INLEIDING

Verkenning van het westelijk deel van Noord-Brabant

We brengen in dit deel van Noord-Brabant een flinke brok cultuur maar hebben ook oog voor de mooiste natuur. Die vinden we zeker terug in de Biesbosch, een nationaal park met eilandjes en veel groen. Je kan er eindeloos genieten: wandelend, fietsend of varend.

De Sint-Pietersbasiliek zien in … Oudenbosch? Dit plaatsje heeft een kopie staan, al is deze 16 keer kleiner dan die van Rome. Als je binnen bent, geloof je je eigen ogen nauwelijks. Gezellige stadjes als Breda en Bergen-op-Zoom verkennen we met een compleet uitgewerkte stadswandeling met daarin de belangrijkste bezienswaardigheden.

We treden ook in de voetsporen van Vincent Van Gogh, één der meest beroemde Nederlandse schilders. Dat doen we in Zundert en bezoeken er het Van Goghhuis (museum). In Etten-Leur staat de Van Goghkerk. In een Hervormde kerk loopt een permanente expositie over het verblijf van Vincent Van Gogh bij zijn terugkeer na omzwervingen in Europa.

Verkenning van het oostelijk deel van Noord-Brabant

Ga je mee om te ontdekken hoe mooi groen het oostelijke deel van de provincie Noord-Brabant wel is? Vergeet dus je wandelschoenen niet en neem ook je fiets mee. Natuurbeleving én gezonde beweging mooi gecombineerd. De Brabantse Natuurpoorten zijn toegangspoorten tot prachtige natuurplekjes. Nog méér natuur beleef je in het Nationaal Park De Groote Peel.

We nemen je ook mee naar vestingstadjes zoals Heusden en Woudrichem. Steden van een ander allooi vinden we in Helmond en ’s Hertogenbosch. We vonden ze interessant genoeg om er een stadswandeling uit te tekenen met de highlights. Ook in het oostelijke deel is er aandacht voor Vincent Van Gogh. Je moet in Nuenen zeker het Vincentre museum bezoeken.

In de buurt van Eindhoven ligt Oirschot, een charmant dorp met tal van historische overblijfselen, een gezellig marktplein, leuke shops en een lokale brouwerij waar je lekker kan proeven. Als je Oirschot hebt gezien, kan je de omliggende rustgevende natuurgebieden ook nog verkennen.

NOORD-BRABANT WESTELIJK DEEL

Levendige stadjes, Van Gogh en mini St-Pieters uit Rome

Om Noord-Brabant goed te leren kennen, stellen we de provincie voor in twee delen. In dit westelijk deel brengen we onder meer de steden Breda en Bergen-op-Zoom onder de aandacht.

Twee levendige, oergezellige Noord-Brabantse trekpleisters waar je gerust in enkele uren op een aangename manier de stad leert kennen. We laten je de meest populaire bezienswaardigheden ontdekken, maar ook de intieme, ‘stille’ plekjes. Je kan een museum meepikken, shoppen in de betere winkelstraten en shoppingcentra.

Vincent Van Gogh was een Noord-Brabander, heeft er gewoond en gewerkt en keerde er af en toe terug na zijn bekende omzwervingen. We brengen Van Gogh als een rode draad doorheen deze autoroute in het westelijke deel van Noord-Brabant.

In Etten-Leur heb je de Van Goghkerk. Je kan naar Zundert waar zijn geboortehuis omgevormd is tot een museum. Proefde je al de Zundert trappist? Combineer het met Van Gogh en je ervaart een unieke beleving in Zundert

Weetje Noord-Brabant en niet Brabant?

Heel simpel, omdat er ook een Zuid-Brabant heeft bestaan. Eigenlijk is het Belgische Brabant het vroegere Zuid-Brabant waarvan Leuven de hoofdstad was. De stad Antwerpen viel dus in die tijd onder Brabant.

Stel, je wil ooit wel eens de Sint-Pietersbasiliek in Rome zien maar voorlopig lukt dat niet. Ben je dan tevreden met een kopie voorlopig? In het plaatsje Oudenbosch staat een basiliek die, vanaf je er een voet binnensteekt, je met totale verstomming zal slaan. Zó goed lijkt die op zijn grote broer in Rome.

Zullen we dan ook nog de natuur instappen in Noord-Brabant? De Biesbosch is een Nationaal Park ontstaan door indijking. Nu vind je er een prachtige natuur, rustgevende wandelpaden, liggen er eilandjes, kan je zelf elektrisch varen of mee met een fluisterboot. Of je bezoekt er een buitenmuseum en bezoekerscentra.

Van Gogh in Noord-Brabant

Vincent Van Gogh heeft veel te maken met NoordBrabant. Geboren in Zundert en er een deel van zijn jeugd doorgebracht, in Tilburg ging hij tekenlessen volgen.

De familie Van Gogh verhuisde naar het toenmalige Etten. Vincent woonde niet meer in bij zijn ouders, maar kwam er na omzwervingen op 28-jarige leeftijd voor een korte, maar voor zijn verdere beroepsleven bepalende passage, terug.

Nuenen kreeg de Van Goghs als inwoners tussen 1882 en 1885. Het museum aldaar gaat uitgebreid in op dit verblijf.

In ’s Hertogenbosch kan je originele schilderijen van Van Gogh zien in het Noordbrabants Museum. Het is dus ook logisch dat je in deze reisgids Noord-Brabant zal lezen over en kijken naar tastbare getuigen van het roemruchte leven van de ontegensprekelijk boeiende schilder die Vincent Van Gogh was.

Een zeer aan te bevelen website over Van Gogh is deze: www.vangoghbrabant.com

Afbeelding Van Gogh: Natata / Shutterstock.com

BERGEN-OP-ZOOM

Bergen-op-Zoom is één van de oudste steden van Nederland. Het draagt al een geschiedenis van ruim 800 jaar met zich mee als handelsstad, als garnizoensstad en nu als één van de meest gezellige steden in Nederland.

Er is dan ook heel wat van die geschiedenis te ontwaren op vele plekjes in de binnenstad. Dat historisch erfgoed en moderne architectuur goed samengaan, is in Bergen-op-Zoom mooi te zien. De smalle steegjes, de pleintjes met de leuke terrassen, de leuke winkeltjes, … het doet eigenlijk wat Vlaams aan.

Nogal logisch dus dat veel Vlamingen de weg naar hier vinden. Niet alleen toeristisch is de stad erg in trek geworden. Ook economisch heeft het zich een plaats weten te bemachtigen zeker na de aanleg van het Schelde-Rijnkanaal midden de vorige eeuw. Op nauwelijks een halfuurtje van Antwerpen, ligt Bergen-op-Zoom ideaal gelegen voor een uitstapje.

Parkeren

Er zijn verschillende parkings, allemaal betalend. Voor info kijk op www.parkerenbergenopzoom.nl

Stadswandeling in Bergen-op-Zoom

• Afstand: 2,8 km

• Beginpuntpunt: Grote Markt

• Eindpunt: Grote Markt

Grote Markt: stadhuis en Sint-Gertrudiskerk

De Grote Markt van Bergen-op-Zoom zou zomaar ergens in een Belgische stad met aanzien kunnen liggen. Een grote kerk, statige herenhuizen en talrijke terrasjes. Het stadhuis bestaat uit 3 panden met een in 1611 gerenoveerde voorgevel. Zie je de spreuk ‘Mille Periculis Supersum’? Het betekent: ‘duizend gevaren kom ik te boven’ en verwijst naar het verzet van de stad tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Te bezichtigen in de namiddag van dinsdag tot en met zondag. Wie zich afvraagt wie de grote mijnheer voor het stadhuis is. Het is Willem Asselbergs, een dichter en hoogleraar, in Bergen-op-Zoom geboren in 1903.

Er heeft in 1397 een grote brand gewoed in de stad. Het stadhuis, de Sint-Gertrudiskerk en wat nu het hotel De Draak is, bleven wonderwel van de vlammen gespaard. De Draak is wellicht de oudste herberg van Nederland. Wie lang genoeg op de Grote Markt vertoeft zal elk kwartiertje een deuntje horen van de beiaard.

De Sint-Gertrudiskerk is al een oude kranige tante, genoemd naar de patroonheilige van de stad. Ze is uit de 15de eeuw maar werd diverse keren verbouwd. Godsdienstoorlog, stormen, verwoestingen en een brand op 10 april 1972 hebben de kerk meermaals beschadigd. Mis binnen de 17de-eeuwse biechtstoelen met Mechels houtsnijwerk niet en de monumentale orgels. Wie wil kan klimmen naar de top van de toren, de Peperbus genoemd. Zie je de gelijkenis? Heel leuk is het uitzicht van de Peperbus tijdens Vastenavond, want dan wordt de toren frivool in een kleedje gestoken en krijgt de bovenbouw een leuk ‘gezicht’. Toegang via de Kerkstraat, betalend zowel kerk als de toren. Van mei tot oktober, dinsdag t/m zondag 13.00-16.30u.

Stadsschouwburg De Maagd: Tot 1990 was dit een rooms-katholieke kerk getooid in een strakke neoclassicisme stijl.

De wandeling beginnen we op de Grote Markt. Neem eens de tijd om rondom te kijken. Je ziet behalve het stadhuis en de Peperbus (kerktoren van de Sint-Gertrudiskerk) nog tal van fraaie herenhuizen, grote terrassen en De Maagd wat vroeger een kerk was.

• We houden de Sint-Gertrudiskerk in de rug, kijken recht vooruit naar het stadhuis en nemen de linkse straat van het stadhuis, de Fortuinstraat. Vergeet niet naar boven te kijken want anders zie je niet dat alle huizen een naam hebben. Iets wat je nog veel zal terugzien tijdens deze wandeling door Bergen-op-Zoom.

• Op het eerste kruispunt sla je links af in de Lievevrouwestraat. Helemaal achterin zie je een monumentale stadspoort. Daar stappen we nu heen.

Kijk in deze straat eens bij de huizen naar de eerste verdieping. Daar zie je soms een bordje hangen ‘stadsherstel’. Na de restauratie van het Markiezenhof werden oude waardevolle panden opgekocht door een organisatie, gerestaureerd en terug verkocht. Dat gebeurde met zo’n honderd huizen. De werkloosheid was groot en de restauratie van het Markiezenhof (23 jaar) en die honderd huizen brachten veel werk.

Ondergrondse tip: ‘De Grebbe’. Op weg naar de Gevangenpoort stap je zonder het te weten over een zeer oud rioleringsstelsel. De stadsriool De Grebbe is al aangelegd in de 13de eeuw en werd recent gerestaureerd. Een deel van die meer dan 700 meter lange riool is toegankelijk voor een bezoek met gids. Je bezoek kan je reserveren in het kantoor van de VVV. Neem wel een warme trui mee want de temperatuur is er nooit hoger dan 13°C.

• Ben je bij de stadspoort, ga er dan onderdoor, dwars de rijweg en stap rechtdoor in de Rijkebuurtstraat tot bij een bovengrondse parking. Punt 2 op de kaart.

Gevangenpoort of Lievevrouwepoort

Het is het oudste monument van de stad uit halfweg 14de eeuw. Deze poort is één van de oudste stadspoorten van Nederland. Ze maakte deel uit van een vestingmuur met een gracht ervoor. Eind 15de eeuw liep de haven door tot in de stad tot bij de Gevangenpoort. De stad kreeg een uitbreiding waardoor de poort binnen de stad kwam te liggen. Zo verloor ze haar functie als toegangspoort. Toen deed ze ook al dienst als gevangenis en dat bleef zo tot in de beginjaren van de 20ste eeuw. Tot voor kort kwam het wegverkeer er nog door. De Gevangenpoort kan je individueel bezoeken.

Voor meer info, zie www.gevangenpoortboz.nl

Je kijkt nu uit op een troosteloze parking maar tot 1960 liep er nog water en kwam de haven tot hier. Er is immers altijd een verbinding geweest met de Noordzee (toen de Oosterscheldekering er nog niet lag) en met de Binnenschelde naar Antwerpen (huidig ScheldeRijnkanaal).

• Stap hier naar rechts, langs het Spuihuis, nu een restaurant, maar voorheen had het diverse functies (o.a. sluiswachterwoning, woning havenmeester, opslagplaats).

• Ga dan direct rechts in de Moeregrebstraat.

• Verderop dwars je opnieuw de Westersingel en blijf rechtdoor wandelen in de Moeregrebstraat tot je op een pleintje uitkomt, het Beursplein.

Let eens op de woorden en muzieknoten. Ze komen uit het lied ‘Merck toch hoe sterck’. Je hebt al een mooi uitzicht op de toren van het Markiezenhof. Je kan via de poort tot op het binnenplein van het Markiezenhof.

Spui en Vastenavond

Het mag hier op het moment dat je hier bent vrij rustig lijken, maar een keer in het jaar is het hier een gekkenhuis. Met Vastenavond (bij ons heeft men het over carnaval) gaat bijna elke inwoner aan het vieren, dansen en plezier maken. Hier beweert men het grootste carnavalsgebeuren van heel Nederland te hebben. Het standbeeld in de achtergrond is een directe link met Vastenavond.

Wie goed rondkijkt tijdens de wandeling kan af en toe een krab zien, of een geitje. Je vindt het op gevels, achter de ramen van woonhuizen, op een pleintje. Het zijn symbolen die verband houden met Vastenavond.

Krabbegat? Het is de naam van een plant maar in Bergen-op-Zoom verwijst het naar het dier de krab. Ook tijdens Vastenavond wordt de stadsnaam tijdelijk herdoopt in Krabbegat.

Weetje: ‘Merck toch hoe sterck’ is een lied dat in de beginjaren van de 17de eeuw populair werd. Het verwijst naar de geldingsdrang van de Bergenaren om zich niet zomaar te laten doen en zich met hand en tand te verdedigen tegen aanvallen.

Bergen-op-Zoom heeft zich altijd goed weten te verdedigen. Zelfs tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) hield het kranig stand. Vooral de Spanjaarden hadden het gemunt op de stad. In 1622 hadden de inwoners nog maar eens een aanval op de stad afgeslagen van de Spaanse troepen. Er werd een liedje over gemaakt. Nu wordt het beschouwd als hét volkslied van Bergen-op-Zoom.

Voor wie het museum van het Markiezenhof niet wenst te bezoeken, hebben we een vluchtweg gevonden.

• Stap het binnenplein over en ga naar de verste linkerhoek. Daar vind je een deur die toegang verleent tot het Kapelleke (vroeger archief van de markiezen).

• Stap via de andere deur het Kapelleke terug buiten en je belandt op een tweede binnenplein. Daar bevindt zich behalve een horecazaak ook het West-Brabants Archief. Aan de rechterzijde kan je (als de hekken openstaan) een kijkje nemen in een parkje met beelden en een kleine moestuin.

• Je verlaat het binnenplein van het Markiezenhof via de grote poort.

• Stap dan rechtdoor, dit is de Hofstraat

• Op het eind rechtdoor in de Klaverstraat. Hier was het vroeger een drukke uitgaansbuurt van studenten maar die zitten nu elders in de stad.

• Op het eind van de Klaverstraat dwars je de Noordsingel.

• Je komt vervolgens in de Van Overstraetenlaan (punt 4).

Markiezenhof (bouwjaren 1485-1514) is het vroegere stadspaleis van rijke families en markiezen van Bergen-op-Zoom, in de periode van einde 15de eeuw tot halfweg 18de eeuw. Dit is meteen ook het oudste stadspaleis van Europa.

Voordien stond hier een landbouwers bedrijf dat in 1485 aangekocht werd door Dhr. Keldermans, een architect, die er een paleisje van heeft gemaakt. Pas later kreeg het de naam ‘Markiezenhof’ toen de eigenaar markies werd.

Toen de Fransen kwamen in 1747 werd het een hospitaal tot ze in 1820 vertrokken en alles leeggeplunderd hebben. Het was nog goed genoeg om er een militaire kazerne van te maken en die soldaten bleven hier gedurende 150 jaar. Het is dan ook vanzelfsprekend dat er nog amper muren recht stonden. Zoals je al eerder kon lezen heeft het 23 jaar geduurd om het te restaureren. Dat heeft een bom geld gekost maar was ook een tewerkstellingsproject.

Sinds de jaren ’80 is het een museum, maar zonder iets origineels. Wat je te zien krijgt is geschonken, gekocht of in bruikleen. Het enige originele is de schouw in de Hofzaal op de begane grond. Die konden de Fransen niet meenemen want ze weegt 20 ton. Dit is een schouw die getekend werd door de eerste eigenaar, architect Keldermans.

Na de restauratie werd er al wat bijgebouwd zoals de bibliotheek op de grote binnenplaats. In het museum volg je een parcours en kom je zo voorbij de grote maquette en de afdeling ‘kermis’. De stad is voor veel kermisbedrijven de verblijfplaats tijdens de winterstop, het heeft ook de eerste en laatste kermis van het seizoen. Mede hierdoor is dit museum ook leuk voor kinderen, er is voor hen een speurtocht beschikbaar.

Het Markiezenhof is een museum maar tegelijkertijd ook een plaats waar evenementen en private feesten doorgaan.

Website: www.markiezenhof.nl

Je bent nu in de Van Overstraetenlaan.

• Stap deze af tot je bij een groene wandelstrook komt.

• Daar sla je rechts af en neem één van de wandelpaden.

• Voorbij een lyceum neem je de eerste straat aan je rechterzijde. Je krijgt meteen een zicht op het Ravelijn.

• Via de Le Grandstraat kom je langs het Ravelijn. Het is heel verleidelijk om tot beneden te gaan op de hoek van de straat en de bolle passage over te stappen. Doe dit niet, want het is verboden (tenzij bij een begeleiding met een gids).

• Op de grote weg aanbeland (Noordsingel) ga je naar links en dan terug eerste links in de Burgemeester Vergroesenstraat.

• Je blijft dus het water aan je zijde houden. Op het eind naar links.

• Bij een loopbrug kan je naar de toegang van het Ravelijn. Daarna stap je tot bij het kruispunt.

• Steek rechts de rijweg over. Punt 5 op de kaart.

Het Ravelijn op den Zoom, het is een restant van de vestingen die eind 17de eeuwbegin 18de eeuw werden opgetrokken ter verdediging van de stad. De vestingbouwer Menno van Coehoorn tekende er de plannen voor.

Een ravelijn is een eilandje in een vestinggracht. Er hebben er hier in Bergen-op-Zoom een achttal gelegen. Dit is het enige dat overbleef. Het Ravelijn maakte deel uit van de WestBrabantse Waterlinie, een verdedigingslinie die liep van Bergen-op-Zoom tot in Steenbergen. Overal stonden forten en werden er wallen aangelegd. Wie meer wil lezen over die waterlinie kan terecht op www.westbrabantsewaterlinie.eu.

Nog maar sinds juni 2018 is het voor het grote publiek toegankelijk maar dan wel enkel met een gids en enkel op zondag, gidsbeurt om 13 en 15.00 u. Die neemt je dan mee naar de kazematten en tot in de diepste ondergrondse gangen.

Je kan individueel aansluiten bij een groep, maar die is beperkt tot 20 personen. Meld je aan bij het VVV-kantoor (telefonisch of online) liefst dus ruim op voorhand om ontgoochelingen te vermijden.

Ga naar rechts en neem het wandelpad naar beneden in het park. Je kan naar believen hier een ‘groene’ adempauze nemen en het park vrij verkennen. Deze wandeling loopt langs het water tot bij een brugje. Voor een mooi uitzicht kan je eventjes tot bij de brug stappen.

• Keer dan terug en ga licht oplopend het park uit. Je komt op de Lange Parkstraat. Ga nu naar rechts.

• Dwars de rijbaan en zo kom je in de Korte Parkstraat. Stap rechtdoor tot bij een parking. Onderweg kom je langs een graspleintje met een kunstwerk, een geitje.

• Voorbij de parking sla je op het kruispunt links af. Neem dan de eerste straat rechts, de Kleine Kerkstraat. Op het eind ben je bij punt 6.

Het geitje van Mie d’n Os. Het kunstbeeld van het geitje op het graspleintje is dé blikvanger elk jaar op 11 november om 23.11 u. Dan komen vele inwoners rond het geitje staan om officieel het vastenavondgebeuren in gang te zetten.

Leuk is de legende van ‘De geit van Mie d’n os’ waarover ook een vastenavondliedje is gemaakt. We hoorden de legende vertellen door een stokoude inwoner tijdens onze verkenning.

“Mie was de dochter van een tuinier die als bijnaam d’n Os had. Mie had een geitje waarmee ze vaak ging wandelen. Op een dag kwam de militaire muziekkapel voorbij het huis van Mie. Opgeschrikt door de muziek maakte het geitje een vreemde sprong waardoor het beestje in de prikkeldraad belandde en de uier kwetste.”

Op de hoek van de Kleine Kerkstraat met de Blauwehandstraat sla je links af. Niet toevallig de naam van de straat. Kijk op huisnummer 32, ‘De Blauwe Hand’. Het verwijst naar de tijd van de middeleeuwen toen hier blauwververs (lakennijverheid) aan het werk waren in deze buurt. Het blauw was een erg gewilde kleur toen.

• Stap deze straat volledig af. Dan ga je kort naar rechts en dan meteen schuin links Zuivelplein naar de kerk toe.

• Via de trappen tot naast de kerk maar je kan ook om de kerk heen via de Kerkstraat. De toegang van de kerk ligt in de Kerkstraat. Via de Hoogstraat beland je terug op de Grote Markt, einde van de wandeling.