T/M 27/03/22
SCHEMERING
nr 1 • 2022
“Sarah Grothus transformeert het museum tot een verstilde wereld en een lange doodskist vol geheimzinnige fantasiewezens”
museumtijdschrift
DWAAL MEE DOOR DE DOOD
nr 1
Enschede
Futurisme
Vazen vol verlangen
Den Haag, Mauritshuis
Radicaal op weg naar de toekomst Utrecht
Stoelen
Het zitmeubel als
Bergen, Museum Kranenburgh maatschappijkritiek Rijswijk
Bloemstillevens van de zeventiende eeuw
Jasper de Beijer
HET PAROOL
Mooie beelden van pijnlijk verleden
“Een magische ervaring”
+ de tentoonstellingsagenda 40 pagina’s gratis bijlage
www.museu
jan 17 nl 6 mrt
mtijdschrift.
Het meest overzicht complete
BP
ALGEMEEN DAGBLAD
jan-feb 2022 • € 10,50 • verschijnt 8x per jaar
INHOUDmuseumtijdschrift.nl nr 1 / jan-feb 2022
Jan Davidsz. de Heem, ‘Vaas met bloemen’, ca. 1670, olieverf op doek, 74 x 53 cm, Mauritshuis, Den Haag
34
56
44
64 FOTO: HANS BOL
26
Houd rekening met de geldende coronamaatregelen en check voor uw bezoek altijd de museumwebsite.
OUDE KUNST
20 Bloemstillevens
Uitbundige zeventiende-eeuwse boeketten die nooit verwelken door Erik Spaans INTERVIEW
Mark Brusse
11-18
71-77
32 51
MUSEUM - KORT
De mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland inclusief de Vooruitblik
MUSEUM & MEER het atelier Ruud Kuijer de gevestigde Arno Kramer de nieuwkomer Marleen Kappe boeken etc. de lezerspagina ‘De bezoeker’, aanbiedingen en reacties
COLUMNS
Pauline Broekema Vanzelfsprekend textiel De museumtuin Museum Voorlinden
26 Mark Brusse
Beeldhouwer laat zich inspireren door animisme en voodoo door Anneke van Wolfswinkel MODERNE KUNST
34 Futurisme
Vooruitstrevende Italiaanse stroming kreeg wrange, fascistische bijsmaak door Kees Keijer HEDENDAAGSE KUNST
38 Jasper de Beijer
Met zijn gelaagde foto’s en installaties zaait hij verwondering en twijfel door Joke de Wolf OUDE KUNST
44 Mooi oud
De collectie oude tekenkunst van Helene Kröller-Müller herontdekt door Dorien Tamis HEDENDAAGSE KUNST
48 Art Rotterdam
Jonge galeriehouders op de beurs vertellen over hun drijfveren door Edo Dijksterhuis DESIGN
56 Stoelen met een mening
Uitdaging voor ontwerpers, geliefd vehikel voor actievoerders door Stefan Kuijper REDACTIE OP PAD
55
Museumtijdschrift arrangement Online lezing + Art Rotterdam
64 Veelzijdig Venlo
Op naar Limburg voor kunst, architectuur en verzamelen met een missie door de redactie
7
Rachel Ruysch, ‘Vaas met bloemen’, 1700, olieverf op doek, 79,5 x 60 cm, Mauritshuis, Den Haag
Onbeperkt houdbaar
Stillevens van zeldzame bloemen vormden in de zeventiende eeuw een alternatief voor echte boeketten: onvergankelijk en vaak nog betaalbaarder ook. Het Mauritshuis viert zijn tweehonderdste verjaardag met een verzameling spektakelstukken. Vrouwelijke schilders blijken ware uitblinkers in het genre. DOOR ERIK SPAANS
Hans Bollongier, ‘Stilleven met bloemen’, 1639, olieverf op paneel, 68 x 53 cm, Rijksmuseum, Amsterdam
OUDEKUNST-
21
Fortunato Depero, ‘De gondelier’, 1924, olieverf op doek, 60 x 90 cm, Archivio Depero Rovereto
SNELHEID EN GEVAAR
Alles moest anders, vond Filippo Marinetti. Zijn futuristische ideologie groeide uit tot een voorbeeld voor de moderne kunst, maar stond ook aan de wieg van het fascisme. DOOR KEES KEIJER
34
MODERNEKUNST-
Tullio Crali, ‘Duikvlucht op de stad’, 1938, olieverf op karton, 60 x 70 cm, part. coll.
et publiek in de stads schouwburg van Tri ëst kreeg op 12 januari 1910 een vreemde opdracht vóór aanvang van de voorstelling. Er werd een nieuw soort theater gepresenteerd, georgani seerd door een club kunstenaars die zich de futuristen noemden. Applaudisseren was verboden, in plaats daarvan moesten de toneelspelers na afloop van het podium geschreeuwd worden. De voorstelling nodigde uit tot chaos, maar daar waren de toeschouwers niet op voorbereid. Een maand later, na intense publiciteit in de Italiaanse pers, kwam de herkansing. En inderdaad, nu ontstond de wanorde die de acteurs over zichzelf hadden afgeroepen.
Gevechten braken uit in het theater en zet ten zich voort op straat. Futuristische theatervoorstellingen gin gen voortaan gepaard met een stevige inbreng van het publiek, dat vooraf groente en rot fruit insloeg om richting het toneel te gooien. Kunstcriticus Umbro Apollonio beschreef zo’n voorstelling: “Een vaas, verschillende schotels en vijfen tien-centstukken werden naar de acteurs geslingerd en de hoofdrolspeel ster kreeg een harde klap op haar oog van een onrijpe tomaat. De mensen in de orkestbak hadden veel te verduren van tomatensap en bonen. En de voorstelling kwam tot een vroegtijdig einde toen de acteurs zelf groente en fruit terug naar het
publiek begonnen te smijten.” De carabi nieri werden vaak opgetrommeld om orde op zaken te stellen. In 1911 brak een mas sale stadsrel uit in Parma, waarbij zelfs het leger werd ingezet. Ook in de beeldende kunst gingen de futu risten onconventioneel te werk. De bewe ging ontstond niet zomaar, maar werd aangekondigd door een manifest. Dat werd op 20 februari 1909 met veel bra voure gepubliceerd op de voorpagina van de Franse krant Le Figaro. De Italiaan Filippo Tommaso Marinetti (1876-1944), dichter en uitgever van het Milanese tijd schrift Poesia, presenteerde de uitgangs punten van zijn nieuwe beweging in een aantal stellingen.
35
‘Cahutchu #04’, 2006, c-print, 87 x 120 cm
PIJNLIJK MOOI
38
HEDENDAAGSEKUNST-
Met zijn foto’s en geënsceneerde opstellingen vat Jasper de Beijer ons ongemakkelijke collectieve geheugen in gelaagde beelden. Zijn overzichtstentoonstelling in Museum Rijswijk biedt verwondering en twijfel. DOOR JOKE DE WOLF
39
56
STOELEN DIE ERGENS VOOR STAAN
FOTO: IRIS RIJSKAMP
Anna Aagaard Jensen bij haar serie ‘A Basic Instinct’, 2018, polystyreen, polyurethaan schuim, talkpoeder, acryloplossing, glasvezel, pigment, lak
Een tijdloze stoel maken: het geldt als dé lakmoesproef voor ontwerpers. Maar het meubel is ook het toonbeeld van macht of kan juist worden ingezet als activistisch object, toont het Centraal Museum. DOOR STEFAN KUIPER
DESIGN-
Joost van Bleiswijk, ‘Outline Chair’, 2001, polyurethaan, MDF
D
e merkwaardigste stoel in de tentoonstelling ‘Stoel neemt stelling’ is afkomstig uit de Verenigde Staten en werd gemaakt door Bruce Nauman. A Cast of the Space Under My Chair (196568) bestaat uit precies dat: een afgietsel van de ruimte onder de stoel van de kunstenaar, inclusief uitsparingen waar het zitvlak en de poten zaten. Het is eigenlijk een non-stoel, dat blok beton van Nauman. Zoals een ding op een schilderij niet kan bestaan zonder de ruimte eromheen, is een stoel geen stoel zonder leegte eronder (of erboven, of erachter) en het is precies die leegte die hier tastbaar is gemaakt. Het aardige is: dat afgietsel kun je op zijn beurt ook als stoel gebruiken. Al zit hij vast niet comfortabel. ‘Stoel neemt stelling’ gaat over het wezen van de stoel. De tentoonstelling brengt
honderd stoelen bijeen, van het interbellum tot de huidige tijd, om te onderzoeken wat dat is, een stoel, wat het was en wat het zou kunnen zijn – op enkele mag je zitten. Het parcours voert van het materiële naar het geestelijke: van een zaal met beroemde stoelen voert het naar een zaal over het maakproces, naar een over de stoel als maatschappijkritisch vehikel, om te eindigen bij de stoel als idee. De expositie, vertelt conservator Natalie Dubois, wil onze blik op de stoel herzien. De toppers van weleer, zoals de kuipstoel van Eames en Verner Pantons Panton Chair, zijn present, alleen worden ze niet gepresenteerd als de onwrikbare meesterwerken waarvoor ze meestal doorgaan, maar als sociale en ontwerptechnische casestudies, inclusief kanttekeningen. Zo leren we over de lattenleunstoel van Gerrit Rietveld dat één eigenares, mevrouw Fraenkel-Nieuwstraten, deze stoel ‘onvriendelijk’ vond voor vrouwen met
57
VOLGEND NUMMER
DE NIEUWE KERK EN AMSTERDAM MUSEUM PRESENTEREN
Revolutie, renaissance en videokunst
DE STAD DE MODE DE VRIJHEID
Russische avant-garde
Rafaël in Londen
Guido van der Werve
Kazimir Malevitsj, bord ‘Dynamische compositie’, 1923
Rafaël, ‘De heilige Catharina van Alexandrië’ (detail), ca. 1507
Guido van der Werve, ‘Nummer acht, everything is going to be alright’ (detail), 2007
Museumtijdschrift nummer 2 ligt op 8 maart in de winkel
Meer lezen? Kijk op www.museumtijdschrift.nl voor actuele informatie, tips, recensies en interviews
MAISON AMSTERDAM
Museumtijdschrift verschijnt 8x per jaar
(om de 6 weken en tijdens zomer en winter om de 8 weken)
Een prachtig welkomstcadeau voor nieuwe abonnees Amsterdam door de ogen van
Carel Willink
Carel Willink (1900-1983) woonde bijna heel zijn leven in het gebied rondom het Rijksmuseum. De wereld waarin hij leefde, veranderde hij soms in een wereld die hij schilderde. Hij maakte foto’s van allerlei huizen en beelden in zijn nabije omgeving en gebruikte die in zijn atelier voor een compositie. Daarin zijn elementen uit de werkelijkheid aangevuld met zijn fantasie. Amsterdam door de ogen van Carel Willink toont zijn foto’s en de schilderijen die hij ervan maakte. Zijn biograaf Rémon van Gemeren maakt een wandeling langs de plekken waar Willink inspiratie vond en waar hij woonde. Daarbij vertelt hij hoe Willink werkte en waar het in zijn schilderijen om draaide: een uiting van zijn liefde voor de zichtbare wereld, die hem houvast gaf in een bestaan dat verder nogal mysterieus, absurd en uitzichtloos was.
Amsterdam Carel Willink door de ogen van
cadeau bij een tweejarig abonnement
cadeau bij een jaarabonnement
Nederlandse editie
Rémon van Gemeren
DE NIEUWE KERK AMSTERDAM
BOOEKTS TICKLINE ON ekerk.nl ni e u w
MODETENTOONSTELLING NAJAAR 2021 VOORJAAR 2022
Amsterdam door de ogen van Carel Willink
Viva la Frida! Life and art of Frida Kahlo
In het boek Amsterdam door de ogen van Carel Willink ontdekken we de plekken waar Willink woonde, werkte en inspiratie vond voor zijn iconische werken. Wandel mee met zijn biograaf Rémon van Gemeren door het gebied rondom het Rijksmuseum waar Willink bijna zijn hele leven thuiskwam. Kijk samen naar de kunst van Willink en het Amsterdam van nu. 112 pagina’s, PAPERBACK, 19,5 x 26,5 cm, ISBN 9789462584648
De Mexicaanse Frida Kahlo (1907-1954) heeft wereldwijd een onuitwisbare indruk achtergelaten met haar gedurfde gevoel voor schoonheid en inspirerende levensverhaal. Hoewel het leven van Frida Kahlo grotendeels bepaald werd door tegenslag, wist ze haar pijn en emotionele strijd om te zetten in buitengewone en taboedoorbrekende werken. Het boek Viva la Frida! Life and art of Frida Kahlo opent de wereld van Frida Kahlo en de manier waarop cultuur, politiek, gender, handicap en nationale identiteit haar hebben beïnvloed.
€ 24,95
216 pagina’s, gebonden, 23,2 x 28,9 cm, ISBN 9789462584587
€ 29,95 In samenwerking met
Founder:
Maison Amsterdam wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van:
Mediapartner:
OOK VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL, BESTEL OP WWW.WBOOKS.COM OF BEL 038 - 467 34 00 (GRATIS VERZENDING BINNEN NEDERLAND)