z
Pensioen ekerheid Ex Post of Ex Ante?
Jos Berkemeijer AAG 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
SymetricsŠ2015
1
Agenda Stellingen 1. Pensioenzekerheid bestaat niet 2. Langetermijn Prognosemodellen zijn een Fata Morgana 3. Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer
4. We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’ 5. Huidig pensioen is niet meer uit te leggen
6. Oplossing = Verplicht Individuele Pensioenrekening Solidair
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
2
Stelling 1 Pensioenzekerheid bestaat niet
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
SymetricsŠ2015
3
Stelling 1 Pensioenzekerheid bestaat niet
•
‘MijnPensioen’ = € 50.000
•
Leeftijd 60 jaar
•
Wat is ‘MijnPensioen’ over 15 jaar?
Afwegingen
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
•
Toezichtraamwerk
•
Lage rente
•
EIOPA
•
Inflatie
•
………
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
4
Stelling 2 Langetermijn Prognosemodellen zijn een Fata Morgana
De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..
Is de haalbaarheidstoets ‘haalbaar’? 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
5
Stelling 2 Langetermijn Prognosemodellen zijn een Fata Morgana
De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..
60 jaar vooruit: Wie durft? 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
6
Stelling 2 Langetermijn Prognosemodellen zijn een Fata Morgana
Advies Commissie Parameters
De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
7
Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer
De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..
Voldoen modellen aan de nieuwe economische realiteit? 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
8
Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer
De ‘Haalbaarheidstoets’: 60 jaar vooruit plannen…..
Voldoen modellen aan de nieuwe economische realiteit? 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
9
Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer • We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the range of thousand • A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
• Non-normal distributions occur more frequently
Guus Boender 1955 - 2014
• The probability tail is thicker • We need more data • Never consider models as absolute truth
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
10
Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer
Risk = σ X~
2 N(μ,σ )
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
11
Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Pension Investment Model Development Tot 2007 • ‘Assets Only’ • Verplichtingen worden gewaardeerd op vaste disconteringsvoet van 4%
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
12
Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Pension Investment Model Development Tot 2007 • ‘Assets Only’ • Verplichtingen worden gewaardeerd op vaste disconteringsvoet van 4% Vanaf 2007 • Asset Liability Management • Verplichtingen waarderen o.b.v. RTS en UFR
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
13
Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Pension Investment Model Development Tot 2007 • ‘Assets Only’ • Verplichtingen worden gewaardeerd op vaste disconteringsvoet van 4% Vanaf 2007 • Asset Liability Management • Verplichtingen waarderen o.b.v. RTS en (later) UFR Vanaf 2015?
• Behavioral 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
14
Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Waarom ‘Behavioral’ modellen (gedragsmodellen) ? Markt komt niet alleen tot stand o.b.v. vraag en aanbod Centrale Banken oefen actief invloed uit op de markt Voorbeelden: rentebeleid, kwantitatieve verruiming,…. Regelgeving van toezichthouders heeft markteffecten Voorbeelden: FTK (Financiel Toetsingskader) EMIR (European Market Infrastructure Regulation) IORP II (Institutions for Occupational Retirement Provision ) Consumenten en professionele marktpartijen reageren niet rationeel (naïef, trendvolgend, herding,…)
Geen enkel model helpt bij een lange termijn prognose? Behavior modellen bieden meer inzicht in de nabije toekomst? 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
15
Stelling 3 Modellen zonder gedragseffecten voldoen niet meer Hoe herken je een gedragsmodel?
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Zoek de verschillen‌.
Presentatie Jos Berkemeijer
---
SymetricsŠ2015
16
Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’
Kunnen we eigenlijk wel risico’s inschatten
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
17
Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’ Kunnen we eigenlijk wel risico’s inschatten?
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Zijn we echt goed in risicomanagement?
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
18
Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’
Vertrouwen ≠ Ex Ante Zekerheid
Vertrouwen = Ex Post Zekerheid 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
19
Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’
Vertrouwen = F(Transparantie, Opleidingsniveau)
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
20
Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’
Conclusie? Over de nabije toekomst kun je onder strikte voorwaarden wetenschappelijk en
gedragsmatig onderbouwd wat zinnigs zeggen, maar over de verre toekomst, vele tientallen jaren vooruit, kan niemand wetenschappelijk noch gedragsmatig iets relevants beweren dat steek houdt.
Doe dat dan ook niet ! 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
21
Stelling 4 We (actuarissen & econometristen) zijn goed in ‘schatten’ Gevolg
Wie snapt dit?
Niet IF[rendement ~ N(μ=3%, σ = 4%)] THEN [P[Pensioen>1000] = 50%, P[Pensioen<500] = 5% ]
Maar IF[rendement=3%] THEN [Pensioen = 1000] IF[rendement=1%] THEN [Pensioen = 500]
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
22
Stelling 5 Huidig pensioen is niet meer uit te leggen
Indexatielabel
2007 4 maart 2015 (c)
2009 Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
2013 SymetricsŠ2015
23
Stelling 5 Huidig pensioen is niet meer uit te leggen • Wet Pensioencommunicatie - Pensioenprognose: verwacht, pessimistisch, optimistisch….@#%#@? - Kan tenminste 75% van de deelnemers vertellen hoe hoog zijn pensioen is?
Nobody Knows • Wet Optimalisering wettelijk kader voor premieovereenkomsten Is er ook maar iemand die mij binnen een uur kan uitleggen wat er nu eigenlijk gebeurt met mijn pensioen als ik mijn pensioen 10 jaar van te voren fasegewijs ga inkopen, terwijl ondertussen mijn oude pensioenopbouw doorgaat, mijn pensioenen AOW-datum verschuift, de rente- en rendementen jaarlijks variëren, er ook nog jaarlijks pensioenkortingen, -opslagen en gedeeltelijke indexaties plaatsvinden en ik ook nog eens gedurende die 10 jaar bij verschillende werkgevers in dienst treedt.
KANSLOOS 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
24
Stelling 5 Huidig pensioen is niet meer uit te leggen
Conclusies I Zelfs experts hebben moeite het te volgen? DC, IDC, CDC, API, Multi OPF, APF, DB, ….
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
25
Stelling 5 Huidig pensioen is niet meer uit te leggen
Conclusies II
KEEP IT SIMPLE Einstein: Everything should be Made as simple as possible, but not simpler
4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
SymetricsŠ2015
26
Stelling 6 Oplossing = Verplicht Individuele Pensioenrekening Solidair Piet 67 jaar gaat binnenkort met pensioen, Pensioen € 50.000 p/j, Piet mag kiezen (!) A.
Piet blijft in huidig pensioentoezichtkader met (schijn)zekerheid Verwacht reëel pensioen van Piet over 10 à 15 jaar: € 25.000
B.
Piet krijgt de contante waarde van zijn pensioenverplichtingen op zijn persoonlijke pensioenrekening gestort: € 600.000 = 12 * 50.000 1.
Er is geen zekerheid meer, maar wel beleggings- en langleven-solidariteit
2.
Ex Post Langleven solidariteit Jaarlijks wordt het pensioenrekeningsaldo van Piets overleden collega’s in het pensioenfonds actuarieel juist verdeeld over de overlevenden.
3.
Ex Post Beleggingssolidariteit Het totaal van alle pensioenrekeningen van het pensioenfonds wordt collectief belegd. De opbrengsten worden naar rato van de pensioenrekeningen verdeeld onder de deelnemers op basis van het gemiddelde rendement van het fonds. Minder streng FTK, beter rendement!
4.
Jaarlijks mag Piet binnen grenzen zelf bepalen hoeveel ouderdomspensioen hij opneemt.
5.
De premies die Piet en zijn werkgever voor zijn ouderdomspensioen betalen, worden onder aftrek van kosten volledig op zijn persoonlijke pensioenrekening bijgeschreven
Wat zal Piet kiezen? 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
27
Stelling 6 Oplossing = Verplicht Individuele Pensioenrekening Solidair Verplicht Individuele Pensioenrekening Solidair (VIPS) Geen generatievraagstukken meer Geen verkeerde verwachtingen meer Geen kortingen meer
Geen ingewikkelde communicatie meer Geen (inhaal) indexatieproblematiek meer Geen discussie meer over de premie (kostendekkend, holidays, demping, doorsnee) Geen ingewikkeld FTK meer
Minder kosten, meer transparantie, betere communicatie We kunnen weer gewoon aan het werk…. 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
Symetrics©2015
28
Conclusie
The Pension Elephant is right before you !!! 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
SymetricsŠ2015
29
Grenzen vervagen, Zekerheid ook !
Jos Berkemeijer AAG +31 646 12 06 60 4 maart 2015 (c)
Actuariaatcongres ----
Presentatie Jos Berkemeijer
---
SymetricsŠ2015
30