Geld als middel of doel? Stappen naar een duurzaam geldsysteem Anne Snick Vormingplus – Kulak PUC 7 december 2015
Wetenschappelijke vooruitgang = het model verbeteren ?
Of herbeginnen met nieuw model ?
?
Economie
vandaag
?
â‚Ź
1e basisinzicht Wetten van de thermodynamica 1. Aarde = gesloten systeem 2. Planeet groeit niet 3. Er verdwijnt niets 4. Dus:
als iets hier groeit, zuigt dat elders leeg (extractie, exploitatie);
afval hoopt zich altijd op (geen ‘externaliteiten’)
5. Zonne-energie enige bron van ontwikkeling
There is no alternative (planet)
Oeps ! De wetten (?) van “de economie” 1. Groei en winst ‘eindeloos’
Productiviteit
€
2. € virtueel gecreëerd & gekoppeld aan productiviteitsgroei 3. Positieve handelsbalans (export) op globale schaal on-mo-ge-lijk 4. Mondiaal: ‘externaliteiten’ met levensbedreigende impact 5. ‘Wiskundig’ streven naar meer, langer, groter …
Tijd
De economie als ‘wetenschap’ -
Menselijk construct (humane wetenschap)
-
Kan natuurwetten negeren?
-
Doet zich zelf voor als een natuurwet (‘TINA’)
Crisissen als wake up call
mens
planeet
Wat verstaan we onder “economie”? Maatschappelijke functie
Middelen en infrastructuur ‘Economische’ middelen • Organisaties , bedrijven • Ruilmiddelen & kapitaal
• De efficiënte toewijzing
• Wetten & regels
• van schaarse resources
• Publieke infrastructuur
• aan de noden (welzijn) van allen
“Limits to growth” 1972
?
“Onzichtbare hand”
Episode 1. Economisch (on)geluk? Industrieel tijdperk
Schaarse resources
Toewijzing
Middel wordt doel !
Noden
EfficiĂŤntie
â‚Ź
Middel-doel omkering: “Wie mag het gas leveren ?�
Episode 2. Ecologische crisis = ‘economische’ opportuniteit ?
Resources: circular, C2C Banken redden
€
Sharing, prosumption Green growth/austerity
Impact van het huidige geldontwerp Geldcreatie vandaag Door (private) banken Als ‘schuld’/‘lening’ Eindeloos groeiend Positieve interest Monopolie (belastingen) Overheid gegijzeld
Gevolgen • Geld is (kunstmatig) schaars • Geld wordt doel op zich • Mens en planeet als middel • Economische functie weg • Wordt zelf tot ‘resource’ !
€
Economische ‘wetten’ en geldsystemen (net als cartoons) maken we zelf
Basisregel: een gezonde onderneming past zich aan aan een wijzigende context …
Post-industrieel systeem
Industrieel systeem
Economie = sociale functie in begrensde planeet Welzijn van mens en planeet als politiek DOEL
?
Andere MIDDELEN nodig Diverse middelen = veerkracht !
‘Economie’ = subsysteem (tijdelijk ‘succes’) Eigen € groei als DOEL Mens en planeet als MIDDELEN (emploi) Tot bodem bereikt (lock-in) ?
2e basisinzicht Duurzame systemen = TWEE parameters in balans Duurzaamheid
Governance
100% Dynamisch evenwicht
0% Veerkracht ‘Niches’ Diversiteit en verbondenheid (onkruid) (Naar: Ulanowicz et al, 2009)
Efficiëntie, ‘Regime’ Stroomlijnen, lineair (monocultuur)
Verheldert crisis in het economische systeem Groei ‘economisch’ subsysteem als doel
€
Bedrijven: privéwinst monetaire groei = eigenbelang Tewerkstelling (employ people)
Structurele werkloosheid
Zinverlies Zorgverlies
Verstoring planeet & klimaat
Armoede Migratie
Inspelen op (echte?) noden consumenten
Delocalisatie & automatisering
Planned obsolescence, marketing, story of stuff
De crisis beheersen EN veerkracht herstellen Duurzaamheid
Governance = economische functie bewaken
€
100% Dynamisch evenwicht
0% Andere economische middelen
Bestaande ‘economie’ Monopolie bankgeld
Overheidsremedies met behoud van geldmonopolie 1
€
Beleid
Quota/ normen
externaliteiten
€
Groene/inclusieve groei in mondiale concurrentie
Sociale en IPCC milieuwetten Milieutaks $ Sjoemelsoftware …
Overheidsremedies met behoud van geldmonopolie 2 Politiek ijvert voor groei & concurrentie
€
Maatschappelijke noden (€ herverdeling)
€ ‘Externaliteiten’, symptomen
€
Bedrijven: belastingen in euro’s Van jobs naar automatisering
Loonmatiging
Delocalisatie
Sociale strijd
* NB De herverdeling € werkte prima voor Westerse samenleving in naoorlogse periode (andere context, risico’s beperkter, externaliteiten niet gekend)
Duurzame economie = TWEE parameters in balans Duurzaamheid 100%
Governance
CC
€
Dynamisch evenwicht
0% Veerkracht ‘Niches’ Andere relaties en ruilmiddelen
Efficiëntie, ‘Regime’ Bestaande ‘economie’ COMPLEMENTAIR
We moeten dringend (veel) ondernemen ! Waarden: welzijn, geluk, sociale cohesie
Back-up beleid
€
CC
balans
Groeibeleid
€
Patenten, privéwinst
CC
Ander geld
Organisaties, bedrijven, coop
CSA
Repair café
Voedsel teams
Sharing & circulaire innovaties door burgers
(Technische) ondersteuning van sociale innovatie
Veerkracht op financieel vlak Met bestaand geld Ethisch bankieren
€
Met complementaire munten Eigen ruilmiddel
(Sociaal) crowdfunding
Lokale noden en resources
Renteloos lenen
Bedrijven (B2B) en/of burgers & organisaties
Spaargroepen Zonder geld Geefkast
Politieke hefboom, tax Plafond op sparen Negatieve interest CC
CC
CC
Dus : VIER pijlers van duurzame economie (functie) Circulair Eco-monetair
â‚Ź
CC CC
CC
Sharing resources Beleid & onderzoek
Complementaire munten ? Met commercieel doel
Beloont koopgedrag Stuurt koopgedrag Marginale kost Effectiviteit bewezen Vertrouwd fenomeen
Met politiek doel (welzijn)
Beloont wenselijk gedrag Zet onbenutte resources in voor onvervulde noden Design aangepast aan doelen en doelgroepen Geen artificiële schaarste !
Bron: Diana Huchon Colunga SteDe 2016
Dank voor uw aandacht ď Š