Bezin in Zuid-Limburg Onthaasten tussen de Zuid-Limburgse heuvels
visitzuidlimburg.nl/bezin #visitzuidlimburg
Als je ergens écht de tijd voor jezelf kunt nemen, dan is dat in Zuid-Limburg. Te midden van de indrukwekkende natuur heb je alle ruimte om te onthaasten. Het religieuze erfgoed laat niets te wensen over als het gaat om spiritualiteit en biedt een fijne ontsnapping aan de dagelijkse sleur.
2
#visitzuidlimburg
Onthaasten in ZuidLimburg Een groot deel van de Zuid-Limburgse
Deze brochure helpt je bij het beleven
geschiedenis is getekend door religie.
van de religieuze en spirituele kant
Het religieuze verleden heeft zijn sporen
van Zuid-Limburg. Je leest over alle
achtergelaten en leeft op veel plekken
bijzondere plekken, bezienswaardig-
nog steeds. Opgaan in de religieuze
heden en tradities die voortkomen uit
rijkdom van de regio betekent overigens
het religieuze verleden van de regio.
niet stilzitten en achteroverleunen,
En vindt wandel- en fietsroutes waarmee
maar bewust genieten en rust toelaten.
je tot bezinning kunt komen. Daarnaast
Sluit jezelf even af van de alledaagse
kun je je gedachten de vrije loop laten
drukte en vind je weg door het land-
op de belevingspagina’s achterin dit
schap, langs alle religieuze parels, op
boekje.
weg naar je eigen zingeving.
3
Pelgrimeren in Limburg
Voor een goede pelgrimstocht
NEDERLAND
hoef je helemaal niet ver te zoeken.
Steyl
Sterker nog: je hoeft er niet eens het land voor uit! Ook in Zuid-Limburg
Weert
kun je zingeving opzoeken tijdens een
Roermond
pelgrimage. Wandel bijvoorbeeld het Jacobspad, het deel van de Camino de Santiago dat door Zuid-Limburg loopt. Begin bij startpunt De Roosterhoeve in Roosteren en ga via de Passtraat
Maaseik BELGIË
Sittard
Genk
DUITSLAND
richting de Drs J. Lebenstraat. Vanaf daar wijzen de blauwe bordjes
Meerssen
met de Jacobsschelp je de weg. Maastricht
⟶ visitzuidlimburg.nl/jacobspad
Gulpen Eijsden
Aken
4
#visitzuidlimburg
Een echt pelgrimsonderkomen Loop je het Jacobspad door
The Camino provides…
Zuid-Limburg? Met een geldig
In het begin maken veel pelgrims
nachtje verblijven in de refugio
zich zorgen over hun tocht. Tijdens
van Houthem.
pelgrimspaspoort kun je een
de route leer je dat de Camino je alles brengt wat je nodig hebt: the Camino provides.
Buen Camino!
Pleisterplaats voor de ziel Als je ergens zingeving kunt vinden, dan
Herken je een andere pelgrim,
is het bij Klooster Wittem. Al eeuwen-
bijvoorbeeld aan de Jacobsschelp
lang is dit bedevaartsoord tussen de
die aan zijn/haar tas bungelt, zeg je
glooiende heuvels een baken van rust.
“Buen Camino!” Zo wens je elkaar
Klooster Wittem is tevens de start-
een fijne tocht.
locatie van één van de camini's
Even bikkelen Volgens veel wandelaars heeft de Camino verschillende fases. Je leert pijn en emotie kennen, maar ervaart uiteindelijk ook spiritualiteit en bezinning.
(zie p. 7).
❝ De pelgrimstocht naar Santiago de Compostela is iets dat je roept. Je voelt het alleen als je echt naar je hart luistert, daar waar alles klopt. ❞ Jenneke van Genechten
5
Een kleine bedevaart
Korte pelgrimswandelingen Wil je de ervaring van de Camino voelen, maar is het hele Jacobspad in Zuid-Limburg net iets te veel van het
Stempelkaart
goede? Gun jezelf dan een momentje
Na elke wandeling kun je, net als een
om stil te staan tijdens een kleine
echte pelgrim, een stempel krijgen.
bedevaart. Je kunt de klassieker naar
Heb je ze alle elf verzameld? Dan kun
Santiago de Compostela namelijk ook
je een presentje op halen bij de Visit
beleven door een van de elf camini’s
Zuid-Limburg Experiences. De stempel-
te wandelen. Deze korte rondwande-
kaart vind je achterin deze brochure.
lingen van 5 tot 15 kilometer zijn elk
Hiernaast vind je een overzicht van de
gekoppeld aan een eigen levensles en
routes en het thema van de routes.
liggen langs de originele Jacobsroute. 6
#visitzuidlimburg
1 → Route van het Anders Zijn → 5,4 km 2 → De Zintuigenroute → 10,8 km
1
3 → De Reuzenroute → 11,4 km
SUSTEREN
4 → De Route van Jezelf Ontmoeten → 9,2 km Jacobspad
5 → De Route van de Overgave → 4,2 km 6 → De Route van Stilte → 4,9 km
2
7 → De Route van de Zuivering → 5,4 km
GELEEN
8 → De Route van de Rijkdom → 9,5 km
10
GENHOUT
9 → De Ademroute → 5,8 km
3
10 → Rondje Creativiteit → 7,9 km 11 → De Route van de Innerlijke Schat → 1,5 km
4
5
MEERSSEN
8
SCHIMMERT
VALKENBURG
BEMELEN
6 WITTEM
Scan de QR-code ⟶
9
Voor de routebeschrijving,
MESCH
stempellocatie en de bij-
7
11
LEMIERS
AACHEN
behorende opdrachten. Of ga naar visitzuidlimburg.nl/ camini
Lang Ro ndsje vuur Be ste me en len
in het Savelsbo de Rijkdom s
Camini: Route van
⟶ 9,5 km Vuursteenwandel Wandelroute in ing in Eijsden-Margraten Eijsden-M argraten
Rondje Bemelen Tip!
visitzuidlimburg.nl #visitzuidlimburg
Eén van de 11 camini’s is Rondje
Adembenemende uitzichten
Bemelen, de Route van de Rijkdom.
Je ziet pas echt hoe mooi Zuid-
geniet je van vergezichten richting
Limburg is, wanneer je de
Maastricht en kun je echt even tot rust
omgeving van boven af bekijkt.
komen. Met de gratis brochure ‘Rondje
Verschillende wandeltochten naar
Bemelen’ kom je extra veel te weten
een van de panoramaplekjes
over de omgeving waarin je wandelt en
belonen je na een stevige klim
de bezienswaardigheden onderweg.
Tijdens deze route van 9,5 kilometer ontdek je het pittoreske Bemelen,
met een adembenemend uitzicht. ⟶ visitzuidlimburg.nl/panorama
7
De religieuze sieraden van Zuid-Limburg
In Zuid-Limburg hoef je
op voor een beetje geluk
maar een korte blik op de
of bekijk deze parels van
omgeving te werpen om het
een afstandje tijdens een
religieus erfgoed te zien.
wandeling door het
Bezoek een van de vele
Heuvelland.
kerken, steek een kaarsje
8
#visitzuidlimburg
Opdracht Kun je de rust echt ervaren?
Subtiele pareltjes in het landschap
Focus in het stiltegebied op de geluiden om je heen en laat de ruis in je hoofd ook direct achter.
Welke route je ook aflegt door het Zuid-Limburgse landschap, je krijgt altijd iets mee van de religieuze oorsprong. Let bijvoorbeeld eens op de vele wegkruisen, die je eigenlijk
De natuur gaat zijn gang
overal ziet. Elk wegkruis heeft zijn
In de aangewezen stiltegebieden
eigen symbool en verhaal.
mogen de natuurgeluiden ongestoord
⟶ visitzuidlimburg.nl/wegkruisen
hun gang gaan en kun je echte stilte
Religie onder de grond Tijdens periodes van onderdrukking gaven priesters hun missen stiekem in de lange gangenstelsels rondom
ervaren. Behoefte aan spiritualiteit in stilte? Zoek een van de stiltegebieden op. ⟶ visitzuidlimburg.nl/stiltegebieden
Valkenburg. Deze mysterieuze ondergrondse kapellen kun je nog steeds bezoeken. 9
Een worst voor Klaartje Beschermheilige Clara van Assisi
Kerken, kloosters en kapellen
staat erom bekend dat zij mensen
De verschillende kerken, kloosters en
‘Klaartje’ bij Klooster Wittem, om
kapellen in Zuid-Limburg zijn de echte
te bidden voor goed weer.
kon behoeden voor slecht weer. Al sinds mensenheugenis brengen gelovigen daarom een worst naar
sieraden van de regio. Je vindt er als je om je heen kijkt al een heleboel, maar deze zeven bijzonderheden in het bolwerk van religieuze pracht en praal mag je eigenlijk niet missen.
Schilderingen van Aad de Haas
De Kluis Zestien kluizenaars woonden in deze kluizenaarswoning met een adembenemend uitzicht op de Sjaasberg.
Na jaren vol tumult staat de Cuniber-
Tip!
tuskerk gelukkig nog steeds overeind. De kruiswegstaties van Aad de Haas maken de kerk nog bijzonderder.
Achter gesloten deuren
Om de hoek: de Aachener Dom
Bij een groot deel van deze locaties
Rijd enkele tientallen kilometers de
QR-code op het gevelbordje en
grens over en je bevindt je zo in Aken, met de monumentale Aachener Dom als blikvanger. 10
#visitzuidlimburg
kun je een kijkje binnen nemen als de deuren gesloten zijn. Scan de bekijk de 360-gradentour of beluister de audiotour.
Abdij Rolduc Dit statige abdijcomplex in Kerkrade
Waar heden en verleden elkaar ontmoeten
is een van de belangrijkste religieuze
Houd je van spiritualiteit en moderne
monumenten van Nederland. Kom tot
kunst? Neem dan zeker een kijkje in de
rust in deze 900 jaar oude abdij en
Catharinakapel in Lemiers: het oudste
haar prachtige groene omgeving.
zaalkerkje van Nederland, met expres-
Het Clemensdomein Niet voor niets uitgeroepen tot meest spirituele plek van Nederland. Wandel
sionistische schilderingen van Hans Truijen.
Sint Gerlachuskerk
door het park, bewonder de Lourdes-
In de kerk gewijd aan de heilige
grot of geniet van een concert of lezing
Gerlachus van Houthem bewonder
in het monumentale kerkje.
je unieke frescoschilderingen en vind je gewijd zand onder de tombe van Sint Gerlach.
11
Bezinnen op de fiets
Route vol Verwondering
Een internationale wonderman
Door de geschiedenis heen speelden
roemde Pater Karel lagen in ons eigen
verschillende wonderen zich af in de
Zuid-Limburg. Deze gewone Limburgse
Grensmaasvallei, van een ontsnapte
jongeman was voor honderden mensen
leeuw tot de helende handen van
een baken van hoop en troost, dankzij
Pater Karel. Ga met de Route vol
zijn luisterend oor en zijn helende
Verwondering op de fiets zelf op zoek
handen. Jaarlijks bezoeken duizenden
naar de wonderen van deze tijd, want
mensen de Pater Karel Kapel in Munster-
ze zijn nooit ver weg. De route bestaat
geleen om een kaarsje op te steken.
uit 2 lussen van 54,5 en 49,5 km. Onderweg kom je langs meer dan 30 verwonderlocaties waar je ook als de deuren gesloten zijn een kijkje binnen kunt nemen met een 360-gradentour of een verdiepende audiotour. ⟶ visitzuidlimburg.nl/ routevolverwondering
De roots van de internationaal be-
Leeuw Azor Het stenen leeuwtje aan de ingang van de Sint Michielskerk in Sittard herinnert ons aan het wonder van leeuw Azor. De leeuw ontsnapte uit het circus, wandelde de kerk binnen en ging liggen aan de voet van het altaar. Het wonderlijke gebeuren is nagebootst in een AR-film ⟶ visitzuidlimburg.nl/azor
12
#visitzuidlimburg
Fietsen langs de Zuid-Limburgse basilieken Basilieken zijn kerken die door de paus vanwege hun bijzondere verleden of functie de eretitel van basiliek hebben
Bloedwonder uit 1222 en het Brandwonder dat zich ruim 200 jaar later afspeelde.
Sittard: door het oog van de naald
gekregen. Zuid-Limburg telt 5 basilie-
In 1866 gebeurde ook hier een wonder.
ken: in Susteren, Sittard, Meerssen en
Een leerlinge van de Ursulinezusters
twee in Maastricht. Met de fietsroutes
slikte een naald in. De dood dreigde,
‘Langs de Zuid-Limburgse basilieken’
maar door het aanbidden van de
ga je op pad langs de basilieken van
O.L.V. van het Heilig Hart hoestte ze
Susteren, Sittard en Meerssen en ander
de naald weer op.
bijzonder religieus erfgoed. ⟶ visitzuidlimburg.nl/basilieken
Meerssen: Van bloed tot brand
Susteren: geheimen in de schatkamers In de schatkamer van deze belangrijke rooms-katholieke basiliek in Susteren
De Basiliek van het Heilige Sacrament
ontdek je alle geheimen over het
te Meerssen staat bekend om het
roemrijke verleden van de kerk. 13
Een bolwerk van cultuur en tradities
Meer weten? ⟶ visitzuidlimburg.nl/ tradities
Zuid-Limburg is extra bijzonder dankzij de cultuur die je in deze vorm nergens anders in Nederland zult vinden.
Alaaf! Alaaf! Alaaf! Carnaval, een eeuwenoude katholieke traditie, is natuurlijk niet weg te denken uit Limburg. Vanaf 11 november
Een feestelijke ommegang Zie je witgele vlaggetjes door een dorp heen hangen? Dan vindt hier een processie plaats: een sierstoet ter ere van het Allerheiligste.
Een boom van voorspoed
kleurt de hele regio al roed, geel en
Jaarlijks wordt er in verschillende dor-
greun. De dagelijkse gang van zaken
pen een mei-den geplant. De inwoners
wordt tijdens de 'Vastelaovend' voor
roepen volgens de oude traditie zo
een aantal dagen aan de kant gescho-
vruchtbaarheid af over het vee en
ven en heel Zuid-Limburg viert feest!
de akkers.
14
#visitzuidlimburg
Wist je dat?
Een springlevend verleden De vele evenementen houden de rijke religieuze historie van de regio nog springlevend.
Veel markten in Zuid-Limburg zijn vernoemd naar heiligen of hebben een religieuze oorsprong. Voorbeelden hiervan zijn de St. Joepmarkt, de Hubertusmarkt en de Paasveemarkt.
Augst Cultuurfestival Vroeger gaven de boeren de laatste roggeoogst aan de kerk, zodat deze kon worden verdeeld onder de armen.
Sint Rosa Festival
Ook vierden ze dan uitgebreid feest:
Speciaal voor Sint Rosa van Lima,
het Augst Cultuurfestival in Berg aan de
beschermheilige van Sittard, organi-
Maas, een 4-daags cultureel feest met
seren de inwoners elk jaar een ponti-
hoogwaardige cultuurparade.
ficale hoogmis, een processie naar de Sint Rosakapel en een groot festijn in de stad.
het oogstdankfeest. Het bekendste is
Kerst in Zuid-Limburg Als er één magische plek is in Neder-
Bronkfeesten
land om tijdens de kerstperiode te
Na de sacramentsprocessie in Eijsden
van de kerstmarkten in de Valken-
vieren de dorpsbewoners uitgebreid
burgse grotten tot het sprookjes-
feest. Deze Bronkfeesten duren twee
achtige Maastricht.
of drie dagen en sieren de straat in
⟶ visitzuidlimburg.nl/agenda
vertoeven, dan is het wel Zuid-Limburg:
hun uitbundigheid. 15
Bezinning met je zintuigen
Op deze belevingspagina’s
Oefenen met luisteren
vind je inspiratie, oefeningen
Je wandelt ongeveer vijf minuten met
en weetjes die je kunt lezen
hoort. Je voetstappen, een vogel die
alle aandacht bij de geluiden die je
en uitproberen tijdens het
zingt, de wind in je oren, je eigen
bewandelen van een van
gedachten voorbijkomen, laat ze dan
ademhaling... Als er in de tussentijd
de camini’s of op een
er gewoon zijn zonder dat je er iets
andere rustgevende plek
gaat je aandacht weer naar geluiden.
in Zuid-Limburg.
mee hoeft te doen. Elke keer opnieuw Ervaar de intensiteit van de verschillende geluiden, het verschil in toonhoogte en ritme. Alsof je ze voor de allereerste keer in je leven hoort.
16
#visitzuidlimburg
Weetje Echt luisteren naar iemand gaat eigenlijk precies zo. Alle aandacht bij de ander. Je bent stil en luistert. Je eigen gedachten en je eigen mening zijn niet belangrijk op dat moment. Alles wat de ander wil, is door jou worden gehoord in alles wat hij of zij wil vertellen.
Denk eens na. Is er iemand naar wie jij beter zou moeten luisteren? Of wil jij juist door iemand gehoord worden? Wat wil je hem of haar vertellen?
Wat gebeurt er in je als er stilte is? Loop eens een van de camini’s in volledige stilte. Observeer wat er gebeurt als er geen gesprekken meer zijn. ❝ Zonder denken vult stilte ruimte ik voel ik ben ❞
17
Wat zie je écht?
Uit je hoofd, in je lijf
Geef eens vijf minuten alle aandacht
Veel in je hoofd vandaag? Dat gebeurt
aan wat je ogen zien. De groene kleur
soms. Zoek een fijn plekje uit om even
van de natuur, een blad aan een struik of
te zitten en hierbij stil te staan. Om rust
boom, een bloem, het pad dat zich voor
te kunnen vinden in je hoofd hoeven de
je uitstrekt en mensen die je onderweg
gedachten niet weg. Heet ze welkom
tegenkomt. Neem waar zonder er iets
en zie ze als een trein die op het perron
van te vinden. Ervaar de intensiteit in de
aankomt. Elke coupé gevuld met een
kleur, de omvang en de vorm van iets of
gedachte. De deuren openen bij aan-
hoe het beweegt. Zo neem je alles wat
komst en jij blijft op het perron staan.
je ziet intens en volledig in het moment
Je stapt niet in maar laat de trein weer
waar. Bekijk de wereld als door de ogen
vertrekken. Zo zie je je gedachten
van een kind.
steeds weer verder van je weg gaan.
Vereeuwigen Wijd een van je camini’s aan het zoeken van het mooiste blad dat je kunt vinden en plak het in dit boekje. Bladeren staan symbool voor loslaten: de boom heeft immers het blad losgelaten. Wat wil dit blad jou vertellen?
En hoe voel je je daarbij? Ook het voelen is interessant als meditatieve oefening tijdens je wandeling. Je voetstappen, de manier waarop je voeten de grond raken, de spieren in je lichaam die je voelt tijdens het lopen, de wind die langs je huid strijkt, de temperatuur van de lucht om je heen, de stof van je kleding die je huid raakt, je ademhaling die je longen doet intrekken en uitzetten. Ook hier weer: voel zonder er iets van te vinden. Als je dit een tijdje doet, zul je merken dat je gedachten steeds verder weg lijken te zijn. 18
#visitzuidlimburg
Welke signalen geeft jouw lichaam je?
Weetje Door zo met aandacht te voelen, leer je ook je lichaam beter kennen. Hoe het voelt als het vermoeid is, hoe het voelt als er veel of weinig energie is. Je pikt de signalen van je lichaam zo sneller op.
❝ Mindfulness gaat niet over streven naar in balans zijn maar over acceptatie dat je niet altijd in balans bent ❞ Ireen Bisschops
Count your blessings Het ervaren van dankbaarheid zorgt ervoor dat je op dat moment geen negatieve gedachten kunt hebben. Het is dus heel goed voor je om dankbaarheden uit te spreken! Waar ben jij dankbaar voor vandaag?
19
In spirituele sferen
Zoek je nog meer spiritualiteit? Bezoek dan ook deze bijzondere plekken.
Een eeuwige herinnering Wil je een stukje van je spirituele ervaring in Zuid-Limburg mee naar huis
Een buitengewone abdij Abdij Lilbosch in Echt is tot op de dag van vandaag een buitengewone abdij, onder andere dankzij de scharrelende Livar kloostervarkens.
Met je neus in de boeken
nemen? Op de gigantische Relimarkt
De kloosterbibliotheek en bijbeho-
in Hoensbroek kun je terecht voor
rende boekwinkel in Wittem zijn niet
kerk- en kloosterkunst in alle soorten
alleen een lust voor het oog, maar ook
en maten.
een ware hemel voor liefhebbers van
Onmisbaar bedevaartsoord De echte Lourdesgrot staat dan mis-
spirituele en religieuze boeken.
Omgeven door kerkbeelden
schien in Frankrijk, maar deze waar-
Houd je van spiritualiteit, dan zal Muse-
heidsgetrouwe kopie in Valkenburg,
um Vaals ongetwijfeld een bijzondere
uitgehouwen in de mergelwand, doet er
indruk op je achterlaten. In het voor-
niet voor onder. Al een eeuw bezoeken
malige klooster word je omringd door
mensen de grot voor rust en bezinning.
ruim 200 kerkbeelden, klein en groot.
20
#visitzuidlimburg
Helemaal onthaasten Op zoek naar totale ontspanning? Er is haast geen betere plek dan ZuidLimburg. Hier strekt het glooiende landschap eindeloos ver, lijkt de tijd ietsjes langzamer te gaan, hebben mensen nog tijd en aandacht voor elkaar en ontdek je als nergens anders wat écht genieten is.
Wellness De mogelijkheden om te onthaasten in deze regio zijn eindeloos. Kies je voor een saunabezoek, een massage of een bad in ’40.000 jaar jong’ water? Doet een frisse neus jou beter, dan ga je bijvoorbeeld op pad voor een boswandeling met een kudde alpaca’s,
Digital detox
ezels of pony’s. Ook kun je kiezen voor
Wil je ontsnappen aan de prikkels van
zo uitgebreid als jij het zelf wilt maken.
het online leven? De Zuid-Limburgse
Of ontdek de ontspannende en ont-
grotten zijn niet alleen bijzonder mooi,
haastende werking van kruiden tijdens
maar ook de perfecte plek voor een
een kruidenworkshop of -wandeling.
digital detox: ondergronds heb je geen
⟶ visitzuidlimburg.nl/wellness
een lesje yoga of een meditatiecursus,
streepje bereik en kun je helemaal tot jezelf komen. ⟶ visitzuidlimburg.nl/grotten 21
Op Zuid-Limburg raak je nooit uitgekeken
Hier kun je ons vinden ⟶ visitzuidlimburg.shop Dat ontdek je bij de winkels van Visit Zuid-Limburg. In de Experiences leer
Visit Zuid-Limburg
je op een interactieve manier meer
Postbus 820 • 6300 AV Valkenburg a/d Geul
over de rijke historie van de regio en
0900 - 555 9798 (€1,- p.g.)
ontrafel je insidertips. Ook vind je er een breed aanbod aan streekproducten, souvenirs en tickets voor de vele evenementen in de regio. Shop Gulpen, Dorpsstraat 27 Experience Heerlen, Spoorplein 40 Experience Sittard, Rosmolenstraat 2 Experience Valkenburg, Th. Dorrenplein 5
visitzuidlimburg.nl • info@visitzuidlimburg.nl © Visit Zuid-Limburg 2023. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Visit Zuid-Limburg. Samenstelling en teksten: Lettergeniek - creatieve tekstprodukties, Fedra coaching & training en Visit Zuid-Limburg. Fotografie: Eleven Media, Remo Jacobs, Chiara Willekes, Fons Verhoeve, 88things, Archief Visit Zuid-Limburg Vormgeving: Het Vormlab, concept - ontwerp communicatie Drukwerk: Drukkerij Comar BV
22
#visitzuidlimburg
Kijk op visitzuidlimburg.nl/camini
Verzamel de Camini’s
voor alle stempellocaties
Waan jezelf een echte pelgrim en verzamel de korte Camini’s: voor elke Camini in Zuid-Limburg is één stempel te verkrijgen, die je op dit stempelblad kunt laten verzilveren.
Verzamel ze alle 11 ⟶
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11 23
Deel jouw geluksmoment in Zuid-Limburg met #visitzuidlimburg
Volg ons op Facebook & Instagram @visitzuidlimburg