Museumtijdschrift 1 - 2021 by WBOOKS

museumtijdschrift nr 1 • 2021

ZEEUWSE CHARME Zierikzee, Stadhuismuseum

nr 1

jan-feb 2021 • € 10,50 • verschijnt 8x per jaar Bielefeld

Verlaat eerbetoon Jacoba van Heemskerck in de spotlight Amsterdam

Slavernij

Nieuwe blik op de

Bergen, Museum Kranenburgh Rijksmuseumcollectie Themajaar

Landschap

Nederland biedt volop inspiratie

+ de tentoonstellingsagenda 40 pagina’s gratis bijlage BP

www.museumti

jan 18.nl jdschrift

Het meest complete overzicht

7 mrt

REDACTIONEEL-

COLOFON Jaargang 34, nummer 1. januari-februari 2021 Museumtijdschrift Het grootste onafhankelijke kunsttijdschrift van Nederland Uitgever WBOOKS/Openbaar kunstbezit Marti Huetink (directeur) Redactie Marina de Vries (hoofdredacteur) Jaron Beekes (eindredacteur) Marjolein Geraedts (redacteur) Redactieraad Jacqueline Grandjean, Friso Lammertse en Mariette Dölle

Rust, troost, magie

Medewerkers aan dit nummer Edo Dijksterhuis, Oek de Jong, Stefan Kuiper, Robert-Jan Muller, Frank van der Ploeg, Adrienne Quarles van Ufford, Gert Jan van Rooij, Jet van der Sluis, Erik Spaans, Joost Stokhof, Anneke van Wolfswinkel Artdirection Anke Revenberg Marketing Ilona van Leeuwen

Redactieadres Postbus 16849, 1001 RH Amsterdam tel. 020-3200100 museumtijdschrift@museumtijdschrift.nl Advertenties Reserveren: Thora Johansen/Thorell projects tel.: 06-53797504 Aanleveren: thora.johansen@bifrons.nl Bijsluiters aanleveren: WBOOKS, t.a.v. T. Dam, Boerendanserdijk 33A, 8024 AE Zwolle tel.: 038-4673400 Distributie Betapress, Burgemeester Krollaan 14 5126 PT Gilze Abonnementen Abonnementenland Nederland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest tel.: +31(0)251-257924 abonneren: museumtijdschrift.nl/winkel adreswijzigingen en opzeggingen: aboland.nl België Diependaalweg 6, 3020 Herent tel.: +32(0)28085523 abonneren: museumtijdschrift.nl/winkel adreswijzigingen en opzeggingen: aboland.be Jaarabonnement (8 nummers) € 77,00 Gereduceerd jaarabonnement (Museumkaarthouders, studenten, 65+) € 72,00 Abonnementen binnen Europa, maar buiten Nederland en België: € 103,00. Abonnementen buiten Europa € 110,50. Bij betaling per machtiging wordt € 2,00 in mindering gebracht. Verzamelband € 18,00; bestellen bij WBOOKS, Postbus 1129, 8001 BC Zwolle; 038-4673400 Het abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. De eerste abonnementsperiode geldt voor bepaalde tijd en kunt u niet tussentijds beëindigen. Indien u het abonnement aan het einde van deze periode wilt beëindigen, dient u uiterlijk 8 weken voor het einde van de abonnementsperiode op te zeggen. Abonnementen worden na de eerste abonnementsperiode omgezet naar een jaarabonnement dat telkens voor een jaar wordt gefactureerd.

In verband met corona en tussentijdse wijzigingen adviseert Museumtijdschrift voorafgaand aan een tentoonstellingsbezoek te controleren of de vermelde gegevens juist zijn. Wij hebben onze uiterste best gedaan om de rechten m.b.t. de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Wie desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, kan zich alsnog tot Museumtijdschrift wenden.

FOTO: BOB BRONSHOFF

weet het ongetwijfeld nog: twee jaar geleden, in januari 2019, startte een jaar vol Rembrandt-gerelateerde tentoonstellingen. Er was van meet af aan wat gemopper over – “alweer Rembrandt, moet dat nou?”. Maar dat er bijzondere tentoonstellingen waren te zien, is duidelijk. Van de prachtige etsen en tekeningen van Rembrandt uit de collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam tot de jonge Rembrandt in Museum De Lakenhal in Leiden. Desondanks eindigde het Rembrandtjaar zoals het begon: met gemopper. De mensen stroomden wel toe, maar de blockbusters bleken veel te duur, het kijken was geen lolletje, het jaar beklijfde niet. Dat moest anders, vond de initiatiefnemer, het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC). En dus bedacht men voor 2021 een thema van maatschappelijk belang: het Nederlandse landschap. Wat het NBTC destijds niet kon vermoeden: hoezeer Nederland het afgelopen jaar in populariteit steeg. Zelf was ik tijdens een fietstocht vooral onder de indruk van de provincie Groningen. Wat een bijzondere dorpen en steden, kerken, plaatsnamen, landschappen, mensen en niet te vergeten plekken om van kunst te genieten. In dit nummer besteden wij aandacht aan het themajaar door drie kunstenaars te vragen naar hun kijk op het landschap. Dat blijkt een onuitputtelijke bron van inspiratie. Het landschap biedt rust en troost, magie én ruimte voor een nieuwe blik. “Ik wil het gewone bijzonder maken”, zegt Isabella Werkhoven erover. Niet alleen het eigen land, ook de eigen provincie en geschiedenis staan dit jaar in

de schijnwerpers. Zo zijn in het Stadhuis museum Zierikzee portretten te zien van gegoede burgers uit de zeventiende eeuw, gemaakt door Zeeuwse schilders met welklinkende namen als Karel Slabbaert, Salomon Mesdach en Zacharias Blijhooft. Een verrassend leuke tentoonstelling, volgens onze auteur Erik Spaans. In het Rijksmuseum in Amsterdam opent in februari de langverwachte tentoonstelling over slavernij. De aanloop daarnaartoe leidde tot een onverwachte herontdekking van de eigen collectie, blijkt uit het interview met Eveline Sint Nicolaas, een van de samenstellers van de expositie. Kunst hoeft niet altijd maatschappelijk nut te hebben. Neem de kleurrijke kunst collectie van chemiebedrijf AkzoNobel. Die wordt al 25 jaar bijeengebracht door Hester Alberdingk Thijm, om de werkruimtes te bezielen, om mensen te verwonderen en te inspireren. Laten we in 2021 het gewone bijzonder maken, onze talrijke kunstcollecties her ontdekken, onze kunstenaars eren en waarderen. Wij wensen u een bijzonder mooi, gelukkig, gezond en kunstrijk jaar toe! MARINA DE VRIES

mdevries@museumtijdschrift.nl museumtijdschrift.nl voor recensies, tips, nieuws, lezingen en acties

PS1

De AkzoNobel Art Foundation viert haar 25-jarig jubileum graag met ons door een speciale editie door Katinka Lampe te koop aan te bieden. Zie pagina 57.

PS2

Inmiddels een goede traditie: de samenwerking met kunstbeurs Art Rotterdam. Kijk op pagina 55 voor een exclusief arrangement.

ATTENTIE: Vanwege de corona maatregelen zijn expositiedata aan verandering onderhevig. door Anneke van Wolfswinkel

Carel Willink, ‘Wilma met kat’, 1940, Museum Arnhem (foto: Peter Cox)

Reizende realisten Museum Arnhem is vanwege een grootscheepse renovatie gesloten tot 2022, maar gelukkig is een deel van de collectie op andere locaties te bewonderen. ‘Realisten – Meesterwerken uit Museum Arnhem’ is een ruime selectie uit de indrukwekkende verzameling realistische kunst uit de jaren twintig, dertig en veertig. Het museum verzamelt al zo’n zeventig jaar figuratieve kunst en vaart daarmee een eigenzinnige koers. In de tentoonstelling kun je je onderdompelen in de soms bevreemdende, magisch realistische sfeer in het werk van meesters als Carel Willink, Dick Ket, Jan Mankes en Wim Schuhmacher. Twee minder bekende, vrouwelijke kunstenaars zijn een mooie verrassing in dit rijtje: Nola Hatterman, die in de jaren vijftig naar Suriname verhuisde en zwarte mensen portretteerde, en autodidact Ali Goubitz, die verfijnde landschappen, stillevens en portretten schilderde. De reizende tentoonstelling is aangevuld met bruiklenen van particulieren en met werk van de in Breda geboren kunstenaar Toon van den Muysenberg.

Jeroen Toirkens, ‘Rusland, Boerjatië, augustus 2019 – schade van een bosbrand in Siberië’ (detail), courtesy Kahmann Gallery

Breda, Stedelijk Museum; t/m 5 april; MK geldig; stedelijkmuseumbreda.nl

Het bos in

Queer

Fotograaf Jeroen Toirkens en televisiemaker Jelle Brandt Corstius zochten naar de verhalen van de bossen in het Hoge Noorden en van de mensen die ze bewonen. ‘Jeroen Toirkens & Jelle Brandt Corstius, Borealis Life in the Woods’, Den Haag, Fotomuseum; 20 januari t/m 13 juni; MK geldig; fotomuseumdenhaag.nl

De video-installatie SaF05 van de Britse Charlotte Prodger (1974), die vorig jaar de Turner Prize won, was tijdens de afgelopen editie van de Biënnale van Venetië te zien. Prodgers werk handelt over zelfbeschikking en queerness. ‘Charlotte Prodger, SaF05’, Amsterdam, Stedelijk Museum; 24 januari t/m 25 april; MK geldig; stedelijk.nl

< Daniella Hefter ‘Midzomernachtdroom’ (detail), 2015

Spiegeltje, spiegeltje... Een blik in de spiegel kan de meest uiteenlopende gedachten oproepen. Van ‘zit mijn haar goed voor een selfie?’ tot ‘wie ben ik eigenlijk écht?’. In de tentoonstelling ‘Mirror | Mirror’ draait alles om reflectie, letterlijk en figuurlijk. Dat de spiegel al eeuwenlang tot de verbeelding spreekt, blijkt uit mythen en sprookjes, van Narcissus tot Alice in Wonderland en van Venus tot Sneeuwwitje. Ook voor beeldend kunstenaars is de spiegel een dankbaar onderwerp. In de grote zaal staat de indrukwekkende installatie van de Deense kunstenaar Jeppe Hein: een levensgrote mobile van spiegels, in beweging gebracht door een hometrainer. Jasper Hagenaar maakte een anamorfose: een sterk vertekend schilderij, dat je alleen met een spiegel goed kunt zien. De Amerikaanse ontwerper Berk Ilhan ontwikkelde de ‘Mürror’: een slimme spiegel die alleen reflecteert als je lacht. Door de interactieve elementen is de tentoonstelling bijzonder geschikt voor kinderen. Speciaal voor hen is er ook een spiegellabyrint: ideaal voor selfies. Amersfoort, Kunsthal Kade; 23 januari t/m 9 mei; MK geldig; kunsthalkade.nl

Job Koelewijn, ‘Bonnet’, 1992-2008, part. coll.

Geborduurd

Eregalerij

De werken van Daniella Hefter, waarin zij materialen als verf, zijde en kralen combineert met borduurwerk, gaan over de schoonheid en de kracht van vrouwelijkheid. ‘Fijn van draad, op de huid geborduurde verhalen’, Elburg, Museum Elburg; tot en met 28 februari; MK geldig; museumelburg.nl

Honderd foto’s, stuk voor stuk iconisch door hun maatschappelijke en artistieke betekenis, vertellen het verhaal van het begin van de fotografie in Nederland tot de tegenwoordige tijd. ‘Eregalerij van de Nederlandse fotografie’, Rotterdam, Nederlands Fotomuseum; vanaf 20 januari; MK geldig; nederlandsfotomuseum.nl

Klein maar fijn

Brand

Ze zijn vaak niet groter dan een vingertop, maar schitterend bewerkt met afbeeldingen van goden, dieren, symbolen, keizers en zelfs magische spreuken. Eeuwenoude stenen cameeën, stempel- en cilinderzegels, die vaak als talisman of amulet gebruikt werden, spreken tot de verbeelding. ‘Pracht en precisie. Topstukken uit de collectie gesneden stenen’ laat honderd exemplaren zien, van rolzegels uit Mesopotamië tot kostbare kleinoden uit de zeventiende eeuw. Enkele minutieus gegraveerde taferelen worden sterk uitvergroot geprojecteerd, waardoor het verbluffende vakmanschap van de steensnijders nog beter tot zijn recht komt.

Kim Habers (1979) tovert met porselein: in haar handen lijkt het net papier. Speciaal voor deze solotentoonstelling maakte ze in het Europees Keramisch Werkcentrum in Oisterwijk een installatie van porselein en licht. Flikkerend licht symboliseert het brandende Amazonewoud, dat onder de Braziliaanse president Bolsonaro zwaar te lijden heeft. Leeuwarden, Keramiekmuseum Princessehof; 13 februari t/m 5 september; MK geldig; princessehof.nl

Leiden, Rijksmuseum van Oudheden; t/m 4 september 2022; MK geldig; rmo.nl boven: ‘Achilles bewapent zichzelf’, 500-400 v. Chr., carneool, 11 x 10 x 7 mm, Rijksmuseum van Oudheden, Leiden

Kim Habers, ‘Ceramic Drawing’ (detail), 2018, porselein en glazuurverf, 40 x 30 x 6 cm, part. coll.

Lege ruimtes ‘Matthias Weischer. Bühne’ biedt een overzicht van de ontwikkeling die de Duitse kunstenaar Matthias Weischer (1973) de afgelopen twintig jaar doormaakte. Aanleiding is de recente aankoop van zijn schilderij Bulb door het Drents Museum. Weischer schildert interieurs die balanceren op de grens tussen werkelijkheid en verbeelding. De schilderijen zijn geraffineerd gecomponeerd, rijk gedetailleerd en geschilderd in dikke lagen verf: een lust voor het oog. Tegelijk benadrukt de afwezigheid van mensen de leegte van de ruimtes die hij weergeeft. Blikvanger is het podium uit het atelier van Weischer, dat in de tentoonstelling is opgebouwd. Weischer verzamelt meubels en attributen, schildert behang en gordijnen met rijke patronen op panelen en gebruikt de gebouwde bühne vervolgens als referentie voor zijn schilderijen. Bezoekers worden uitgenodigd om deze echte Weischer te betreden.

Natasja Kensmil, ‘The Monument of Regents VIII’ (detail), 2020

Assen, Drents Museum; tot en met 28 maart; MK geldig; drentsmuseum.nl

Matthias Weischer, ‘Lounge’, 2020, olieverf op doek, part. coll., courtesy kunstenaar en Grimm Amsterdam/New York

Robuust

Klederdracht

Natasja Kensmils portretten zijn robuust geschilderd in dikke lagen verf, maar zitten vol verrassende details. Met haar werk laat ze zien dat het zeventiende-eeuwse koloniale verleden doorspookt in het heden. ‘Monument der regentessen’, Amsterdam, Hermitage; tot en met 29 augustus; MK geldig; hermitage.nl

De Britse Alma Ochs (1891-1971) was gefascineerd door Zeeuwse klederdracht. Haar verzameling, waarvan een groot deel nooit eerder vertoond is, omvat streekdrachten, grafiek, foto’s en schilderijen. ‘Ode aan Alma Ochs – Herontdekking collectie Museum Veere’, Veere, Museum Veere; tot en met 31 mei; MK geldig; museumveere.nl

Belgen

Emile Claus, ‘La levée des nasses’, 1893, olieverf op doek, Museum van Elsene, Brussel

Tussen 1850 en 1950 verkenden eigenzinnige Belgische kunstenaars als James Ensor, Léon Spilliaert en René Magritte nieuwe manieren om de zichtbare werkelijkheid of hun hoogstpersoonlijke fantasieën te verbeelden. Met werken uit het Brusselse Museum van Elsene brengt ‘Belgische meesters’ deze opwindende tijd in beeld. Laren, Singer Laren; 26 januari t/m 25 april; MK geldig; singerlaren.nl

Alfred Stevens, ‘Maria Magdalena’, 1887, Museum voor Schone Kunsten, Gent

Powervrouw Al tweeduizend jaar spreekt ze tot de verbeelding: Maria Magdalena, de vrouwelijke volgeling van Jezus. Door de eeuwen heen is ze onderwerp geweest van hartstochtelijke verering én verachting en ze speelt een hoofdrol in speculatieve theorieën à la De Da Vinci Code. Ook vormt ze een inspiratiebron voor kunstenaars, die haar steevast afbeelden met verleidelijk loshangend haar. Ze wordt dan ook geassocieerd met sensualiteit, seksualiteit en zonde. Grote vraag blijft: was ze nou met Jezus getrouwd of niet? ‘Maria Magadalena. De tentoonstelling’ is een ontdekkingstocht langs de vele gezichten van deze fascinerende figuur. Met historische bronnen, middeleeuwse schilderijen en sculpturen, maar ook met hedendaagse kunst. Kunstenaar Helen Verhoeven (1974), die zich vaker laat inspireren door de christelijke beeldtraditie, maakte speciaal voor de tentoonstelling een schilderij.

Kleinste kamertje

Strip

“De wc is een van de beste plekken om werk te hebben hangen, want daar nemen mensen echt de tijd”, vindt kunstenaar Koos Buster. Zijn keramische werk siert nu de museumtoiletten. ‘Kunst op de wc’, Oss, Museum Jan Cunen; tot en met 27 juni; MK geldig; museumjancunen.nl

Nederland heeft er een nieuw stripmuseum bij. Het Museum of Comic Art (MoCA) bevat unieke uitgaven, litho’s, origineel werk, beelden van stripfiguren en affiches. De eerste tentoonstelling staat gepland voor het voorjaar. Museum of Comic Art, Noordwijk aan Zee; opening voorjaar 2021; € 7,50; museumofcomicart.nl

Nieuwe mode

Alles uit de kast

‘Voices of Fashion’ viert black beauty, talent en modecultuur. Als correctie op de witte blik die decennialang in de modewereld heeft overheerst, laat deze tentoonstelling werk zien van makers als Cross Colours, Ozwald Boateng en jong talent Thebe Magugu. Honderd ontwerpen laten nieuwe stemmen in de modewereld horen.

Liefhebbers van historische kleding kunnen hun hart ophalen in de tentoonstelling ‘Museum Bussemakerhuis komt uit de kast. Topstukken 1780-1950’. Van een prak tische zwarte trouwjurk die ook gebruikt werd voor rouw tot een extravagante zijden japon met een rokwijdte van bijna vier meter: het textielmuseum laat zijn complete kledingcollectie zien.

FOTO: AIRICH, © CENTRAAL MUSEUM

Utrecht, Centraal Museum; 13 februari t/m 24 mei; MK geldig; centraalmuseum.nl

Borne, Museum Bussemakerhuis; 20 januari t/m 10 april; MK geldig; museumbussemakerhuis.nl FOTO: MUSEUM BUSSEMAKERHUIS

Koos Buster, ‘Gebit in glas’, 2020

Utrecht, Museum Catharijneconvent; 19 februari t/m 29 augustus; MK geldig; catharijneconvent.nl

Kritisch geknipt Gefotoshopte beelden die bekritiseren, verwarren, misleiden of je in de lach doen schieten. ‘Deepfake’ video’s waarin politici dingen lijken te zeggen die ze nooit werkelijk gezegd hebben. Bewerkte beelden zijn niet meer weg te denken uit de (sociale) media. ‘John Heartfield – Fotografie plus dynamiet’ leidt deze ontwikkeling terug tot de bron. De in 1891 als Helmut Herzfelde geboren dadakunstenaar was de zelfverklaarde uitvinder van de fotomontage: het samenvoegen van bestaande beeldfragmenten om nieuwe betekenissen te creëren. Hij deed dat met papier en schaar en ontwikkelde de techniek in de jaren twintig en dertig tot een antifascistisch en communistisch propagandamiddel. Deze omvangrijke tentoonstelling met boekomslagen, politieke advertenties, decorontwerpen, fotografie en animatiefilms laat zien dat dit ideologische fotoshopwerk avant la lettre juist in onze tijd weer uiterst actueel is. Zwolle, Museum De Fundatie; 13 februari t/m 30 mei; MK geldig; museumdefundatie.nl

Vooruitblik

John Heartfield, ‘Krieg! (Niemals wieder!)’, 1932/41

Nederland Walker Evans Revisited Museum Helmond 23 maart t/m 29 augustus

➐

*1 © THE JACQUES AND NATASHA GELMAN COLLECTION OF MEXICAN ART AND THE VERGEL FOUNDATION,

VINCENT VAN GOGH, ‘OLIJFGAARD’, 1889, VAN GOGH MUSEUM, AMSTERDAM

Wanderlust – Nederlandse kunstenaars op reis 1800-1900 ➊ Dordrechts Museum 28 maart t/m 23 augustus

➊

WILLEM DE FAMARS TESTAS, ‘BINNENPLAATS VAN EEN HUIS TE CAÏRO’, 1868-81, RIJKSMUSEUM, AMSTERDAM

In de ban van de Ararat Drents Museum, Assen 28 maart t/m 5 september

➍

THÉO VAN RYSSELBERGHE, ‘MADAME THÉO VAN RYSSELBERGHE’ (DETAIL), 1907

Frans Huysmans en de Bergense School ➋ Noord-Veluws Museum, Nunspeet 3 april t/m 3 oktober

➑

ALBRECHT DÜRER, ‘LOT EN ZIJN DOCHTERS’ (DETAIL), CA. 1496-99, NATIONAL GALLERY OF ART, WASHINGTON

➋ FRANS HUYSMANS, ‘AARDAPPELSCHILLEN’

➎ FRIDA KAHLO, ‘DIEGO ON

MY MIND (SELF-PORTRAIT AS TEHUANA)’ (DETAIL), 1943 *1

Sonsbeek 20→24, internationale hedendaagse kunstmanifestatie Arnhem 10 april t/m 21 juni Hansken, Rembrandts olifant ➌ Rembrandthuis, Amsterdam 1 mei t/m 25 juli

➌

REMBRANDT VAN RIJN, ‘HANSKEN’ (DETAIL), 1637, BRITISH MUSEUM, LONDEN

➏

‘MICTLANTECUHTLI, HEER VAN DE ONDERWERELD’ (DETAIL), MUSEO DEL TEMPLO MAYOR, MEXICO-STAD

➒ AUGUSTE RODIN, ‘STUDIE

VOOR DE DENKER’, 1881, MUSÉE RODIN, PARIJS

Théo van Rysselberghe – Schilder van de zon ➍ Singer Laren 4 mei t/m 19 september

Buitenland Frida Kahlo & Diego Rivera ➎ Cobra Museum, Amstelveen 28 mei t/m 26 september Azteken ➏ Museum Volkenkunde, Leiden 4 juni t/m 5 december Steven Aalders – De seizoenen Kröller-Müller Museum, Otterlo 12 juni t/m 28 november IJsselbiënnale Diverse locaties langs de IJssel 18 juni t/m 19 september Van Gogh en de olijfgaarden ➐ Van Gogh Museum, Amsterdam 25 juni t/m 12 september The Roaring Twenties Museum Kranenburgh, Bergen juli t/m november Heropening Paleis Het Loo Apeldoorn Medio 2021

Anni en Josef Albers Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris Voorjaar 2021 Masterpieces in Miniature Diva, Antwerpen 5 maart t/m 15 augustus Dürer’s Journeys ➑ National Gallery, Londen 6 maart t/m 13 juni Yayoi Kusama, A Retrospective Gropius Bau, Berlijn 19 maart t/m 1 augustus Joseph Beuys und die Schamanen Museum Schloss Moyland, Bedburg-Hau 2 mei t/m 29 augustus The Making of Rodin ➒ Tate Modern, Londen 6 mei t/m 10 oktober 17e Architectuur biënnale, Venetië 22 mei t/m 21 november Raffael Hamburger Kunsthalle, Hamburg 4 juni t/m 26 september

Eeuwig jong

Met mode, fotografie en video in een wervelende audiovisuele show brengt ‘Youthquake, verlangen naar eeuwige jeugd’ een ode aan volwassen kinderen en jeugdige senioren. De tentoonstelling laat zien hoe in de afgelopen halve eeuw jeugdigheid is verheerlijkt in het straatbeeld, reclame en op sociale media. Rotterdam, Kunsthal; 23 januari t/m 13 juni; MK geldig; kunsthal.nl

Plamuur Ongepolijste kunst maakte hij, rauw als het leven zelf. Jean Dubuffet (1901-85) muntte de term ‘art brut’ en experimenteerde met ongebruikelijke materialen. Plamuur, zand en aarde gebruikte hij net zo lief als olieverf, vaak scheurde hij schilderijen in stukken. Het werk van geesteszieken en kinderen vormde een grote inspiratiebron. Wat zijn levenslange zoektocht naar authentieke expressie heeft opgeleverd, is te zien in ‘Jean Dubuffet’. Londen, Barbican Centre; 11 februari t/m 23 mei; £ 15,00; barbican.org.uk Jean Dubuffet, ‘Skedaddle (L’Escampette)’, 1964

onder: Berlinde de Bruyckere, ‘Onschuld kan een hel zijn’, 1995

Ontdekkingsreis

Werkproces

Joris Ghekiere (1955-2016) is vooral bekend als schilder, maar hij tekende ook veel, bijvoorbeeld tijdens een reis door Azië. ‘Reizen op papier’ verrast met minder bekend, maar krachtig werk. Oostende, Muzee; tot en met 23 mei; € 12,00; muzee.be

Haar installatie ‘Onschuld kan een hel zijn’ staat centraal in de tentoonstelling ‘Berlinde de Bruyckere’. Een archiefmap vol schetsen en werkfoto’s geeft inzicht in het werkproces van de Belgische kunstenaar. Antwerpen, Middelheimmuseum; tot en met 21 februari; entree gratis; middelheimmuseum.be

Gespekte beurs

Rusland-Frankrijk

Dankzij een mega lomaan project van kunstverzamelaar François Pinault (83) is Parijs een spraak makend museum voor hedendaagse kunst rijker. De schathemelrijke Pinault opende eerder twee musea in Venetië om delen van zijn immense kunstverzameling onder te brengen. Met de verbouwing van de Bourse de Commerce door sterarchitect Tadao Ando heeft hij eindelijk het gedroomde museum in zijn eigen stad. Pinault, die ook kritiek oogst door het speculeren met kunst, heeft een voorkeur voor grote werken van grote namen, zoals Jeff Koons, Damien Hirst en Luc Tuymans. Zie het artikel in Museumtijdschrift 4 van 2020.

In ‘The Morozov Collection’ hangen schilderijen van Franse en Russische kunstenaars naast elkaar. De Russische gebroeders Morozov droegen in het Parijs van begin twintigste eeuw als mecenassen en verzamelaars bij aan de bloei van de moderne kunst. Met werk van onder anderen Matisse, Degas en Malevitsj.

Parijs, Bourse de Commerce; opening 23 januari; € 14,00; boursedecommerce.fr Bourse de Commerce, Parijs (beeld: Wikimedia Commons)

Parijs, Fondation Louis Vuitton; 24 februari t/m 25 juli; € 14,00; fondationlouisvuitton.fr

Vincent van Gogh, ‘Zeegezicht bij Les Saintes-Mariesde-la-Mer’, 1888, Poesjkinmuseum, Moskou

Gilbert & Geor ge,

‘Darwin Day’, 2019

Gilbert & George, ‘Leafage’, 1988

Markant duo ‘Art for all!’ is het motto van het Britse duo Gilbert & George. Al vijftig jaar zijn ze een markante verschijning in de kunstwereld: steevast gekleed in een keurig pak maken ze hun leven tot kunst. In hun werk, dat vaak op glas-in-lood lijkt, schuwen ze ongemakkelijke onderwerpen niet: seks en geld, leven en dood, religie en angst. ‘The Great Exhibition’ viert hun eigenzinnige oeuvre met een groot retrospectief. Frankfurt, Schirn Kunsthalle; 12 februari t/m 16 mei; € 10,00; schirn.de

Josephine Meckseper, ‘Blow up (Michelli, Legs, Mirror)’, 2006

Gilbert & George, ‘City Drop’, 1991

Duitse foto’s

Dichtkunst

‘Freischwimmer’ focust op de Duitse fotografie van de laatste decennia. Thomas Struth, Wolfgang Tillmans, Candida Höfer en anderen zijn van grote invloed geweest op de ontwikkeling van de hedendaagse fotografie. Kleef, Museum Kurhaus; tot en met 21 februari; € 10,00; museumkurhaus.de

In ‘Marcel Broodthaers – Industriële gedichten, open brieven’ is een opmerkelijke reeks werken te zien die deze Belgische dichter-kunstenaar (1924-76) maakte van vacuümgevormd plastic. De grenzen tussen taal, teken en betekenis vervagen. Brussel, Wiels; 30 januari t/m 1 mei; € 10,00; wiels.org