj. Sunlumo neniam envenas. Kaj jen la aĉulo revenas, kun radio-kaj-kased-aparato. Li enmetas kasedon, kaj irigas la aparaton. Eta, plenda plorema voĉeto aŭdiĝas, kaj ŝiras la koron de Gerda: "Patrino, patrineto mia, mi petegas vin. Faru, kion ili volas. Ili kaptis min. Mi ne scias, kie mi estas. Estas terure. Mi timas. Mi tiom deziras reiri hejmen. Mi petegas vin, faru tion, kion ili deziras. Se ne, ili faros malbonon al mi. Ili ne diris, kion. Ili ne volas diri. Sed mi scias, mi sentas, ke estos terure. Kompatu min, kara, kara patrino. Kompatu vian filinon. Mi timegas. Rapidu, rapidu, ke plej frue ili liberigu min. Ili ne volas, ke mi parolu pli longe, sed mi havas paperon kaj plumon, kaj mi tuj skribos leteron al vi. Mi nur petegas: obeu ilin!" "Jen la letero," li kriaĉas, kaj post ridaĉo li aldonas: "Nu, tio verŝajne sufiĉos. Mi revenos post iom da tempo. Mi estas certa, ke vi iĝos saĝa, finfine. Kaj jen. Prenu ĉi tion, ĝi helpos vin pensadi." Kaj tion dirante, li ĵetas al ŝi belegan pomon. Gerda sentas sin, kvazaŭ Eva ĉe l' serpento.
Parto 19 (Dek naŭ) Petro: Eble ni forkuris tro rapide. Ĉu vere fantomoj ekzistas? Ralf: Ĉu vi volas raporti pri la voĉo al viaj gepatroj? Se jes, vi ne plu estas mia amiko. Se ili scios, ke ni ludis en la malpermesita domaĉo, vi... Petro: Ne. Mi tute ne volas diri al la gepatroj, ke ni ludis tie. Tio estas nia sekreto. Mi nur v... Ralf: Jes. Sekreto kunigas la amikojn. Se vi gardos la sekreton, vi restos mia amiko. Sed se vi malkaŝos ĝin al granduloj, mi... mi... mi suferigos vin, mi igos vin plori tiel grave, ke neniam plu en via tuta vivo vi forgesos tiun tagon. Kredu min, en via tuta vivo, tio estos la lasta fojo, kiam vi rompis promeson. Kio? Ĉu tio igas vin ridi? 20 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Petro: Mi ne ridas, mi nur v... Ralf: Ankaŭ mi ne ridas. Mi parolas plej serioze. Oni ne ridas pri veraj danĝeroj, ĉu? Kaj se vi... Petro: Sed mi tute ne volas diri ion al la gepatroj. Mi nur... Ralf: Kaj se vi rakontos ĝin en la lernejo, ne estos pli bone por vi. Mi plorigos vin tute same. Mi malpurigos viajn vestojn, kaj via patrino krios furioze kiam vi revenos hejmen. Mi kuŝigos vin en akvo kaj sidos sur via kapo. Mi kaptos vin per mia speciala kaptilo kaj veturigos vin en la montaron kaj forlasos vin tie, kaj vi estos tute sola kaj perdita, kaj vi ploros. Vi... Petro: Vi eĉ ne scias ŝofori. Mi ne kredas je via kaptilo. Kaj cetere, mi nur... Ralf: Jes, mi scias ŝofori. Petro: Vi ne rajtas ŝofori ĉar vi estas tro juna. Kaj vi ne havas aŭton. Ralf: Mi ne zorgas pri tio, ĉu mi rajtas aŭ ne. Se mi farus nur tion, kion mi rajtas fari, mi farus nenion. Mi ŝtelos iun veturilon, jes, mi ŝtelos veturilon de iu instruisto en la lernejo kaj veturigos vin sur monton kaj lasos vin tie kaj vi ploros. Se vi parolos al iu el niaj samklasanoj aŭ samlernejanoj, la tuta lernejo ekscios pri la virino el la malnova domaĉo, kaj poste la gepatroj... Petro: Vi diris "virino", do vi ne kredas, ke estas fantomo. Vi do konsentas, ke... Ralf: Kompreneble mi ne kredas je fantomoj. La virino, kiun ni aŭdis, estas virino, kiun mi kaptis kaj gardas tie. Mi planas igi ŝin mia servistino: ŝi faros ĉion, kion mi volos. Kaj se vi parolos pri ŝi... Nu, mi ne volas paroli pri tio, kio okazos al vi, ĉar vi tro timus...
Parto 20 (Dudek) Paŝoj. Oni paŝas sur la strato. Gerda aŭskultas atente; ŝi antaŭsentas, ke io grava baldaŭ okazos. Bruo de multaj homoj. Ili venas. Ili ŝajnas multaj, laŭ la bruo: ĉu nun oni venos grupe por ŝin suferigi? Ŝlosiloj. Bruo de ŝlosiloj trans la pordo. Iu enmetas ŝlosilon en la seruron. Ŝi scias, ke ne estas ŝia kutima vizitanto. Li ne agas tiel. Li enmetas tre rapide la ŝlosilon, ĝin turnas, eniras. Ne ĉi tiu. Li provas unu fojon. Ne sukcesas. Plia bruo de ŝlosiloj. Alian fojon li provas, sen pli da sukceso. Li provas ree kaj ree per diversaj ŝlosiloj. Aŭdeblas, ke li ne konas la seruron. Kiam li enmetis ŝlosilon, li tenas ĝin laŭ diversaj direktoj, kvazaŭ li ludus per ĝi, verŝajne ĉar li esploras nekonatan seruron. Kaj jen li fine sukcesas! Li eniras. "Polico!" li diras, kaj Gerda devas superi fortan emon salti al li por lin kisi. Estas alta viro, maldika, kun nigraj haroj kaj verdajokuloj, kiu sin tenas tre digne. Post li venas aliaj homoj, multe pli junaj. Ŝi jam vidis tiujn vizaĝojn. Studentoj ili estas. Ilia sinteno estas tute malsama: senstreĉa. "Tiuj gejunuloj multe helpis min," la policano klarigas. "Ni ne estas sufiĉe multaj en la polico por ĉion fari, kaj ilia helpo estis tre bonvena." Kaj li prezentas ilin: Tom, Bob, Linda. Kiam ŝi aŭdis la paŝojn, Gerda imagis, ke venas sep, ok, eble naŭ homoj, sed almenaŭ ses; fakte, ili estas nur kvar. "Mia filino...?" ŝi demandas, kaj ŝi apenaŭ povas eligi la du vortojn, tiom ŝi timas la respondon. 21 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
"Savita: ŝi nun estas en via hejmo, kun via edzo. Viaj kaptintoj estas amatoroj, kiuj agis fuŝe. La etulino estis ĉe la onklino de tiu f-ino (=fraŭlino) Marta, la universitata flegistino. Ni facile trovis ŝin. Ŝi tre ĝojis revidi la patron, kaj la hejmon, kompreneble." "Ho, mi dankas, mi dankegas vin. Via diro ŝanĝas mian tutan vivon. Sed diru: kiel vi alvenis ĉi tien? Kiel vi malkovris, ke ili tenas min enŝlosita en ĉi tiu domaĉo?" "Du knaboj rakontis pri voĉo en ĉi tiu malnova, forlasita domo. Dank' al ili... Sed nun rakontu vi. Kion viaj kaptintoj celas? Kio estas ilia celo? Kial vin teni mallibera?" "Ili volas, ke mi traduku malnovan dokumenton. Mi malkonsentis. Tiam ili opiniis, ke perforte ili sukcesos. Ili preskaŭ sukcesis. Per malsato, unue, kaj poste per la mesaĝo de mia filino. La malsato ne estis facile elportebla, kredu min, sed la mesaĝo sur-kaseda...! Fakte mi terure malsatas nun. Mi petas, ĉu iu el vi bonvolus iri aĉeti manĝaĵon por mi? Io ajn estos bonvena." Linda foriras por aĉeti manĝaĵojn. "Vi rakontos al mi, ĉion, senmanke," ŝi diras al la du knaboj elirante. Gerda raportas pri la dokumento; ŝi tenas ĝin enmane kaj tradukas, vorton post vorto; krome, ŝi donas ĉiujn necesajn klarigojn. La policano kapjesas komprene. Gerda klarigas al li ankoraŭ pli pri la kondiĉoj de sia mallibereco. Kaj jen la policano havas ideon. "Bob, ĉu vi konsentus kaŝi vin sub la lito, se iu envenus?" "Kial?" "Mi havas planon. Mi ŝatus, ke ni ĉiuj foriru, krom vi kaj Gerda, kaj ke ŝi diru al la kaptinto, ke ŝi konsentas klarigi al li, kio estas skribita sur tiu papero, mi volas diri: sur tiu malnova dokumento. Ili tiam agos laŭ la dokumento, kaj ni kaptos ilin tiom pli facile. Sed tamen, ni ne rajtas riski, ke Gerda suferu. Kiu scias? Kiam ŝi ne plu estos necesa por ili, ili povus... Nu, vi komprenas. Vi restos ĉi tie, kaj kiam vi aŭdos paŝojn proksimiĝi, vi kaŝos vin sub la lito, kaj bone atentos ĉion, kio okazas. Gerda diris, ke ĉiam venas nur unu persono, unu viro, maldika ulo, ne tre forta. Fortulo kiel vi tuj superos lin, se necese." Bob konsentas, kvankam, se diri la veron, kun iom duba esprimo.
Parto 21 (Dudek unu) Gerda sentas sin pli bone. Ŝi ĵus finis manĝi. Foriris Linda, Tom kaj la policano. Ŝi parolas kun Bob, tre mallaŭte. Ili ja devas atenti, ĉu iu proksimiĝas aŭ ne. Feliĉe, eĉ sen speciale aŭskulti, ŝi ĉiam bone aŭdis, sufiĉe frue, kiam la aĉulo venas. Bob plaĉas al ŝi. Li estas granda kaj forta, kun esprimo de bonkora, sindonema hundo. Ili parolas pri siaj vivoj, pri la lastaj okazaĵoj. Kiam ŝi parolas pri sia edzo, lia vizaĝo ŝanĝiĝas, alprenas iom malĝojan esprimon. Ĉu li enamiĝus al ŝi? Kaj jen aŭdiĝas paŝoj. Bob saltas sub la liton, provas rapide trovi ne tro malkomfortan pozicion sub la lito. "Ne brui," li diras al si, "plej grave, plej necese estas ne brui!" 22 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
Envenas la gardanto, la aĉa malgrasulo, kiu, per siaj vortoj pri manĝo, tiom suferigis Gerdan. Sed ĉi-foje ŝi povos kontentigi lin. Kia plezuro! "Mi konsentas," krias Gerda, kiam la maldika aĉulo malfermas la pordon. "Mi akceptas vian proponon. Mi ne plu elportas. Mi tradukos vian aĉan paperon. Liberigu mian filinon, kaj donu al mi manĝi, mi petas." "Jen," simple diras la maldikuleto, kaj li elprenas el sako panon, kolbason, kukon, fruktojn, ĉokoladon, kaj eĉ botelon da lakto. Gerda manĝas silente; ŝi povus manĝi eĉ pli, kvankam ŝi ĵus iom manĝis. Bob, aŭdante la manĝobruon, pli kaj pli malsatas, sed kion li povus fari? "Nu, bonvolu klarigi al mi, kio estas skribita sur tiu malnova papero," la vizitanto diras. Kaj Gerda klarigas. Ŝi rakontas, ke temas pri la trezoro de la Lumoserĉantoj. La Lumoserĉantoj estis sekreta societo, kiu naskiĝis en la dekkvina jarcento kaj daŭris, jen forta, jen malforta, laŭ la epokoj, ĝis la mezo de la dekoka jarcento. Ĝi havis membrojn en tre multaj landoj, en popoloj plej malsamaj. Katolikoj, protestantoj, ortodoksuloj, judoj, islamanoj, budhanoj kaj aliaj estis membroj de tiu internacia aŭ supernacia societo. Ilia celo estis sekrete labori por la unuigo de la mondo, de la popoloj, por la harmoniigo de la religioj, kaj por ke la malsamaj tradicioj interkompreniĝu. Ili estis morala kaj filozofia elito. Ili estis elpensintaj sekretan lingvon, kiu ebligis al ili komuniki, el kiu ajn lando aŭ popolo ili estis. La ŝtatoj, kiam ili malkovris la ekziston de la Lumoserĉantoj, ektimis tiujn homojn, miskomprenis iliajn celojn, kaj ilin persekutis. Inter la Lumoserĉantoj, tre riĉaj homoj troviĝis. Tial, laŭ diversaj malnovaj dokumentoj, ilia trezoro estas multvalora. Tiu ĉi papero estas fotokopio de dokumento, kiu tre precize indikas, kie oni kaŝis la trezoron. Gerda klarigas, tradukas, kaj la viro notas ĉiun detalon sur etan notlibron. Kiam ŝi finis, li diras: "Dankon. Nun ni havas, kion ni deziris. Mi foriras. Mi lasas vin tie ĉi. Ni decidos poste, kion ni faros el vi. Adiaŭ, belulino, adiaŭ." Nur post kiam la pordo fermiĝis kaj la bruo de la paŝoj forsvenis, aŭdiĝas de sub la lito voĉo, kiu diras: "Ĉu vi lasis al mi iom de tiu kuko?"
Parto 22 (Dudek du) Baldaŭ venis la policanoj, por ilin liberigi. Gerda reiris hejmen, al siaj filino kaj edzo. Sed Bob rapidis al la flughaveno. Li volis ĉeesti kun Linda kaj Tom, kiam la policano arestos la kaptintojn de Gerda. Estis sufiĉe multekosta vojaĝo, sed la familio de Gerda - riĉa familio - pagis por ili la bileton, tiel esprimante sian dankemon. Ĉar la policano kaj la gejunuloj sciis pli frue ol la ŝtelistoj, kie troviĝas la trezoro, ili havis multe da tempo por prepari sin. Ili ne dubis, ke la aliaj venos kiel eble plej baldaŭ, kaj ke la tuta bando venos. Kutime tiaj homoj ne fidas sin reciproke, kaj volas kune ĉeesti por certiĝi, ke neniu kaŝos por si parton de la trovaĵo. La loko indikita troviĝis ĉe la piedo de monto, en kaverno, kie, videble, neniu paŝis jam de jaroj. 23 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
"Feliĉe, ke ili ne kaŝis tiun trezoron trans la maro, ekzemple sur insulo, kien nur per ŝipo oni povas iri. Se estis vere internacia societo, kiel Gerda diris, tio estis ebla, ĉu ne?" Tiel parolis Linda. "Vi pravas," diris Tom. "Mi tute ne ŝatus vojaĝi ŝipe. La maro ĉiam igas min malsana. Mi ŝatas rigardi la maron, resti ĉe la maro, libertempi apud la maro, sed ne vojaĝi per ŝipo sur ĝi: ŝipoj konstante dancas sur la maro, kaj ilia danco tute ne plaĉas al mi. Feliĉe, ke hodiaŭ oni povas iri preskaŭ ien ajn aviadile. Aviadiloj preskaŭ tute ne dancas. Sed eĉ aviadiloj nur duone plaĉas al mi. Plej multe mi preferas, kiam mi veturas sur tero, sur bona firma tero. Mi bezonas sub mi ion pli firman ol akvo kaj aero. Plej plaĉe estas promeni piede sur bona tera vojo. Mi..." Sed Linda interrompis lian paroladon, iom strangan en tiuj kondiĉoj, en kiuj ili troviĝis: "Kiam alvenos la trezor-serĉantoj, laŭ via opinio?" ŝi demandis la policanon. "Morgaŭ, tute certe. Ili ne povus alveni hodiaŭ, ĉar ne plu estis aviadilo post la nia, kaj aŭte ili bezonus la tutan nokton. Verŝajne Bob flugos en la sama aviadilo." La temperaturo estis plaĉa, kaj bela la vetero. Ili starigis sian tendon en la proksimeco, tamen bone prizorgante, ke ĝi ne estu videbla por alvenantoj. La sola maniero, laŭ kiu la trezorserĉantoj povus alveni antaŭ la morgaŭa tago, estus, ke ili flugu per malgranda aviadilo, speciale luita. Sed lui specialan aviadilon kostas tiel multe, ke plej verŝajne ili ne uzos tiun rimedon. La sekvantan matenon, niaj amikoj vekiĝis frue. Tuj la policano kaj la gestudentoj aranĝis, ke ĉiu el ili, unu post la alia, gardostaros en loko, de kie eblas facile observi la solan vojon – aŭ pli ĝuste vojaĉon - laŭ kiu oni povas proksimiĝi al la kaverno, kaj ke ĉiu havos en la kaverno sian difinitan kaŝejon. Post tri horoj da atendado, io fine okazis. Linda, kiu gardostaris en la iom alta observejo, faris la deciditan signalon, kaj rapide kuris de supre al siaj kunuloj. "Aŭto alvenas!" ŝi kriis. En tiu ege soleca regiono, kiu povus veni aŭte per tiu tera vojaĉo, se ne la trezorserĉantoj? La tri atendantoj sin kaŝis, ĉiu en sia difinita loko, malantaŭ rokoj, da kiuj oportune troviĝis multe en la kaverno.
Parto 23 (Dudek tri) Post duonhoro, iu envenis. Estis Bob! "Kie sin kaŝas la Lumserĉantoj?" li kriis, "ĉu en la mallumo?" La aliaj sin montris. "Rekaŝu vin, ili tuj alvenos," li diris. "Kiel vi faris por antaŭi ilin?" "Dank' al Gerda: ŝi telefone aranĝis, ke veturilo atendu min ĉe la flughaveno, kaj ke ŝoforo min veturigu ĉi tien. Mono solvas multajn problemojn, kaj ŝi estas riĉa, kiel vi scias; ŝi donis tre precizajn indikojn por ebligi al la ŝoforo trovi la lokon, kaj jen mi estas. Sed niaj trezorserĉantoj tuj alvenos. Ili flugis en la sama aviadilo, kiel mi, kaj kiam la ŝoforo min trovis, mi vidis ilin iri al 24 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
oficejo, kie oni luas aŭtojn." Tom kuris supren al la observejo. Post kelkaj minutoj, la aliaj aŭdis lian signalon. Envenis la kavernon flegistino Marta, ŝia frato la alta blondulo, la malgrasulo, kiu rilatis kun Gerda, kiam ŝi estis mallibera, kaj du aliaj viroj. "Profesoro Ronga!" mire diris al si la tri gestudentoj, kaj tuj poste ili aldonis: "Kaj Profesoro Fergus!" La unua instruis lingvistikon, la dua anglan literaturon. Laŭ la malnova dokumento, la trezoro troviĝis en kofro metita en kavo aranĝita en la rokoj, kaj la ŝtonoj, kiuj ĝin kovris kaj kaŝis, kuŝis laŭ preciza desegno. Fakte, la ĝusta loko estis indikita per signoj tiel multaj, kvankam diskretaj, ke la pasado de l' jarcentoj ne povu forpreni ĉiujn. Pro tiuj precizaj indikoj, la ĝusta loko iĝis rapide trovita. La grupo forprenis la kaŝantajn ŝtonojn. Montriĝis, ke la kavo estis plenigita per korko kaj diversaj aliaj substancoj, kies celo verŝajne estis protekti la kofron kontraŭ malsekeco. La kofro, kiun ili eltiris, ne estis tre granda, nek speciale bela aŭ valora. Ĝi estis ŝlosita. Per siaj iloj, ili ĝin malfermis.
Parto 24 (Dudek kvar) "Nur papero!" kriis Ronga. "Ankaŭ estas libro!" diris Marta, sed jam Ronga laŭtlegis: "Tie ĉi kuŝas la Trezoro de la Lumo. Pro la daŭra persekutado, la Sankta kaj Sekreta Frataro de la Lumo-Serĉantoj baldaŭ ĉesos ekzisti. Sed ĝia Spirito plu vivos. Iun tagon, homoj retrovos la Sanktajn Principojn kaj rekomencos ilin apliki. Por ili estas ĉi tie kaŝita la Trezoro de la Lumo. "Ĝi estas skribita en la Speciala Lingvo de la Frataro, sed certe homoj troviĝos, kiuj ĝin povos kompreni. La Trezoro konsistas el la arto praktike apliki kaj defendi la Veron, la Justecon, la Dignecon, la Respekton al ĉiu homo, la Interkomprenon, la Honestecon, la Amon, la Kompatemon kaj la Konon de si mem kaj de sia ĝusta loko. "Por la Frataro, la Spiritaj Valoroj estas la plej altaj. Tial ĝia Trezoro estas pure Spirita. "Al vi, homo, kiu trovis ĝin, trans multaj aŭ malmultaj tagoj, semajnoj, monatoj, jaroj, jardekoj aŭ jarcentoj, Saluton kaj Fratecon!" *** Ili sidis en komfortaj brakseĝoj en la hejmo de Gerda. "Kio okazis poste?" ĉi-lasta demandis. "Ni malkaŝis nin, kaj mi ilin arestis," diris la policano. "La loka polico estis antaŭe informita, kaj enŝlosis ilin." "Ĉu vi scias, kiel komenciĝis la afero?" scivolis Tom. "Proksimume. Kiam Marta estis flegistino en la hospitalo, ŝi ĉeestis kirurgian operacion de 25 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
historiisto, Prof. (=Profesoro) Kosadi. Kiam ĉi-lasta estis duone dormanta, duone vekiĝanta, li parolis nekonscie pri la trezoro de la Lumoserĉantoj. Li diris, ke temas pri malnova societo, elita, tre riĉa, pri kies trezoro li eksciis hazarde legante en la Vatikana Biblioteko." "Jes," daŭrigis Gerda. "Tiun parton de la afero mi konas. Li faris historian esploron en la Biblioteko Vatikana. Inter la paĝoj de malnova libro, li trovis dokumenton en la sekreta lingvo de la Lumoserĉantoj. Li antaŭe kelktempe interesiĝis pri tiu sekreta societo internacia, kaj iom komprenis ĝian sekretan lingvon. Li komprenis, ke tiu papero indikas, kie troviĝas la trezoro de la Lumoserĉantoj, sed mem ne povis traduki ĉiujn detalajn indikojn. Li ricevis la permeson fotokopii la dokumenton. Foje, kiam ni renkontiĝis, li parolis pri tio al mi. Li diris, ke eble homoj provos trovi tiun trezoron, ĉar pli kaj pli multaj personoj interesiĝas pri la malnovaj sekretaj societoj. Li sciis, ke mi estas la sola persono en la mondo, kiu vere ĝisfunde studis tiujn malnovajn sekretajn lingvojn, kaj li petis min solene promesi, ke mi neniam kunlaboros kun homoj serĉantaj la trezoron pro materia intereso." "Kion li volis, ke oni faru pri ĝi?" Linda demandis. "Ke ĝi transiru al iu muzeo aŭ ŝtata institucio." Tom intervenis: "Kiel Marta ricevis la fotokopion?" "Tion ŝi mem klarigis al mi," respondis la policano: "ŝi konstatis, ke la substanco uzita antaŭ la operacio por dormigi la profesoron estas unu el tiuj, kiujn oni kelkfoje uzas por t.n. (= tiel nomata) narkoanalizo. Post la operacio, kiam la profesoro kuŝis en sia ĉambro - li havis privatan ĉambron kaj do estis sola - ŝi injektis al li tiun substancon, kaj pridemandis lin. Sub la influo de la koncerna substanco, oni dormas, sed dormante aŭdas kaj respondas demandojn, ĝenerale dirante la veron. Li do dorme respondis al ŝi. Per tiu metodo ŝi eksciis pri tio, ke nur unu persono en la mondo, nome Gerda, komprenas tiun sekretan lingvon, kaj pri multaj aliaj aferoj."
Parto 25 (Dudek kvin) "Sed vi ne respondis pri la fotokopio!" "Ho, pardonu. La profesoro havis ĝin en sia paperujo. Li fartis tre malbone post la operacio. Marta simple prenis la dokumenton el lia paperujo, dum li dormis; ŝi ja sciis, ke li ne vivos longe. Li fartis malbone. Lia sanstato ne lasis multe da espero. Fakte, li baldaŭ mortis post tio. Neniu do zorgis pri la malaperinta papero." "Kiel Ronga enmiksiĝis en la aranĝon?" "Li estis la amanto de Marta, kaj ŝi rakontis al li. Li vivas tiamaniere, ke li daŭre bezonas multe da mono. Li organizis la aferon. Estas li kaj kolego Fergus, kiuj forportis Gerdan, post kiam ili batis Bob senkonscia. La oficejo de Fergus estas tute proksima. Tien ili portis ŝin, kaj tie ili atendis, ĝis la vojo estis libera kaj ili povis veturigi ŝin al la forlasita domo." Gerda parolis: "La frato de Marta plurfoje vizitis min, antaŭ kelkaj monatoj. Li provis igi min traduki por li la 26 el 27
Libera Esperanto-Libro / Ĉapitro 13 / Gerda Malaperis
dokumenton. Sed kiam mi demandis, de kie li ricevis ĝin, li hezitis, iom paliĝis, ne respondis tuj, kaj mi komprenis, ke li ne agis honeste. Mi memoris la vortojn de Prof. Kosadi, kaj malakceptis kunlabori. Sed li revenis unufoje, dufoje, trifoje. Mi ĉiufoje rifuzis. Kiam mi poste ricevis inviton instrui pri malnovaj sekretaj lingvoj en la kadro de kurso de Prof. Ronga, mi tute ne imagis, ke estas rilato inter Ronga kaj la junulo, kiu tiel ofte venis al mia hejmo insisti, por ke mi traduku la paperon pri l' trezoro." "Jes," diris Tom. "Pro via plurfoja rifuzo ili elpensis tiun planon. Kapti vin kaj perforte devigi vin traduki la tekston." "Tiom da riskoj kaj zorgoj por nenio!" komentis Gerda. "Kia malsaĝeco! Kia stulteco!" "Jes. Amatoroj," diris la policano malestime. "Ili agis amatore ekde la komenco. Pro tio ni tiel facile ilin kaptis. Sed pri tiu amatoreco vi danku Dion, Gerda. Pro tiu amatoreco ni povis liberigi vin, kaj vi plu vivas. Neamatoroj en simila situacio ne hezitus: vin uzinte, ili vin mortigus." "Ĉu vere?" "Jes. Vi sciis tro multe. Estus tro danĝere lasi vin vivi. Sincere, vi povas danki Dion, ke nur amatoroj planis kaj realigis tiun aferon." Gerda silentis, pensema. "Terure!" ŝi fine diris. "Ĉiaokaze, mi plej sincere dankas vin, ĉiun el vi. Vi agis mirinde. Vi savis min kaj mian filinon. Sed, Bob, kion vi opinias pri la tuta afero? Vi ankoraŭ diris nenion." Bob rigardis ŝin, kun iom stranga esprimo. "Mi plezure trinkus glason da brando," li diris. Kaj li restis malĝojeta, dum ĉiuj aliaj ekridis.
NOVA MISTERO! KARA KAJ ESTIMATA LEGINTO, Vi legis ĉi tiun aventuron ĝis la fino. Sendube vi estas kontenta, ke ĉio finiĝis bone. Sed ĉu vi rimarkis, ke en la rakonto grava kontraŭdiro troviĝas? Alivorte, en unu loko la aŭtoro diras ion, kaj en alia li diras la kontraŭon. Vi ne rimarkis, ĉu vere? Bedaŭrinde! Nun vi devos relegi la tutan tekston por trovi, pri kio temas. Legu atente, kaj se post unu legado vi ne trovis, relegu duan fojon, trian fojon, ktp. Certe vi fine trovos. Kaj se ne, nu, la vortoj kaj esprimmanieroj de Esperanto pli bone metiĝos en vian kapeton... DEAR READER, You've reached the end of the adventure. Aren't you glad that everything ended well? But did you notice there's a major contradiction in the story? The author says one thing in one place and then the opposite somewhere else. You didn't notice? Too bad! Now you'll have to reread the entire text to find what we're talking about. Read carefully, and if you don't get it after a second reading, try a third! You'll find it eventually. And if not, well, by then the words and expressions of Esperanto will be stuck in your head. 27 el 27
Chapter 14 Gerda Malaperis! - Word List Parto 1 (Unu)........................................................................................................................................................................ 2 Parto 2 (Du).......................................................................................................................................................................... 4 Parto 3 (Tri)........................................................................................................................................................................... 6 Parto 4 (Kvar).......................................................................................................................................................................7 Parto 5 (Kvin)....................................................................................................................................................................... 8 Parto 6 (Ses)........................................................................................................................................................................10 Parto 7 (Sep).......................................................................................................................................................................10 Parto 8................................................................................................................................................................................. 12 Parto 9 (Naŭ)...................................................................................................................................................................... 13 Parto 10 (Dek)..................................................................................................................................................................... 15 Parto 11 (Dek unu).............................................................................................................................................................15 Parto 12 (Dek du)...............................................................................................................................................................16 Parto 14 (Dek kvar)............................................................................................................................................................18 Parto 15 (Dek kvin)............................................................................................................................................................ 19 Parto 16 (Dek ses).............................................................................................................................................................. 20 Parto 17 (Dek sep).............................................................................................................................................................. 22 Parto 18 (Dek ok)...............................................................................................................................................................23 Parto 19 (Dek naŭ)............................................................................................................................................................. 24 Parto 20 (Dudek)................................................................................................................................................................ 24 Parto 21 (Dudek unu)........................................................................................................................................................25 Parto 22 (Dudek du).......................................................................................................................................................... 25 Parto 23 (Dudek tri)........................................................................................................................................................... 26 Parto 24 (Dudek kvar)....................................................................................................................................................... 26 Parto 25 (Dudek kvin)....................................................................................................................................................... 27
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
Parto 1 (Unu) al - to; towards
mondo - world
alta - high; tall
multaj - many
angulo - corner, angle
multe - much
bela - beautiful; handsome
ne - no, not
blonda - fair, blond(e)
nenio - nothing
demandas - ask(s)
nova - new
demando - question
nu - well (as in: well, as far as I'm concerned...)
diras - say(s), tell(s)
nun - now
ebla - possible
nur - only
eble - maybe, perhaps, possibly
okazas - happens
en - in
plej - most
estas - am, is, are
restoracio - restaurant
fakte - as a matter of fact
rigardas - look(s) (at)
fakto - fact
saluton - hello!, hi!
granda - big, large, great
sed - but
ho - oh!
serioza - serious, earnest
iras - go, goes
scias - know(s)
jen - here is, here are, behold
sidas - sit(s)
jes - yes
sincera - sincere
juna - young
sola - alone; (the) only (...)
kaj - and
speciala - special
kara - dear
spegulo - mirror
kio - what
studento - student
kiu - who
tiu - that one, that
knabino - girl
tro - too, too much, too many
knabo - boy
tuta - whole, entire
kun - with
tute - quite
la - the
universitato - university
laboras - work(s)
venas - come(s)
li - he, him
vera - true, real
mi - I, me
vere - really 2 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
verŝajna - probable, likely
virino - woman
verŝajne - probably
viro - man, male
vi - you
-o - noun vera, "true" > la vero, "the truth" ebla, "possible" > eblo, "possibility" li demandas, "he asks" > demando, "a question" mi scias, "I know" > scio, "knowledge" -a - adjective viro, "man" > vira "masculine" angulo, "angle" > angula, "angular" -e - adverb bela, "beautiful" > bele, "beautifully" knabina, "girlish" > knabine, "in a girlish way", "girlishly" vi demandas, "you ask" > demande, "questioningly" -as - verb, present tense serioza, "serious" > mi seriozas, "I'm being serious", "I'm speaking seriously" kunsido (kun + sido), "a session", literally: "a sitting-with", "a sitting together" > vi kunsidas, "you hold a session", "you have a meeting" -u - verb, imperative iru!, "go!" venu!, "come!" vi sidas, "you're sitting" > sidu! "be seated" mal- - opposite alta, "high" > malalta, "low" vero, "truth" > malvero, "falsehood" -in - female knabo, "boy" > knabino, "girl" Kiu estas Gerda?, "Who is Gerda?" Kiu scias?, "Who knows?" 3 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
Kiu knabo laboras?, "Which boy is working?" Al kiu knabino li iras?, "Which girl does he go to?" En kiu universitato ŝi laboras?, "In which university does she work?" la viro, kiu rigardas, "the man who is looking" la universitato, en kiu mi laboras, "the univerity in which I work" la knabo, al kiu vi rigardas, "the boy (which) you are looking at"
Parto 2 (Du) agas - act(s)
ke - that (as in: I know that..., he says that...)
alia - other, another
kvazaŭ - as though, as if
bona - good
lia - his
bone - well
mano - hand
certa - certain
mistera - mysterious
certe - certainly
mistere - mysteriously
ĉu - interrogative particle
mistero - mystery
diable! - gosh!
montras - show(s)
diablo - devil
natura - natural
direkto - direction
nature - naturally
diskreta - discreet
naturo - nature
dum - during; while
ne plu - not any more, no more
ej! - hey! oh!
ni - we
forta - strong
pala - pale
haltas - stop(s)
parolas - speak(s), talk(s)
iĝas - become(s)
petas - ask(s) for
ili - they
plu - further, more
inter - between, among
pordo - door
io - something
post - after
iom - a bit, somewhat, rather
prava - right (in opinion, conduct, etc.)
iom post iom - little by little
prave - right (adverb)
iomete - a little
pravas - am, is or are right 4 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
proksima - near
ŝia - her, hers
rapida - quick
taso - cup
revenas - come(s) back
tre - very
se - if
turnas - turns
staras - stand(s)
ulo - fellow, guy, individual
stranga - strange
vidas - see(s)
strange - strangely
volas - want(s)
ŝi - she ĉu: li venas, "he 's coming" > ĉu li venas?, "is he coming? vi scias, "you know" > ĉu vi scias?, "do you know?" -iĝ- - become(s)..., get(s)... proksima, "near" > ili proksimiĝas, "they're drawing nearer stara, "standing" > li stariĝas, "he stands up" viro, "man", "male" > la knabo viriĝas. "the boy is becoming a man" rapida, "quick" > rapidiĝo, "acceleration" re- - repetition, return ŝi vidas, "she sees" > ŝi revidas, "she sees again" ni venas, "we're coming" > ni revenas, "we're coming back" li fortiĝas, "he becomes strong" > li refortiĝas, "he recovers his strength" bela, "beautiful" > ŝi rebeliĝas, "she's becoming beautiful again", "she's recovering her beauty" > rebeliĝo, "the fact of recovering one's beauty" -ulo - a person juna, "young" > junulo, "a youth" forta, "strong" > fortulo, "a hefty guy" -n - direct object of a verb li vidas vin, li vin vidas, vin li vidas, vidas li vin, vidas vin li, "he sees you" vi vidas lin, vi lin vidas, lin vi vidas, vidas vi lin, vidas lin vi, "you see him" Mi ne povas vidi, ĉu estas io inter mi kaj vi. "I can't see whetherthere is something between you and me." Mi ne povas vidi, se estas io inter mi kaj vi. "If there is something between me and you, 5 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
then I can't see."
Parto 3 (Tri) ami - to love
kompreni - to understand
amo - love (noun)
ne gravas - it doesn't matter, never mind
ankaŭ - also
pardoni - to forgive
aspekti - to look like
permesi - to allow
aspekto - look, appearance; aspect
pli - more
bonan tagon - good afternoon, good morning, good day
povas - can, may povi - to be able
ĉe - at, by, next to
preferi - to prefer
de - of, from
pri - about, concerning
deklari - to state
saluti - to greet
deklaro - statement, declaration
simpla - simple
esprimi - to express
spiono - spy
esprimo - expression
sur - on
grava - important
tablo - table
gravi - to matter
tago - day
ĝi - it
tamen - however, all the same, nevertheless
jam - already
tio - that
kiel - as, like; how
tuj - immediately
kompreneble - of course (lit. understandably)
vizaĝo - face
tio ne gravas - that doesn't matter ne tio gravas - that is not the thing that matters li aspektas kiel studento - he looks like a student ŝi aspektas june (also in use, although purists disapprove: ŝi aspektas juna) - she looks young -j - plural viro, "man" > viroj, "men virino, "woman" > virinoj, "women" 6 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
juna viro, "young man" > junaj viroj, "young men" bela tago "beautiful day" > belaj tagoj, "beautiful days" -i - infinitive kompreni estas pardoni, "to understand is to forgive" mi salutas lin, "I greet him"; mi volas saluti lin, "I want to greet him" li komprenas, "he understands"; li povas kompreni, "he can understand"; la povo kompreni, "the ability to understand" -is - verb, past tense mi estis, "I was" li venis, "he came" ŝi amis vin, "she loved you", "she used to love you" -ebl- - possibility kompreni, "to understand" > komprenebla, "understandable" vidi, "to see" > videbla "visible" > nevidebla "invisible" ami, "to love" > amebla "who can be loved", "lovable" mal- - used to form opposites ami, "to love", ne ami, "to be unloving", malami, "to hate" forta, "strong", ne forta OR neforta, "not strong", malforta, "weak" amdeklaro = deklaro de amo = deklaro pri amo
Parto 4 (Kvar) afero - thing, matter; business
ekzisti - to exist
aĵo - thing, object (synonymous with "afero", but fako - specialization, branch, department; rather more concrete) pigeon-hole, compartment antaŭ - in front of; before (prep.)
ideo - idea
antaŭe - before, beforehand (adv.)
instrui - to teach
arto - art
kiam - when
deziri - to wish
komuniki - to communicate
do - so, then, thus
koni - to be acquainted with, to know 7 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
konsideri - to consider
por - for; in order to
konsenti - to agree
profesoro - professor
kripta - cryptic
respondi - to answer
kriptografio - cryptography
rilati - to relate
lerni - to learn
rilato - relationship
lingvo - language
scienco - science
lingvistiko - linguistics
sekreta - secret (adj.)
malpli - less
sekreto - (a) secret
mesaĝo - message
temas pri - it's about... (such or such a topic)
neniam - never
temo - subject, topic
nomo - name
voli diri - to mean
oni - one, people, they, we, you ne tute - not quite tute ne - not at all -aĵo - concrete manifestation, external manifestation, something having the quality of..., something that... nova, "new" > novaĵo, "news", "novelty" okazi, "to happen" > okazaĵo, "event" arto, "art" > artaĵo, "objet d'art" kriptaĵo = kripta afero, io kripta kriptaĵoscienco = scienco pri kriptaĵoj
Parto 5 (Kvin) absurda - absurd
ĉi tio - this (thing)
ankoraŭ - still
ĉi tiu - this; this one
ankoraŭ ne - not yet
da - of (after expression of quantity)
atenti - pay attention
dramo - drama
atento - attention
drogo - drug
cetere - besides
evidenta - obvious
ĉi - (denotes nearness)
eta - small
ĉi tie - here
for - away 8 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
havi - to have
pulvoro - powder
imagi - to imagine
sekundo - second (of time)
imago - imagination
subita - sudden
iu - some; somebody
subite - suddenly
kaŝe - stealthily
substanco - substance
kaŝi - to hide, to conceal
sukcesi - to succeed
normala - normal
sukero - sugar
ofta - frequent
super - over; above
ofte - often
ŝajni - to seem
paro - couple, pair
tiam - then
peco - piece, bit
tie - there
plena - full
tie ĉi - here
plene - fully, completely
tiel - so, that way, thus
poŝo - pocket
tio ĉi - this
promeni - to go for a walk
tiu ĉi - this (before a noun)
tio ĉi = ĉi tio tiu ĉi = ĉi tiu tie ĉi = ĉi tie tiu ĉi viro estas juna, "this man is young" tio ĉi estas nekomprenebla, "this is incomprehensible" -us - verb, conditional se mi konus lin, mi irus, "if I knew him, I'd go" mi dezirus demandi vin, "I'd like to ask you" -n - direct object of a verb mi konas tiun junan viron, "I know that young man" tiun junan viron mi konas, "I know that young man" tiun junan viron konas mi, "I know that young man" tiu juna viro konas min, "that young man knows me" tiu juna viro min konas, "that young man knows me" min konas tiu juna viro, "that young man knows me" kiu vidis lin?, "who saw him?" 9 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
kiun vidis li?, "whom did he see?" la viro, kiun rigardis la knabino, "the man the girl was looking at" la viro, kiu rigardis la knabinon, "the man who was looking at the girl" ek- - commencement, suddenness iri, "to go" > ekiri, "to set off" sidi, "to sit" > eksidi, "to sit down" -et - diminutive virino, "woman" > virineto, "little woman" bela, "beautiful" > beleta, "pretty" mi komprenas, "I understand" > mi komprenetas, "I understand more or less", "I think I understand" for- - away iri, "to go" > foriri, "to go away" esti, "to be" > foresti, "to be absent" > foresto, "absence" -ujo - container sukero, "sugar" > sukerujo, "sugar basin"
Parto 6 (Ses) ambaŭ - both
kafo - coffee
aŭdi - to hear
koridoro - hallway, hall, corridor
bruo - noise
meti - to put
decidi - to decide
observi - to observe
decido - decision
pensi - to think
devas - must
perdi - to lose
devi - to have to, to be obliged to
resti - to stay, to remain
devo - duty
riski - to risk
diskuti - to discuss
sama - same
diskuto - discussion
tempo - time
fali - to fall
timi - to fear, to be afraid
falo - (the, a) fall (not season)
trankvila - calm, tranquil
10 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
ĉu li iras?, "is he going?" ĉu li iru?, "should he go?" ĉu li irus?, "would he go?" kion mi diras?, "what am I saying?" kion mi diru?, "what should I say?" la taso falis sur la tablo, "the cup, which was already on the table, fell (staying on the table)" la taso falis sur la tablon, "the cup fell onto the table" li promenis en la ĝardeno, "he was walking in the garden" li promenis en la ĝardenon, "he walked into the garden"
Parto 7 (Sep) almenaŭ - at least
konscio - consciousness
apenaŭ - hardly, scarcely
koro - heart
aŭtoritato - authority
kuraci - to attend (a patient)
bati - to beat
kuracisto - physician
doktoro - doctor
kuŝi - to lie, to recline
dormi - to sleep
memori - to remember
fari - to do, to make
ol - than
flegi - to nurse (in sickness)
opinii - to think, to opine
flegisto - male nurse
opinio - opinion
flegistino - nurse
piedo - foot
ĝis - till, until
pozicio - position
ĝusta - correct, right, exact
semajno - week
informi - to inform
sendi - to send
informo - information
unu - one
kapo - head
unua - first
komforta - comfortable
unue - at first, to begin with
konscia - conscious
vivi - to live
konscii - to be conscious, to be aware
voki - to call
-os - verb, future tense 11 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
mi estos, "I'll be" ĉu vi venos? "will you come?" ili komprenos, "they'll understand" -isto - habitual occupation, profession instrui, "to teach" > instruisto, "teacher" labori, "to work" > laboristo, "worker" Note: In the plural, the n form is added to the j: mi konas belajn knabinojn, "I know beautiful girls" grandajn manojn li havas, "he has big hands" la viroj, kiujn ŝi amas, "the men she loves" la viroj, kiuj ŝin amas, "the men who love her". The n form is used not only to show the direct object of a verb or the direction of a movement, but also in expressions of time, duration, measure and value, when there is no preposition: mi restis la tutan semajnon, "I stayed the whole week" (in such cases, the n form replaces a preposition which is understood; thus, if you use the preposition, you should not use the n form; you can express the same idea saying: mi restis dum la tuta semajno, "I stayed during the whole week".) li venis la postan tagon, "he came the following day" ĝi estas unu metron alta, "it is one meter high"
Parto 8 (Ok) atendi - to wait
ekster - outside (preposition)
aŭ - or
ekstere - outside (adverb, situation)
aŭto - car
eksteren - outside (adverb, direction)
aŭtomato - automaton
el - out of, from
baldaŭ - soon
helpi - to help
buso - bus
korpo - body
ĉambro - room
kruro - leg
ĉar - because
longa - long
ĉiaokaze - in any case
mem - self
destino - destiny
memserva restoracio - cafeteria
eĉ - even
nokto - night 12 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
paŝi - to step, to walk
si - himself, herself, oneself, themselves
paŝo - step
suspekti - to suspect
per - by means of, with
tien - there, to(wards) that place
ruĝa - red
tomato - tomato
sekvi - to follow
tra - through
senti - to feel
urbo - town, city
servi - to serve
vespero - evening
-ejo - place (often collective) dormi, "to sleep" > dormejo, "dormitory" ("bedroom" is dormoĉambro) lerni, "to learn" > lernejo, "school" li aŭtas en la urbo, "he drives in town" li aŭtas en la urbon, "he drives into the town" li aŭtas tie, "he drives there, in there" li aŭtas tien, "he drives there, thither" ŝi mem diris ĝin, "she said it herself" ŝi diris ĝin al si, "she said it to herself" ili komprenos tion mem, "they'll understand that by themselves" ili komprenos sin, "they'll understand themselves" ili komprenos unu la alian, "they'll understand one another" ili komprenos ilin, "they'll understand them" li amis ŝin, "he loved her" li amis lin, "he loved him" li amis sin, "he loved himself" li amis ŝian flegistinon, "he loved her nurse" li amis lian flegistinon, "he loved his (i.e. his friend's) nurse" li amis sian flegistinon, "he loved his (own) nurse" "I'll go there by car": mi tien iros aŭte (I'll go there 'car-wise') mi tien iros per aŭto (I'll go there by means of a car) mi tien iros en aŭto (I'll go there in a car) mi tien aŭtos (I'll 'car' there) 13 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
Parto 9 (Naŭ) administra - administrative
meze de - in the middle of
administri - to administer
mezo - middle
ajn - ...-ever, no matter wh...
minuto - minute (time)
iu ajn - anybody; any
muro - wall
io ajn - anything
neniu - nobody; no ..., not any
amiko - friend
ofico - function, post
bani - to bathe (somebody)
oficejo - office
bani sin - to have a bath, to bathe
okulo - eye
blua - blue
okupi - to occupy
dika - thick epoko - epoch, age
okupiĝi pri - to attend to something, to busy oneself with
generacio - generation
okupi sin pri = okupiĝi pri
grasa - fat
provi - to try
haro - hair
ronda - round
homo - human being
rondo - round, ring, circle
kelkaj - some, a few
sana - healthy
kial - why
sen - without
kie - where
sveni - to faint
kie ajn - wherever
tradicio - tradition
kiu ajn - whoever
trovi - to find
kiun ajn - whomsoever
tuŝi - to touch
klaso - class
urĝa - urgent
kompati - to pity
vorto - word
kompatinda - poor, to be pitied
vortaro - dictionary
kredi - to believe
zorgi - to care for, to be concerned over, to be anxious about
lasi - to leave, to let loko - place
zorgo - worry; care
kien ajn vi iros, mi sekvos vin, "wherever you go, I'll follow you" 14 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
mi faros kion ajn vi diros, "I'll do whatever you say" li diras ion ajn, "he says anything" iru ien ajn, "go anywhere", "go wherever you please" -ita - past passive participle fari, "to do", "to make" > farita, "done", "made" vidi, "to see" > vidita, "seen" perdita peco, "a lost piece" ni estas informitaj, "we are informed" -ad- - action, particularly prolonged or repeated paroli, "to speak" > paroladi, "to make a speech", "to speak at length" la penso, "the thought" > la pensado, "(the process of) thinking" memoro, "memory" > memorado "the fact of remembering" la respondo estis longa, "the answer was long" la respondado estis longa, "the answering was long", "it took a long time for all the answers to be expressed" li rigardis, "he looked", li ekrigardis, "he glanced", li rigardadis, "he looked at length", "he looked on and on" -ar- - collective, group vorto, "word" > vortaro, "dictionary", "vocabulary" homo, "human being" > homaro, "mankind" la studentaro, "the student body (of a university)" la kuracistaro, "the medical profession", "all the doctors (in the area)" -inda worthiness ami, "to love" > aminda, "loveable" vidi, "to see" > vidinda, "worth seeing" havi, "to have" > havinda, "worth having" inda / ebla: havinda, "worth having", havebla, "available" aminda, "who deserves to be loved" amebla, "who can be loved" sen - without senkora, "heartless"; senforta, "strengthless"; senhelpa, "helpless"; senkompate, 15 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
"mercilessly"
Parto 10 (Dek) aventuro - adventure
fuŝi - to botch, to mess up, to bungle
danĝero - danger
reciproke - mutually
danki - to thank
silenti - to be silent
ege - extremely
silento - silence
ema - inclined
sinjoro - mister
emi - to be inclined to
ŝati - to like
facila - easy
unua - first
fidi - to trust, to rely on -eg- - augmentative bona, "good" > bonega, "excellent" bela, "beautiful" > belega, "splendid" urbo, "town" > urbego, "a large city" labori, "to work" > laboregi, "to work hard", "to exert oneself" -em- - tendency paroli, "to speak" > parolema, "talkative" agi, "to act" > agema, "active", "enterprising" timi, "to be afraid" > timema, "fearful", "timid" mis- - wrongly kompreni, "to understand" > miskompreni, "to misunderstand" paŝo, "a step" > mispaŝo, "a blunder"
Parto 11 (Dek unu) afabla - kind, affable
banala - trite, commonplace
akcepti - to accept
bonvoli - to be so good as
aldoni - to add
ĉiam - always
aranĝi - to arrange
dankon - thank you 16 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
ne dankinde - you're welcome
miri - to be amazed
entute - at all
motoro - motor
fermi - to close, to shut
objekto - object, thing
fini - to finish
oportunavconvenient, handy
funkcii - to function, to work
ordo - order
ĝeni - to inconvenience, to hamper
paneivto break down, to stop functioning
igi - to render, to cause (somebody to do something, something to develop in a certain way), to make (such and such)
paneo - mechanical failure ripari - to repair, to mend ripeti - to repeat
kontenta - glad, satisfied
saĝa - wise
kiel eble plej - as... as possible
seka - dry
konsentite - OK, all right, agreed
tia - such
malfermi - to open
troviĝi - to be found, to be (at ...)
maniero - manner manki - to be lacking
turni sin al - to address, to speak to, to apply, to ask, to contact
mekaniko - mechanics
veturi - to go (by some sort of vehicle)
miksi - to mix
-ante - present active participle, adverbial form laborante, li silentis, "when working, he kept silent" ni diskutis promenante, "we talked while taking a walk" vi lernos la lingvon parolante ĝin, "you'll learn the language by speaking it" -ig- - causative granda, "big" > grandigi, "to enlarge" (pli) forta, "strong(er)" > (pli)fortigi, "to strengthen" facila, "easy" > faciligi, "to facilitate" scii, "to know" > sciigi, "to inform" or "to make known" stari, "to stand" > starigi, "to set up" kontenta, "glad" > kontentiga, "satisfactory" maltrankvila, "troubled", "restless", "anxious" > maltrankviliga, "disquieting" -ilo - implement labori, "to work" > laborilo, "tool" 17 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
dormi, "to sleep" > dormigi, "to make somebody sleep" > dormigilo, "sleeping pill" veturi, "to go (not on foot)", "to travel" > veturilo, "vehicle"
Parto 12 (Dek du) aĉeti - to buy
klara - clear, plain
akvo - water
kvankam - although
apud - beside, near
larĝa - broad
brando - brandy
laŭ - according to; along
ĉio - everything
morti - to die
denove - again
plezuro - pleasure
doloro - pain
polico - police
doni - to give
porti - to carry
duone - half
pripensi - to reflect, to ponder, to think over
eksplodi - to explode
ricevi - to receive
fraŭlino - Miss
seĝo - chair
glaso - glass
soifi - to be thirsty
ĝemi - to groan, to moan
soifo - thirst
heziti - to hesitate
sufiĉa - sufficient
ja - indeed; sure enough
tiom - so much, so many
kiom - how much, how many
trinki - to drink
al- - approach, drawing near, bringing closer veni, "to come" > alveni, "to arrive" iri, "to go", > aliri, "to approach" porti, "to carry" > alporti, "to bring" paroli, "to speak" > alparoli, "to address" kapjesi = kap + jes + i = "to nod" ("head" + "yes" + verb. ending) scivola = sci + vol + a = "curious" ("know" + "want" + adj. ending = "who wants to know") klarigi = klar + ig + i = "to explain" ("clear" + "render" + verb. ending = "to make clear") survizaĝe = sur + vizaĝ + e = "on (his, her) face" ( "on" + "face" + adv. ending = sur (la, lia, ŝia) vizaĝo) 18 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
a > e: facila laboro, "an easy job", facile labori, "to work easily" la laboro estas facila, "the work is easy" labori estas facile, "working is easy" estas facile labori, "it is easy to work" estas bone lerni la lingvon, "it is good to learn the language" ripari la aŭton estas dezirinde, "it is desirable to mend the car"; riparado de la aŭto estas dezirinda, "repairing of the car is desirable" tiu demando estas nediskreta, "that question is indiscreet"; tion demandi estas nediskrete, "it is indiscreet to inquire on that point" estis klare, ke la laboron faros li, "it was clear that he was the one who would do the job"; estis klara decido, ke la laboron faros li, "it was a clear decision that he would do the job" estus bone, se vi povus veni, "it would be good if you could come"; estus bona afero, se vi povus veni, "it would be a good thing if you could come" "ja" often refers to the cause of the thing dealt with in the preceding statement, but it is also used simply to emphasize a point: mi ne povas ĝin porti, ĝi ja estas tro granda, "I cannot carry it, it is too heavy" li certe venos, li ja tre deziras vidi vin, "he will certainly come, for he wants badly to see you" vi ja scias ..., "you sure know ...", "no doubt, you know ..." ĉu li ne venos? - jes ja!, "won't he come?" - "oh yes, he will, definitely"
Parto 13 (Dek tri) absorbi - to engross
ĝentila - polite, courteous
bedaŭri - to regret
ĝoja - glad, merry, cheerful
centro - centre
ĝojo - joy
daŭri - to last
hotelo - hotel
daŭrigi - to continue (something)
ie - some place, somewhere
ekzemplo - example
interesa - interesting
feliĉa - happy
interesi - to interest
feliĉe - fortunately; happily
internacia - international
forgesi - to forget
komenci - to begin 19 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
konato - acquaintance
proponi - to suggest, to propose; to offer
koncerni - to concern
rajti - to be entitled to
koncerne ...n - concerning
rajto - (the) right (to do something)
krome - moreover
rakonti - to tell (a story), to narrate
kutimi - to be accustomed to
ridi - to laugh
kutimo - habit, custom
rideti - to smile
momento - moment
rimarki - to notice
nacia - national
simila - similar
nacio - nation
stulta - stupid, silly, dull
nekonato - an unknown person
ŝofori - to drive
perfekta - perfect
ŝoforo - driver, chauffeur
persono - person
teatro - theatre
peza - heavy
vojo - way, road
preciza - precise koncerne vian proponon, "concerning your suggestion" kiom koncernas min, "as far as I am concerned"
Parto 14 (Dek kvar) aero - air
infano - child
brako - arm
kampo - field
domo - house
kanti - to sing
du - two
kovri - to cover
esperi - to hope
krii - to shout, to call out
fantomo - ghost
kuri - to run
fenestro - window
kuraĝa - brave
fenestrokovrilo - shutter
kuraĝo - courage
horo - hour
laca - tired
humuro - humour
laŭta - loud
iam - sometime, once
libera - free
20 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
lito - bed
plori - to weep
ludi - to play
pura - clean; pure
lumo - (the, a) light
roko - rock
malantaŭ - behind
sinsekve - consecutively
marŝi - to march; to walk
situacio - situation
monto - mountain
soni - to sound
movi - to move (something)
suno - sun
muskolo - muscle
ŝlosi - to lock
nek... nek... - neither... nor...
ŝlosilo - key
nenie - nowhere
ŝtono - stone
patro - father
varma - warm
patrino - mother
veki - to wake (somebody) up
plendi - to complain
voĉo - voice
-ata - present passive participle konata, "(who is) known" rigardata, "that is being looked at" -inta - past active participle aminta, "having loved" laborinta, "having worked" -eco - abstract name of quality libera, "free" > libereco, "freedom" viro, "man (male)" > vireco, "virility" unu, "one" > unueco, "unity" mi vekas lin, "I wake him up", li vekiĝas, "he wakes up"; mi movas ĝin, "I move it", ĝi moviĝas, "it moves"; li komencas la rakonton, "he begins the story", la rakonto komenciĝas, "the story begins" ata > ita (compare as > is) farata laboro, "a job which is (in the process of) being done"; farita laboro, "a job which has been done, which is finished" [comp.: mi faras la laboron, "I'm doing the job", mi faris la laboron, "I've done the job".] vekata amiko, "a friend I am trying to wake up", "a friend who is being waked up"; 21 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
vekita amiko, "a friend who has been woken up, who is awake" ellitiĝi = iĝi el lito = to get up (litt. to get out of bed) fenestrokovrilo, "shutter" < "a device", "a thing" (ilo) "that covers" (kovr-) "a window" (fenestro) -ega (augmentative), -iga (causative): lacega, "exhausted", "awfully tired" laciga, "tiring" ("causing to be tired") kuraĝega, "extremely brave", "bold", "intrepid" kuraĝiga, "encouraging"
Parto 15 (Dek kvin) cent - hundred
nazo - nose
ĉefa - principal, chief
pano - bread
ĉokolado - chocolate
papero - paper
dek - ten
plani - to plan
dek kvar - fourteen
plano - plan
dekstra - right (hand)
plenplena - completely full
maldekstra - left (hand)
poŝto - post, mail
dolĉa - sweet
raporti - to report
flanko - side
sako - bag
frue - early
speco - kind, sort
hieraŭ - yesterday
sporto - sport
kvar - four
strato - street
kvardek - forty
ŝanco - chance
kvardek kvar - 44
tasko - task
magazeno - store, shop
teo - tea
mateno - morning
vendi - to sell
meblo - piece of furniture bonŝanca - lucky, fortunate devojiĝi (< de + voj + iĝi), "to stray from", "to deviate"
22 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
Parto 16 (Dek ses) aĉa - wretched, no good, loathsome
manĝi - to eat
atmosfero - atmosphere
menuo - menu
bonkora - good-hearted
mil - thousand
bruna - brown
milito - war
biero - beer
militservo - military service
finfine - eventually (litt. at the end of the end)
muziko - music
flugi - to fly
naŭ - nine
fojo - time, occasion (tri fojojn, three times; unufoje, once)
noti - to note
furioza - furious
numero - number (of house, of ticket, in a series, etc.)
gratuli - to congratulate
ok - eight
grupo - group
plafono - ceiling
hundo - dog
plato - slab, plate
je - indefinite preposition
pseŭdo- - pseudo-
ĵus - just, a moment ago
reala - real, actual
kato - cat
rompi - to break
kelnero - waiter
salato - salad
kia - what a ...; what kind of
soldato - soldier
koko - rooster
supo - soup
koloro - color
telero - plate
krom - apart from; except for
tri - three
kuko - cake
turka - Turkish
kune - together
vesti - to dress, to clothe
kvin - five -aĉ- - disparagement domo, "house" > domaĉo, "hovel" hundo, "dog" > hundaĉo, "cur" ridi, "to laugh" > ridaĉi, "to sneer" -ido - young of animal koko, "rooster" > kokido, "chicken" > kokidaĵo, "chicken meat" (kokino, "hen") 23 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
porko, "pig" > porkido, "piglet" > porkaĵo, "pork" (porkino, "sow", virporko, "boar") bovo, "ox" > bovido, "calf" > bovidaĵo, "veal" (bovaĵo, "beef"; bovino, "cow"; virbovo, "bull") ĉevalo, "horse" > ĉevalido, "colt" (ĉevalino, "mare"; virĉevalo, "stallion") mil naŭcent naŭdek du, "1992" dek du mil, "12,000" kvincent kvindek kvin, "555" kiu (identity) / kia (quality): Kiu li estas? - Jozefo. "Who is he?" - "Joseph." Kia li estas? - Bonkora. "What kind of a man is he?" - "Kind" Kio li estas? - Raportisto. "What is he?" - "A reporter." Kiun libron vi legas? - Gerda malaperis. "Which book are you reading?" - "Gerda malaperis." Kian libron vi legas? - Lernolibron. "What kind of book are you reading?" - "A textbook." Note that "okazo" has three meanings: (1) event; (2) case; (3) opportunity
Parto 17 (Dek sep) aperi - to appear
honesta - honest
deksepa - 17th
ia - some kind of
dua - second, 2d
jaro - year
edzo - husband
jarcento - century
edzino - wife
kapti - to catch
frato - brother
konduki - to lead
fratino - sister
kontroli - to check, to verify
gardi - to guard
krimo - crime
sin gardi - to take care, to look out for, to watch kvara - fourth out, to mind, to be careful to avoid (some lasta - last danger or unpleasantness) marko - mark; brand singarda - careful mono - money historio - history 24 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
motivo - motive
serĉi - to look for
plaĉi - to please, to be pleasing
solvi - to solve
preskaŭ - almost
suko - juice
pro - because of
ŝtele - stealthily
problemo - problem
ŝteli - to steal
riĉa - rich
tipo - type, model
rolo - role
tria - third
sep - seven
uzi - to use
-ano
member of a group; inhabitant urbo, "town" > urbano, "townsman" Novjorko, "New York" > novjorkano, "New Yorker" polico, "police" > policano, "member of the police force" (policisto, "policeman") lando, "country" > samlandano, "fellow-citizen" ("person from the same country")
ge-
both sexes together frato, "brother" > gefratoj, "siblings", "brothers and sisters" patro, "father" > gepatroj, "parents" sinjoro X (Ikso), "Mr X" > gesinjoroj X, "Mr and Mrs X"
"To get married": Jozefo edziĝis, "Joseph got married" (litt. "became husband") Marta edziniĝis, "Martha got married" (litt. "became wife") Jozefo kaj Marta geedziĝis, "Joseph and Martha got married" (litt. "became spouses")
Parto 18 (Dek ok) antaŭ longe - long ago
elporti - to bear, to endure
aparato - apparatus
filo - son
baki - to bake, to cook in an oven
filino - daughter
bezoni - to need
frukto - fruit
brakhorloĝo - (a) watch
hejmo - (the, a) home
dokumento - document
hejme - at home 25 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
hejmen - (I'm going) home
pomo - apple
horloĝo - clock
preni - to take
ĵeti - to throw
principo - principle
kasedo - cassette
promesi - to promise
legi - to read
radio - radio
letero - letter
sata - satiated
malsata - hungry
serpento - snake
malsati - to be hungry
skribi - to write
obei - to obey
suferi - to suffer
obstina - stubborn
ŝanĝi - to change (something)
oranĝo - orange
ŝanĝiĝi - to change (to become different)
pasi - to pass
ŝiri - to tear, to rip
pasigi - to spend (time)
terura - terrible, awful
plumo - pen; feather
tial - therefore
senigi iun je io, "to deprive somebody of something" (senigi = igi sen) "ago" = antaŭ : li laboris ĉi tie antaŭ du jaroj, "he used to work here two years ago" ŝi alvenis antaŭ unu horo, "she arrived an hour ago" antaŭ kelkaj minutoj, "a few minutes ago" "in" refering to some point in the future = post : li revenos post du tagoj, "he'll come back in two days' time" mi estos kun vi post du minutoj, "I'll be with you in two minutes"
Parto 19 (Dek naŭ) All the words (or word roots) in chapter 19 have already be seen. You should be able to understand it without much effort.
Parto 20 (Dudek) amatoro - amateur
aŭskulti - to listen
26 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
bonvena - welcome
onklino - aunt
celo - goal, purpose, aim
prezenti - to introduce; to present
ĉiu - every, each; everybody
salti - to jump
digna - dignified; deserving
savi - to save
diversa - varied
seruro - (a) lock
dubi - to doubt
ses - six
emo - inclination
streĉi - to stretch
esplori - to investigate
sub - under
esploro - research
teni - to hold
kisi - to kiss kondiĉo - condition
sin teni - to have a ... attitude, to behave (in such and such a way)
malkovri - to discover, to find out; to uncover
sinteno - attitude, behavior
necesa - necessary
traduki - to translate
nigra - black
trans - across, on or to the other side of
onklo - uncle
verda - green viziti - to visit
-anto - person who ...s (present tense) legi, "to read" > leganto, "reader" aŭskulti, "to listen" > aŭskultanto, "listener" -into - person who ...d, who has .... (past tense) kapti, "to catch" > kaptinto, "kidnapper", "somebody who has made some one prisoner" savi, "to save" > savinto, "saver", "rescuer" (after the saving operation)
Parto 21 (Dudek unu) adiaŭ - farewell
botelo - bottle
alpreni - to take on
Budho - Buddha
aresti - to arrest
detalo - detail
aviadi - to fly (in a plane)
difini - to define, to determine
aviadilo - plane, aircraft
elito - elite
bando - gang
enamiĝi - to fall in love (en + am + iĝi)
bileto - ticket
filozofio - philosophy 27 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
firma - firm, steady
membro - member
flughaveno - airport
morala - moral
foto - photograph
naski - to give birth to
harmonio - harmony
naskiĝi - to be born
haveno - harbour
ortodoksa - orthodox (adj.)
indiki - to indicate
persekuti - to persecute
insulo - island
popolo - (a) people
islamo - Islam
protestanto - Protestant
jen... jen... - sometimes... sometimes...
regiono - region
judo - Jew
religio - religion
katoliko - Catholic
signalo - signal
kaverno - cave
sindonema - devoted (= ema doni sin)
kolbaso - sausage
societo - (a) society, association
konstante - continually kopio - copy
ŝtato - state (politically organized country or people)
lakto - milk
tendo - tent
lando - country
trezoro - treasure
libro - (a) book
valori - to be worth
lui - to rent, to hire
valoro - value
Parto 22 (Dudek du) danci - to dance
prepari - to prepare
familio - family
rimedo - means
gardostari - to stand guard
supre - upstairs, on top, above
hodiaŭ - today
supren - up, upwards
kosti - to cost
malsupre - down below, downstairs
maro - sea
malsupren - down
morgaŭ - tomorrow
ŝipo - ship
multekosta - expensive
temperaturo - temperature
pagi - to pay
tero - earth; ground
parto - part
vetero - weather 28 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
vojaĝi - to travel -eca
related to, similar to, having the characteristics of ... infano, "child" > infaneca, "childish" sola, "alone" > soleca, "lonely", "lonesome" ruĝa, "red" > ruĝeca, "reddish"
Parto 23 (Dudek tri) angla - English
kontraŭ - against
desegni - to draw, to design
korko - cork
desegno - (a) drawing
literaturo - literature
ilo - tool, implement
protekti - to protect
kavo - cavity, hollow
signo - sign
kies - whose
telefono - telephone
kofro - trunk, coffer
tiri - to pull, to draw
Parto 24 (Dudek kvar) apliki - to apply (something on or to something) justa - just, fair biblioteko - library
kirurgio - surgery (science, practice)
ĉesi - to cease, to quit
koncerna - concerned
defendi - to defend
konsisti - to consist
fundo - bottom ĝenerala - general
konstati - to realize; to note; to ascertain; to observe (that...)
ĝisfunde - thoroughly (litt.: up to the bottom)
materio - matter (material, substance)
hazarde - by chance
metodo - method
hazardo - chance
monato - month
hospitalo - hospital
muzeo - museum
influo - influence
narkoanalizo - narco-analysis
injekti - to inject
operacio - operation
institucio - institution
paĝo - page 29 of 30
Libera Esperanto-Libro / Chapter 14 / Gerda Malaperis – Word List
praktiko - practice
sankta - holy
privata - private
solena - solemn
proksimume - approximately
spirito - spirit
renkonti - to meet (somebody)
studi - to study
renkontiĝi - to meet, to get together
Vatikano - Vatican
respekti - to respect
Parto 25 (Dudek kvin) Dio - God
kurso - course
estimi - to esteem
organizi - to organize
farti - to fare
paperujo - wallet, pocket-book
insisti - to insist
pluraj - several
inviti - to invite
rifuzi - to refuse
kadro - framework, frame
stato - state, condition, state of affairs
kolego - colleague
teksto - text
komenti - to comment
30 of 30