VSAE - Actuariaatcongres 2015 Thema: Grenzen vervagen
Martijn Vos
Sociale en culturele verschillen in het internationale landschap, uitgelicht Inhoud Introductie Culturele verschillen Waar gaan we naar toe? Grenzen vervagen? Welke kansen zijn er? Wie wordt de top-actuaris van de toekomst?
2
Wie ben ik en waar kan ik over praten? Meer dan 350 cliënten met in totaal $2 biljoen in AuM Meer dan 50 cliënten met > $10 miljard in AuM
RBA geen AAG
Noord-Amerika
Europa
Azië / Oceanië
3
Wie zijn jullie en willen we dat nog veranderen? Wie zijn jullie: Studie met een grote baanzekerheid en een aantrekkelijk salaris Maar ook: slim & minst begrepen beroep van Nederland Wat is je rol ten opzichte van accountants? Wat wil je worden?
4
Wat zijn de grote pensioenlanden?
5
Zit daar nog een trend in?
6
We gaan van DB naar DC
Nederland??
7
Financieel of Sociaal Systeem
Financieel systeem “DC”: o iedereen heeft eigen potje, zoals in DC (individuele eigendomsrechten) o wordt vaak collectief uitgevoerd o beperkte verdeling van middelen tussen deelnemers o Mogelijkheid tot inzet voor andere doeleinden: zorg/wonen
Sociaal systeem generatiesolidariteit Buffers “DB”: o vette jaren: buffers/graanschuren aanleggen: oud sponsort jong (niet “opeten”) o magere jaren: Buffers “opeten” en tekorten (beperkt) toestaan: jong sponsort oud o bestuurlijke vrijheid voor evenwichtige belangenbehartiging o vooraf vastgelegde regels, ruimte om hier vanaf te wijken 8
Culture verschillen Van oudsher pensioen gezien als een sociaal contract Ingevuld vanuit de cultuur van een land:
UK: gedane toezeggingen zijn hard, inclusief indexatie; Nederland: ‘zachte rechten’ – polderen Duitsland: grotere eerste pijler Australië: individueel DC
Komt ook terug in lokale regelgeving / toezicht / fiscale behandeling: Nederland herstelplan wanneer dekkingsgraad < 105% US belasting betalen over ‘surplus’
Overgang van sociaal naar financieel contract maakt dat grenzen vervagen, maar er zijn meer factoren
9
Voorbeeld Zwitserland Traditioneel, hoge levensstandaard, gedegen, …. Twee pensioensystemen: Leistungsprimat – DB Beitragsprimat – DC
Meer dan 3000 pensioenfondsen, wereldwijde corporates Beleggingsbeleid onderhevig aan restricties Discussie over rekenrente en minimaal (gegarandeerd) rendement Bij dekkingsgraad tussen 90% - 100%: “Sanierung”
10
Voorbeeld Zwitserland FRP 4 forward looking scenarios 5.0%
4.0% 95% 90%
3.0%
75% 50%
2.0%
25% 10% 5%
1.0%
0.0% 2013
2015
2017
2019
2021
2023
Disconteringsvoet of rekenrente (FRP4) bestaat uit: 2/3 * the 20-year average of the Pictet BVG-25 benchmark (portefeuille) + 1/3 * CH Government yield (max 4.5%) -0.5% (rounded to 0.25% steps)
Nederlandse professoren maken gehakt van elkaar over een hele andere rekenrente discussie 11
Maar oeps de werkelijke renteâ&#x20AC;Ś Yield Curve CH 3.0% 2.0% Jan15
1.0%
Dec13
0.0% 0.25
5
10
-1.0%
15
20
25
30
Maturity
Looptijden tot 12 jaar, negatieve rente. Wie wil er sparen voor later? Actuarissen vereniging heeft gepleit voor een minimum van 0% Mindestzins (minimaal gegarandeerd rendement), na referendum, vastgesteld op 1.75% 12
Voorbeeld UK Bijna alle defined benefit pensioenfondsen zijn gesloten, nieuwe opbouw is defined contribution.
Ze zijn nog niet geliquideerd omdat de werkgever altijd verantwoordelijk blijft, de indexatie is ‘onvoorwaardelijk’
Dit heeft geleid tot: Buy-out market (verzekeraars nemen verplichtingen over); Longevity swaps (lang leven risico wordt afgedekt); Interest rate hedges met bonds met lange looptijden;
In UK hebben pensioenfondsen vooral ook te maken met het negatieve sentiment over de ‘city’.
13
Voorbeeld Zwitserland Bedrijf met pensioenfondsen in 32 landen Valt niet onder lokale wet- en regelgeving Council bestaat uit 14 sponsorlanden Wetenschap en financiĂŤn Discount rate 3% reĂŤel, inflatie verwachting 1%, premie is daarop gebaseerd;
14
Voorbeeld Corporate Internationaal bedrijf met pensioenfondsen in 32 landen Dec 2014
Dec 2014 versus Dec 2013
Met een Corporate (IFRS) bril op is het grootste risico rente risico (mismatch assets/liabilities) Het laatste jaar is het resterende rente risico lager geworden, maar het spread/credit risico juist toegenomen. Kunnen we impact van de pensioenfondsen op de balans van de onderneming beperken? 15
Corporate pension analyse Beyond pension analysis 1
3
Pension funds
Other financial obligations
4
Corporate debt CHF SFr
Business
Assets CH
Liabilities CH SFr
Assets US
Liabilities US
$
Corporate debt USD
$
Expenses
Assets UK
Liabilities UK
£
Corporate debt GBP
£
Lines of business
Assets DE
Liabilities DE
€
Corporate debt JPY
¥
Pension funds total 5
Other financial obligations total
Sales
SFr, $, £, €, ¥
SFr, $, £, €, ¥
2
Economic scenarios
Business total
Corporate model P&L, balance sheet, rating, …
16
Internationaal perspectief Grenzen beginnen te vervagen In de traditionele pensioenlanden door de corporates:
Sociaal Contract â&#x20AC;&#x201C; Arbeidsvoorwaarde DB naar DC Accountants standaard voor balance sheet â&#x20AC;&#x201C; cash per lokale regelgeving Omvang van de pensioenen en de vergrijzing helpen ook niet mee.
Nieuwe pensioenlanden behoefte om aan te sluiten bij een internationale standaard
Sociaal naar Financieel Contract leidt tot nog meer Defined Contribution
Is er dan geen lol meer te beleven in Nederland? 17
We kunnen i.p.v. 300 fondsen 12 miljoen deelnemers adviseren Replacement ratio (% eindsalaris) 160% 140%
Replacement ratio
120% 100% 75% - 95% VaR
80%
50% - 75% VaR 25% - 50% VaR
60%
5% - 25% VaR gemiddelde
40% 20% 0% 26
31
36
41
46 Leeftijd
51
56
61
De hoogte van het pensioen op pensioendatum is afhankelijk van de (conditionele) indexaties en (conditionele) hoogte van de opbouw. 18
Generatie effecten Haalbaarheidstoets (pensioenresultaat obv standaard rente) 130% 120% 110% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 25 jaar 2.5% - 5%
5% - 25%
55 jaar 25% - 50%
Mediaan
70 jaar 50% - 75%
85 jaar 75% - 95%
Fonds 95% - 97.5%
Grotere onzekerheid voor jongeren omdat:
40 jaar
Uitkeringen verder in de tijd liggen Onzekerheid over zowel indexatie als opbouw
Pensioenresultaat op fondsniveau â&#x20AC;&#x153;gemiddeldeâ&#x20AC;? van pensioenresultaat per generatie. 19
Inkomsten en uitgaven gepensioneerde Inkomsten
Uitgaven
Het vrij besteedbare inkomen is zeer afhankelijk van de hoogte van het netto pensioen.
Bij een tegenvallend pensioen wordt er wel deels gecompenseerd door een hogere huurtoeslag en zorgtoeslag en lagere belastingen /premies over AOW en pensioen.
Vrij besteedbaar Netto pensioen
Overig Vervoer
Zorgtoeslag Huurtoeslag
Verzekeringen
Reserveringsuitgaven
Netto AOW 2 Huishoudelijke uitgaven
Netto AOW 1
Woonlasten
20
Haalbaarheidstoets (HBT) Kader en belang Positionering haalbaarheidstoets door wetgever Voor pensioenfondsen een belangrijk instrument met als doel: Inzicht in effecten (financiële) opzet, inzicht in zelf gekozen normering (ondergrens) Expliciete aandacht voor verwachtingen en risico’s Onderbouwing evenwichtigheid beleid Onderbouwing realistisch en haalbaar premiebeleid Grondslag voor communicatie op individuele basis naar deelnemer
(Signaal) functie Wordt niet meer voldaan aan eigen normering, dan signaal afgeven Over uitkomsten verantwoording afleggen en communiceren
De haalbaarheidstoets vervangt de continuïteitsanalyse
21
Inhoud haalbaarheidstoets De haalbaarheidstoets bevat een stochastische prognose over 60 jaar Doorrekening op basis van een uniforme scenarioset Elk kwartaal geleverd door DNB De set bevat slechts twee beleggingscategorieën -> mapping
De verwachtingen en risico’s omtrent het pensioenresultaat worden bepaald op basis van: O.a. vanuit de feitelijke financiële positie:
Verwacht pensioenresultaat op fondsniveau -> Mediaan Hiervoor stelt het fonds een ondergrens vast Pensioenresultaat op fondsniveau in slecht weer scenario (5%) Hiervoor stelt het fonds maximale afwijking t.o.v. de mediaan vast
22
Haalbaarheidstoets â&#x20AC;&#x201C; in perspectief We hebben in Nederland principle based toezicht Aanname dat je 60 jaar lang het huidige beleid handhaaft, en iets kan zeggen over de wereld over 60 jaar HBT is geen instrument om risicohouding te bepalen maar een instrument om risicohouding vast te leggen HBT uitkomst kan wel gebruikt worden om inzicht te geven in â&#x20AC;&#x153;generatie verschuivingenâ&#x20AC;? ten gevolg van beleidsaanpassingen. HBT geeft geen inzicht in generatie evenwichtigheid, dat hangt af van in het verleden ingelegde premies vs. in de toekomst te verkrijgen aanspraken Hier heb je hele goede, communicatieve actuarissen voor nodig om dit aan de bestuurders uit te leggen.
23
Nederland - Kern themaâ&#x20AC;&#x2122;s pensioendialoog
Bron: SZW 24
Solidariteit Herverdeling Welke herverdeling is wenselijk binnen collectieve pensioenen? Geen, herverdeling is een taak van de overheid Alleen Langleven Discretionaire herverdeling bij onvoorziene omstandigheden Open spreiding en buffers zijn toegestaan Niet-actuariĂŤle premies vanwege risicodeling met toekomstige opbouw (doorsneepremie)
Mogen in de collectieve pensioenen risicoâ&#x20AC;&#x2122;s verhandeld worden die niet op de markt verhandeld worden?
Afweging Moeilijke collectieve besluitvorming vs. Verzachten marktfalen (subjectieve waardering, intergenerationele solidariteit, verzekeren van niet in de marktverzekerbare risicoâ&#x20AC;&#x2122;s)
25
Collectiviteit Wat wil je collectief doen: beleggen, uitvoeren, verzekeren,.. Met wie wil je in een collectief. Zijn huidige solidariteitskringen (lees pensioenfondsen) nog logisch? Handhaven huidige fondsen? Moeten we naar 1 algemeen pensioenfonds? Andere collectieven? Of volledig naar individuele pensioenopbouw? Keuze vrijheid t.a.v. welk collectief?
26
Katoco analyses (“DC haakje”) Onderzoek naar mogelijkheid om in DC contracten na pensioenleeftijd beleggingsrisico te nemen om daarmee een beter pensioenresultaat te verkrijgen, tegen acceptabele risico’s
Voorwaarde: geen ex ante herverdeling (gesloten contracten dus) Verdeling vermogen Doorbeleggen na pensioendatum 100%
Vastrentende waarden
80% 60% 40% 20%
aandelen
0%
25 30 35 40 45 50 55 Geanalyseerde componenten Na pensioenleeftijd beleggingsrisico nemen Spreiden van marktschokken Inkoop in een collectief (direct, geleidelijk, op plt)
60
65
70
75
80
85
27
Katoco analyses
Gedurende uitkeringsperiode Mediaan pensioenresultaat Kans op nominaal korten Gemiddelde korting indien korting Kans indexatie < prijsinflatie
87% 70%
92% 31% 2.7% 51%
95% 9% 0.8% 47%
Doorbeleggen na pensioen en het spreiden van marktschokken leidt tot een hoger pensioen tegen acceptabele risico’s Merk op: een marktconforme assetmix (50% zw/ 50% vrw) leidt tot een aanzienlijk hoger pensioenresultaat (+/- 120%) dan “bestaande DC” staffels. Dit pensioen resultaat is in individueel DC ook haalbaar => afbouw naar hogere exposure risicovolle assets
28
Analyses Netspar (CPB, SZW, DNB, AFM, APG, PGGM, Cardano, Ortec,..)
Een collectief contract kan (mbt financiële verzekerbare risico’s) Bij een gesloten spreidingsmechanisme geen welvaartswinst toevoegen. Bij een open spreidingsmechanisme (+buffers) wel welvaartswinst toevoegen De hoogte van deze welvaartswinst hangt af van de lengte waarover gespreid wordt ( keerzijde: discontinuiteitsrisico’s en politieke risico’s.)
In een collectief is welvaartswinst te boeken ten opzichte van individuele pensioencontracten door het (intergenerationeel) verhandelen van niet op financiële markten verhandelbaar risico’s binnen een pensioenfonds (b.v. inflatierisico en langlevenrisico )
Een individueel pensioencontract kan beter maatwerk bieden in de toedeling van financiële risico’s dan mogelijk is in collectieve contracten. 29
Disconteringsvoet De disconteringscurve voor de waardering van pensioenverplichtingen is niet gelijk aan de marktcurve. Voor langere looptijden wordt een Ultimate Forward Rate toegepast, die de curve richting een waarde van 4,2% beweegt. Rentecurve per 31-12-2014 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% marktrente
1.5%
UFR-rente 1.0% 0.5% 0.0% 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Looptijd
30
Marktrente vs. UFR â&#x20AC;&#x201C; basis scenario Het verschil in rentegevoeligheid per looptijd tussen beleggingen (swaps voor RA) en verplichtingen veroorzaakt dekkingsgraadvolatiliteit/ balansrisico Rentegevoeligheid VPV: Swap vs UFR 20,000 18,000
Duration VPV Marktrente: 30 UFR: 23
DV01 VPV per bucket
16,000 14,000 12,000 10,000
Swap
8,000
UFR
6,000 4,000 2,000 0 5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
Buckets
Ratio DV01 Swap vs UFR per bucket 5 1.00 10 1.00 15 1.00 20 3.20 25 2.02 30 0.70 35 0.34 40 0.15 45 0.09 50 0.05 55 0.02 60 0.01 65 70 75 -
De UFR rentegevoeligheid is afhankelijk van de hoogte en vorm van de marktrente (swapcurve) waarop de UFR is gebaseerd 31
Wie wordt de winnende actuaris? Iemand met verstand van zijn vak, die lol in zijn vak heeft, en het ook uit wil dragen. Kijkt ook naar de (culturele) achtergrond.
Dat gaat steeds internationaler, ik denk dat de grenzen vervagen. Enerzijds door convergentie van het systeem.
Ik moet nog zien of ik mijn pensioen haal in de pensioen sector. Net als alle andere vakgebieden zullen er voortdurend innovaties zijn, en hoe gaat het verder met de financiĂŤle sector
Doe je dit nog wel in je huidige context (pensioen, leven, schade) of wordt het nog meer risicomanagement (CERA) of nog weer andere vakgebieden (Infrastructuur, Communicatie, Big data, â&#x20AC;Ś)
We gaan het zien, te beginnen met vandaag! En let op: aan het einde van de dag gaan we al leveren! 32
Contact
The Netherlands, Rotterdam
Boompjes 40, 3011 XB Rotterdam P.O. Box 4074, 3006 AB Rotterdam Tel: +31 (0)10 700 50 00 Fax: +31 (0)10 700 50 01 E-mail: info@ortec-finance.com Web: www.ortec-finance.com
Drs. Martijn Vos, RBA
Partner & Managing Director Pensioen Risk Management
(010) 700 56 19 Martijn.vos@ortec-finance.com
The Netherlands, Amsterdam
Barajasweg 10, 1043 CP Amsterdam Tel: +31 (0)20 700 97 00 Fax: +31 (0)20 700 97 01 E-mail: info@ortec-finance.com Web: www.ortec-finance.com
United Kingdom, London
23 Austin Friars, London EC2N 2QP Tel: +44 (0)20 3178 39 13 Fax: +44 (0)20 3178 61 64 E-mail: info@ortec-finance.com Web: www.ortec-finance.co.uk
Switzerland, Pf채ffikon
Poststrasse 4, 8808 Pf채ffikon SZ Tel: +41 (0)55 410 38 38 Fax: +41 (0)55 410 80 36 E-mail: info@ortec-finance.com Web: www.ortec-finance.ch
33
Disclaimer The information contained in this communication is confidential and may be legally privileged. It is intended solely for the use of the individual recipient. If you are not the intended recipient you are hereby notified that any disclosure, copying, distribution or taking any action in reliance on the contents of this information is strictly prohibited and may be unlawful. Ortec Finance is neither liable for the proper and complete transmission of the information contained in this communication nor for any delay in its receipt. The information in this communication is not intended as a recommendation or as an offer unless it is explicitly mentioned as such. No rights can be derived from this message. This communication is from Ortec Finance, a company registered in Rotterdam, The Netherlands under company number 24421148 with registered office at Boompjes 40, 3011 XB Rotterdam, The Netherlands. All our services and activities are governed by our general terms and conditions which may be consulted on www.ortec-finance.com and shall be forwarded free of charge upon request.
34