nr 5 • juli/aug 2016 • € 8,95 verschijnt 8x per jaar Georgia O’Keeffe
Groots schilder van bloem en landschap Nederland
9 kleine musea
nr 5 / 2016
Post Birds of History, Jan Fabre, 2013. Collectie Het Noordbrabants Museum.
diap
Londen
Met fris elan de toekomst tegemoet Amsterdam
Japanse prenten Privécollectie toont het moderne leven
ED & DESIGN KUNST, ERFGO
+ de tentoonstellingsagenda 36 pagina’s gratis bijlage
gsagenda stellin ht e overzic tentoston complet
04
JUL
28
AUG
het mee
diap
hof
d Anninga
Crystal DE The
ZWOLLE
Ship DAM Joods
OOSTEN
h Museum
Historisc
AMSTER
AM Chabot ROTTERD
Landgoe
26
JUN
23
OKT
27
Museum
JUL
27
NOV
21
JUN
25
SEP
Ode aan de natuur Claudy Jongstra Leeuwarden
Jan Fabre Tribute to Hieronymus Bosch in Congo t/m 18 sep 2016 ’s-Hertogenbosch
100 magenta
www.hnbm.nl
ift nr 5 /
umtijdschr
e bij muse
gratis bijlag
2016
www.m
useumt
ijdsch
INHOUD-
beeld omslag: Marcel van der Vlugt, 'Claudy's friend #45', 2001, dry dye diffusion print/ polaroid, 24,1 x 19 cm
museumtijdschrift.nl
nr.5 / juli-augustus 2016
24 34
6
museumtijdschrift
INTERVIEW
18 De kracht van wol
Claudy Jongstra wil de wereld mooier en beter maken door Manon Berendse MODERNE KUNST
24 Georgia O'Keeffe 54 11-17
MUSEUM - KORT 28 Museumtijdschrifttips: de mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Van Rosemin Hendriks en Adriaen van de Velde tot 'Feest' op Paleis Soestdijk
Visuele muziek van bloemen en aardkleurige landschappen door Liesbeth Brandt Corstius KUNST & ERFGOED
34 9 kleine musea
Fris elan dankzij enthousiasme, veerkracht en vrijwilligers door diverse auteurs OUDE KUNST
42 Banketjes
Clara Peeters combineerde groot talent met commercieel inzicht door Erik Spaans HEDENDAAGSE KUNST
75-81
MUSEUM & MEER
het atelier
Sjoerd Buisman
de conservator
Wim van Sinderen
de kunstenaar Arno Nollen
boeken & meer
32 53
COLUMNS
Oek de Jong
Lanzarote
Maria Barnas
46 Macht te kijk
Bij Fernando Sánchez Castillo grenst humor aan horror door Edo Dijksterhuis MODERNE KUNST
54 Japanse prentkunst
Privécollectie toont rokende vrouwen, vliegtuigen en flatgebouwen door Vera Ros HEDENDAAGSE KUNST
60 Jaren tachtig
Rebelse kunst als vliegwiel van maatschappelijke verandering door Mieke Rijnders ARCHITECTUUR
66 Plein, park, kermis
Voorbij is de tijd dat een brug louter van A naar B ging door Kirsten Hannema
Picasso in Schoorldam museumtijdschrift
7
De stille kracht van wol Claudy Jongstra brengt al twintig jaar kunst, ambacht en natuur samen in werk en leven. Haar nieuwe missie: Nederland mooier en beter maken.
Claudy Jongstra voor het werk ‘Aarde’, 2016
18
museumtijdschrift
z (FOTO: STUDIO CLAUDY JONGSTRA)
DOOR MANON BERENDSE
odra je de deur opent naar de eerste muse umzaal, sta je midden in een monumen tale staalkaart van handgemaakte wol weefsels. Claudy Jongstra hing rijen gevil te banieren van plafond tot vloer – pluizig, bobbelig, glanzend of doorschijnend. Maar dat is niet wat zo overweldigt. Nog voordat je aandachtig kunt kijken, heb je al iets waargenomen: de dempende kwali teit van de installatie. De ‘white cube’ van het museum valt weg, evenals het willen weten. Natuur, aandacht en mensenwerk vouwen zich als een mantel om je heen. Claudy Jongstra ziet iets anders. “Alle lap pen worden aangeraakt, ik zie het gewoon.” Stapels warme grijzen en okers liggen opgetast langs de wanden – afge wisseld met glazen potten vol gedroogde bloemen, zaden en schorsen. Geduldig drapeert Jongstra de losjes gevouwen lap pen opnieuw. “Het museum heeft extra koorden gespannen, maar wol heeft zo’n aantrekkingskracht. Je kunt erin schuilen, je kunt je eraan opladen. Daarom werk ik ook graag voor ziekenhuizen en zorgin stellingen: steriele plaatsen waar veel te winnen valt. We horen van patiënten en personeel dat ze bewust kiezen voor de route die langs het werk voert. Wol opent het schild dat we rond ons gevoelsleven hebben opgetrokken.” Na twintig jaar experimenteren en expo
Werkmaterialen (foto: Marcel van der Vlugt)
Slim en op de toekomst voorbereid
Naast grote heeft Nederland heel wat kleine en middelgrote musea die een bezoek waard zijn. Hoe (over)leven zij? Museumtijdschrift bezocht er negen en raakte onder de indruk van hun veerkracht en enthousiasme. EĂŠn ding is duidelijk: zonder vrijwilligers redden zij het niet. DOOR LIDEWIJN RECKMAN, VERA ROS EN MARINA DE VRIES
34
(FOTO: RENE DE WIT) (FOTO: KENNETH TAN)
Columbus, Cube, Continium, Kerkrade, di t/m zo 10-17; MK gratis (behalve Columbus); continium.nl
Ke rkr ad e
DE MENS EN ZIJN HANDELEN Het uiterste Zuid-Oosten van Limburg was ooit het hart van de Nederlandse mijnstreek. In Kerkrade, waar in de voormalige abdij Rolduc het Mijnmuseum was gevestigd, is sinds eind vorig jaar het complex Museumplein Limburg operationeel. Als – min of meer – opvolger van het Mijnmuseum verrees in 1998 het Industrion, over industrie en samenleving. Dat werd in 2009 opgevolgd door Continium, een educatieve opstelling voor jongeren over wetenschap en technologie. Daar is nu Cube aan toegevoegd, met design in relatie tot productinnovatie en Columbus, een filmexperience over de aarde en de wereldwijde gevolgen van de aanwezigheid van de mens daarop. Die mens en zijn handelen is ook wat de drie elementen bindt. Al deze veranderingen bleven niet zonder gevolgen. Het aantal bezoekers steeg van 15.000 per jaar (Mijnmuseum), via 120.000 per jaar (Continium) naar 40.000 alleen al in de eerste twee maanden na de opening van het nieuwe complex. Subsidie is afkomstig van de provincie, maar de eigen inkomsten belopen inmiddels zo’n vijftig procent.
Bu nn ik
Waterliniemuseum Fort bij Vechten, Bunnik, di t/m za 10-17; MK € 5,00; combitickets met rondleiding forten en buitenterrein; parkeren € 3,00; waterliniemuseum.nl
GESCHIEDENIS VAN DE WATERLINIE Veel forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie begonnen na afstoting door Defensie in 2000 een nieuw leven als horecagelegenheid, tentoonstellingsruimte of trouwlocatie. Maar een Waterliniemuseum mocht eigenlijk niet ontbreken. Deze betonnen, door architect Anne Holtrop ontworpen, 'museumbunker' bij Fort bij Vechten heeft zeker allure. Interactieve onderdelen, films en objecten uit forten- en provinciecollecties vertellen over de Waterliniegeschiedenis. Hoogtepunt is een virtuele parachutesprong boven het gebied. In een oud fortgebouw geeft de wisseltentoonstelling 'Lummelen in de Linie' (met fresco-achtige soldatengraffiti) een levendige indruk van de lange mobilisatie van 1914-'18. Over persoonlijke verhalen gaat ook een kleine expositie over de Romeinse tijd. Kortom, een museum dat alle leeftijdsgroepen bedient en vanaf de opening in oktober tot mei al zo'n 3.000 bezoekers per maand trok. Het zoekt nog wel een professionele fondsenwerver voor de ontwikkeling van nieuwe exposities. Andere aandachtspunten voor duurzame exploitatie zijn nominatie van de Waterlinie op de Unesco-Werelderfgoedlijst en samenwerking met regionale museumpartners. museumtijdschrift
35
Eetlustopwekkende 42
museumtijdschrift
Over de schilder Clara Peeters is nagenoeg niets bekend. We zullen het moeten doen met haar prachtige stillevens. En met haar gelaatstrekken, weerspiegeld in een kan. DOOR ERIK SPAANS
D uitstallingen ‘Stilleven met noten, snoepgoed en bloemen’, 1611, olieverf op paneel, 52 x 73 cm, Madrid, Prado
e kazen zijn zó oud dat het niet mee zal vallen er plakken van te snijden. De kleuren variëren van donkergeel tot verontrustend grijsgroen. Gekristalliseerd zout vertoont zich aan de oppervlakte en bij het rijpen zijn er ook scheuren in de kazen getrokken. Veel brokkeliger dan dit kan kaas niet worden. Op het Stilleven met kazen, amandelen en krakelingen in het Mauritshuis heeft Clara Peeters er uitnodigend een vers kadetje naast gelegd. Je zou er trek van krijgen. Wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van voedsel en gastronomie is toch al aan het juiste adres bij Peeters. Haar schilderijen vormen een eetlustopwekkende uitstalling van allerhande voedsel. Vijgen, olijven, walnoten, citrusvruchten en kersen liggen voor het grijpen op tinnen schalen. Rivierkreeften en garnalen staan klaar om gepeld te worden. Brasem, snoek, voorn en andere zoetwatervissen liggen uit te druipen in aardewerken vergieten (al dan niet gadegeslagen door een hongerige kat). In de categorie snoepgoed treffen we vers gebakken krakelingen en
museumtijdschrift
43
De tijd dat een brug louter verbinding was, is voorbij. De nieuwe brug is plein, park, kermis, toeristische attractie en vleermuishol. DOOR KIRSTEN HANNEMA
BRUG OF HANGPLEK
D
e weg zelf is je bestemming, luidt een beroemde spreuk van de Chinese filosoof Confucius (551-479 v. Chr.). Voor bruggen ligt dat anders; die ‘wegen’ zouden überhaupt niet gebouwd worden zonder bestemming, zonder het verlangen om aan de overkant te komen. In het geval van de Zeelandbrug: van Schouwen-Duivenland naar Noord-Beveland, over de Oosterschelde. Zo kwam er in 1965, ter vervanging van de overbezette pont, een imposante constructie. Met een lengte van vijf kilometer was het de langste brug van Europa. Met zijn 54 betonnen pijlers en bogen die elk een voetbalveldlengte overspannen, is het een constructief hoogstandje en een icoon als het gaat om infrastructuur uit de wederopbouwperiode. Meer dan dat; de Oosterscheldebrug, zoals hij aanvankelijk heette, is van grote betekenis geweest voor de ontwikkeling van de economie in Zeeland, en groeide uit tot een symbool voor de provincie. Dat alles maakt dat de brug eind vorig jaar tot
66
museumtijdschrift
Zeelandbrug
rijksmonument werd benoemd. En zo kreeg Confucius alsnog gelijk, want met die status en een nieuw informatiepunt – met uitzicht op en uitleg over het monument, een picknickplek en een kaart met wandel/fietsroutes – is de Zeelandbrug een bestemming op zichzelf geworden.
INGENIEURSWERK De Zeelandbrug staat niet op zichzelf. De tijd dat de brug ‘slechts’ een verbinding vormde van A naar B, lijkt voorbij. Een beetje brug heeft tegenwoordig op z’n minst een fijne zitplek, zoals de fiets- en voetgangersbrug op de Amsterdamse Zuidas, die Dok architecten ontwierp als een plein, en waarin banken in de balustrades zijn geïntegreerd. Op de Luchtsingel, de knalgele loopbrug die station Rotterdam CS met de achtergelegen wijk Hofbogen verbindt, worden door architectenbureau Zus en de stad allerhande activiteiten georganiseerd, van yogalessen tot buurtdiners. De Pont Jean-Jacques Bosc
die Rem Koolhaas’ bureau Oma in Bordeaux gaat bouwen over de rivier de Garonne, kan zelfs complete kermissen en jaarmarkten huivesten. Het is het ultieme voorbeeld van de brug als verblijfsplek en als platform voor stedelijke activiteiten. Volgens architect Marijn Schenk van Next Architects, dat de afgelopen tien jaar verschillende bijzondere bruggen bouwde, zegt het verhaal van de Zeelandbrug veel over deze tijd. “Er zijn natuurlijk meer bruggen monument – denk aan de Magere Brug en de Berlagebrug in Amsterdam. Maar het feit dat zo’n utilitaire brug die status krijgt, beschouw ik als een herwaardering van ingenieurswerken in het algemeen.” Niet toevallig werd het Waterloopkundig Laboratorium bij Marknesse, in de jaren vijftig gebouwd om ontwerpen voor waterwerken zoals de Oosterschelde kering en de Tweede Maasvlakte op schaal na te bouwen en te testen, dit voorjaar uitgeroepen tot rijksmonument, terwijl
HET OMRIJDEN WAARD:
Next architects, Zaligebrug/Citadelbrug, 2011-15 Benthem Crouwel Architects, Paleisbrug, ‘s-Hertogenbosch, 2009-15. Landschaparchitect Piet Oudolf, Hummelo (foto: Jannes Linders)
De Zaligebrug, Rivierpark Nijmegen, Next architects. Vlotwateringbrug, bij Monster, Next architects, onderdeel van landschapsontwerp Poelzone van Lola, ook leuk om rond te fietsen/lopen. Paleisbrug, 's-Hertogenbosch, in relatie tot vernieuwd stationsgebied met pas geopende foodhallen, Benthem Crouwel Architects. Zeelandbrug, van Schouwen-Duivenland naar Noord-Beveland, over de Oosterschelde, NV Provinciale Zeeuwse Brug Maatschappij.
museumtijdschrift
67
VOLGEND NUMMER Tegendraads, klassiek en gedistingeerd Gerard de Lairesse
Museum Voorlinden
© ESTATE MARTIN KIPPENBERGER, GALERIE GISELA CAPITAIN, KEULEN
Kippenberger
20-90-40-0 cmyk
Martin Kippenberger, 'Ohne Titel (aus der Serie 'Hand Painted Pictures')', 1992, Berlijn, Friedrich Christian Flick Collection im Hamburger Bahnhof
Deze zomer elk weekend Latin Life Sunday!
Gerard de Lairesse, 'Mercurius gelast Calypso om Odysseus te laten vertrekken', ca. 1680, Amsterdam, Rijksmuseum
Meer lezen? Kijk op www.museumtijdschrift.nl voor actuele informatie, tips, recensies en interviews
Dirk Jan Postel, Museum Voorlinden (rendering)
Museumtijdschrift nummer 6 ligt op 30 augustus in de winkel Museumtijdschrift verschijnt 8 x per jaar
(om de 6 weken en tijdens zomer en winter om de 8 weken)
Een prachtig welkomstcadeau bij een abonnement op Museumtijdschrift ONTDEK HET MODERNE Aan de hand van 207 werken uit het Gemeentemuseum Den Haag, vertelt directeur Benno Tempel het verhaal van de moderne kunst. Vijf veelzijdige thema’s worden belicht: stilstand en beweging, kind en wildeman, traditie en experiment, spel en utopie, ongemak en toe-eigenen.
Uitvoering Paperback Aantal pagina’s 192 ISBN 978 90 400 0727 9 cadeau bij een jaarabonnement
Kleur “Volg Numm
In samenwerking met Gemeentemuseum Den Haag.
€ 19,95
2 juli t/m 11 september 2016
KUNST IN CONTEXT Het eerste boek dat kunstenaars verbindt met de tijden die hen inspireerden - wereldwijd en door de eeuwen heen! 150 stromingen en bewegingen worden in hun sociale, culturele en politieke tijd geplaatst. Dit prachtig geïllustreerde boek met index is een onmisbaar naslagwerk.
Botero: Celebrate Life! is onderdeel van Rotterdam Xpanded, de multidisciplinaire samenwerking van International Film Festival Rotterdam, Museum Boijmans van Beuningen en de Kunsthal Rotterdam, deze zomer in en om het Museumpark. Kijk op www.RotterdamXpanded.nl
Uitvoering Gebonden Aantal pagina’s 368 ISBN 978 94 625 8087 9 cadeau bij een tweejarig abonnement
€ 49,95
www.kunsthal.nl Boosting your art experience!
Kleur WBOO adver
Koop nu je online ticKet! MuseuMKaart geldig
VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL, BESTEL OP WWW.WBOOKS.COM OF BEL 038 – 467 34 00 (GRATIS VERZENDING BINNEN NEDERLAND)
Voor de liefhebber van geschiedenis en kunst