Zarządzanie ryzykiem - na WASZ koszt by Oficer Prowadzący

Plany zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszar贸w dorzeczy i region贸w wodnych Projekt planu zarz dzania ryzykiem powodziowym dla regionu wodnego Warty Nr WBS: 1.6.4.1

Projekt wsp贸 finansowany ze rodk贸w Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013

Projekt: Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony rodowiska zapewniaj cych skuteczn realizacj polityki spójno ci – Etap II Opracowanie planów zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych – Cz I.

SPIS TRE CI

Spis tabel i rysunk贸w ....................................................................................................................... 7 Lista za cznik贸w .............................................................................................................................. 8 1

Streszczenie w j zyku nietechnicznym ................................................................................ 10

Wprowadzenie ....................................................................................................................... 15

2.1

Cele i zakres planu.................................................................................................................. 15

2.2

Podstawy prawne .................................................................................................................... 16

2.3

Relacje PZRP z innymi obszarami dzia ania ............................................................................ 17

2.4

Opis procesu planistycznego ................................................................................................... 27

Opis obszaru planowania ..................................................................................................... 32

3.1

Topografia, hydrografia, gleby, geologia(mapy), hydrologia (ISOK).......................................... 32

3.2

Charakter zagro enia powodziowego w Regionie Wodnym Warty ........................................... 38

3.3

ytkowanie terenu................................................................................................................. 43

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego............................................ 49

4.1

Analiza interesariuszy ............................................................................................................. 49

4.1.1 Organy w

ciwe w sprawach zarz dzania ryzykiem powodziowym......................................... 49

4.1.2 Inne zainteresowane strony ..................................................................................................... 53 4.2

Zarz dzanie procesem planowania ......................................................................................... 54

4.2.1 Zespo y planistyczne zlewni .................................................................................................... 58 4.3

Zasady udzia u spo ecznego ................................................................................................... 59

Podsumowanie wst pnej oceny ryzyka powodziowego ..................................................... 62

Ocena zagro enia powodziowego ........................................................................................ 66

6.1

Wnioski z analiz map zagro enia powodziowego ..................................................................... 66

6.2

Dodatkowe analizy .................................................................................................................. 67

6.3

Podsumowanie ....................................................................................................................... 68

Ocena ryzyka powodziowego ............................................................................................... 71

7.1

Wnioski z analizy map ryzyka powodziowego .......................................................................... 71

7.2

Dodatkowe analizy .................................................................................................................. 72

7.3

Podsumowanie ....................................................................................................................... 73

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym...................................... 76

8.1

Programy ochrony przed powodzi ......................................................................................... 76

8.2

Techniczne rodki ochrony przeciwpowodziowej i ich stan techniczny ..................................... 79

8.3

Nietechniczne rodki ochrony przeciwpowodziowej ................................................................. 81

8.3.1 Monitoring, prognozowanie i ostrzeganie ................................................................................. 81 8.3.2 Reagowanie na pow贸d i zarz dzanie kryzysowe ................................................................... 83 8.3.3 Praktyka planowania przestrzennego ...................................................................................... 86

8.3.4 Retencja naturalna, ma a retencja ........................................................................................... 87 8.3.5 Diagnoza problemów i wnioski ................................................................................................ 88 9

Diagnoza problemów ............................................................................................................ 94

9.1

Wst p ..................................................................................................................................... 94

9.2

Zidentyfikowane ryzyko powodziowe w regionie ...................................................................... 99

9.3

Zidentyfikowane problemy zwi zane z zarz dzaniem ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Warty ...................................................................................................................... 102

9.4

Zidentyfikowane znacz ce obszary problemowe ................................................................... 106

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym ......................................................................... 109

10.1 Cele i dzia ania w zlewni ....................................................................................................... 109 10.2 Schemat mo liwo ci osi gni cia przyj tych celów ................................................................. 119 11

Instrumenty wspomagaj ce realizacj dzia

.................................................................. 127

11.1 Instrumenty prawno-finansowe .............................................................................................. 127 11.1.1 Finansowanie zarz dzania ryzykiem powodziowym............................................................... 127 11.1.2 Zasady gospodarowania obszarami nara onymi na niebezpiecze stwo powodzi................... 128 11.1.3 Ubezpieczenia od ryzyka wyst pienia powodzi ...................................................................... 131 11.1.4 Kompetencja oddzia ywa spo ecznych zwi zanych z realizacj inwestycji przeciwpowodziowych ........................................................................................................... 131 11.2 Instrumenty analityczne......................................................................................................... 132 11.3 Instrumenty informacyjne i edukacyjne .................................................................................. 133 12

Podsumowanie dzia

i ich priorytety .............................................................................. 135

12.1 Opis metodyki budowy i oceny wariantów.............................................................................. 135 12.2 Strategia zarz dzania ryzykiem powodziowym ...................................................................... 138 12.2.1 Opis wybranego rozwi zania ................................................................................................. 139 12.2.1.1

Wariant zerowy ............................................................................................................ 139

12.2.1.2

Wariant utrzymaniowy .................................................................................................. 140

12.2.1.3

Rekomendowany wariant planistyczny ......................................................................... 143

12.2.2 Priorytety w realizacji dzia

................................................................................................. 148

12.2.3 Harmonogram, jednostki realizuj ce i ród a finansowania .................................................... 148 13

Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramow Dyrektyw Wodn i innymi dyrektywami rodowiskowymi ................................................................................................................. 153

13.1 Etap wst pnego wariantowania scenariuszy planistycznych .................................................. 153 13.2 Etap analizy wielokryterialnej................................................................................................. 155 14

Uwzgl dnienie wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe ......................................... 159

Podsumowanie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko ................................. 167

Podsumowanie procesu konsultacji spo ecznych i informowania spo ecze stwa ......... 169

16.1 Konsultacje spo eczne........................................................................................................... 169 16.2 Informowanie ogó u spo ecze stwa ....................................................................................... 169 17

Opis zakresu i sposobu wspó pracy mi dzynarodowej .................................................... 171

Spos贸b monitorowania post p贸w realizacji planu zarz dzania ryzykiem powodziowym . 176

Literatura/ r贸d a .................................................................................................................... 179

Spis tabel i rysunków Tabela nr 1 Tabela nr 2 Tabela nr 3

Tabela nr 4 Tabela nr 5 Tabela nr 6 Tabela nr 7 Tabela nr 8 Tabela nr 9 Tabela nr 10 Tabela nr 11 Tabela nr 12 Tabela nr 13

Tabela nr 14 Tabela nr 15 Tabela nr 16 Tabela nr 17 Tabela nr 18 Tabela nr 19 Tabela nr 20 Tabela nr 21 Tabela nr 22 Tabela nr 23 Tabela nr 24 Tabela nr 25 Tabela nr 26

Rysunek nr 1 Rysunek nr 2 Rysunek nr 3 Rysunek nr 4 Rysunek nr 5 Rysunek nr 6 Rysunek nr 7 Rysunek nr 8

ówne rzeki w regionie wodnym Warty.................................................................... 32 ówne jeziora w regionie wodnym Warty................................................................. 34 Wska niki zwi zane z wra liwo ci obszarów zagro onych powodzi (zagro enie dla zdrowia i ycia ludzi, rodowiska, dziedzictwa kulturowego) w uj ciu zlewni regionu wodnego Warty ........................................................................................................ 40 Zestawienie parków narodowych w regionie wodnym Warty ..................................... 44 Zestawienie parków krajobrazowych w regionie wodnym Warty ................................ 44 Zestawienie obszarów Natura 2000 w regionie wodnym Warty ................................. 44 Organy w ciwe w sprawach zarz dzania ryzykiem powodziowym oraz zakres ich kompetencji .............................................................................................................. 49 Zestawienie grup, do których adresowane b dzia ania informacyjne .................... 54 Struktur zarz dzania procesem planowania w regionie wodnym Warty ................... 59 Powierzchnia obszarów zagro enia powodziowego w regionie wodnym Warty. ........ 69 Ryzyko powodziowe w uj ciu gmin regionu wodnego Warty ..................................... 73 Warto ci redniorocznych strat (AAD) obliczone dla Regionu Wodnego Warty oraz zlewni wchodz cych w sk ad regionu ........................................................................ 74 Przypisanie dzia zawartych w planach i programach z zakresu ochrony przeciwpowodziowej do przyj tych w Metodyce PZRP celów zarz dzania ryzykiem powodziowym........................................................................................................... 78 Wspó czynniki wagowe okre lone na podstawie AHP ............................................... 97 Zestawienie liczby gmin z przypisanym im ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Warty ....................................................................................................................... 99 Wykaz obszarów problemowych zwi zanych z powodziami opadowymi w regionie wodnym Warty ....................................................................................................... 106 Wykaz obszarów problemowych zwi zanych z powodziami zatorowymi w regionie Warty ..................................................................................................................... 106 Priorytety realizacji dzia w regionie wodnym Warty............................................. 120 Dzia ania techniczne o strategicznym znaczeniu, uwzgl dnione w Wariancie Zerowym 139 Przewidywane okresy u ytkowania ......................................................................... 141 Maj tek RZGW Pozna .......................................................................................... 142 Region wodny Warty – maj tek Zarz dów Melioracji i Urz dze Wodnych.............. 143 Rekomendowany wariant planistyczny.................................................................... 144 Ilo ciowe zestawienie planowanych przedsi wzi w poszczególnych zlewniach w regionie wodnym Warty .......................................................................................... 147 Lista dzia nietechnicznych planowanych do realizacji w latach 2014-2023.......... 149 Lista strategicznych inwestycji technicznych planowanych do realizacji w latach 20142023 ....................................................................................................................... 150 Schemat relacji pomi dzy PZRP a dokumentami strategicznymi ............................... 18 Schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym i na obszarze dorzecza. ................................................................................................................. 30 Wst pna ocena ryzyka powodziowego na tle harmonogramu wdra ania Dyrektywy Powodziowej ............................................................................................................ 62 Obszary nara one na niebezpiecze stwo powodzi w regionie wodnym Warty .......... 63 Mapy zagro enia powodziowego na tle harmonogramu wdra ania Dyrektywy Powodziowej ............................................................................................................ 66 Mapy ryzyka powodziowego na tle harmonogramu wdra ania Dyrektywy Powodziowej ................................................................................................................................ 71 Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej ............................................................... 83 System zarz dzania kryzysowego w kraju ................................................................ 84

Rysunek nr 9 Rysunek nr 10 Rysunek nr 11 Rysunek nr 12 Rysunek nr 13

Schemat obliczania wska ników zwi zanych z wra liwo ci obszarów zagro onych powodzi oraz poziomów zintegrowanego ryzyka powodziowego .......................... 98 Rozk ad procentowy zintegrowanego ryzyka powodziowego dla gmin w regionie wodnym Warty. ........................................................................................................ 99 Przestrzenny rozk ad zintegrowanego ryzyka powodziowego dla gmin w regionie wodnym Warty. ...................................................................................................... 100 Obszary problemowe oraz poziom ryzyka w poszczególnych zlewniach ................. 107 Algorytm formu owania wariantów planistycznych ................................................... 137

Lista za czników 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11. 12.

Lista skrótów ownik poj Lista interesariuszy Katalog celów Katalog dzia Wst pna ocena ryzyka powodziowego Mapy zagro enia powodziowego Mapy ryzyka powodziowego Materia y dokumentuj ce proces konsultacji i udzia u spo ecznego Program dzia dla planu zarz dzania ryzykiem powodziowym 10.1. Warianty planistyczne 10.2. Karty obszarów problemowych (HOT SPOTów) wraz wst pn ocen akceptowalno ci rodowiskowej. 10.3. Karty Zlewni dla Regionu Wodnego wraz z za cznikami mapowymi. 10.4. Lista dzia U – utrzymaniowych. 10.5. Lista dzia N – nietechnicznych. 10.6. Lista dzia OF – odtworzenie funkcjonalno ci. 10.7. Lista dzia TR nowe – techniczne rozwojowe nowe. Mapy PZRP Instrumenty zarz dzania ryzykiem powodziowym

Streszczenie w 1 zyku nietechnicznym

Streszczenie w j zyku nietechnicznym

1 Streszczenie w j zyku nietechnicznym Opracowany na zlecenie Prezesa Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej projekt Planu Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym dla obszaru regionu wodnego warty tworzy podstawy skutecznego zarz dzania ryzykiem powodziowym. Wnioski p yn ce z przygotowanego planu b tak e podstaw dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej i wp yn na rozwój bran y, przysz struktur zarz dzania maj tkiem oraz metodyk priorytetyzacji dzia inwestycyjnych i wspomagaj cych w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych i komunikacyjnych. Przygotowanie Planu prowadzone by o przy wspó udziale wielu stroninteresariuszy, którzy w podziale na Zespo y Planistyczne Zlewni, Grup Planistyczn i Komitet Steruj cy brali bezpo redni udzia w poszczególnymi pracach nad kolejnymi etapami prac. Zapewniono tak e rzeczywisty udzia spo ecze stwa w procesie przygotowania planów zarz dzania ryzykiem powodziowym w postaci prowadzonej akcji informacyjnej i konsultacjach spo ecznych. Obszar planowania obejmuje ca y region wodny Warty o powierzchni ok. 54,5 tys.km2. Teren ten jest administrowany, wed ug w ciwo ci, w ca ci przez Regionalny Zarz d Gospodarki Wodnej w Poznaniu oraz cz ciowo przez 8 Wojewódzkich Zarz dów Melioracji i Urz dze Wodnych : Wielkopolski, ódzki, Lubuski, ski, Opolski, Kujawsko-Pomorski, Zachodnio-Pomorski, Pomorski. Na zdecydowanej wi kszo ci obszaru zlewnia Warty ma charakter nizinny. Wi kszo rzek p ynie z po udnia na pó noc, jednak zmieniaj kierunek na bardziej równole nikowy (zachodni) tam, gdzie korzystaj z sieci pradolin. Zgodnie z podzia em na jednolite cz ci wód powierzchniowych (JCWP) w regionie wodnym Warty wydzielono 916 JCWP, w tym: 632 jednolite cz ci wód rzek i 284 jednolite cz ci wód jezior. Powierzchnia obszaru w du ej mierze jest wykorzystywana rolniczo. Szacuje si , e grunty orne i u ytki zielone zajmuj ok. 60%. W regionie wodnym Warty znajduje si 170 miast, w tym 5 miast powy ej 100 tys. ludzi ( ód , Pozna , Cz stochowa, Gorzów Wielkopolski, Kalisz). W regionie wodnym Warty obszary parków narodowych, krajobrazowych i rezerwatów oraz obszary Natura 2000 zajmuj ok. 22% powierzchni regionu wodnego (bez obszarów chronionego krajobrazu). W regionie wodnym Warty zagro enia powodziowe wyst puj w sposób ma o gwa towny, s za to ugotrwa e. W pó roczu letnim pojawiaj si powodzie opadowo-nawalne, obejmuj ce zlewnie cz stkowe i powodowane gwa townymi opadami atmosferycznymi. W pó roczu zimowym wyst puj najcz ciej powodzie roztopowe powodowane gwa townym topnieniem niegu przewa nie zwi kszonym przez jednoczesne opady deszczu. Powodzie najcz ciej wyst powa y w zlewni rzek: Warta, Liswarta, Widawka, Grabia, Nieciecz, Ner, Prosna, Kana Mosi ski, Note . W regionie wodnym Warty wyznaczono 23 obszary nara one na niebezpiecze stwo powodzi (ONNP) o cznej powierzchni 3 323 km2. Powierzchnia ta stanowi ok. 6% powierzchni ca ego regionu wodnego, 2,8% powierzchni dorzecza Odry oraz ok. 1% powierzchni Polski. D ugo rzek obj tych obszarami nara onymi na niebezpiecze stwo powodzi w regionie wynosi 2 543 km, natomiast d ugo rzek rozpatrywanych w WORP 2 997,7 km. Dla obszarów tych opracowano mapy zagro enia powodziowego (MZP) i mapy ryzyka powodziowego (MRP), które obj y 141 354 ha obszarów, na których prawdopodobie stwo wyst pienia powodzi jest niskie, 123 422 ha obszarów, na których prawdopodobie stwo wyst pienia powodzi jest rednie, 84 557 ha obszarów, na których prawdopodobie stwo wyst pienia powodzi jest wysokie. W obszarze regionu wodnego Warty liczba mieszka ców na obszarach zagro enia powodziowego wynosi odpowiednio: 21 899 w obr bie obszarów, na których prawdopodobie stwo wyst pienia powodzi jest niskie, 8 593 w obr bie obszarów, na których prawdopodobie stwo wyst pienia powodzi

Streszczenie w j zyku nietechnicznym

jest rednie oraz 1 694 w obr bie obszarów, na których prawdopodobie stwo wyst pienia powodzi jest wysokie. Analizy przeprowadzone na podstawie map zagro enia i ryzyka powodziowego pozwoli y obliczy warto ci redniorocznych strat (AAD) dla zlewni i regionów wodnych w Polsce. Dla regionu wodnego Warty, rednioroczne straty wynosz 65,6 mln z otych.

W pi ciostopniowej skali okre lone zosta o ryzyko powodziowe w odniesieniu do poszczególnych gmin. W konsekwencji wskazano 1 gmin o bardzo wysokim poziomie zintegrowanego ryzyka powodziowego (miasto Kalisz), 14 gmin o poziomie wysokim i 31 gmin o poziomie umiarkowanym. Ryzyko powodziowe przeanalizowano równie w odniesieniu do kategorii dotycz cych zdrowia i ycia ludzi, rodowiska, dziedzictwa kulturowego i dzia alno ci gospodarczej. Zdefiniowano tak e g ówne obszary problemowe (tzw. hot-spoty), do których zaliczono: Cz stochow , Dzia oszyn, Wart , Kalisz, Golin , Pozna i Lubo , Górn Note od j. Gop o do abiszyna, Wiele , Kostrzyn nad Odra i S sk, Gorzów Wlkp, Drezdenko. W regionie wodnym Warty zidentyfikowano nast puj ce problemy zwi zane z zarz dzaniem ryzykiem powodziowym: Zbyt niska zdolno retencyjna regionu wodnego Warty dla skutecznego ograniczenia zagro enia powodziowego. Zbyt intensywna zabudowa obszarów zagro onych powodzi w regionie wodnym Warty. Zbyt intensywna zabudowa obszarów chronionych obwa owaniami w regionie wodnym Warty. Zwi kszaj ce si zagro enie powodziowe w regionie wodnym Warty Brak rozwini tej na odpowiednim poziomie os ony hydrologiczno-meteorologicznej zbiorników w regionie wodnym Warty s cej prognozowaniu i ostrzeganiu spo ecze stwa przed nadchodz cym zagro eniem, brak odpowiedniej sieci obserwacyjno-pomiarowej w zlewniach zbiorników. Problem zbyt ma ej wiadomo ci ludzi, firm i instytucji publicznych na temat zagro enia powodziowego oraz metod ograniczania ryzyka powodziowego na etapie przygotowania si do powodzi oraz na etapie prowadzenia akcji przeciwpowodziowej i usuwania skutków powodzi. Brak potrzebnych instrumentów prawnych i finansowych zniech caj cych lub sk aniaj cych do okre lonych zachowa zwi kszaj cych bezpiecze stwo powodziowe. W dalszym etapie okre lone zosta y najistotniejsze dzia ania, których realizacja przyczyni si do obni enia ryzyka powodziowego poprzez zahamowanie jego wzrostu (cel 1), obni enie istniej cego ryzyka (cel 2), popraw systemy zarz dzania ryzykiem powodziowym (cel 3). W ramach ww. 3 celów ównych, wyodr bnionych zosta o 53 dzia szczegó owych, które podzielone zosta y na trzy grupy, z których najwa niejsza grupa obejmuje dzia ania nietechniczne i techniczne maj ce za zadanie obni enie fali wezbraniowej i utrzymanie w nale ytym stanie istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej. Realizacja wytypowanych dzia , powinna by wspierana poprzez instrumenty o charakterze prawno-finansowym, analitycznym i informacyjno-edukacyjnym, pe ni cych funkcj komplementarn w stosunku do dzia inwestycyjnych i przyczyniaj si w ten sposób po rednio do obni enia ryzyka powodziowego. Na podstawie wykonanej diagnozy problemów powodziowych regionu wodnego Warty oraz w oparciu o b ce do dyspozycji narz dzia i instrumenty prawne i finansowe zdefiniowano pakiety dzia , które w efekcie zapewni osi gni cie oczekiwanych rezultatów. W dalszym etapie okre lone zosta y najistotniejsze dzia ania, których realizacja przyczyni si do obni enia ryzyka powodziowego. Wyodr bniono 53 dzia ania szczegó owe, które podzielone zosta y na trzy grupy, z których najwa niejsza obejmuje dzia ania techniczne i nietechniczne maj ce za zadanie obni enie wysoko ci fali wezbraniowej i utrzymanie w nale ytym stanie istniej cej

Streszczenie w j zyku nietechnicznym

infrastruktury przeciwpowodziowej, a tak e redukcj potencjalnych strat na terenach zagro onych powodzi . Realizacja wytypowanych dzia powinna by uzupe niona poprzez instrumenty wspieraj ce, czyli dzia alno o charakterze prawno-finansowym, analitycznym i informacyjnoedukacyjnym, co w skumulowanym efekcie przyczyni si po rednio do obni enia ryzyka powodziowego. Na podstawie wykonanej diagnozy problemów oraz w oparciu o propozycje szeregu dzia zdefiniowano warianty planistyczne, które w efekcie zapewni osi gni cie oczekiwanych rezultatów. Opracowane warianty planistyczne, stanowi zestaw niezale nych lub powi zanych ze sob dzia , prowadz cych do osi gni cia wskazanych uprzednio celów. Na tej podstawie opracowane zosta y warianty planistyczne, b cy zestawem niezale nych lub powi zanych z sob dzia , prowadz cych do osi gni cia wskazanych celów, które zosta y poddane ocenie efektywno ci pod tem ochrony przeciwpowodziowej oraz zgodno ci z prawem Wdro enie zdefiniowanych wariantów zarz dzania ryzykiem powodziowym zwi zane jest z corocznym, systematycznym ponoszeniem kosztów i nak adów inwestycyjnych. I tak, w wariancie utrzymaniowym oszacowano na podstawie analizy funkcjonuj cej obecnie infrastruktury przeciwpowodziowej w regionie wodnym Warty po dane roczne koszty utrzymania na poziomie ok. 19 mln z otych.

Dla wszystkich dzia nietechnicznych i technicznych s cych zarz dzaniu ryzykiem powodziowym okre lony zosta koszt i ród o finansowania. Kluczowym dla regionu jest przygotowanie pakietu dzia nietechnicznych zwi zanych m.in. ze zwi kszeniem retencji naturalnej dolin rzek, wykupami nieruchomo ci czy wdro eniem instrumentów, prawno – finansowych i informacyjno – edukacyjnych. Przewidywany bud et s cy ich finansowaniu to ponad 1,2 mld z otych. Roczne koszty utrzymania (bud et utrzymaniowo-remontowy regionu), jakie s po dane w celu zachowania stanu infrastruktury na wyj ciowym poziomie, zosta y oszacowane jako iloraz warto ci maj tku brutto i przewidywanego okresu u ytkowania w latach. Na podstawie danych otrzymanych od poszczególnych operatorów infrastruktury (RZGW, WZMiUW) przyj to, i 20% tak oszacowanej kwoty

Streszczenie w j zyku nietechnicznym

koszt贸w, stanowi koszty remont贸w a 80% koszty odtworzenia funkcjonalno ci. Odtworzenie funkcjonalno ci uj to z kolei w wariancie technicznym (OF). Za kluczowe inwestycje dla regionu wodnego Warty nale y uzna budow zbiornika Wielowie Klasztorna oraz polderu Golina, a tak e prace modernizacyjne budowli zbiornika Jeziorsko i zbiornika Poraj. Inwestycje te maj strategiczne znaczenie dla obni enia istniej cego ryzyka powodziowego w znacznej cz ci regionu wodnego Warty, w tym r贸wnie w wi kszych miastach, takich jak Pozna , Cz stochowa, Kalisz, Konin. czny koszt tych inwestycji strategicznych to 1 315 466 000 z .

Wprowadzenie 2

Wprowadzenie

2 Wprowadzenie 2.1 Cele i zakres planu Opracowane projekty Planów Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych tworz podstawy skutecznego zarz dzania ryzykiem powodziowym w przysz ci, stwarzaj c jednocze nie szanse na proaktywne podej cie w inicjowaniu i wdra aniu dzia inwestycyjnych oraz instrumentów wspomagaj cych. Wnioski p yn ce z przygotowanych planów b tak e podstaw dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej i wp yn na rozwój bran y, przysz struktur zarz dzania maj tkiem oraz metodyk priorytetyzacji dzia inwestycyjnych i wspomagaj cych w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych i komunikacyjnych. Przedstawione Plany b podstaw ich przysz ych aktualizacji i rozpoczn nieprzerwany proces ci ej poprawy systemu os ony kraju przed nadzwyczajnymi zagro eniami. Prace analityczne, diagnostyczne i planistyczne zwi zane z przygotowaniem Planów oparte by y na strukturze hierarchicznej „zlewnia – region wodny – dorzecze” i prowadzone przy pe nej wspó pracy z Krajowym Zarz dem Gospodarki Wodnej, Regionalnymi Zarz dami Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi Zarz dami Melioracji i Urz dze Wodnych, a tak e pozosta ymi lokalnymi interesariuszami, którzy uczestniczyli w ich tworzeniu poprzez zorganizowany system komitetów steruj cych i grup planistycznych regionów wodnych i dorzeczy oraz zespo ów planistycznych zlewni. Wy ej wymienione prace, które trwa y od lipca do listopada 2014 roku, by y w pe ni kontynuacj wcze niej wykonanych dzia zwi zanych z wst pna ocen ryzyka powodziowego oraz przygotowaniem map zagro enia i ryzyka powodziowego dla obszarów nara onych na niebezpiecze stwo powodzi. Wytycznymi w tym zakresie by a Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia przedmiotowego zamówienia oraz przepisy prawa zawarte m.in. w: Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa dziernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz dzania nim; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 pa dziernika 2000 roku ustanawiaj ca ramy wspólnotowego dzia ania w dziedzinie polityki wodnej UE, zwana Ramow Dyrektyw Wodn (RDW); Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wp ywu niektórych planów i programów na rodowisko; Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiaj ca infrastruktur informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE); Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne wraz z aktami wykonawczymi; Ustawa Prawo ochrony rodowiska wraz z aktami wykonawczymi. Zakres wykonanych prac przy opracowaniu Planów przez zespo y planistyczne obejmowa blisko 150 suwerennych dzia i produktów po rednich, w tym osi gni cie kluczowych kamieni milowych dla opracowania dokumentacji, wymienionych poni ej: Zdiagnozowanie problemów dot. zagro enia powodziowego i strat, analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej i róde wzrostu ryzyka powodziowego;

Wprowadzenie

Zdefiniowanie celów g ównych i szczegó owych zarz dzania oraz przypisanie im grup dzia , tworz c schemat ich osi gni cia w zdefiniowanym okresie; Opracowanie instrumentów wspomagaj cych realizacje dzia nietechnicznych i technicznych dla zidentyfikowanych wariatów planistycznych zarz dzania ryzykiem; Sporz dzenie dokumentu roboczego (projekty) Planów zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów regionów wodnych i dorzeczy; Przeprowadzenie konsultacji spo ecznych sporz dzonych Planów i kampanii informacyjnej (w trakcie); Przeprowadzenie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko projektów Planów zarz dzania ryzykiem powodziowym (w trakcie); Zapewnienie spójno ci Planów i aktualizacji Planów Gospodarowania Wodami. Zdefiniowanie trzech celów g ównych zarz dzania ryzykiem powodziowym, tj.: 1) Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego, 2) Obni enie istniej cego ryzyka powodziowego i 3) Poprawa systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym, realizowana b dzie poprzez 53 dzia ania o okre lonych priorytetach. Plany Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym zosta y wykonane w bie cym cyklu planistycznym dla 20 000 km rzek, po onych na terenie 9 regionów wodnych i 3 dorzeczy i obejmuj po raz pierwszy pakiet dzia nietechnicznych, technicznych oraz identyfikacje potrzeb utrzymaniowych obecnej, jak i przysz ej infrastruktury przeciwpowodziowej.

2.2 Podstawy prawne Na poziomie europejskim zasadnicze ramy dla opracowania PZRP okre laj Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa dziernika 2000 r. ustanawiaj ca ramy wspólnotowego dzia ania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. UE L 327 z 22.12.2000, s. 1 z pó n. zm.; zwana dalej Ramowa Dyrektywa Wodna) oraz dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa dziernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz dzania nim (Dz. Urz. UE L 288 z 6.11.2007, s. 27 z zm., zwana dalej Dyrektywa Powodziowa). Ramowa Dyrektywa Wodna wymaga opracowania planów gospodarowania wodami w dorzeczu dla ka dego obszaru dorzecza oraz programów dzia w celu osi gni cia dobrego stanu ekologicznego i chemicznego. Wdro enie programów dzia ma równie przyczyni si do ograniczenia skutków powodzi (art. 11 ust. 3 lit. l RDW). Ograniczanie ryzyka wyst pienia powodzi nie jest jednak zasadniczym celem tej dyrektywy. Ustanowienie ram dla oceny ryzyka powodziowego i zarz dzania nim, w celu ograniczania negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, rodowiska, dziedzictwa kulturowego oraz dzia alno ci gospodarczej, zwi zanych w powodziami na terytorium UE jest celem Dyrektywy Powodziowej. Podstawowym instrumentem dla realizacji tego celu jest plan zarz dzania ryzykiem powodziowym, skoordynowany na obszarze dorzecza lub obszaru wybrze a. Plany te powinny zosta opracowane i opublikowane do 22 grudnia 2015 r. Plany zarz dzania ryzykiem powodziowym s opracowywane na podstawie map zagro enia powodziowego i map ryzyka powodziowego, sporz dzanych zgodnie z art. 6 Dyrektywy Powodziowej. Mapy stanowi nast pnie element planu zarz dzania ryzykiem powodziowym. Dyrektywa Powodziowa wymaga, aby dokumenty opracowywane w ramach prac nad planami zarz dzania ryzykiem powodziowym (wst pne oceny ryzyka powodziowego, mapy zagro enia

Wprowadzenie

powodziowego i mapy ryzyka powodziowego), jak i same plany zarz dzania ryzykiem powodziowym by y podawane do publicznej wiadomo ci. Stosownie do art. 10 ust. 2 Dyrektywy Powodziowej na pa stwach cz onkowskich ci y obowi zek zach cania zainteresowanych stron do aktywnego udzia u w opracowaniu, przegl dzie i aktualizacji planów zarz dzania ryzykiem powodziowym. Postanowienia Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej zosta y transponowane do polskiego porz dku prawnego w ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tekst jedn. Dz. U. 2012, poz. 145 z pó n. zm.). Zgodnie z t ustaw ochrona przed powodzi jest realizowana z uwzgl dnieniem wszystkich elementów zarz dzania ryzykiem powodziowym, w szczególno ci zapobiegania, ochrony, stanu nale ytego przygotowania i reagowania w przypadku wyst pienia powodzi, usuwania skutków powodzi, odbudowy i wyci gania wniosków w celu ograniczania potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi, rodowiska, dziedzictwa kulturowego oraz dzia alno ci gospodarczej.

2.3 Relacje PZRP z innymi obszarami dzia ania Schemat relacji dokumentów strategicznych i planistycznych w gospodarce wodnej z Planami Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym przedstawiono na schemacie poni ej.

Wprowadzenie

Rysunek nr 1

Schemat relacji pomi dzy PZRP a dokumentami strategicznymi

Relacje PZRP z dokumentami krajowymi o charakterze strategicznym opisuj cych rozwój kraju Dokumentem strategicznym okre laj cym g ówne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju spo ecznogospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju z uwzgl dnieniem zasady zrównowa onego rozwoju jest ugookresowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ci (DSRK). Definiuje ona trzy obszary strategiczne: konkurencyjno ci i innowacyjno ci gospodarki (modernizacji), równowa enia potencja u rozwojowego regionów Polski (dyfuzji), efektywno ci i sprawno ci pa stwa (efektywno ci). DSRK wraz z Koncepcj Przestrzennego Zagospodarowania Kraju stanowi ramy dla redniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz 9 strategii dotycz cych: Innowacyjno ci i Efektywno ci Gospodarki, Rozwoju Transportu, Bezpiecze stwa Energetycznego i rodowiska, Rozwoju regionalnego, Rozwoju Kapita u Ludzkiego, Rozwoju Kapita u Spo ecznego, Zrównowa onego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa, Sprawnego Pa stwa, Rozwoju Systemu Bezpiecze stwa Narodowego RP.

Wprowadzenie

PZRP nie s powi zane ze Strategi Rozwoju Kapita u Spo ecznego 2020, która stanowi integralny element koncepcji rozwoju Polski oraz ze Strategi Rozwoju Kapita u Ludzkiego 2020, cho nale y zaznaczy , e Plany przewiduj dzia ania maj ce na celu budow programów edukacyjnych poprawiaj cych wiadomo i wiedz na temat róde zagro enia powodziowego, ryzyka powodziowego co zwi kszy warto kapita u ludzkiego. DSRK wskazuje na konieczno realizacji ochrony przed powodzi . PZRP stanowi jeden z elementów, który prowadzi do spe nienia dzia kierunku interwencji zwi kszenie poziomu ochrony rodowiska przez minimalizowanie ryzyka powodziowego. Systemy przeciwpowodziowe maj by zgodnie z DSRK pomoc dla modernizacji sektora rolno-spo ywczego, zapewniaj c wzrost produktywno ci i konkurencyjno ci. PZRP s komplementarne wzgl dem realizacji tego kierunku interwencji. Strategia Rozwoju Kraju 2020 (SSRK) stanowi dokument bazuj cy na D ugookresowej Strategii Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ci. Wskazuje na konieczno dostosowania systemu reagowania kryzysowego do wi kszej liczby tego typu sytuacji, co jest spójne z PZRP. SSRK precyzuje, e Plany Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym b zawiera wszelkie dzia ania maj ce na celu minimalizacj ryzyka powodziowego. Ustalenia z tych planów b uwzgl dniane w dokumentach planowania przestrzennego. W SSRK znajduj si te za enia jakie powinny przy wieca PZRP. Dokument wymienia tak e dzia ania, które s spójne z PZRP, a maj by prze one na dzia ania odpowiednich strategii, np. dzia anie polegaj ce na „wprowadzeniu standardów budowlanych umo liwiaj cych zmniejszenie strat towarzysz cych kl skom ywio owym” przez SBEiS. SSRK wymienia tak e dzia ania minimalizuj ce ryzyko powodziowe jako zadania o charakterze inwestycyjnym – inwestycje twarde, co jest komplementarne w stosunku do za PZRP. Planowanie przestrzenne Planowanie przestrzenne jest realizowane w oparciu o dokument strategiczny pn. Koncepcja Zagospodarowania Kraju (Koncepcja), przyj ty w dniu 16 marca 2012 r. przez Rad Ministrów. Plany Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym wchodz w z on relacj z Koncepcj . Stanowi dla niej za enia doszczegó awiaj ce podstawy celów i dzia , ale tak e wype niaj kilka z jej celów. Szczegó owy opis relacji znajduje si w rozdziale 10. Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym.

Innowacyjno ci i Efektywno ci Gospodarki Strategia Innowacyjno ci i Efektywno ci Gospodarki (SIEG) nie odnosi si w bezpo redni sposób do ryzyka powodziowego i ochrony przed powodziami. Jednak wskazuje na konieczno realizacji zadania polegaj cego na stosowaniu zasad zrównowa onej architektury (zadanie nr 3.2.2) w tym m.in. uwzgl dnienie czynników klimatycznych i topograficznych. PZRP wskazuj na dzia ania, które równie maj prowadzi do ograniczenia zabudowy na terenach nara onych na niebezpiecze stwo powodzi. Transport W dziedzinie transportu obowi zuje, przyj ta w 2013 roku, Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektyw do 2030 roku). Dokument skupia si mi dzy innymi na celach, jakie ma spe ni transport w Polsce. Realizacja Planów Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym wywrze skutek na sektor transportu dzi ki obni eniu wp ywu zjawisk pogodowych (w tym powodzi) na infrastruktur .

Wprowadzenie

Zgodnie z zapisami strategii kierunki interwencji w zakresie usprawniania zarz dzania transportem wodnym ródl dowym b obejmowa m. in. uwzgl dnienie potrzeb eglugi ródl dowej przy budowie i modernizacji obiektów hydrotechnicznych. Przy czym modernizacja i budowa obiektów hydrotechnicznych jest jednym z dzia , które ma prowadzi zgodnie z PZRP, do obni enia ryzyka powodziowego. Planowany system zharmonizowanych us ug informacji rzecznej RIS (River Information Services) dzie obejmowa ogólne informacje hydrologiczne, co jest elementem realizacji dzia nietechnicznych wymienionych w PZRP i wpisuje si w cel zarz dzania ryzykiem powodziowym PZRP jakim jest ograniczenie skutków w czasie powodzi przez doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagro eniach meteorologicznych i hydrologicznych. Bezpiecze stwo energetyczne i rodowisko W dziedzinie bezpiecze stwa energetycznego i rodowiska kluczow rol odgrywa Strategia Bezpiecze stwa Energetycznego i rodowiska perspektywa do 2020 (SBEiS). Dla osi gni cia celu g ównego, czyli: zapewnienia wysokiej jako ci ycia obecnych i przysz ych pokole z uwzgl dnieniem ochrony rodowiska oraz stworzenie warunków do zrównowa onego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewni Polsce bezpiecze stwo energetyczne oraz konkurencyjn i efektywn gospodark oraz celu szczegó owego okre lonego jako zrównowa one gospodarowanie zasobami rodowiska, przewidziano m.in. kierunek interwencji polegaj cy na gospodarowaniu wodami dla ochrony przed powodzi , susz i deficytem wody (kierunek interwencji nr. 1.2). PZRP s jednym z narz dzi tego kierunku interwencji i komplementarne w stosunku do dzia ania nr 9 – zadanie polegaj ce na dostosowaniu sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu. SBEiS wymienia Plany Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym b ce elementem dzia maj cych na celu dostosowanie gospodarki wodnej do zmian klimatu. Strategia wymienia równie katalog czynników, jakie nale y uwzgl dni w dzia aniach s cych minimalizacji ryzyka, s to: analiza kosztów i korzy ci, ycie i zdrowie ludzi, ochron rodowiska, dziedzictwa kulturowego i dzia alno gospodarcz . Strategia Bezpiecze stwa Energetycznego i rodowiska wymienia kierunek interwencji polegaj cy na uporz dkowaniu zarz dzania przestrzeni (1.4), na który znacz cy wp yw maj koszty zwi zane z ochron przeciwpowodziow , spowodowane utraconymi obszarami retencji wód, zabudowywaniem obszarów nara onych na niebezpiecze stwo powodzi w efekcie tych zjawisk – koszty usuwania strat popowodziowych. W uzupe nieniu do systemu zintegrowanych strategii rozwoju Polski opracowany zosta Strategiczny Plan Adaptacji Sektorów i Obszarów wra liwych na zmiany klimatu. W ramach wdra ania tego planu priorytetowo potraktowano m.in. ochron przeciwpowodziow , funkcjonowanie systemów, ostrzegania i reagowania w sytuacji zjawisk ekstremalnych, dzia adaptacyjnych w rolnictwie, le nictwie, budownictwie, transporcie i infrastrukturze miejskiej (sieci kanalizacji deszczowej). Rozwój regionalny Krajowa Strategia Rozwoju regionalnego 2010-2020: regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (KSRR) stanowi dokument planistyczny, którego celem jest efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencja ów rozwojowych dla osi gania celów rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójno ci w horyzoncie d ugookresowym. KSRR opisuje zagro enia dla rozwoju regionalnego, do których zalicza zjawiska ekstremalne w tym powodzie. Dodatkowo wskazuje na konieczno zastosowania nowoczesnych metod zarz dzania ryzykiem powodziowym „w tym jego redukcji poprzez renaturyzacj cieków wodnych, rozwój systemów ma ej retencji oraz budowie innych niezb dnych obiektów gospodarki wodnej, likwidowaniu skutków zjawisk ekstremalnych, a tak e przeciwdzia aniu erozji gleb”, co b dzie zrealizowane przez dzia ania przewidziane w ramach PZRP.

Wprowadzenie

Jako cel g ówny KSRR okre la wspomaganie wzrostu konkurencyjnych przez budowanie podstaw konkurencyjno ci województw. Jednym z elementów – kierunków dzia KSRR, który jest komplementarny z PZRP jest dywersyfikacja róde i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagro enia naturalne (1.3.5). Krajowa Polityka Miejska – projekt (KPM) stanowi dokument, który jest wype nieniem dzia wskazanych w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020: regiony Miasta, Obszary Wiejskie oraz w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. KPM wskazuje na problem miast zwi zany z chaotyczn zabudow , która prowadzi do osiedlania si na terenach zalewowych, zwi kszania ryzyka powodziowego. PZRP s komplementarne wobec dzia ania wymienionego w celu adaptacji do zmian klimatu – wg KPM nale y wprowadzi zmian prawa w zakresie inwestowania na obszarach nara onych na niebezpiecze stwo powodzi. Konieczno zmiany jest podyktowana istniej , chaotyczn zabudow i jest spójna z celem PZRP polegaj cym na poprawie systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym. ród kierunków dzia w zakresie gospodarki wodnej dla ochrony rodowiska i adaptacji do zmian klimatu Polityka Miejska proponuje zwi kszenie retencji zlewni przy pomocy rodków technicznych oraz wspieranie zarz dzania ryzykiem powodziowym poprzez zapewnienie infrastruktury technicznej dzi ki dzia aniom rz dowym, co jest spójne z celami PZRP. Zrównowa ony rozwój wsi, rolnictwa i rybactwa ugoterminowa wizja obszarów wiejskich w Polsce okre lona zosta a w Strategii zrównowa onego rozwoju wsi, rolnictwa i rybo ówstwa na lata 2012-2020 (SZRWRiR) i zdefiniowana w nast puj cy sposób: poprawa jako ci ycia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencja ów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównowa onego rozwoju kraju. PZRP w ramach swoich za i planowanych dzia jest komplementarny w zakresie celu szczegó owego nr 5 Ochrona rodowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. W ramach celów szczegó owych SZRWRiR (w tym celu 5) zdefiniowano priorytety, które b realizowane przez za one zadania. W ród priorytetów, które stanowi elementy uzupe niane przez dzia ania przewidziane w ramach PZRP s : kszta towanie przestrzeni wiejskiej z uwzgl dnieniem ochrony krajobrazy i adu przestrzennego – priorytet 5.2, oraz adaptacja rolnictwa do zmian klimatu oraz ich udzia w przeciwdzia aniu tym zmianom (mitygacji) – priorytet 5.3. W ramach realizacji zdefiniowanych potrzeb okre lono w Projekcie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020) dzia ania, które wspieraj dzia ania planowane w PZRP i realizacj celu szczegó owego PROW nr 4.1 Doskonalenie skuteczno ci odbudowy i powrotu do stanu z przed powodzi. Do takich nale y zaliczy dzia anie nr 7.6 Przywracanie potencja u produkcji rolnej zniszczonego w wyniku kl sk ywio owych i katastrof oraz wprowadzenie odpowiednich rodków zapobiegawczych. Przewidziane poddzia anie 7.6.1 Wsparcie inwestycji w rodki zapobiegawcze, których celem jest ograniczanie skutków prawdopodobnych kl sk ywio owych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje zapobiegawcze), zak ada wsparcie inwestycji przyczyniaj cej si do ochrony upraw rolnych przed skutkami powodzi i deszczu nawalnego. Kolejne poddzia anie 7.6.2 Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencja u produkcji rolnej zniszczonego w wyniku kl sk ywio owych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje odtworzeniowe) stanowi, w cz ci dotycz cej powodzi i jej skutków, dzia ania które podlegaj PZRP. 21 Pa stwo Dokumentem strategicznym dla instytucji pa stwa jest Strategia Sprawne Pa stwo 2020 (SSP) okre laj ca ramy funkcjonowania i filozofi . Dzia ania wymienione w tym dokumencie oraz PZRP s w

Wprowadzenie

cz ci komplementarne, jednak przede wszystkim dotycz one (celu g ównego) zwi kszenia skuteczno ci i efektywno ci pa stwa otwartego na wspó prac z obywatelami. SSP traktuje o doskonaleniu systemu zarz dzania kryzysowego, jako jednym z kierunków interwencji celu szczegó owego polegaj cego na zapewnieniu wysokiego poziomu bezpiecze stwa i porz dku publicznego. Wymieniony cel szczegó owy zorientowany jest na podejmowanie przez s by publiczne oraz instytucje odpowiedzialne za bezpiecze stwo wewn trzne i porz dek publiczny, dzia w ramach bie cego funkcjonowania, a tak e w sytuacjach wyj tkowych. SSP definiuje kierunki dzia zbie ne z PZRP jako doskonalenie systemu zarz dzania kryzysowego – doskonalenie skuteczno ci reagowania na zagro enia ludzi, firm i instytucji publicznych (cel szczegó owy 3.3 SSP). SSP okre la przyczyny, jakie powoduj konieczno polepszenia funkcjonowania systemu zarz dzania kryzysowego, do nich zalicza: niewystarczaj co sprawny przep yw informacji pomi dzy instytucjami zaanga owanymi w zarz dzanie kryzysowe oraz braki w koordynacji dzia mi dzy strukturami zarz dzania kryzysowego i instytucjami odpowiedzialnymi za dzia ania w terenie. W ramach usprawnienia struktur zarz dzania kryzysowego (w tym dzia na wypadek powodzi) planuje si usprawnienie dzia ania centrów zarz dzania kryzysowego, stworzenie informatycznych systemów wspomagania procesów decyzyjnych u ci lenie zasad wspó pracy cywilno-woskowej, poprawienie struktury wymiany informacji, zbudowanie jednolitego systemu obiegu informacji, opracowanie planów zarz dzania kryzysowego w gminach oraz wzmocnienia gotowo ci gmin do reagowania kompleksowe dzia ania prewencyjne (w tym zwi zane z rozwojem infrastruktury wodno-melioracyjnej), usprawnienie procesu ostrzegania, alarmowania i informowania spo ecze stwa w przypadku sytuacji kryzysowej, zwi kszenie gotowo ci pa stwa do zapobiegania i usuwania skutków kl sk ywio owych oraz zmiany w przepisach dotycz cych organizacji s b odpowiedzialnych za zapobieganie kl skom ywio owym. System bezpiecze stwa narodowego Dokumentem strategicznym dla obszaru bezpiecze stwa narodowego jest Strategia Rozwoju Systemu Bezpiecze stwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 (SRSBN). Wymienia ona ród zagro i wyzwa bezpiecze stwa Polski, zagro enia wywo ane oddzia ywaniem si natury – w tym powodzie, za w ród systemów wsparcia bezpiecze stwa pa stwa – system przeciwpowodziowy. SRSBN definiuje g ówny cel przez: wzmocnienie efektywno ci i spójno ci systemu bezpiecze stwa narodowego. Jest on realizowany przez 5 celów operacyjnych, w tym celu którym jest umocnienie zdolno ci pa stwa do obrony. W ramach dzia g ównych maj cych na wzgl dzie osi gni cie tego celu operacyjnego, zapisano: przygotowanie i utrzymanie w gotowo ci do dzia ania si i rodków do oczyszczania terenu z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych, akcji przeciwpowodziowych i przeciwlodowych oraz likwidacji skutków kl sk ywio owych. Dzia anie to jest spójne z kilkoma dzia aniami nietechnicznymi wskazami w PZRP i okre lonymi celami, np. usprawnienie ,,systemu” przywracania funkcji infrastruktury po powodzi. Nale y zwróci uwag , e Si y Zbrojne RP s jednym z kluczowych elementów systemu zarz dzania kryzysowego pa stwa i wspieraj administracj publiczn w obliczu poza militarnych sytuacji kryzysowych (w tym powodzi), co prowadzi do zmniejszenia strat gospodarczych i spo ecznych. SRSBN wskazuje na konieczno doskonalenia tej wspó pracy, co jest komplementarne z celem szczegó owym PZRP nr 3.3 doskonalenie skuteczno ci reagowania na zagro enia ludzi, firm i instytucji publicznych. Relacje PZRP z dokumentami strategicznymi regionalnymi oraz Wojewódzkimi Poni ej opisano relacje PZRP regionu wodnego Warty z dokumentami strategicznymi regionalnymi i wojewódzkimi w ciwymi dla regionu wodnego Warty.

Wprowadzenie

Strategie regionalne Kolejnym dokumentem strategicznym, ponadregionalnym, jest Strategia Rozwoju Polski Zachodniej do roku 2020 – Aktualizacja (SRPZ), która obejmuje markoregion z ony z pi ciu województw: dolno skie, lubuskie, opolskie, wielkopolskie oraz zachodniopomorskie. Przyj ta zosta a przez Rad Ministrów w kwietniu 2014 r, w zakresie ochrony przeciwpowodziowej wskazuje jedynie na po rednie dzia anie – odbudowa Odrza skiej Drogi Wodnej. Ma si to przyczyni do zwi kszenia ochrony przeciwpowodziowej. PZRP wskazuj równie na inwestycje powi zane z t drog wodn , ale skupiaj si na celach przeciwpowodziowych. Strategie wojewódzkie Dokumenty strategiczne dla województw wskazuj w wi kszo ci na istot zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla rozwoju i spójno ci regionów. Zak adaj równie interwencj dla zmniejszenia ryzyka powodziowego, od dzia nietechnicznych prewencyjnych po dzia ania techniczne przewidziane w PZRP. Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+ (SRWKP) zdefiniowa a jeden z celów strategicznych jako bezpiecze stwo i zak ada adaptacj dzia planistycznych uwzgl dniaj cych ryzyko powodziowe. Jednym z kluczowych elementów dla realizacji w/w celu strategicznego jest minimalizacja zagro enia powodziowego. SRWKP wskazuje na kierunki dzia spójne z celami PZRP. Wymienia te przedsi wzi cia, które znajduj si PZRP. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 (SRWLu) w ród obszarów strategicznej interwencji wymienia obszary zagro one powodziami. Przewiduje te w ramach celu operacyjnego 3.6 (dla osi gni cia celu strategicznego nr 3 Spo eczna i terytorialna spójno regionu), wsparcie budowy oraz modernizacji systemów i infrastruktury zapobiegania powodziom, co jest spójne z dzia aniami przewidzianymi w ramach PZRP. Strategia Rozwoju Województwa ódzkiego 2020 (SRW ) do najwa niejszych zagro zalicza zagro enie powodziowe, z problemem lokalizacji zabudowy w dolinach rzecznych i na terenach zalewowych. Dla osi gni cia celu operacyjnego 8 Wysoka jako rodowiska przyrodniczego, przewiduje zwi kszenie ochrony przeciwpowodziowej, zwi kszanie retencjonowania wód oraz zwi kszanie ochrony przed skutkami zagro naturalnych co w ciwie wyczerpuje katalog komplementarnych rodków technicznych i nietechnicznych przewidzianych w PZRP. Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 (SRWO) wymienia powodzie jako jedn z barier rozwojowych, zalicza te obszary nara one na niebezpiecze stwo powodzi do obszarów problemowych. SRWO definiuje jeden z celów operacyjnych (nr 7.5) jako przeciwdzia anie i usuwanie zagro naturalnych i cywilizacyjnych, w ród dzia nakierowanych na realizacji w/w celu s te, zwi zane z obni eniem ryzyka powodziowego – spójne z PZRP. Dokument wymienia PZRP jako instrument minimalizuj cy ryzyko powodziowe, którego skuteczne wdro enie jest oczekiwaniem wobec administracji rz dowej. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 (SRWPom) w ród s abych stron województwa wymienia niedostateczny poziom bezpiecze stwa energetycznego i powodziowego. W ramach celu strategicznego nr 3 Atrakcyjna przestrze wymienia po dany kierunek zmian jakim jest zwi kszenie bezpiecze stwa powodziowego – cel g ówny PZRP. ród inwestycji przeciwpowodziowych wymienia Program Kompleksowe zabezpieczenie roku 2030, którego elementy zosta y w czone do PZRP.

aw do

Wprowadzenie

SRWPom wskazuje na systemowe oczekiwania wobec w adz rz dowych i wymienia m.in. Wdro enie Dyrektywy w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz dzania nim, co jest realizowane przez wdro enie PZRP. Strategia Rozwoju Województwa skiego „ skie 2020+” („ skie 2020+”) stanowi plan samorz du województwa i okre la wizj województwa, cele i g ówne sposoby ich realizacji. Wskazuje na ochron przeciwpowodziow jako istotny problem gospodarki wodnej oraz proponuje wspieranie wdra ania rozwi za w zakresie zintegrowanego i zrównowa onego zarz dzania zasobami wodnym w zlewni w tym ochrony przeciwpowodziowej. Dodatkowo zgodnie z przedstawion analiz wdro enie PZRP stanowi szans dla obszaru priorytetowego C – Przestrze , jako element implementacji Dyrektywy Powodziowej, i realizacji celu strategicznego: Województwo skie regionem atrakcyjnej i funkcjonalnej przestrzeni. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku (SRWW) wskazuje na nierówno ci w re imach hydrologicznych rzek województwa, co objawia si m.in. powodziami. Wymieniony w SRWW cel operacyjny nr 2.8 ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpiecze stwa powodziowego, dla poprawy stanu rodowiska i racjonalnego gospodarowania jego zasobami (tre celu strategicznego nr 2) jest spójny z celami PZRP. Wymienione kierunki dzia dla realizacji w/w celu stanowi odzwierciedlenie dzia przedstawionych w PZRP. Do oczekiwa SRWW wzgl dem polityki rz du potrzeby, które s wymienione jako dzia ania w ramach Planów: zalesienia, zbiornik Wielowie -Klasztorna. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego wymienia w ród dzia maj cych na celu (kierunkowy) rozwój infrastruktury ochrony rodowiska i systemów gospodarowania odpadami dla realizacji celu strategicznego: zachowanie i ochrona warto ci przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami, rozbudow i modernizacj infrastruktury s cej ochronie przeciwpowodziowej i przeciwdzia aniu suszy. Relacje PZRP z dokumentami planistycznymi w gospodarce wodnej wraz z dokumentem nadrz dnym jakim jest Polityka wodna pa stwa do roku 2030 (z uwzgl dnieniem etapu 2016) ówne dokumenty planistyczne s obecnie aktualizowane w ramach cyklicznego dostosowywania ich do istniej cych warunków oraz dla uwzgl dnienia uwag Komisji Europejskiej – trwaj prace nad Programem wodno- rodowiskowym kraju (PW K) oraz Planami gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (PGW). Te ostatnie b wykonane w oparciu o MasterPlany. Obydwa dokumenty s koordynowane mi dzy sob oraz b uwzgl dnia zapisy PZRP.

Polityka Wodna Pa stwa Projekt Polityki wodnej pa stwa do roku 2030 (z uwzgl dnieniem etapu 2016) – PWP, jest dokumentem strategicznym, o wieloletnim horyzoncie czasowym, identyfikuj cym problemy uznane za najistotniejsze z punktu widzenia osi gni cia celów, przed którymi stoi gospodarka wodna oraz wytyczaj cym priorytetowe kierunki, na których koncentrowane b dzia ania pa stwa. Jest dokumentem wyznaczaj cym ramy gospodarowania wodami, wskazuj cym strategiczne kierunki dzia i podstawowe zasady gospodarki wodnej. Wyznacznikiem tych zasad jest przede wszystkim Ramowa Dyrektywa Wodna, która m.in. wskazuje na konieczno integrowania ochrony i zrównowa onego gospodarowania wod z innymi dziedzinami polityk wspólnotowych, takimi jak energetyka, transport, rolnictwo, rybo ówstwo, polityka regionalna i turystyka. Ramy PWP opieraj si na Uchwale Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 czerwca 2007 r. o konieczno ci przyj cia i wdro enia strategii gospodarki wodnej w Polsce (M.P.2007 nr 39 poz. 441).

Wprowadzenie

Celem strategicznym dokumentu jest: zapewnienie powszechnego dost pu ludno ci do czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagro wywo ywanych przez powodzie i susze w po czeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i zwi zanych z nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, poprawie spójno ci terytorialnej i d eniu do wyrównania dysproporcji mi dzyregionalnych oraz uwzgl dnieniu integrowania potrzeb ochrony rodowiska wodnego z innymi dzia ami gospodarki, w tym transportu, rolnictwa, energetyki i turystyki. PZRP s narz dziem polityki w zakresie zarz dzania ryzykiem powodziowym i jako takie s niezb dne do realizacji celu operacyjnego 3.1 (wdro enie polityki w zakresie zarz dzania ryzykiem powodziowym). Stanowi te plan dzia polegaj cych na realizacji celów operacyjnych nr 3.2 i 3.3 (odpowiednio: zwi kszenie skuteczno ci ochrony ludno ci przed powodzi i skutkami suszy za pomoc efektywnych dzia technicznych; wzrost wykorzystania i podnoszenie efektywno ci nietechnicznych metod ograniczania skutków powodzi i suszy) w zakresie zabezpieczenia przed powodziami. Cele te jednak b realizowane przez dzia ania okre lone co do zakresu w Planach. PWP okre la w perspektywie do 2016 roku konieczno ograniczenia ryzyka powodziowego mi dzy innymi wymieniaj c PZRP jako element kluczowy realizacji celu. W tym samym miejscu wskazuje na zagadnienia, które s tematyk prac nad Planami, m.in.: retencja zbiornikowa, zintegrowanie systemu prognozowania zjawisk powodziowych z systemem gospodarowania zbiornikami w okresie zagro enia powodziowego czy zwi kszenie retencji naturalnej oraz rozwoju retencji wód opadowych w obszarach obj tych procesem urbanizacji. Wymienia zatem elementy kluczowe dla osi gni cia celów PZRP. W perspektywie do 2030 roku PWP przewiduje funkcjonowanie i rozwijanie zaawansowanego systemu zarz dzania ryzykiem na podstawie Planów Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym. Dodatkowo PZRP uwzgl dniaj osi gni cie i utrzymanie dobrego stanu i potencja u wód i zwi zanych z nimi ekosystemów, co jest jednym z celów strategicznych Polityki Wodnej Pa stwa. Plany Gospodarowania Wodami Plan gospodarowania wodami dla dorzeczy (PGW) s podstawowym narz dziem polityki wodnej w Polsce. PGW okre laj zasady korzystania z wód dorzecza i uwzgl dniaj c sektory: komunalny, rolnictwo, przemys , hydroenergetyk , eglug jak i zarz dzanie ryzykiem powodziowym. Aktualnie trwa proces ich aktualizacji (z uwzgl dnieniem MasterPlanów), który zgodnie z harmonogramem wdra ania zapisów RDW w Polsce powinien zako czy si do 22 grudnia 2015. MasterPlany dla obszarów dorzeczy stanowi dokumenty planistyczne, zbieraj ce projekty inwestycyjne (od inwestycji transportowych po przeciwpowodziowe), które do tej pory by y rozproszone w ró nych programach sektorowych. S spisami inwestycji, które powinny by zrealizowane ze wzgl du na nadrz dny interes spo eczny i pomimo ingerencji w rodowisko naturalne. Przede wszystkim ze wzgl du na ograniczenia czasowe, nie zawieraj wszystkich elementów PGW. Dlatego te MasterPlany po wprowadzeniu do Planów Gospodarowania Wodami, staj c si ich cz ci , przestaj funkcjonowa jako odr bne dokumenty. Nale y zaznaczy , e MasterPlany w cz ci, stanowi g ówn baz dla wykonania Planów Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym, jako spisy inwestycji, które s konieczne dla zwi kszenia poziomu ochrony przeciwpowodziowej. PZRP w swoim zakresie uwzgl dnia jedynie te inwestycje, które maj istotne znaczenie przeciwpowodziowe. PZRP b wp ywa na zmiany stanu i potencja u obserwowane w ramach cyklicznych przegl dów i okre lenia zasad gospodarowania wodami. Nale y zwróci uwag , e dla inwestycji z zakresu ochrony przeciwpowodziowej przewidziano mo liwo wyznaczenia derogacji – odst pstw od osi gni cia celów rodowiskowych, np. w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry przewidziano budow zbiorników suchych oraz wielofunkcyjnych, budow wa ów, które uzyska y derogacje.

Wprowadzenie

Planowane dzia ania, w szczególno ci techniczne uwzgl dniaj mo liwo wp ywu na stan i potencja JCWP. W przypadku okre lenia dzia w ramach PZRP, które b prowadzi y do pogorszenia stanu wód, lub ich potencja u, powinny one znale si w grupie zada inwestycyjnych, które uzyskaj odst pstwa od osi gni cia celów rodowiskowych. Nale y jednak podkre li , e przewidziane w PZRP dzia ania uwzgl dniaj cele rodowiskowe i w du ej mierze poprawiaj stan i potencja JCWP. Szczególnie przewidziane dzia ania nietechniczne (np. renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów) id w parze z zadaniami PGW i uzupe niaj je w zakresie osi gni cia celów Planów Gospodarowania Wodami dorzeczy. PZRP powinny by podstaw do dokonania rzetelnej oceny wyboru alternatyw na poziomie celów, jakim maj s poszczególne dzia ania inwestycyjne. Wyniki analiz b w czone do aktualizacji PGW. Program Wodno- rodowiskowy Kraju Celem Programu Wodno- rodowiskowego Kraju (PW K) jest zebranie najwa niejszych dzia , których wdro enie pozwoli na osi gni cie dobrego stanu wód. PW K uwzgl dnia dzia ania przewidziane w PZRP, ale tylko takie, które pozwol na osi gni cie celów rodowiskowych, b to zatem przede wszystkim dzia ania nietechniczne. Relacje PZRP z pozosta ymi dokumentami strategicznymi Ochrona ró norodno ci biologicznej Program ochrony i zrównowa onego u ytkowania ró norodno ci biologicznej oraz Plan dzia na lata 2014-2020 – Projekt (POZURB), stanowi wype nienie zobowi za Polski wynikaj cych z Konwencji o ró norodno ci biologicznej ratyfikowanej w 1996 roku. Dokument uwzgl dnia cele wielu konwencji, dyrektyw oraz polskich strategii. Celem nadrz dnym POZURB jest poprawa stanu ró norodno ci biologicznej i pe niejsze powi zanie jej ochrony z rozwojem spo ecznogospodarczym kraju. Dzia ania nietechniczne przewidziane w PZRP i ich skutki stanowi zmniejszenie g ównych zagro dla ekosystemów s odkowodnych okre lonych w POZURB. Przyk adem mo e by likwidacja obwa owa , które utrudniaj i przerywaj czno ekosystemów na terenach zalewowych z ekosystemami dolinowymi. W Programie ochrony i zrównowa onego u ytkowania ró norodno ci biologicznej oraz Planie dzia na lata 2014-2020 przewidziano i opisano kilkadziesi t zada , z których cz jest komplementarna w stosunku do dzia przewidzianych w PZRP. Realizacja zadania nr B.IV.3 rewitalizacja ma ych cieków wodnych zamienionych na proste kana y melioracyjne, zapisanego w POZURB jest komplementarna w stosunku do zwi kszenia retencji dolinowej cieków okre lonej jako jedno z dzia przewidzianych w PZRP. Plany Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym s wymienione w POZURB w opisie zadania nr C.I.2 (Zapewnienie w ciwego ujmowania ustale i wskaza planów ochrony i planów zada ochronnych dla form ochrony przyrody, a tak e innych uwarunkowa form ochrony przyrody, w dokumentach planistycznych decyduj cych o sposobie gospodarowania na danym obszarze), przyj tego dla realizacji celu C.I: Poprawa efektywno ci planowania zarz dzania i ochrony ró norodno ci biologicznej na obszarach chronionych. PZRP uwzgl dnia zapisy planów ochrony obszarów chronionych, a tak e s komplementarne w planowanych dzia aniach w stosunku do zada G.II.1 i G.II.3 przez popraw retencji na obszarach podmok ych oraz przez odtwarzanie retencji dolin rzek.

Wprowadzenie

Po rednio realizacja celów PZRP wp ynie na wiadomo spo ecze stwa w zakresie zagro enia powodziowego, po rednio za na zmniejszenie „chaotycznej zabudowy” i tym samym na zwi kszenie funkcjonalno ci korytarzy ekologicznych wg POZURB. Polityka klimatyczna Polityka klimatyczna Polski Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020 (PKP) jest dokumentem wchodz cym w sk ad polityki ekologicznej pa stwa. Definiuje cel strategiczny jako „w czenie si Polski do wysi ków spo eczno ci mi dzynarodowej na rzecz ochrony klimatu globalnego poprzez wdra anie zasad zrównowa onego rozwoju, zw aszcza w zakresie poprawy wykorzystania energii, zwi kszania zasobów le nych i glebowych kraju, racjonalizacji wykorzystania surowców i produktów przemys u oraz racjonalizacji zagospodarowania odpadów, w sposób zapewniaj cy osi gni cie maksymalnych, d ugoterminowych korzy ci gospodarczych, spo ecznych i politycznych”. Cele szczegó owe PKP oraz dzia ania PZRP nie pokrywaj si . Jednak w zaleceniach Polityki Klimatycznej Polski znalaz si zapis o konieczno ci ochrony zasobów wody poprzez m.in. zwi kszenie mo liwo ci retencjonowania wody zw aszcza poprzez ma retencj , który jest spójny z planowanymi dzia aniami w ramach PZRP. Polityka le na Polityka Le na Pa stwa (PLP) przyj ta przez Rad Ministrów w dniu 22 kwietnia 1997 r. stanowi dokument strategiczny okre laj cy zasady zwi kszania lesisto ci kraju. Zadanie planowane w ramach PZRP polegaj ce na ochronie/zwi kszeniu retencji le nej w zlewni jest komplementarne z PLP. Polityka nie okre la bezpo rednio celu zwi kszenia retencji, jednak spodziewanym efektem zwi kszenia lesisto ci b dzie w nie zwi kszenie retencji le nej. Polityka ekologiczna PZRP w swoich celach stanowi uzupe nienie Polityki Ekologicznej Pa stwa latach 2009-2012 z perspektyw do roku 2016 (PEP) w zakresie celu nr 3.3.2, czyli racjonalizacji gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby chroni gospodark narodow od deficytów wody i zabezpieczy przed skutkami powodzi. Wyznaczaj c kierunki dzia dla w/w celu, PEP wskazuje na konieczno przyj cia przez Rad Ministrów i Parlament Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami do 2030 r. (z uwzgl dnieniem etapu 2015 r.). Relacja PZRP z Polityk Wodn Pa stwa do roku 2030 (z uwzgl dnieniem etapu 2016), któr przygotowano na podstawie opracowania „Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzgl dnieniem etapu 2015)”, zosta a opisana powy ej.

2.4 Opis procesu planistycznego Powodzenie wdro enia planów zarz dzania ryzykiem powodziowym jest uzale nione od sposobu prowadzenia procesu planistycznego. W czenie wielu stron interesariuszy do tego procesu od pocz tku procesu planistycznego mo e przyczyni si do szybszego, a na pewno atwiejszego wdro enia zapisów planów zarz dzania ryzykiem powodziowym. W celu w czenia wielu organów, instytucji, przedstawicieli jednostek rz dowych i samorz dowych powo ano komitety steruj ce i grupy planistyczne dzia aj ce na poziomie dorzeczy i regionów wodnych oraz zespo y planistyczne zlewni, dzia aj ce w poszczególnych zlewniach planistycznych, wchodz cych w sk ad regionów wodnych – sposób ich pracy opisano w dalszych rozdzia ach planu. Od pocz tku procesu opracowywania PZRP zapewniono udzia wielu gremiów zwi zanych z szeroko poj ochron przeciwpowodziow . Takie podej cie by o uzasadnione nie tylko wymogami prawnymi (Dyrektywa Powodziowa i ustawa Prawo wodne), ale i wzgl dami praktycznymi.

Wprowadzenie

Przewidziano tez udzia u spo ecze stwa w procesie przygotowania planów zarz dzania ryzykiem. Proces udzia u spo ecze stwa w przygotowaniu PZRP powinien docelowo by skoordynowany z procesem udzia u w opracowywaniu planów gospodarowania wodami (wynikaj cymi z wdra ania RDW) i wykorzystywa istniej ce z tego tytu u do wiadczenia (w tym kana y informacyjne, sprawdzone formy i utworzone struktury). Przebieg prac planistycznych na poziomie regionu wodnego Prace planistyczne przed opracowaniem w powodziowym obejmowa y:

ciwych dokumentów planów zarz dzania ryzykiem

opracowanie materia ów informacyjnych o Dyrektywie Powodziowej, ustawie Prawo wodne oraz zasadach wdra ania Dyrektywy Powodziowej w Polsce wraz z ich dystrybucj powo anie sk adu osobowego Komitetu Steruj cego oraz Grupy planistycznej regionu wodnego oraz zespo u zarz dzania projektem, wyznaczenie obszarów zlewni planistycznych i powo anie zespo ów planistycznych zlewni. Prace planistyczne w ramach tworzenia planów zarz dzania ryzykiem powodziowym obejmowa y: przygotowanie wszystkich dokumentów niezb dnych do dzia ania Komitetu Steruj cego, grupy planistycznej regionu wodnego, zespo ów planistycznych zlewni, zorganizowanie pierwszych posiedze Komitetu Steruj cego oraz grupy planistycznej regionu wodnego, zorganizowanie szkole e-learningowych dla zespo ów planistycznych zlewni, grupy planistycznej i komitetu steruj cego regionów wodnych wykonanie analiz przewidzianych w metodyce w uk adzie wybranych zlewni, przedstawienie diagnozy problemów, propozycji zestawu dzia oraz przedstawienie tych analiz grupie planistycznej regionu wodnego. opracowanie wyników dyskusji w zespo ach planistycznych zlewni, zg oszonych propozycji z uzasadnieniem w przypadku odrzucenia, przedstawienie wyników grupie planistycznej regionu wodnego do zaakceptowania dla dalszych dzia , przeprowadzenie bada modelowych dla dzia o charakterze inwestycyjnym dla udokumentowania skutków tych dzia i oceny ich skuteczno ci i efektywno ci dla redukcji ryzyka powodziowego, przeprowadzenie analiz ekonomicznych - kosztów i korzy ci dla wszystkich sformu owanych wariantów planistycznych, przeprowadzenie analizy i oceny zgodno ci przyj tych ostatecznych wariantów dzia z wymogami prawnymi i rodowiskowymi, w tym szczególnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej, przeprowadzenie analizy wielokryterialnej i wypracowanie projektu ostatecznego wariantu planistycznego celem przedstawienia grupie planistycznej regionu wodnego do akceptacji, a tak e przedstawia go zespo om planistycznym zlewni, opracowanie wykazu instrumentów oraz propozycje za wdro enia,

aktów prawnych dla ich

scalenie wariantów planistycznych wypracowanych dla poszczególnych zlewni dla regionu wodnego,

Wprowadzenie

przedstawienie grupie planistycznej regionu wodnego do akceptacji: opracowanie ostatecznego wariantu planistycznego proponowanego do planu zarz dzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego, wykaz instrument贸w i dokument贸w realizacyjnych, kt贸rych wdro enie jest niezb dne dla realizacji PZRP, wprowadzenie do projekt贸w PZRP zasadnych uwag i zalece grupy planistycznej regionu wodnego oraz wypracowanie projekt planu zarz dzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego, uwzgl dnienie uwag wynikaj cych ze strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko przyj tego projektu planu zarz dzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego, wniesienie przez grup planistyczn regionu wodnego na Komitet Steruj cy projektu PZRP dla regionu wodnego w celu ostatecznego zatwierdzenia, wprowadzenie zasadnych zalece i poprawek Komitetu Steruj cego. Na schemacie poni ej przedstawiono schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym i na obszarze dorzecza.

Wprowadzenie

Rysunek nr 2

Schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym i na obszarze dorzecza.

r贸d o: Metodyka opracowania plan贸w zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszar贸w dorzeczy i region贸w wodnych, KZGW 2014

Opis obszaru 3 planowania

Opis obszaru planowania

3 Opis obszaru planowania 3.1 Topografia, hydrografia, gleby, geologia(mapy), hydrologia (ISOK) Wielko

i po

enie regionu

Region wodny Warty obejmuje w ca ci zlewni rzeki Warty o powierzchni 54,5 tys. km 2, co stanowi ok. 17,4% obszaru Polski. Region jest administrowany, wed ug w ciwo ci, w ca ci przez Regionalny Zarz d Gospodarki Wodnej w Poznaniu oraz cz ciowo przez 8 Wojewódzkich Zarz dów Melioracji i Urz dze Wodnych: Wielkopolski, ódzki, Lubuski, ski, Opolski, Kujawsko-Pomorski, Zachodnio-Pomorski, Pomorski. Hydrografia Zlewnia Warty ma wyd ony kszta t i rozci ga si z po udniowego-wschodu (region ród owy) na pó nocny-zachód. Stopniowo rozszerza si od róde , aby zw zi si dopiero krótko przed uj ciem do Odry. Na zdecydowanej wi kszo ci obszaru zlewnia ma charakter nizinny, st d te stosunkowo cz sto spotyka si bramy wodne, a na niektórych odcinkach dzia wodny jest niepewny. Charakter sieci rzecznej ca ego Ni u rodkowoeuropejskiego, w tym równie regionu wodnego Warty, jest zdeterminowany przez dwa czynniki: rze polodowcow i nachylenie powierzchni na pó noc. Sie hydrograficzna zlewni Warty zosta a ukszta towana w wyniku rozwoju rze by terenu w czwartorz dzie. Rzeki p yn z po udnia na pó noc, jednak zmieniaj kierunek na bardziej równole nikowy (zachodni) tam, gdzie korzystaj z sieci pradolin. Odcinki po udnikowe stanowi natomiast prze omy przez wa y morenowe. sto sieci rzecznej jest uwarunkowana przepuszczalno ci pod a. Tam, gdzie jest ono s abo przepuszczalne, tworzy si g sta sie cieków. Natomiast na obszarach zbudowanych z utworów piaszczystych lub wirowych sie rzeczna jest wyra nie rzadsza. Szczególnie wyra nym przyk adem jest mi dzyrzecze Noteci-Warty (skupisko wydm), które jest niemal pozbawione cieków. Bardzo rzadka sie rzeczna wyst puje równie w obr bie w glanowych wy yn górnej zlewni Warty, gdzie woda atwo infiltruje w niezwykle liczne szczeliny i skrasowia e ska y pod a, a zwierciad o wód podziemnych jest po one g boko. Wa niejsze rzeki regionu wodnego Warty w podziale na zlewnie planistyczne obrazuje poni sza tabela. Tabela nr 1

G ówne rzeki w regionie wodnym Warty ugo

Zlewnie

Rzeki [km] Warta

Zespó Planistyczny Zlewni Górnej Warty i Zlewni Liswarty bez Kocinki

Liswarta Wiercica

Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Liswarty do Widawki i Zlewni Widawki

Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Widawki do Neru i Zlewni Neru

160,6 98,7 31,5

Warta

100,8

Widawka

103,1

Grabia

77,0

Ole nica

45,8

Warta

93,7

Ner Pichna

124,8 35,9

32 32

Opis obszaru planowania

ugo Lp

Zlewnie

Rzeki [km] eglina Warta

Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Neru do Prosny i Zlewni Warty od Prosny do remu

Rgilewka

44,5

Teleszyna

53,5

Kie baska

47,8

Powa

48,2

Bawó

54,7

Wrze nica

60,6

Lutynia

66,9

Moskawa

60,7

Prosna 5

Zespó Planistyczny Zlewni Prosny

51,9

Pokrzywnica

28,0

Kana Mosi ski Kopel Zespó Planistyczny Zlewni Pozna skiego Dorzecza Warty i Zlewni We ny

Kana Szymanowo-Grzybno Warta

35 44,2

Sama

Zespó Planistyczny Zlewni Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej, Zlewni Drawy i Zlewni Dolnej Warty

23,1

ówna

Samica Kierska

104,9

Cybina

We na

Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Obrzycka do Noteci i Zlewni Obry

232,9

Sw drnia

Warta

31,9 157,4

Osiecznica

116,3 38,5 41 31,8 118,1 39,3

Obra

174,5

Warta

68,4

Note

48,3

Drawa Maszówek Kana Postomski

199,8 41 61,3

Zespó Planistyczny Zlewni Górnej Noteci

Note

210,3

Zespó Planistyczny Zlewni Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej i Zlewni Gwdy

Note

126,9

Gwda

142,7

ród o: Opracowanie w asne

W regionie zlokalizowane s trzy sztuczne zbiorniki wodne, które maj istotne znaczenie dla ochrony przeciwpowodziowej. Zbiornik Jeziorsko, najwi kszy zbiornik retencyjny w regionie wodnym Warty, jeden z najwi kszych zbiorników retencyjnych w Polsce. Zbiornik zosta wybudowany w 1986 r., pierwsze pe ne nape nienie zbiornika nast pi o w 1991 r. Zbiornik jest zlokalizowany na 484+300 km rzeki Warty, powierzchnia 42,3 km2, pojemno u ytkowa 113,91 mln m3, pojemno ca kowita 202,04 mln m3, pojemno 3 ca kowita i forsowana 222 mln m . Zbiornik ma podstawowe znaczenie w ograniczaniu ryzyka powodziowym w rodkowym biegu rzeki Warty, w tym tak e w rejonie Poznania.

33 33

Opis obszaru planowania

Zbiornik Poraj – zbiornik zlokalizowany na rzece Warcie w miejscowo ci Poraj w km 763+400 Warty, powierzchnia 5,5 km 2, pojemno maksymalna ok. 25 mln m 3. Pojemno powodziowa (sterowalna) 8,05 mln m3, pojemno u ytkowa wynosi 10,06 mln m3, co stanowi 11% redniego rocznego odp ywu Warty. Zbiornik ma du e znaczenie dla redukcji ryzyka powodziowego w rejonie Cz stochowy. Istotne znacznie z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej maj tak e Zbiornik Pako i jezioro Gop o, które wspólnie z innymi podpi trzonymi jeziorami tworz ca y system gospodarowania wod w zlewni Górnej Noteci. Zbiornik Pakoski, który zosta stworzony w latach 70 tych w wyniku sztucznego popi trzenia dwóch jezior, posiada obj to 89,2 mln m3. Jezioro Gop o posiada obj to 78,5 mln m3. Funkcjonowanie tego systemu polega g ównie na retencjonowaniu wód. W pó roczu zimowym gromadzone s one w zbiorniku pakoskim, a na potrzeby u ytkowników wykorzystywane s zasoby wodne zgromadzone w Jeziorze Gop o. Natomiast w pó roczu letnim odwrotnie, wykorzystywane s zasoby wodne zbiornika pakoskiego, podczas gdy ich magazynowanie nast puje w Jeziorze Gop o. Wa niejsze jeziora regionu wodnego Warty z uwzgl dnieniem ich pojemno ci oraz powierzchni w podziale na zlewnie planistyczne obrazuje poni sza tabela. Tabela nr 2

G ówne jeziora w regionie wodnym Warty Powierzchnia

Zlewnia

Pojemno

Jeziora 3

[ha]

tys. m

Zespó Planistyczny Zlewni Górnej Warty i Zlewni Liswarty bez Kocinki

Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Liswarty do Widawki i Zlewni Widawki

Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Widawki do Neru i Zlewni Neru

Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Neru do Prosny i Zlewni Warty od Prosny do remu

Powidzkie

1070

131279

Gos awskie

496

13485

Zespó Planistyczny Zlewni Prosny

Zespó Planistyczny Zlewni Pozna skiego Dorzecza Warty i Zlewni We ny

Lednica

313

24397

Zb szy skie

682

26179

Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Obrzycka do Noteci i Zlewni Obry

Byty skie

304

11838

Berzy skie

311

7840

Drawsko

1798

331443

Siecino

725

104442

Lubie

1438

169881

Osiek

503

50065

Ostrowiec

359

36433

sosze

312

11330

2066

78497

Zespó Planistyczny Zlewni Noteci Pradoliny Toru sko-Eberswaldzkiej, Zlewni Drawy i Zlewni Dolnej Warty

Gop o

Zespó Planistyczny Zlewni Górnej Noteci

Pakoskie Po udniowe

804

25989

Niedzi giel

630

30090

427

29493

339

25989

ni skie Du e Pakoskie Pó nocne

34 34

Opis obszaru planowania

Powierzchnia LP

Zlewnia

Zespó Planistyczny Zlewni Noteci Pradoliny Toru sko-Eberswaldzkiej i Zlewni Gwdy

Pojemno

Jeziora 3

[ha]

tys. m

Ostrowskie

310

31243

Wielmie

1639

40129

Pile

957

115171

Bety

816

91535

Wierzchowo

721

70213

Komorze

390

49372

ród o: Opracowanie w asne

Charakterystyka warunków hydrologicznych. Poni szy rozdzia zosta opracowany g ównie na podstawie informacji zawartych w „Podziale hydrograficznym Polski” (IMGW, Warszawa, 1983) oraz opracowania pt. „”Bilans wód powierzchniowych wraz z okre leniem zasobów dyspozycyjnych dla dorzecza Górnej Noteci” (IMGW, Pozna , 1999). Nie zawiera on charakterystyki warunków przeprowadzonej na podstawie analizy wyników uzyskanych w niniejszym opracowaniu, lecz jedynie ogólne informacje. Warta Warta jest nie tylko najwi kszym dop ywem Odry, lecz tak e rzek , której d ugo (808 km) znacznie przekracza d ugo Odry do uj cia Warty wynosz tylko 722,6 km. Dawny kilometra prowadzony od uj cia Prosny w dó i w gór rzeki wykazywa y d ugo wynosz zaledwie 762 km. Niezgodno ta wynika z niedok adnie przeprowadzonego poprzedniego kilometra u rzeki. Najwy szym punktem w regionie wodnym Warty jest szczyt Berkowa (462 m n.p.m.) na Wy ynie Krakowsko-Cz stochowskiej (dzia wodny Warty i Pilicy). rednia wysoko dorzecza Warty (bez Noteci) wynosi 133 m n.p.m. Ponad 90% powierzchni tego dorzecza zawiera si w granicach od 60 do 100 m n.p.m., a oko o 26% - mi dzy 100-140 m n.p.m.. ród a Warty znajduj si na Wy ynie Krakowsko-Cz stochowskiej w Kromo owie, na wysoko ci 352 m n.p.m.; s to bardzo wydajne wywierzyska krasowe (30-40 l/sek), wyst puj ce tu obok róde Czarnej Przemszy. Bieg górny ma ogólny kierunek pó nocny. Po przebyciu kilkudziesi ciu kilometrów odcinka górskiego, o spadku w granicach od 2 do 1%, Warta wydostaje si poni ej Cz stochowy na rozleg y teren równinny, a nast pnie zmienia kierunek na zachodni, po czym przyjmuje swój pierwszy 2 du y lewobrze ny dop yw - Liswart (1520 km ). Kilkana cie kilometrów poni ej Dzia oszyna rzeka opuszcza Wy yn Ma opolsk i wp ywa na teren Niecki Sieradzkiej, przyjmuj c kolejno dwa du e dop ywy prawobrze ne: Widawk (2440 km 2) - w km 538,4 i Ner (1824 km2) - w km 444,9 od uj cia. Na odcinku uj cie Neru -Ko o rzeka zatacza uk i zmienia kierunek o 90 na zachodni. Tu powy ej Konina bierze pocz tek Kana lesi ski. W km 348 przyjmuje Warta najwi kszy lewobrze ny dop yw - Prosn (4895 km 2). Uj cie Prosny traktowane jest jako granica mi dzy biegiem górnym i rodkowym Warty. Pod remem Warta opuszcza pradolin warszawskoberli sk i ponownie zmienia kierunek na pó nocny. W obr bie Poznania rzeka pokonuje jeden z prze omów, wkrótce powy ej Obornik znów przyjmuje zachodni kierunek biegu, utrzymuj c go a do uj cia Obry pod Skwierzyn . Z kolei nast puje krótki, bo zaledwie dwudziestokilkukilometrowy odcinek po udnikowy, w km 68 wpada Note , której ogólny kierunek biegu przyjmuje odt d Warta. Powierzchnia dorzecza Warty do uj cia Noteci wynosi 2 34 592 km .

35 35

Pocz wszy od uj cia Noteci Warta wkracza w bieg dolny znajduj cy si na terenie pradoliny toru skoeberswaldzkiej; rzeka p ynie tu w szerokiej, zabagnionej dolinie. Pod Kostrzynem uchodzi Warta do Odry w km 617+600 jej biegu, na wysoko ci oko o 13 m n.p.m.

Opis obszaru planowania

Widawka Widawka wyp ywa na po udnie od Rzejowic z kilku podmok ych zag bie . P ynie dolin niewyra , miejscami podmok . W dorzeczu wyst puj piaski pylaste, tarasowe oraz piaski ze wirem. W pod u znajdujemy wapienne utwory jurajskie i kredowe. Dalej dolina Widawki miejscami rozszerza si do kilkuset metrów, a nawet do 2 km. W rozszerzeniach dolina jest podmok a, o zmeliorowanym dnie. W zw eniach doliny – wychodnie wapieni jurajskich i utworów kredowych. W zlewni pojawiaj si gliny zwa owe i piaski. Poni ej uj cia Kr cicy do Widawki, w dolinie tej ostatniej istnieje du y kompleks stawów. Poni ej dop ywu spod Poraja dolina Widawki jest na ogó zwarta, wci ta w piaski akumulacji rzecznej, miejscami zwydmione i zalesione. Wzgórza zbudowane z piasków i wirów (deniwelacje ok. 20 m). Wysoczyzn pokrywaj piaski zwa owe (miejscami zwydmione) i gliny. Powy ej miejscowo ci S ok (wodowskaz) Widawka p ynie dwoma korytami. Poni ej uj cia Rakówki dolina Widawki jest do szeroka. Przy wodowskazie Zarzecze – stawy zasilane przez Widawk . Wzd koryta rzeki na tym odcinku wyst puj piaski. Poni ej dop ywu spod Aleksandrowa zlewnia Widawki zbudowana jest z piasków akumulacji rzecznej, a ko o Szczercowa z glin i piasków zwa owych. Na pó nocny wschód od Szczercowa w odleg ci ok. 3 km rozci ga si torfowisko, cz ce si z torfowiskami Pilsi. Cz wód z tego torfowiska jest odprowadzana kana em do Widawki. Powy ej wodowskazu Rogo no dolina Widawki jest podmok a. Na odcinku od uj cia Niecieczy do uj cia do Warty dolina Widawki jest szeroka (ok. 1,5 km), z licznymi starorzeczami. Obecnie cz zlewni Widawki i Pisi znajduje si w zasi gu leja depresyjnego Kopalni W gla Brunatnego „Be chatów”. W zwi zku z przesuwaniem si eksploatacji w gla z Odkrywki Be chatów w kierunku zachodnim oraz uruchomieniem (wrzesie 2000) odwodnienia wg bnego nowej odkrywki Szczerców, lej depresyjny b dzie przesuwa si w kierunku zachodnim przekraczaj c na zachodzie dzia wodny Widawki. Jednocze nie spodziewa si nale y regresji leja depresyjnego w jego cz ci wschodniej. Na wielko przep ywów i charakterystyki hydrologiczne niektórych rzek zlewni Warty od Liswarty do Widawki du y wp yw wywiera od szeregu lat Zespó Górniczo-Energetyczny „Be chatów”. Znacz ca wi kszo przekszta ce ma miejsce na obszarze zlewni Widawki, a ich efektem jest istotna zmiana przep ywów Widawki. Budowa ZGE Be chatów oddzia ywuje na warunki wodne od ko ca 1975 roku. Obecnie g ównymi czynnikami wp ywaj cymi na przekszta cenie stosunków wodnych jest eksploatacja i rozbudowa KWB Be chatów oraz pobory wody przez Elektrowni Be chatów. Na rzekach, które znajduj si w zasi gu oddzia ywania ZGE w porównaniu z warunkami naturalnymi maj miejsce przede wszystkim: wskutek zrzutów wody z odwodnienia odkrywki i wysadu solnego oraz cieków z kopalni i elektrowni, zrzutów ze sk adowiska popio ów – przyrost przep ywów w ich odbiornikach, w wyniku rozwoju leja depresyjnego – obni enie lub zanik zasilania powierzchniowego i podziemnego oraz ucieczki wody z koryt na ich odcinkach nie uszczelnionych, powoduj ce zmniejszenie wielko ci odp ywu a do wyschni cia koryta w cznie, przez pobory wody dla elektrowni – obni enie przep ywów. St d te zmiany w wielko ci odp ywu rzecznego wyst puj ce w poszczególnych przekrojach rzek, uzale nione s od ich po enia w stosunku do leja depresji, obiektów kopalni i elektrowni. Dla przekrojów rzecznych, gdzie ma miejsce oddzia ywanie wszystkich wymienionych czynników wielko zmian b dzie wypadkowa przyrostu przep ywów w wyniku zrzutów i obni enia w skutek strat wywo anych rozwojem leja depresyjnego i poborami wody przez elektrowni . Zlewnie obj te wy cznie lejem depresyjnym charakteryzowa si b obni eniem lub zanikiem odp ywu. Ner Ner bierze pocz tek ko o Boles awowa na wysoko ci ok. 250 m n.p.m., a uchodzi do Warty na wysoko ci ok. 94 m n.p.m. Zlewnia pokryta jest utworami akumulacji lodowcowej (piaski, gliny, wiry).

36 36

Opis obszaru planowania

Do Neru i jego dop ywów kierowane s wód p yn cych.

cieki miejskie z odzi powoduj c znaczne zanieczyszczenie

Poni ej odzi w dolinie Neru zlokalizowane s liczne rowy melioracyjne. Na odcinku od Lutomierska do uj cia Pisy koryto Neru dzieli si na liczne ramiona. Na ok. 55 km biegu rzeki w jej dolinie obserwujemy liczne starorzecza, podmok ci i rowy melioracyjne. Po po czeniu Neru z jego prawym dop ywem –Nid , Ner p ynie w pradolinie warszawsko-berli skiej. P askie, zmeliorowane dno doliny pokrywaj torfy. Liczne s do y po ich eksploatacji. Poni ej wodowskazu D bie Ner wp ywa do doliny Warty. Prosna Prosna wyp ywa na Wy ynie Wo nicko-Wielu skiej. ród a znajduj si ko o Wolencina na wysoko ci ok. 250 m n.p.m. Zlewni pokrywaj utwory czwartorz dowe, g ównie piaski akumulacji lodowcowej. Miejscami na Progu Wo nickim wystepuj wychodnie i ów jurajskich i piaskowców. Rze ba falista, deniwelacje do 30 m. Poni ej dop ywu spod Stanis awowa pó nocny dzia Prosny biegnie podmok ymi kami poci tymi rowami o ró nym kierunku odp ywu. Dolina Prosny – podmok a, z niewielkimi torfowiskami. Poni ej dop ywu spod Wierchnika Prosna wp ywa na obszar Nizin rodkowopolskich. Tu pó nocn cz zlewni pokrywaj piaski lodowcowe, a w po udniowej przewa aj gliny. W dolinie Prosny powy ej Pratwy – niewielki kompleks stawów. W rejonie uj cia Pratwy i Pomianki Prosna p ynie dwoma korytami. Poni ej Wieruszowa Prosna wp ywa do Kotliny Grabowskiej, któr opuszcza dopiero poni ej oboku. Pó nocn cz zlewni pokrywaj piski tarasowe, a w po udniowej przewa aj piaski akumulacji lodowcowej. Prosna p ynie przewa nie dwoma korytami. Od Wieruszowa do O oboku przyrzecze Prosny w obr bie Kotliny Grabowskiej zbudowane jest ze zwydmionych piasków tarasowych. Poza Kotlin – z glin zwa owych i piasków na glinach. Poni ej Zaleskiego Rowu dolina Prosny niewyra na. Na znacznych odcinkach rzeka p ynie kilkoma korytami. W zag bieniach mi dzywydmowych – podmok ci. Od O oboku do Kalisza lewostronn zlewni Prosny pokrywaj gliny zwa owe i piaski lodowcowe, prawostronn – zwydmione piaski tarasowe. Dolina Prosny rozleg a, rzeka p ynie kilkoma ramionami. Powy ej uj cia Sw drni w km 65+900 koryto rozdziela si na Prosn (l) i Bernardynk (kana Bernardy ski) (p). Sw drnia uchodzi do kana u Bernardy skiego. Na odcinku ok. 10 km rzeka p ynie tymi dwoma korytami. Zlewni pokrywaj gliny zwa owe i piaski lodowcowe. Od po czenia koryt Prosna przep ywa przez obszar glin zwa owych i piasków lodowcowych pokrywaj cych Wysoczyzn Kalisk . Dolina o szeroko ci ok. 1,5 km wys ana jest madami i piaskami rzecznymi. Na ok. 15 km biegu rzeki szeroko doliny Prosny przekracza 3 km. W dnie doliny poza piaskami tarasowymi i madami wyst puj tak e torfy. Note Note jest najwi kszym dop ywem Warty, a jednocze nie wraz z doln Wart i Kana em Bydgoskim stanowi drog wodn Wis a-Odra. Jej bieg rodkowy i dolny wykorzystuje pradolin toru sko eberswaldzk . Zlewnia Noteci liczy 17240 km2. Najwy szy punkt w dorzeczu wzniesiony jest 238 m n.p.m., na pograniczu Pojezierza Drawskiego i Kaszubskiego (dzia wodny Gwdy i Wieprzy). rednie wzniesienie nad poziomem morza wynosi 103 m, przy czym ponad 70% powierzchni zawiera si w granicach wysoko ci 60-140 m n.p.m., a w niemal w ca ci zlewnia wzniesiona jest od 20 do 200 m n.p.m. Note wyp ywa z dwóch jezior rynnowych: Brdowskiego (102 m n.p.m.) i D ugiego (wraz z Jeziorem Modzerowskim) 103 m n.p.m. le cych na Pojezierzu Kujawskim na wschód od Sompolna. Jeziora te cz si ze sob w kra cu pó nocnym, przy czym przep yw wody odbywa si z Jeziora D ugiego do Brdowskiego. Wyp ywaj ce z obu jezior strugi (w kierunku pó nocnym) cz si po kilku kilometrach, przyjmuj c bieg w kierunku wschodnim. Poni ej Sompolna rzeka wp ywa do szerokiej zatorfionej doliny, gdzie czy si z Kana em lesi skim i zmienia kierunek na pó nocny, zd aj cy do rynny jeziora Gop a, które osi ga w km 320 licz c od uj cia. Poni ej Kruszwicy wp ywa do jeziora Gop o ze strony prawej (km 293) kana Bachorze. Dalej po przesz o 20 km biegu Noteci nast puje na terenie Pako ci (km 270,7) po czenie z zachodnim ramieniem Noteci. Omawiane rami wschodnie (g ówne) nazywane jest równie Note Wschodnia

37 37

Opis obszaru planowania

(lub No ), zachodnie za Note Zachodnia lub Ma a Note , bior ca pocz tek w wododzia owym jeziorze Niedzi giel (dawniej Skorz ci skie), na wysoko ci 104 m n.p.m. Powierzchnia dorzecza Noteci zachodniej wynosi 603 km 2, za Noteci Wschodniej do po czenia z zachodni 1584 km 2, co daje cznie 2187 km2. W dalszym biegu przep ywa Note przez kilka jezior, a poni ej abiszyna nast puje odga zienie (na brzegu lewym) tzw. Kana u Górnonoteckiego, który przecinaj c rzek w dalszym jej biegu wchodzi na dzia wodny Wis y i Odry i zasila stanowisko szczytowe Kana u Bydgoskiego. D ugo Kana u Górnonoteckiego wynosi blisko 25 km; na ca ej d ugo ci jest on eglowny. W km 208+900 Note przyjmuje najwi kszy dop yw lewobrze ny - G sawk (552 km 2), po czym po blisko 20 km biegu wp ywa na teren pradoliny toru sko-eberswaldzkiej i czy si z Kana em Bydgoskim pod Nak em. Odt d staje si rzek skanalizowan i przyjmuje kierunek zachodni zachowuj c go a do uj cia. Na odcinku skanalizowanym (do uj cia Drawy) wpadaj do Noteci trzy powa niejsze dop ywy prawobrze ne. Pierwszy z nich najmniejszy - to ob onka (km 169+200) o powierzchni zlewni 1061 km 2. Nast pnie, km 120+700, wp ywa najwi kszy dop yw Noteci - Gwda (4744 km 2), zwi kszaj ca jej zlewni do 11110 km 2. Gwda jest rzek o bogato rozwini tym dorzeczu i odprowadza wody z szeregu jezior rodkowej cz ci Pojezierza Pomorskiego. Wreszcie w km 48+300 pod Krzy em wprowadza swe wody Drawa (3198 km 2), p yn ca równolegle do Gwdy i odwadniaj ca Pojezierze Drawskie. Jest to rzeka o du ej bezw adno ci hydrologicznej i o znacznym wykorzystaniu energetycznym. Uj cie Noteci znajduje si w km 68+400 rzeki Warty. Ogó em jej d ugo wynosi 385,6 km, za powierzchnia dorzecza 17240 km 2. Note jest rzek eglown , poczynaj c od jeziora Gop o.

3.2 Charakter zagro enia powodziowego w Regionie Wodnym Warty W regionie wodnym Warty zagro enia powodziowe wyst puj w sposób ma o gwa towny, s za to ugotrwa e. W pó roczu letnim pojawiaj si powodzie opadowo-nawalne, obejmuj ce zlewnie cz stkowe i powodowane gwa townymi opadami atmosferycznymi. W pó roczu zimowym wyst puj najcz ciej powodzie roztopowe powodowane gwa townym topnieniem niegu przewa nie zwi kszonym przez jednoczesne opady deszczu. Podczas zim z du pokryw nie i z d ugo utrzymuj cymi si temperaturami ujemnymi, sp yw wód powodziowych mo e trwa nawet 2-3 miesi ce. Powodzie roztopowe obejmuj zwykle znaczn powierzchni zlewni. Zdarza si , e powodzie te s powodowane lub pot gowane przez zatory lodowe. Typowym dla regionu Warty okresem wyst powania powodzi jest marzec-kwiecie , z wyj tkiem górnej Noteci gdzie takim okresem jest majczerwiec. Dla ma ych zlewni najwi ksze zagro enie w postaci zwielokrotnienia skutków wezbrania stanowi zjawiska lodowe i zarastanie. ówne rzeki w regionie wodnym Warty s obwa owane na cznej d ugo ci 763km. Niestety, stan obwa owa nie jest dobry, gdy co najmniej 50% z nich wymaga remontu. Katastrofa powodziowa w lipcu 1997 roku i zim 2010 oraz 2011 roku wykaza y, e najpowszechniejszy rodek ochrony przed powodzi – wa y – nie mog zapewni pe nego bezpiecze stwa. 38 Na podstawie analizy rozk adu przestrzennego zagro enia powodziowego w regionie wodnym Warty poziom wysoki i bardzo wysoki zintegrowanego ryzyka powodziowego wyst puje w obszarach nast puj cych gmin:

Opis obszaru planowania

na Warcie w gminach Poczesna, Cz stochowa, Mst贸w, K omnice, Dzia oszyn, Warta, Golina, Pozna , Lubo , Oborniki, S sk, Kostrzyn nad Odr . Gorz贸w Wielkopolski; na Liswarcie w gminie Krzepice, na Pro nie w Kaliszu, na Sw drni w Kaliszu na

贸wnej w Poznaniu,

na Noteci w gminie Drezdenko i Wiele .

W poni szej tabeli przedstawiono poziom ryzyka powodziowego w regionie wodnym Warty.

39 39

Opis obszaru planowania

Zlewnia Warty od Widawki do Neru i Zlewnia Neru

Zlewnia Warty od Neru do Prosny i Zlewnia Warty od Prosny do Kana u Mosi skiego

Zlewnia Prosny

Zlewnia Warty od Obrzycka do Noteci i Zlewni Obry

Zlewnia Pozna skiego Dorzecza Warty i Zlewnia We ny

Zlewnia G贸rnej Noteci

Zlewnia Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej i Zlewnia Gwdy

Zlewnia Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej, Zlewnia Drawy i Zlewnia Dolnej Warty

Liczba mieszka c贸w na obszarach zagro enia powodziowego [os.]

Obiekty u yteczno ci spo ecznej [szt.]

rodowiska,

Zlewnia Warty od Liswarty do Widawki i Zlewnia Widawki

Zagro enie dla zdrowia i ycia ludzi

Obszary zagro enia powodziowego [ha]

ycia ludzi,

0.2%

141 353.6

11 125.6

9 530.5

10 237.8

17 296.3

14 993.7

17 362.8

10 853.5

8 749.2

24 375.5

16 828.7

123 421.6

9 464.3

8 678.6

8 562.8

16 427.2

12 439.3

15 028.1

9 125.1

6 267.8

21 638.6

15 790.0

10%

84 557.3

5 688.4

6 521.7

4 932.6

13 754.8

6 313.5

10 299.4

6 678.5

3 128.2

13 112.8

14 127.3

3 413.1

0.0

3 413.1

0.0

0,2% M

1% M

0.2%

21 899.0

3 585

1 346

179

1 838

5 862

1 622

4 797

231

361

2 078

8 593.0

1 959

747

1 142

1 415

629

1 001

135

148

1 334

10%

1 694.0

307

194

173

444

179

306

451.0

451

0,2% M

1% M

0.2%

18.0

6.0

Obszar

Powierzchnia

(zagro enie dla zdrowia i

Zlewnia G贸rnej Warty i Zlewnia Liswarty bez Kocinki

Wska niki zwi zane z wra liwo ci obszar贸w zagro onych powodzi dziedzictwa kulturowego) w uj ciu zlewni regionu wodnego Warty

region wodny Warty

Tabela nr 3

Zlewnia Warty od Neru do Prosny i Zlewnia Warty od Prosny do Kana u Mosi skiego

Zlewnia Prosny

Zlewnia Warty od Obrzycka do Noteci i Zlewni Obry

Zlewnia Pozna skiego Dorzecza Warty i Zlewnia We ny

Zlewnia G贸rnej Noteci

Zlewnia Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej i Zlewnia Gwdy

Zlewnia Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej, Zlewnia Drawy i Zlewnia Dolnej Warty

Obiekty stanowi ce potencjalne zagro enie dla rodowiska [szt.]

Zlewnia Warty od Widawki do Neru i Zlewnia Neru

Zagro enie dla rodowiska Zlewnia Warty od Liswarty do Widawki i Zlewnia Widawki

Obiekty stanowi ce du e zagro enie dla rodowiska [szt.]

Zlewnia G贸rnej Warty i Zlewnia Liswarty bez Kocinki

Obszar region wodny Warty

Opis obszaru planowania

10% 2.0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0

W 0.0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0,2% M -

1% M -

PT -

0.2% 5.0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 3

1% 5.0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 3

10% 2.0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0

W 0.0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0,2% M -

1% M -

PT -

0.2% 21.0 3 3 1 0 4 3 1 1 3 2

1% 18.0 3 2 1 0 3 3 1 1 2 2

10% 5.0 1 0 0 0 2 1 0 0 0 1

W 1.0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0

0,2% M -

1% M -

region wodny Warty

Zlewnia Górnej Warty i Zlewnia Liswarty bez Kocinki

Zlewnia Warty od Liswarty do Widawki i Zlewnia Widawki

Zlewnia Warty od Widawki do Neru i Zlewnia Neru

Zlewnia Warty od Neru do Prosny i Zlewnia Warty od Prosny do Kana u Mosi skiego

Zlewnia Prosny

Zlewnia Warty od Obrzycka do Noteci i Zlewni Obry

Zlewnia Pozna skiego Dorzecza Warty i Zlewnia We ny

Zlewnia Górnej Noteci

Zlewnia Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej i Zlewnia Gwdy

Zlewnia Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej, Zlewnia Drawy i Zlewnia Dolnej Warty

Opis obszaru planowania

0.2%

26.0

17.0

10%

11.0

0.0

0,2% M

1% M

Obszar

Zagro enie dla dziedzictwa kulturowego

Obiekty cenne kulturowo [szt.]

obszar 0,2% - obszary, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%) obszar 1% - obszary, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest rednie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%) obszar 10% - obszary, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%) obszar W - obszar nara ony na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wa u przeciwpowodziowego obszar 0,2% M - obszary, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (H 0,2%) – od strony morza obszar 1% M- obszary, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest rednie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) – od strony morza obszar PT – obszary nara one na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia budowli pasa technicznego

Opis obszaru planowania

3.3 U ytkowanie terenu ytkowanie terenu Powierzchnia obszaru w du ej mierze jest wykorzystywana rolniczo. Szacuje si , i u ytki zielone zajmuj ok. 60%.

e grunty orne

Najwi ksze kompleksy le ne w zlewni Warty, wyst puj w jego pó nocno-zachodniej cz ci: Puszcza Notecka po ona pomi dzy Noteci i Wart , Puszcza Drawska w zlewni Drawy, lasy w zlewni Gwdy, lasy od Nowego Tomy la i Zb szynia po dolin dolnej Warty, Puszcza Gorzowska na pó noc od Gorzowa Wielkopolskiego. W tej cz ci lesisto osi ga wska nik oko o 50%. Lasy wyst puj tak e w po udniowej, górnej cz ci zlewni, jednak s one mniej zwarte. Zdecydowana wi kszo lasów w regionie wodnym Warty to lasy iglaste, w których gatunkiem dominuj cym jest sosna. Wi ksze skupiska mieszanych i li ciastych formacji le nych, zbli onych do warunków naturalnych, wyst puj w Puszczy Gorzowskiej i Drawskiej. Powierzchniowy udzia u ytków zielonych ( ki i pastwiska) jest du o mniejszy ni gruntów ornych i lasów. Wyst puj g ównie w dolinach wi kszych rzek (Pradolina Toru sko - Eberswaldzka - Note , dolna Warta; Pradolina Warszawsko - Berli ska - rodkowa Warta, rodkowa Obra). Z pozosta ych form zagospodarowania istotnych dla krajobrazu wymieni nale y obszary zurbanizowane. Najwi ksze powierzchnie miejskie zajmuj ód , Pozna i Cz stochowa. Region Wodny Warty mo na podzieli pod wzgl dem u ytkowania terenu na trzy cz

ci:

pó nocno - zachodni (tereny na zachód od linii Zb szy - Z otów), w której znajduj si rozleg e kompleksy le ne, porozdzielane obszarami rolniczymi, rodkow , której po udniow granic mo na okre li na linii Ostrów Wielkopolski - ód , typowo rolnicz z niewielkim mozaikowym udzia em lasów, po udniow - rolniczo-le

Ludno Ca kowita liczba mieszka ców w regionie wodnym Warty wynosi ponad 6,3 mln osób, przy rednim zag szczeniu 114 osób/km 2 (rok 2004). W regionie wodnym Warty znajduje si 170 miast w tym 5 miast powy ej 100 tys. ludzi ( ód , Pozna , Cz stochowa, Gorzów Wielkopolski, Kalisz). Zabudowa W regionie wodnym Warty tereny zabudowane zajmuj zajmuje zabudowa miast.

2,7% powierzchni, w tym ponad po ow

W regionie znajduje si kilka obszarów o du ym skupieniu zak adów przemys owych. S to okr gi przemys owe takie jak: ódzki, be chatowski, pozna ski, koni ski, kaliski, Gorzów Wlkp, region inowroc awski oraz region Zawiercie – Myszków – Cz stochowa. Obszary chronione 43 W regionie wodnym Warty obszary parków narodowych, krajobrazowych i rezerwatów oraz obszary Natura 2000 zajmuj ok. 22% powierzchni regionu wodnego (bez obszarów chronionego krajobrazu).

Opis obszaru planowania

Tabela nr 4

Zestawienie parków narodowych w regionie wodnym Warty

Lp.

Nazwa

Data utworzenia

Lokalizacja (województwo)

Wielkopolski Park Narodowy

1957

wielkopolskie

Park Narodowy „Uj cie Warty”

2001

lubuskie

1990

lubuskie

3. Drawie ski Park Narodowy ród o: Opracowanie w asne

Tabela nr 5

Zestawienie parków krajobrazowych w regionie wodnym Warty

Nazwa

Data utworzenia

Lokalizacja (województwo)

Sierakowski Park Krajobrazowy

1991

wielkopolskie

Park Krajobrazowy Promno

1993

wielkopolskie

Lednicki Park Krajobrazowy

1988

wielkopolskie

Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka

1993

wielkopolskie

Nadwarcia ski Park Krajobrazowy

1995

wielkopolskie

1994

wielkopolskie

Rogali ski Park Krajobrazowy

erkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy

1997

wielkopolskie

Park Krajobrazowy im. Gen. Dezyderego Ch apowskiego

1992

wielkopolskie

Powidzki Park Krajobrazowy

1998

wielkopolskie

10.

Park Krajobrazowy Nadgopla ski Park Tysi clecia

2009

wielkopolskie

11.

Pszczewski Park Krajobrazowy

1986

wielkopolskie i lubuskie

12.

agowsko - Sul ci ski Park Krajobrazowy

1985

lubuskie

13.

Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy

1991

lubuskie i zachodniopomorskie

14.

Park Krajobrazowy „Uj cie Warty”

1996

lubuskie i zachodniopomorskie

15.

Drawski Park Krajobrazowy,

1979

zachodniopomorskie

16.

1981

zachodniopomorskie

17.

Kraje ski Park Krajobrazowy,

ski Park Krajobrazowy

1998

kujawsko - pomorskie

18.

Park Krajobrazowy Mi dzyrzecza Warty i Widawki,

1989

ódzkie

19.

Park Krajobrazowy Stawki

1982

skie

20.

Park Krajobrazowy Orlich Gniazd

1982

skie

21.

Park Krajobrazowy Lasy nad Górn Liswart

22. Za cza ski Park Krajobrazowy, ród o: Opracowanie w asne

Tabela nr 6 Lp.

1998

skie

1978

skie, opolskie, ódzkie

Zestawienie obszarów Natura 2000 w regionie wodnym Warty Kod*

Nazwa

Lokalizacja (województwo)**

PLH 320039

Jeziora Czaplineckie

zachodniopomorskie

PLB 320019

Ostoja Drawska

zachodniopomorskie

PLH 320023

Jezioro Lubie i Dolina Drawy

zachodniopomorskie

PLB 320016

Lasy Puszczy nad Draw

zachodniopomorskie

PLH 320046

Uroczyska Puszczy Drawskiej

zachodniopomorskie

PLH 320044

Lasy Bierzwnickie

zachodniopomorskie

PLH 320009

Jeziora Szczecineckie

zachodniopomorskie

PLB 300012

Puszcza nad Gwd

wielkopolskie

PLH 300045

Ostoja Pilska

wielkopolskie

10.

PLB 300004

Wielki

wielkopolskie

g Obrza ski

44 44

Opis obszaru planowania

Lp.

Kod*

Nazwa

Lokalizacja (województwo)**

11.

PLH 300012

Rogali ska Dolina Warty

wielkopolskie

12.

PLB 300017

Ostoja Rogali ska

wielkopolskie

13.

PLH 300039

14.

PLH 300040

Dolina ob onki

15.

PLH 300004

Dolina Noteci

wielkopolskie

16.

PLB 300001

Dolina rodkowej Noteci i Kana u Bydgoskiego

wielkopolskie

17.

PLH 300026

Pojezierze Gnie nie skie

wielkopolskie

18.

PLB 300006

Dolina Ma ej We ny pod Kiszkowem

wielkopolskie

19.

PLH 300050

Stawy Kiszkowskie

wielkopolskie

20.

PLH 300009

Ostoja Nadwarcia ska

wielkopolskie

21.

PLB 300002

Dolina rodkowej Warty

wielkopolskie

22.

PLH 300033

Dolina Mogielnicy

wielkopolskie

23.

PLB 300003

Nadnoteckie

wielkopolskie

24.

PLH 300053

Lasy erkawsko-Czeszewskie

wielkopolskie

25.

PLH 300010

Ostoja Wielkopolska

wielkopolskie

26.

PLH 300001

Biedrusko

wielkopolskie

27.

PLB 300015

Puszcza Notecka

Wielkopolskie

28.

PLH 300003

29.

PLH 300032

Ostoja Mi dzychodzko – Sierakowska

wielkopolskie

30.

PLH 300043

Dolina We ny

wielkopolskie

31.

PLH 300037

Kiszewo

wielkopolskie

32.

PLC 080001

Uj cie Warty

lubuskie

33.

PLH 080006

Uj cie Noteci

lubuskie

34.

PLH 080002

Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry

lubuskie

35.

PLB 080002

Dolina Dolnej Noteci

lubuskie

36.

PLH 100021

Grabia

ódzkie

37.

PLB 100001

Pradolina Warszawsko – Berli ska

ódzkie

38.

PLH 100006

Pradolina Bzury – Neru

ódzkie

39.

PLH 100007

Za cza ski uk Warty

ódzkie

40.

PLB 100002

Zbiornik Jeziorsko

ódzkie

41.

PLH 040007

Jezioro Gop o

kujawsko –pomorskie

42.

PLB 040004

Ostoja Nadgopla ska

kujawsko-pomorskie

43.

PLH 040028

Ostoja Barci sko – G sawska

kujawsko-pomorskie

44.

PLH 040029

Równina Szubi sko – abiszy ska

kujawsko-pomorskie

45.

PLH 240026

Prze om Warty ko o Mstowa

dlewo – Bieczyny

wielkopolskie wielkopolskie

browy Obrzyckie

wielkopolskie

skie

46. PLH 240020 Ostoja Z otopotocka skie * PLH - Specjalny obszar ochrony siedlisk (obszar siedliskowy); PLB - Obszar specjalnej ochrony ptaków (obszar ptasi); PLC - Specjalny obszar ochrony siedlisk i obszar specjalnej ochrony ptaków (obszar siedliskowy i ptasi) **

województwo, na terenie którego znajduj si wi kszo

terenu obszaru

ród o: Opracowanie w asne

Znaczne odcinki dolin rzek po onych w regionie wodnym Warty zajmuj parki narodowe i krajobrazowe oraz ustanowione i projektowane obszary Natura 2000. Poni ej dla dolin wi kszych rzek zestawiono zasi g zajmowany cznie przez obszary chronione (Prognoza oddzia ywania na rodowisko dla projektu rozporz dzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Warty, Ekovert ukasz Szkudlarek, 2013):

45 45

Opis obszaru planowania

W dolinie rzeki Warty ochron obj te s w szczególno ci nast puj ce odcinki: mi dzy Ko czynem i uj ciem do Odry: parki narodowy i krajobrazowy „Uj cie Warty”, obszary Natura 2000 (ptasi i siedliskowy) „Uj cie Warty”, mi dzy Starym Polichnem i Gorzowem: ptasi obszar Natura 2000 „Dolina Dolnej Noteci”, mi dzy Chojnem i Mi dzychodem w Sierakowskim Parku Krajobrazowym i siedliskowym obszarze Natura 2000 „Ostoja Mi dzychodzko-Sierakowska”, mi dzy Stobnic i Obrzyckiem: siedliskowy obszar Natura 2000 „D browy Obrzyckie”, mi dzy Owi skami i Obornikami: siedliskowy obszar Natura 2000 „Biedrusko” mi dzy Ksi em Wielkopolskim a Poznaniem: „Wielkopolski Park Narodowy”, „Rogali ski Park Krajobrazowy”, ptasie i siedliskowe obszary Natura 2000 „Ostoja Wielkopolska”, „Ostoja Rogali ska” i „Rogali ska Dolina Warty”, mi dzy Uniejowem a Nowym Miastem: „ erkowsko-Czeszewski” i „Nadwarcia ski” Parki Krajobrazowy, ptasi obszar Natura 2000 „Dolina rodkowej Warty”, siedliskowe obszary Natura 2000 „Ostoja Nadwarcia ska” i „Lasy erkowsko-Czeszewskie”, rejon zbiornika Jeziorsko: ptasi obszar Natura 2000 wraz z rezerwatem przyrody „Jeziorsko”, mi dzy Strobinem a Sieradzem: „Park Krajobrazowy Mi dzyrzecza Warty i Widawki, mi dzy Dzia oszynem a Krzeczowem: „Za cza ski Park Krajobrazowy” z otulin siedliskowy obszar Natura 2000 „Za cza ski uk Warty”,

oraz

mi dzy Cz stochow i K obukowicami: „Park Krajobrazowy Orlich Gniazd”. W dolinie rzeki Noteci ochron obj te s w szczególno ci nast puj ce odcinki: dolina Kana u Bydgoskiego oraz dolina rodkowej Noteci od Nak a do Wielenia: obszar Natura 2000 „Dolina rodkowej Noteci i Kana u Bydgoskiego” i dwa rezerwaty przyrody, od Krzy a do Santoku: ptasi obszar Natura 2000 „Dolina Dolnej Noteci”, od Koszewa do Kruszwicy: „Park Krajobrazowy Nadgopla ski Park Tysi clecia” wraz z rezerwatem przyrody „Nadgopla ski Park Tysi clecia”, ptasim i siedliskowym obszarem Natura 2000 „Ostoja Nadgopla ska” i „Jezioro Gop o”, cz ród owa Noteci Zachodniej powy ej G bic oraz zlewnia Kana u Ostrowo-Gop o powy ej Strzelna: siedliskowy obszar Natura 2000 „Pojezierze Gnie nie skie”. W szerokiej dolinie Noteci, poza wymienionymi obszarami, znajduje si tylko krótki odcinek Wiele Krzy i dolina Górnej Noteci mi dzy Kruszwic i Nak em. W obr bie tego ostatniego zlokalizowano cenne mokrad a miedzy jeziorem Mielno i Barcinem oraz Rynarzewem i Nak em. Dolina rzeki Prosny nie jest obj ta ochron w wi kszo ci biegu. W ród cennych przyrodniczo cz ci doliny wydzielono jedynie odcinek: Praszka-Wieruszów–Przystajnia. Z kolei ochrona obj to znaczn cz dop ywu Prosny, Sw drni: siedliskowy obszar Natura 2000. Dolina rzeki Widawki jest obj ta ochron w ramach Parku Krajobrazowego „Mi dzyrzecza Warty i Widawki” jedynie w uj ciowym odcinku, poni ej Widawy na d ugo ci oko o 10 km. W górnej i rodkowej dolinie rzeki Ner brak obszarów obj tych ochron przyrody. Rzeka obj ta jest ochron w dolnym biegu w obr bie pradoliny: obszar ptasi Natura 2000 „Pradolina WarszawskoBerli ska” i obszar siedliskowy Natura 2000 „Pradolina Bzury-Neru”.

46 46

Opis obszaru planowania

W dolinie rzeki We ny brak parków narodowych i krajobrazowych. W ród obszarów Natura 2000 znajduje si „Dolina Ma ej We ny pod Kiszkowem”, za „Puszcza Notecka” obejmuje uj ciow dolin We ny mi dzy Rogo nem i Kowanówkiem (oba stanowi obszary ptasie). Dolina rzeki Obry obejmuje Pszczewski Park Krajobrazowy oraz obszar Natura 2000 „Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry”. Dotyczy to jednak tylko odcinka rzeki mi dzy Trzcielem i winem ko o Mi dzyrzecza. W szerokiej dolinie mi dzy Ko cianem i Wolsztynem, znajduje si ustanowiony obszar Natura 2000 „Wielki g Obrza ski” (23 352 ha). W dolinie rzeki Gwdy ochron przyrody obszar Natura 2000 „Puszcza nad Gwd ”, obejmuj cy dolin mi dzy Jastrowiem a Pi . Obszary Natura 2000 obejmuj równie fragmenty dolin dop ywów Gwdy: Rurzycy, Pi awy i Debrzynki (poni ej Debrzna). W dolinie Drawy z odcinek po ony mi dzy Drawnem a Osieczn wchodzi w sk ad Drawie skiego Parku Narodowego oraz obszarów Natura 2000. Powy ej Drawna obszary Natura 2000 „Lasy Puszczy nad Draw ”, „Uroczyska Puszczy Drawskiej” oraz „Jezioro Lubie i dolina Drawy” obejmuj górny odcinek doliny mi dzy Drawskiem Pomorskim a Drawnem.

47 47

Partnerzy procesu 4 planowania i zasady udzia u spo ecznego

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

4 Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego 4.1 Analiza interesariuszy 4.1.1 Organy w ciwe w sprawach zarz dzania ryzykiem powodziowym W poni szej tabeli zestawiono organy w zakres ich kompetencji w tym wzgl dzie. Tabela nr 7

ciwe w sprawach zarz dzania ryzykiem powodziowym oraz

Organy w ciwe w sprawach zarz dzania ryzykiem powodziowym oraz zakres ich kompetencji

ciwy Organ

Kompetencje

Minister rodowiska M

Minister rodowiska M jest ministrem w ciwym do spraw gospodarki wodnej. Zgodnie z rozporz dzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 wrze nia 2014 r. w sprawie szczegó owego zakresu dzia ania Ministra rodowiska (Dz. U. z 2014 r. poz. 1267, z pó n. zm.) kieruje on m.in. dzia em administracji rz dowej - gospodarka wodna. Dzia gospodarki wodnej obejmuje sprawy wskazane w art. 11 ustawy z dnia 4 wrze nia 1997 r. o dzia ach administracji rz dowej (tekst jedn. Dz. U. 2013 poz. 743, z pó n. zm.), do których nale sprawy: kszta towania, ochrony i racjonalnego wykorzystywania zasobów wodnych; utrzymania ródl dowych wód powierzchniowych, stanowi cych w asno Skarbu Pa stwa wraz z infrastruktur techniczn zwi zan z tymi wodami, obejmuj budowle oraz urz dzenia wodne; budowy, modernizacji oraz utrzymania ródl dowych dróg wodnych; ochrony przeciwpowodziowej, w tym budowy, modernizacji oraz utrzymania urz dze wodnych zabezpieczaj cych przed powodzi oraz koordynacji przedsi wzi s cych os onie i ochronie przeciwpowodziowej pa stwa; funkcjonowania pa stwowej s by hydrologiczno-meteorologicznej i pa stwowej s by hydrogeologicznej, z wy czeniem zagadnie monitoringu jako ci wód podziemnych; wspó pracy mi dzynarodowej na wodach granicznych w zakresie zada nale cych do dzia u. Minister rodowiska sprawuje nadzór nad dzia alno ci Prezesa Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej oraz Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Zgodnie z art. 89 ust. 4 nadzór M nad dzia alno ci Prezesa KZGW polega w szczególno ci na: zatwierdzaniu programów realizacji zada zwi zanych z utrzymywaniem wód lub urz dze wodnych oraz inwestycji w gospodarce wodnej; - zatwierdzaniu corocznego sprawozdania, o którym mowa w art. 91; - zatwierdzaniu planu kontroli gospodarowania wodami wykonywanej przez Prezesa KZGW; - polecaniu przeprowadzenia kontroli nieuj tych w planie kontroli. Na podstawie z art. 4 ust. 1 Prawa wodnego M jest organem w ciwym w sprawach gospodarowania wodami. Zgodnie z art. 4 ust. 2 sk ada Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej, co dwa lata, nie pó niej ni do dnia 30 czerwca, informacj o gospodarowaniu wodami dotycz m.in. stanu ochrony ludno ci i mienia przed powodzi , wspó pracy mi dzynarodowej na wodach granicznych i realizacji umów w tym zakresie; utrzymywania wód powierzchniowych oraz urz dze wodnych; prowadzonych inwestycji. Zgodnie z art. 88j ust. 1 Minister rodowiska, minister w ciwy do spraw gospodarki morskiej, minister w ciwy do spraw administracji publicznej oraz minister w ciwy do spraw wewn trznych okre , w drodze rozporz dzenia wymagania dotycz ce opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali. Na podstawie art. 8 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarz dzaniu kryzysowym (tekst jedn. Dz. U. 2013 poz. 1166) Minister rodowiska oraz Prezes KZGW bior udzia w posiedzeniach Rz dowego Zespo u Zarz dzania Kryzysowego, na prawach cz onka. Na podstawie art. 12 ministrowie kieruj cy dzia ami administracji rz dowej oraz kierownicy urz dów centralnych realizuj , zgodnie z zakresem swojej w ciwo ci, zadania dotycz ce zarz dzania kryzysowego. Opracowuj plany zarz dzania kryzysowego, w których w szczególno ci uwzgl dnia si : - analiz i ocen mo liwo ci wyst pienia zagro , w tym dla infrastruktury krytycznej; - szczegó owe sposoby i rodki reagowania na zagro enia oraz ograniczania i likwidacji ich skutków; - organizacj monitoringu zagro i realizacj zada sta ego dy uru w ramach podwy szania gotowo ci obronnej pa stwa; - organizacj realizacji zada z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.

Minister Infrastruktury i Rozwoju (MIiR)

MIiR jest ministrem w ciwym do spraw gospodarki morskiej, jako naczelny organ administracji morskiej. Dzia gospodarki morskiej obejmuje sprawy wskazane w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 4 wrze nia 1997 r. o dzia ach administracji rz dowej, do których nale sprawy: transportu morskiego i eglugi morskiej, obszarów morskich, portów i przystani morskich, ochrony rodowiska morskiego. MIiR sprawuje, zgodnie z art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (tekst jedn. Dz. U. 2013 poz. 934, z pó n. zm.), nadzór nad dzia alno ci dyrektorów urz dów morskich w zakresie uregulowanym w ww. ustawie

49 49

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

ciwy Organ

Kompetencje oraz w przepisach odr bnych. Kompetencje i terytorialny zakres dzia ania organów administracji morskiej okre la ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Na podstawie art. 42 ust. 1 i 2 tej ustawy do organów administracji morskiej nale y m.in.: - uzgadnianie decyzji w sprawie wydawania pozwole wodnoprawnych i pozwole budowlanych na obszarze pasa technicznego, morskich portów i przystani, morskich wód wewn trznych i morza terytorialnego, jak równie wszelkich innych decyzji dotycz cych zagospodarowania tego pasa; - sporz dzania planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn trznych, morza terytorialnego i wy cznej strefy ekonomicznej; - zarz du nad morzem terytorialnym i morskimi wodami wewn trznymi oraz nad gruntami pokrytymi tymi wodami, o którym mowa w przepisach Prawa wodnego; wykonywania zada w dziedzinie ochrony przed powodzi , o których mowa w Prawie wodnym. Na podstawie art. 11 ust. 1 Prawa wodnego MIiR wykonuje prawa w cicielskie w stosunku do wód morza terytorialnego oraz morskich wód wewn trznych wraz z wodami Zatoki Gda skiej. Minister Infrastruktury i Rozwoju: - zgodnie z art. 88c ust. 2 przygotowuje wst pn ocen ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewn trznych i przekazuje Prezesowi KZGW (wst pna ocena ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewn trznych, stanowi integralny element wst pnej oceny ryzyka powodziowego); - zgodnie z art. 88c ust. 5, uzgadnia sposób rozpatrzenia opinii marsza ków województw i wojewodów do wst pnej oceny ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewn trznych; - zgodnie z art. 88h ust 3, przygotowuje plany zarz dzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód wewn trznych i przekazuje Prezesowi KZGW (plany zarz dzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód wewn trznych, stanowi integralny element planów zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy); - zgodnie z art. 88h ust. 9, uzgadnia sposób rozpatrzenia uwag do projektów planów zarz dzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód wewn trznych. Zgodnie z art. 88j ust. 1 Minister rodowiska, Minister Infrastruktury i Rozwoju, minister w ciwy do spraw administracji publicznej oraz minister w ciwy do spraw wewn trznych okre , w drodze rozporz dzenia wymagania dotycz ce opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skal

Minister Spraw Wewn trznych (MSW)

MSW jest ministrem w ciwym do spraw wewn trznych na podstawie rozporz dzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 wrze nia 2014 r. w sprawie szczegó owego zakresu dzia ania Ministra Spraw Wewn trznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1265). Dzia sprawy wewn trzne obejmuje sprawy wskazane w art. 29 ust. 1 ustawy o dzia ach administracji rz dowej, do których nale m.in. sprawy: ochrony bezpiecze stwa i porz dku publicznego; zarz dzania kryzysowego; obrony cywilnej. MSW sprawuje nadzór nad dzia alno ci m.in.: Policji, Pa stwowej Stra y Po arnej, Obrony Cywilnej Kraju. Zgodnie z art. 7 ust 1 ustawy o zarz dzaniu kryzysowym , zarz dzanie kryzysowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje Rada Ministrów. W przypadkach niecierpi cych zw oki zarz dzanie kryzysowe sprawuje Minister Spraw Wewn trznych, zawiadamiaj c niezw ocznie o swoich dzia aniach Prezesa Rady Ministrów. Minister Spraw Wewn trznych wchodzi w sk ad Rz dowego Zespo u Zarz dzania Kryzysowego, utworzonego przy Radzie Ministrów (art. 8 ust. 2). Na podstawie art. 9 ust. 1 do zada Zespo u nale y m.in. przygotowywanie propozycji u ycia si i rodków niezb dnych do opanowania sytuacji kryzysowych; doradzanie w zakresie koordynacji dzia organów administracji rz dowej, instytucji pa stwowych i s b w sytuacjach kryzysowych. Na podstawie art. 14 ust. 3 minister w ciwy do spraw administracji publicznej, w uzgodnieniu z ministrem w ciwym do spraw wewn trznych, po zasi gni ciu opinii dyrektora Rz dowego Centrum Bezpiecze stwa: - wydaje, w drodze zarz dzenia, wojewodom wytyczne do wojewódzkich planów zarz dzania kryzysowego; - zatwierdza wojewódzkie plany zarz dzania kryzysowego i ich aktualizacje. Zgodnie z art. 88j ust. 1 Prawa wodnego Minister rodowiska, Minister Infrastruktury i Rozwoju, minister w ciwy do spraw administracji publicznej oraz Minister Spraw Wewn trznych okre , w drodze rozporz dzenia wymagania dotycz ce opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali. Wydaj c powy sze rozporz dzenie, ministrowie kieruj si potrzeb sprawnego sporz dzenia map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, ze szczególnym uwzgl dnieniem standardów i zakresu danych zawartych w pa stwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym.

Minister Administracji i Cyfryzacji (MAC)

Minister Administracji i Cyfryzacji jest ministrem w ciwym do spraw administracji publicznej na podstawie rozporz dzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegó owego zakresu dzia ania Ministra Administracji i Cyfryzacji (Dz. U. z 2014 r. poz. 1254). Dzia administracja publiczna obejmuje sprawy wskazane w art. 6 ust. 1 ustawy o dzia ach administracji rz dowej, do których nale m.in. sprawy: przeciwdzia ania i usuwania skutków kl sk ywio owych i innych podobnych zdarze zagra aj cych bezpiecze stwu powszechnemu. Zgodnie z art. 8 ust 2 ustawy o zarz dzaniu kryzysowym Minister Administracji i Cyfryzacji wchodzi w sk ad Rz dowego Zespo u Zarz dzania Kryzysowego, utworzonego przy Radzie Ministrów. Na podstawie art. 14 ust 3 ustawy o zarz dzaniu kryzysowym, Minister Administracji i Cyfryzacji, w uzgodnieniu z Minister Spraw Wewn trznych, po zasi gni ciu opinii dyrektora Rz dowego Centrum Bezpiecze stwa: - wydaje, w drodze zarz dzenia, wojewodom wytyczne do wojewódzkich planów zarz dzania kryzysowego; - zatwierdza wojewódzkie plany zarz dzania kryzysowego i ich aktualizacje. Zgodnie z art. 88j ust. 1 Prawa wodnego Minister rodowiska, Minister Infrastruktury i Rozwoju, Minister Administracji i Cyfryzacji oraz Minister Spraw Wewn trznych okre , w drodze

50 50

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

ciwy Organ

Kompetencje rozporz dzenia wymagania dotycz ce opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali. Wydaj c powy sze rozporz dzenie, ministrowie kieruj si potrzeb sprawnego sporz dzenia map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, ze szczególnym uwzgl dnieniem standardów i zakresu danych zawartych w pa stwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym.

Prezes KZGW

Zgodnie z art. 89 oraz art. 90 ustawy Prawo wodne Prezes KZGW jest centralnym organem administracji rz dowej, w ciwym w sprawach gospodarowania wodami, nadzorowanym przez ministra w ciwego do spraw gospodarki wodnej (Ministra rodowiska). Zgodnie z art. 4 ust. 3 Prezes KZGW pe ni funkcj organu wy szego stopnia w rozumieniu Kodeksu post powania administracyjnego w stosunku do marsza ków województw i dyrektorów regionalnych zarz dów gospodarki wodnej, w sprawach okre lonych ustaw . Na podstawie art. 11 ust. 1 pkt 2 Prezes KZGW wykonuje prawa w cicielskie w stosunku do wód publicznych stanowi cych w asno Skarbu Pa stwa, w stosunku do wód istotnych dla kszta towania zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej, w szczególno ci wód podziemnych oraz ródl dowych wód powierzchniowych, które okre lone zosta y w rozporz dzeniu Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie ródl dowych wód powierzchniowych lub ich cz ci stanowi cych w asno publiczn (Dz. U. z 2003 r. Nr 16 poz. 149). Prezes KZGW przygotowuje: - wst pn ocen ryzyka powodziowego, zgodnie z art. 88c; - mapy zagro enia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, zgodnie z art. 88d – 88f oraz rozporz dzeniem w sprawie opracowania map zagro enia powodziowego i map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104); - plany zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy, zgodnie z art. 88g - 88h. Zgodnie z art. 88h ust. 6 Prezes KZGW zapewnia aktywny udzia wszystkich zainteresowanych w osi gni ciu celów zarz dzania ryzykiem powodziowym, w szczególno ci w przygotowywaniu, przegl dzie oraz aktualizacji planów zarz dzania ryzykiem powodziowym oraz podaje je do publicznej wiadomo ci. Na podstawie art. 90 ust. 1 pkt 6 Prezes KZGW sprawuje nadzór nad funkcjonowaniem pa stwowej s by hydrologiczno-meteorologicznej (PSHM), któr pe ni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Dyrektor RZGW

Dyrektor regionalnego zarz du gospodarki wodnej zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa wodnego jest organem administracji rz dowej niezespolonej, w ciwym w sprawach gospodarowania wodami w regionie wodnym, w zakresie okre lonym w ustawie, podlegaj cym Prezesowi KZGW. Dyrektor Regionalnego Zarz du Gospodarki Wodnej (RZGW) wykonuje swoje zadania przy pomocy Regionalnego Zarz du Gospodarki Wodnej, który dzia a na podstawie przepisów Prawa wodnego i rozporz dzenia Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 126 poz. 878 z pó n. zm.). Zgodnie z art. 92 ust. 3 do zada dyrektora RZGW w zakresie zarz dzania ryzykiem powodziowym nale y w szczególno ci: koordynowanie dzia zwi zanych z ochron przed powodzi w regionie wodnym, prowadzenie o rodków koordynacyjno-informacyjnych ochrony przeciwpowodziowej; sporz dzanie planów zarz dzania ryzykiem powodziowym w regionach wodnych; wspó praca w przygotowaniu wst pnej oceny ryzyka powodziowego i planów zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy. W ramach koordynacji dzia zwi zanych z ochron przeciwpowodziow , zgodnie z art. 92 ust. 4a dyrektor RZGW gromadzi, przetwarza i udost pnia informacje dla potrzeb planowania przestrzennego i centrów zarz dzania kryzysowego wojewody. Zgodnie z art. 88f ust. 3 Prezes KZGW przekazuje mapy zagro enia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego dyrektorom RZGW, którzy przekazuj je w ciwym: dyrektorom urz dów eglugi ródl dowej, wojewodom, marsza kom województw, starostom, wójtom (burmistrzom, prezydentom miast), komendantom wojewódzkim i powiatowym (miejskim) Pa stwowej Stra y Po arnej. Zgodnie z art. 88f ust. 6 od dnia przekazania map jednostkom samorz du terytorialnego, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach zagro enia powodziowego, musz uwzgl dnia poziom zagro enia powodziowego wynikaj cy z wyznaczenia tych obszarów. Na podstawie art. 88m dla terenów, dla których nie okre lono obszarów nara onych na niebezpiecze stwo powodzi, w ciwy dyrektor RZGW mo e, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzi zakazy, o których mowa w art. 88l ust. 1, kieruj c si wzgl dami bezpiecze stwa ludzi i mienia. W celu zapewnienia prawid owego gospodarowania wodami, w tym w szczególno ci ochrony zasobów wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed powodzi , zgodnie z art. 4a Prawa wodnego, uzgodnienia z w ciwym dyrektorem RZGW wymaga: studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz strategia rozwoju województwa w zakresie zagospodarowania obszarów nara onych na niebezpiecze stwo powodzi; miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i plan zagospodarowania przestrzennego województwa w zakresie zagospodarowania stref ochronnych uj wody, obszarów ochronnych zbiorników wód ródl dowych i obszarów nara onych na niebezpiecze stwo powodzi; ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz warunków zabudowy w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz. U. 2012 poz. 647, z pó n. zm.). Na podstawie art. 88p w przypadku ostrze enia o nadej ciu wezbrania powodziowego dyrektor RZGW, w drodze decyzji, mo e nakaza zak adowi pi trz cemu wod obni enie pi trzenia wody lub opró nienie zbiornika, bez odszkodowania. W przypadku wprowadzenia stanu kl ski ywio owej, w celu zapobie enia skutkom powodzi,

51 51

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

ciwy Organ

Kompetencje dyrektor RZGW mo e, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzi czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód, w szczególno ci w zakresie poboru wody lub wprowadzania cieków do wód lub do ziemi oraz zmiany sposobu gospodarowania wod w zbiornikach retencyjnych.

Wojewoda

Zgodnie z art. 4 ust 1 pkt 4 Prawa wodnego wojewoda jest organem w ciwym w sprawach gospodarowania wodami. Zgodnie z art. 88c ust. 3 i 4, wojewoda opiniuje projekty wst pnej oceny ryzyka powodziowego, sporz dzone przez Prezesa KZGW. Na podstawie art. 88p ust. 3 wojewoda uzgadnia decyzje nakazuj ce zak adowi pi trz cemu wod obni enie pi trzenia wody lub opró nienie zbiornika, bez odszkodowania, wydawane przez dyrektora RZGW. Na podstawie art. 22 ustawy o wojewodzie wojewoda odpowiada m.in. za: - zapewnienie wspó dzia ania wszystkich organów administracji rz dowej i samorz dowej dzia aj cych w województwie i kierowania ich dzia alno ci w zakresie zapobiegania zagro eniu ycia, zdrowia lub mienia oraz zagro eniom rodowiska, bezpiecze stwa pa stwa i utrzymania porz dku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a tak e zapobiegania kl skom ywio owym i innym nadzwyczajnym zagro eniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach okre lonych w ustawach; - dokonywania oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowywania planu operacyjnego ochrony przed powodzi oraz og aszania i odwo ywania pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego; - wykonywania i koordynowania zada w zakresie obronno ci i bezpiecze stwa pa stwa oraz zarz dzania kryzysowego wynikaj cych z ustaw. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o zarz dzaniu kryzysowym wojewoda jest organem w ciwym w sprawach zarz dzania kryzysowego na terenie województwa. Do jego zada nale y: - kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagro na terenie województwa; - realizacja zada z zakresu planowania cywilnego, w tym wydawanie starostom zalece do powiatowych planów zarz dzania kryzysowego, zatwierdzanie powiatowych planów zarz dzania kryzysowego, przygotowywanie i przedk adanie do zatwierdzenia ministrowi ciwemu do spraw wewn trznych wojewódzkiego planu zarz dzania kryzysowego; - realizacja wytycznych do wojewódzkich planów zarz dzania kryzysowego; zarz dzanie, organizowanie i prowadzenie szkole , wicze i treningów z zakresu zarz dzania kryzysowego; wnioskowanie o ycie pododdzia ów lub oddzia ów Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zada , o których mowa w art. 25 ust. 3; - wykonywanie przedsi wzi wynikaj cych z dokumentów planistycznych wykonywanych w ramach planowania operacyjnego realizowanego w województwie. Organem pomocniczym wojewody w zapewnieniu wykonywania zada zarz dzania kryzysowego jest wojewódzki zespó zarz dzania kryzysowego (art. 14 ust. 7). Na podstawie art. 16 ust. 1 tworzy si wojewódzkie centra zarz dzania kryzysowego, do zada których nale y m.in.: - pe nienie ca odobowego dy uru w celu zapewnienia przep ywu informacji na potrzeby zarz dzania kryzysowego; - wspó dzia anie z centrami zarz dzania kryzysowego organów administracji publicznej; - nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludno ci; - wspó praca z podmiotami realizuj cymi monitoring rodowiska; - wspó dzia anie z podmiotami prowadz cymi akcje ratownicze. Zgodnie z art. 11 ust 1 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie kl ski ywio owej (tekst jedn. Dz. U. 2014 poz. 333, z pó n. zm.) w czasie stanu kl ski ywio owej wojewoda kieruje dzia aniami maj ce na celu zapobie enie skutkom kl ski ywio owej lub ich usuni cie na obszarze województwa.

Dyrektor Urz du Morskiego

Zgodnie z art. 38 i 39 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. 2013 poz. 934, z pó n. zm.) dyrektor urz du morskiego jest terenowym organem administracji morskiej i podlega ministrowi w ciwemu do spraw gospodarki morskiej. Terytorialny zakres dzia ania dyrektorów urz dów morskich okre la rozporz dzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 7 pa dziernika 1991 r. w sprawie utworzenia urz dów morskich, okre lenia ich siedzib oraz terytorialnego zakresu dzia ania dyrektorów urz dów morskich (Dz. U. z 1991 r. Nr 98, poz. 438, z pó n. zm.). Na podstawie art. 37 ust 3 ustawy o obszarach morskich, dyrektor urz du morskiego uzgadnia pozwolenia wodnoprawne, decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzje o pozwoleniu na budow oraz decyzje w sprawie zmian w zalesianiu, zadrzewianiu, tworzeniu obwodów owieckich, a tak e projekty studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i planów zagospodarowania przestrzennego województwa, dotycz ce pasa technicznego, pasa ochronnego oraz morskich portów i przystani. Zgodnie z art. 88f ust. 2 Prawa wodnego dyrektor urz du morskiego przygotowuje mapy zagro enia powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewn trznych oraz mapy ryzyka powodziowego i przekazuje Prezesowi Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej. Zgodnie z art. 9 ust 1 pkt 6c Prawa wodnego, pas techniczny jest obszarem szczególnego zagro enia powodzi . Dyrektor urz du morskiego jest organem w ciwym do wydania decyzji, o której mowa w art. 88l ust. 2 i 7 Prawa wodnego w zakresie pasa technicznego: - mo e zwolni od zakazów okre lonych w art. 88l ust. 1, je eli nie utrudni to ochrony przed powodzi ; - mo e wskaza sposób uprawy i zagospodarowania gruntów oraz rodzaje upraw wynikaj ce z wymaga ochrony przed powodzi , nakaza usuni cie drzew lub krzewów - w celu zapewnienia w ciwych warunków przep ywu wód powodziowych.

Marsza ek Województwa

Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz dzie województwa (tekst jedn. Dz. U. 2013 poz. 596 z pó n. zm.) marsza ek województwa, jako przewodnicz cy zarz du

52 52

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

ciwy Organ

Kompetencje województwa jest organem wykonawczym województwa. Na podstawie art. 14 ust. 1 samorz d województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim okre lone ustawami, m. in. w zakresie: zagospodarowania przestrzennego, ochrony rodowiska, gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególno ci wyposa enia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych. Marsza kowie województw realizuj m.in. zadania z zakresu administracji rz dowej zgodnie z art. 4 ust. 5 Prawa wodnego. Zgodnie z art. 4 ust. 3 Prawa wodnego organem wy szego stopnia w rozumieniu Kodeksu post powania administracyjnego w stosunku do marsza ków województw jest Prezes KZGW. Przepisu ust. 3 nie stosuje si w sprawach m. in. dotycz cych: wspó finansowania wykonywania urz dze melioracji wodnych podstawowych z publicznych rodków wspólnotowych, ustalania wysoko op aty melioracyjnej albo op aty inwestycyjnej, zwolnienia od zakazów zwi zanych z zapewnieniem szczelno ci i stabilno ci wa ów przeciwpowodziowych, wydania decyzji przywrócenia stanu nieutrudniaj cego ochrony przed powodzi i niepowoduj cego zanieczyszczenia wód, na koszt tego kto wykona roboty lub czynno ci na obszarze szczególnego zagro enia powodzi (opisane w art. 40 ust. 1 pkt 3, art. 88l ust. 1 lub art. 88n ust. 1, PW). Na podstawie art. 11 ust. 1 marsza ek województwa wykonuje prawa w cicielskie w stosunku do wód publicznych stanowi cych w asno Skarbu Pa stwa istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa – jako zadanie z zakresu administracji rz dowej wykonywane przez samorz d województwa. Rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie ródl dowych wód powierzchniowych lub ich cz ci stanowi cych w asno publiczn (Dz. U. z 2003 r. Nr 16 poz. 149) wskazuje dla wód w ciwego marsza ka województwa.. Zgodnie z art. 88c ust. 3 i 4 Prawa wodnego marsza ek województwa opiniuje projekty wst pnej oceny ryzyka powodziowego, sporz dzone przez Prezesa KZGW. Do zada marsza ka zgodnie z art. 140 ust. 2 Prawa wodnego nale y wydawanie pozwole wodnoprawnych, w tym m.in.: - na wykonanie budowli przeciwpowodziowych; - oraz na: gromadzenie cieków, a tak e innych materia ów, prowadzenie odzysku lub unieszkodliwianie odpadów; wznoszenie obiektów budowlanych oraz wykonywanie innych robót; wydobywanie kamienia, wiru, piasku, innych materia ów oraz ich sk adowanie – na obszarach szczególnego zagro enia powodzi , je eli wydano decyzje, o których mowa w art. 40 ust. 3 i art. 88l ust. 2. Zgodnie z art. 88f ust. 5 marsza ek województwa uwzgl dnia w planie zagospodarowania przestrzennego województwa przedstawione na mapach zagro enia powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego granice obszarów szczególnego zagro enia powodzi . Natomiast na podstawie art. 118 marsza ek województwa uwzgl dnia w planie zagospodarowania przestrzennego województwa oraz w strategii rozwoju województwa ustalenia planów zarz dzania ryzykiem powodziowym. Zgodnie z art. 75 ust. 1 do zada marsza ka nale y równie programowanie, planowanie, nadzorowanie wykonywania urz dze melioracji wodnych szczegó owych, w trybie, o którym mowa w art. 74 ust. 2, urz dze melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie urz dze melioracji wodnych podstawowych województwa. Zgodnie z art. 75 ust. 2 jest to zadanie zlecone z zakresu administracji rz dowej. Obowi zki samorz du województwa, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 6, 8 i 9 ustawy o samorz dzie województwa oraz zadania administracji rz dowej i zadania w asne marsza ka województwa wynikaj ce z przepisów ustawy Prawo wodne wykonuje, w imieniu marsza ka, ciwy wojewódzki zarz d melioracji i urz dze wodnych (wzmiuw). Wojewódzkie zarz dy melioracji i urz dze wodnych s jednostkami organizacyjnymi samorz du województwa i dzia aj jako jednostki bud etowe finansowane z bud etu samorz du województwa.

4.1.2 Inne zainteresowane strony Na potrzeby planu zarz dzania ryzykiem powodziowym zosta a stworzona baza danych interesariuszy, w oparciu m.in. o bazy przekazane przez RZGW i KZGW. Baza danych interesariuszy stanowi ca za cznik do niniejszego Planu, jest uporz dkowana wg nast puj cych kategorii: typ instytucji (administracja samorz dowa, rz dowa, NGO, Ekologiczne NGO, inni itp.); uczestnicy konferencji, spotka konsultacyjnych; instytucje konsultuj ce; instytucje do informowania; instytucje wspó decyduj ce. Adresatów kampanii informacyjnej, niezale nie od poziomu planowania, podzielono na nast puj ce grupy:

53 53

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

partnerzy decyzyjni – instytucje, organizacje, których przedstawiciele b pracowa w komitetach steruj cych lub w grupach planistycznych regionów wodnych oraz zlewni, jednostki uczestnicz ce w konsultacjach – instytucje lub organizacje, które b partnerami w procesie konsultacji spo ecznych, ogólnie rozumiane spo ecze stwo – spo eczno ci nara one na powodzie (mieszka cy i ytkownicy terenów zagro onych) i pozostali obywatele (w tym, ponosz cy wtórne skutki powodzi np. zwi zane z utrudnieniami w dzia aniu kluczowych elementów infrastruktury np. komunikacyjnej, energetycznej, itp.). inne zainteresowane strony: eksperci, inne osoby fizyczne zainteresowane problemem ochrony przeciwpowodziowej. Zestawienie grup, do których adresowane b Tabela nr 8

dzia ania informacyjne zawiera tabela poni ej:

Zestawienie grup, do których adresowane b

Poziom obszaru dorzecza partnerzy decyzyjni ministerstwa, NFO iGW, GDO , GIS, GIO , RCB, KGPSP i inne w czone w Komitet Steruj cy i Grupa Planistyczna wojewodowie i marsza kowie organizacje i stowarzyszenia (organizacje i stowarzyszenia krajowe: jednostek samorz du terytorialnego, rodowiskowe, zawodowe szeroko poj te spo ecze stwo media ogólnopolskie

dzia ania informacyjne

Poziom regionu wodnego partnerzy decyzyjni instytucje których przedstawiciele wchodz cych w sk ad komitetów steruj cych i grup planistycznych administracja rz dowa i samorz dowa (urz dy marsza kowskie i wojewódzkie) instytucje poziomu wojewódzkiego lub regionalnego (WFO iGW, WZMiUW, RDO , NIK, ODR) Euroregiony stowarzyszenia (w tym jednostek samorz du terytorialnego, biznesu, organizacje przyrodnicze, zawodowe i inne zainteresowane) spo ecze stwo media regionalne

Zlewnia partnerzy decyzyjni (instytucje których przedstawiciele wchodz cych w sk ad zespo ów planistycznych zlewni) Zespo y Planistyczne Zlewni administracja samorz dowa lokalne organizacje pozarz dowe spo eczno ci lokalne (mieszka cy, w ciciele ma ych firm) media lokalne

Zgodnie z art. 10 ust. 1 Dyrektywy Powodziowej pa stwa cz onkowskie podaj do publicznej wiadomo ci wst pne oceny ryzyka powodziowego, mapy zagro enia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego oraz plany zarz dzania ryzykiem powodziowym. Art. 10 ust. 2 Dyrektywy Powodziowej wymaga natomiast zach cania zainteresowanych stron do aktywnego udzia u w opracowaniu, przegl dzie i aktualizacji planów zarz dzania ryzykiem powodziowym. Z kolei ustawodawca polski w art. 119 ust. 3a Prawa wodnego na na Prezesa KZGW obowi zek zapewnienia udzia u spo ecze stwa w sporz dzaniu lub aktualizacji planów zarz dzania ryzykiem powodziowym w dorzeczu na zasadach i w trybie okre lonych w ustawie z dnia 3 pa dziernika 2008 r. o udost pnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spo ecze stwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddzia ywania na rodowisko. Syntetyczn informacj nt. sposobu przeprowadzenia konsultacji spo ecznych zawarto w punkcie 4.3.

4.2 Zarz dzanie procesem planowania Warunkiem skuteczno ci wdro enia dzia zawartych w planach zarz dzania ryzykiem powodziowym jest w czenie szeregu interesariuszy do procesu planowania, szczególnie do procesów formu owania celów i priorytetów oraz definiowania i akceptowania proponowanych w planach rozwi za . Dlatego przy tworzeniu tego dokumentu zastosowano proces tzw. otwartego planowania. W tym celu powo ane zosta y komitety steruj ce i grupy planistyczne poszczególnych obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Natomiast dla obszarów zlewni powo ano zespo y planistyczne zlewni.

54 54

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

4.2.1.

Komitet Steruj cy

Na poziomie dorzeczy powo ano jeden Komitet Steruj cy Obszarów Dorzeczy – pracuj cy pod przewodnictwem Prezesa Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej, natomiast na poziomie regionów wodnych powo ano Komitety Steruj ce poszczególnych regionów Wodnych - pracuj ce pod przewodnictwem dyrektora w ciwego RZGW. W sk ad Komitetu Steruj cego Obszarów Dorzeczy, którego dzia alno dotyczy opracowania planów zarz dzania ryzykiem powodziowym w dorzeczu Wis y, Odry i Prego y, wchodz przedstawiciele: Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej – Prezes KZGW (przewodnicz cy KS) oraz Zast pca Prezesa i Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji - Dyrektor Departamentu ds. Usuwania Skutków Kl sk ywio owych, Ministerstwa Spraw Wewn trznych - G ówny Specjalista w Departamencie Ratownictwa i Ochrony Ludno ci Ministerstwa rodowiska - Zast pca Dyrektora Departamentu Zasobów Wodnych, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Sekretarz Stanu, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju – Podsekretarze Stanu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Kulturowego - Dyrektor Biura AdministracyjnoBud etowego Dyrekcja Generalna Lasów Pa stwowych - Naczelnik Wydzia u Gospodarowania Ekosystemami Le nymi Komenda G ówna Pa stwowej Stra y Po arnej - Dyrektor Biura Rozpoznawania Zagro RZGW w: Warszawie, Gda sku, Szczecinie, Krakowie – dyrektorzy RZGW RZGW w: Gliwicach, we Wroc awiu – p.o. dyrektora RZGW RZGW w Poznaniu – Zast pca Dyrektora W sk ad Komitetu Steruj cego Regionu Wodnego Warty wchodz : przewodnicz cy KS: dyrektor RZGW Pozna oraz przedstawiciele nast puj cych instytucji: Kujawsko - Pomorski Urz d Wojewódzki Lubuski Urz d Wojewódzki ódzki Urz d Wojewódzki ski Urz d Wojewódzki Wielkopolski Urz d Wojewódzki Zachodniopomorski Urz d Wojewódzki Opolski Urz d Wojewódzki Pomorski Urz d Wojewódzki Urz d Marsza kowski Województwa Kujawsko - Pomorskiego Urz d Marsza kowski Województwa Lubuskiego Urz d Marsza kowski Województwa ódzkiego

55 55

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

Urz d Marsza kowski Województwa

skiego

Urz d Marsza kowski Województwa Wielkopolskiego Urz d Marsza kowski Województwa Zachodniopomorskiego Urz d Marsza kowski Województwa Opolskiego Urz d Marsza kowski Województwa Pomorskiego ski Zarz d Melioracji i Urz dze Wodnych Wielkopolski Zarz d Melioracji i Urz dze Wodnych Wojewódzki Zarz d Melioracji i Urz dze Wodnych w odzi Kujawsko - Pomorski Zarz d Melioracji i Urz dze Wodnych Lubuski Zarz d Melioracji i Urz dze Wodnych Rada Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego Warty Wojewódzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Kierownik Zespo u Gospodarki Wodnej i Ochrony Wód Starostwo Powiatowe w Gorzowie Wielkopolskim Starostwo Powiatowe w Poznaniu Starostwo Powiatowe w Inowroc awiu Starostwo Powiatowe w Sieradzu Starostwo Powiatowe w S upcy Starostwo Powiatowe w Cz stochowie Starostwo Powiatowe w Koninie Urz d Miasta Poznania Urz d Miasta Cz stochowy Urz d Miasta Konina Urz d Miasta Gorzowa Wielkopolskiego Urz d Miasta Kalisza Urz d Miasta Pi y Do zada i obowi zków Komitetów Steruj cych nale y przede wszystkim zatwierdzanie dokumentów planistycznych rekomendowanych przez grupy planistyczne dorzecza/regionu wodnego oraz zatwierdzanie prognozy oddzia ywania na rodowisko przyj tego projektu planu zarz dzania ryzykiem powodziowym, w odniesieniu do w ciwego regionu wodnego. Komitety Steruj ce zatwierdzaj równie cz stkowe wersje planu zarz dzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego przed przedstawieniem Grupie Planistycznej Obszarów Dorzeczy.

56 56

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

4.2.2.

Grupa Planistyczna

Organem nadrz dnym dla Grupy Planistycznej Obszarów Dorzeczy jest Komitet Steruj cy Obszarów Dorzeczy. W sk ad Grupy Planistycznej Obszarów Dorzeczy wchodz : Krajowy Zarz d Gospodarki Wodnej - Zast pca Prezesa, pe ni funkcj Grupy Planistycznej

Kierownika

przedstawiciele: -

Ministerstwa Spraw Wewn trznych

Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji

Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju

Ministerstwa rodowiska

Urz du Morskiego w S upsku

Urz du Morskiego w Gdyni

Urz du Morskiego w Szczecinie

Komendy G ównej Pa stwowej Stra y Po arnej

Dyrekcji Generalnej Lasów Pa stwowych

Kierownicy Grup Planistycznych Regionów Wodnych

Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarz d Gospodarki Wodnej

Zast pca Dyrektora Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarz d Gospodarki Wodnej

Zast pca Dyrektora Departamentu Inwestycji i Nadzoru, Krajowy Zarz d Gospodarki Wodnej

Naczelnik Wydzia u Ochrony Przeciwpowodziowej Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarz d Gospodarki Wodnej

oraz:

W sk ad grup planistycznej Regionu Wodnego Warty regionów wodnych (GPRW) – kierowanej przez wyznaczonego zast pc dyrektora w ciwego RZGW wchodz przedstawiciele nast puj cych instytucji: Regionalny Zarz d Gospodarki Wodnej w Poznaniu Wydzia Bezpiecze stwa i Zarz dzania Kryzysowego: Wielkopolski Urz d Wojewódzki, Kujawsko-Pomorski Urz d Wojewódzki, Lubuski Urz d Wojewódzki, ódzki Urz d Wojewódzki, ski Urz d Wojewódzki Regionalna Dyrekcja Ochrony rodowiska w: Bydgoszczy, Gorzowie Wlkp., Katowicach, odzi, Poznaniu, Szczecinie

57 57

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

Komenda Wojewódzka Pa stwowej Stra y Po arnej w: Poznaniu, Gorzowie Wlkp., Toruniu, Szczecinie

odzi, Gda sku,

Urz d eglugi ródl dowej w Szczecinie, Bydgoszczy Pa stwowy Instytut Geologiczny - Pa stwowy Instytut Badawczy Oddzia Dolno

ski

Zachodniopomorski Zarz d Melioracji i Urz dze Wodnych w Szczecinie Regionalna Dyrekcja Lasów Pa stwowych w: Zielonej Górze, Toruniu

odzi, Pile, Poznaniu, Szczecinie,

Stowarzyszenie In ynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych Zarz d Oddzia u w Poznaniu Wielkopolska Okr gowa Izba In ynierów Budownictwa Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddzia w: Bydgoszczy, Katowicach, odzi Klub Przyrodników PTOP "Salamandra" Agencja Informacji i Ochrony rodowiska UAM Wydzia Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytet Przyrodniczy Wydzia Melioracji i In ynierii rodowiska Politechnika Pozna ska Wydzia Budownictwa i In ynierii rodowiska Dyrekcja Parku Narodowego „Uj cie Warty”, Dyrekcja Wielkopolskiego Parku Narodowego, Dyrekcja Drawie skiego Parku Narodowego Dyrekcja

skiego Zarz du Melioracji i Urz dze Wodnych"

Dyrekcja Wielkopolskiego Zarz du Melioracji i Urz dze Wodnych" Dyrekcja Wojewódzkiego Zarz du Melioracji i Urz dze Wodnych w odzi" Dyrekcja Kujawsko-Pomorskiego Zarz du Melioracji i Urz dze Wodnych Dyrekcja Lubuskiego Zarz du Melioracji i Urz dze Wodnych Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Do zada i obowi zków GPRW nale y w szczególno ci nadzorowanie prac Wykonawców w obszarze wykonywania planów dla regionu wodnego, w tym nadzór nad koordynacj prac na poziomie regionu wodnego oraz akceptacja lub rekomendowanie do akceptacji przez Grup Planistyczn Obszarów Dorzeczy stosownych produktów opracowanych przez Wykonawców PZRP.

4.2.1 Zespo y planistyczne zlewni Zespo y planistyczne zlewni (ZPZ), powo ywane zosta y przez Dyrektorów w ciwych RZGW i kierowane s przez osob wyznaczon przez kierownika grupy planistycznej regionu wodnego. Do zada i obowi zków ZPZ nale y w szczególno ci wspó praca z Grup Planistyczn regionu wodnego (GPRW) i rekomendowanie do akceptacji przez GPRW wyników prac Wykonawcy PZRP dotycz cych zlewni. Cz onkowie ZPZ opiniuj wyniki prac Wykonawcy oraz dostarczaj Wykonawc PZRP wszelkich informacji dotycz cych obszaru zlewni, w tym propozycji dzia przeciwpowodziowych do rozpatrzenia na etapie budowania wariantów planistycznych. Ponadto wspomagaj c merytorycznie Wykonawców na etapie konsultacji spo ecznych.

58 58

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

W tabeli poni ej przedstawiono struktur Warty.

Tabela nr 9

zarz dzania procesem planowania w regionie wodnym

Struktur zarz dzania procesem planowania w regionie wodnym Warty region wodny Warty

Komitety Steruj ce Komitet Steruj cy regionu wodnego Warty

Grupy Planistyczne Grupa Planistyczna regionu wodnego Warty

Zespo y Planistyczne Zlewni Zespó Planistyczny Zlewni Górnej Warty i Liswarty bez Kocinki Zespó Planisty Zlewni Warty od Liswarty do Widawki i Zlewni Widawki Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Widawki do Neru i Zlewni Neru Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Neru do Prosny i Zlewni Warty od Prosny do remu

Zespó Planistyczny Zlewni Prosny Zespó Planistyczny Zlewni Pozna ska Zlewnia Warty i Zlewni We ny Zespó Planistyczny Zlewni Warty od Obrzycka do Noteci i Zlewni Obry Zespó Planistyczny Zlewni Noteci Pradoliny Toru sko - Eberswaldzkiej, Zlewni Drawy i Zlewni Dolnej Warty Zespó Planistyczny Zlewni Górnej Noteci Zespó Planistyczny Zlewni Noteci Pradoliny Toru sko - Eberswaldzkiej i Zlewni Gwdy ród o: Opracowanie w asne

4.3 Zasady udzia u spo ecznego Proces planistyczny Planów Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym obejmuje przeprowadzenie konsultacji spo ecznych. Sukces we wdra aniu PZRP, zale y w du ym stopniu od zrozumienia i gotowo ci instytucji, organizacji i w cicieli obiektów do prze amywania stereotypowych wyobra o skuteczno ci ró nych dzia , od ch ci podejmowania wysi ku do ich wdro enia. Powodzenie w ograniczaniu skutków powodzi zale y w równej mierze od zdolno ci wspó pracy instytucji pa stwowych i organizacji reprezentuj cych ró ne grupy interesariuszy, jak i od samych dzia bezpo rednio ograniczaj cych ryzyko powodziowe. Organizacja konsultacji spo ecznych przy sporz dzaniu planów zarz dzania ryzykiem powodziowym sk ada si z kilku elementów: ustalenia grup konsultacyjnych, z którymi konsultowane b

wybrane problemy, 59

ustalenia form konsultacji, zapewnienie odpowiednich warunków konsultacji. Generalnie, celem konsultacji jest sprawdzenie czy zidentyfikowane problemy, cele i wybrane dzia ania s akceptowane przez przedstawicieli ró nych spo eczno ci oraz uzyskanie odpowiedzi na pytania dotycz ce warunków zaanga owania si konsultowanych grup w proces przygotowania

Partnerzy procesu planowania i zasady udzia u spo ecznego

i pรณ niejszego wdro enia planรณw zarz dzania ryzykiem powodziowym. Celem konsultacji jest zebranie jak najwi kszej liczby opinii na temat zaproponowanych Planรณw Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym. Pod uwag b dzie brane kilka rรณ nych form konsultacji m.in.: Badanie opinii za pomoc ankiety elektronicznej CAWI โ konsultacje adresowane do mieszka cรณw Polski zamieszkuj cych tereny zagro onych powodzi . Formularz uwag na stronie WWW.powodz.gov.pl oraz w formie papierowej kierowany do wszystkich zainteresowanych interesariuszy. Badania jako ciowe w rรณd mieszka cรณw zamieszkuj cych tereny powodziowe Spotkania konsultacyjne w rรณd interesariuszy w poszczegรณlnych Dorzeczach w rรณd przedstawicieli JST, NGO, firm i innych jednostek.

rejonach

Konsultacje spo eczne b odbywa si przynajmniej w cz ci wspรณlnie z konsultacjami aktualizacji planรณw gospodarowania wodami zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej i Ramowej Dyrektywy Wodnej.

60 60

Podsumowanie 5 wst pnej oceny ryzyka powodziowego

Podsumowanie wst pnej oceny ryzyka powodziowego

5 Podsumowanie wst pnej oceny ryzyka powodziowego Wst pna ocena ryzyka powodziowego (WORP) zosta a opracowana zgodnie z art. 88b ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tj. z dnia 10 stycznia 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 145)) implementuj cej zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa dziernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz dzania nim (Dyrektywa Powodziowa).

Rysunek nr 3 Wst pna ocena ryzyka powodziowego na tle harmonogramu wdra ania Dyrektywy Powodziowej

rรณd o: www.kzgw.gov.pl

Celem opracowania WORP by o oszacowanie skali zagro enia powodziowego oraz identyfikacja ryzyka powodziowego na obszarze dorzecza. Zgodnie z art. 4 Dyrektywy Powodziowej, wst pna ocena ryzyka powodziowego zosta a opracowana przy wykorzystaniu atwych do uzyskania materia รณw. Obszary, na ktรณrych stwierdzono istnienie znacz cego ryzyka powodziowego, zdefiniowano jako obszary nara one na niebezpiecze stwo powodzi (ONNP). W regionie wodnym Warty, na podstawie zagro enia powodziowego analizowanych odcinkรณw rzek, wyznaczono 23 obszary nara one na niebezpiecze stwo powodzi (ONNP) o cznej powierzchni 3 2 323 km . Powierzchnia ta stanowi ok. 6% powierzchni ca ego regionu wodnego, 2,8% powierzchni dorzecza Odry oraz ok. 1% powierzchni Polski. D ugo rzek w regionie, wzd ktรณrych wyznaczono obszary nara one na niebezpiecze stwo powodzi, wynosi 2 543 km, natomiast d ugo rzek rozpatrywanych w WORP 2 997,7 km.

62 62

Podsumowanie wst pnej oceny ryzyka powodziowego

Rysunek nr 4 Obszary nara one na niebezpiecze stwo powodzi w regionie wodnym Warty

r贸d o: Opracowanie IMGW-PIB

63 63

Podsumowanie wst pnej oceny ryzyka powodziowego

Najcz ciej wyst puj cymi powodziami w obszarach ONNP by y powodzie rzeczne (A11 – wg klasyfikacji KE), opadowe oraz roztopowe (wg klasyfikacji PL). Powodzie najcz ciej wyst powa y w zlewni rzek: Warta, Liswarta, Widawka, Grabia, Nieciecz, Ner, Prosna, Kana Mosi ski, Note . Wyst powanie negatywnych konsekwencji dla ycia i zdrowia ludzi, rodowiska, dziedzictwa kulturowego oraz dzia alno ci gospodarczej stwierdzono w zlewniach rzeki Note oraz Drawa. W zlewniach rzek Warty i Lutyni negatywne konsekwencje wyst puj tylko w przypadku dzia alno ci gospodarczej. Dla rzek Pi awa, Kana Górnonotecki oraz Kana Bydgoski stwierdzono wyst powanie negatywnych konsekwencji dla rodowiska i dzia alno ci gospodarczej. Dla pozosta ych 16 obszarów nara onych wyst puj negatywne konsekwencje dla ycia i zdrowia ludzi, rodowiska, dziedzictwa oraz dzia alno ci gospodarczej. Podstaw okre lania negatywnych skutków dla ycia i zdrowia ludzi, kulturowego i dzia alno ci gospodarczej powodzi historycznych stanowi y:

rodowiska, dziedzictwa

ankiety z urz dów miast i gmin, protoko y strat popowodziowych – w niektórych przypadkach do czone do odpowiedzi na ankiety z urz dów miast i gmin, listy obiektów o szczególnym znaczeniu kulturowym i gospodarczym znajduj cych si w zasi gu zalewu powodzi historycznych – w niektórych przypadkach do czone do odpowiedzi na ankiety z urz dów miast i gmin, plany zagospodarowania przestrzennego, studia uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, studia ochrony przeciwpowodziowej, publikacje naukowe i materia y internetowe - wykorzystane przede wszystkim do okre lania negatywnych konsekwencji powodzi przedstawionych w postaci punktów i linii.

64 64

Ocena zagro enia 6 powodziowego

Ocena zagro enia powodziowego

6 Ocena zagro enia powodziowego 6.1 Wnioski z analiz map zagro enia powodziowego Mapy zagro enia powodziowego (MZP) sporz dzone zosta y dla obszarรณw nara onych na niebezpiecze stwo powodzi (ONNP), wskazanych we wst pnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). Rysunek nr 5 Mapy zagro enia powodziowego na tle harmonogramu wdra ania Dyrektywy Powodziowej

rรณd o: www.kzgw.gov.pl

Mapy zagro enia powodziowego sporz dzono na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) oraz rozporz dzenia Ministra rodowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewn trznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104), implementuj cych zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa dziernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz dzania nim (Dyrektywa Powodziowa). รณwnym celem opracowania map zagro enia powodziowego i map ryzyka powodziowego (patrz pkt. 7) by o stworzenie podstaw do opracowania Planu zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarรณw dorzeczy i regionรณw wodnych, to jest ostatniego etapu wdra ania Dyrektywy Powodziowej. W dniu 22 grudnia 2013 r. mapy zagro enia powodziowego zosta y udost pnione spo ecze stwu (w wersji kartograficznej w formacie PDF) za po rednictwem strony internetowej Hydroportalu KZGW, pod adresem http://mapy.isok.gov.pl.

66 66

Tre

map zagro enia powodziowego

Ocena zagro enia powodziowego

Mapy zagro enia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego sporz dzone zosta y dla obszarów nara onych na niebezpiecze stwo powodzi, wskazanych we wst pnej ocenie ryzyka powodziowego (patrz: pkt 5), dla poni szych scenariuszy wyst pienia powodzi: niskie prawdopodobie stwo powodzi lub scenariusze zdarze ekstremalnych obszary, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest niskie i wynosi 0,2 %, (czyli raz na 500 lat), rednie prawdopodobie stwo powodzi - obszary, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest rednie i wynosi 1 %, (czyli raz na 100 lat), wysokie prawdopodobie stwo powodzi - obszary, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest wysokie i wynosi 10 %, (czyli raz na 10 lat). Mapy zagro enia powodziowego, oprócz granic obszarów zagro onych, zawieraj równie informacje na temat g boko ci oraz pr dko ci i kierunków przep ywu wody, okre laj cych stopie zagro enia dla ludzi i sposób oddzia ywania wody na obiekty budowlane, co przedstawiono w dwóch zestawach tematycznych kartograficznej wersji map: Mapa zagro enia powodziowego wraz z g boko ci wody (dla ca ego analizowanego obszaru); Mapa zagro enia powodziowego wraz z pr dko ciami przep ywu wody i kierunkami przep ywu wody (dla wszystkich miast wojewódzkich i miast na prawach powiatu oraz innych miast o liczbie mieszka ców przekraczaj cej 100 tysi cy osób). Dodatkowo zasta y opracowane mapy zagro enia powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewn trznych w dwóch scenariuszach prawdopodobie stwa pojawienia si powodzi 1% czyli raz na 100 lat (H 1%) i 0,2% czyli raz na 500 lat (H 0,2%). Elementy, które powinny znajdowa si na mapach (oznaczenia, opis modeli, przedzia y g boko ci i pr dko ci wody itd.) opisane s szczegó owo w rozporz dzeniu Ministra rodowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewn trznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104).

6.2 Dodatkowe analizy W ramach przygotowania PZRP, w oparciu o numeryczn MZP i MRP przeprowadzono analizy dodatkowe, w których wyniku otrzymano bogaty zasób danych, pocz wszy od charakterystyki czynników determinuj cych wra liwo , poprzez informacje o poziomie wra liwo ci, sko czywszy na danych wskazuj cych poziom ryzyka powodziowego. Dane te zebrane zosta y w Raporcie WBS 1.2.5.2 (Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów). Zebrane informacje przedstawiono w podziale administracyjnym z uwzgl dnieniem regionów wodnych i dorzeczy. W odniesieniu do ka dej z rozpatrywanych gmin zebrano szczegó owe informacje poprzez okre lenie: 1.

Powierzchni oraz ilo ci typów form ochrony przyrody (na podstawie warstw MRP formy_ochrony_przyrody; formy ochrony przyrody by y reprezentowane przez parki narodowe, rezerwaty przyrody i obszary Natura 2000). Ilo ci przela przez obwa owania wraz z uwzgl dnieniem ich klasy (na podstawie warstw liniowych i punktowych MZP miejsca_przelania_wod dla poszczególnych, analizowanych prawdopodobie stw: 10, 1 i 0.2% i warstwy liniowej waly_przeciwpowodziowe). Stosunku sumarycznej d ugo ci przela do sumarycznej d ugo ci wa ów (na podstawie warstw liniowych i punktowych MZP miejsca_przelania_wod dla poszczególnych,

67 67

Ocena zagro enia powodziowego

4. 5. 6.

analizowanych prawdopodobie stw: 10, 1 i 0,2% i warstwy liniowej waly_przeciwpowodziowe). D ugo ci zalanych odcinków dróg z podzia em na typ drogi i rodzaj nawierzchni (na podstawie warstwy drogi MZP/MRP). D ugo ci zalanych odcinków kolei z uwzgl dnieniem liczby torów nawierzchni (na podstawie warstwy koleje MZP/MRP). Ilo ci zak adów przemys owych z podzia em na stopie ryzyka awarii, kategori przemys u (na podstawie warstwy MRP zak ady_przemyslowe.

6.3 Podsumowanie Na podstawie analizy map zagro enia powodziowego oraz analiz dodatkowych, opracowano zestaw podstawowych danych na temat zagro enia powodziowego w regionie wodnym Warty. W regionie wodnym Warty obszary zagro enia powodziowego obejmuj : 141 353,6 ha obszarów, na których prawdopodobie stwo wyst pienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%), 123 421,6 ha obszarów, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest rednie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%), 84 557,3 ha obszarów, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%), 3 413,1 ha obszarów nara onych na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wa u przeciwpowodziowego. W tabeli poni ej przedstawiono powierzchnie obszarów zagro enia powodziowego w uj ciu zlewni i Regionu Wodnego Warty. Jak wskazuj zestawione dane najwi ksza powierzchnia obszarów zagro enia powodziowego w Regionie Wodnym Warty wyst puje w zlewni Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej i zlewni Gwdy. Z tabeli tej wynika, e najmniejsza powierzchnia obszarów zagro enia powodziowego wyst puje w zlewni Górnej Noteci. Nale y jednak pami ta , e mapy zagro enia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego ( mzp i mrp ) nie by y wykonywane dla ok. 50 % doliny Noteci le cej w tej Zlewni Planistycznej ( od kana u Bachorze w gór rzeki do jej róde czyli na odcinku 92,5 km ). Po wykonaniu tych map w II cyklu planistycznym powierzchnia obszarów zagro enia powodziowego w tej zlewni znacz co si zwi kszy.

68 68

Ocena zagro enia powodziowego

Powierzchnia

Obszary zagro enia powodziowego [ha]

Zlewnia Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej, Zlewnia Drawy i Zlewnia Dolnej Warty

Zlewnia Noteci Pradoliny Toru skoEberswaldzkiej i Zlewnia Gwdy

Zlewnia Górnej Noteci

Zlewnia Pozna skiego Dorzecza Warty i Zlewnia We ny

Zlewnia Warty od Obrzycka do Noteci i Zlewni Obry

Zlewnia Prosny

Zlewnia Warty od Neru do Prosny i Zlewnia Warty od Prosny do remu

Zlewnia Warty od Widawki do Neru i Zlewnia Neru

Zlewnia Warty od Liswarty do Widawki i Zlewnia Widawki

Obszar

Zlewnia Górnej Warty i Zlewnia Liswarty bez Kocinki

region wodny Warty

Tabela nr 10 Powierzchnia obszarów zagro enia powodziowego w regionie wodnym Warty.

0.2%

141 353.6

11 125.6

9 530.5

10 237.8

17 296.3

14 993.7

17 362.8

10 853.5

8 749.2

24 375.5

16 828.7

123 421.6

9 464.3

8 678.6

8 562.8

16 427.2

12 439.3

15 028.1

9 125.1

6 267.8

21 638.6

15 790.0

10%

84 557.3

5 688.4

6 521.7

4 932.6

13 754.8

6 313.5

10 299.4

6 678.5

3 128.2

13 112.8

14 127.3

3 413.1

0.0

3 413.1

0.0

ród o: Opracowanie w asne

Ocena ryzyka 7 powodziowego

Ocena ryzyka powodziowego

7 Ocena ryzyka powodziowego 7.1 Wnioski z analizy map ryzyka powodziowego Mapy ryzyka powodziowego (MRP) sporz dzone zosta y dla obszarรณw nara onych na niebezpiecze stwo powodzi (ONNP), wskazanych we wst pnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). Rysunek nr 6 Mapy ryzyka powodziowego na tle harmonogramu wdra ania Dyrektywy Powodziowej rรณd o: www.kzgw.gov.pl

Mapy ryzyka powodziowego przygotowano na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) oraz rozporz dzenia Ministra rodowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewn trznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104), implementuj cych zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa dziernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz dzania nim (Dyrektywa Powodziowa). รณwnym celem opracowania map ryzyka powodziowego i map zagro enia powodziowego (patrz pkt. 6) by o stworzenie podstaw do opracowania Planu zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarรณw dorzeczy i regionรณw wodnych, to jest ostatniego etapu wdra ania Dyrektywy Powodziowej. W dniu 22 grudnia 2013 r. mapy ryzyka powodziowego zosta y udost pnione spo ecze stwu (w wersji kartograficznej w formacie PDF) za po rednictwem strony internetowej Hydroportalu KZGW, pod adresem http://mapy.isok.gov.pl.

71 71

Ocena ryzyka powodziowego

Tre

map ryzyka powodziowego

Mapy ryzyka powodziowego stanowi uzupe nienie map zagro enia powodziowego. Okre laj one warto ci potencjalnych strat powodziowych oraz przedstawiaj obiekty nara one na zalanie w przypadku wyst pienia powodzi o okre lonym prawdopodobie stwie wyst pienia. S to obiekty, które pozwol na ocen ryzyka powodziowego dla zdrowia i ycia ludzi, rodowiska, dziedzictwa kulturowego i dzia alno ci gospodarczej, czyli grupy, dla których nale y ograniczy negatywne skutki powodzi zgodnie z celami Dyrektywy Powodziowej. W celu sporz dzenia map ryzyka powodziowego, na obszary przedstawione na mapach zagro enia powodziowego, zosta y naniesione takie elementy jak: szacunkowa liczba ludno ci zamieszkuj cej obszar zagro ony; budynki mieszkalne oraz obiekty o szczególnym znaczeniu spo ecznym (tj. szpitale, szko y, przedszkola, hotele, centra handlowe i inne) - dla których g boko wody wynosi > 2 m oraz < 2 m (graniczna warto g boko ci wody - 2m zosta a przyj ta w zwi zku z przyj tymi przedzia ami g boko ci wody i ich wp ywu na stopie zagro enia dla ludno ci i obiektów budowlanych; obszary i obiekty zabytkowe; obszary chronione tj. uj cia wód, strefy ochronne uj ochrony przyrody;

wody, k pieliska, obszary

potencjalne ogniska zanieczyszcze wody, w przypadku wyst pienia powodzi tj. zak ady przemys owe, oczyszczalnie cieków, przepompownie cieków, sk adowiska odpadów, cmentarze; warto ci potencjalnych strat dla poszczególnych klas u ytkowania terenu, tj. tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny przemys owe, tereny komunikacyjne, lasy, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, u ytki rolne, wody. Wersje kartograficzne map ryzyka powodziowego zosta y przygotowane w dwóch zestawach tematycznych: negatywne konsekwencje powodziowych;

dla

negatywne konsekwencje dla gospodarczej.

ludno ci

oraz

warto ci

potencjalnych

strat

rodowiska, dziedzictwa kulturowego i dzia alno ci

Elementy, które powinny znajdowa si na mapach (oznaczenia, opis modeli, przedzia y g boko ci i pr dko ci wody itd.) opisane s szczegó owo w rozporz dzeniu Ministra rodowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewn trznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104).

7.2 Dodatkowe analizy W ramach przygotowania PZRP, w oparciu o numeryczn MZP i MRP przeprowadzono analizy dodatkowe b ce cennym ród em informacji i uzupe niaj ce jednocze nie wyniki analiz podstawowych. Wykaz dodatkowych analiz zawarto w punkcie 6.2. Wyniki tych analiz s dost pne w Raporcie WBS 1.2.5.2 (Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów), poz. 2 Spisu literatury.

72 72

Ocena ryzyka powodziowego

7.3 Podsumowanie Na podstawie analizy map ryzyka powodziowego, opracowano zestaw podstawowych danych na temat ryzyka powodziowego w regionie wodnym Warty. Zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej (art. 2 p. 2) oraz Prawa wodnego (art.9. ust.1 p.13c) „ryzyko powodziowe” oznacza kombinacj prawdopodobie stwa wyst pienia powodzi i zwi zanych z powodzi potencjalnych negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, rodowiska, dziedzictwa kulturowego oraz dzia alno ci gospodarczej (ustawa Prawo wodne 2001, Dyrektywa 2007/60/WE). Analiza map ryzyka zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego pozwoli a na wyznaczenie poziomów ryzyka w poszczególnych kategoriach oraz zintegrowany poziom ryzyka. Ryzyko powodziowe (zagro enie od RWW) w uj ciu gmin w regionie wodnym Warty przedstawiono w tabeli poni ej.

Tabela nr 11

Ryzyko powodziowe w uj ciu gmin regionu wodnego Warty Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie i kategorii zagro enia

Poziom ryzyka*

Zdrowie i ycie ludzi

rodowisko

Dziedzictwo kulturowe

Dzia alno gospodarcza

Zintegrowane ryzyko powodziowe

Bardzo niski

liczba gmin

184

228

236

118

116

Niski

liczba gmin

Umiarkowany

liczba gmin

Wysoki

liczba gmin

liczba gmin ród o: Opracowanie w asne Bardzo wysoki

W regionie wodnym Warty liczba mieszka ców na obszarach zagro enia powodziowego wynosi: 21 899 w obr bie obszarów, na których prawdopodobie stwo wyst pienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%), 8 593 w obr bie obszarów, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest rednie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%), 1 694 w obr bie obszarów, na których prawdopodobie stwo pojawienia si powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%), W regionie wodnym Warty ponad 250 gmin zagro onych jest powodzi . Straty wyst puj w 256 gminach (dla scenariusza 0,2%) i 253 (dla scenariusza 1% i 10%). Straty dla gmin w tym regionie wodnym w wysoko ci powy ej 1 mln z wyst puj w: 114 gminach/miastach (dla scenariusza 0,2%), 95 gminach/miastach (dla scenariusza 1%) i 53 gminach/miastach (dla scenariusza 10%). Analizuj c rozk ad potencjalnych strat w uj ciu zlewniowym wnioskowa mo na, e najwy sze warto ci strat finansowych wynikaj cych z zagro enia powodzi wyst puj w zlewni Noteci Pradoliny Toru sko-Eberswaldzkiej, zlewni Drawy i zlewni Dolnej Warty dla powodzi o prawdopodobie stwie pojawienia si p=0,2% i p=1%, natomiast dla powodzi o prawdopodobie stwie pojawienia si p=10% w zlewni Górnej Warty i Zlewni Liswarty bez Kocinki.

73 73

Ocena ryzyka powodziowego

Dla Regionu Wodnego Warty oraz zlewni wchodz cych w sk ad regionu poni ej zestawiono warto ci redniorocznych strat (AAD) obliczone na podstawie map zagro enia i ryzyka powodziowego, zindeksowane na 2014 r. Tabela nr 12

Warto ci redniorocznych strat (AAD) obliczone dla Regionu Wodnego Warty oraz zlewni wchodz cych w sk ad regionu Region wodny

Warto AAD 2014 r. mln z .

Zlewnia planistyczna

Warto AAD 2014 r. mln z .

Region Wodny Warty

65,6

ZP Górnej Warty i Liswarty bez Kocinki

10,8

ZP Warty od Liswarty do Widawki i Widawki

6,8

ZP Warty od Widawki do Neru i Neru

3,0

ZP Warty od Neru do Prosny i Warty od Prosny do remu

5,5

ZP Prosny

8,0

ZP Warty od Obrzycka do Noteci i Obry

5,4

ZP Pozna ska Zlewnia Warty i We ny

8,4

ZP Górnej Noteci

2,6

ZP Noteci Pradoliny Toru sko-Eberswaldzkiej i Gwdy

3,5

ZP Noteci Pradoliny Toru sko-Eberswaldzkiej, Drawy i Dolnej Warty

11,6

ród o: Opracowanie w asne

Analizuj c rozk ad potencjalnych strat w uj ciu zlewniowym wnioskowa mo na, e najwy sze warto ci strat finansowych, wynikaj cych z zagro enia powodzi , wyst puj w zlewni planistycznej Noteci Pradoliny Toru sko-Eberswaldzkiej, Drawy i Dolnej Warty oraz w zlewni planistycznej Górnej Warty i Liswarty bez Kocinki. Z tabeli tej równie wynika, e najmniejsze rednioroczne straty powodziowe wyst puj w zlewni Górnej Noteci. Nale y jednak pami ta , e mapy zagro enia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego ( mzp i mrp ) nie by y wykonywane dla ok. 50 % doliny Noteci le cej w tej Zlewni Planistycznej (od kana u Bachorze w gór rzeki do jej róde czyli na odcinku 92,5 km rzeki - w tym jeziora Gop o). Po wykonaniu tych map w II cyklu planistycznym powierzchnia obszarów zagro enia powodziowego i rednioroczne potencjalne straty w tej zlewni znacz co si zwi ksz .

74 74

Analiza obecnego 8 systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

8 Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym 8.1 Programy ochrony przed powodzi Administracja pa stwowa i samorz dowa zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 145 z pó n. zm.) zobowi zana jest wykonywa zadania zwi zane z ochron przeciwpowodziow . Wi e si to z wykonywaniem dokumentacji planistycznoprogramowych. Priorytetowe plany i programy sformu owane w celu budowy, modernizacji lub remontu urz dze wodnych s cych ochronie przeciwpowodziowej w regionie wodnym Warty, stanowi : Programy krajowe: Program dla Odry - 2006 – aktualizacja „Masterplan” dla dorzecza Odry, 2014

Operacyjne programy ochrony przed powodzi dla województw: Plan operacyjny ochrony przed powodzi województwa kujawsko – pomorskiego Plan operacyjny ochrony przed powodzi województwa lubuskiego Plan operacyjny ochrony przed powodzi województwa ódzkiego Plan operacyjny ochrony przed powodzi województwa opolskiego Plan operacyjny ochrony przed powodzi województwa pomorskiego Plan operacyjny ochrony przed powodzi województwa wielkopolskiego Plan operacyjny ochrony przed powodzi województwa

skiego

Plan operacyjny ochrony przed powodzi województwa zachodniopomorskiego

Oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla województw: Stan zabezpieczenia przeciwpowodziowego w województwie kujawsko – pomorskim Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa lubuskiego Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa ódzkiego Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa opolskiego Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa pomorskiego Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa wielkopolskiego Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa

skiego

Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa zachodniopomorskiego

76 76

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

Programy ma ej retencji dla województw: Aktualizacja programu retencjonowania wód powierzchniowych województwa kujawskopomorskiego Program ma ej retencji wodnej w woj. Lubuskim Wojewódzki program ma ej retencji dla województwa ódzkiego Program budowy zbiorników ma ej retencji w województwie opolskim Program ma ej retencji dla województwa pomorskiego do roku 2015 Ma a retencja wodna na terenie województwa wielkopolskiego Programu ma ej retencji dla województwa

skiego

Program ma ej retencji do 2015 roku na terenie województwa zachodniopomorskiego Inne projekty, programy, analizy, koncepcje: Studium przeciwpowodziowej dla zlewni górnej Warty Studium przeciwpowodziowej dla rodkowej Warty Studium przeciwpowodziowej dla Prosny Studium przeciwpowodziowej dla Kalisza Studium przeciwpowodziowej dla Noteci

Niezale nie istniej plany robót utrzymaniowych realizowanych na bie co przez RZGW w Poznaniu oraz pozosta ych administratorów cieków. Roboty na obszarze w Regionie Wodnym Warty obejmuj : usuwanie ro linno ci z koryt rzek i terenów bezpo redniego zagro enia powodzi wycink tysi cy drzew i setki hektarów zakrzacze )

(m.in.

udra nianie koryt cieków wraz utrzymaniem parametrów dna i brzegów usuwanie przeszkód naturalnych -odsypiska, zatory, tamy bobrowe, a tak e powsta ych w wyniku dzia alno ci cz owieka) zabudowa wyrw w dnie i brzegach cieków budowle regulacyjne (m.in. remont umocnie betonowych zabudowy bulwarowej, progów, stopni wodnych, naprawa ostróg, tam i opasek) i urz dzenia wodne.

System zintegrowanego zarz dzania zasobami wodnymi w UE opiera si na paradygmacie uwzgl dniania we wszelkich aspektach zarz dzania zasobami wodnymi celów rodowiskowych: zachowania dobrego stanu wód i ekosystemów zale nych od wody oraz ich poprawy, racjonalizacji procesów zarz dzania, w tym zarz dzania ryzykami, uwzgl dniania relacji i uzyskiwania synergii. Kanw filozofii, na jakiej oparto dyrektyw powodziow stanowi o z kolei p yn ce z do wiadczenia przekonanie Pa stw Cz onkowskich, e tradycyjne (techniczne) metody ochrony przed powodzi

77 77

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

przynosz skutki odwrotne od zamierzonych (mimo wi kszych nak adów, warto szkód lawinowo wzrasta), a nast pnie p yn ca z tego do wiadczenia konkluzja, i wzrost ten jest wprost proporcjonalny do intensyfikacji zagospodarowania dolin rzecznych oraz nasilenia innych wp ywów antropogenicznych. W Dyrektywie Powodziowej wprowadzono obowi zuj ce w UE definicje: 1) powodzi, 2) ryzyka powodziowego, W my l dyrektywy Pa stwa Cz onkowskie maj obowi zek wdro ryzykiem powodziowym. Musi on mie schemat trzyetapowego cyklu:

jednolity system zarz dzania

1) przeprowadzenie WORP (wst pnej oceny ryzyka powodziowego) i wyznaczenie obszarów du ego ryzyka powodziowego oraz obszarów potencjalnego ryzyka powodziowego; 2) opracowanie map zagro enia powodziowego i ryzyka powodziowego, 3) przygotowanie i realizacja PZRP (planów zarz dzania ryzykiem powodziowym). Wymienione wy ej Programy, jako nieodpowiadaj ce celom Dyrektywy Powodziowej, poddano nowym procedurom zgodnym z zapisami Dyrektywy Powodziowej. Je li inwestycje zawarte w tych Programach przejd wspomniane procedury (MasterPlany, Plany Gospodarowania Wodami oraz ich aktualizacja, jak równie opracowywanie Planów Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym), zostan przyj te do realizacji. Wsparcie dla realizacji dzia nietechnicznych ma kluczowe znaczenie w aspekcie ograniczenia ryzyka wyst pienia powodzi. Dzia ania te stanowi rozwi zanie bardziej korzystne ze wzgl du na zasadno ekonomiczn czy trwa funkcjonowania. Nale y pami ta , e musz by prowadzone w sposób interdyscyplinarny z wykorzystaniem dokumentacji planistyczno – programowych. W wy ej wymienionych Planach i Programach inwestycje nietechniczne zawarte s w niewystarczaj cym stopniu. Plany i programy koncentruj si na etapie prewencji i ochrony, a proponowane rozwi zania skupiaj si na jednej grupie dzia maj cej na celu ograniczanie zagro enia powodziowego. Spo ród 1 455 analizowanych dzia 1 408 odnosi si do tego celu, przy czym wi kszo z tych dzia to techniczne (strukturalne) rodki ochrony przed powodzi . Pozosta e cele zarz dzania ryzykiem powodziowym maj przypisane najwy ej po kilka, kilkana cie dzia , przy czym adne z dzia nie odnosi si do ograniczania wra liwo ci spo eczno ci i obiektów. Podobnie, unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach o niskim zagro eniu i ograniczanie istniej cego zagospodarowania nie s przedmiotem proponowanych dzia . W tabeli poni ej przedstawiono analiz ww. dokumentów w zakresie zawarto ci dzia celu ograniczenie zagro enia powodziowego przyj tych w metodyce PZRP. Tabela nr 13

maj cych na

Przypisanie dzia zawartych w planach i programach z zakresu ochrony przeciwpowodziowej do przyj tych w Metodyce PZRP celów zarz dzania ryzykiem powodziowym

Cele podstawowe

Unikanie zwi kszenia ryzyka (etap prewencji)

Cele szczegó owe

Sumaryczna liczba dzia dot. celu szczegó owego

Utrzymanie istniej cej zdolno ci retencyjnej zlewni

Unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagro enia i obszarach chronionych wa ami

78 78

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

Cele podstawowe

Cele szczegรณ owe

Unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach o niskim zagro eniu Ograniczanie istniej cego ryzyka (etap prewencji i ochrony) Ograniczanie skutkรณw w czasie powodzi (etap przygotowania)

Ograniczanie istniej cego zagro enia powodziowego

Sumaryczna liczba dzia dot. celu szczegรณ owego

0 1 408

Ograniczanie istniej cego zagospodarowania

Ograniczanie wra liwo ci obiektรณw i spo eczno ci

Poprawa prognozowania i ostrzegania

Poprawa skuteczno ci reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych

Poprawa skuteczno ci odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi 2 Ograniczanie skutkรณw po powodzi oraz wnioski (etap Poprawa skuteczno ci analiz popowodziowych 14 odbudowy i analiz) rรณd o: Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planรณw zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarรณw dorzeczy i regionรณw wodnych. Opracowa zespรณ MGGP S.A. i IMGW-PIB.

PZRP zamierza wprowadzi zmian jako ciow do zarz dzania ryzykiem powodziowym eksponuj c dzia ania nietechniczne jako preferowane dzia ania ograniczaj ce ryzyko powodziowe.

8.2 Techniczne rodki ochrony przeciwpowodziowej i ich stan techniczny Stan techniczny i bezpiecze stwa budowli pi trz cych w Polsce jest zrรณ nicowany. O ile w lepszym stanie (i stan ten ulega systematycznej poprawie) znajduj si budowle stale pi trz ce wod , to w znacznie gorszym stanie technicznym i bezpiecze stwa znajduj si budowle okresowo pi trz ce wod (g รณwnie wa y przeciwpowodziowe). Wynika to g รณwnie z okresu eksploatacji tych budowli oraz niewystarczaj cych rodkรณw finansowych na ich naprawy, przebudowy i utrzymanie. Wed ug raportu G รณwnego Urz du Nadzoru Budowlanego za rok 2013 โ Stan bezpiecze stwa budowli pi trz cych wod w Polsceโ szacuje, e w Polsce jest u ytkowanych oko o 100 tys. obiektรณw budownictwa wodnego pi trz cych wod ( cznie z melioracjami szczegรณ owymi), do ktรณrych zalicza si g รณwnie: zapory ziemne i betonowe, jazy, przelewy, luzy eglugowe, elektrownie wodne i wrota przeciwpowodziowe. Oprรณcz tego istniej budowle okresowo pi trz ce wod s ce g รณwnie ochronie przeciwpowodziowej, do ktรณrych m. in. nale : wa y przeciwpowodziowe (o cznej d ugo ci ponad 8 500 km), du e wielofunkcyjne zbiorniki wodne, suche zbiorniki wodne, przepompownie. Raport za rok 2013 zawiera rรณwnie oceny stanu bezpiecze stwa poszczegรณlnych budowli, ktรณre opracowane zosta y na podstawie analizy materia รณw zawieraj cych cz stkowe ich oceny. Ocena dotyczy a: 3619 budowli hydrotechnicznych, w tym: 313 zapรณr; 353 zbiornikรณw wodnych; 2292 jazรณw; 123 luz eglugowych; 433 elektrowni wodnych; 6965,6 km obwa owa rzek. W Raporcie stwierdza si , e na koniec 2013 r., spo rรณd 3619 budowli stale pi trz cych wod poddanych ocenie stanu technicznego i bezpiecze stwa - 54 stanowi lub mo e stanowi zagro enie bezpiecze stwa ludzi i mienia, za w stosunku do wa รณw przeciwpowodziowych tj. obiektรณw okresowo pi trz cych wod โ zosta y zg oszone zastrze enia do 3611,763 km, co stanowi ok. 51,86% wszystkich kontrolowanych w 2013 r. odcinkรณw wa รณw.

79 79

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

Zdecydowan wi kszo budowle ni szych klas.

budowli zagra aj cych lub mog cych zagra

bezpiecze stwu stanowi

Inn instytucj kontroluj stan bezpiecze stwa budowli pi trz cych (w tym tworz cych infrastruktur przeciwpowodziow ) jest Pa stwowa S ba do spraw Bezpiecze stwa Budowli Pi trz cych (PSBBP). „Raport o stanie bezpiecze stwa budowli pi trz cych wod w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2013 r” zosta opracowany na podstawie oceny wykonanej przez Pa stwow S do spraw Bezpiecze stwa Budowli Pi trz cych - OTKZ oraz na podstawie ocen i protoko ów z kontroli budowli pi trz cych, uzyskanych od administratorów budowli. W dorzeczu Odry 4 zbiorniki przeciwpowodziowe (11%) uznano za mog ce zagra bezpiecze stwu. Dwa z nich utworzonych jest z budowli I i II klasy. Cztery z 14 zbiorników suchych w dorzeczu Odry zalicza si do budowli klasy II, dla 3 z nich PSBBP posiada oceny stanu technicznego i stanu bezpiecze stwa. Pozosta e 10 zbiorników suchych utworzone s z budowli klasy III i klasy IV – ich administratorzy nie maj obowi zku prawnego przekazywania ich ocen do PSBBP. Wszystkie budowle tworz ce zbiorniki suche, dla których PSBBP posiada oceny stanu technicznego i stanu bezpiecze stwa, s w stanie niezagra aj cym bezpiecze stwu. Oceny stanu polderów wykonywane by y poza PSBBP i mimo, e dotyczy y one m.in. budowli klasy I i klasy II, nie by y przekazywane przez administratorów tych budowli do PSBBP. W dorzeczu Odry, w obszarze dzia ania RZGW Gliwice i Wroc aw zidentyfikowano 13 polderów z 44 budowlami. Pi budowli (11%) uznano za budowle zagra aj ce bezpiecze stwu, natomiast 9 budowli (20%) za budowle mog ce zagra bezpiecze stwu. W Polsce ogólna d ugo wa ów przeciwpowodziowych klasy I i II wynosi 3621,3 km. Zgodnie z ustaw Prawo budowlane, ich administratorzy/w ciciele maj ustawowy obowi zek okresowej oceny stanu technicznego i stanu bezpiecze stwa. W okresie lat 2009-2013 badaniami dla potrzeb oceny stanu technicznego i stanu bezpiecze stwa obj to 51% d ugo ci wa ów klasy I i klasy II, pozostaj cych w administracji ZMiUW. Z ocenionych 316 odcinków - 49% to zagra aj ce bezpiecze stwu, a 36% to mog ce zagra bezpiecze stwu. W przypadku wa ów w administracji RZGW badaniami dla potrzeb oceny stanu technicznego i stanu bezpiecze stwa obj te by y zarówno wa y klasy I i II jak i ni szych klas. Ze zbadanych i ocenionych 39 odcinków - 46% oceniono jako zagra aj ce bezpiecze stwu, a 38% jako mog ce zagra bezpiecze stwu. Wg danych z przegl du technicznego w Regionie Wodnym Warty na koniec 2013 roku, ocena stanu technicznego wa ów przeciwpowodziowych w rodkowym biegu rzeki Warty i uj ciowych odcinków jej dop ywów wykaza a, e najliczniejsze mankamenty tych wa ów to: niewystarczaj ce zag szczenie korpusu i pod a wa ów, zjawiska filtracyjne, zniekszta cone przekroje poprzeczne, obni ona korona wa u i uszkodzenia korpusu najcz ciej przez zwierz ta, a cz ciowo przez pojazdy mechaniczne. Przyk adowo na tym odcinku rzeki z przebadanych ok. 160km wa ów ogó em niezagro onych by o tylko ok. 40km. Wa y na odcinku 19,1km wykaza y stan zagra aj cy bezpiecze stwu powodziowemu a pozosta e odcinki wa ów mog zagra bezpiecze stwu. Na dolnym odcinku Warty stan techniczny wa ów przeciwpowodziowych jest podobny. Stan ten jest wynikiem wieloletnich zaniedba i niedofinansowania gospodarki wodnej. W PZRP oszacowano wielko rodków niezb dnych na utrzymanie infrastruktury przeciwpowodziowej w regionie wodnym Warty na poziomie ok. 19 mln z rocznie. S to koszty remontów istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej, natomiast koszty o charakterze odtworzeniowym zosta y uj te w ramach dzia przewidzianych w wariancie technicznym.

80 80

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

8.3 Nietechniczne rodki ochrony przeciwpowodziowej 8.3.1 Monitoring, prognozowanie i ostrzeganie System prognoz i ostrze hydrologicznych i meteorologicznych wchodzi w sk ad krajowego systemu zarz dzania kryzysowego. Krajowy system zarz dzania kryzysowego w obr bie hydrologii i meteorologii mo na w uproszczeniu rozdzieli mi dzy IMGW – PIB w zakresie prognoz i ostrze , oraz organy pa stwowe w zakresie zarz dzania i reagowania. Pa stwow s Hydrologiczno-Meteorologiczn pe ni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Pa stwowy Instytut Badawczy. Jej celem jest zapewnienie os ony hydrologiczno-meteorologicznej rozumianej jako zespó czynno ci polegaj cych na wykonywaniu i udost pnianiu prognoz meteorologicznych oraz hydrologicznych, maj cych na celu informowanie spo ecze stwa i administracji publicznej o zjawiskach meteorologicznych oraz hydrologicznych, a tak e ostrzeganie przed nimi. System prognoz i ostrze realizowany w ramach Pa stwowej S by Hydrologiczno Meteorologicznej (PSHM), który podzielony jest na dwa podsystemy: Centrum Hydrologicznej Os ony Kraju IMGW-PIB i Centrum Meteorologicznej Os ony Kraju IMGW-PIB, w których ramach dzia aj Biura Prognoz Hydrologicznych (BPH) i Meteorologicznych (BPM). Rol koordynatora os ony meteorologicznej pe ni Centralne Biuro Prognoz Meteorologicznych w Krakowie. Koordynacj dzia alno ci biur prognoz meteorologicznych w sytuacjach awaryjnych i w warunkach ekstremalnych, zwi zanych z prognozowanymi lub wst puj cymi zjawiskami meteorologicznymi zajmuje si Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM (CNO PSHM). CNO PSHM wykonuje równie dzia ania zwi zane z informowaniem kierownictwa IMGW-PIB oraz centralnych organów administracji pa stwowej o przebiegu i prognozowanym rozwoju gro nych zjawisk meteorologicznych. Biura Prognoz Hydrologiczne i Meteorologiczne, dzia aj w oparciu o rejony os ony, w przypadku hydrologii, oparte o podzia zlewniowy i zlewnie rzeczne, a meteorologii o podzia administracyjny kraju i województwa. Rejony os ony hydrologicznej i meteorologicznej nie pokrywaj si z regionami wodnymi wykorzystywanymi w zarz dzaniu gospodark wodn . Obecnie w Polsce w ramach IMGW-PIB dzia a ponad 1 000 telemetrycznych stacji pomiarowoobserwacyjnych meteorologicznych i hydrologicznych. Dane uzyskiwane operacyjnie z telemetrycznej sieci pomiarowo-obserwacyjnej s podstaw dla prowadzenia os ony hydrologiczno-meteorologicznej obszaru Polski. Sie telemetrycznych stacji sk ada si z : • stacji synoptycznych I rz du, • stacji synoptycznych II rz du, • stacji klimatologicznych III rz du, • stacji klimatologicznych IV rz du, • stacji opadowych V rz du, • stacji wodowskazowych I rz du, • stacji wodowskazowych II rz du Ka demu rz dowi stacji pomiarowo-obserwacyjnej przypisany jest odpowiedni do rangi zakres obserwacji i pomiarów w tym przekazywanych operacyjnie wodowskazowych i opadowych obserwacji manualnych. W sk ad systemu detekcji zjawisk hydrometeorologicznych realizowanych przez IMGWPIP wchodzi tak e system radarów meteorologicznych, system detekcji wy adowa atmosferycznych jak równie system produktów satelitarnych.

81 81

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

Sie pomiarowa IMGW, pracuj ca na potrzeby os ony przeciwpowodziowej, sk ada si g ównie ze standardowych sygnalizuj cych posterunków opadowych i hydrometrycznych (wodowskazowych). Wyj tkiem jest dorzecze Górnej Wis y, gdzie od 1995 roku wykorzystywana jest tak e automatyczna sie telemetryczna - system VISTEL. Informacja z sieci posterunków sygnalizuj cych dociera w normalnych warunkach drog radiow lub telefoniczn do Biur Prognoz IMGW jeden lub trzy razy na dob i jest ona przekazywana przez obserwatorów na podstawie wykonanych przez nich obserwacji i pomiarów. Nowoczesne modele hydrologiczne wymagaj mo liwie cz stej aktualizacji danych. Mo na to zapewni jedynie poprzez automatyzacj sieci obserwacyjno-pomiarowej. Województwa oraz znajduj ce si w nich subregiony (cz województwa obejmuj ca kilka powiatów krain geograficzn ) os aniane s przez wyznaczone biuro prognoz meteorologicznych IMGWPIB. Prognozy s opracowywane na obszar kraju i poszczególne województwa, natomiast ostrze enia meteorologiczne mog by wydawane odr bnie dla ka dego województwa lub subregionu. Wyró niono 79 subregionów, pokrywaj c ca y obszar Polski. Granice obszarów os anianych przez poszczególne biura prognoz meteorologicznych nie pokrywaj si z granicami regionów wodnych. Opracowywane s prognozy krótkoterminowe na 48 godzin i rednioterminowe na 120 godzin. Ostrze enia meteorologiczne opracowywane s niezale nie od prognoz meteorologicznych. Ostrze enie meteorologiczne jest to prognoza warunków pogodowych sprzyjaj cych wyst pieniu gro nego zjawiska ze wskazanym nat eniem w przewidywanym czasie i miejscu. Ma na celu wcze niejsze poinformowanie spo ecze stwa, organów pa stwowych, s b odpowiedzialnych za bezpiecze stwo ludzi oraz prowadzenie akcji ratunkowych i zabezpieczaj cych dzia anie w czasie trwania i usuwania skutków gro nych zjawisk atmosferycznych. Je li prognoza daje du pewno , e zostan przekroczone warto ci progowe specyficzne dla danego zagro enia (np. wielko opadów, pr dko wiatru itd.) BPM opracowuje i wysy a ostrze enia meteorologiczne. Ostrze enie meteorologiczne przesy ane do odbiorcy posiada sta y ustalony format. Zawiera równie cz w formie depeszy SMS, która mo e by przekazywana dalszej dystrybucji przez s by dy urne Centrum Zarz dzania Kryzysowego (CZK). W celu realizacji przez s prognoz meteorologicznych programu Regionalnego Systemu Ostrzegania (RSO), depesza ostrze enie meteorologiczne zawiera informacj SMS, która jest przekazywana przez s by dy urne CZK do telewizji i prezentowana na pasku informacyjnym. Os on hydrologiczn kraju prowadz okre lone jednostki organizacyjne IMGW-PIB. Wszystkie produkty przygotowywane przez te jednostki s przekazywane do odbiorców na poziomie krajowym i regionalnym (województwo, powiat, gmina). Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM w Warszawie przekazuje informacje do centralnych organów administracji publicznej, m.in. do prezydenta kraju, premiera, do poszczególnych ministerstw czy Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludno ci. Natomiast biura prognoz hydrologicznych przekazuj produkty hydrologiczne do centrów zarz dzania kryzysowego na poziomie województw, niekiedy do powiatów i gmin oraz do wszystkich odbiorców zdefiniowanych w prawie. Ka dy rejon os aniany jest przez jedno z trzech biur prognoz hydrologicznych IMGW-PIB. Ze wzgl du na to, e rejony os ony s du ymi obszarami o zró nicowanych charakterach zlewni, wyró niono w nich mniejsze jednostki - podrejony hydrologiczne. Podrejony os aniane s przez, wyodr bnione w strukturze biur, sekcje hydrologii operacyjnej. Do podstawowych produktów przekazywanych przez biura prognoz hydrologicznych i Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM w normalnym stanie hydrologicznym nale : komunikaty hydrologiczne; biuletyny hydrologiczne; prognozy hydrologiczne na podstawowe profile wodowskazowe. Do podstawowych produktów przekazywanych w stanie zagro enia i alarmu hydrologicznego, oprócz produktów przekazywanych w stanie normalnym, nale :

82 82

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

Informacje o niebezpiecznym zjawisku oraz ostrze enia hydrologiczne; prognozy hydrologiczne na dodatkowe profile wodowskazowe; prognozy kulminacji fali wezbraniowej (m.in. wysoko

Rysunek nr 7

i czas trwania).

Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej

ród o: Opracowanie w asne

8.3.2 Reagowanie na powód i zarz dzanie kryzysowe Poj cie zarz dzania kryzysowego zawiera w sobie zarówno przedsi wzi cia zapobiegawcze i przygotowawcze jak i reagowanie, a nast pnie przedsi wzi cia zwi zane z odbudow . W celu realizacji zada z zakresu planowania cywilnego organy administracji publicznej zobowi zane s do sporz dzania okre lonej dokumentacji planistycznej, w tym Plany zarz dzania kryzysowego. Plany zarz dzania kryzysowego opracowuje si na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy. System bezpiecze stwa i ochrony ludno ci w Polsce obejmuje: Krajowy System Ratowniczo–Ga niczy System Pa stwowego Ratownictwa Medycznego Obron cywiln 83 83

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

Rysunek nr 8

System zarz dzania kryzysowego w kraju

ród o: Opracowanie w asne

Organami w

ciwymi w sprawach gospodarowania wodami s : minister w

ciwy do spraw gospodarki wodnej;

Prezes Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej - jako centralny organ administracji rz dowej, nadzorowany przez ministra w ciwego do spraw gospodarki wodnej; dyrektor regionalnego zarz du gospodarki wodnej - jako organ administracji rz dowej niezespolonej, podlegaj cy Prezesowi Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej; wojewoda; organy jednostek samorz du terytorialnego. Ka dy z tych organów wykonuje okre lone zadania zwi zane z ochron powodziowym.

przed zagro eniem

Centralnym organem administracji rz dowej w ciwym w sprawach gospodarowania wodami, a w szczególno ci w sprawach zarz dzania wodami oraz korzystania z wód jest Prezes Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej. Organem administracji rz dowej niezespolonej w ciwym w sprawach gospodarowania wodami w regionie wodnym jest dyrektor regionalnego zarz du gospodarki wodnej. W ramach gospodarowania mieniem Skarbu Pa stwa, zwi zanym z gospodark wodn , dyrektor regionalnego zarz du realizuje w imieniu Prezesa Krajowego Zarz du zadania zwi zane z utrzymaniem wód lub urz dze wodnych oraz pe ni funkcje inwestora w zakresie gospodarki wodnej w regionie wodnym. W celu zapewnienia prawid owego gospodarowania wodami, w tym w szczególno ci ochrony zasobów wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed powodzi , uzgodnienia z w ciwym dyrektorem regionalnego zarz du gospodarki wodnej wymagaj : studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowe plany oraz decyzje o warunkach zabudowy, strategia rozwoju województwa w zakresie m.in. kszta towania zagospodarowania i u ytkowania

84 84

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

terenami zagro onymi powodzi , obszarów ochronnych zbiorników wód nara onych na niebezpiecze stwo powodzi.

ródl dowych i obszarów

Wojewoda odpowiada za wykonywanie polityki Rady Ministrów w województwie, a w szczególno ci: zapewnia wspó dzia anie wszystkich organów administracji rz dowej i samorz dowej dzia aj cych w województwie i kieruje ich dzia alno ci w zakresie zapobiegania zagro eniu ycia, zdrowia lub mienia, a tak e zapobiegania kl skom ywio owym i innym nadzwyczajnym zagro eniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach okre lonych w odr bnych ustawach, dokonuje oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzi oraz og asza i odwo uje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy . Powiat (miasto na prawach powiatu) wykonuje okre lone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie ochrony przeciwpowodziowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagro eniom ycia i zdrowia ludzi oraz rodowiska. Do wy cznej w ciwo ci rady powiatu (rady miasta na prawach powiatu) nale y dokonywanie oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu. Starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzi oraz og asza i odwo uje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Do zada w asnych gminy nale m.in. sprawy porz dku publicznego i bezpiecze stwa obywateli oraz ochrony przeciwpo arowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposa enia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego. Do wy cznej w ciwo ci rady gminy nale y uchwalanie studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Ponadto wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzi oraz og asza i odwo uje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Samorz d województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim okre lone ustawami, m.in. w zakresie gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególno ci wyposa enia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych. Marsza ek województwa wykonuje prawa w cicielskie w stosunku do niektórych wód publicznych stanowi cych w asno Skarbu Pa stwa. Do zada marsza ka województwa nale y tak e: programowanie, planowanie, nadzorowanie wykonywania urz dze melioracji wodnych szczegó owych, urz dze melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie urz dze melioracji wodnych podstawowych; prowadzenie ewidencji ródl dowych wód powierzchniowych, stanowi cych w asno publiczn , istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, a tak e ewidencji urz dze melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów.

Istotnym elementem systemu zarz dzania kryzysowego jest planowanie cywilne. Zadania z tym zwi zane obejmuj : przygotowanie planów zarz dzania kryzysowego; przygotowanie struktur uruchamianych w sytuacjach kryzysowych; przygotowanie i utrzymywanie zasobów niezb dnych do wykonania zada uj tych w planie zarz dzania kryzysowego; utrzymywanie baz danych niezb dnych w procesie zarz dzania kryzysowego; przygotowanie rozwi za infrastruktury krytycznej;

na wypadek zniszczenia lub zak ócenia funkcjonowania

85 85

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

zapewnienie spójno ci mi dzy planami zarz dzania kryzysowego a innymi planami sporz dzanymi w tym zakresie przez w ciwe organy administracji publicznej, których obowi zek wykonania wynika z odr bnych przepisów.

8.3.3 Praktyka planowania przestrzennego W Polsce po powodzi w 1997 roku zdecydowano si na wprowadzenie zakazu lokalizowania jakichkolwiek obiektów na terenach zagro onych powodzi . Ten kategoryczny zakaz by i nadal jest agodzony poprzez fakt, e wchodzi w ycie dopiero w momencie opracowania przez samorz d gminny miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub przy wydawaniu dokumentów zezwalaj cych na zabudow oraz przez powolne wykonywanie studiów ochrony przeciwpowodziowej czy obecnie map zagro enia powodziowego przez dyrektorów regionalnych zarz dów gospodarki wodnej. Do 2011 r. mo liwe by o egzekwowanie tego zakazu na obszarach dla których opracowano studium ochrony przeciwpowodziowej. Ustawa Prawo wodne (t.j. Dz.U. 2012 nr 0 poz. 145 z pó n. zm.) wprowadza 30 miesi czny termin zmodyfikowania istniej cych ju dokumentów po przekazaniu przez dyrektorów RZGW map zagro enia powodziowego i map ryzyka powodziowego. W zwi zku z powy szym, zgodnie z ww. ustaw , wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach zagro enia powodziowego b uwzgl dnia poziom zagro enia powodziowego wynikaj cy z wyznaczenia tych obszarów. Warto zaznaczy , e wed ug ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym za spadek warto ci gruntu lub ograniczenie sposobu dotychczasowego jego ytkowania spowodowane przez uchwalenie planu miejscowego wymagana jest wyp ata odszkodowania lub wykupienie gruntu przez gmin , co obejmuje tak e sytuacj zmiany przeznaczenia terenów w wyniku wprowadzenia do planu map zagro enia powodziowego. Obowi zek ten stanowi jedn z kluczowych przyczyn braku planów, obok braku wsparcia finansowego bud etów gmin przez bud et centralny w zakresie kosztów opracowania miejscowych planów, a czasem tak e studiów uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Konsekwencj wprowadzenia do miejscowych planów obszarów bezpo redniego zagro enia powodzi jest zakaz budowy wszelkiego rodzaju obiektów budowlanych (mieszkalnych i u ytkowych) oraz prowadzenia prac, które mog utrudnia przep yw wód. Z bada ankietowych1 wynika, e spo ród gmin, które otrzyma y z RZGW studia ochrony przeciwpowodziowej 47% gmin (157 gmin), wprowadzi o ograniczenia w budowie obiektów publicznych, 55% (185 gmin) zakaz budowy budynków mieszkalnych, za 38% gmin (128 gmin) zakaz budowy obiektów, których zalanie mo e by szkodliwe dla rodowiska. Cz gmin, która nie otrzyma a studium z RZGW (411 gmin – 55%) wyznaczy a sama strefy zalewów i wprowadza zakazy budowy obiektów publicznych, prywatnych i szkodz cych rodowisku (odpowiednio 36%, 28%, 38% gmin w stosunku do tych, które zdeklarowa y, e maj na swoim terenie powodzie i podtopienia).

86 86 1

Badania ankietowe prowadzone w 2013 w ród gmin, na których terenie znajduj si obszary zdefiniowane jako ONNP ( ród o: „Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Raport Ko cowy”, KZGW, Kraków 2013)

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

8.3.4 Retencja naturalna, ma a retencja W Polsce zaawansowane s prace nad popraw retencji naturalnej. Szczególnie istotne w zakresie programowania zwi kszania retencji w zlewni s dokumenty, których celem g ównym jest zwi kszenie retencji: Wojewódzkie programy ma ej retencji opracowywane i realizowane przez urz dy marsza kowskie „Zwi kszanie mo liwo ci retencyjnych oraz przeciwdzia anie powodzi i suszy w ekosystemach le nych na terenach nizinnych” program opracowany i realizowany przez Dyrekcja Generalna Lasów Pa stwowych „Przeciwdzia anie skutkom odp ywu wód opadowych na terenach górskich. Zwi kszenie retencji i utrzymanie potoków oraz zwi zanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie” Dyrekcja Generalna Lasów Pa stwowych.

Podstawowymi obiektami przewidywanymi do retencjonowania wód w wojewódzkich programach ma ej retencji s ma e zbiorniki wodne uwzgl dniane w 95% województw. Retencja korytowa (zbiorniki liniowe – budowa pi trze na kana ach i ciekach podstawowych) uwzgl dniana by a w 85% programów. Znacznie mniejszy udzia maj podpi trzenia jezior planowane w 31% programów. Propozycja zalesie by a rozpatrywana w 10% programów, a agromelioracji (zwi kszenie retencji glebowej) – w 5%. Do 2015 r. wojewódzkie programy rozwoju ma ej retencji przewidywa y budow zbiorników o pojemno ci 860 mln m3 (oko o 48 mln m3 rocznie). W wi kszo ci przypadków podstawowym przeznaczeniem zbiorników by o zaspokojenie potrzeb rolnictwa, rekreacja oraz hodowla ryb. Celem projektu „Zwi kszanie mo liwo ci retencyjnych oraz przeciwdzia anie powodzi i suszy w ekosystemach le nych na terenach nizinnych” jest retencja wód powierzchniowo-gruntowych na obszarach administrowanych przez Lasy Pa stwowe. Dzia ania zaplanowane w projekcie b prowadzone tak, aby dostosowa warunki do istniej cego stanu ekosystemu le nego lub stymulowa popraw stanu przyrodniczego i zwi kszenie ró norodno ci biologicznej. Projekt obejmuje ekosystemy nizinne ca ego kraju. Na obecnym etapie uczestniczy w nim 177 nadle nictw z terenu 17 Regionalnych Dyrekcji Lasów Pa stwowych. Projekt „Przeciwdzia anie skutkom odp ywu wód opadowych na terenach górskich” jest dzia aniem kompleksowym, realizowanym w newralgicznych obszarach górskich zlewni. Bior w nim udzia prawie wszystkie nadle nictwa z terenów wy ynnych i górskich. Prace polegaj przede wszystkim na spowalnianiu i ograniczaniu gwa townego sp ywu wód w potokach górskich oraz sp ywu powierzchniowego. Dzi ki tym pracom oczekuje si spowolnienia obiegu wody w zlewniach górskich oraz wzrostu retencjonowania wód opadowych w ció ce i glebie le nej. Ponadto, zwi kszenie retencji jest tak e celem po rednim dokumentów sektorowych: Strategia zrównowa onego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 opublikowana w Dzienniku Urz dowym „Monitor Polski”; Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (PROW 2014–2020), Krajowego programu zwi kszania lesisto ci.

87 87

ciwym sposobem ochrony przed powodzi jest u ytkowanie terenów zalewowych w sposób niewra liwy na skutki zalania. Najskuteczniejszym i najw ciwszym sposobem unikni cia szkód na

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

obszarach nara onych na zalanie wodami powodziowymi jest maksymalne ograniczenie ich zainwestowania, a w szczególno ci wykluczenie spod zabudowy mieszkaniowej, jak równie ochrona i zwi kszenie jak najwi kszej powierzchni retencyjnej na terenach nadrzecznych poprzez d enie do osi gania lub utrzymania odpowiedniej ilo ci zasobów wodnych w sposób naturalny (np. ochrona mokrade , torfowisk, lasów, oczek wodnych czy starorzeczy). Zwi kszanie retencyjno ci zlewni przeprowadzane przy pomocy technicznych rozwi za wymaga wykonania analizy rzeczywistych potrzeb wraz z podaniem uzasadnienia dla przyj tego rozwi zania. Inwestycje o charakterze inwestycyjnym mog by zakwalifikowane do realizacji po przeprowadzeniu analizy zgodno ci inwestycji z wymogami ochrony zasobów wodnych wynikaj cych z Ramowej Dyrektywy Wodnej przetransponowanej do ustawy Prawo wodne i Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry. Zgodno ta jest oceniana dla wi kszo ci projektów w procedurze ocen oddzia ywania na rodowisko. Ocena, czy realizacja danej inwestycji zagra a pogorszeniem stanu rodowiska wodnego albo nieosi gni ciem dobrego stanu/potencja u ekologicznego wód, musi znale odzwierciedlenie w tre ci raportu oddzia ywania na rodowisko i w tre ci wydanej decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach. W przypadku stwierdzenia naruszenia celów rodowiskowych wynikaj cych z RDW (osi gni cie dobrego stanu/potencja u ekologicznego) inwestycja mo e by zakwalifikowana do realizacji jedynie w przypadku cznego spe nienia przes anek wymienionych w art. 38 j ustawy Prawo wodne. Wsparcie dla realizacji dzia nietechnicznych ma kluczowe znaczenie w aspekcie ograniczenia ryzyka wyst pienia powodzi. Dzia ania te stanowi rozwi zanie bardziej korzystne ze wzgl du na zasadno ekonomiczn czy trwa funkcjonowania. Nale y pami ta , e musz by prowadzone w sposób interdyscyplinarny z wykorzystaniem dokumentacji planistyczno – programowych. W wy ej wymienionych Planach i Programach inwestycje nietechniczne zawarte s w niewystarczaj cym stopniu.

8.3.5 Diagnoza problemów i wnioski 1.

Plany i programy koncentruj si na etapie prewencji i ochrony, a proponowane rozwi zania skupiaj si na jednej grupie dzia maj cej na celu ograniczanie zagro enia powodziowego. Spo ród 1 455 analizowanych dzia 1 408 odnosi si do tego celu, przy czym wi kszo z tych dzia to techniczne (strukturalne) rodki ochrony przed powodzi . Pozosta e cele zarz dzania ryzykiem powodziowym maj przypisane najwy ej po kilka, kilkana cie dzia , przy czym adne z dzia nie odnosi si do ograniczania wra liwo ci spo eczno ci i obiektów. Podobnie, unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach o niskim zagro eniu i ograniczanie istniej cego zagospodarowania nie s przedmiotem proponowanych dzia .

Stan techniczny i bezpiecze stwa budowli pi trz cych w Polsce jest zró nicowany. O ile w lepszym stanie (i stan ten ulega systematycznej poprawie) znajduj si budowle stale pi trz ce wod , to w znacznie gorszym stanie technicznym i bezpiecze stwa znajduj si budowle okresowo pi trz ce wod (wa y przeciwpowodziowe). Wynika to g ównie z okresu eksploatacji tych budowli oraz niewystarczaj cych rodków finansowych na ich naprawy i przebudowy. Poziom informacji dotycz cej wszystkich polderów, budowli je tworz cych i ich stanu technicznego oraz bezpiecze stwa jest niedostateczny. Wynika to zarówno z braku pe nej ewidencji tych obiektów, jak i braku obowi zku przekazywania przez ich administratorów do PSBBP-OTKZ oceny ich stanu bezpiecze stwa. Nale y stwierdzi , e „instytucja” ocen stanu technicznego i bezpiecze stwa w takich aspektach, w jakich tego oczekiwano, spe nia swoj wa rol . Obecnie okresowe oceny stanu technicznego s wykonywane dla wi kszo ci obiektów klasy od I do III. Mo na uzna , e zadowalaj cy stan techniczny wi kszo ci obiektów hydrotechnicznych, a szczególnie zapór, jest w cz ci rezultatem ukszta towania si praktyki opracowywania ocen stanu technicznego i bezpiecze stwa.

88 88

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

Wysoki stopie generalizacji obszaru prognoz i ostrze . Dobrze sprawdza si w przypadku zagro wielkoobszarowych, natomiast nie jest wystarczaj cy dla – cz sto krótkotrwa ych i intensywnych – zagro w skali lokalnej (powiat/gmina).

Generalnym problemem systemu reagowania na powód i zarz dzania kryzysowego jest nadmiernie rozbudowany i skomplikowany uk ad zale no ci pomi dzy organami posiadaj cymi kompetencje w ramach systemu ratownictwa i ochrony ludno ci a organami w systemach zarz dzania kryzysowego i ochrony przeciwpowodziowej oraz rozproszenie rozwi za dotycz cych zada i struktur w ró nych aktach prawnych. W zakresie realizacji poszczególnych zada s cych bezpiecze stwu, obecne dzia ania podejmowane w tej sferze przez podmioty odpowiedzialne za poszczególne obszary bezpiecze stwa maj cz sto charakter sektorowy i rozproszony. Tymczasem niezb dna jest kompleksowo i spójno podejmowanych dzia w celu skutecznego przeciwstawienia si wszelkim zagro eniom. Ta kompleksowo i spójno powinna obejmowa zarówno konsolidacj wewn trz systemu bezpiecze stwa narodowego jak i konsolidacj wewn trz systemu zarz dzania kryzysowego. Ustawa o zarz dzaniu kryzysowym wskaza a i powo a w ciwe podmioty i struktury organizacyjne szczebla centralnego i terenowego odpowiedzialne za realizacj zada zwi zanych z zarz dzaniem kryzysowym. Struktury te musz funkcjonowa i wype nia powy sze zadania w ka dej zaistnia ej sytuacji kryzysowej, w tym w okresie podwy szania gotowo ci obronnej pa stwa oraz w przypadku wprowadzenia odpowiedniego stanu nadzwyczajnego. Zasad powinno by unikania powielania rozwi za w obszarze kierowania bezpiecze stwem pa stwa osobno dla sytuacji kryzysowej oraz dla zewn trznych zagro bezpiecze stwa pa stwa. Istnieje zatem konieczno zwi kszenia stopnia zintegrowania funkcjonuj cych i planowanych do uruchamiania struktur. Powy sze wymagania dotycz ce doskonalenia wspó dzia ania musz by podejmowane na szczeblu krajowym, wojewódzkim i oraz samorz du lokalnego (gmin i powiatów). Zadania i funkcje przypisane Rz dowemu Zespo owi Zarz dzania Kryzysowego i Rz dowemu Centrum Bezpiecze stwa ustaw o zarz dzaniu kryzysowym nie ograniczaj si jedynie do zagadnie zwi zanych z wyst pieniem sytuacji kryzysowej. Zarz dzanie kryzysowe jest elementem kierowania bezpiecze stwem narodowym, funkcjonuj cym równie w okresie wprowadzenia stanów nadzwyczajnych oraz w czasie wojny. Dzia ania konsolidacyjne powinny dotyczy g ównie sfery planistycznej, obejmuj cej planowanie dzia w okresie podwy szania gotowo ci obronnej pa stwa oraz w przypadku wprowadzenia stanów nadzwyczajnych. Konieczne jest wypracowanie wspólnej dla planowania obronnego i zarz dzania kryzysowego metodologii planowania bezpiecze stwa, opartej na jednolitej ocenie zagro bezpiecze stwa pa stwa i wspólnych procedurach planistycznych. Ustalenie jednolitych zasad i procedur planowania bezpiecze stwa narodowego poprawi efektywno kierowania bezpiecze stwem narodowym oraz zapewni lepsze wykorzystanie si i rodków na potrzeby bezpiecze stwa i obrony pa stwa. Nie do ko ca precyzyjnie zosta a okre lona rola Rz dowego Centrum Bezpiecze stwa w systemie bezpiecze stwa narodowego. Ustawa o zarz dzaniu kryzysowym konstytuuje RCB, jako pa stwow jednostk bud etow podleg Prezesowi Rady Ministrów. Rz dowe Centrum Bezpiecze stwa realizuje liczne zadania zwi zane z zarz dzaniem kryzysowym, w tym obs uguje Rad Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, Rz dowy Zespó Zarz dzania Kryzysowego czy ministra ciwego do spraw wewn trznych. Odpowiada równie za planowanie cywilne, koordynuje przygotowanie Raportu o zagro eniach bezpiecze stwa narodowego, wspó dzia a z podmiotami, komórkami i jednostkami organizacyjnymi NATO i UE oraz

89 89

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

innych organizacji mi dzynarodowych odpowiedzialnych za zarz dzanie kryzysowe i ochron infrastruktury krytycznej, wspó dzia a z Szefem Agencji Bezpiecze stwa Wewn trznego w zakresie zapobiegania, przeciwdzia ania i usuwania skutków zdarze o charakterze terrorystycznym. Informuje te Komisj Europejsk i pa stwa cz onkowskie Unii Europejskiej o rodkach zastosowanych w sytuacji kryzysowej w celu zabezpieczenia prawid owego dzia ania publicznej sieci telekomunikacyjnej oraz stacji nadawczych i odbiorczych u ywanych do zapewnienia bezpiecze stwa, w zakresie dotycz cym systemu czno ci i sieci teleinformatycznych. Przy tak licznych zadaniach, przyj te obecnie rozwi zania organizacyjno-prawne nie okre laj precyzyjnie miejsca RCB w strukturze administracji oraz jego roli w systemie zarz dzania kryzysowego, a szerzej bezpiecze stwa narodowego. 5.

Systemowi ochrony przeciwpowodziowej realizacji zada z zakresu ochrony przed powodzi nie sprzyja dualizm, tzw. administracji wodnej oraz brak precyzyjnych zapisów ustawowych reguluj cych zakresy zada i odpowiedzialno ci poszczególnych organów. W obecnym stanie prawnym organami w ciwymi w sprawach gospodarowania wodami s : minister w ciwy do spraw gospodarki wodnej, Prezes Krajowego Zarz du Gospodarki Wodnej, dyrektorzy regionalnych zarz dów gospodarki wodnej, wojewodowie, marsza kowie województw oraz starostowie i organy wykonawcze gmin. Zatem na obszarze zlewni danego cieku wodnego za ró ne elementy ochrony przeciwpowodziowej odpowiada co najmniej kilka ró nych organów. Ich wspó dzia aniu nie sprzyja bardzo ogólny zapis ustawowy (art. 88a ust. 1 ustawy Prawo wodne), który stanowi, e ochrona przed powodzi jest zadaniem organów administracji rz dowej i samorz dowej. Obowi zuj ca ustawa Prawo wodne nie okre la precyzyjnie zakresu zada i podzia u odpowiedzialno ci pomi dzy poszczególne organy, w szczególno ci na poziomie samorz du lokalnego (gmin i powiatów). Ustawa Prawo wodne nie reguluje zakresu zada i odpowiedzialno ci gmin oraz powiatów w realizacji zada dotycz cych ochrony przeciwpowodziowej, chocia zadania takie (w ogólny sposób) zosta y przypisane tym jednostkom na podstawie odpowiednich ustaw samorz dowych. W ród zada wymienionych w ustawie o samorz dzie gminnym i w ustawie o samorz dzie powiatowym, wskazano obowi zek wyposa enia i utrzymania magazynów przeciwpowodziowych oraz opracowania planu operacyjnego ochrony przed powodzi i og aszanie (odwo ywanie) alarmu przeciwpowodziowego. W ustawach tych nie wskazano adnych innych zada z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Taki stan prawny mo e powodowa utrudnienia w ustaleniu odpowiedzialno ci za programowanie zada s cych podniesieniu poziomu ochrony przeciwpowodziowej oraz zapewnienie odpowiedniego stanu technicznego urz dze s cych ochronie przed powodzi . Dzia ania starostów i organów wykonawczych gmin w znacznej mierze ukierunkowane s na usuwanie skutków powodzi, a nie ochron i zapobieganie tym powodziom, zw aszcza w obszarze odpowiedniego kszta towania zasad zabudowy terenów zagro onych powodzi , jak i wspierania w ciwego u ytkowania oraz zagospodarowania terenu zlewni, czy stosowaniu odpowiednich rodków technicznych i nietechnicznych. Realizacji strategii zapobiegania oraz zmniejszania skutków powodzi i okre lania w szczególno ci zada s cych podniesieniu poziomu ochrony przeciwpowodziowej na obszarze gminy czy powiatu, powinien s plan operacyjny ochrony przed powodzi . Nie jest jednak jasne, jakie elementy taki plan powinien zawiera i jakim celom ma s . Natomiast nazwa tego planu oraz wskazanie obowi zku jego opracowania w jednym przepisie z obowi zkiem dotycz cym pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego mo e sugerowa , e dokument ten odnosi si ma do dzia bie cych w przypadku wyst pienia powodzi

90 90

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

i by ukierunkowany na dzia ania, które nale y podj w trakcie wyst pienia powodzi (prowadzenie akcji ratunkowej), a wi c raczej stanowi cz systemu zarz dzania kryzysowego. Na problem ten zwraca a uwag Najwy sza Izba Kontroli oceniaj c faktyczne dzia ania samorz du terytorialnego w tym zakresie. Zdaniem NIK plan operacyjny opracowywany przez jednostki samorz du terytorialnego powinien zawiera nast puj ce elementy: identyfikacj zagro , ustalenie celów planu, ograniczenie skutków powodzi, ustalenie zakresu mo liwych dzia i rozwi za , analiz kosztów i korzy ci poszczególnych rozwi za , wybór najlepszych rozwi za dla poszczególnych obszarów zagro , ocen oddzia ywania przyj tych rozwi za . Warto podkre li , e zarówno organ wykonawczy gminy jak i starosta otrzymuj od dyrektorów regionalnych zarz dów gospodarki wodnej mapy zagro enia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego. Niejasno zdefiniowane zadania marsza ków województw w zakresie ochrony przed powodzi na obszarach innych ni obszary rolnicze. Zakres zada marsza ka – wynikaj cy z ustawy Prawo wodne – nie wskazuje na konieczno podejmowania dzia dotycz cych programowania zada z zakresu poprawy bezpiecze stwa przeciwpowodziowego dla obszarów innych ni obszary rolnicze. Ochronie przeciwpowodziowej nie sprzyja proces wydawania – przez ró ne i niezale ne organy – pozwole wodnoprawnych na odprowadzanie wód opadowych. W procesie tym nie przewidziano przeprowadzenia analizy cznego wp ywu tych pozwole na mo liwo ci odprowadzenia wód opadowych przez ich odbiornik. 6.

Proces planowania i zagospodarowania przestrzennego jest prowadzony bez wyra nego powi zania z zapobieganiem zagro eniom powodziowym. Ochronie przed powodzi nie sprzyja brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Niespójne przepisy prawa uniemo liwiaj przeprowadzenie pe nej procedury uzgodnie tych dokumentów w zakresie obszarów nara onych na niebezpiecze stwo powodzi. Przepisy ustawy Prawo wodne i ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym odnosz ce si do zasad sporz dzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego s niespójne. W art. 88f ust. 5 ustawy Prawo wodne wskazano, e w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzgl dnia si granice obszarów wskazanych w art. 88d ust. 2 tej ustawy, podczas gdy w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalono obowi zek okre lenia granic i sposobów zagospodarowania jedynie cz ci obszarów, tj. obszarów szczególnego zagro enia powodzi (art. 15 ust. 2 pkt 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Podobna sytuacja wyst puje w przypadku studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wynika, e dokument ten uzgadnia si w zakresie obszarów szczególnego zagro enia powodzi (art. 11 pkt 6 lit. i), a w ustawie Prawo wodne wskazano, e zakres uzgodnie obejmuje obszary nara one na niebezpiecze stwo powodzi (art. 4a pkt 1). Rozbie no ci te nie umo liwiaj przeprowadzenia – na etapie planowania przestrzennego – pe nej procedury uzgodnie w zakresie wymogów ochrony przeciwpowodziowej. Kszta towanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym uchwalanie studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, nale y do zada asnych gminy (art. 3 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Tak wi c na organach gmin spoczywa obowi zek kszta towania przestrzeni w taki sposób, aby do minimum ograniczy skutki powodzi. Podstawowymi narz dziami pozwalaj cymi gminom na okre lenie sposobu

91 91

Analiza obecnego systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

zagospodarowania i zabudowy terenu s studium zagospodarowania oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku ich braku decyzje o warunkach zabudowy. Dlatego przy sporz dzaniu tych dokumentów planistycznych nale y rozstrzygn , w jaki sposób zagospodarowa poszczególne obszary, aby ograniczy skutki powodzi. Ponadto w ustaleniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wprowadza nale y podstawowe zalecenia dotycz ce wymaga konstrukcyjnych budynków i budowli. Brak jest ustawowych zasad okre laj cych rodzaje, mo liwych do wprowadzenia przez gmin , szczególnych warunków zagospodarowania terenów zagro onych powodzi oraz ogranicze w ich u ytkowaniu, w powi zaniu z przes ankami do takiego dzia ania. O ile na obszarach szczególnego zagro enia powodzi obowi zuj zakazy okre lone w art. 88l ustawy Prawo wodne, tak dla pozosta ych obszarów wskazanych na mapach zagro enia nie ustalono zalece lub ogranicze w ich ytkowaniu. Mo e to wp yn na ograniczony stopie lub rezygnacj przez gminy z ustalania szczególnych zasad zagospodarowania tych terenów w celu zabezpieczeniach ich przed powodzi lub ograniczenia jej skutków. Dla terenów, dla których nie okre lono obszarów nara onych na niebezpiecze stwo powodzi, w ciwy dyrektor regionalnego zarz du gospodarki wodnej kieruj c si wzgl dami bezpiecze stwa ludzi i mienia mo e, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzi zakazy (o których mowa w art. 88l ust. 1 ustawy Prawo wodne) wykonywania robót oraz czynno ci utrudniaj cych ochron przed powodzi lub zwi kszaj cych zagro enie powodziowe (art. 88m ustawy Prawo wodne). Powy sze uregulowania prawne daj dyrektorom regionalnych zarz dów gospodarki wodnej mo liwo wp ywu na kszta towanie polityki przestrzennej na terenie gminy, chocia dzia ania takie nale do jej zada w asnych.

92 92

Diagnoza problem贸w 9

93 93

Diagnoza problemów

9 Diagnoza problemów 9.1 Wst p Do przeprowadzenia analiz rozk adu przestrzennego zagro enia i ryzyka powodziowego oraz analiz strat wykorzystano numeryczn map zagro enia powodziowego (MZP) oraz ryzyka powodziowego (MRP) – z aktualnie obowi zuj cej wersji z 30.06.2014 r. Zgodnie z zapisami Metodyki… (KZGW 2013)2 poziomy ryzyka nale y zdiagnozowa kategorii):

dla (tzw.

a) Zdrowie i ycie ludzi W ramach tej kategorii analizie poddano dwa typy danych: liczb zagro onych mieszka ców na obszarach zagro enia powodziowego (tj. liczb osób zameldowanych w budynkach znajduj cych si na obszarach zagro enia powodziowego), liczb obiektów (tj. budynków), w których mog znajdowa si osoby o ograniczonych mo liwo ciach decyzyjnych, percepcyjnych lub problemach z samodzielnym poruszaniem.

rodowisko

W ramach tej kategorii analizie poddano dwa typy danych: obiekty stanowi ce du e zagro enie dla rodowiska (zak ady przemys owe), obiekty stanowi ce potencjalne zagro enie dla rodowiska (inne potencjalne ogniska zanieczyszcze ).

c) Dziedzictwo kulturowe W ramach tej kategorii analizie poddano obiekty i obszary cenne kulturowo tj.: pomnik zag ady muzeum, skansen biblioteka (narodowy zasób biblioteczny) archiwum (narodowy zasób archiwalny) obiekt wpisany na list UNESCO

d) Dzia alno

gospodarcza

94 94 2

Metodyka opracowania planów zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych na podstawie opracowania o tytule jak wy ej wykonanego przez IMGW O/Kraków, KZGW, Warszawa, lipiec 2013

Diagnoza problemów

W ramach tej kategorii analizie poddano warto maj tku (zagro onego powodzi ). Warto t okre lano na podstawie form u ytkowania terenu w oparciu o warstwy MRP u ytkowanie, z uwzgl dnieniem nast puj cych form: tereny zabudowy mieszkaniowej (uwzgl dniono dodatkowo) tereny przemys owe tereny komunikacyjne lasy tereny rekreacyjno-wypoczynkowe grunty orne u ytki zielone tereny pozosta e (uwzgl dniono dodatkowo z warto ci 0 z ) Warto maj tku dla poszczególnych form u ytkowania terenu wyliczono w oparciu o dane jednostkowe pochodz ce z Rozporz dzenia Ministra rodowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewn trznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104) 3, z uwzgl dnieniem zró nicowania dla poszczególnych województw. Do okre lenia poziomu ryzyka dla poszczególnych wska ników wra liwo ci zastosowano metod opart na redniej stracie rocznej (ang. Annual Average Damage – AAD) z uwzgl dnieniem metody oczekiwanej straty rocznej (ang. Expected Annual Damage – EAD). Zarówno AAD jak i EAD s wygodnymi miarami umo liwiaj cymi bezpo rednie podejmowanie decyzji maj cych na celu ograniczenie ryzyka (Lee, 2010)4, co powoduje, e metody te zyskuj du popularno i s intensywnie rozwijane.

Konstrukcja AAD/EAD wynika wprost z powszechnie przyj tej definicji ryzyka: =

(1)

gdzie R jest ryzykiem, p – prawdopodobie stwem wyst pienia zjawiska powoduj cego straty a d – wielko ci zniszcze w wyniku pojawienia si danego zjawiska. Jednak implementacja tej zasady w metodzie AAD/EAD jest bardziej kompleksowa, tzn. uwzgl dnia z ono zjawiska poprzez ró ne scenariusze jego przebiegu. Poziom ryzyka wyznaczono z wykorzystaniem metody nast puj cych jednostek analitycznych:

redniej straty rocznej okre lono dla

heksagonów o powierzchni 10ha (umo liwiaj cych obszarowe zró nicowanie ryzyka),

Rozporz dzenie Ministra rodowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewn trznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, Dz. U. z 2013 r. poz. 104

95 95

Lee K. (2010): Flood Risk Management, International Perspectives in Water Resources Management: Living with Floods the Netherlands and United Kingdom, University of Iowa, Project website: http://www.iihr.uiowa.edu/education1/international/UK/index.html

Diagnoza problemów

obszarów gmin, czterokilometrowych odcinków rzek i wybrze a, obszarze zlewni uzgodnionych dla z RZGW. Podstawowym powodem dla przeprowadzonych analiz na siatce heksagonalnej oraz na odcinkach rzek jest trzymanie si zasady „od szczegó u do ogó u”. Ponadto, g ównym celem przeprowadzonej analizy by o przedstawienie rozk adu przestrzennego ryzyka powodziowego oraz innych niezb dnych informacji, w mo liwie najwi kszej dok adno ci na jak pozwalaj dane wej ciowe tj. mapy zagro enia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego opracowane w skali 1:10 000. Ten poziom szczegó u pomaga w identyfikacji poszczególnych obszarów, w miejscach których nale y w pierwszej kolejno ci wprowadza dzia ania z zakresu ochrony przed powodzi . Dzia ania te mog mie ró noraki charakter i mog by realizowane w ró nej skali przestrzennej, np. zalecenia rodków nietechnicznych dla ca ej zlewni lub budowa krótkiego odcinka wa u. Dlatego te niezb dna jest analiza na jednostkach przestrzennych, które pozwalaj uwydatni szczegó y ryzyka nie wynikaj ce wprost z surowych danych mzp i mrp, dla jednostek du o mniejszych ni zlewnia. Oczywi cie, informacje odnosz ce si do ryzyka powodziowego powinny by agregowane do zlewni i regionu wodnego, aby móc wyci ga wnioski o charakterze strategicznym (o mniejszym poziomie szczegó owo ci). W siatce heksagonalnej podstawow jednostk analityczn jest heksagon foremny o powierzchni 10ha, czyli z przek tn ok. 400m. Dla odcinków rzek, jednostk analityczn jest odcinek 4 kilometrów. Obie warto ci zosta y przyj te ze wzgl dów praktycznych. Oczko heksagonu o takiej rednicy mo na wizualizowa w skali 100 000 w taki sposób, e ró nica pomi dzy klasami ryzyka jest wci dostrzegalna (nawet do skali 500 000 w zale no ci od uk adu graficznego). Natomiast ryzyko przedstawione w formie odcinków jest generalizacj ryzyka wynikaj cego z siatki heksagonów. Odcinek czterech kilometrów jest na tyle du y, e z jednej strony mo na go wizualizowa na poziomie kraju, a z drugiej strony jest na tyle precyzyjny, aby mo liwym by o okre lenie poziomu ryzyka w danej zlewni. Ze wzgl du na przyj ty model analizy oraz typ danych wej ciowych, wielko jednostki analitycznej ma wp yw na wynik tj. im wi ksza jednostka, tym wynik jest bardziej zgeneralizowany. Podstaw okre lenia poziomu ryzyka stanowi y wska niki zwi zane z wra liwo ci obszarów zagro onych powodzi , które obliczano dla poszczególnych jednostek analitycznych z uwzgl dnieniem stref zalewu o p=10%, a tak e p=1% i p=0.2% wraz z uwzgl dnieniem obszarów nara onych na zalanie w wyniku awarii wa ów przeciwpowodziowych. Dla heksagonów, obszarów gmin i zlewni poziomy ryzyka obliczano niezale nie; w przypadku czterokilometrowych odcinków rzek i wybrze a zastosowano rzutowanie wyników uzyskanych dla heksagonów. Przyj to pi

poziomów ryzyka: Poziom ryzyka 1

bardzo niski

niski

umiarkowany

wysoki

bardzo wysoki

96 W celu uzyskania ostatecznego poziomu ryzyka (zintegrowanego ryzyka powodziowego), z uwzgl dnieniem wyników otrzymanych w ramach wszystkich kategorii, wykorzystano metod redniej wa onej z uwzgl dnieniem wspó czynników wagowych dla poszczególnych kategorii. Warto ci tych

Diagnoza problemów

wspó czynników okre lono w oparciu o metod hierarchicznej analizy problemu AHP (ang. Analytical Hierarchy Process, metoda Saaty’ego). Tabela nr 14 Wspó czynniki wagowe okre lone na podstawie AHP Kategoria

Waga

zdrowie i ycie ludzi

0,54

rodowisko

0,07

dziedzictwo kulturowe

0,07

dzia alno

0,32

gospodarcza

Przy uwzgl dnieniu wspó czynników wagowych otrzymanych w oparciu o AHP rednia wa ona do obliczenia zintegrowanego poziomu ryzyka powodziowego przyjmuje nast puj posta :

gdzie:

= 0,54

+ 0,07

+ 0,32

- poziom zintegrowanego ryzyka powodziowego RZ – poziom ryzyka dla kategorii zagro enie dla ycia i zdrowia ludzkiego RS – poziom ryzyka dla kategorii zagro enie dla rodowiska naturalnego RK – poziom ryzyka dla kategorii zagro enie dla dziedzictwa kulturowego RG – poziom ryzyka dla kategorii zagro enie dla dzia alno ci gospodarczej

Ostatecznie poziom zintegrowanego ryzyka powodziowego na podstawie redniej wa onej okre lono z przyj ciem nast puj cych przedzia ów: 0; 1 - poziom ryzyka 1

(1; 2 - poziom ryzyka 2

(2; 3 - poziom ryzyka 3

(3; 4 - poziom ryzyka 4

(4; 5 - poziom ryzyka 5

Szczegó owy opis powy szych analiz zawiera opracowanie pt.: „Raport z zako czenia realizacji zada w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie nara onych na niebezpiecze stwo powodzi i ryzyka powodziowego - Analiza rozk adu przestrzennego zagro enia i ryzyka powodziowego oraz strat”, pa dziernik 2014, IMGW PiB. Na rysunku 1.17 poni ej przedstawiono schemat post powania przy obliczania wska ników zwi zanych z wra liwo ci obszarów zagro onych powodzi .

97 97

Diagnoza problem贸w

Rysunek nr 9

Schemat obliczania wska nik贸w zwi zanych z wra liwo ci obszar贸w zagro onych powodzi oraz poziom贸w zintegrowanego ryzyka powodziowego

98 98

Diagnoza problemรณw

9.2 Zidentyfikowane ryzyko powodziowe w regionie W ramach analizy w obszarze regionu wodnego Warty okre lono ryzyko powodziowe dla gmin z terenu poszczegรณlnych zlewni. W poni szej tabeli zobrazowano rozk ad ryzyka dla poszczegรณlnych kategorii zagro enia w uj ciu gmin regionu wodnego Warty. Tabela nr 15

Zestawienie liczby gmin z przypisanym im ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Warty Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie Zintegrowane ryzyko powodziowe

Zdrowie i ycie ludzi

Poziom ryzyka

2 1 rรณd o: Opracowanie w asne

rodowisko

Dziedzictwo kulturowe

Dzia alno gospodarcza

117

185

229

238

118

Rysunek nr 10 Rozk ad procentowy zintegrowanego ryzyka powodziowego dla gmin w regionie wodnym Warty.

Rozk ad zintegrowanego ryzyka powodziowego w RW Warty 0%

5% 13%

5 4

46%

3 2 36%

rรณd o: Opracowanie w asne

99 99

Diagnoza problemów

Rysunek nr 11 Przestrzenny rozk ad zintegrowanego ryzyka powodziowego dla gmin w regionie wodnym Warty.

ród o: Opracowanie w asne

Jak wynika powy szego zestawienia w regionie wodnym Warty wyst puje tylko jeden obszar o najwy szym stopniu ryzyka obejmuj cy miasto Kalisz. Nale y jednak pami ta , i analiza ta obejmuje tylko najwi ksze rzeki zlew, poza tym, nie obejmuje zagro enia zwi zanego z awari urz dze hydrotechnicznych i wa ów przeciwpowodziowych. Ponadto na czynnikiem zwi kszaj cym ryzyko jest mo liwo nak adania si fal powodziowych rzek np. fali na Warcie i Pro nie lub na Warcie i Odrze. Ponadto na podstawie wiedzy eksperckiej oraz do wiadcze w zlewni wyznaczono tak e inne obszary o wysokim stopniu ryzyka m.in.: gm. Poczesna i gm. Poraj – zabudowane tereny wzd rzeki mog by zagro one w momencie awarii zapory zbiornika Poraj, gmina wiejska Sieradz i miasto Sieradz - z uwagi na mo liwo awarii wa ów przeciwpowodziowych rzeki Warty i wa ów przeciwpowodziowych rzeki eglina. gm. D bie – poziom bardzo wysoki z uwagi na mo liwo awarii wa ów przeciwpowodziowych rzeki Warty, awarii zbiornika wodnego Jeziorsko oraz cofk w miejscu uj cia rzeki Ner. gm. Uniejów – z uwagi na mo liw awari zbiornika wodnego Jeziorsko gm. Ko o, Rzgów, L dek oraz Stare Miasto – z uwagi na ochron miast i gmin przez obwa owania, co w przypadku d ugotrwa ej powodzi powoduje wzrost poziomu wód na zawalu. Ewentualne awarie wa ów przeciwpowodziowych skutkuj zalaniem cz ci gmin w tym siedlisk ludzkich.

100 100

Diagnoza problemów

m. rem – z powodu ciasnej zabudowy miasta, a tak e chronienia przez wa y przeciwpowodziowe znacznej cz ci miasta i okolic, co w przypadku awarii mo e stworzy du e zagro enie. gm. Mi dzychód – z uwagi na obecno wa u przeciwpowodziowego i mo liw jego awari . gm. Ko cian – z powodu po enia w dolinie Obry, która jest cz sto zalewana; a tak e z powodu trudno ci utrzymania sta ego odwodnienia Obry i Kana ów Obrza skich spowodowanych intensywnym ich zarastaniem i tworzeniem si zatorów. m. Pi a - z uwagi na lokalizacj kaskady ma ych elektrowni wodnych na Gwdzie powy ej Pi y oraz mo liwo awarii urz dze hydrotechnicznych i wa ów na odc. Gwdy poni ej (zagro enie dla Motylewa).

101 101

Diagnoza problemów

9.3 Zidentyfikowane problemy zwi zane z zarz dzaniem ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Warty PROBLEM: Zbyt niska zdolno retencyjna regionu wodnego Warty dla skutecznego ograniczenia zagro enia powodziowego. IDENTYFIKACJA: W 2010 r. rzeka Warta pokaza a, e w okre lonych warunkach istniej ca retencja zlewni jest niewystarczaj ca i nie zapewnia oczekiwanej ochrony przeciwpowodziowej, a rzeka upomina si o swoje prawa. Dodatkowo w czasie powodzi istnieje niebezpiecze stwo na enia si fal powodziowych rzeki Prosny i Warty. Zlewnia Warty o powierzchni 55 tys. km 2, dysponuje pojemno ci powodziow w zbiornikach retencyjnych zaledwie rz du 115 mln m3 i jest to zdecydowanie zbyt ma o, aby móc w znacz cy sposób wp ywa na przemieszczanie wezbra powodziowych wzd g ównych rzek zlewni. Praktyka gospodarki wodnej w krajach Europy Zachodniej wskazuje na konieczno retencji na poziomie ok. 10-12% odp ywu rocznego rzeki, obecnie w zlewni Warty jest to ok. 2 - 4%. Obrazuje to skal potrzeb zwi kszenia retencji. PROBLEM: Zbyt intensywna zabudowa obszarów zagro onych powodzi w regionie wodnym Warty. IDENTYFIKACJA: Problem dotyczy m.in. nast puj cych terenów: dzielnica Rajsków w Kaliszu, Kostrzyn nad Odr – teren strefy ekonomicznej, Lubo – lewy brzeg Warty, Cz stochowa – uj cie Stradomki i dzielnica Grajdo ek. brak opracowania szczegó owych warunków pod jakimi dyrektor RZGW b dzie móg zwolni od zakazów wynikaj cych z art. 88 l ustawy Prawo wodne na obszarach szczególnego zagro enia powodzi problem sprzeda y gruntów Agencji Nieruchomo ci Rolnych le cych na obszarach szczególnego zagro enia powodzi i pó niejsza zmiana ich sposobu u ytkowania problemy w asno ciowe dzia ek, na których zlokalizowane s wody powierzchniowe oraz w bezpo rednim s siedztwie zabudowa terenów zlokalizowanych bezpo rednio poni ej zbiorników retencyjnych brak wypracowania warunków pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty o du ym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mog cych spowodowa znaczne zagro enie dla ludzi i rodowiska w przypadku zagro enia powodzi na obszarach o niskim prawdopodobie stwie wyst pienia powodzi (p=0,2%).

102 102

Diagnoza problemów

PROBLEM: Zbyt intensywna zabudowa obszarów chronionych obwa owaniami w regionie wodnym Warty. IDENTYFIKACJA: Teren najwi kszych aglomeracji miejskich w regionie: Pozna , Cz stochowa, Gorzów Wielkopolski, Kalisz, Konin, Ko o. brak opracowania warunków technicznych pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty na obszarach zagro onych wskutek awarii obwa owa

PROBLEM: Zwi kszaj ce si zagro enie powodziowe w regionie wodnym Warty IDENTYFIKACJA: W 2010 i 2011 r. rzeka Warta pokaza a, e w okre lonych warunkach istniej ca retencja zlewni jest niewystarczaj ca i nie zapewnia oczekiwanej ochrony przeciwpowodziowej, a rzeka upomina si o swoje prawa. Dodatkowo w czasie powodzi istnieje niebezpiecze stwo na enia si fal powodziowych rzeki Prosny i Warty. Zlewnia Warty o powierzchni ok. 55 tys. km 2, dysponuje pojemno ci powodziow w zbiornikach retencyjnych zaledwie rz du 115 mln m3 i jest to zdecydowanie zbyt ma o, aby móc w znacz cy sposób wp ywa na przemieszczanie wezbra powodziowych wzd g ównych rzek zlewni. Praktyka gospodarki wodnej w krajach Europy Zachodniej wskazuje na konieczno retencji na poziomie ok. 10-12% odp ywu rocznego rzeki, obecnie w zlewni Warty jest to ok. 2 - 4%. Obrazuje to skal potrzeb zwi kszenia retencji. Problemem w regionie wodnym Warty jest zbyt niska retencja naturalna zlewni, retencja dolinowa, sterowalna oraz korytowa. Do problemu zwi kszaj cego si zagro enia powodziowego przyczyniaj si równie wa y przeciwpowodziowe w nieodpowiednim stanie technicznym, wymagaj ce modernizacji (m.in. wa y rzeki Warty na terenie gmin: Cz stochowa rem, Krzykosy, Krzymów). Do zwi kszania zagro enia powodziowego przyczynia si brak prowadzenia na w ciwym poziomie prac utrzymaniowych rzek, , brak uporz dkowywania drzew i zakrzacze utrudniaj cych sp yw wód powodziowych i lodów, brak oczyszczania przekrojów mostowych ze zb dnej ro linno ci, brak przystosowania obiektów hydrotechnicznych do funkcji nowoczesnej ochrony powodziowej. Wyst puj cy problem to tak e brak dostosowywania koryta wód powodziowych do wielko ci przep ywu. Dodatkowo brak dostosowanych systemów melioracji do funkcji nowoczesnej przeciwpowodziowej równie przyczynia si do niezwi kszania retencji zlewni.

ochrony

Równie wp yw na zwi kszanie zagro enia powodziowego ma brak dostosowanych regu sterowania obiektami i urz dzeniami technicznej ochrony przed powodzi urz dze hydrotechnicznych. Problemem s tak e obiekty infrastruktury powodziowej (budowle pi trz ce, zabudowa regulacyjna koryt rzek) b ce w nieodpowiednim stanie technicznym. W niektórych przypadkach na zwi kszanie zagro enia powodziowego maj wp yw istniej ce ma e elektrownie wodne u ytkowane w niew ciwy sposób lub zlokalizowane zbyt blisko siebie.

103 103

Diagnoza problemów

PROBLEM: Brak rozwini tej na odpowiednim poziomie os ony hydrologiczno-meteorologicznej zbiorników w regionie wodnym Warty s cej prognozowaniu i ostrzeganiu spo ecze stwa przed nadchodz cym zagro eniem, brak odpowiedniej sieci obserwacyjno-pomiarowej w zlewniach zbiorników. IDENTYFIKACJA: Zbiornik Jeziorsko: Do optymalnego podejmowania decyzji konieczne jest otrzymywanie prognozy dop ywu do zbiornika Jeziorsko, która powinna uwzgl dnia oprócz przep ywów na Warcie, tak e dane z dop ywów zlokalizowanych poni ej wodowskazu Sieradz. Zbiornik Jeziorsko znajduje si w km 485 rzeki Warty (zapora), natomiast wodowskaz Sieradz w km 521. Pomi dzy tymi przekrojami wp ywaj : rz. Myja ze zlewni w asn rz du 136,65 km 2, Warta od Myi do zbiornika Jeziorsko ze zlewni w asn rz du 171,57 km2, bezpo rednio wprowadzane wody do zbiornika o

Dop yw z Cielc ze zlewni w asn rz du 38,72 km2,

Niniwka ze zlewni w asn rz du 97,72 km 2,

Dop yw z Emilianowa ze zlewni w asn rz du 33,78 km 2,

rz. Pichna ze zlewni w asn rz du 206,47 km2.

Wa kwesti stanowi tak e uszczegó owienie prognoz opadów i ostrze . Z punktu widzenia obs ugi zbiornika, prognoza mówi ca o mo liwo ci wyst pienia opadu rz du np. 50 mm, zwykle wyst puj cego na jakim znacznym obszarze i okre lona dla jakiego przedzia u czasowego (cz sto dla 24/48 godzin), nie jest jednoznaczna z bezpo rednim prze eniem na warto dop ywu do zbiornika. Obs uga zbiornika nie posiada specjalistycznego sprz tu i oprogramowania do przeprowadzenia takich analiz, w zwi zku z czym decyzje o wielko ci zadysponowanego odp ywu, podejmowane s g ównie na podstawie przekazywanych prognoz przep ywu dla wodowskazu Sieradz. Decyzje te mog by obarczone (i zwykle s ) du y b dem w ocenie dop ywu, st d otrzymywanie prognozy dop ywu jest tak wa ne. Zbiornik Poraj: Dla zbiornika Poraj RZGW w Poznaniu równie nie otrzymuje prognoz dop ywu. Dla zbiornika Poraj wyst puje taki sam problem jak opisany dla zbiornika Jeziorsko, tj. trzeba samodzielnie prze otrzyman prognoz wielko ci opadu na warto dop ywu do zbiornika. Zbiornik Poraj znajduje si w km 763+900 rzeki Warty, natomiast wodowskaz Kr ciwilk w km 791+600. Do zbiornika bezpo rednio dop ywaj m.in. cieki: Ordonka ze zlewni w asn rz du 47,81 km 2, 2

Bo y Stok ze zlewni w asn rz du 69,43 km , które tak e nale oby obj monitoringiem - prognoza dop ywu dla wodowskazu Kr ciwilk nie uwzgl dnia tych wielko ci. Podobnie jak w przypadku zbiornika Jeziorsko, wiarygodna prognoza wielko ci dop ywu podana z odpowiednim wyprzedzeniem, to podstawa gospodarowania wod w sytuacji zagro enia powodziowego. Ponadto obecnie tak naprawd nie ma adnej informacji jaka jest sytuacja na Warcie poni ej zbiornika Poraj. Na odcinku pomi dzy zbiornikiem, a m. Cz stochowa, do Warty uchodz dwa dop ywy – Kamieniczka i Stradomka, które w czasie wezbra prowadz znaczne ilo ci wody do rzeki Warty.

104 104

Diagnoza problemów

Obs uga zbiornika powinna mie wiedz o sytuacji na tych dop ywach, aby nie dopu ci do na enia odp ywu ze zbiornika i wód niesionych przez te dwa ww. cieki. Dla zbiornika Poraj zasadnym by oby, aby sie obserwacyjno-pomiarowa zosta a rozbudowana poprzez wprowadzenie 5 punktów pomiarowych: w m. S owik i w m. Cz stochowa na Warcie oraz wodowskazy na Kamieniczce, Kucelince i Stradomce. Zlewnia Górnej Noteci: W zlewni Górnej Noteci kluczowymi obiektami dla prowadzonej gospodarki wodnej s dwa zbiorniki: zbiornik Pako i zbiornik jeziorowy Gop o. Sie Górnej Noteci jest skomplikowana pod wzgl dem hydraulicznym, ci le powi zana z tzw. Górnonoteckim Systemem Wodnomelioracyjnym, a ponadto z Kana em lesi skim (grawitacyjny zrzut wody ze szczytowego stanowiska kana u). Do wiadczenia z ró nych powodzi wskazuj jednoznacznie na potrzeb obj cia ww. zbiorników monitoringiem os onowym. Z informacji przekazanych w 2012 r. do RZGW w Poznaniu przez IMGW-PIB Oddzia w Poznaniu wynika, e wi kszo zlewni Jeziora Gop o jest niekontrolowana hydrologicznie. Zlewnia kontrolowana przez IMGW-PIB w profilu wodowskazowym No Kalina stanowi jedynie 37% ca ci. Powoduje to brak mo liwo ci wiarygodnego oszacowania i prognozowania wielko ci dop ywu do jeziora. Powi kszenie obszaru kontrolowanego hydrologicznie do poziomu 78% obszaru zlewni jeziora pozwalaj cego na bardziej wiarygodne oszacowanie wielko ci dop ywu, wskazuje na konieczno zbudowania lokalnej sieci pomiarowo-obserwacyjnej. Sie obserwacyjno-pomiarowa powinna sk ada si z wodowskazów funkcjonuj cych obecnie, tj. posterunków wodowskazowych ysek oraz No Kalina na Noteci, jak równie 5 dodatkowych posterunków wodowskazowych zlokalizowanych na dop ywach Noteci oraz bezpo rednich dop ywach jeziora. W ramach sieci obserwacyjnej niezb dna jest równie rejestracja wysoko ci opadu atmosferycznego oraz grubo ci pokrywy nie nej z wykorzystaniem istniej cych posterunków opadowych.

PROBLEM: Problem zbyt ma ej wiadomo ci ludzi, firm i instytucji publicznych na temat zagro enia powodziowego oraz metod ograniczania ryzyka powodziowego na etapie przygotowania si do powodzi oraz na etapie prowadzenia akcji przeciwpowodziowej i usuwania skutków powodzi. IDENTYFIKACJA: Problem wyst puje w ca ym regionie wodnym Warty. PROBLEM: Brak potrzebnych instrumentów prawnych i finansowych zniech caj cych lub sk aniaj cych do okre lonych zachowa zwi kszaj cych bezpiecze stwo powodziowe IDENTYFIKACJA: Problem wyst puje w ca ym regionie wodnym Warty. Problemy administratorów i zarz dców cieków wodnych, wynikaj ce z definicji cieku naturalnego i sztucznego. Potrzeba zmian prawnych w celu mo liwo ci wp ywania na prywatnych w urz dze hydrotechnicznych.

cicieli

Problem niszczenia wa ów przeciwpowodziowych przez bobry. Problem zbyt intensywnego zagospodarowywania obszarów zagro onych powodzi oraz obszarów chronionych obwa owaniami.

105 105

Diagnoza problemów

9.4 Zidentyfikowane znacz ce obszary problemowe Na podstawie przestrzennego rozk adu ryzyka powodziowego opisanego powy ej, a tak e na podstawie wiedzy eksperckiej i zebranych do wiadcze zidentyfikowano g ówne obszary problemowe nara one na niebezpiecze stwo powodzi. Dzia aniom na tych obszarach nadano szczególny priorytet, jednak e zidentyfikowano tak e inne istotne dzia ania w zlewni. Tabela nr 16 Wykaz obszarów problemowych zwi zanych z powodziami opadowymi w regionie wodnym Warty Obszar problemowy Lp.

Zlewnia (HOT SPOT)

Zlewnia Górnej Warty i Zlewnia Liswarty bez Kocinki

Cz stochowa

Zlewnia Warty od Liswarty do Widawki i zlewnia Widawki

Dzia oszyn

Zlewnia Warty od Widawki do Neru i zlewnia Neru

Warta

Zlewnia Prosny

Kalisz

Zlewnia Warty od Prosny i Zlewnia Warty od Prosny do remu

Golina

Pozna ska Zlewnia Warty i Zlewnia We ny

Pozna , Lubo

Zlewnia Górnej Noteci

Górna Note od j. Gop o do abiszyna

Zlewnia Noteci Pradoliny Toru sko - Eberswaldzkiej i Zlewnia Gwdy

Wiele Kostrzyn nad Odr , S

9 Zlewnia Noteci Pradoliny Toru sko - Eberswaldzkiej, Zlewnia Drawy i Zlewnia Dolnej Warty

10 11

Gorzów Wlkp. Drezdenko

ród o: Opracowanie w asne

Tabela nr 17 Wykaz obszarów problemowych zwi zanych z powodziami zatorowymi w regionie Warty Lp. 1 2

Zlewnia Zlewnia Noteci Pradoliny Toru sko - Eberswaldzkiej, Zlewnia Drawy i Zlewnia Dolnej Warty

Obszar problemowy (HOT SPOT) Kostrzyn nad Odr , S

Gorzów Wlkp.

ród o: Opracowanie w asne

106 106

Diagnoza problem贸w

Rysunek nr 12

Obszary problemowe oraz poziom ryzyka w poszczeg贸lnych zlewniach

107 107

Cele zarz dzania 10 ryzykiem powodziowym

108

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

10 Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym 10.1 Cele i dzia ania w zlewni Problem

Identyfikacja

Dzia ania w zlewni

1. Zbyt niska zdolno

W 2010 i 2011 r. rzeka Warta pokaza a,

retencyjna regionu wodnego

warunkach istniej ca retencja zlewni jest niewystarczaj ca i nie

e w okre lonych

Warty dla skutecznego

zapewnia oczekiwanej ochrony przeciwpowodziowej, a rzeka

ograniczenia zagro enia

upomina si

powodziowego.

istnieje niebezpiecze stwo na

o swoje prawa. Dodatkowo w czasie powodzi enia si

fal powodziowych 2

rzeki Prosny i Warty. Zlewnia Warty o powierzchni 55 tys. km , dysponuje

pojemno ci

powodziow

Potrzeba ograniczenia/opó nienia sp ywów powierzchniowych z terenów le nych, rolnych i terenów zurbanizowanych (dzia anie 1.1.1., 1.1.2., 1.1.3.). o

Potrzeba

zwi kszenia

wykorzystania

urz dze

melioracji

przeciwpowodziowej, w tym w szczególno ci poprzez przebudow

ochrony

na systemy

wielokierunkowe dla zwi kszenia retencji zlewni. Problem dla ca ego regionu wodnego.

zbiornikach

retencyjnych zaledwie rz du 115 mln m i jest to zdecydowanie zbyt ma o, aby móc w znacz cy sposób wp ywa przemieszczanie wezbra powodziowych wzd zlewni.

Praktyka

gospodarki

wodnej

Zachodniej wskazuje na konieczno

g ównych rzek krajach

Europy

retencji na poziomie ok.

10-12% odp ywu rocznego rzeki, obecnie w zlewni Warty jest to ok. 2 - 4%. Obrazuje to skal potrzeb zwi kszenia retencji. 2. Zbyt intensywna zabudowa obszarów zagro onych powodzi w regionie wodnym Warty.

Problem dotyczy m.in. nast puj cych terenów: dzielnica Rajsków w Kaliszu, Kostrzyn nad Odr – teren strefy ekonomicznej, Lubo – lewy brzeg Warty, Cz stochowa – uj cie Stradomki i dzielnica Grajdo ek Brak opracowania szczegó owych warunków pod jakimi dyrektor RZGW b dzie móg zwolni od zakazów wynikaj cych z art. 88 l ustawy Prawo wodne na obszarach szczególnego zagro enia powodzi

Zakaz budowy obiektów s cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach podejmowania decyzji (dzia anie 1.2.4.) Zakaz budowy obiektów zagra aj cych rodowisku (dzia anie 1.2.5.) Zakaz budowy obiektów infrastrukturalnych (dzia anie 1.2.6.) Zakaz budowy pozosta ych obiektów prywatnych i u yteczno ci publicznej (dzia anie 1.2.7.)

Problem sprzeda y gruntów Agencji Nieruchomo ci Rolnych

Opracowanie szczegó owych warunków pod jakimi dyrektor RZGW b dzie móg zwolni z zakazów wynikaj cych z art. 88l ustawy Prawo wodne (dzia anie 1.2.8.)

Wykup gruntów i budynków (dzia anie 1.2.9.)

cych na obszarach szczególnego zagro enia powodzi

pó niejsza zmiana ich sposobu u ytkowania Problemy w asno ciowe dzia ek, na których zlokalizowane s wody powierzchniowe oraz w bezpo rednim s siedztwie

Ograniczanie budowy/budowa pod okre lonymi warunkami obiektów s cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach podejmowania decyzji / wypracowanie wytycznych (dzia anie 1.4.10.)

109

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Problem

Identyfikacja Zabudowa terenów zlokalizowanych bezpo rednio poni ej zbiorników retencyjnych Brak wypracowania warunków pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty o du ym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mog cych spowodowa znaczne zagro enie dla ludzi i rodowiska w przypadku zagro enia powodzi na obszarach o niskim prawdopodobie stwie wyst pienia powodzi (p=0,2%).

Dzia ania w zlewni Ograniczanie budowy obiektów zagra aj cych rodowisku (dzia anie 1.4.15.) Wypracowanie warunków pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty o du ym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mog cych spowodowa znaczne zagro enie dla ludzi i rodowiska w przypadku zagro enia powodzi (dzia anie 1.4.16.) Likwidacja/zmiana funkcji obiektów s cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach podejmowania decyzji (dzia anie 2.2.30.) Likwidacja/zmiana funkcji obiektów zagra aj cych rodowisku (dzia anie 2.2.31.) Likwidacja/zmiana funkcji obiektów infrastrukturalnych (dzia anie 2.2.32.) Likwidacja/zmiana funkcji pozosta ych obiektów prywatnych i u yteczno ci publicznej (dzia anie 2.2.33.) Modernizacja konstrukcji istniej cych budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie (dzia anie 2.2.34.) Uszczelnianie budynków, stosowanie materia ów wodoodpornych (dzia anie 2.2.35.) Trwa e zabezpieczenie terenu wokó budynków (dzia anie 2.2.36.)

3. Zbyt intensywna zabudowa obszarów chronionych obwa owaniami w regionie wodnym Warty.

Problem dotyczy przede wszystkim terenu najwi kszych aglomeracji miejskich w regionie: Pozna , Cz stochowa, Gorzów Wielkopolski, Konin, Ko o brak opracowania warunków technicznych pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty na obszarach zagro onych wskutek awarii obwa owa

Ograniczenie budowy/budowa pod okre lonymi warunkami obiektów s cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach podejmowania decyzji (dzia anie 1.3.10.) Ograniczenie budowy obiektów zagra aj cych rodowisku (dzia anie 1.3.11.) Ograniczenie budowy (dzia anie 1.3.12.)

pozosta ych

obiektów

prywatnych

i u yteczno ci

publicznej

Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty na obszarach zagro onych wskutek awarii obwa owa (dzia anie 1.3.13.) Wypracowanie zalece dla istniej cych obiektów, w zakresie mo liwych sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów chronionych obwa owaniami (dzia anie 1.3.14.) Likwidacja/zmiana funkcji obiektów s cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach podejmowania decyzji (dzia anie 2.2.30.) Likwidacja/zmiana funkcji obiektów zagra aj cych rodowisku (dzia anie 2.2.31.) Likwidacja/zmiana funkcji obiektów infrastrukturalnych (dzia anie 2.2.32.) Likwidacja/zmiana funkcji pozosta ych obiektów prywatnych i u yteczno ci publicznej (dzia anie 2.2.33.) Modernizacja konstrukcji istniej cych budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie (dzia anie 2.2.34.) Uszczelnianie budynków, stosowanie materia ów wodoodpornych (dzia anie 2.2.35.) Trwa e zabezpieczenie terenu wokó budynków (dzia anie 2.2.36.)

110

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Problem 4. Zwi kszaj ce si

Identyfikacja

Dzia ania w zlewni

W 2010 i 2011 r. rzeka Warta pokaza a,

e w okre lonych

Potrzeba ograniczenia/opó nienia sp ywów powierzchniowych z terenów le nych, rolnych i

zagro enie powodziowe w

warunkach istniej ca retencja zlewni jest niewystarczaj ca i nie

terenów zurbanizowanych (dzia anie 1.1.1., dzia anie 1.1.2., dzia anie 1.1.3., dzia anie

regionie wodnym Warty

zapewnia oczekiwanej ochrony przeciwpowodziowej, a rzeka

2.1.18).

upomina si

o swoje prawa. Dodatkowo w czasie powodzi

istnieje niebezpiecze stwo na

enia si

fal powodziowych 2

rzeki Prosny i Warty. Zlewnia Warty o powierzchni 55 tys. km , dysponuje

pojemno ci

powodziow

zbyt ma o, aby móc w znacz cy sposób wp ywa przemieszczanie wezbra powodziowych wzd Praktyka

gospodarki

wodnej

Zachodniej wskazuje na konieczno

zwi kszenia

wykorzystania

urz dze

melioracji

ochrony

na systemy

wielokierunkowe dla zwi kszenia retencji zlewni. (dzia anie 2.1.17.)

zbiornikach

retencyjnych zaledwie rz du 115 mln m i jest to zdecydowanie

zlewni.

Potrzeba

przeciwpowodziowej, w tym w szczególno ci poprzez przebudow

g ównych rzek krajach

Wprowadzenie w miastach i terenach zurbanizowanych (tam, gdzie to b dzie zasadne) obowi zku stosowania mobilnych systemów ochrony przed powodzi dla wody o prawdopodobie stwie pojawienia si p=1%.

Europy

retencji na poziomie ok.

10-12% odp ywu rocznego rzeki, obecnie w zlewni Warty jest to

Potrzeba zwi kszenia retencji dolinowej, przede wszystkim rzeki Warty i Prosny (dzia anie 2.1.19., dzia anie 2.1.22)

ok. 2 - 4%. Obrazuje to skal potrzeb zwi kszenia retencji. o

Rezygnacja z obwa owa lub ich odsuni cie od rzeki - dotyczy to przede wszystkim terenu Doliny Koni sko-Pyzderskiej, która jest naturalnym terenem zalewowym rzeki Warty,

Konieczno utrzymania istniej cych obwa owa i ich ewentualna rozbudowa (np. na terenie miasta Cz stochowa)

Problemem w regionie wodnym Warty jest zbyt niska retencja naturalna zlewni, retencja dolinowa, sterowalna oraz korytowa. Do problemu zwi kszaj cego si zagro enia powodziowego przyczyniaj si równie wa y przeciwpowodziowe w nieodpowiednim stanie technicznym, wymagaj ce modernizacji (m.in. wa y rzeki Warty na terenie gmin: Cz stochowa rem, Krzykosy, Krzymów).. Taki stan rzeczy jest spowodowany przede wszystkim nieodpowiedni konstrukcj wa ów, a tak e niewystarczaj cymi dzia aniami utrzymaniowymi. Do zwi kszania zagro enia powodziowego przyczynia si brak prowadzenia na w ciwym poziomie prac utrzymaniowych rzek, , brak uporz dkowywania drzew i zakrzacze utrudniaj cych sp yw wód powodziowych i lodów, brak oczyszczania przekrojów mostowych ze zb dnej ro linno ci, brak przystosowania obiektów hydrotechnicznych do funkcji nowoczesnej ochrony powodziowej. Wyst puj cy problem to tak e brak dostosowywania koryta wód powodziowych do wielko ci przep ywu. Dodatkowo brak dostosowanych systemów melioracji do funkcji nowoczesnej ochrony przeciwpowodziowej równie przyczynia si do niezwi kszania retencji zlewni.

Budowa nowych wa ów przeciwpowodziowych np. w rejonie Dzia oszyna

Potrzeba zwi kszenia retencji sterowalnej (dzia anie 2.1.20, dzia anie 2.1.21.) o

Dla potrzeb uzyskania retencji w zlewni Warty rewitalizacja w dolinie Warty Doliny Koni sko–Pyzderskiej, w pierwszej kolejno ci budowa polderu Golina – Dolina Koni sko–Pyzderska przez wieki by a wielkim, naturalnym zbiornikiem retencyjnym o 3 pojemno ci dochodz cej do 360 mln m . Po obwa owaniu doliny, ca kowita pojemno obszarów potencjalnie b cych polderami na obszarze Doliny Koni sko-Pyzderskiej 3 spad a do oko o 160 mln m . Wykazane obszary s mechanicznie odwadniane, jednak nie s przeznaczane pod zalew. Nale y rozwa mo liwo takiego przekszta cenia gospodarczego tych obszarów, z wyprowadzeniem zabudowa w cznie, aby mo liwe by o zalewanie ich w przypadku katastrofalnego wezbrania. Po dok adnej analizie, do dzia rewitalizacyjnych w dolinie Warty poni ej zbiornika Jeziorsko, wytypowano przede wszystkim dolin Koni sko-Pyzdersk , a w pierwszej kolejno ci obszar tzw. polderu Golina, z uwagi na jego stosunkowo niewielkie zagospodarowanie.

111

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Problem

Identyfikacja

Dzia ania w zlewni Potencjalnym miejscem budowy polderów jest tak e dolna Warta i Note (poldery Warniki i Polichno), jednak e ze wzgl du na brak przygotowania tych inwestycji do realizacji mog one by zrealizowane w nast pnych cyklach planistycznych.

Dla potrzeb ochrony miasta Kalisza oraz unikni cia na enia fali powodziowej rzeki Warty i rzeki Prosny budowa zbiornika Wielowie Klasztorna Zasadno i priorytety budowy zbiorników i polderów przedstawi wykonawca po wykonaniu bada modelowych i ich analizie.

W niektórych przypadkach na zwi kszanie zagro enia powodziowego maj wp yw istniej ce ma e elektrownie wodne ytkowane w niew ciwy sposób lub zlokalizowane zbyt blisko siebie.

Potrzeba utrzymania w odpowiednim stanie wa ów przeciwpowodziowych (dzia anie 2.1.22.) o

Niedostateczna/z a jako

wa ów przeciwpowodziowych w zlewni rzeki Warty, Prosny

oraz w zlewniach innych rzek regionu wodnego Warty nieb

cych w administracji

RZGW w Poznaniu o

Du a przesi kliwo

wa ów w zlewni Dolnej Warty

Cofka Odry do Warty i utrzymuj ce si przez d ugi okres wysokie stany wód, czasem uniemo liwiaj ce sp yni cie wody powodziowej lub pochodu lodów ze zlewni Warty. Nale y zintensyfikowa akcje likwidacji zatorów i lodo amania na odcinku dolnej Warty wykorzystuj c ograniczone okresy, kiedy stany wody w Odrze na to pozwalaj . Wykonanie lodo amania w ograniczonym czasie wymaga wzmocnienia flotylli lodo amaczy. Nale y zintensyfikowa wycink drzew i zakrzacze na obszarach szczególnego zagro enia powodzi rzeki Warty w PN Uj cie Warty - prawy brzeg rzeki i mi dzywale do prawego wa u przeciwpowodziowego oraz lewa skarpa koryta i powalone na niej drzewa utrudniaj ce sp yw wód powodziowych. Po analizach/modelowaniu odpowied przedstawia Wykonawca.

Problem cofki uj ciowego odcinka Moskawy do Warty - tereny zawala zalewane s przy wysokich stanach wód na rzece Warcie w wyniku cofki i dop ywów z Kana u Mi os awskiego.

Podj cie dzia

zapobiegawczych w odniesieniu do budowli maj cych znaczenie dla

ochrony przed powodzi przed niszcz cym dzia aniem zwierz t i ro lin, np. ingerencja

112

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Problem

Identyfikacja

Dzia ania w zlewni bobrów w wa y, co dotyczy praktycznie ca ego terenu regionu wodnego Potrzeba prowadzenia na w 2.1.24.) o

ciwym poziomie prac utrzymaniowych rzek (dzia anie

Zniszczenia budowli regulacyjnych (ostrogi, tamy równoleg e, opaski brzegowe) Dolnej Warty i Noteci powoduj

na dolnej Warcie „ucieczk ” wody z g ównego koryta w

kierunku Parku Narodowego Uj cie Warty (S

sk). Sytuacja taka powoduje

wyp ycenia w g ównym korycie rzeki i spowolnienie nurtu, co z kolei utrudnia odp yw lodów i powoduje coroczne zatory lodowe i powodzie. o

Potrzeba przystosowania obiektów hydrotechnicznych do funkcji nowoczesnej ochrony powodziowej

Konieczno o

odtworzenia systemów melioracji (dzia anie 2.1.26.)

Potrzeba

zwi kszenia

wykorzystania

urz dze

melioracji

przeciwpowodziowej, w tym w szczególno ci poprzez przebudow

ochrony

na systemy

wielokierunkowe dla zwi kszenia retencji zlewni. Potrzeba dostosowania koryta wód powodziowych do wielko ci przep ywu (dzia anie 2.1.27.) o

Niedostateczna przepustowo

Konieczno

koryta rzeki Warty, Noteci, Prosny – powalone drzewa

oczyszczania profili mostowych na rzece Warcie, Pro nie, Noteci

Potrzeba usprawnienia regu sterowania obiektami i urz dzeniami technicznej ochrony przed powodzi (dzia anie 2.1.28.) o

Potrzeba usprawnienia regu sterowania obiektami i urz dzeniami technicznej ochrony przed powodzi urz dze hydrotechnicznych Np. zb. Poraj, zb. Jeziorsko, jezioro Gop o, zb. Pako , szczytowe stanowisko Kana u lesi skiego, inne zbiorniki?

113

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Problem

Identyfikacja

Dzia ania w zlewni Konieczno poprawy stanu technicznego istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej (dzia anie 2.1.29) o

ciwe utrzymanie eksploatacyjne zbiorników wodnych – przede wszystkim zbiorniki

Jeziorsko i Poraj. Konieczno przebudowy hydrow a Pako , poszukanie rozwi zania dla problemu ma ej sterowalno ci wype nionego j. Gop o, powi zanie prowadzonej gospodarki wodnej hydrow a Pako z prowadzon gospodark na Kanale lesi skim, utworzenie wspólnej instrukcji gospodarowania wod .

Zagro enie wynikaj ce z mo liwo ci powa nej awarii urz dze hydrotechnicznych o

przede wszystkim zbiorniki Jeziorsko i Poraj, Kana

lesi ski

Bardzo istotne znaczenie dla ochrony przeciwpowodziowej na Kanale lesi skim maja wrota przeciwpowodziowe oraz pompownia odwrotna (stanowisko po rednie Kana u), jak równie szczytowe stanowisko Kana u lesi skiego, które stwarza potencjalne zagro enie powodziowe (awarie) w aspekcie pi trzenia jezior za pomoc luz P tnów i Gawrony. Z drugiej strony wynikaj problemy zrzutu nadmiaru wód ze szczytowego stanowiska poprzez jaz Gawrony na Note do jeziora Gop o (przerzut mi dzyzlewniowy). Potrzeba zapobiegania niekorzystnemu wp ywowi ma ych elektrowni wodnych na obiektach pi trz cych

5. Brak rozwini tej na

Wzmocnienie krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrze

Zbiornik Jeziorsko:

odpowiednim poziomie os ony hydrologicznometeorologicznej zbiorników w regionie wodnym Warty cej prognozowaniu i ostrzeganiu spo ecze stwa przed nadchodz cym zagro eniem, brak

Do optymalnego podejmowania decyzji konieczne jest otrzymywanie prognozy dop ywu do zbiornika Jeziorsko, która powinna uwzgl dnia oprócz przep ywów na Warcie, tak e dane z dop ywów zlokalizowanych poni ej wodowskazu Sieradz. Zbiornik Jeziorsko znajduje si w km 485 rzeki Warty (zapora), natomiast wodowskaz Sieradz w km 521. Pomi dzy tymi przekrojami wp ywaj : 2

rz. Myja ze zlewni w asn rz du 136,65 km ,

(dzia anie 3.1.37.)

Stworzenie lokalnych systemów os ony ochrony powodziowej, które powinny by sprz one z krajowym systemem monitoringu, prognoz i ostrze (dzia anie 3.1.38.)

114

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Problem odpowiedniej sieci obserwacyjno-pomiarowej w zlewniach zbiorników.

Identyfikacja

Dzia ania w zlewni

Warta od Myi do zbiornika Jeziorsko ze zlewni w asn rz du 2 171,57 km , bezpo rednio wprowadzane wody do zbiornika – 2 Dop yw z Cielc ze zlewni w asn rz du 38,72 km , 2 Niniwka ze zlewni w asn rz du 97,72 km , 2 Dop yw z Emilianowa ze zlewni w asn rz du 33,78 km , 2 rz. Pichna ze zlewni w asn rz du 206,47 km . Wa kwesti stanowi tak e uszczegó owienie prognoz opadów i ostrze . Z punktu widzenia obs ugi zbiornika, prognoza mówi ca o mo liwo ci wyst pienia opadu rz du np. 50 mm, zwykle wyst puj cego na jakim znacznym obszarze i okre lona dla jakiego przedzia u czasowego (cz sto dla 24/48 godzin), nie jest jednoznaczna z bezpo rednim prze eniem na warto dop ywu do zbiornika. Obs uga zbiornika nie posiada specjalistycznego sprz tu i oprogramowania do przeprowadzenia takich analiz, w zwi zku z czym decyzje o wielko ci zadysponowanego odp ywu, podejmowane s g ównie na podstawie przekazywanych prognoz przep ywu dla wodowskazu Sieradz. Decyzje te mog by obarczone (i zwykle s ) du y b dem w ocenie dop ywu, st d otrzymywanie prognozy dop ywu jest tak wa ne. Zbiornik Poraj: Dla zbiornika Poraj RZGW w Poznaniu równie nie otrzymuje prognoz dop ywu. Dla zbiornika Poraj wyst puje taki sam problem jak opisany dla zbiornika Jeziorsko, tj. trzeba samodzielnie prze otrzyman prognoz wielko ci opadu na warto dop ywu do zbiornika. Zbiornik Poraj znajduje si w km 763+900 rzeki Warty, natomiast wodowskaz Kr ciwilk w km 791+600. Do zbiornika bezpo rednio dop ywaj m.in. cieki: 2

Ordonka ze zlewni w asn rz du 47,81 km , 2 Bo y Stok ze zlewni w asn rz du 69,43 km , które tak e nale oby obj monitoringiem - prognoza dop ywu dla wodowskazu Kr ciwilk nie uwzgl dnia tych wielko ci. Podobnie jak w przypadku zbiornika Jeziorsko, wiarygodna prognoza wielko ci dop ywu podana z odpowiednim wyprzedzeniem, to podstawa gospodarowania wod w sytuacji

115

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Problem

Identyfikacja

Dzia ania w zlewni

zagro enia powodziowego. Ponadto obecnie tak naprawd nie ma adnej informacji jaka jest sytuacja na Warcie poni ej zbiornika Poraj. Na odcinku pomi dzy zbiornikiem, a m. Cz stochowa, do Warty uchodz dwa dop ywy – Kamieniczka i Stradomka, które w czasie wezbra prowadz znaczne ilo ci wody do rzeki Warty. Obs uga zbiornika powinna mie wiedz o sytuacji na tych dop ywach, aby nie dopu ci do na enia odp ywu ze zbiornika i wód niesionych przez te dwa ww. cieki. Dla zbiornika Poraj zasadnym by oby, aby sie obserwacyjno-pomiarowa zosta a rozbudowana poprzez wprowadzenie 5 punktów pomiarowych: w m. S owik i w m. Cz stochowa na Warcie oraz wodowskazy na Kamieniczce, Kucelince i Stradomce. Zlewnia Górnej Noteci: W zlewni Górnej Noteci kluczowymi obiektami dla prowadzonej gospodarki wodnej s dwa zbiorniki: zbiornik Pako i zbiornik jeziorowy Gop o. Sie Górnej Noteci jest skomplikowana pod wzgl dem hydraulicznym, ci le powi zana z tzw. Górnonoteckim Systemem Wodnomelioracyjnym, a ponadto z Kana em lesi skim (grawitacyjny zrzut wody ze szczytowego stanowiska kana u). Do wiadczenia z ró nych powodzi wskazuj jednoznacznie na potrzeb obj cia ww. zbiorników monitoringiem os onowym. Z informacji przekazanych w 2012 r. do RZGW w Poznaniu przez IMGW-PIB Oddzia w Poznaniu wynika, e wi kszo zlewni Jeziora Gop o jest niekontrolowana hydrologicznie. Zlewnia kontrolowana przez IMGW-PIB w profilu wodowskazowym No Kalina stanowi jedynie 37% ca ci. Powoduje to brak mo liwo ci wiarygodnego oszacowania i prognozowania wielko ci dop ywu do jeziora. Powi kszenie obszaru kontrolowanego hydrologicznie do poziomu 78% obszaru zlewni jeziora pozwalaj cego na bardziej wiarygodne oszacowanie wielko ci dop ywu, wskazuje na konieczno zbudowania lokalnej sieci pomiarowo-obserwacyjnej. Sie obserwacyjno-pomiarowa powinna sk ada si z wodowskazów funkcjonuj cych obecnie, tj. posterunków wodowskazowych ysek oraz No Kalina na Noteci, jak równie 5 dodatkowych posterunków wodowskazowych zlokalizowanych na dop ywach Noteci oraz bezpo rednich dop ywach jeziora. W ramach sieci obserwacyjnej niezb dna jest równie rejestracja wysoko ci opadu atmosferycznego oraz grubo ci pokrywy nie nej

116

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Problem

Identyfikacja

Dzia ania w zlewni

z wykorzystaniem istniej cych posterunków opadowych. 6. Problem zbyt ma ej wiadomo ci ludzi, firm i instytucji publicznych na temat zagro enia powodziowego oraz metod ograniczania ryzyka powodziowego na etapie przygotowania si do powodzi oraz na etapie prowadzenia akcji przeciwpowodziowej i usuwania skutków powodzi.

Problem wyst puje w ca ym regionie wodnym Warty.

Doskonalenie planów zarz dzania kryzysowego (wszystkie poziomy zarz dzania), z uwzgl dnieniem map zagro enia powodziowego i map ryzyka powodziowego (dzia anie 3.2.39.) Opracowywanie instrukcji zabezpieczania i post powania w czasie powodzi dla obiektów prywatnych i publicznych oraz zagra aj cych rodowisku w przypadku wyst pienia powodzi (dzia anie 3.2.40.) Wdra anie programów wspó pracy z mediami, szkolnictwem w zakresie ostrzegania i informowania (dzia anie 3.2.41.) Usprawnienie „systemu” przywracania funkcji infrastruktury po powodzi (dzia anie 3.3.42.) Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych (dzia anie 3.3.43.) Wypracowanie wytycznych dotycz cych warunków ewentualnej odbudowy na obszarach szczególnego zagro enia powodzi (dzia anie 3.3.44.) Doskonalenie pomocy zdrowotnej i sanitarnej (w tym wsparcie psychologiczne) dla ludzi oraz opieki weterynaryjnej dla zwierz t (dzia anie 3.3.45.) Gromadzenie i udost pnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze ca ego kraju, na podstawie opracowanego instrumentu prawnego (dzia anie 3.4.46.) Analizy skuteczno ci systemu zarz dzania ryzykiem i rekomendacje zmian (dzia anie 3.4.47.) Przygotowanie propozycji systemowych s (dzia anie 3.4.48.)

cych rozwojowi bada

naukowych

Opracowanie programów edukacyjnych dla ró nych poziomów odbiorców (przedszkola, szko y podstawowe, gimnazja, licea szko y wy sze), których celem b dzie zmiana mentalno ci spo eczno ci lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagro one oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszka ych terenów zagro onych (dzia anie 3.6.51.) Opracowanie programów edukacyjnych dla mediów oraz innych podmiotów, których celem b dzie zmiana mentalno ci spo eczno ci lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagro one oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszka ych terenów zagro onych (dzia anie 3.6.52.)

117

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Problem

Identyfikacja

7. Brak potrzebnych

Problem wyst puje w ca ym regionie wodnym Warty.

instrumentów prawnych i

Problemy administratorów i zarz dców cieków wodnych, wynikaj ce z definicji cieku naturalnego i sztucznego. Potrzeba zmian prawnych w celu mo liwo ci wp ywania na prywatnych w cicieli urz dze hydrotechnicznych. Problem niszczenia wa ów przeciwpowodziowych przez bobry. Problem zbyt intensywnego zagospodarowywania obszarów zagro onych powodzi oraz obszarów chronionych obwa owaniami.

finansowych zniech caj cych lub sk aniaj cych do okre lonych zachowa zwi kszaj cych bezpiecze stwo powodziowe

Dzia ania w zlewni Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzaj cych zasady zagospodarowywania terenów zagro onych powodzi , które ochroni spo eczno ci przed nadmiernym ryzykiem i ogranicz straty w przysz ci, kierowanie projektów do legislacji (dzia anie 3.5.49.) Opracowanie zasad finansowania programów wspomagaj cych ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenów zagro onych, uruchamianie takich programów, znajdowanie róde finansowania (dzia anie 3.5.50.)

118

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

W regionie wodnym Warty w pierwszej kolejno ci powinny zosta nast puj ce cele szczegó owe zarz dzania ryzykiem powodziowym:

wdro one dzia ania realizuj ce

Cel 1. Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego 1.1 Utrzymanie oraz zwi kszanie istniej cej zdolno ci retencyjnej zlewni w regionie wodnym 1.2 Wyeliminowanie/unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagro enia powodzi 1.3 Okre lenie warunków obwa owaniami

mo liwego

zagospodarowywania

obszarów

chronionych

Cel 2. Obni enie istniej cego ryzyka powodziowego 2.1 Ograniczanie istniej cego zagro enia powodziowego (g ównie poprzez budow obiektów retencyjnych i odpowiednio prowadzone roboty utrzymaniowe) 2.2 Ograniczanie istniej cego zagospodarowania 2.3 Ograniczanie wra liwo ci obiektów i spo eczno ci. Cel 3. Poprawa systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym 3.1 Doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagro eniach meteorologicznych i hydrologicznych 3.2 Doskonalenie skuteczno ci reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych. 3.3 Doskonalenie skuteczno ci odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi 3.4 Wdro enie i doskonalenie skuteczno ci analiz popowodziowych. 3.5 Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniech caj cych lub sk aniaj cych do okre lonych zachowa zwi kszaj cych bezpiecze stwo powodziowe 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiaj cych wiadomo zagro enia powodziowego i ryzyka powodziowego W dalszej kolejno ci nale y wdro

i wiedz na temat róde

dzia anie realizuj ce poni szy cel szczegó owy

1.4 Unikanie wzrostu oraz okre lenie warunków zagospodarowania na obszarach o niskim (p=0,2%) prawdopodobie stwie wyst pienia powodzi

10.2 Schemat mo liwo ci osi gni cia przyj tych celów Hierarchizacja priorytetów na poziomie regionu wodnego odbywa si poprzez nadanie dla dzia punktacji 1-3 w zale no ci od stopnia priorytetu (NISKI- REDNI-WYSOKI) w poszczególnych zlewniach, a nast pnie obliczenie redniej wa onej punktów dla ka dej z grupy dzia w ramach wszystkich zlewni w danym regionie. Szczegó owe zestawienie priorytetów i rednich wa onych w poszczególnych zlewniach przedstawia Za cznik nr 5. W tabeli poni ej zestawiono zagregowane priorytety dzia

w regionie wodnym:

119 119

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego

1.1.

1.2

1.3.

Cele szczegó owe zarz dzania ryzykiem powodziowym

Utrzymanie oraz zwi kszanie istniej cej zdolno ci retencyjnej zlewni w regionie wodnym

Wyeliminowanie/ unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagro enia powodzi

Okre lenie warunków mo liwego zagospodarowywania obszarów chronionych obwa owaniami

w regionie wodnym Warty

Nr dzia ania

Nr celu szczeg.

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Nr celu

Tabela nr 18 Priorytety realizacji dzia

Priorytet WYSOKI

Dzia anie

Priorytet REDNI

Priorytet NISKI

Ochrona/ zwi kszanie retencji le nej w zlewni

Ochrona/ zwi kszanie retencji na obszarach rolniczych

Ochrona/ zwi kszanie retencji na obszarach zurbanizowanych

Zakaz budowy obiektów s podejmowania decyzji

Zakaz budowy obiektów zagra aj cych rodowisku

Zakaz budowy obiektów infrastrukturalnych

Zakaz budowy pozosta ych obiektów prywatnych i u yteczno ci publicznej

Opracowanie szczegó owych warunków pod jakimi dyrektor RZGW b dzie móg zwolni z zakazów wynikaj cych z art. 88l ustawy Prawo wodne

Wykup gruntów i budynków

Ograniczenie budowy/budowa pod okre lonymi warunkami obiektów s ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach podejmowania decyzji

Ograniczenie budowy obiektów zagra aj cych rodowisku

2 3

cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach

3 3 3

cych osobom o

120

Minimalizacja istniej cego ryzyka powodziowego

1.4.

2.1.

Cele szczegó owe zarz dzania ryzykiem powodziowym

Unikanie wzrostu oraz okre lenie warunków zagospodarowania na obszarach o niskim (p= 0,2%) prawdopodobie stwie wyst pienia powodzi

Ograniczanie istniej cego zagro enia powodziowego

Nr dzia ania

Nr celu szczeg.

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Nr celu

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Dzia anie

Priorytet WYSOKI

Priorytet REDNI

Priorytet NISKI

Ograniczenie budowy pozosta ych obiektów prywatnych i u yteczno ci publicznej,

Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty na obszarach zagro onych wskutek awarii obwa owa

Wypracowanie zalece dla istniej cych obiektów, w zakresie mo liwych sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów chronionych obwa owaniami

Ograniczanie budowy/budowa pod okre lonymi warunkami obiektów s cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach podejmowania decyzji / wypracowanie wytycznych

Ograniczanie budowy obiektów zagra aj cych rodowisku

Wypracowanie warunków pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty o du ym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mog cych spowodowa znaczne zagro enie dla ludzi i rodowiska w przypadku zagro enia powodzi

Ochrona/ zwi kszanie retencji le nej w zlewni

Ochrona/ zwi kszanie retencji na obszarach rolniczych

Ochrona/ zwi kszanie retencji na obszarach zurbanizowanych

Wprowadzenie w miastach i terenach zurbanizowanych (tam gdzie to b dzie zasadne) obowi zku stosowania mobilnych systemów ochrony przed powodzi dla wody o prawdopodobie stwie pojawienia si p= 1%

2 2

121 3

Cele szczegó owe zarz dzania ryzykiem powodziowym

Nr dzia ania

Nr celu szczeg.

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Nr celu

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Dzia anie

Spowalnianie sp ywu powierzchniowego

Renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów

Odtwarzanie retencji dolin rzek

Budowa obiektów retencjonuj cych wod

Budowa i wa ów przeciwpowodziowych

Modernizacja wa ów przeciwpowodziowych

Budowa kana ów ulgi

Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków

Ochrona brzegów morskich przed erozj i powodzi od strony morza

Budowa i odtwarzanie systemów melioracji

Dostosowanie koryta wód powodziowych do wielko ci przep ywu

Usprawnienie regu sterowania obiektami i urz dzeniami technicznej ochrony przed powodzi

Priorytet WYSOKI

Priorytet REDNI

Priorytet NISKI

3 2 3 2 1 3 1 3

122 2

2.2.

Poprawa systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym

2.3.

3.1.

Cele szczegó owe zarz dzania ryzykiem powodziowym

Nr dzia ania

Nr celu szczeg.

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Nr celu

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Priorytet WYSOKI

Dzia anie

Poprawa stanu technicznego istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej

Prowadzenie akcji lodo amania

Likwidacja/zmiana funkcji obiektów s mo liwo ciach podejmowania decyzji

Likwidacja/zmiana funkcji obiektów zagra aj cych rodowisku

Likwidacja/zmiana funkcji obiektów infrastrukturalnych

Likwidacja/zmiana funkcji pozosta ych obiektów prywatnych i u yteczno ci publicznej

Modernizacja konstrukcji istniej cych budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie

Uszczelnianie budynków, stosowanie materia ów wodoodpornych

Trwa e zabezpieczenie terenu wokó budynków

Poprawa i rozwój krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrze ich jako ci i wiarygodno ci

Doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagro eniach meteorologicznych i hydrologicznych

Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami

Priorytet NISKI

3 2

cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub

Ograniczanie istniej cego zagospodarowania

Ograniczanie wra liwo ci obiektów i spo eczno ci.

Priorytet REDNI

2 2

/ podniesienie poziomu

123

3.2.

3.3.

3.4.

Cele szczegó owe zarz dzania ryzykiem powodziowym

Doskonalenie skuteczno ci reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych.

Doskonalenie skuteczno ci odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi

Wdro enie i doskonalenie skuteczno ci analiz popowodziowych.

Nr dzia ania

Nr celu szczeg.

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Nr celu

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Dzia anie

Priorytet WYSOKI

Priorytet REDNI

Doskonalenie planów zarz dzania kryzysowego (wszystkie poziomy zarz dzania), z uwzgl dnieniem map zagro enia powodziowego i map ryzyka powodziowego

Opracowywanie instrukcji zabezpieczania i post powania w czasie powodzi dla obiektów prywatnych i publicznych oraz zagra aj cych rodowisku w przypadku wyst pienia powodzi

Wdra anie programów wspó pracy z mediami, szkolnictwem w zakresie ostrzegania i informowania

Usprawnienie „systemu” przywracania funkcji infrastruktury po powodzi

Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych

Wypracowanie wytycznych dotycz cych warunków ewentualnej odbudowy na obszarach szczególnego zagro enia powodzi

Doskonalenie pomocy zdrowotnej i sanitarnej (w tym wsparcie psychologiczne) dla ludzi oraz opieki weterynaryjnej dla zwierz t

Gromadzenie i udost pnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze ca ego kraju, na podstawie opracowanego instrumentu prawnego

Analizy skuteczno ci systemu zarz dzania ryzykiem i rekomendacje zmian

Przygotowanie propozycji systemowych s

cych rozwojowi bada naukowych

Priorytet NISKI

3 3

124 3 2

3.5.

3.6.

Cele szczegó owe zarz dzania ryzykiem powodziowym

Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniech caj cych lub sk aniaj cych do okre lonych zachowa zwi kszaj cych bezpiecze stwo powodziowe

Budowa programów edukacyjnych poprawiaj cych wiadomo i wiedz na temat róde zagro enia powodziowego i ryzyka powodziowego

Nr dzia ania

Nr celu szczeg.

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Nr celu

Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym

Dzia anie

Priorytet WYSOKI

Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzaj cych zasady zagospodarowywania terenów zagro onych powodzi , które ochroni spo eczno ci przed nadmiernym ryzykiem i ogranicz straty w przysz ci, kierowanie projektów do legislacji

Opracowanie zasad finansowania programów wspomagaj cych ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenów zagro onych, uruchamianie takich programów, znajdowanie róde finansowania

Opracowanie programów edukacyjnych dla mediów oraz innych podmiotów, których celem dzie zmiana mentalno ci spo eczno ci lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagro one oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszka ych terenów zagro onych,

Priorytet REDNI

Priorytet NISKI

ród o: Opracowanie w asne

125

Instrumenty 11 wspomagaj ce realizacj dzia

126

Instrumenty wspomagaj ce realizacj dzia

11 Instrumenty wspomagaj ce realizacj dzia 11.1 Instrumenty prawno-finansowe 11.1.1 Finansowanie zarz dzania ryzykiem powodziowym Finansowanie zarz dzania ryzykiem powodziowym powinno obejmowa realizacj inwestycji przeciwpowodziowych, prace utrzymaniowe infrastruktury przeciwpowodziowej, wykup nieruchomo ci lub zmian ich funkcji w wyniku wprowadzenia map zagro enia powodziowego do planów zagospodarowania przestrzennego, funkcjonowanie urz dów administracji gospodarki wodnej, system ostrzegania powodziowego i Informatyczny System Os ony Kraju, akcje ratunkowe w sytuacji wyst pienia powodzi i likwidacje szkód powodziowych, a tak e ewentualny udzia Skarbu Pa stwa w finansowaniu ubezpiecze katastroficznych. W zwi zku z za eniami reformy Prawa Wodnego przed onymi do rozpatrzenia na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 21 pa dziernika 2014 r. przeprowadzono analiz struktury finansowania zaproponowanej w ramach reformy. Realizacja inwestycji przeciwpowodziowych zosta a przypisana w zale no ci od rodzajów wód okre lonym organom: Zarz dowi Dorzecza Odry, zarz dowi województwa/marsza kowi województwa, jednostkom samorz du regionalnego (szczególnie gminom). Inwestycje te projektuje si finansowa w szczególno ci ze rodków bud etu pa stwa, dotacji z NFO iGW, WFO iGW, wp ywów z rocznych op at za oddanie w u ytkowanie nieruchomo ci, urz dze wodnych lub ich cz ci, op at rocznych za oddanie w u ytkowanie gruntów pokrytych wodami, bud etu UE i innych róde . Analogiczny podzia kompetentnych organów i sposobu finansowania zosta przeprowadzony dla utrzymania w nale ytym stanie technicznym infrastruktury przeciwpowodziowej. Funkcjonowanie urz dów administracji gospodarki wodnej, w ramach reformy zostanie przeorganizowane – zmniejszona zostanie liczba urz dów gospodarki wodnej do 6 i powstan 2 pa stwowe osoby prawne – Zarz dy Dorzeczy Wis y i Odry (pozosta ymi organami ciwymi w sprawach gospodarki wodnej b : minister w ciwy ds. gospodarki wodnej, prezes KZGW oraz marsza ek województwa). Finansowanie ca ci b dzie opiera o si na takich samym za eniach jak w przypadku inwestycji przeciwpowodziowych. System ostrzegania powodziowego oraz Informacyjny System Os ony Kraju (za które odpowiada b dzie wojewoda oraz IMGW – PIB) finansowany ma by zgodnie z obowi zuj cymi przepisami, brak jest jednak proponowanych rozwi za finansowych – w szczególno ci dla systemu ISOK i finansowania zada IMGW – PIB. Akcje ratunkowe w sytuacji wyst pienia powodzi oraz likwidacje szkód powodziowych finansowane b ze Skarbu Pa stwa. Odszkodowania b wyp acane przez Zarz dy Dorzecza, brak jest jednak regulacji co do sposobu finansowania powy szych dzia . Przy dalszym wdra aniu reformy nale y zagwarantowa w ciw alokacj rodków w cz ci nr 21 i 22 bud etu, wdro najszerszy zakres zasady zwrotu kosztów us ug wodnych, rozwa zasadno wprowadzenia nowych op at (retencyjnej, powodziowej), uchwali jasn regulacj odno nie podmiotu ponosz cego koszty wykupu nieruchomo ci oraz odszkodowa za ograniczenie/wy czenie mo liwo ci korzystania z nieruchomo ci/zmian funkcji nieruchomo ci, wprowadzi przepisy dotycz ce op at adiacenckich (dotycz cych w cicieli lub u ytkowników wieczystych nieruchomo ci, których warto wzros a na skutek redukcji strefy zagro enia powodzi w wyniku realizacji inwestycji przeciwpowodziowej), przyj jasne stanowisko odno nie udzia u Skarbu Pa stwa w finansowaniu systemu ubezpiecze katastroficznych, uwzgl dni w ramach systemu finansowania ZRP koszty funkcjonowania Systemu ISOK oraz realizacji zada IMGW – PIB. Dodatkowo wdro enie PZRP mo e by wspierane np. poprzez obj cie zalesie terenów zalewowych (które nie bior udzia u w aktywnym przep ywie wody), dodatkowym wsparciem ze rodków krajowych, systemem ulg w podatku rolnym dla w cicieli gospodarstw rolnych rezygnuj cych z intensywnego gospodarowania na terenach zalewowych, zwolnienia z op aty skarbowej decyzji, zezwole , pe nomocnictw, i wszelkich innych czynno ci zwi zanych z realizacj PZRP. Zaproponowane powy ej rozwi zania nale y przeprowadzi przed rokiem 2020 (po tej dacie znacz co zostanie zmniejszona kwota rodków finansowych jakie Polska

127 127

Instrumenty wspomagaj ce realizacj dzia

dzie otrzymywa a z UE). Nale y tak e rozwa korzy ci wynikaj ce ze wspó udzia u Banku wiatowego przy realizacji strategicznych – inwestycyjnych dzia przeciwpowodziowych

11.1.2 Zasady gospodarowania obszarami nara onymi na niebezpiecze stwo powodzi W pierwszej kolejno ci nale y wskaza trzy zasady wiod ce przy projektowaniu instrumentów prawnych zwi zanych z wdra aniem map zagro enia powodziowego (dalej jako: MZP): dopuszczenie dalszego zagospodarowania terenów zagro onych powodzi w sposób sprzeczny z zasadami ustalonymi w ramach PZRP (Instrument Wspieraj cy: Lokalizacyjne i techniczne aspekty zabudowy na obszarach zagro onych powodzi Wytyczne) jest wykluczone z uwagi na konieczno zatrzymania procesu wzrostu ryzyka powodziowego oraz unikni cia kolejnych nak adów inwestycyjnych na infrastruktur przeciwpowodziow i zwi zane z jej realizacj nieakceptowalne koszty rodowiskowe; ani bud et pa stwa, ani bud ety samorz dów terytorialnych nie s wstanie ponie w krótkim okresie czasu skumulowanego ci aru kosztów wykupu/odszkodowa wzgl dem podmiotów prywatnych w wyniku zmian przeznaczenia nieruchomo ci (zob. Stanowisko nr 18 Konwentu Marsza ków Województw z dnia 29 pa dziernika 2014 r.) ; PZRP w tym i kolejnym cyklu inwestycyjnym zak adaj wdro enie pakietu technicznych i nietechnicznych (zwi kszanie naturalnej retencji) inwestycji przeciwpowodziowych, których celem jest redukcja stref zagro enia powodziowego. Realizacj tych inwestycji nale y potraktowa priorytetowo je eli chodzi o struktur alokacji rodków w szczególno ci w ramach bud etu pa stwa. Dla zilustrowania skali kosztów zwi zanych z implementacj przestrzennego nale y wskaza zakres potencjalnych obci nast puj cych stanów faktycznych:

MZP w procesie planowania finansowych odnosz c si do

relokacja zabudowy (przesiedlenie) z terenów, których nie wskazano do ochrony w drodze technicznych metod ochrony przeciwpowodziowej (wskazania nast pi w ramach analizy wielokryterialnej), a w wietle opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania (zob. Wytyczne) zabudowa nie mo e pozosta na tych terenach;

relokacja zabudowy (przesiedlenie) z terenów wskazanych w ramach PZRP jako obszary naturalnej retencji;

zmiana funkcji istniej cych obiektów prywatnych tak by nowa funkcja by a dopuszczalna w wietle opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania;

zmiana przeznaczenia niezagospodarowanych nieruchomo ci na skutek uwzgl dnienia opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania w obowi zuj cych m.p.z.p. lub wydanych decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (dalej jako: wzizt).

W wietle wskazanych powy ej zasad wiod cych oraz kategorii potencjalnych obci proponuje si wdro enie nast puj cych instrumentów prawnych: a)

finansowych

dokonanie nowelizacji art. 88f ust. 5 PW zgodnie, z którym przedstawione na mapach zagro enia powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego granice obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2 (w tym obszary szczególnego zagro enia powodzi ),

128 128

Instrumenty wspomagaj ce realizacj dzia

uwzgl dnia si w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy. b)

dokonanie nowelizacji art. 88f ust. 8 PW, zgodnie z którym koszty wprowadzenia zmian w planach oraz decyzjach, o których mowa w ust. 5, ponosz odpowiednio bud ety ciwych gmin albo województw. Nowy przepis musi jasno stanowi , e koszty te ponosi Skarb Pa stwa.

transpozycja MZP do obowi zuj cych m.p.z.p. nast puje w istniej cym trybie tj. w terminie 30 miesi cy od dnia przekazania MZP samorz dom, przy czym; katalog aktów planistycznych z art. 88f ust. 5 nale y rozszerzy o studia uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin; w stosunku do wydanych decyzji o wzizt oraz pozwole na budow nie uwzgledniaj cych MZP wprowadza si obowi zek wznowienia post powania z urz du lub decyzje te wygasn ; niezw ocznie wprowadza si obowi zek uwzgl dniania MZP oraz Wytycznych w toku post powa w sprawie pozwolenia na budow ; organ administracji planistycznej lub architektoniczno budowlanej ma prawo zwróci si z zapytaniem do RZGW o aktualno MZP w wietle dost pnych analiz hydraulicznych opracowanych w ramach zada organów gospodarki wodnej oraz Pa stwowej S by Hydrologiczno Meteorlogicznej, czyli np. uwzgl dniaj cych inwestycje przeciwpowodziowe zrealizowane w latach 2012-2014 r.; w przypadku gdy obszar zagro enia powodziowego zosta zredukowany w wyniku zamodelowania „Wariantu O” w rozumieniu PZRP jednostka samorz du terytorialnego (dalej jako: JST) uwzgl dnia w toku stosownej procedury nowe obszary; wymaga to uzgodnienia z Dyrektorem RZGW; studia ochrony przeciwpowodziowej, dla rzek które w WORP zosta y wskazane do opracowania map w II cyklu planistycznym, zachowuj wa no do czasu przekazania w ciwym organom nowych map zagro enia powodziowego i map ryzyka powodziowego. Do terenów obj tych studiami w odpowiednim zakresie (dost pno danych) stosuje si re im opracowany w ramach Wytycznych PZRP;

Na 6 miesi cy przed terminem sporz dzenia ka dej aktualizacji map zagro enia powodziowego i map ryzyka powodziowego, wynikaj cej z art. 88f ust. 11 ustawy organ gminy zobowi zany jest do rozpocz cia procedury przyj cia lub weryfikacji konieczno ci zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszarów wskazanych w art. 88d ust.2 ustawy, w ramach której przy uwzgl dnieniu aktualnego stopnia zagro enia powodzi przyj te zostan postanowienia odno nie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu oraz kszta towania infrastruktury na potrzeby ewakuacji ludno ci z terenów zagro onych. Obowi zek rozpocz cia procedury przyj cia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dotyczy równie obszarów wskazanych w art. 88d ust.2, dla których w terminie do 22 grudnia 2019 r. opracowano po raz pierwszy mapy zagro enia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego.

umocowanie zakazów i ogranicze okre lonych w Wytycznych PZRP w ustawie Prawo wodne oraz Rozporz dzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie;

129 129

Instrumenty wspomagaj ce realizacj dzia

odszkodowania w przypadku relokacji zabudowy (przesiedlenie) z terenów, których nie wskazano do ochrony w drodze technicznych metod ochrony przeciwpowodziowej b realizowane w trybie specustawy powodziowej z zastrze eniem konieczno ci nowelizacji ustawy PW (uwzgl dnienie w katalogu inwestycji przeciwpowodziowych dzia ania polegaj cego na odtwarzaniu naturalnej retencji);

odszkodowania relokacja zabudowy (przesiedlenie) z terenów wskazanych w ramach PZRP jako obszary naturalnej retencji b realizowane w trybie specustawy powodziowej z zastrze eniem konieczno ci nowelizacji ustawy PW (uwzgl dnienie w katalogu inwestycji przeciwpowodziowych dzia ania polegaj cego na odtwarzaniu naturalnej retencji);

koszty zmiany funkcji obiektów prywatnych oraz dostosowania tych obiektów do wymogów Wytycznych PZRP b ponoszone przez w cicieli przy wsparciu ze rodków NFOI GW/WFO IGW; (zró nicowanie wysoko ci wsparcia uzale nione dzie od sytuacji maj tkowej podmiotu zobowi zanego; wprowadzony zostanie system ulg podatkowych);

wy czenie art. 36 u.p.z.p w stosunku do zmian m.p.z.p./ decyzji wzizt wynikaj cych z konieczno ci uwzgl dnienia MZP (studiów ochrony przeciwpowodziowej) przy za eniu, i : wy czenie to wprowadza si na okres pierwszego cyklu planistycznego (20162021); wy czenie skutkuje zamro eniem potencjalnych roszcze z tytu u zmiany przeznaczenia nieruchomo ci w jakimkolwiek trybie; W okresie do 2019 r. JST dokonuj inwentaryzacji nieruchomo ci w zakresie skali potencjalnych zmian przeznaczenia; inwentaryzacja nast puje przy uwzgl dnieniu przekazanych JST warstw numerycznych dla „Wariantu 0” oraz „Wariantu Inwestycyjnego” w rozumieniu PZRP; W cyklu planistycznym 2022+ ze stosownych zakazów/ogranicze zagospodarowania zwolnienie zostan tereny, które w wyniku realizacji „Wariantu Inwestycyjnego” nie b ju wchodzi y w zakres obszarów szczególnego zagro enia po aktualizacji MZP;

W cyklu planistycznym 2022+ od momentu uwzgl dnienia MZP w m.p.z.p. uruchamiany jest mechanizm odpowiedzialno ci wprowadzony do ustawy Prawo wodne i opieraj cy si na nast puj cych zasadach: Po uchwaleniu lub zmianie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uwzgl dniaj cych mapy zagro enia powodziowego sporz dzone do dnia 22 grudnia 2019 r. w rozumieniu art. 88h ust. 10 ustawy, przepis art. 36 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717) stosuje si , z tym e odszkodowania za poniesion rzeczywist szkod , wykupienia nieruchomo ci lub jej cz ci albo odszkodowania równego obni eniu warto ci nieruchomo ci lub jej cz ci mo na da od Skarbu Pa stwa reprezentowanego przez wojewod .

130 130

Instrumenty wspomagaj ce realizacj dzia

11.1.3 Ubezpieczenia od ryzyka wyst pienia powodzi W warunkach polskich wyró nia si powodzi:

trzy kategorie obszarów nara onych na niebezpiecze stwo

1. Obj te mapami zagro enia i ryzyka powodziowego w ramach ISOK – wysoko ci ubezpiecze na tych terenach powinny by zró nicowane z uwagi na po enie nieruchomo ci w strefie wody 10%, 1% i 0,2% oraz g boko zalewu; 2. Nie obj te mapami zagro enia i ryzyka powodziowego w ramach ISOK ale obj te studiami ochrony przeciwpowodziowej – wymaga opracowania zgeneralizowanego wzoru ró nicowania sk adki ubezpieczeniowej, uwzgl dniaj cego mo liwo zastosowania zró nicowanych zmiennych stopnia zagro enia przeciwpowodziowego; 3. Nie obj te mapami zagro enia i ryzyka powodziowego w ramach ISOK ani studiami ochrony przeciwpowodziowej - konieczne jest opracowanie zgeneralizowanego wzoru ró nicowania sk adki ubezpieczeniowej w zale no ci od poziomu dost pno ci danych na temat stopnia zagro enia (powodzie historyczne; dokumentacja pozostaj ca w posiadaniu RZGW lub ZMiUW). Nale y tak e dokona zmian w OWU (z uwagi na nisk jako wykupowanych ubezpiecze ) i uwzgl dni zapisy o przyczynianiu si poszkodowanych do szkody (np. budowanie na terenach nieprzeznaczonych pod zabudow z uwagi na uprzednio stwierdzone ryzyko powodziowe w studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego). W przypadku OWU funkcjonuj cych w obr bie ubezpiecze mienia publicznego – towarzystwa ubezpieczeniowe powinny stosowa z pe konsekwencj zapisy o odpowiedzialno ci samych ubezpieczonych, je eli s oni odpowiedzialni za niski stopie ochrony przed powodzi . Docelowy kszta t propozycji instrumentów ubezpieczeniowych powinien zosta uzgodniony w ramach prac nad PZRP z grup robocz ds. ubezpiecze katastroficznych przy PIU oraz Komisj Nadzoru Finansowego, opracowuj obecnie dokument pn. „Wytyczne dotycz ce zarz dzania ryzykiem powodzi w sektorze ubezpiecze ”.

11.1.4 Kompetencja oddzia ywa spo ecznych zwi zanych z realizacj inwestycji przeciwpowodziowych Koszty zwi zane z kompensacj oddzia ywa spo ecznych zwi zanych z realizacj inwestycji przeciwpowodziowych wynikaj z konieczno ci relokacji jednostek, utraty dóbr lub dost pu do nich, utraty róde dochodu lub rodków utrzymania, ogranicze dost pu do dotychczas powszechnie dost pnych terenów (zielone, rekreacyjne). Wprowadzenie rekompensat za czasowe ograniczenie adztwa nad nieruchomo ci jest konieczne na poziomie specustawy powodziowej. Je li mo liwe jest doj cie do porozumienia stron, zaleca si pozyskanie nieruchomo ci na drodze umów cywilnoprawnych, co pozwala na swobodne okre lenie rekompensaty za czasowe ograniczenie praw do nieruchomo ci. Postulowane jest natomiast wprowadzenie mo liwo ci wyd enia terminu na osi gni cie porozumienia za zgodna wol stron. Rekompensata kosztów zwi zanych z utrat mo liwo ci prowadzenia w danym miejscu dzia alno ci gospodarczej lub gospodarstwa rolnego powinna zosta wprowadzona jako mechanizm kompensacyjny pozwalaj cy na pokrycie kosztów wynikaj cych z przerwy w dzia aniu i przeniesienia w inne miejsce przedsi biorstwa, zak adu lub gospodarstwa rolnego. Przy projektowaniu inwestycji, które wi za y si b z konieczno ci dokonania wyw aszcze i zaj czasowych, dobr praktyk jest sporz dzanie tzw. planów przesiedle , których celem jest zapewnienie, e rodki utrzymania jednostek dotkni tych projektem znajduj si co najmniej na tym samym poziomie, na którym by y przed rozpocz ciem realizacji inwestycji. Rekomendowane jest szersze wdro enie obowi zku

131 131

Instrumenty wspomagaj ce realizacj dzia

opracowania planów przesiedle jako dobrej praktyki przy przygotowaniu i realizacji inwestycji. Zalecane jest powi zanie prac nad planami przesiedle z przygotowaniem raportu o oddzia ywaniu na rodowisko.

11.2 Instrumenty analityczne Wyró niono dwie grupy instrumentów analitycznych: system gromadzenia i archiwizacji danych o przebiegu zagro /wyst pieniu powodzi oraz system gromadzenia danych o szkodach i stratach powodziowych. System gromadzenia i archiwizacji danych o przebiegu zagro /wyst pienia powodzi to instrumenty wspieraj ce popraw i rozwój krajowego i lokalnego systemu prognoz, monitoringu i ostrze . Postuluje si dostosowanie systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym do nowoczesnych metod, w tym doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagro eniach meteorologicznych i hydrologicznych. Podstawowym instrumentem w tej grupie jest budowa i wprowadzenie jednego oficjalnego systemu informacyjnego zarz dzania ryzykiem powodziowym dla wszystkich s b w Polsce. Instrumenty wspieraj ce, których celem jest przyspieszenie podejmowania dzia zapobiegaj cych skutkom powodzi, to przede wszystkim budowa i usprawnienie lokalnych systemów monitoringów i ostrzegania (i w czenie ich do Planu operacyjnego ochrony przeciwpowodziowej powiatu/gminy). System lokalny powinien by obs ugiwany przez mieszka ców i obejmowa kontrol stanu i przep ywu wody w punktach pomiarowych, a tak e stanu wa ów i urz dze hydrotechnicznych. ród dodatkowych instrumentów, zapewniaj cych sprawne funkcjonowanie Systemu wyró nia si : zwi kszenie liczby stacji monitoringu na rzekach i rozszerzenie prognoz na mniejsze rzeki i zlewnie (obecnie prognozy hydrologiczne prowadzone s dla posterunków wodowskazowych du ych rzek), wdro enie nowoczesnych modeli prognostycznych o wi kszej dok adno ci, wprowadzenie zlewniowego podzia u os ony hydrometeorologicznej w ramach zarz dzania w Gospodarce Wodnej w celu ograniczenia chaosu kompetencyjnego i wynikaj cych z niego problemów w przetwarzaniu danych, a tak e wdro enie badania skuteczno ci i oceny sprawdzalno ci prognoz i ostrze – najw ciwiej poprzez rozporz dzenie Ministra rodowiska. System gromadzenia danych o szkodach i stratach powodziowych opiera si ma na analizie szkód popowodziowych, a w konsekwencji prowadzi do weryfikacji i aktualizacji mapy zagro enia ryzyka powodziowego. W tym celu nale y wprowadzi centralny system raportowania strat popowodziowych, jeden wspólny dla wszystkich jednostek zajmuj cych si szacowaniem i raportowaniem strat i wyp acaniem odszkodowa . W systemie tym nale oby gromadzi dane o wszystkich rodzajach szkód, we wszystkich grupach poszkodowanych dotycz ce wysoko ci i róde finansowania odszkodowa . Zestawienie powy szych danych z mapami ryzyka powodziowego pozwoli na porównanie strat przewidywanych ze stratami realnymi, co prowadzi do ich aktualizacji i weryfikacji. Zestawienia takie proponuje si wykonywa w cyklu jednorocznym, dwuletnim (dla potrzeb zarzadzania kryzysowego) i sze cioletnim (dla potrzeb zarz dzania ryzykiem powodziowym). Ca powinna by uregulowana w akcie prawnym, wymuszaj cym jednolity wzór raportu dla wszystkich jednostek zg aszaj cych straty powodziowe, w celu zapewnienia kompletno ci danych i ich przekazywania.

132 132

Instrumenty wspomagaj ce realizacj dzia

11.3 Instrumenty informacyjne i edukacyjne Instrumenty informacyjne i edukacyjne pe ni funkcj wspieraj . Celem ich jest zmniejszenie potencja u szkód popowodziowych poprzez kszta towanie zachowa w sytuacji zagro enia powodzi i zmniejszenie osadnictwa w obszarach powodziowych. Cel ten mo na osi gn poprzez edukacj i informowanie na poziomie ró nych grup wiekowych. W ród tej grupy instrumentów wyró niono kampanie informacyjne, kampanie edukacyjne dla palcówek edukacji szkolnej, dla placówek edukacji przedszkolnej i edukacj dla bezpiecze stwa na terenach du ych obiektów (np. zak adów pracy). Proponuje si przeprowadzenie Kampanii Informacyjnej dotycz cej Planu Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym. Zapoznanie ze struktur dokumentu i jego za eniami, rozpowszechnienie informacji dotycz cych przepisów prawa i mo liwych dzia zmniejszaj cych ryzyko powodziowe, a tak e informacji o poziomie ryzyka inwestycyjnego w obszarach zagro onych powodziami. Nale y przeprowadzi na szerok skal Kampani Informacyjn strony www.powodz.gov.pl poprzez zlecenie reklamy profesjonalnym firmom, eventy promocyjne, kampanie outdoorowe i banerowe, a tak e klasyczne biuletyny. Kampanie edukacyjne w szko ach powinny opiera si na przeprowadzaniu lekcji dotycz cych bezpiecze stwa w sytuacji powodziowej (wymaga to stworzenia materia ów dydaktycznych dla nauczycieli i szkole dla nich), przeprowadzeniu kursów pierwszej pomocy dla uczniów i utworzeniu instrukcji post powania w czasie powodzi obejmuj cej placówk . Edukacja przedszkolna powinna zosta przeprowadzona dodatkowo w ramach spotka ze stra akami i policj i opiera si na takich rodkach przekazu jak filmy animowane, gry planszowe, zach canie do tworzenia rodzinnych planów powodziowych, konkursy plastyczne, plakaty. Na terenie wszystkich obiektów, skupiaj cych okresowo du e grupy ludzi, a zagro onych ryzykiem powodzi, powinno si stworzy instrukcje post powania w czasie powodzi i w czy j , jako sta y element do podstawowego szkolenia BHP.

133 133

Podsumowanie 12 dzia i ich priorytety

134

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

12 Podsumowanie dzia

i ich priorytety

12.1 Opis metodyki budowy i oceny wariantów Na podstawie wykonanej diagnozy problemów oraz w oparciu o propozycje dzia zg oszonych w ramach prac zespo ów planistycznych zlewni, dla ka dego regionu wodnego i obszaru dorzecza, zdefiniowano dzia ania, które w efekcie zapewni osi gni cie celów g ównych i szczegó owych. Dzia aniom nietechnicznym oraz technicznym zosta y nadane priorytety, odzwierciedlaj ce charakter zagro enia i problematyk powodzi. Weryfikacja i uzasadnienie przyj tych celów g ównych i szczegó owych dla ka dego regionu wodnego i obszaru dorzecza nast puje w drodze formu owania i oceny wariantów planistycznych. Wariant planistyczny, to zestaw niezale nych lub powi zanych z sob dzia , prowadz cych do osi gni cia wskazanych celów, przy za eniu okre lonego poziomu bezpiecze stwa powodziowego i sposobie zarz dzania ryzykiem powodziowym. Formu owanie wariantów planistycznych bazowa o na dokonaniu wyboru dzia ograniczaj cych ryzyko powodziowe (które mog zmniejszy , zneutralizowa lub roz w czasie zdiagnozowane problemy) oraz przypisaniu dzia do celów i opiera o si o za enia regu y SMART (zdefiniowanie mierzalnych celów i okresu realizacji, efektywnych i akceptowalnych spo ecznie). Pierwszym zidentyfikowanym wariantem jest wariant zerowy, oparty na scenariuszu zaniechania dzia maj cych na celu jak kolwiek popraw obecnej sytuacji. Wariant ten oznacza pozostanie w obecnym zakresie rodzajowym i przestrzennym infrastruktury przeciwpowodziowej oraz sterowanie wielko ci powodzi w ramach obowi zuj cych przepisów. W wariancie zerowym nie zak ada si zatem realizacji dzia inwestycyjnych, ani ponoszenia corocznych nak adów o charakterze utrzymaniowym, przewiduje si jedynie ponoszenie niezb dnych kosztów eksploatacyjnych, zwi zanych z u ytkowaniem istniej cych obiektów. Wariant ten uwzgl dnia inwestycje techniczne rozwojowe zrealizowane w okresie od powstania map zagro enia i ryzyka powodziowego do VI 2014 roku. Wariant zerowy stanowi wariant bazowy, do którego odnoszone s efekty podnosz ce skuteczno dzia przeciwpowodziowych, przewidziane w kolejnych analizowanych wariantach. Na potrzeby analizy kosztów i korzy ci spo ecznych (CBA) oszacowano coroczny przyrost strat powodziowych powsta ych z uwagi na niew ciwy stan techniczny (pogarszaj ca si funkcjonalno ) urz dze przeciwpowodziowych i post puj degradacj tego stanu. Metodyka formu owania wariantu utrzymaniowego opiera si na identyfikacji po danej wysoko ci corocznych kosztów remontów istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej. Przy identyfikacji wariantu utrzymaniowego okre lenie „utrzymanie infrastruktury przeciwpowodziowej” definiowane jest jako bie ce nak ady finansowe na remonty, ponoszone w celu zachowania okre lonego standardem stanu tej infrastruktury poprzez dokonywanie koniecznych napraw. Coroczne koszty remontów na obszarze regionu wodnego Warty zaprognozowano w sta ej kwocie ok. 19 mln z . Koszty odtworzenia infrastruktury, maj ce charakter inwestycji, nie s uj te w wariancie utrzymaniowym, przyjmuje si jednak za enie o ponoszeniu kosztów odtworzenia w okresie analizy, dzi ki czemu ma miejsce zast powanie zu ytych sk adników budowli sk adnikami nowymi w zale no ci od potrzeb, tj. w momencie braku mo liwo ci dalszej eksploatacji danego sk adnika lub ca ej budowli / urz dzenia. Koszty o charakterze odtworzeniowa funkcjonalno ci uj to w wariancie technicznym. Efektywno wariantu utrzymaniowego podlega weryfikacji w ramach analizy kosztów i korzy ci spo ecznych, na podstawie obliczonej ró nicy pomi dzy prognozowanymi redniorocznymi stratami powodziowymi w wariancie zerowym oraz redniorocznymi stratami powodziowymi w wariancie utrzymaniowym. Zdefiniowano ponadto wariant nietechniczny, zawieraj cy dzia ania nietechniczne (N) oraz dzia ania wspieraj ce (Nwspieraj ce) oraz warianty techniczne, które razem z dzia aniami nietechnicznymi tworz tzw. warianty kombinowane.

135

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

Zidentyfikowane warianty techniczne, stanowi ce mo liwe do zastosowania rozwi zania problemów wyst puj cych w danej zlewni, sk adaj si z dwóch kategorii: i)

Odtworzenie Funkcjonalno ci systemu przeciwpowodziowego (OF)

oraz ii)

Dzia ania Techniczne Rozwojowe (TR Nowe)

i) Odtworzenie Funkcjonalno ci systemu przeciwpowodziowego (OF) Odtworzenie funkcjonalno ci jest rozumiane jako jednorazowe dzia anie o charakterze nak adów inwestycyjnych maj ce na celu odbudow po danego przez eksploatatora poziomu technicznego / funkcjonalno ci istniej cych obiektów przeciwpowodziowych oraz likwidacj wieloletnich zaniedba i przygotowanie infrastruktury do dalszych bie cych dzia eksploatacyjnych i ponoszenia corocznych kosztów utrzymaniowych. ii) Dzia ania Techniczne Rozwojowe (TR Nowe) Drug kategori dzia technicznych dla obszarów problemowych s dzia ania techniczne rozwojowe, które zawieraj nowe inwestycje, nie dotycz ce odtworzenia istniej cej infrastruktury. Z powy ej wymienionych, ró nych kategorii dzia technicznych i nietechnicznych utworzono warianty planistyczne. Ka dy wariant planistyczny zawiera dzia anie wybrane w drodze analizy wielokryterialnej (TR Nowe 1 lub TR Nowe 2 lub Nietechniczne) oraz dzia ania nietechniczne wspieraj ce i dzia ania o charakterze odtworzenia funkcjonalno ci lub alternatywy odtworzenia funkcjonalno ci. Warianty planistyczne zosta y zagregowane na poziomie regionów wodnych oraz obszarów dorzeczy. Zarówno dla dzia o charakterze odtworzenia funkcjonalno ci, jak i dla dzia technicznych rozwojowych, zidentyfikowano rozwi zania alternatywne, zastosowano jednak e odmienne podej cie: dla oceny efektywno ci dzia , zdefiniowanych jako mo liwe do zastosowania rozwi zania o charakterze odtworzenia funkcjonalno ci, dokonano uproszczonej oceny efektywno ci hydraulicznej oraz udatno ci rodowiskowej, z kolei analiza wielokryterialna dotyczy mo liwych do zastosowania rozwi za w ramach dzia technicznych rozwojowych i nietechnicznych. Przedmiotem analizy wielokryterialnej s bowiem warianty rozwi za w obszarach problemowych, a jej celem jest dokonanie wyboru najbardziej zasadnego rozwi zania, z uwzgl dnieniem zlewniowego podej cia do zarz dzania ryzykiem powodziowym. Takie podej cie zapewnia, e ocenie poddane s poszczególne rozwi zania problemu w danym obszarze problemowym/obszarach problemowych, a nie sumy dzia . Analizy te uwzgl dniaj powi zania hydrauliczne pomi dzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie mo liwo rozwi zania problemu na wy szym poziomie planistycznym. W kontek cie powy szego podej cia istotne jest uchwycenie efektu wdro enia danego rozwi zania i porównanie efektu tego rozwi zania z efektem rozwi zania alternatywnego. W ten sposób mo na unikn cznej oceny, obejmuj cej szereg dzia , poniewa taka czna ocena mog aby prowadzi do zaburzenia wyniku – mianowicie wi kszy wp yw na wynik oceny mia yby dzia ania bardziej efektywne i tym samym by aby mo liwo nie wychwycenia dzia nieefektywnych, które by yby rekomendowane do realizacji tylko dlatego, e by yby oceniane cznie z dzia aniami efektywnymi. Ocena efektywno ci wariantów planistycznych, stanowi cych sum rekomendowanych dzia dla poszczególnych regionów wodnych (a tak e obszarów dorzeczy), nast pujew ramach analizy kosztów i korzy ci spo ecznych. Efekty podnosz ce skuteczno dzia przeciwpowodziowych, przewidziane w analizowanych wariantach (utrzymaniowym, nietechnicznym i technicznym /kombinowanym) podlegaj ocenie w ramach analizy kosztów i korzy ci spo ecznych, na podstawie obliczonej ró nicy

136

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

pomi dzy prognozowanymi redniorocznymi stratami powodziowymi w wariancie zerowym oraz ni szymi od nich redniorocznymi stratami powodziowymi w pozosta ych wariantach. Poni szy schemat zawiera podsumowanie algorytmu formu owania wariantów planistycznych:

Rysunek nr 13

Algorytm formu owania wariantów planistycznych

Legenda: WP 1, 2 – wariant planistyczny 1, 2 TR Nowe 1, 2 – dzia ania rozwojowe techniczne - mo liwe rozwi zania problemu: dzia ania 21-27 oraz 29; dla ochrony brzegu morskiego dzia ania 53 - 69 N – dzia ania nietechniczne zakwalifikowane do wdro enia jako komplementarne w stosunku do Technicznych. S to dzia ania: 1-3; 9; 18-20; 30-36 Nwspieraj ce – dzia ania nietechniczne towarzysz ce za ka dym razem dzia aniom technicznym: 4-8; 10-17; 28; 37-41; 42-52 OF – dzia ania o charakterze odtworzenia funkcjonalno ci: dzia ania 24 i 29 MCA – analiza wielokryterialna

137

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

12.2 Strategia zarz dzania ryzykiem powodziowym W regionie wodnym Warty w obszarze szczególnego zagro enia powodzi zidentyfikowano 21 899 osób, 6 obiektów u yteczno ci spo ecznej oraz 5 obiektów stanowi cych du e i potencjalne zagro enie dla rodowiska. D ugoterminowym celem strategicznym jest zredukowanie tej liczby do zera. Taki cel jest jednak niemo liwy do osi gni cia w perspektywie najbli szych 6, a nawet 12 lat st d w perspektywie najbli szych 6 lat celem jest zredukowanie tej liczby o 20% i jednoczesne obj cie pozosta ych osób zagro onych specjalnie przygotowanymi planami dzia w ramach prewencji, a tak e reagowania na wyst puj ce zagro enie. W ród zaplanowanych dzia s dzia ania ograniczaj ce wielko zagro enia, a tym samym wielko obszaru szczególnego zagro enia powodzi , ale tak e ograniczenie wra liwo ci poprzez wzmocnienie regionalnych i lokalnych systemów prognozowania i ostrzegana spo ecze stwa o nadchodz cym zagro eniu oraz przygotowaniu planów ewakuacji mieszka ców (w tym szczególnie osób starszych i niepe nosprawnych). Planowane jest tak e wzmocnienie organizacji odpowiedzialnych za prowadzenie akcji ratunkowych. Strategicznym celem jest tak e wdro enie przepisów prawnych, które z jednej strony ogranicz wzrost zagospodarowania obszarów szczególnego zagro enia powodzi , ale te sukcesywne wycofywanie zabudowy mieszkaniowej i wra liwej infrastruktury gospodarczej z tych obszarów. Region wodny Warty charakteryzuje si tak e stosunkowo du liczb wa ów przeciwpowodziowych chroni cych obszary zurbanizowane i gospodarczo rozwini te. Niestety stan techniczny tych wa ów jest niezadawalaj cy. Dla ochrony tych obszarów, w perspektywie d ugoterminowej planowane jest wzmocnienie i przebudowa wszystkich wa ów. Postuluje si aby odcinki wa ów chroni ce obszary o du ej wra liwo ci na zagro enie powodziowe mia y system monitorowania ich stanu bezpiecze stwa, aby mo na by o podj akcje ratunkowe ze stosownym wyprzedzeniem. Wyselekcjonowano równie odcinki wa ów, dla których nale y w perspektywie najbli szych 6 lat przeprowadzi szczegó owe analizy mo liwo ci zwi kszania rozstawu, co wprost przyczyni si do wzrostu retencji dolinowej i obni enia poziomu wód powodziowych. Za ono, e wszystkie przedsi wzi cia polegaj ce na przebudowie wa ów przeciwpowodziowych wymaga b analizy opcji, gdzie rozwa anymi opcjami dzia ania „oddaj ce przestrze rzece”. W regionie wodnym Warty wyznaczono ok. 123 470 ha terenów znajduj cych si w obszarze szczególnego zagro enia powodzi a ca kowit warto maj tku w tym obszarze wyceniono na 2,6 mld z . rednioroczne straty powodziowe oszacowano na kwot 248 mln z . D ugofalowym celem strategicznym zarz dzania ryzykiem powodziowym jest redukcja strat do uzasadnionego ponoszonymi wydatkami poziomu. W okresie najbli szych 6 lat, ze wzgl du na ogromne zaniedbania utrzymaniowe i inwestycyjne, g ównym celem jest ograniczenie poziomu zagro enia powodziowego oraz wra liwo ci terenów zagro onych w obszarach o zidentyfikowanym najwy szym poziomie ryzyka powodziowego poprzez podj cie koniecznych inwestycji technicznych. Jednocze nie celem jest ograniczenie poziomu ryzyka w ca ym regionie wodnym poprzez podj cie dzia nietechnicznych ograniczaj cych wra liwo obszarów szczególnego zagro enia powodzi oraz instrumentów wzmacniaj cych wszystkie elementy systemu zarz dzania ryzykiem powodziowym. Planuje si w okresie 6 lat prowadzi intensywn dzia alno edukacyjn spo ecze stwa dla podniesienia wiadomo ci wyst puj cego zagro enia powodziowego w miejscu zamieszkania, pracy lub wypoczynku oraz zdolno ci wiadomego uczestnictwa w zaplanowanych dzia aniach kryzysowych. Wa nym celem na najbli sze 6 lat jest stworzenie systemu finansowania dzia nietechnicznych i technicznych ze szczególnym uwzgl dnieniem zapewnienia róde finansowania utrzymania systemu przeciwpowodziowego na sta ym poziomie funkcjonalno ci. Wieloletnia praktyka zarz dzania gospodark wodn wskazuje bowiem na ogromne zaniedbania w utrzymaniu infrastruktury przeciwpowodziowej w nale ytym stanie technicznym zapewniaj cym jej po dany poziom funkcjonalno ci.

138 138

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

Strategia zarz dzania ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Warty opiera si na ekonomicznie (spo ecznie i finansowo) rekomendowanym i uzasadnionym doborze dzia nietechnicznych, technicznych i instrumentów wspomagaj cych w celu maksymalizacji efektywno ci przedsi wzi tych dzia .

12.2.1 Opis wybranego rozwi zania 12.2.1.1 Wariant zerowy Wariant zerowy jest oparty na scenariuszu braku dzia maj cych na celu jak kolwiek popraw obecnej sytuacji. Wariant ten oznacza pozostanie w obecnym zakresie rodzajowym i przestrzennym infrastruktury przeciwpowodziowej oraz sterowanie wielko ci powodzi w ramach obowi zuj cych przepisów. W wariancie zerowym nie zak ada si zatem realizacji dzia inwestycyjnych, ani ponoszenia corocznych nak adów o charakterze utrzymaniowym, przewiduje si jedynie ponoszenie niezb dnych kosztów eksploatacyjnych, zwi zanych z u ytkowaniem istniej cych obiektów. Wariant zerowy odzwierciedla aktualny stan zagro enia i ryzyka powodziowego zgodnie z przeprowadzon analiz zagro enia i ryzyka powodziowego opisan w rozdzia ach 6 i 7 Planu Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym. Jest to wariant bazowy, do którego odnoszone s efekty podnosz ce skuteczno dzia przeciwpowodziowych, przewidziane w kolejnych analizowanych wariantach. Na potrzeby analizy kosztów i korzy ci spo ecznych oszacowano coroczny przyrost strat powodziowych powsta ych z uwagi na niew ciwy stan techniczny urz dze powodziowych i post puj degradacj tego stanu. W tabeli poni ej przedstawiono list dzia technicznych, zrealizowanych oraz znajduj cych si w ko cowej fazie realizacji w 2014 r. o strategicznym znaczeniu, które zosta y uwzgl dnione w wariancie zerowym.

Tabela nr 19

Dzia ania techniczne o strategicznym znaczeniu, uwzgl dnione w Wariancie Zerowym

Zlewnia

Kategoria dzia

Ilo

Górna Warta

Nazwa dzia ania 24. – Regulacja oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków

Warta od Widawki

Numer dzia ania 21. – Budowa obiektów retencjonuj cych wod

139 139

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

Zlewnia do Neru

Warta od, Neru do remu

Prosna

Kategoria dzia

Ilo

Nazwa dzia ania 22. – Budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego

Numer dzia ania 26. – Budowa i odtworzenie systemów melioracji

Nazwa dzia ania 22. – Budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego

Nazwa dzia ania 24. – Regulacja oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków

Nazwa dzia ania 29. – Poprawa stanu technicznego istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej

Nazwa dzia ania 22. – Budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego

Nazwa dzia ania 24. – Regulacja oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków

Numer dzia ania 26. – Budowa i odtworzenie systemów melioracji

Warta od Obrzycka do Noteci

Nazwa dzia ania 24. – Regulacja oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków

Numer dzia ania 26. – Budowa i odtworzenie systemów melioracji

Note , Drawa, Dolna Warta

Nazwa dzia ania 22. – Budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego

Numer dzia ania 26. – Budowa i odtworzenie systemów melioracji

Numer dzia ania 21. – Budowa obiektów retencjonuj cych wod

Nazwa dzia ania 22. – Budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego

Numer dzia ania 26. – Budowa i odtworzenie systemów melioracji

Note , Gwda

ród o: Opracowanie w asne

12.2.1.2 Wariant utrzymaniowy Definicje okre laj ce poj cia u ywane w niniejszym rozdziale: Remont – definicja: Koszty o charakterze napraw bie cych, ponoszone w celu utrzymania stanu maj tku na niepogorszonym poziomie, nie poprawiaj ce cech u ytkowych maj tku. Odtworzenie – definicja: Nak ady o charakterze odbudowy lub wymiany zu ytych elementów maj tku, ponoszone w celu utrzymania stanu maj tku na niepogorszonym poziomie, mog ce mie efekt poprawy cech ytkowych maj tku. Wariant utrzymaniowy – definicja: Koszty utrzymaniowe w wariancie utrzymaniowym zawieraj utrzymaniowy nie zawiera:

jedynie koszty remontów. Wariant

kosztów eksploatacyjnych poza remontami - nie s one uwzgl dnione w poni szych rozwa aniach, cho oczywi cie b ponoszone tak jak dotychczas; kosztów o charakterze odtworzeniowym - tzw. odtworzenie funkcjonalno ci uj to w wariancie technicznym.

140 140

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

Poziom minimalnych rekomendowanych corocznych kosztów remontów zosta nast puj cy sposób:

obliczony w

zinwentaryzowano maj tek brutto oraz rednioroczne kosztów remontów i odtworze z ostatnich 5 lat w odniesieniu do infrastruktury przeciwpowodziowej istniej cej w 2014 roku dla szeregu kategorii obiektów i budowli u ytkowanych przez operatorów infrastruktury przeciwpowodziowej: RZGW i ZMiUW; oszacowano przewidywany okresu u ytkowania poszczególnych kategorii istniej cych budowli przeciwpowodziowych; na podstawie kosztów historycznych z ostatnich 5 lat, otrzymanych od poszczególnych operatorów infrastruktury obliczono, e 20% wydatków ponoszonych na zachowanie maj tku w niepogorszonym stanie stanowi koszty remontów; pozosta e 80% wydatków ponoszonych na zachowanie maj tku w niepogorszonym stanie dotyczy odtworze , które jednak nie s uj te w wariancie utrzymaniowym, tylko w wariancie technicznym, dzi ki czemu zapewnione powinno by zast powanie zu ytych sk adników budowli sk adnikami nowymi w zale no ci od potrzeb, tj. w momencie braku mo liwo ci dalszej eksploatacji danego sk adnika lub ca ej budowli.

Etap 1 Zgromadzenie danych W pierwszej kolejno ci zgromadzono dane na temat warto ci maj tku brutto oraz redniorocznych kosztów remontów i odtworze z ostatnich 5 lat w odniesieniu do infrastruktury przeciwpowodziowej istniej cej w 2014 roku dla szeregu kategorii obiektów i budowli u ytkowanych przez operatorów infrastruktury przeciwpowodziowej: Zarz dów Melioracji i Urz dze Wodnych, Regionalnych Zarz dów Gospodarki Wodnej.

Etap 2 Szacunek przewidywanego okresu u ytkowania Kolejnym krokiem by o oszacowanie przewidywanego okresu u ytkowania obiektów i budowli hydrotechnicznych s cych ochronie przeciwpowodziowej b cych w administracji ZMiUW i RZGW wg nast puj cych kategorii obiektów i budowli:

Tabela nr 20

Przewidywane okresy u ytkowania

Lp.

Kategoria obiektów

Przewidywany okres ytkowania [lata]

Budowle regulacyjne(w tym ostrogi, progi podwodne, falochrony brzegowe i opaski brzegowe)

25 – 50

Bulwary

Jazy

Kana y i cieki

Kierownice w uj ciach rzek do morza, wrota przeciwsztormowe

Pompownie

Poldery przeciwpowodziowe, suche zbiorniki przeciwpowodziowe

Wa y przeciwpowodziowe wraz z obiektami zwi zanymi z nimi funkcjonalnie

141 141

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

Lp.

Przewidywany okres ytkowania [lata]

Kategoria obiektów

Wrota przeciwpowodziowe

Zbiorniki retencyjne posiadaj ce rezerw powodziow

Elektrownie

Pochylnie, baza postojowa

System zabezpiecze

80 15 - 60

Etap 3 Szacunek rocznych kosztów utrzymania Roczne koszty remontów, jakie s po dane w celu zachowania stanu infrastruktury na wyj ciowym poziomie, zosta y oszacowane jako iloraz warto ci maj tku brutto i przewidywanego okresu ytkowania w latach. Na podstawie kosztów historycznych z ostatnich 5 lat, otrzymanych od poszczególnych operatorów infrastruktury obliczono, i 20% wydatków ponoszonych na zachowanie maj tku w niepogorszonym stanie, dotycz cych zarówno odtworze , jak i remontów, stanowi koszty remontów. Koszty utrzymaniowe przedstawione w wariancie utrzymaniowym zawieraj w sobie tylko koszty remontów. Koszty o charakterze odtworzeniowym (tj. odtworzenia funkcjonalno ci) uj to z kolei w wariancie technicznym. Koszty eksploatacyjne poza remontami nie s uwzgl dnione w poni szych rozwa aniach, cho oczywi cie b ponoszone tak jak dotychczas. Poni sza tabela zawiera prognoz minimalnych rekomendowanych kosztów remontów obiektów i budowli hydrotechnicznych, b cych w administracji Regionalnego Zarz du Gospodarki Wodnej.

Tabela nr 21

Maj tek RZGW Pozna

Lp.

Kategoria

Budowle reguluj ce Roczne koszty remontów Jazy Roczne koszty remontów Kana y i cieki Roczne koszty remontów Pompownie Roczne koszty remontów

Przewidywany okres u ytkowania

25 - 50

Wa y przeciwpowodziowe wraz z obiektami zwi zanymi z nimi funkcjonalnie 80

Warto pocz tkowa

Roczne koszty remontów

(tys. z )

1 529 986,91 12 239,90 163 211,76 408,03 189 725,48 632,42 37 231,88 372,32

34 062,16

Roczne koszty remontów 6

Zbiorniki retencyjne posiadaj ce rezerw powodziow

85,16 80

81 086,08

Roczne koszty remontów 7

Elektrownie Roczne koszty remontów

202,72 15 - 60 SUMA

52 738,00 703,17 2 088 042,27

14 643,71

142 142

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

W kolejnej tabeli przedstawiono prognoz minimalnych rekomendowanych kosztów remontów obiektów i budowli b cych w administracji Zarz dów Melioracji i Urz dze Wodnych z województw po onych na terenie regionu wodnego Warty: Tabela nr 22

Lp.

Region wodny Warty – maj tek Zarz dów Melioracji i Urz dze Wodnych

Przewidywany okres u ytkowania

Kategoria

Warto

pocz tkowa

(tys. z ) Kana y i cieki 1

65 104,05

Roczne koszty remontów

651,04

Wa y przeciwpowodziowe wraz zwi zanymi z nimi funkcjonalnie

obiektami 80

519 595,95

Roczne koszty remontów

Zbiorniki retencyjne powodziow

(tys. z )

1 756,41

Pompownie 2

527 616,70

Roczne koszty remontów

1 300,77 posiadaj ce

rezerw 80

177 228,89

Roczne koszty remontów

443,02 SUMA

1 289 545,58

4 151,25

Suma warto ci budowli i urz dze przeciwpowodziowych na obszarze dorzecza Odry wynosi ok. 3,4 mld z . Minimalne rekomendowane roczne koszty remontów (bez kosztów odtworzeniowych, które uj te w wariancie technicznym i bez kosztów eksploatacyjnych) w celu zachowania stanu infrastruktury na wyj ciowym poziomie, oszacowane jako 20% kwoty wynikaj cej z ilorazu warto ci maj tku brutto i przewidywanego okresu u ytkowania w latach, wynosz ok. 19 mln z .

12.2.1.3 Rekomendowany wariant planistyczny Wybrane rozwi zanie stanowi sum preferowanych dzia dla obszarów problemowych zidentyfikowany na podstawie analizy rozk adu przestrzennego zagro enia i ryzyka powodziowego oraz strat, w stosunku do których zidentyfikowano konieczno zastosowania jednego lub wi cej dzia technicznych, nietechnicznych lub kombinowanych, w tym dzia polegaj cych na odtworzeniu funkcjonalno ci istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej. Szczegó y dotycz ce zakresu konkretnych dzia w zlewniach znajduj si w kartach zlewni.

143 143

Podsumowanie dzia

Tabela nr 23

i ich priorytety

Rekomendowany wariant planistyczny

Nak ady inwestycyjne

Region Wodny

Grupy dzia

[PLN] Nietechniczne (N) – zakwalifikowane do wdro enia jako komplementarne w stosunku do Technicznych (T) 1. Ochrona/zwi kszanie retencji le nej w zlewni / 2. Ochrona/ zwi kszanie retencji na obszarach rolniczych / 3. Ochrona/ Zwi kszanie retencji na obszarach zurbanizowanych / 9. Wykup gruntów i budynków / 18. Spowalnianie sp ywu powierzchniowego / 19. Renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów / 20. Odtwarzanie retencji dolin rzek / 30. Likwidacja /zmiana funkcji obiektów s cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ci podejmowania decyzji /31. Likwidacja /zmiana funkcji obiektów zagra aj cych rodowisku /32. Likwidacja /zmiana funkcji obiektów infrastrukturalnych /33. Likwidacja /zmiana funkcji pozosta ych obiektów prywatnych i publicznych /34. Modernizacja konstrukcji istniej cych budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie / 35. Uszczelnianie budynków, stosowanie materia ów wodoodpornych/ 36. Trwa e zabezpieczenie terenu wokó budynków Techniczne (T)

Warty

4 192 981 551

2 154 702 200

Odtworzenie Funkcjonalno ci (OF)

22. Budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego / 24. Prace utrzymaniowe rzek i potoków / 29. Poprawa stanu technicznego istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowe ·

1 359 240 000

Techniczne Rozwojowe Nowe (TR Nowe)

20. Odtwarzanie retencji dolin rzek / 21. Budowa obiektów retencjonuj cych wod / 22. Budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego / 23. Budowa kana ów ulgi / 24. Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków / 25. Ochrona brzegów morskich przed erozj i powodzi od strony morza / 26. Budowa i odtwarzanie systemów melioracji / 27. Dostosowanie koryta wód powodziowych do wielko ci przep ywu /29. Poprawa stanu technicznego istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej ·

1 359 240 000

1 381 061 271

Utrzymaniowe (U)

22. Budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego / 24. Prace utrzymaniowe rzek i potoków / 26. Budowa i odtwarzanie systemów melioracji / 29. Poprawa stanu technicznego istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej / 70. Prowadzenie akcji lodo amania Instrumenty | Nietechniczne wspieraj ce (Nwsp.)

657 218 080

wg monitoringu efektu

144

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

Nak ady inwestycyjne

Region Wodny

Grupy dzia

[PLN] 4. Zakaz budowy obiektรณw s cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach podejmowania decyzji / 5. Zakaz budowy obiektรณw zagra aj cych rodowisku / 6. Zakaz budowy obiektรณw infrastrukturalnych / 7. Zakaz budowy pozosta ych obiektรณw prywatnych i u yteczno ci publicznej / 8. Opracowanie szczegรณ owych warunkรณw pod jakimi dyrektor RZGW b dzie mรณg zwolni z zakazรณw wynikaj cych z art. 88l ustawy Prawo wodne / 10. Ograniczenie budowy/budowa pod okre lonymi warunkami obiektรณw s cych osobom o ograniczonej mobilno ci lub mo liwo ciach podejmowania decyzji / 11. Ograniczenie budowy obiektรณw zagra aj cych rodowisku / 12. Ograniczenie budowy pozosta ych obiektรณw prywatnych i u yteczno ci publicznej / 13. Wypracowanie warunkรณw technicznych pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty na obszarach zagro onych wskutek awarii obwa owa / 14. Wypracowanie zalece dla istniej cych obiektรณw, w zakresie mo liwych sposobรณw ochrony przed stratami wskutek zalania obszarรณw chronionych obwa owaniami / 15. Ograniczanie budowy obiektรณw zagra aj cych rodowisku / 16. Wypracowanie warunkรณw pod jakimi mo na lokalizowa i budowa obiekty o du ym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mog cych spowodowa znaczne zagro enie dla ludzi i rodowiska w przypadku zagro enia powodzi /17. Wprowadzenie w miastach i terenach zurbanizowanych (tam gdzie to b dzie zasadne) obowi zku stosowania mobilnych systemรณw ochrony przed powodzi dla wody o p= 1% / 28. Usprawnienie regu sterowania obiektami i urz dzeniami technicznej ochrony przed powodzi / 37. Poprawa i rozwรณj krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrze / podniesienie poziomu ich jako ci i wiarygodno ci /38. Budowa i usprawnienie lokalnych systemรณw ostrzegania przed powodziami / 39. Doskonalenie planรณw zarz dzania kryzysowego (wszystkie poziomy zarz dzania), z uwzgl dnieniem map zagro enia powodziowego i map ryzyka powodziowego / 40. Opracowywanie instrukcji zabezpieczania i post powania w czasie powodzi dla obiektรณw prywatnych i publicznych oraz zagra aj cych rodowisku w przypadku wyst pienia powodzi / 41. Wdra anie programรณw wspรณ pracy z mediami, szkolnictwem w zakresie ostrzegania i informowania / 42. Usprawnienie โ systemuโ przywracania funkcji infrastruktury po powodzi / 43. Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych / 44.Wypracowanie wytycznych dotycz cych warunkรณw ewentualnej odbudowy na obszarach szczegรณlnego zagro enia powodzi / 45. Doskonalenie pomocy zdrowotnej i sanitarnej (w tym wsparcie psychologiczne) dla ludzi oraz opieki weterynaryjnej dla zwierz t /46. Gromadzenie i udost pnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze ca ego kraju, na podstawie opracowanego instrumentu prawnego / 47. Analizy skuteczno ci systemu zarz dzania ryzykiem i rekomendacje zmian / 48. Przygotowanie propozycji systemowych s cych rozwojowi bada naukowych / 49. Opracowywanie aktรณw prawnych, wprowadzaj cych zasady zagospodarowywania terenรณw zagro onych powodzi , ktรณre ochroni spo eczno ci przed nadmiernym ryzykiem i ogranicz straty w przysz ci, kierowanie projektรณw do legislacji / 50. Opracowanie zasad finansowania programรณw wspomagaj cych ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenรณw zagro onych, uruchamianie takich programรณw, znajdowanie rรณde finansowania / 51. Opracowanie programรณw edukacyjnych dla rรณ nych poziomรณw odbiorcรณw (przedszkola, szko y podstawowe, gimnazja, licea szko y wy sze), ktรณrych celem b dzie zmiana mentalno ci spo eczno ci lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagro one oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszka ych terenรณw zagro onych / 52. Opracowanie programรณw edukacyjnych dla mediรณw oraz innych podmiotรณw, ktรณrych celem b dzie zmiana mentalno ci spo eczno ci lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagro one oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszka ych terenรณw zagro onych

wg monitoringu efektu rzeczowego wdro enia

HARMONOGRAM 2014 โ 2023 Dzia ania planowane do wdro enia w latach 2014 โ XII 2023 Nietechniczne Techniczne TR Nowe + Techniczne OF Utrzymaniowe Instrumenty (Nwsp.)

145 54 690 000 1 179 286 000 25 700 000 -

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

Nak ady inwestycyjne

Region Wodny

Grupy dzia

[PLN] Dzia ania planowane do wdro enia w nast pnych cyklach planistycznych

2023 – dalej

Nietechniczne

1 304 550 000

Techniczne TR Nowe + Techniczne OF

2 356 477 471

Utrzymaniowe Instrumenty (Nwsp.)

631 518 080 --

ród o: Opracowanie w asne

146

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

Tabela nr 24 Ilo ciowe zestawienie planowanych przedsi wzi

w poszczególnych zlewniach w regionie wodnym Warty

21 Budowa obiektów retencjonuj cych wod

22 Budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych

24 Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków

26 Budowa i odtwarzanie systemów melioracji

28 Usprawnienie regu sterowania obiektami i urz dzeniami technicznej ochrony przed powodzi

29 Poprawa stanu technicznego istniej cej infrastruktury przeciwpowodziowej

Górnej Warty i Liswarty bez Kocinki

Warty od Liswarty do Widawki i Zlewnia Widawki

obszarze Zlewni Warty od Widawki do Neru i zlewni Neru

Prosny

Warty od Neru do Prosny i Warty od Prosny do remu

Górnej Noteci

Pozna ska Zlewni Warty i Zlewnia We ny

Noteci Pradoliny Toru sko-Eberswaldzkiej i zlewni Gwdy

Warty od Obrzycka do Noteci i Zlewnia Obry

10.

Pradoliny Toru sko-Eberswaldzkiej, zlewni Drawy i zlewni Dolnej Warty

cznie ród o: Opracowanie w asne

9 Wykup gruntów i budynków

3 Ochrona/ zwi kszanie retencji na obszarach zurbanizowanych

ZLEWNIA

1 Ochrona/ zwi kszanie retencji le nej w zlewni

20 Odtwarzanie retencji dolin rzek

34 Modernizacja konstrukcji istniej cych budynków na terenach szczególnie zagro onych powodzi .

Dzia ania

147

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

12.2.2 Priorytety w realizacji dzia Uwzgl dniaj c specyfik regionu wodnego Warty oraz zidentyfikowane obszary szczególnie nara one na ryzyko powodzi, zidentyfikowane zosta y dzia ania nietechniczne, techniczne oraz nietechniczne wspieraj ce, których realizacja powinna si odby do roku 2023. Zestawienie tych dzia wraz z okre leniem nak adów finansowych niezb dnych do ich realizacji przedstawiono w cz ci 12.2.1.3. W kolejnych cyklach planistycznych niezb dne b natomiast dzia ania utrzymaniowe oraz techniczne, których priorytetyzacja mo liwa b dzie dopiero po weryfikacji skuteczno ci dzia zrealizowanych do 2023 r.

12.2.3 Harmonogram, jednostki realizuj ce i ród a finansowania Katalog potencjalnych róde finansowania zawiera szerokie spektrum krajowych i zagranicznych instytucji finansowych oraz programów wsparcia finansowego dedykowanych przedsi wzi ciom yteczno ci publicznej, jakimi s niew tpliwie projekty z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. rodki pochodz ce z zagranicznych instytucji finansowych, oferuj cych programy wsparcia 148 finansowego nie podlegaj cego zwrotowi, s najbardziej efektywnym ród em finansowania i powinny by brane pod uwag w pierwszej kolejno ci. Projekty przeciwpowodziowe mog by przedmiotem dotacji z funduszy Unii Europejskiej - w perspektywie 2014 -2021 przewiduje si dofinansowanie projektów przeciwpowodziowych w ramach: Funduszu Spójno ci (Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko) Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Regionalne Programy Operacyjne) Poza ww. mo liwo ciami pomocy bezzwrotnej, mi dzynarodowe instytucje finansowe oferuj tak e po yczki oraz kredyty. Najcz stszym ród em finansowania inwestycji infrastrukturalnych w Polsce s po yczki, jakie udziela: Bank wiatowy Bank Rozwoju Rady Europy Europejski Bank Inwestycyjny Niezb dnym uzupe nieniem dofinansowania ze róde zagranicznych s w ka dym przypadku rodki publiczne: Bud et centralny Bud ety województw i Jednostek Samorz du Terytorialnego WFO iGW NFO iGW ównymi jednostkami, realizuj cymi dzia ania wskazane jako priorytetowe, b Regionalny Zarz d Gospodarki Wodnej w Poznaniu, oraz poszczególne Zarz dy Melioracji i Urz dze Wodnych w woj. Wielkopolskim, lubuskim, zachodniopomorskim, ódzkim, skim, opolskim, kujawsko-pomorskim i pomorskim. Poszczególne inwestycje strategiczne, przedstawione poni ej, mog by przedmiotem wniosków o dofinansowanie z ww. instytucji finansowych w celu uzyskania wsparcia finansowego w formie rodków bezzwrotnych i zwrotnych. 148 148

Podsumowanie dzia

i ich priorytety

W tabeli poni ej zestawiono list dzia Tabela nr 25

Lista dzia

w proponowanym dzia

do realizacji wariancie.

nietechnicznych planowanych do realizacji w latach 2014-2023

Nazwa dzia ania

Nr dzia ania

Ochrona/ zwi kszanie retencji le nej w zlewni

opracowanie szczegó owej analizy i projektu mo liwo ci zwi kszenia retencji le nej

1 000 000

Ochrona/ zwi kszanie retencji na obszarach zurbanizowanych

opracowanie szczegó owej analizy i projektu mo liwo ci zwi kszenia retencji obszarów zurbanizowanych (indywidualnie dla miasta powy ej 50 tys. mieszka ców)

5 600 000

Wykup gruntów i budynków

sporz dzenie wyceny i wykup gruntów i budynków w obszarze zagro enia powodzi o p=1%

1 000 000

bud et pa stwa, dotacje krajowe, dotacje UE

RZGW Pozna

Odtwarzanie retencji dolin rzek

Opracowanie szczegó owej analizy efektywno ci i mo liwo ci zwi kszenia retencji dolinowej (rozsuwanie i likwidacja wa ów przeciwpowodziowych)

4 000 000

bud et pa stwa, dotacje krajowe, dotacje

RZGW Pozna

Odtwarzanie retencji dolin rzek

Opracowanie Programu renaturyzacji Doliny Koni skoPyzderskiej wzd rzeki Warty na d ugo ci ok. 50 km

2 500 000

bud et pa stwa, dotacje krajowe, dotacje

RZGW Pozna

Odtwarzanie retencji dolin rzek

Opracowanie Programu renaturyzacji doliny Noteci na odcinku od uj cia rzeki ob onka do uj cia rzeki Drawy na d ugo ci ok. 120 km

2 500 000

bud et pa stwa, dotacje krajowe, dotacje

WZMiUW Pozna

Usprawnienie os ony hydrometeorologicznej zbiorników Poraj, Jeziorsko i J. Gop o-Pako .

37, 38

Usprawnienie os ony hydro-meteorologicznej zbiorników Poraj, Jeziorsko i J. Gop o-Pako poprzez rozwój sieci obserwacyjno-pomiarowej w zlewniach zbiorników i doskonalenie prognoz hydrologicznych.

10 500 000

Bud et pa stwa, dotacje krajowe, dotacje UE

RZGW Pozna , IMGW-PIB

Zakres dzia ania

Koszt dzia

[z ]

Liczba dzia

ród o finansowania bud et pa stwa, dotacje krajowe, dotacje UE bud et pa stwa, dotacje krajowe, dotacje UE

Inwestor RZGW Pozna RZGW Pozna

ród o: Opracowanie w asne

Niezale nie od wskazanego powy ej zakresu dzia nietechnicznych, wszystkie dzia ania zmierzaj ce do zwi kszenia retencji, w tym retencji le nej, na obszarach rolniczych oraz na obszarach zurbanizowanych s dzia aniami korzystnymi zarówno dla celów ograniczania ryzyka powodziowego, jak i dla rodowiska i b rekomendowane do realizacji w ramach wariantów planistycznych.” Nale y podkre li wag realizacji na obszarach zurbanizowanych takich dzia jak zmniejszanie powierzchni wybetonowanej w miastach, zbieranie wód opadowych na dzia kach, na obszarach rolniczych d enie do osi gania lub utrzymania odpowiedniej ilo ci zasobów wodnych w sposób naturalny (np. ochrona mokrade , torfowisk, lasów, oczek wodnych czy starorzeczy).

149

Podsumowanie dzia

Tabela nr 26

zlewnia

Górnej Warty i Liswarty

Warty od Widawki do Neru i zlewnia Neru

i ich priorytety

Lista strategicznych inwestycji technicznych planowanych do realizacji w latach 2014-2023

Nazwa inwestycji

3_1072_ O

Modernizacja koryta rzeki Warty powy ej zbiornika wodnego Poraj maj ca na celu popraw ochrony przed powodzi oraz ekologicznego stanu wód (ze szczególnym uwzgl dnieniem miasta Myszków i Zawiercie)

3_1071_ O

3_716_O

Modernizacja obiektów hydrotechnicznych zbiornika wodnego Poraj w zakresie bezpiecze stwa przeciwpowodziowego

Zbiorniki i poldery Zbiornik Jeziorsko Zwi kszenie przepustowo ci wlotu do zbiornika

Inwestor

RZGW w Poznaniu

Ciek

Warta

Warta, zb. Poraj

Warta

Kwalifikacja inwestycji

przebudowa, remont

przebudowa

Rodzaj inwestycji

Koszt Inwestycji [z ]

ród o finansowania inwestycji

Zakres inwestycji

Dzia a nie

poprawa przepustowo ci koryta rzeki na d ugo ci 21 km poprzez kszta towanie przekroju poprzecznego i pod nego, lokalne udro nienia, poprawa morfologii koryta w zakresie likwidacji istniej cych budowli i umocnie betonowych

25 700 000

bud et pa stwa

zbiornik wodny

wykonanie robót modernizacyjnych ekranu elbetowego zapory czo owej, niecki wypadowej, remontu/ przebudowy ruroci gu drena owego na d . 1,48 km oraz wykonanie nowego odcinka galerii drena owejo d 0,77 km, remontu komunikacji na zaporze, przepustnic zaporowych oraz zasuw klinowych na ruroci gach spustowych, zamkni cia awaryjnego dla ruroci gów spustowych, remont zapór bocznych oraz remont pompowni

16 000 000

bud et pa stwa

zbiornik wodny

budowa progu z osadnikiem do zatrzymania rumowiska oraz sposobu przemieszczania i zagospodarowania rumowiska/odk adów w rejonie mostu (Warta-Rososzyca ), udro nienie cz ci cofkowej zbiornika i koryta rzeki Warty powy ej projektowanego progu poprzez odmulenie / refulowanie wraz z niezb dnymi wycinkami i karczunkami drzew, modernizacja zapór cofkowych i rowów drena owych

przebudowa stopni betonowych, zabudowy bulwarowej, roboty w korycie rzeki

150 29

51 130 000

bud et pa stwa

Podsumowanie dzia

zlewnia

i ich priorytety

Nazwa inwestycji

Warty od Widawki do Neru i zlewnia Neru

3_717_O

Modernizacja obiektów hydrotechnicznych Zbiornika Wodnego Jeziorsko w zakresie bezpiecze sta przeciwpowodziowego

Prosny

2_103_O

Zbiornik Klasztorna Pro nie

Warty od Neru do remu

1_348_O

Poprawa bezpiecze stwa przeciwpowodziowego w dolinie rzeki Warty budowa polderu Golina w powiecie koni skim

Wielowie na rzece

Inwestor

Ciek

Kwalifikacja inwestycji

Koszt Inwestycji [z ]

ród o finansowania inwestycji

Rodzaj inwestycji

Zakres inwestycji

Dzia a nie

36 000 000

bud et pa stwa, NFO IGW

RZGW w Poznaniu

Warta

budowa

zbiornik wodny

wykonanie robót modernizacyjnych zapory czo owej, zapór bocznych wraz z rowami drena owymi: zapory bocznej P czniew (Pichny), zapory bocznej Teleszyna, zapory bocznej Siedl tków, oraz zapór cofkowych Glinno i Proboszczowice, remont pompowni Glinno, Jeziorsko, Siedl tków, remont progów nr 1, 2, 3, 4 poni ej zbiornika

WZMiUW w Poznaniu

Prosna

Budowa

zbiornik wodny

budowa zbiornika o pojemno ci 3 48,8 mln m wody, powierzchnia zalewu 1 704 ha

933 136 000

bud et pa stwa, NFO IGW

przebudowa wa u na odcinku o ugo ci 10 871 m, dog szczenie korpusu wa u, schodkowanie skarp wa u, przebudowa przewa u wa owego, budowa jazu o wysoko ci pi trzenia 1,77 m

253 500 000

bud et pa stwa, NFO IGW

RZGW w Poznaniu

Warta

przebudowa

ród o: Opracowanie w asne na podstawie MasterPlanu

Ca kowita szacunkowa kwota powy szych inwestycji wynosi ok. 1 315 466 000 z (w tym ju poniesionych 94 480 000 z na Zbiornik Wielowie Klasztorna). Inwestycje te maj realny wp yw na redukcj ryzyka powodziowego w skali regionu wodnego. Najistotniejsze z powy szych dzia to inwestycja maj ca na celu zwi kszenie retencji - budowa zbiornika Wielowie Klasztorna. 151

Opis zakresu i 13 sposobu koordynacji z Ramow Dyrektyw Wodn i innymi dyrektywami rodowiskowymi

152

152 152

Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramow Dyrektyw Wodn i innych dyrektyw rodowiskowych

13 Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramow Dyrektyw Wodn i innymi dyrektywami rodowiskowymi 13.1 Etap wst pnego wariantowania scenariuszy planistycznych Podstawow baz informacyjn dla analiz przeprowadzonych w PZRP stanowi y rezultaty wcze niejszych prac zwi zanych z wdra aniem Dyrektywy Powodziowej tj. WORP, mapy zagro enia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego oraz opracowania przej ciowego do czasu opracowania aktualizacji planów gospodarowania wodami – MasterPlanu dla obszaru dorzecza Odry. MasterPlan dla obszaru dorzecza Odry powsta w wyniku ustale z Komisj Europejsk , które doprowadzi y do przyj cia przez Polsk planu dzia , zawartego w uchwale Rady Ministrów Plan dzia ania w zakresie planowania strategicznego w gospodarce wodnej z dnia 2 lipca 2013 r. nr 118/2013. MasterPlan dla obszaru dorzecza Odry stanowi uzupe nienie pierwszego planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Odry. MasterPlan stanowi dokument o nadrz dnym znaczeniu dla wszystkich istniej cych w Polsce krajowych i regionalnych planów i programów sektorowych, w których planowane s dzia ania lub inwestycje maj ce wp yw na stan zasobów wodnych oraz cele ochrony wód wynikaj ce z Ramowej Dyrektywy Wodnej. Wyniki MasterPlanu stanowi element projektu aktualizacji planu gospodarowania wodami (aPGW) na obszarze dorzecza Odry. Projekt aPGW uwzgl dnia zintegrowane podej cie w zakresie zarz dzania wodami, a tak e powi zania pomi dzy zarz dzaniem wodami a celami rodowiskowymi ustalonymi zgodnie z RDW. Wst pne wariantowanie scenariuszy planistycznych prowadzone by o w 4 krokach.

I: Identyfikacja celów Wykonano identyfikacj celów ochrony przeciwpowodziowej na poziomie zlewni poprzez zestawienie obszarów problemowych zagro onych ryzykiem umiarkowanym/wysokim/bardzo wysokim zagro enia powodziowego. W ramach tego kroku nast pi a weryfikacja celów/poziomu ryzyka w kontek cie przedsi wzi realizowanych i zrealizowanych, wskazanych m.in. w MasterPlanach. W efekcie powy szej weryfikacji nast pi o wskazanie aktualnych celów ochrony przeciwpowodziowej na poziomie zlewni oraz zestawienie indywidualnych gmin / grup gmin, obszarów problemowych zagro onych ryzykiem umiarkowanym/wysokim/bardzo wysokim.

II: Identyfikacja charakteru zagro enia W ramach danego kroku okre lono jaki jest konieczny poziom i charakter redukcji zagro enia (sparametryzowany ilo ciowo lub jako ciowo).

III: Identyfikacja potencjalnego zakresu i ocena skuteczno ci metod ochrony przeciwpowodziowej Zidentyfikowano potencjalny zakres i ocen skuteczno ci metod ochrony przeciwpowodziowej mo liwych do zastosowania w kontek cie charakteru zagro enia, w tym:

153 153

Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramow Dyrektyw Wodn i innych dyrektyw rodowiskowych

uzasadniono jak charakter zagro enia, maj c na uwadze uwarunkowania lokalne/zlewniowe, wp ywa na zakres potencjalnych metod mo liwych do zastosowania, poszczególnym metodom roboczo przypisano stopnie skuteczno ci z uwzgl dnieniem podzia u na: OF –odtworzenie funkcjonalno ci T – techniczne rozwojowe N – nietechniczne rozwojowe K – kombinowane pogl dowo przypisano powy sze oznaczenia do przedsi wzi planowanych do realizacji o znacz cym wp ywie dla redukcji ryzyka.

z Masterplanów

IV: Wst pna ocena udatno ci rodowiskowej metod w kontek cie wymogów rodowiskowych m.in. art. 4.7. dyrektywy RDW/art. 6.4. dyrektywy DS./krajowych form ochrony przyrody W ramach danego kroku: wskazano jakie s rodowiskowe uwarunkowania stosowania zidentyfikowanych w Kroku III metod w danej zlewni, maj c na uwadze typy abiotyczne rzek / cele rodowiskowe JCW oraz charakterystyk przyrodniczych obszarów chronionych (przedmiot ochrony, charakter zale no ci od ekosystemu wodnego; charakter wp ywu poszczególnych metod na przedmiot ochrony); przypisano stopnie rodowiskowej udatno ci poszczególnym metodom/dzia aniom w skali trzystopniowej z podzia em na kryteria w ciwe dla biologicznych elementów oceny stanu, obszarowych form ochrony przyrody/korytarzy ekologicznych oraz parametrów hydromorfologicznych cieków: 1. K – korzystna rodowiskowo 2. U - umiarkowanie korzystna rodowiskowo 3. N - niekorzystna rodowiskowo Przeanalizowano wp yw na nast puj ce elementy biologiczne jako ci wód: fitobentos, makrofity, makrobezkr gowce, ichtiofauna. Dro no rzek dla ryb okre lono zgodnie z rozporz dzeniem Dyrektora RZGW w Poznaniu z dnia 2 kwietnia 2014 r. w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Warty. Opisuj c wp yw na parametry hydromorfologiczne jako ci wód wzi to pod uwag elementy: 1) system hydrologiczny: ilo podziemnych, ci rzeki;

i dynamika przep ywu wód, po czenie z cz

nast puj ce

ciami wód

2) warunki morfologiczne: g boko rzeki zmienno szeroko ci, struktura i sk ad pod a rzek, struktura strefy nadbrze nej. Dobrano nast puj ce kryteria oceny: geometria koryta, materia buduj cy dno koryta, ro linno w korycie rzeki, erozja i depozycja, przep yw, ci rzeki, charakter brzegów rzeki, typ ro linno ci nadbrze nej i ro linno ci terenów przyleg ych, obszar zalewowy, czno koryta rzeki z obszarem zalewowym oraz mobilno koryta. W zakresie oceny oddzia ywania na obszary chronione uwzgl dniono nast puj ce typy obszarów: parki narodowe, rezerwaty przyrody, obszary Natura 2000, parki krajobrazowe. Podstawowym uwarunkowaniem, które brano pod uwag by o po enie planowanego przedsi wzi cia wzgl dem granic obszaru obj tego ochron . Ocena oddzia ywania obejmowa a analiz obszarów, na których dana inwestycja si znajduje, jak i zlokalizowanych poza granicami inwestycji, jednak znajduj cych si w zasi gu jej oddzia ywania. Po ustaleniu relacji przestrzennej planowanego przedsi wzi cia

154 154

Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramow Dyrektyw Wodn i innych dyrektyw rodowiskowych

okre lano i definiowano najistotniejsze zasoby przyrodnicze obszaru wraz z okre leniem podstawowych warunków ich funkcjonowania. Kolejnym krokiem by o okre lenie czynników oddzia ywania w ciwych dla analizowanego przedsi wzi cia. W ocenie uwzgl dniono nast puj ce czynniki oddzia ywania na przedmiot i cele ochrony obszarów: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15)

ubezpieczenia brzegów, ubezpieczenie dna, zmiana przekroju poprzecznego (likwidacja przeg bie i wyp yce ), zmiana profilu pod nego, zmiana kszta tu koryta w planie, zmiana struktury dna i brzegów, zmiana re imu hydrologicznego, likwidacja nadbrze nej i wodnej ro linno ci, likwidacja lub zmniejszenie powierzchni ro linnych pasów brzegowych, zmiana niektórych parametrów fizykochemicznych wód p yn cych poni ej stopnia/zbiornika (np. natlenienie, temperatura), erozja wg bna rzeki poni ej stopnia/zbiornika, przerwanie ci ci morfologicznej, przekszta cenie odcinka rzeki i doliny rzecznej w ekosystem wód stoj cych, zwi kszenie czasu retencji wody, ograniczenie terenów naturalnie okresowo zalewanych.

W przypadku korytarzy ekologicznych przeanalizowano usytuowanie przedsi wzi w stosunku do krajowych i regionalnych korytarzy ekologicznych. Pod uwag brano zarówno korytarze, na których dana inwestycja si znajduje, jak równie korytarze zlokalizowane poza granicami inwestycji, jednak mog ce znale si w zasi gu oddzia ywania inwestycji. Wp yw na korytarze ekologiczne analizowano w dwóch aspektach: W przypadku korytarzy ekologicznych przyj tym kryterium by o: 1) wp yw na warunki swobodnej migracji ssaków ziemno-wodnych – jako gatunki wska nikowe przyj to wydr Lutra lutra i bobra Castor fiber; 2) wp yw na warunki migracji du ych ssaków, ze szczególnym uwzgl dnieniem du ych ssaków drapie nych (ry Lynx lynx, wilk Canis lapus). Wyniki wst pnej oceny akceptowalno ci rodowiskowej uwzgl dniano, w za czonych do PZRP, kartach obszarów problemowych. Lista inwestycji proponowanych do realizacji zosta a opracowana na podstawie wst pnej oceny scenariuszy planistycznych, obejmuj cej aspekty oceny oddzia ywania na rodowisko. Kolejny etap, analiza wielokryterialna (MCA), s y weryfikacji zasadno ci wskazanych inwestycji przy zastosowaniu bardziej szczegó owych kryteriów rodowiskowych (opisanych poni ej).

13.2 Etap analizy wielokryterialnej Przedmiotem analizy wielokryterialnej (MCA) s warianty rozwi za w obszarach problemowych (tzw.hot-spot). Analiza MCA wykonana jest w celu dokonania wyboru najbardziej zasadnego rozwi zania, z uwzgl dnieniem zlewniowego podej cia do zarz dzania ryzykiem powodziowym. Analizy te uwzgl dniaj powi zania hydrauliczne pomi dzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie mo liwo rozwi zania problemu na wy szym poziomie planistycznym. Analiza MCA uwzgl dnia kryteria rodowiskowe oraz wyniki analiz prowadzonych na etapie wst pnej oceny akceptowalno ci rodowiskowej. W zwi zku z powy szym analizy z zakresu zgodno ci z wymaganiami RDW i dyrektyw rodowiskowych, prowadzone w ramach PZRP, stanowi uzupe nienie wyników analiz, zawartych w MasterPlanie i projekcie aPGW, o elementy analizy wielokryterialnej

155 155

Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramow Dyrektyw Wodn i innych dyrektyw rodowiskowych

odnosz cej si specyficznie do zagadnie ochrony powodziowej oraz obszarów problemowych (hot – spot). Zgodnie metodyk budowy i oceny wariantów, opisan w punkcie 12.1., ka dy wariant planistyczny tworzony jest z dzia wybranych w drodze analizy wielokryterialnej oraz dzia nietechnicznych wspieraj ce i dzia o charakterze odtworzenia funkcjonalno ci lub alternatywy odtworzenia funkcjonalno ci. Wybór wariantu planistycznego na poziomie zlewni podporz dkowany jest: rekomendacjom wynikaj cym z Noty Komisji Europejskiej „W kierunku lepszych rodowiskowo opcji zarz dzania ryzykiem powodziowym”; za eniom dyrektywy powodziowej w zakresie zlewniowego zarz dzania ryzykiem powodziowym. Warianty planistyczne przenoszone s nast pnie na poziom regionów wodnych oraz obszarów dorzeczy. Ocena efektywno ci wariantów planistycznych, stanowi cych sum rekomendowanych dzia dla poszczególnych regionów wodnych (a tak e dorzeczy), stanowi przedmiot analizy kosztów i korzy ci spo ecznych. Przedmiotem analizy MCA s natomiast warianty rozwi za w obszarach problemowych. Celem analizy jest dokonanie wyboru najbardziej zasadnego rozwi zania z uwzgl dnieniem zlewniowego podej cia do zarz dzania ryzykiem powodziowym, przy uwzgl dnieniu opisanych poni ej kryteriów rodowiskowych. Przy zastosowaniu takiego podej cia uzyskano pewno , e ocenie poddane s poszczególne rozwi zania problemu w danym obszarze problemowym / obszarach problemowych, a nie sumy dzia . Analizy te uwzgl dniaj powi zania hydrauliczne pomi dzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie mo liwo rozwi zania problemu na wy szym poziomie planistycznym. Na potrzeby analizy wielokryterialnej, bazuj c na wynikach wst pnej oceny udatno ci rodowiskowej rozpatrywanych metod/dzia inwestycyjnych, okre lono poni sze kryteria oceny dotycz ce grup kryteriów rodowiskowych MCA:

156 156

Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramow Dyrektyw Wodn i innych dyrektyw rodowiskowych

Kryterium I. ODDZIA YWANIE NA OBSZARY CHRONIONE W ROZUMIENIU USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY (parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000)

przedsi wzi cie zlokalizowane poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si brak mo liwo ci oddzia ywania na cele ochrony

przedsi wzi cie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si brak mo liwo ci oddzia ywania na cele ochrony

przedsi wzi cie zlokalizowane poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si mo liwo negatywnego oddzia ywania na cele ochrony w stopniu uzasadniaj cym prawdopodobie stwo uzyskania zgody na realizacj przedsi wzi cia

przedsi wzi cie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si mo liwo negatywnego oddzia ywania na cele ochrony w stopniu uzasadniaj cym prawdopodobie stwo uzyskania zgody na realizacj przedsi wzi cia

przedsi wzi cie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny) lub poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si mo liwo negatywnego oddzia ywania na cele ochrony w stopniu uzasadniaj cym potencjalne trudno ci w uzyskaniu zgody na realizacj przedsi wzi cia

Kryterium II. ODDZIA YWANIE NA KRAJOWE I REGIONALNE KORYTARZE EKOLOGICZNE

przedsi wzi cie zlokalizowane poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si brak mo liwo ci oddzia ywania na funkcjonalno korytarza.

przedsi wzi cie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si brak mo liwo ci oddzia ywania na funkcjonalno korytarza

przedsi wzi cie zlokalizowane poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si mo liwo upo ledzenia funkcjonalno ci korytarza jednak e istnieje mo liwo zastosowania skutecznych rodków minimalizuj cych lub kompensuj cych upo ledzenie

przedsi wzi cie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skale przedsi wzi cia przewiduje si mo liwo upo ledzenia funkcjonalno ci korytarza jednak e istnieje mo liwo zastosowania skutecznych rodków minimalizuj cych lub kompensuj cych upo ledzenie

przedsi wzi cie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego lub poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si mo liwo upo ledzenia funkcjonalno ci korytarza przy czym mo liwo zastosowania skutecznych rodków minimalizuj cych lub kompensuj cych upo ledzenie jest w tpliwa

Kryterium III. ODDZIA YWANIE NA CELE OCHRONY WÓD W ROZUMIENIU RAMOWEJ DYREKTYWY WODNE2000)

z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si brak mo liwo ci oddzia ywania na cele ochrony wód/obszarów chronionych z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si brak mo liwo ci oddzia ywania na cele ochrony wód/obszarów chronionych pod warunkiem, e wdro one zostan stosowne rodki minimalizuj ce oddzia ywanie

z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si mo liwo zagro enia w realizacji celów ochrony wód/obszarów chronionych przy czym spe nienie przes anek z art. 4.7. RDW mo e zosta nale ycie uzasadnione

z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si mo liwo zagro enia w realizacji celów ochrony wód w stopniu powoduj cym zmian charakteru rzeki z naturalnego na silnie zmieniony przy czym spe nienie przes anek z art. 4.7. RDW mo e zosta nale ycie uzasadnione

z uwagi na charakter i skal przedsi wzi cia przewiduje si mo liwo zagro enia w realizacji celów ochrony wód/obszarów chronionych przy czym w tpliwe jest nale yte uzasadnienie spe nienia przes anek z art. 4.7. RDW

157 157

Uwzgl dnienie 14 wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe

158

Uwzgl dnienie wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe

14 Uwzgl dnienie wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe Pi ty Raport Mi dzyrz dowego Panelu d.s. Zmian Klimatu (IPCC 2013)5 g osi, e w okresie 19012012 globalna temperatura rednia powierzchni l dów i oceanów wzros a o 0,89 [0,69 do 1,08] oC. Ka de z ostatnich trzech dziesi cioleci by o cieplejsze od poprzedniego i cieplejsze od wszystkich dekad po 1850. Okres 1983-2012 na Pó kuli Pó nocnej by prawdopodobnie najcieplejszym 30-leciem w ostatnich 1400 latach. Rok 2013 by 37-tym kolejnym rokiem o temperaturze globalnej przewy szaj cej redni z 1951-1980. Intensyfikacja efektu cieplarnianego (ilustrowana wzrostem atmosferycznych st gazów cieplarnianych), wzrost temperatury i towarzysz ce zmiany innych charakterystyk klimatu wywo y ju istotne zmiany cyklu hydrologicznego i zasobów wodnych. Jak pokazali Limanówka i in. (2012), w wieloleciu 1961-2009 rednia obszarowa suma opadów dla Polski wynios a 623,7 mm. Jednak ani w skali ca ego kraju, ani w analizowanych regionach nie stwierdzono statystycznie istotnych zmian sum opadu, a jedynie znaczn zmienno mi dzy latami. Obserwowane zmiany pokrywy nie nej wskazuj na tendencje spadkowe, jednak nie s one statystycznie istotne. W cieplejszym klimacie obserwuje si na ogó intensyfikacj cyklu hydrologicznego, tj. wzrost cz sto ci wyst powania opadów intensywnych oraz wzrost liczby dni bez opadu. Inaczej mówi c, sze okresy posuszne przedzielane s silnymi opadami. Ekstremalne zjawiska hydrologiczne – susze i powodzie – ju sta y si bardziej dotkliwe. W ostatnich dziesi cioleciach wyra nie zaobserwowano w Polsce wzrost cz sto ci opadów intensywnych, przek adaj cy si na wzrost zagro enia powodziowego, erozji wodnej i osuwisk. Znaczniejsze powodzie wyst pi y w latach 1997, 1998, 2001, 2007, 2010 (w tym: bardzo dramatyczne w 1997 i 2010). Z praw fizyki wynika nast puj cy mechanizm: je eli temperatura wzrasta, cieplejsza atmosfera mo e pomie ci wi cej wody, a to oznacza wzrost potencja u intensywnych opadów, które mog spowodowa powód . Intensywno opadu mo e wi c rosn z ociepleniem. Obserwacje i projekcje pokazuj , e ro nie udzia dni z wysokim opadem w sumie opadu rocznego. Zaobserwowano wi ksz zawarto pary wodnej w cieplejszym powietrzu, a wi c zwi kszy a si pula wody, która mo e stanowi intensywny opad, zdolny do wywo ania powodzi, erozji i osuwisk. Dominuje tendencja wzrostu cz stotliwo ci opadów intensywnych, ale statystyki opadu podlegaj silnej zmienno ci mi dzy latami i mi dzy dekadami. Zmieni a si struktura opadów atmosferycznych: krótkie, izolowane deszcze ulegaj przegrupowaniu w d sze okresy z opadem, podczas których sumy opadów s wy sze ni dawniej. Intensywne opady wykazuj jednak z on zmienno i brak silnego schematu przestrzennego. Zmiany s zale ne od regionu i od pory roku. W cieplejszym klimacie, zmienia si w Polsce czasowy re im procesów hydrologicznych, a wi c ich rozk ad sezonowy. Maleje stosunek sumy opadów w pó roczu ciep ym do sumy opadów w pó roczu ch odnym. Zmienia si te charakter opadów zimowych. Wskutek wzrostu temperatury malej opady niegu i mniejsza jest rednia grubo pokrywy nie nej, a ro nie obj to i cz stotliwo zimowych deszczy. Mo e wi c rosn zagro enie spowodowane deszczami pó nojesiennymi i zimowymi. Wysokie opady zimowe (zw aszcza deszcz, a nie nieg) gro powodzi i uruchamiaj wzmo on erozj , a niskie opady letnie – zagra aj susz .

The Intergovernmental Panel on Climate Change

159 159

Uwzgl dnienie wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe

Modele klimatu pozwalaj na uzyskanie orientacyjnych projekcji dla du ych obszarów (glob, kontynent). Wnioskowanie o klimacie na obszarach kraju, czy regionu kraju jest bardziej niepewne. Jednak nawet je li modele klimatyczne wzgl dnie dobrze zgadzaj si co do warto ci globalnych, cz sto ró ni si w ilo ciowych projekcjach regionalnych. Brak zgodno ci modeli obserwujemy wyra nie w odniesieniu do projekcji przysz ych opadów. Scenariusze zmian opadu w Polsce uzyskane za pomoc ró nych modeli ró ni si szczególnie dla okresu letniego (czerwiec – sierpie ). Niektóre modele wskazuj , e opady letnie wzrosn , a inne – e opady ulegn zmniejszeniu. Dla okresu zimowego (grudzie –luty) wszystkie rozwa ane modele zgodnie przewiduj kierunek (cho nie amplitud ) zmian – wzrost opadów. Na terenach, na których przep yw rzeczny zmaleje, np. gdzie projekcje na przysz przewiduj wzrost temperatury i parowania oraz ni szy (lub tylko nieznacznie wy szy) opad, konsekwencje dla zasobów wodnych b , rzecz jasna, negatywne. Nale y obawia si zmniejszenia korzy ci ze wiadcze ekosystemów. Zwi kszone opady mog zwi kszy ryzyko powodziowe, nie rozwi zuj c problemów w porze suchej, skoro nie da si zmagazynowa dodatkowej wody ze wzgl du na brak dostatecznej retencji zbiornikowej w Polsce. Projekcje modelowe wskazuj , e nawet na obszarach, gdzie spodziewane jest zmniejszenie opadów rednich, opady intensywne mog rosn . Ocieplenie mo e powodowa wzrost opadów konwekcyjnych, a tak e wzrost ich nieregularno ci – mog wyst powa na ma ych obszarach. Szwed i in. (2010) dokonali analizy symulacji z pomoc regionalnych modeli klimatycznych w ramach projektu UE ENSEMBLES. Rozwa ono nast puj ce modele regionalne: C4IRCA3 z Rossby Centre (Norrköping, Szwecja); CLM z ETH (Zurich, Szwajcaria); KNMI – RACMO2 z Royal National Meteorological Institute (de Bilt, Holandia); MPI-M-REMO z Max Planck Institute (Hamburg, Niemcy); METO-HC z Met Office’s Hadley Centre (Exeter, Wielka Brytania), i SMHI RCA z Swedish Meteorological and Hydrological Institute (Norrköping, Szwecja). Wybrane regionalne modele klimatu opiera y si na dwóch modelach globalnej cyrkulacji atmosfery (GCM): METO-HC, CLM i C4IRCA3 – na METO-HC GCM, a MPI-M-REMO, KNMI–RACMO2 i SMHI RCA na 5. generacji modelu ECHAM GCM. Rozwa ono dalszy horyzont czasowy projekcji, tzn 2061–2090 (dla scenariusza SRES A2), przy okresie kontrolnym 1961–1990. Ogólnie, zgodno mi dzy modelami i obserwacjami dla okresu kontrolnego nie jest zadowalaj ca, ale model MPI-M-REMO z Max Planck Institute (Hamburg, Niemcy) wypad najlepiej.

Rysunek nr 14

Zmiany klimatycznego bilansu wodnego w lecie. Mapa po lewej: 1961–1990, mapa po prawej: 2061–2090

160 160 ród o: Szwed i in. (2010)

Uwzgl dnienie wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe

Symulacje opadów zawarte w projekcie PESETA6 i w projekcie KLIMAT wykazuj stosunkowo niewielkie zmiany opadów, nie przekraczaj ce 20%. Modele prezentuj przybli enie przysz ych warunków i tak w projekcie PESETA do roku 2080 w przypadku sprawdzenia si scenariusza emisji A2 przy wzro cie temperatury o 2,5°C nast pi wzrost opadów od 5 do 15% w Polsce po udniowej i centralnej, powoduj c wzrost zagro enia powodziowego do 20%. Natomiast na pozosta ym obszarze zmienno jest nieznaczna. Projekt KLIMAT uwzgl dnia prognozowane zmiany klimatu dla Polski równie w uj ciu sezonowym, czego nie uwzgl dniono w projekcie PESETA. W tabeli poni ej, przedstawiono zmiany i zró nicowanie przestrzenne opadów w regionach wodnych dorzecza Odry na podstawie symulacji scenariuszowych opracowanych przez ICM (Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego), z okresu referencyjnego 1971-2000 dla dwóch horyzontów czasowych: 2001-2030 oraz 2041-2070).

161 161 6

akronim projektu; Ciscar J-C.(red.) 2009, Climate change impacts In Europe. Final report of the PESETA research Project. European Union, JRC European Commission, EUR 24093 EN.

Uwzgl dnienie wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe

Tabela nr 27

Zmiana redniej obszarowej rocznej sumy opad贸w w latach 1971-2070 w regionach wodnych 1971-2000

Region wodny

MIN

ZAKRES

2001-2030 R

MIN

ZAKRES

2041-2070 R

MIN

ZAKRES

1971-2000 / 2001-2030 R

MIN

ZAKRES

1971-2000 / 2041-2070 R

MIN

ZAKRES

G贸rnej Odry

544,1

678,0

133,9 605,7

568,3 722,2

153,9 639,5

578,5

729,5

151,0 648,6

4,4

6,5

14,9

5,6

6,3

7,6

12,7

7,1

rodkowej Odry

417,5

670,9

253,3 515,9

438,6 716,3

277,7 544,9

446,3

716,1

269,8 547,5

5,0

6,8

9,6

5,6

6,9

6,7

6,5

6,1

Warty

380,1

641,8

261,7 467,9

401,7 681,0

279,2 495,6

410,1

689,7

279,6 500,7

5,7

6,1

6,7

5,9

7,9

7,5

6,9

7,0

Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego

470,6

618,8

148,2 517,1

502,7 671,6

168,9 554,0

498,3

694,6

196,3 559,1

6,8

8,5

13,9

7,1

5,9

12,2

32,4

8,1

r贸d o: Opracowanie w asne

MIN - Minimalna warto gridu w regionie wodnym (grid stanowi typ odwzorowania przestrzenni z rozdzielczo ci przestrzenn o wymiarach 25x25 km) MAX - Maksymalna warto gridu w regionie wodnym ZAKRES - Zakres warto ci w regionie wodnym R - rednia obszarowa warto w regionie wodnym

Uwzgl dnienie wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe

Analiza wp ywu zmian klimatu na sektor „zasoby wodne i gospodarka wodna” w ramach projektu KLIMADA obj a ocen oczekiwanych wp ywów zmian klimatu na sektor (dla scenariuszy zmian klimatu dla okresu 2021-2050 i 2071-2100), wykaz proponowanych dzia adaptacyjnych i obszar ich oddzia ywania oraz wska niki monitorowania dzia adaptacyjnych. W oszacowaniach zasobów wodnych oraz hydrologicznych zjawisk ekstremalnych wykorzystano skorygowan wi zk scenariuszy klimatycznych, z usuni tym b dem systematycznym, udost pnionych na stronie http://klimat.icm.edu.pl w ramach serwisu klimatycznego opracowanego przez zespó M. Liszewska i inni. W ramach projektu KLIMADA opracowany zosta dokument: „Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra liwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw do roku 2030” (SPA 2020). Przeprowadzone analizy nie wykaza y znacz cych trendów w przep ywach maksymalnych rzek, jednakich cz stotliwo wzros a dwukrotnie w latach 1981 – 2000 w porównaniu z latami 1961 – 1980. Zagro enie ró nymi formami powodzi wyst puje wi c praktycznie w ca ej Polsce i zwi zane jest nie tylko ze zmianami klimatu, ale równie z czynnikami antropogenicznymi. Niew ciwa gospodarka przestrzenna, w szczególno ci inwestowanie na terenach zagro onych, w tym w strefach zalewowych rzek oraz zbyt niska pojemno retencyjna naturalna jak i sztucznych zbiorników, nie tylko w dolinach rzek, ogranicza skuteczne dzia ania w sytuacjach nadmiaru lub deficytu wód powierzchniowych. Istnieje ryzyko, e w przysz ci zjawiska te b wyst powa ze zwi kszon cz stotliwo ci . Wyniki przeanalizowanych scenariuszy wskazuj na zwi kszone prawdopodobie stwo wyst powania powodzi b yskawicznych wywo anych silnymi opadami mog cych powodowa zalewanie obszarów, na których nieodpowiednio prowadzona jest gospodarka przestrzenna. Na kszta towanie zasobów wodnych w du ej mierze wp ywa pokrywa nie na. Prognozy przewiduj , e d ugo jej zalegania dzie si stopniowo zmniejsza i w po owie XXI wieku mo e by rednio o 28 dni krótsza ni obecnie. Zmniejszenie si maksymalnej warto ci zapasu wody w niegu, mo e mie zarówno wp yw pozytywny jak i negatywny. Pozytywnym skutkiem zmniejszenia si zawarto ci wody w pokrywie nie nej, b dzie ni sze prawdopodobie stwo wyst pienia powodzi roztopowych. Jednak e mo e si to przyczyni do pogorszenia struktury gleby oraz kondycji ekosystemów.

Na rysunku poni ej przedstawiono zagro enie powodziowe w Polsce wg ró nych typów powodzi.

163 163

Uwzgl dnienie wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe

Rysunek nr 15

Zagro enie powodziowe w Polsce

ród o: KPZK 2030 (Monitor Polski z 2012r. Nr 252)

Obserwowane i przewidywane zmiany klimatu maj wybitnie negatywny wp yw na funkcjonowanie stref brzegowych w Polsce, co zwykle powoduje tak e utrudnienie funkcjonowania gospodarki morskiej. Oprócz oczywistego wp ywu wzrostu poziomu morza, negatywne zjawiska obejmuj przede wszystkim wzrost cz stotliwo ci wyst powania i intensywno ci zjawisk ekstremalnych. W przypadku Morza Ba tyckiego odnosi si to do mo liwego wzrostu ilo ci, intensywno ci oraz czasu trwania sztormów. Do tego mo e dochodzi wzrost nieregularno ci tych zdarze , tj. po d ugich okresach wzgl dnego spokoju mog wyst pi serie szybko po sobie nast puj cych sztormów uniemo liwiaj cych regeneracj brzegu. Ponadto, wzmo one falowanie oraz niew ciwie zaplanowane i przeprowadzone (bez uwzgl dnienia procesów geodynamicznych i wspó czesnej wiedzy o nich) prace umacniania brzegu, mog spowodowa lokalny zanik pla i rozmywanie wydm nadbrze nych, które pe ni funkcje ochronne. W przypadku niedostatecznego przeciwdzia ania b dzie to prowadzi do trudno odwracalnej fragmentacji cz ci nasadowej Pó wyspu. Scenariusze zmian poziomu morza pokazuj , i w okresie 2011-2030 redni roczny poziom morza wzd ca ego wybrze a, b dzie wy szy o oko o 5 cm w stosunku do warto ci z okresu referencyjnego tj. 1971-1990. Bardzo istotnym skutkiem zmian klimatu b dzie wzrost cz stotliwo ci powodzi sztormowych i cz stsze zalewanie terenów nisko po onych oraz degradacja nadmorskich klifów i brzegu morskiego, co spowoduje siln presj na infrastruktur znajduj si na tych terenach. Dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu ma na celu usprawnienie funkcjonowania sektora w warunkach nadmiaru, jak i niedoboru wody. Zaproponowane w SPA 2020 dzia ania zapewni maj zapewni usprawnienie systemu gospodarowania wodami w Polsce, u atwi dost p do wody dobrej jako ci, ogranicz negatywne skutki susz i powodzi, pozwol na popraw i utrzymanie

164 164

Uwzgl dnienie wp ywu zmian klimatu na ryzyko powodziowe

dobrego stanu wód i ekosystemów od wód zale nych. Wskazano, e dzia ania s ce ochronie przeciwpowodziowej winny w pierwszej kolejno ci wykorzystywa najmniej inwazyjne dla rodowiska przyrodniczego rozwi zania, w szczególno ci nietechniczne metody ochrony przeciwpowodziowej. Wdra aj c dzia ania nale y zwróci szczególn uwag zarówno na tereny zagro one powodziami (doliny rzek, obszary górskie i podgórskie), obszary o wzmo onych potrzebach wodnych (wielkopolskie, opolskie, ódzkie) oraz te charakteryzuj ce si niedoborem wód (mazowieckie i wi tokrzyskie). Dzia ania podejmowane w ramach adaptacji strefy przybrze nej do zmian klimatu dotycz obszarów po onych wzd linii brzegowej Morza Ba tyckiego. Podstawowym celem b dzie dalsza rozbudowa i monitoring systemu ochrony przeciwpowodziowej i zapobieganie degradacji linii brzegowych oraz rozwój monitoringu stref przybrze nych.

165 165

Podsumowanie 15 strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko

166

Podsumowanie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko

15 Podsumowanie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko (SOO nie jest elementem planu, ale autorzy planu musz j wzi pod uwag przy formu owaniu ostatecznej propozycji programu dzia . Rozdzia powinien zawiera kr贸tkie podsumowanie SOO i informacje o ewentualnych zmianach w programie dzia wynikaj cych z tej oceny)

167 167

Podsumowanie 16 procesu konsultacji spo ecznych i informowania spo ecze stwa

168

Podsumowanie procesu konsultacji spo ecznych i informowania spo ecze stwa

16 Podsumowanie procesu konsultacji spo ecznych i informowania spo ecze stwa 16.1Konsultacje spo eczne (cele i spos贸b przeprowadzenia konsultacji spo ecznych oraz uwagi i wnioski z procesu konsultacji oraz spos贸b ich uwzgl dnienia w planie)

16.2Informowanie og贸 u spo ecze stwa (opis sposob贸w rozpowszechniania informacji w trakcie procesu planowania i propozycje dotycz ce rozpowszechnienia/upublicznienia gotowego planu)

169 169

Opis zakresu i 17 sposobu wsp贸 pracy mi dzynarodowej

170

Opis zakresu i sposobu wspó pracy mi dzynarodowej

17 Opis zakresu i sposobu wspó pracy mi dzynarodowej Zgodnie z zapisami art. 3 ust. 3 Ramowej Dyrektywy Wodnej: „Ka de Pa stwo Cz onkowskie zapewnia odpowiednie uzgodnienia administracyjne, w tym okre lenie w ciwej w adzy, w celu zastosowania zasad niniejszej dyrektywy na tej cz ci mi dzynarodowego obszaru dorzecza, która znajduje si na jego terytorium.” W zwi zku z tym zosta o wydane rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych na podstawie art. 3 ust. 3 ustawy Prawo Wodne (Dz. U. nr 126 poz. 878 ze zm.). Postanowienia RDW reguluj równie problematyk wspó pracy mi dzynarodowej, szczególnie w zakresie stosowania zapisów RDW do mi dzynarodowych obszarów dorzeczy, a przede wszystkim koordynacji dzia ukierunkowanych na osi gni cie celów rodowiskowych. Pa stwa cz onkowskie maj mo liwo wykorzystania w tym celu istniej cych ju struktur stworzonych w ramach wcze niej podpisanych umów mi dzynarodowych (art. 3 ust. 3 i 4 RDW). W przypadku gdy obszar dorzecza znajduje si cz ciowo poza terytorium UE, pa stwa cz onkowskie s zobligowane do podj cia stara w nawi zaniu wspó pracy z pa stwami trzecimi dla osi gni cia celów RDW, same natomiast s zobligowane do stosowania zasad RDW na swoim terytorium (art. 3 ust. 5 RDW). Do obowi zku pa stw cz onkowskich nale równie odpowiednie uzgodnienia administracyjne, w tym okre lenie ciwej w adzy do wdro enia celów RDW pe nionej przez organy krajowe lub mi dzynarodowe. Na obszarze dorzecza Odry tak funkcj pe ni m.in.: Mi dzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem: o

powo ana na podstawie umowy z dnia 11 kwietnia 1996r. pomi dzy rz dem Rzeczypospolitej Polskiej, rz dem Republiki Czeskiej, rz dem Republiki Federalnej Niemiec i Uni Europejsk (wesz a w ycie po ratyfikacji w dniu 26 kwietnia 1999r., natomiast uleg a zmianie po przyst pieniu Polski i Czech do UE),

do podstawowych celów Komisji nale y koordynacja wdra ania RDW, a w tym m.in.: utworzenie skoordynowanego PGW w obr bie Mi dzynarodowego Obszaru Dorzecza Odry (MODO), kontynuacja dzia w celu zwi kszenia bezpiecze stwa powodziowego oraz wspó praca w sprawach zwi zanych z zanieczyszczeniami awaryjnymi,

w PGW dla MODO z 2010r. zapisano, e uzgodnienia jednolitych charakterystyk jednolitych cz ci wód (JCW) na MODO nie mog y zosta zako czone do chwili opublikowania pierwszego PGW – powsta y one w oparciu o metodyki obowi zuj ce w poszczególnych pa stwach

w ramach Komisji grup robocz odpowiadaj za wdra anie RDW i koordynacj prac 3 podgrup („Zarz dzanie danymi”, „Monitoring”, „Planowanie gospodarowania wodami”) jest Grupa Steruj ca RDW,

w ramach prac Komisji, na podstawie analizy presji antropogenicznych, zidentyfikowano i uzgodniono istotne oddzia ywania maj ce znaczenie dla ca ego obszaru dorzecza, dotycz cych g ównie zmian hydromorfologicznych i zanieczyszcze oraz redukcji naturalnego przep ywu wskutek poboru lub przerzutu wód.

Polsko-Niemiecka Komisja do spraw Wód Granicznych: o

dzia a zgodnie z Umow o wspó pracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych podpisanej 19 maja 1992r.

171 171

Opis Podsumowanie wst pnej oceny ryzyka powodziowego

w ramach komisji pracuje 5 grup roboczych: ds. Hydrologii i Hydrogeologii Wód Granicznych; ds. Ochrony Wód Granicznych; ds. Awaryjnych Zanieczyszcze Wód Granicznych; ds. Utrzymania Wód Granicznych; ds. Planowania Wód Granicznych.

w ramach prac poszczególnych grup realizowane s zadania zwi zane z: ochron wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniem, prowadzeniem monitoringu oraz ocen wyników prowadzonych bada , planowaniem i realizacj zada oraz przedsi wzi inwestycyjnych prowadzonych na wodach granicznych.

Polsko-Niemiecka Komisja Mi dzyrz dowa do spraw Wspó pracy Regionalnej i Przygranicznej: o

powsta a na mocy „Traktatu mi dzy RP a RFN o dobrym s siedztwie i przyjaznej wspó pracy”,

w ramach Komisji pracuj 3 Komitety: ds. Wspó pracy Przygranicznej, ds. Wspó pracy Mi dzyregionalnej oraz ds. Gospodarki Przestrzennej,

zajmuje si kwestiami zwi zanymi m.in. z ratownictwem medycznym na polsko-niemieckim pograniczu, rozwojem Odry, rozwojem infrastruktury na pograniczu polsko-niemieckim.

W ramach MKOOpZ Grupa Robocza „Powód ” (G2) zatwierdzi a struktur projektu planu Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym na mi dzynarodowym obszarze dorzecza Odry (stan na 20.11.2014) opracowany przez zespó ekspertów ds. wdra ania Dyrektywy Powodziowej, dzia aj cy w ramach G2. Struktura projektu PZRP dla MODO: 1. 1.1 1.2 1.3 1.4

Wprowadzenie Cel planu zarz dzania ryzykiem powodziowym Obszarowy zakres obowi zywania planu zarz dzania ryzykiem powodziowym W ciwe w adze Proces planowania w zakresie zarz dzania ryzykiem powodziowym w dorzeczu Odry

2. Podstawy opracowania planu zarz dzania ryzykiem powodziowym 2.1 Wynik wst pnej oceny ryzyka powodziowego 2.2 Ocena map zagro enia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego 3. Cele zarz dzania ryzykiem powodziowym 3.1 G ówne cele zarz dzania ryzykiem powodziowym 3.2 rodki s ce osi gni ciu celów oraz ocena ich dotychczasowej realizacji 4. 4.1 4.2 4.3

Podsumowanie dzia w zakresie zarz dzania ryzykiem powodziowym Wybór dzia Podsumowanie proponowanych dzia Sposób monitorowania post pów realizacji planu zarz dzania ryzykiem powodziowym

Koordynacja warunków ramowych wdra ania planu zarz dzania ryzykiem powodziowym na MODO 5.1 Koordynacja na poziomie mi dzynarodowym 5.2 Skoordynowanie dzia z Dyrektyw 2000/60/WE 6. 6.1 6.2 6.3

Dzia ania s ce informowaniu spo ecze stwa Zaanga owane podmioty oraz zainteresowane strony Przeprowadzenie strategicznej oceny oddzia ywania na rodowisko Podsumowanie dzia podejmowanych w celu informowania oraz konsultacji z opini publiczn

172 172

Opis Podsumowanie wst pnej oceny ryzyka powodziowego

6.4 Ocena stanowisk zg oszonych w ramach konsultacji spo ecznych 7.

Wnioski

W dniu 17 czerwca 2014 r. zaakceptowano uzgodniony w ramach Grupy G2 tryb i harmonogram opracowania. Uzgodniono równie , e przy opracowywaniu Planów Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym istotnym jest uwzgl dnienie dzia przeciwpowodziowych w dorzeczu Odry, które zosta y uzgodnione przez wszystkie strony. Okre lono terminy opracowania poszczególnych cz

ci Projektu PZRP:

Rozdzia 3,4 i 5 – do 31.01.2015 Rozdzia 6 i 7 – do 28.02.2015

Ponadto wspó praca mi dzynarodowa zwi zana z realizacj w ramach:

postanowie

RDW jest prowadzona

Umowy mi dzy Rz dem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rz dem Republiki Czechos owackiej o gospodarce wodnej na wodach granicznych, za realizacj której odpowiadaj Pe nomocnicy obu rz dów: o

zawarta dnia 21 marca 1958r.,

prowadzi prace w grupach roboczych: ds. przygotowa koncepcji inwestycyjnych; ds. hydrologii, hydrogeologii i os ony przeciwpowodziowej; ds. regulacji przygranicznych cieków wodnych, zaopatrzenia w wod i melioracji terenów przygranicznych; ds. ochrony wód granicznych przed zanieczyszczeniem, zajmuj ca si problematyk jako ci wód granicznych oraz jej popraw ; ds. wdra ania Ramowej Dyrektywy Wodnej,

ponadto prace prowadzi grupa ekspertów w dziedzinie problematyki wód podziemnych i powierzchniowych na obszarach przygranicznych.

Konwencji o ochronie rodowiska (tzw. „Konwencja Helsi ska”):

morskiego

obszaru

Morza

Ba tyckiego

sporz dzona w Helsinkach 9 kwietnia 1992r., ratyfikowana przez rz d Polski 8 pa dziernika 1999r.,

stronami Konwencji s Europejska,

zgodnie z jej zapisami s podejmowane dzia ania dotycz ce wód morskich, wód wewn trznych poszczególnych pa stw oraz ca ego obszaru zlewiska Morza Ba tyckiego,

organem wykonawczym jest Komisja ochrony rodowiska morskiego Morza Ba tyckiego (Komisja Helsi ska, HELCOM), koordynuj ca prace sta ych grup roboczych (ds. wdra ania podej cia ekosystemowego; ds. morskich, ds. ograniczenia zanieczyszcze ; ds. reagowania; ds. ochrony rodowiska naturalnego) oraz czasowych (ds. zrównowa onego rolnictwa; ds. zrównowa onego rybo ówstwa; ds. Planowania Przestrzennego na Morzu),

wszystkie pa stwa nadba tyckie oraz Unia

173 173

Opis Podsumowanie wst pnej oceny ryzyka powodziowego

obecnie jej dzia alno skupia si na realizacji Ba tyckiego Planu Dzia (BDP), który zak ada osi gni cie dobrego stanu ekologicznego Ba tyku do 2021r. – w Polsce te cele zawarte s w Krajowym Programie Wdra ania Ba tyckiego Planu Dzia ,

mi dzynarodowa wspó praca w ramach Konwencji jest koordynowana przez Sekretariat ds. Morza Ba tyckiego w G ównym Inspektoracie Ochrony rodowiska.

Oprócz powy szych instytucji i umów, Rada Ministrów podj a równie uchwa w sprawie udzielenia zgody na podpisanie umowy mi dzy rz dem Rzeczypospolitej Polskiej a rz dem Republiki Federalnej Niemiec o wspólnej poprawie sytuacji na drogach wodnych na pograniczu polsko – niemieckim (ochrona przeciwpowodziowa, warunki przep ywu i eglugi), przed on przez ministra rodowiska. Wspó praca ta ma dotyczy przede wszystkim przeprowadzenia regulacji rzeki Odry w celu zapewnienia skutecznej pracy lodo amaczy, a tak e ponownego otwarcia szlaku transportowego cz cego Szczecin z Dolnym i Górnym skiem. Przedsi wzi cia wskazane w umowie b wykonywane w latach 2014 – 2028. W dalszym etapie tworzenia niniejszego opracowania zostanie opisana wspó praca mi dzynarodowa w ramach koordynacji dzia i ustale Planów Zarz dzania Ryzykiem Powodziowym opracowanych przez poszczególne pa stwa, na których terytorium znajduje si dorzecze Odry, zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej, które zak adaj zasad solidarno ci, w my l której PZRP ustanowione przez poszczególne pa stwa nie mog obejmowa rodków, które poprzez swój zasi g i wp yw w znacz cy sposób zwi kszaj ryzyko powodziowe w gór lub w dó biegu rzeki na terenie innych krajów w tym samym dorzeczu lub zlewni, chyba e rodki te skoordynowano i zainteresowane pa stwa cz onkowskie znalaz y wspólne rozwi zanie (art. 7 ust. 4). Za enia zasady solidarno ci rozwija art. 8 Dyrektywy Powodziowej mówi cy m.in., e: w przypadku mi dzynarodowego obszaru dorzecza po onego w ca ci na terytorium Wspólnoty, pa stwa cz onkowskie zapewniaj koordynacj maj na celu opracowanie jednego mi dzynarodowego PZRP lub zestawu PZRP skoordynowanych na poziomie mi dzynarodowego obszaru dorzecza, w przypadku mi dzynarodowego obszaru dorzecza rozci gaj cych si poza terytorium Wspólnoty, pa stwa cz onkowskie dok adaj stara zmierzaj cych do opracowania jednego mi dzynarodowego PZRP lub zestawu PZRP skoordynowanych na poziomie mi dzynarodowego obszaru dorzecza, w przypadku stwierdzenia przez pa stwo cz onkowskie problemu, który wywiera wp yw na zarz dzanie ryzykiem powodziowym jego wód i który nie mo e zosta rozwi zany przez to pa stwo cz onkowskie, mo e ono zg osi ten problem Komisji i ka demu innemu zainteresowanemu pa stwu cz onkowskiemu oraz sformu owa zalecania dla jego rozwi zania.

174 174

Spos贸b 18 monitorowania post p贸w realizacji planu zarz dzania ryzykiem powodziowym

175

Sposób monitorowania post pów realizacji planu zarz dzania ryzykiem powodziowym

18 Sposób monitorowania post pów realizacji planu zarz dzania ryzykiem powodziowym Monitoring post pów realizacji planu zarz dzania ryzykiem powodziowym prowadzony b dzie zgodnie z wytycznymi zamieszczonymi w dokumencie „Guidance for Reporting under the Floods Directive (2007/60/EC)”. Raportowanie prowadzone b dzie z wykorzystaniem przygotowanego specjalnie w tym celu systemu elektronicznego raportowania, dost pnego na stronie WWW European Topic Centre on Inland, Coastal and Marine waters (http://icm.eionet.europa.eu/schemas/dir200760ec/resources). Zgodnie z wytycznymi raport z post pów z realizacji PZRP zawiera b dzie nast puj ce elementy: informacje na temat wszelkich zmian lub uaktualnie dokonanych od czasu publikacji poprzedniej wersji PZRP, w tym podsumowanie przegl dów przeprowadzonych zgodnie z art 14 DP, ocen post pów z osi gni cia za onych celów, o których mowa w art 7.2. DP (opis i obja nienie wszelkich dzia przewidzianych we wcze niejszej wersji PZRP, które zosta y zaplanowane do realizacji a nie zosta y zrealizowane, opis wszelkich dodatkowych dzia PZRP.

podj tych od czasu wej cia w ycie ocenianego

Przewiduje si , e w raportach z wykonania PZRP pa stwa cz onkowskie ujmuj zagadnienia zawarte w pierwszych planach, jednak e tak e skupiaj si na post pach i zmianach, jak okre lono w dyrektywie. Po pierwszym okresie wdra ania planów, sprawozdawczy arkusz raportowania zostanie zmodyfikowany w oparciu o wnioski wynikaj ce z pierwszego okresu wdra ania planów. Ze wzgl du na konieczno koordynacji i synchronizacji planów z drugim cyklem planów gospodarowania wodami (PGW) oraz ze wzgl du na konieczno unikni cia podwójnej sprawozdawczo ci, arkusze sprawozdawcze zostan skoordynowane. Struktura wymaganych w raportowaniu danych jest powi zana z odpowiednim formularzem raportu PGW zawartym w dokumencie wytycznych nr 21. Dotyczy to w szczególno ci raportowania z art 5 RDW i dzia , jakie nale y uwzgl dni w programie dzia stanowi cym cz PGW 2015. Raporty z wykonana planów zarz dzania ryzykiem powodziowym pozwol Komisji Europejskiej: Sprawdzi zgodno PZRP pa stw cz onkowskich z wymogami dyrektywy, ze szczególnym naciskiem na kompletno , spójno z innymi przepisami okre lonymi w dyrektywie i skoordynowanie prac w dorzeczu/regionie maj c na uwadze nast puj ce kryteria: -

czy cele zarz dzania ryzykiem powodziowym zosta y ustalone, i jak odnosz si one do ograniczenia potencjalnych negatywnych konsekwencji powodzi dla zdrowia ludzkiego, rodowiska, dziedzictwa kulturowego oraz dzia alno ci gospodarczej oraz do dzia nietechnicznych lub do zmniejszenia prawdopodobie stwa wyst pienia powodzi (art 7.2 DP);

czy PZRP obejmuj rodki s ce osi gni ciu celów ustanowionych zgodnie z art. 7.2. i cz ci A za cznika (art 7.3 DP);

czy wszystkie istotne aspekty, o których mowa w artykule 7 DP, zosta y wzi te pod uwag ;

czy zosta a zapewniona koordynacja (o której mowa w art 7.4) – z s siednimi regionami wodnymi i pa stwami o ciennymi – czy potencjalny znacz cy wzrost zagro enia powodziowego w innych krajach zosta przejrzy cie przedstawiony i uzgodniony przez zainteresowane strony,

176 176

Sposób monitorowania post pów realizacji planu zarz dzania ryzykiem powodziowym

czy zosta a zapewniona koordynacja prac nad planami z pracami nad PGW, a mo liwe korzy ci z uwzgl dnieniem celów RDW zosta y wzi te pod uwag , czy zosta y podj te dzia ania koordynuj ce pomi dzy pa stwami cz onkowskimi w przypadku mi dzynarodowego obszaru dorzecza, czy zosta y podj te konsultacje spo eczne z zainteresowanymi stronami, zgodnie z art 14 RDW.

Porówna metody i sposób wykorzystania informacji pomi dzy pa stwami cz onkowskimi oraz organami zarz dzaj cymi gospodark wodna w dorzeczach i regionach, zw aszcza w przypadku dorzeczy mi dzynarodowych. Przeprowadzi ocen zgodno ci stosowania art 13.3 w porównaniu z wymogami art 7, 8, 9 (zgodno wykonanych PZRP przed 22.12.2010r. z wymogami DP). Przygotowa cyfrowe dane na temat celów zarz dzania ryzykiem powodziowym, o planowanych dzia aniach i innych istotnych informacjach na poziomie dorzeczy i regionów wodnych. Oceni uwzgl dnienie zmian klimatycznych, które s wymagane w analizie planów. Wytyczne do raportowania w ramach dyrektywy w sprawie powodzi (2007/60 / WE) wskazuj , jakie dane nale y wprowadzi do arkusza elektronicznego. S to: informacje geograficzne streszczenie PZRP inne informacje (odno niki do bardziej szczegó owych dokumentów, hiper cza do istotnych danych) kategorie statusu dzia

(„niewykonane”, „w realizacji”, „wykonane”).

177 177

Literatura/ r贸d a 19

178

Literatura/ ród a

19 Literatura/ ród a 1. Raport z ewentualnych zmian do „Metodyki PZRP” (WBS 1.2.5.1.) 2. Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów (WBS 1.2.5.2.) 3. Raport z zestawieniem dzia

z list uj tych w Master Planach (WBS 1.3.3.1.)

4. Raport z uzasadnieniem celów, schematem mo liwo ci ich osi gni cia, zestawieniem wszystkich wyselekcjonowanych dzia priorytetami, pierwsza selekcja dzia

oraz zestawieniem dzia

z nadanymi im

(WBS 1.3.3.2.)

5. Raport wskazuj cy instrumenty zarz dzania ryzykiem powodziowym (WBS 1.4.3.1.) 6. Raport z analizy i oceny zgodno ci przyj tych ostatecznych rozwi za

planistycznych z

wymogami prawnymi i rodowiskowymi (WBS 1.5.4.4.) 7. „Consolidation of outcomes of WG F Thematic Workshops”. 8. „Guidance on water and adaptation to climate change” - Economic Commission for Europe. 9. „Plany zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych”, Biuletyn informacyjny KZGW. 10. „Recommendation for the Establishment of Flood Risk Management Plans” – Adopted at the 139th LAWA General Meeting in Dresden on 25/26 March 2010. 11. „Scoping paper on flood related economics”. 12. „Studium potrzeb i mo liwo ci retencji wód powierzchniowych na obszarach Polski o ró nym stopniu zagro enia wyst pieniem nadmiarów i deficytów wody" – element krajowego program retencjonowania wód. 13. „Szczegó owe

wymagania,

ograniczenia

priorytety

dla

potrzeb

wdra ania

planu

gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy” 14. Aktualizacja koncepcji regulacji cieku Odry Granicznej, maj 2014, federalny Instytut Budownictwa Wodnego (BAW) 15. Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, Etap I, KZGW, Kraków 2012 16. Badania ichtiofauny w latach 2010-2012 dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód wraz z udzia em w europejskim wiczeniu interkalibracyjnym – rzeki – Etap IV, Instytut Rybactwa ródl dowego, abieniec-Olsztyn 2013. 17. BANASZAK K. i inni. Opracowanie warunków korzystania z wód zlewni Górnej Odry, Gliwice 2013 r. 18. Bednarczyk S., Jarz bi ska T., Mackiewicz S., Wo oszyn E., „Vademecum ochrony przeciwpowodziowej”, KZGW, Gda sk 2006. 19. B ACHUTA J. (red.): Wyniki pracy zrealizowanej na zlecenie KZGW pn. Ocena potrzeb i priorytetów udro nienia ci

ci morfologicznej rzek na obszarach dorzeczy w kontek cie

osi gni cia dobrego stanu i potencja u ekologicznego JCWP (Jednolitych Cz Powierzchniowych), Pozna 2010.

ci Wód

179 179

Literatura/ ród a

20. Charakterystyka wód powierzchniowych i podziemnych w regionach wodnych. Materia y KZGW, 2013. 21. Common Implementation Strategy For The Water Framework Directive(2000/60/EC) Guidance Document No. 20 22. Convention on the Protection and Use of Transboundary Watercourses and International Lakes. 23. Dokument dotycz cy koncepcji raportowania i kontroli zgodno ci z przepisami Dyrektywy Powodziowej – „Concept paper on reporting and compliance checking for the Floods Directive (2007/60/EC)”. 24. Formularz raportowy dla planów zarz dzania ryzykiem powodziowym „Reporting sheets for the Flood Risk Management Plans” oraz formaty techniczne opracowane przez Komisj Europejsk . 25. Forum Naukowo-Techniczne – Powód 2010, Praca zbiorowa, 2010 26. Hartmann T., Albrecht, J. „From Flood Protection to Flood Risk Management: ConditionBased and Performance-Based Regulations in German Water Law, Journal of Environmental Law”, vol. 26, nr 2/2014 27. HOBOT A. i inni (praca zbiorowa): Wyniki pracy realizowanej na zlecenie KZGW pn. Ustalenie celów rodowiskowych dla jednolitych cz

ci wód powierzchniowych (JCWP), podziemnych

(JCWPd) i obszarów chronionych, Gliwice 2013. 28. Lista typów dzia

do wykorzystania w procesie raportowania planów zarz dzania ryzykiem

powodziowym „List of types of measures”, Drafting group, European Commission. 29. MGGP S.A. oraz Instytut Ochrony rodowiska: Wyniki pracy zrealizowanej na zlecenie KZGW pn. Sformu owanie w warunkach korzystania z wód regionu wodnego ogranicze

korzystaniu z wód jezior lub zbiorników oraz w u ytkowaniu ich zlewni, Kraków-Warszawa 2010. 30. Monografia powodzi 2010. Dorzecze Odry, pod red. M. Maciejewskiego, M. S. Ostojskiego, T. Tokarczyk. 2011 31. Ocena stanu za lata 2010-2012 dla wszystkich kategorii jednolitych cz powierzchniowych oraz ocena stanu dla wód dla jednolitych cz na 172 JCWPd + subcz

ci wód

ci wód podziemnych (podzia

ci). Warszawa 2013 r.

32. Opracowanie warunków korzystania z wód zlewni Górnej Odry, „Pectore-Eco” Sp. z o.o. na zlecenie RZGW Gliwice, Gliwice 2013. 33. Opracowanie wykonane na zlecenie KZGW pn. „Metodyka opracowania planów zarz dzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych” na podstawie opracowania o tytule jak wy ej wykonanego przez IMGW o/Kraków 34. Plan dzia ania w zakresie planowania strategicznego w gospodarce wodnej zatwierdzony przez Rad Ministrów uchwa

z dnia 2 lipca 2013 r.

35. Prognoza oddzia ywania na rodowisko projektu dokumentu Programu dla Odry - 2006 – aktualizacja; Kraków 2011.

180 180

Literatura/ ród a

36. Prognoza oddzia ywania na rodowisko Projektu Polityki Wodnej Pa stwa do roku 2030 z uwzgl dnieniem etapu 2016. EKO-KONSULT. Gda sk 2010. 37. Prognoza oddzia ywania na rodowisko dla projektu rozporz dzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Warty (WKW Warty), Ekovert

ukasz Szkudlarek,

listopad 2013. 38. Programy wycinek zadrzewie

w mi dzywalu opracowywane na zlecenie RZGW wraz z

prognozami oddzia ywania na rodowisko. 39. Radecki E. W. (red.) „Edukacja dla bezpiecze stwa (materia y dla nauczycieli)”, Szczecin 2013. 40. Skomra W. „Edukacja jako element zarz dzania kryzysowego”. Materia y pokonferencyjne „Ubezpieczenia a zarz dzani kryzysowe ze szczególnym uwzgl dnieniem ryzyka powodzi”, Warszawa 2011, str. 13. 41. Towards Better Environmental Options for Flood risk management – Note by DG Environment DG ENV D.1 (2011) 236452, Brussels, 8.3.2011 42. WALCZYKIEWICZ T. i inni (praca zbiorowa): Wyniki pracy realizowanej na zlecenie KZGW pn.

Opracowanie

analizy

presji

wp ywów

zanieczyszcze

antropogenicznych

szczegó owym uj ciu wszystkich kategorii wód dla potrzeb opracowania aktualizacji programów dzia

i planów gospodarowania wodami, Kraków 2013.

43. WALCZYKIEWICZ T. i inni (praca zbiorowa): Wyniki pracy zrealizowanej na zlecenie KZGW pn. Ocena realizacji programów dzia

wynikaj cych z planów gospodarowania wodami oraz

Programu wodno- rodowiskowego kraju wraz z opracowaniem sprawozdania zgodnie z art. 15 ust. 3 Ramowej Dyrektywy Wodnej, Kraków 2012. 44. WG F Thematic Workshop Report: Floods and Economics: appraising, prioritizing and financing flood risk management measures and instruments. 45. WG F Thematic Workshop Report: The preparation of Flood Risk Management Plans (FRMP) 46. Wyniki przegl du dla potrzeb aktualizacji planów gospodarowania wodami w 2015r. wykazów chronionych o których mowa w art. VI Ramowej Dyrektywy Wodnej - prace wykonane przez RZGW. 47. Wyniki przegl du dla potrzeb aktualizacji planów gospodarowania wodami w 2015r. wyznaczenia silnie zmienionych i sztucznych jednolitych cz

ci wód powierzchniowych -

prace wykonane przez RZGW. 48. Wytyczne w zakresie gospodarowania wodami w dorzeczach w zmieniaj cym si klimacie. Wspólna strategia wdra ania Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE). Wytyczne nr. 24. Raport techniczny – 2009 – 040: „Common Implementation Strategy for Water Framework Directive (200/60/EC)”. Guidance Document No. 24. River Basin Management in a Changing Climate. 49. Wytyczne w zakresie wdra ania elementów Systemu Informacji Geograficznej (GIS) w polityce wodnej UE: Guidance Document No. 22 Updated Guidance on Implementing the Geographical Information System (GIS) Elements of the EU Water Policy Technical Report – 2009 – 028”.

181 181

Literatura/ ród a

50. Wytyczne,

metodyki

zalecenia

zamieszczone

miedzy

innymi

stronie:

https://circabc.europa.eu 51. ZALESKI J.: Odra w kontek cie zagro enia powodziowego i awarii budowlanych, 2011. 52. Zwi kszanie mo liwo ci retencyjnych oraz przeciwdzia anie powodzi i suszy w ekosystemach le nych na terenach nizinnych. CDM Sp. z o.o. Warszawa, Biuro Urz dzania Lasu i Geodezji Le nej, Warszawa 2009. 53. Limanówka (2010) Danuta Limanówka, Dawid Biernacik, Bartosz Czernecki, Ryszard Farat, Janusz Filipiak, Tomasz Kasprowicz, Robert Pyrc, Grzegorz Urban, Robert Wójcik (2012) „Zmiany i zmienno klimatu od po owy XX w”. 54. Szwed i in. (2010) Szwed M., Karg G., Pi skwar I., Radziejewski M., Graczyk D., K dziora A., Kundzewicz Z.W., 2010. Climate change and its effect on agriculture, water resources and human health sectors in Poland. Natur. Hazards Earth Syst. Sci.,10: 1725-1737, DOI: 10.5194/nhess-10-1725-2010 55. „Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra liwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw do roku 2030” (Ministerstwo rodowiska, Warszawa, pa dziernik 2013)

182 182