FEITEN & CIJFERS
02
AGRO & CO BRABANT
INHOUDSOPGAVE
03
INHOUDSOPGAVE Inleiding
4
Algemeen
7
Agrofood
11
Agro-non-food
30
AgroPlus (multifunctionele landbouw)
34
Groene Ruimte
37
04
AGRO & CO BRABANT
INLEIDING
INLEIDING De Brabantse agrofoodsector is zeer divers en zonder veel moeite onder te verdelen in talloze deelsectoren. Met allemaal cijfers en kengetallen die duidelijk maken hoe elk specifiek onderdeel zich verhoudt tot de ander en zich gaat ontwikkelen. Om een goede inschatting te kunnen maken waar de agrosector de komende jaren naar toe gaat is het belangrijk de onderliggende data paraat te hebben. Met zulke gegevens wint uw presentatie aan kracht, uw speech aan gewicht. Agro & Co helpt u op weg met een selectie uit de belangrijkste kengetallen die voor de sector
en groene ruimte voorhanden zijn. Wij hebben absoluut niet de pretentie volledig te zijn en de keuze is gemaakt op basis van veronderstelde relevantie voor het werkterrein van Agro & Co. Wij hebben vooral geput uit de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en LEI Wageningen UR. Daarnaast kan Agro & Co vanuit haar eigen projecten inmiddels putten uit een rijke database. Wij hopen op een dankbaar gebruik van dit beknopte naslagwerk.
05
06
AGRO & CO BRABANT
ALGEMEEN
07
ALGEMEEN
Aantal inwoners Aantal inwoners Nederland per 1-1-10
16.578.000 2.445.000
Aantal inwoners Noord-Brabant per 1-1-10 Opmerking: Noord-Brabant levert al geruime tijd stabiel aandeel van de Nederlandse bevolking (Âą 15%). Werkgelegenheid in 2009 Aantal banen (marktsector) in Nederland
5.823.900 (72,5%)
Aantal banen (publieke sector) in Nederland*
2.208.200 (27,5%)
Aantal banen (marktsector) in Noord-Brabant
948.300 (75,6%)
Aantal banen (publieke sector) in Noord-Brabant*
306.600 (24,4%)
Aantal banen in de 5 grote steden van Noord-Brabant**
503.600
Aantal banen op platteland Noord-Brabant
751.100
* SBI 2008, Afdelingen 84 t/m 88 + 99 ** Breda, Tilburg, Den Bosch, Eindhoven, Helmond Bron: LISA Vestigingenregister 2009
Opmerking: Werkgelegenheid Noord-Brabant: ruim 1,25 miljoen arbeidsplaatsen, 15,6% van Nederland. 60% van de banen zijn buiten de grote steden van Brabant. Accent in Brabant ligt sterk op de marktsector ( > 75%); ook buiten de grote steden (B5).
08
AGRO & CO BRABANT
ALGEMEEN
Leeftijdsopbouw Noord-Brabant (%) jaar
< 20 jr.
20-64 jr.
â&#x2030;Ľ 65 jr.
2010
23,4
60,9
15,7 (15,3)*
2020
22,0
57,6
20,5 (19,7)*
*: vergelijkbare % voor Nederland Bron: CBS, waarneming (2010) en bevolkingsprognoses PEARL (2020)
Opmerking: Bevolking Nederland vergrijst snel. In Brabant vanwege het relatief grote aantal babyboomers verhoudingsgewijs nog sneller.
09
10
AGRO & CO BRABANT
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
AGROFOOD Betekenis food en non-food productie per provincie Raming economische betekenis agrarisch productievolume (nge) in food en non-food per provincie (2009). Totaal food in Nederland: 7.420.000 nge (5.690.000 nge food en 1.740.000 nge non-food)
1.400 1.200 1.000 800 non-food food
600 400 200
Noord-Brabant
Limburg
Zeeland
Zuid-Holland
Noord-Holland
Utrecht
Gelderland
Flevoland
Overijssel
Drenthe
Friesland
Groningen
nge* x 1000
0
* nge = Nederlandse grootte-eenheid, een tot 2010 gangbare rekenmaat om de economische omvang van een bedrijf te berekenen
Bron: CBS Landbouwtellingen; bewerking VDWresearch
Opmerking:
Noord-Brabant is de grootste foodproducent van Nederland: Noord-Brabant is goed voor 20% van de hele Nederlandse foodproductie (Noord-Brabant ver voor op Gelderland en Zuid-Holland). In non-food productie staat Noord-Brabant op nr. 3 (na Zuid-Holland en Gelderland). Noord-Brabant is Zuid-Holland (nipt) voorbijgestreefd als belangrijkste agroprovincie.
11
12
AGRO & CO BRABANT
Agrarisch algemeen Aantal agrarische bedrijven in land- en tuinbouw Nederland (2009)
73.000
Aantal agrarische bedrijven in land- en tuinbouw in Noord-Brabant (2009)
13.000
Aantal bedrijven voedings- en genotmiddelenindustrie in Noord-Brabant (2009)
1.000
Bedrijven food met meer dan 1 mld omzet in Noord Brabant (2009) (gezamenlijke omzet van deze bedrijven: ca. € 29 mld.)
8
Bron: jaarverslagen bedrijven
Opmerking:
Jaarlijks stopt/verdwijnt ca. 3% van alle agrarische bedrijven, zowel in Brabant als in Nederland. Verwachting is dat deze trend zich doorzet. Wel blijven de productie- en verdiencapaciteit op hoofdlijnen intact. De output per bedrijf gaat omhoog door schaalvergroting of andere marktbenadering.
Agrofoodbedrijven in Brabant met een geconsolideerde jaaromzet + € 1 mld.
Bedrijf
Omzet (2009) (* € 1 mld.)
Vion Food Group
9,0
Friesland Campina
8,2
Nutreco
4,5
Sligro
2,3
Cosun
1,8
Jumbo
1,6
The Greenery
1,1
Cehave
1,0
Omzet totaal 8 bedrijven in 2009: (idem in 2008:
29,5 30,9)
Bron: Jaarverslagen
Opmerking:
Forse bijdrage agrofoodbedrijven met Brabantse roots; 30 miljard euro omzet in acht nationaal en internationaal toonaangevende bedrijven.
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
13
14
AGRO & CO BRABANT
Toegevoegde waarde agrobusiness Toegevoegde waarde agrobusiness* Noord-Brabant in % van Nederland (2007)
16%
Toegevoegde waarde agrobusiness* Noord-Brabant in % bruto regionaal product Noord-Brabant (2007)
8,8%
*: gebaseerd op binnenlandse grondstoffen Bron: LEI/WUR en CBS
Werkgelegenheid agrobusiness Werkgelegenheid agrobusiness* Nederland in Fte in 2007 Werkgelegenheid agrobusiness* Noord-Brabant in Fte in 2007
390.000 72.000
*: gebaseerd op binnenlandse grondstoffen Bron: LEI berekeningen, o.a. in LEB 2009
Opmerking:
Werkgelegenheid in Noord-Brabantse agrobusiness: 72.000 arbeidsjaren/18% landelijke cijfer (2007)
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
15
AGRO & CO BRABANT
Arbeidskrachten (arbeidsjaareenheden; = f.t.e.) in de land- en tuinbouw Regelmatig werkzaam Gezinsarbeidskrachtenen Niet-gezinsarbeidskrachten
Nederland
Niet-regelmatig werkzaam
aantal AJE x 1000
16
210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
138.900
111.400
57.700 48.300
101.500
49.500
15.300
15.500
18.600
2000
2005
2007
96.700
49.300
25.400
2009
periode
Bron: CBS
Opmerking:
In 2009 bedroeg het arbeidsvolume van de primaire sector in Noord-Brabant 30.000 fte. Na forse dalingen (2000-2005) is er recent (2007-2009) weer sprake van een stijging van het arbeidsvolume in de land- en tuinbouw. Gezinsarbeid is nog altijd beeldbepalend (55%), maar neemt wel structureel af. De inzet van niet-gezinsarbeidskrachten en niet-regelmatig werkzamen (seizoenarbeid uit Midden- en Oost-Europa) is stabiel en stijgend.
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
GROENE RUIMTE
Regelmatig werkzaam Gezinsarbeidskrachtenen Niet-gezinsarbeidskrachten
Noord-Brabant aantal personen x 1000
AGROPLUS
Niet-regelmatig werkzaam
50 45 40 35
24.300
30
19.000
17.400
16.500
25 20 15 10
8.500
8.500
8.600
2.400
2.300
2.900
2000
2005
2007
5 0
9.100
4.300
periode
2009
Bron: CBS * aandeel niet-gezinsarbeidskrachten neemt gestaag toe: inmiddels aandeel van 45% niet-gezinsarbeidskrachten in Noord-Brabant
Opmerking:
Aandeel niet-gezinsarbeidskrachten neemt gestaag toe. Inmiddels bedraagt dit in Noord-Brabant 45%.
17
18
AGRO & CO BRABANT
Ruimtegebruik in Nederland en Noord-Brabant in 2006
2,5%
3,3%
3,1%
9,6%
2,5%
3,3%
9% 12,5%
10,2% 61,7%
12,9%
16,6%
Nederland
61,8%
Noord-Brabant
Land- en tuinbouw
Bebouwd
Recreatie
Natuur en bos
Infrastructuur
Water
Ruimtegebruik
Nederland
Brabant
Totaal* in ha.
3.735.000
508.000
* totale oppervlakte in ha., excl. buitenwater (NL.: 417.000 ha.; NBr : 0 ha.) bron: Bodemstatistiek CBS
Opmerking: Land- en tuinbouw zijn met ruim 60% de belangrijkste gebruikers en land(schap)beheerders, zowel in Nederland als in Brabant.
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
Productiestructuur agrarische sector in fysieke eenheden
Grondgebruik land- en tuinbouw Noord-Brabant
Ontwikkeling
Categorie en arealen grondgebruik
2004
2009
2004-2009
Aandeel NB/NL 2009
grondgebonden productie:
ha
ha
in ha.
in %
in %
Grasland totaal
101.368
107.465
6.098
6,0
10,6
totaal blijvend + nat. grasland
43.764
50.400
6.637
15,2
6,1
tijdelijk grasland
57.604
57.065
-539
-0,9
30,1
Bouwland totaal
144.398
129.622
-14.776 -10,2
16,1
17.238
17.133
-105
11,0
aardappelen
-0,6
mais
73.746
68.836
-4.911
-6,7
25,6
granen
17.429
16.292
-1.136
-6,5
8,1
suikerbieten
12.002
9.100
-2.902 -24,2
12,5
overige gewassen
23.982
18.260
-5.722 -23,9
17,5
Tuinbouw open grond totaal
14.661
18.256
3.595
24,5
21,0
1.506
2.379
873
58,0
77,9
aardbeien
ov. tuinbouwgroenten
4.699
5.253
554
11,8
25,0
fruit
1.485
1.751
266
17,9
8,9
bloemen+ sierplanten
1.418
1.422
4
0,3
5,2
boomkwekerij
5.552
7.451
1.899
34,2
47,0
Tuinbouw onder glas totaal
1.256
1.430
174
13,9
13,9
glasgroenten + fruit
861
1.043
182
21,1
21,3
sierteelt
395
388
-7
-1,9
7,1
Opmerking:
Totale bijdrage Noord-Brabant aan Nederlandse agrarische productie in nge: 18% (nge = Nederlandse grootte-eenheid, een tot 2010 gangbare rekenmaat om de economische omvang van een bedrijf te berekenen) In plantaardige productie valt toenemend aandeel opengrondstuinbouw (21%) op. Brabantse aardbeien goed voor 77,9% Nederlandse productie (Noord-Brabant: 2500 ha). Brabantse boomkwekerijen goed voor 47% Nederlandse productie (vooral bos- en haagplantsoen, laan- en parkbomen, buxus, sierheesters en sierconiferen).
19
20
AGRO & CO BRABANT
Biologische bedrijvigheid Nederland
Areaal biologische landbouwgrond 2009
55.000 ha
1.500
Aantal biologische boeren in 2009
36,7 ha
Gemiddelde bio-bedrijfsgrootte in 2009
2,7%
Bio-areaal in 2009 in % totaal landbouwareaal Bron: Biomonitor 2009, Biologica, juli 2010
Bio-areaal, reeds gecertificeerd \ Areaal gecertificeerde biologische landbouwgrond 2004
39.700 ha
Areaal gecertificeerde biologische landbouwgrond 2009
43.000 ha
Areaal gecertificeerde biologische landbouwgrond 2004 (Noord-Brabant)
Areaal gecertificeerde biologische landbouwgrond 2009 (Noord-Brabant) Opmerking:
3.463 ha 4.626 ha
Aandeel gecertificeerd bio-areaal in Nederland (2,7%) laag in vergelijking tot andere landen (2007: Oostenrijk 11,7%, Zweden 9,9%, ItaliĂŤ 9,0%. Bron: Eurostat 2010). 2004-2009: areaal biologische landbouwgrond groeit in Noord-Brabant sterker (33%) dan in de rest Nederland (8,5%). 2004-2009: aandeel biologisch in totale areaal Brabantse landbouwgrond van 1,3% naar 1,8%.
Provincies met grootste aandeel in totale areaal biologische landbouwgrond 2009 Flevoland
15%
Gelderland
14%
Friesland
12%
Noord-Brabant
11%
(alle) overige provincie Bron: Compendium voor de Leefomgeving, Bio landbouw 2009, juni 2010 en CBS
<10%
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
21
22
AGRO & CO BRABANT
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
Veestapel Noord-Brabant
NB
NB
Ontwikkeling NB
Categorie en aantallen dieren:
2004
2009
2004-2009
2009
1.000 st.
1.000 st.
1.000 st.
in %
in %
Aandeel NB/NL
Rundvee totaal
643
659
16
2,5
melk- en fokvee, totaal
409
411
2
0,5
14,8
waarvan melk- en kalfkoeien (≥ 2 jr.)
213
214
1
0,5
14,4
234
249
15
6,4
20,9
168
189
21
12,5
21,1
105
135
30
28,6
36,1 44,9
vlees- en weidevee, totaal
waarvan vleeskalveren voor
wit-/rosévlees (≤1 jr.)
Geiten totaal
16,6
Varkens totaal
4.819
5.474
655
13,6
biggen, totaal
1.979
2.318
339
17,1
45,7
vleesvarkens, totaal
2.295
2.598
303
13,2
44,2
fokvarkens, totaal
545
558
13
2,4
44,8 26,8
Kippen totaal
23.634
25.918
2.284
9,7
vleeskuikens
16.243
16.263
20
0,1
32,4
leghennen
7.392
9.655
2.263
30,6
20,7
Bron: CBSstatLine 2009
Opmerking:
Vlees- en weidevee laten binnen de totale Brabantse veestapel de sterkste groei (6,4%) zien. Brabant kent een grote dierendichtheid: • kippen: 10 per inwoner • varkens: 2 per inwoner • rundvee: 0,25 per inwoner • geiten: 0,05 per inwoner Noord-Brabant is de provincie met de meeste geitenhouderijen, ver voor Gelderland en Overijssel. Brabant kent relatief veel hokdieren, vooral varkens (45% van het totaal aantal varkens) en kippen (ruim 25%).
23
AGRO & CO BRABANT
24
Weidegang van melkvee
Nederland Noord-Brabant*
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1997
2001
2004
2006
2007
2008
* Invulling voor Noord-Brabant = Zuidelijk weidegebied: Noord-Brabant (excl. Biesbosch, Noordwesthoek, Oostelijke Langstraat) + Noord-Limburg
Bron: CBS Landbouwtellingen
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
25
Consumptieve bestedingen food 2009 (NL)
abs. mld. euro
%-mutatie 2009 (t.o.v. 2008)
Consumptie via foodretail
37,6
via supermarkten
26,5
3,5%
via overige foodretail (speciaalzaken, e.d.)
11,1
-4,0%
Consumptie via foodservice
18,1
-3,1%
via horeca
9,2
-7,3%
via catering
3,5
-4,8%
via â&#x20AC;&#x2DC;gemakâ&#x20AC;&#x2122;
5,4
4,9%
Totaal consumptieve bestedingen aan food
55,7
-0,3%
Bron: Jaarverslagen FSIN 2009 en Sligro 2009
1,6%
Opmerking: Voor het eerst sinds jaren dalen in 2009 de consumptieve bestedingen aan food in Nederland. Binnen dit uitgavenpatroon wisten de supermarkten hun positie verder te versterken (47% totale consumptieve bestedingen food). De verwachting is dat deze trend zich zal voortzetten. Naast supermarkten is in 2009 alleen de markt voor gemaksvoedsel gegroeid.
26
AGRO & CO BRABANT
Consumptie vlees en eieren Consumptie per hoofd (NL) in 2009:
20,9
Varkensvlees
9,6
Rundvlees (incl. kalfsvlees)
11,6
Pluimveevlees (vnl. kip)
1,2
Overig (schapen e.a.) Totaal
kg/hoofd
43,3
Eieren (consumptie vers en in verwerkt eiproduct)
stuks/hoofd 184
Bron: PVE, voorlopige jaarcijfers 2009, jan. 2010
Opmerking:
Totale vleesconsumptie per Nederlander in 2009 licht toegenomen. Mogelijke oorzaak is economische crisis (meer consumptie binnenshuis). Pluimveeconsumptie stijgt 2000-2009 licht, aandeel varkensvlees blijft constant, aandeel varkens daalt licht. Eierconsumptie is stabiel. Aandeel leghennen in alternatieve houderijsystemen (scharrel, vrije uitloop, biologisch) in Nederland meer dan 50%.
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
27
Biologische voeding en productie
Omzet biologische voeding Nederland in 2009
% t.o.v. 2008 + 10,8%
647 mln. euro Opmerking: Groei bestedingen biologische voeding: 2006 – 9% 2008 – 12% 2007 – 13% 2009 – 11% Bron: CBL
Verdeling omzet bioproducten in 2009 naar afzetkanaal supermarkten
44,2%
+11%
overig food retail (speciaalzaken)
39,2%
+ 8%
catering
8,7%
+21,5%
8,0%
+10,5%
2,3% (2008: 2,1%)
overig (o.a. huisverkoop)
groei omzet 2009
Marktaandeel biologische voeding:
Aandeel omzet bioproducten in 2009 in totale omzet eieren
7,6%
zuivel
4,9%
aardappelen, groenten, fruit
4,0%
dkw (droge kruidenierswaren)
1,4%
totaal gemiddeld aandeel 2009
2,3%
Bron: Biomonitor 2009
Opmerking:
Biologisch kent onder versproducten een sterkere positie dan onder houdbare producten. Verhouding vers:houdbaar in biologisch is 7:3, in het totale Nederlandse productaanbod zijn vers en houdbaar gelijkwaardig.
28
AGRO & CO BRABANT
Export
Export agrarische producten (incl. bereidingen) vanuit Nederland in 2009*,
naar productgroep, waarde (+ontwikkeling 2008-2009)
2009
2009 abs.
Ontwikkeling 2008-2009 per productgroep in %:
Productgroep
%
x 1 mln. Euro
mutatie in %
opgebouwd uit: volumemut.* prijsmutatie
Akkerbouwproducten
15,1
9.200
-6,0
-3,1
-2,9
Tuinbouwproducten
31,3
19.100
-3,5
1,6
-5,1
Veeteeltproducten (incl. vis)
26,2
15.900
-5,7
3,0
-8,7
Overige producten
27,4
16.700
-6,7
-1,2
-5,5
100,0
60.900
-5,4
0,5
-5,9
(w.o. dranken en tabak) Totaal
* voorlopige cijfers
Export agrarische producten (incl. bereidingen) vanuit Nederland in 2009*,
naar productgroep, waarde (+ontwikkeling 2008-2009)
2009
2009 abs.
Ontwikkeling 2008-2009 per productcategorie in %
Productcategorie
%
x 1 mln. Euro
mutatie in %
opgebouwd uit: volumemut.* prijsmutatie
Vee
11,5
1.800
10,0
14,5
-4,5
Vlees
40,6
6.500
-7,3
-1,0
-6,3
Eieren
6,4
1.000
24,0
29,6
-5,6
Zuivel
27,9
4.400
13,8
3,3
-17,1
Vis
13,7
2.200
-4,1
-3,3
-0,8
100,0
15.900
-5,9
3,0
-8,7
Totaal veeteeltproducten
Opmerking: Voor de export gaat het gehele agrocomplex gebukt onder prijsdruk. De waardeontwikkeling neemt â&#x20AC;&#x201C; m.u.v. vee en eieren â&#x20AC;&#x201C; zichtbaar af. Vooral de zuivel (-14,3%) kent een zware prijsval t.o.v. 2008).
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
29
AGRO & CO BRABANT
30
AGRO-NON-FOOD Biogas: nuttig energetisch verbruik van biomassa (NL)
Tj= Terajoule=10**12 joule
Meer dan verdubbeling biogasverbruik in 5 jaar. Forse biogasproductiegroei dankzij biogas op landbouwbedrijven. Aandeel biogas op landbouwbedrijven nadert 50%.
12.000
5.131 Biogas op landbouwbedrijven
10.000 8.000 6.000 4.000
3.697
Andere bronnen/technieken
488
1.872 591
82
5.318
5.013
2.000
5.382
5.753
5.845
55
0 2005 Andere bronnen/technieken: biogas uit stortplaatsen biogas uit rioolwaterzuiveringsinstall. biogas, overig*
2006
2007
2008
2009
Aandeel 2009 (16%) (19%) (19%)
* m.n. vergisting van afval van plantaardige oorsprong in industrie en vergisting van groente-, fruit- en tuinafval (gft)
jaar
Bron: CBS Statistiek Hernieuwbare energie
Opmerking:
Meer dan verdubbeling biogasverbruik in 5 jaar. Forse biogasproductiegroei dankzij biogas landbouwbedrijven. Aandeel biogas op landbouwbedrijven nadert 50%.
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
31
32
AGRO & CO BRABANT
De productie, beschikbaarheid en inzet van Nederlandse biomassa in 2009
Reststromen Stro Grasstro
productie kton natte stof kton droge stof 1.100
935
100
85
Natte gewasresten akkerbouw
6.567
985
Natte gewasresten tuinbouw
2.543
356
Groenbemester
467
70
Fruit- en boomteelt
160
80
Hout uit bos zonder oogst
752
376
2.488
1.244
Hout uit bos met oogst Hout uit landschap
960
480
Natuurgras
2.700
1.080
Bermgras en gras van waterwegen
1.600
640
172
146
Heide Riet
47
40
Energieteelt binnen landbouw
24.750
9.900
Energieteelt buiten landbouw
588
500
Hout uit bebouwde omgeving
400
280
Natte biomassa bebouwde omgeving
700
490
66.667
10.000
Gras voor bioraffinage Resthout uit houtverwerkende industrie
640
576
Pluimveemest en andere steekvaste mest
5.404
2.972
Rundermest, kalvermest en varkensmest
61.145
4.892
1.363
341
Aquatische biomassa
-
0
Swill
6
2
RWZI slib
Bron: â&#x20AC;&#x153;Beschikbaarheid van Nederlandse Biomassa voor elektriciteit en warmte in 2020â&#x20AC;? van Procede Biomass BV, november 2009
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
33
Reststromen productie kton natte stof kton droge stof Voedings- en genotmiddelenindustrie Aardappelrestproducten Oliezadenschroot
8.061 990
178
3.475
3.093
250
213
1.658
415
Cacaodoppen
66
56
Koffiedik
40
16
Suikerbietenreststromen
661
132
Bierbostel
500
100
Groenteafval
115
23
Diermeel Aardappel/tarwe zetmeel en meel
Visafval Restvetten
76
15
100
100
130
130
Gescheiden ingezameld GFT
1.340
659
Reststoffen van papierverwerking
1.103
256
Frituurvetten
111
95
Gescheiden ingezameld oud en bewerkt hout
1.485
1.337
Restfractie van HHA
3.965
2.758
Gescheiden ingezameld textiel
Restfractie van industrieel afval Restfractie van KWD Veilingafval Papierslib Composteeroverloop
900
827
1.500
1.104
160
32
2.307
531
50
30 0
Solid Recovered Fuels Totaal
Opmerking:
210.361
48.568
Merendeel van de reststromen heeft al een economische bestemming. Opvallend is het grote aandeel van grassen (31%) en dierenmest (29%).
34
AGRO & CO BRABANT
AGROPLUS
(Multifunctionele landbouw)
Aantallen bedrijven met verbredingsactiviteit 2009
Nederland
Noord-Brabant
Aandeel NB/NL
Verkoop aan huis
2.252
414
18,4
Stalling van goederen of dieren
2.193
347
15,8
Agrotoerisme
2.237
307
13,7
Verwerking landbouwproducten
731
70
9,6
Zorglandbouw*
707
106
15,0
Aquacultuur
18
5
27,8
Loonwerk voor derden
2.180
201
9,2
Agrarisch natuur- en landschapsbeheer
5.773
246
4,3
64
7
10,9
108
16
14,8
18 à 21%
22 à 25%
1.088
138
Agrarische kinderopvang Boerderij-educatie Schatting aandeel verbredingsactiviteiten in totaal opbrengst van bedrijven met verbredingsactiviteiten * Vergelijk: Opgave van Verenigde Zorgboeren voor Bestaande zorgboerderijen’ in 2009:
12,7
Bron: CBS, Landbouwtellingen, bewerking VDWresearch
Opmerking:
Brabant is landelijk leidend bij verkoop aan huis, stalling goederen/dieren en aquacultuur. Bij agrotoerisme, zorglandbouw, agrarische kinderopvang en boerderijeducatie neemt Brabant de tweede plaats in (vaak na Gelderland).
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
Multifunctionele landbouwactiviteiten in Noord-Brabant Omzet 2007 Economische activiteit
* € 1 mln. 10,1
Agrotoerisme Stalling
2 (e.i.)
Verwerking van producten
2 (e.i.) 16,1
Huisverkoop Zorgtaken
5,8
Natuurbeheer
2,5
Bron: CBS Landbouwtelling, LEI bewerking/LNV Zuid en eigen inschatting LIB *: (e.i.)=eigen inschatting LIB Opgenomen in: Agribusiness in Noord-Brabant 2009, VDWresearch, i.o. van LIB
Opmerking:
Ruim 10% van de Brabantse landbouwbedrijven kent een of meer vormen van multifunctionele landbouw. De multifunctionele landbouwactiviteiten in Brabant vertegenwoordigen een omzetwaarde van 40 miljoen euro (2007). Dat bedrag komt overeen met 1-2% van de totale economische waarde van de primaire sector in Noord-Brabant.
Paardenhouderij Meer dan 1.000 bedrijven met meer dan 1 paard in Noord-Brabant (professioneel en hobby) Geschatte omzet primaire en afgeleide activiteiten: € 300 mln/jr. in Noord-Brabant (€ 1,5 mld/jr. in NL) Geschatte omzet primaire activiteiten paardenhouderij: € 100 mln/jr. in Noord-Brabant (2007) Bron: Agribusiness in Noord-Brabant 2009, VDWresearch, i.o. van LIB
35
36
AGRO & CO BRABANT
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
GROENE RUIMTE
Landgoederen Aantal landgoederen in Nederland (2010) Aantal landgoederen in Noord-Brabant 2010
1.500 229
Bron: landgoederen.net 2010
Historische landgoederen Totaal in Noord-Brabant
141
In particulier bezit
94
Groter dan 100 ha
39
Bron: Grontmij 2009
Opmerking:
Definitie van een historisch landgoed: - een voor 1940 gestichte landschappelijke eenheid - circa 50 ha of groter - een historisch pand - landschaps- en natuurwaarden aanwezig - van oorsprong een productiedoelstelling zoals bosbouw en/of landbouw of als buitenverblijf
37
38
AGRO & CO BRABANT
Kloosters met cultuurhistorische waarde - Religieus Erfgoed 247
Aantallen kloosters in Noord-Brabant (2008)
61
In gebruik als klooster
4
Prognose: in gebruik als klooster (2018)
Totaal aantal Nederlandse religieuzen in binnen- en buitenland
Zusters
45.000
Broeders 40.000
Priester-religieuzen
35.000
Totaal
30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 1967
1975
1985
Bron: Van Oude Waarde naar nieuwe Waarde, Instituut Nijfer 2009
1995
2007
jaar
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
39
40
AGRO & CO BRABANT
Retraite-oorden in Noord-Brabant
Retraite-oord
Locatie
Retraite-oord
Locatie
- Croy-gemeenschap
Bakel
- Gastenhuis OLV Abdij
Oosterhout
- Gemeenschap
Bergeijk
Benedictinessen
De Hooge Berkt
- Priorij De Ark
Someren
- Karmelietenklooster
Boxmeer
- Priorij Manna
Teteringen
- Missiehuis
Deurne
Absconditum
Sint Willibrord
- Elimgroep
Tilburg
- Abdij van Berne
Heeswijk-Dinther
- De Korvel
Tilburg
- Clarissenklooster
Megen
- Abdij Maria Refugië
Uden
- Sint Benedictus Abdij
Valkenswaard
- Emmausklooster
Velp
Sint Josephsberg - Klooster Minderbroeders
Megen
Franciscanen
- Zin
Vught
- Abdij Mariënkroon
Nieuwkuijk
- Gemeenschap Emmanuel
Waalre
- Sint Paulusabdij
Oosterhout
- Adbij Maria Toevlucht
Zundert
Bron: www.bijzonderbrabant.nl
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
41
42
AGRO & CO BRABANT
Disclaimer De in deze publicatie facts en figures zijn gebaseerd op door Agro & Co Brabant betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze zijn verwerkt. Agro & Co Brabant kan niet aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. Bij diverse tabellen kunnen bij de optellingen afrondingsverschillen voorkomen. Š Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijke toestemming is verkregen door Agro & Co Brabant. Het onderzoek is beÍindigd op 31 december 2010.
AGROFOOD
AGRO-NON-FOOD
AGROPLUS
GROENE RUIMTE
43
Colofon Uitgave januari 2011 Feiten & cijfers is een uitgave van
Agro & Co Brabant | Goirleseweg 15 I Postbus 5067 I 5004 EB Tilburg
T 013 - 460 92 50 | www.agro-co-brabant.nl
Hoofdredactie & Coรถrdinatie
Monique Beukers I Agro & Co Brabant
Vormgeving
Vormvreters Breda | www.vormvreters.nl
Tekst
Coenraadts Communicatie | www.coenraadts-communicatie.com
Fotografie
Nancyleephotography | www.nancylee.nl
Drukwerk
Drukkerij Romein | www.drukkerijromein.nl
Onderzoek
VDWresearch