Volendam was het grootste kunstenaars dorp van Europa – met als dynamische middelpunt Hotel Spaander. Hoteleigenaar Leendert Spaander liet Carl Windels (1869-1954) een schilderij maken met de uitnodigende tekst: ‘Artist Kom Binne’. Het vormde het begin van de internationale collectie schilderijen van Hotel Spaander. Deze sieren ook vandaag de dag nog de wanden van het hotel. In 2021 bestaat Hotel Spaander 140 jaar. In dit boek trekt een bonte stoet kunstenaars en kunstwerken voorbij: een kleurrijke verzameling die het dorp, de Volendammers en hun vissersvloot tijdens deze bijzondere jaren memoreert.
de schilders van
olendam: de naam van dit wereld beroemde vissersdorp staat wel haast synoniem voor klederdracht, Holland, muziek en toerisme. En dat is te danken aan de kunstenaars die het dorp, zijn inwoners en de omgeving vereeu wigden. Tot de Tweede Wereldoorlog was Volendam een kunstenaarsdorp van for maat. Sinds de ‘ontdekking’ van Volendam in 1873 door de Franse cultuurhistoricus Henry Havard (1838-1921) trokken ruim 1.850 kunstenaars van over de hele wereld naar het dorp. Het zag er exotisch uit met de groene huisjes aan de dijk, een haven vol vissersschuiten met roodbruine zeilen, mannen met bontmutsen en meisjes met witte kanten mutsjes op het hoofd.
Volendam
de schilders van ‘ Artist Kom Binne’, Hotel Spaander de spil V en kracht van het kunstenaarsdorp Volendam: van viss ersdorp via kunstenaarsdor p naar toeristendorp Kunstenaars Hedendaags Volen dam 2006-2012
Volendam
2
de schilders van
Volendam
‘
4
VOORWOORD 7
‘ Artist Kom Binne’, Hotel Spaander de spil en kracht van het kunstenaarsdorp Volendam Volendam: van vissersdorp via kunstenaarsdorp naar toeristendorp Kunstenaars Hedendaags Volendam 2006-2012 26
52
222
LITERATUUR 239 COLOFON 240
<< p. 2 Willem Maris Jbzn (1872-1929), Meisje uit Volendam, aquarel, 20,5 x 17 cm, collectie Zuiderzeemuseum, Enkhuizen < detail schilderij Maurice Sijs p. 129
8
HOTEL SPAANDER DE SPIL EN KRACHT VAN HET KUNSTENAARSDORP VOLENDAM
“Wie Volendam zegt, zegt Spaander, wie Volendam kent, weet, dat het ondenkbaar zou zijn zonder Spaander. “Je hoeft er heusch niet bij te zeggen, dat het een hotel is, want zou er in de heele wereld nog iemand zijn, die de naam nooit heeft gehoord?” aldus één van onze nationale kranten aan het einde van de ’jaren dertig van de twintigste eeuw.
8
In de negentiende eeuw groeide in de kunstwereld de belangstelling voor het schilderen in de buitenlucht: ‘en plein air’. Er ontstond een markt voor schilderijen met landschappen met Hollandse luchten, hardwer kende bevolking gestoken in kleurrijke exotische klederdracht en dat alles in romantische nog ‘onbedor ven’ situaties. Dorpen en landschappen nog onaange tast door nieuwigheden als spoorlijnen, stoomsche pen, elektriciteitsdraden, fabrieken etc. Omdat de
>
G eorge Sherwood Hunter (1846-1919), Portret Aaltje Spaander ‘AN33’ (33 jaar oud), 1889-1890, olieverf op doek, 28,5 x 33,5 cm, collectie Zuiderzeemuseum, Enkhuizen
>G eorge Clausen (1852-1944), Portret van Leendert Spaander (22 jaar oud), 1878, olieverf op doek, 28 x 23 cm, collectie Zuiderzeemuseum, Enkhuizen
<C arl Windels (1869-1954), Artist kom binne, 1896, olieverf op doek, 63 x 105 cm, collectie Hotel Spaander, Volendam
wereld in die tijd snel veranderde waren kunstenaars bang dat dit alles zou verdwijnen. Ze gingen op zoek naar die onbedorven plekken. Daarmee werd Volen dam, goed bereikbaar vanuit Amsterdam, een ideale plaats om te gaan schilderen. Maar er was geen accom modatie voor die schilders. Er was slechts één herberg met een klein kamertje. Daar kon je niet schilderen. Degenen die kwamen gingen teleurgesteld weg met slechts een paar schetsen. In 1870 was de Duitse kun 9
Willem van den Berg (1886-1970), Volendammer vissers met hun vangst, 1968, olieverf op doek, 85,3 x 100,6 cm, particuliere collectie, voorheen Simonis & Buunk Kunsthandel, Ede
42
>
Reino Partanen (1889-1972), Volendam Holland, 1924 gezicht op de Meerzijde en het Brijkje, olieverf op doek, 46 x 56 cm, collectie Tandheelkundig Centrum Volendam
43
Friedrich Kallmorgen (1856-1924), ‘Holländische Kinder auf dem Deich’ (Hollandse kinderen op de dijk), 1913, olieverf op doek, 63 x 76,5 cm, particuliere collectie, voorheen Van Ham Kunstauktionen, Köln 74
Friedrich Kallmorgen (1856-1924), ‘Holländische Fischerkinder’ (Hollandse visserskinderen), 1908, olieverf op doek, 68,5 x 101 cm, collectie Rolf Kaletta, Hannover/ Hamburg, voorheen Van Ham Kunstauktionen, Köln 75
82
< Georg Hering (1884-1936), ‘Happy Family’, 1919, Kermis in de herberg van Hotel Spaander, olieverf op doek, 130 x 150 cm, collectie Hotel Spaander, Volendam
Georg Hering (1884-1936), Vier Volendammer vissers in gesprek, 1929, olieverf op doek, 81 x 116 cm, collectie Hotel Spaander, Volendam
83
Hans von Bartels (18561913), Volendams meisje/’Hol ländische mädchen’, ‘München (18)99’, aquarel en gouache, 31 x 45 cm, particuliere collectie 94
> Hans von Bartels (18561913), Prille liefde, ‘(18)93’, olieverf op doek, 46 x 32 cm, particuliere collectie
colofon De schilders van Volendam verschijnt ter gelegenheid van het 140-jarig bestaan van Hotel Spaander te Volendam.
IN SAMENWERKING MET STICHTING ‘ARTIST KOM BINNE’, VOLENDAM
WBOOKS, Zwolle info@wbooks.com www.wbooks.com i.s.m. Stichting Artist kom binne, Volendam, www.artistkombinne. wordpress.com Hotel Spaander Volendam www.spaander.com Zuiderzeemuseum Enkhuizen www.zuiderzeemuseum.nl www.zuiderzeecollectie.nl
Kees de Boer Peter Kersloot Klaas Kes Jannig Kwakman Lida Kwakman Hein Schilder Jaap Schilder Jan Schilder Siem Smit Louis Stroek Jan Tuijp Lia Veerman Peter Veerman Gerrit Woestenburg
TEKST
MET DANK AAN HOTEL
André Groeneveld (red.) Peter Kersloot (red.) Peter Veerman (red.) Jan Dulles
SPAANDER, VOLENDAM
UITGAVE
© 2021 WBOOKS Zwolle / Stichting Artist kom binne, Hotel Spaander, Zuiderzeemuseum
Miriam Schlick
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou digd, opgeslagen in een geautomati seerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mecha nisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere wijze, zonder vooraf gaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten met betrekking tot de illus traties volgens de wettelijke bepalin gen te regelen. Degenen die deson danks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Van werken van beeldende kunste naars aangesloten bij een CISAC-or ganisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam. © c/o Pictoright Amsterdam 2021.
Fotografie Wim Zandbergen/Freelensmedia
ISBN 978 94 625 8440 2 NUR 646
Evert Schilder Remco Hellingman Albert Veerman VORMGEVING
COVER Augustin Hanicotte
(1870-1957), Volendams meisje, olie verf op doek, 32 x 42 cm, collectie Hotel Spaander, Volendam 240