Coming Out Churches by Boekencentrum Uitgevers

COMING OUT

CHURCHES DUTCH EDITION

Gids voor kerk & homo

COMING OUT

CHURCHES

DUTCH EDITION

GIDS VOOR KERK & HOMO

colofon

DUTCH EDITION

GIDS VOOR KERK & HOMO

COMING OUT CHURCHES – DUTCH EDITION Gids voor kerk en homo Samengesteld door Wielie Elhorst & Tom Mikkers 11-09-2011 10:30:17

Uitgeverij Meinema, Zoetermeer www.uitgeverijmeinema.nl Boekverzorging: Pieter van Schouwenburg Illustratie omslag: A nastasia Taylor Lind. Uit de serie: Camilla and the Devils Horsemen – titel onbekend – rechten: Hollandse Hoogte. Foto Gaypride 2011 - Heilig bootje: LKP. ISBN 978 90 211 4311 8 NUR 700; 747 © 2011 Uitgeverij Meinema, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 2

co l o f o n

Inhoud Inleiding

Getrouwd in de kerk Mirea Raaijmakers en Corine Sloots door Wielie Elhorst

Geschiedenis Niet alleen heteroâ&#x20AC;&#x2122;s weten lief te hebben door David Bos

Baanbrekend Alje Klamer door Wielie Elhorst

Het kerkelijk huwelijk Zegening of inzegening door Tjaard Barnard

De Dominee Ruth Peetoom door Wielie Elhorst

Baanbrekend Nu Ruard Ganzevoort door Tom Mikkers

Getrouwd in de kerk Bart van Keulen en Jochem Stuiver door Wielie Elhorst

Baanbrekend Jan van Kilsdonk door Tom Mikkers

geschiedenis Vreemde ogen dwingen. Een interview met Sytze de Vries door Tom Mikkers Comin g Out Churches

Het kerkelijk huwelijk Levensverbintenissen bij de remonstranten. Een interview met Lideke in ’t Veld, Jan Willem Nieuwenhuijsen en Annekee Stokvis 64 door Tom Mikkers Baanbrekend Jos Brink door Tom Mikkers

De Dominee Abeltje Hoogenkamp door Wielie Elhorst

Baanbrekend Nu Sara Kroos door Tom Mikkers

De preses Peter Verhoeff door Wielie Elhorst

gids door Nico van de Perk en Tom Mikkers Opzet 89 Inleiding 90 Universeel huwelijk 94 In ieder geval de zegen 97 Lokale kerk kiest voor de zegen 99 Basisgemeenten 106 Nog in de kast 108 Checklist Wat neem je mee als je bij de dominee op ‘trouwgesprek’ gaat? 114

inhoud

Over Pride Photo Award De foto’s op pagina 17, 42, 62, 80 en 92 zijn ter beschikking gesteld door Pride Photo Award. Het zijn winnende foto’s van Pride Photo Award 2011. Pride Photo Award is een jaarlijkse internationale fotowedstrijd voor foto’s over seksuele en genderdiversiteit. Het is een initiatief van het COC Amsterdam, IHLIA (Internationaal Homo Lesbisch Informatiecentrum en Archief) en Stichting Homomonument. Ze werken samen met Foam Fotomuseum Amsterdam en World Press Photo. Het initiatief is voortgekomen uit een maatschappelijk doel: het bevorderen van de acceptatie van seksuele en genderdiversiteit door andere dan de stereotiepe vormen van seksualiteit en man/vrouwrollen zichtbaar en daarmee bespreekbaar te maken. Fotografie is daar bij uitstek een geschikt medium voor. Zowel in de documentaire als in de kunstfotografie zijn veel fotografen bezig om juist dat wat afwijkt van de gangbare vormen van seksualiteit en gender vast te leggen, of hun eigen definities daarvan te geven. Pride Photo Award wil een platform bieden voor professionele fotografen die uit journalistieke en/of artistieke belangstelling seksuele en genderdiversiteit in beeld brengen en een overzicht bieden van de beste foto’s die daarvan het resultaat zijn. Website: www.pridephotoaward.org

Comin g Out Churches

de afkeer van homoseksualiteit.Weigerambtenaren beroepen zich op christelijke uitgangspunten. Christelijke scholen weren homoseksuele leerkrachten. Toch zijn er ook kerken waar homo’s welkom zijn. Er zijn ook christenen die het vreselijk vinden dat kerken te boek staan als homofoob. Deze gids gaat over deze kerken en over deze mensen. Alleen kerken waar homoseksuele mannen en lesbische vrouwen kunnen trouwen zijn ‘Coming Out Churches’. Kerken waar dat niet kan worden in deze gids niet genoemd. In een Michelingids worden toch ook geen restaurants vermeld waar je niet moet komen? erken koesteren

Wielie Elhorst (1969) is seniormedewerker bij JOP, jeugd-organisatie van de Protestantse Kerk in Nederland en ook als predikant in algemene dienst aan deze organisatie verbonden. In zijn vrije tijd is Wielie sinds 2002 bestuurslid van de Stichting Landelijk KoördinatiePunt groepen kerk en homoseksualiteit (LKP). Sinds enige jaren is hij voorzitter van het LKP.

inleiding

kunnen homo’s trouwen? Lastige vraag. Een aantal kerken heeft de mogelijkheid van het zegenen van homoseksuele relaties ingesteld, maar spreekt (volgens de regels van die kerk) niet van een kerkelijk huwelijk. Dit is ondermeer het geval bij de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). De Protestantse Kerk in Nederland heeft de mogelijkheid aan plaatselijke gemeenten gegeven om homo-relaties al dan niet te zegenen. Maar een overzicht van de gemeenten waar homo’s kunnen trouwen ontbreekt. Speciaal voor deze gids is onderzoek gedaan in de Protestantse Kerk in Nederland. Er is een lijst ontstaan van meer dan honderd gemeenten, maar deze lijst is niet compleet. Sommige gemeenten trouwen wel homo’s, maar zagen een vermelding niet zitten. Daarnaast was het onmogelijk om álle gemeenten te benaderen.

in welke kerken

Inleiding Een droge opsomming van kerken is onvoldoende om recht te doen aan de mensen die zich in kerken sterk maken voor homoseksuelen. Daarom staan er interviews in deze gids. Deze geven een beeld van de thematiek kerk, homoseksualiteit en huwelijk in de afgelopen decennia. de insteek van deze g ids is positief. We willen vooral de nadruk leggen op wat wél mogelijk is. De geschiedenis leert dat de weg naar volledige gelijkwaardigheid van homo’s en hetero’s soms ook via tussenstappen verliep. Kerken die een relatie van Kerken die relaties van homo’s homo’s zegenen, stellen zegenen, stellen het ritueel het ritueel ook niet altijd gelijk aan het huwelijk niet altijd gelijk aan het van man en vrouw. Voor het gemak spreken huwelijk van man en vrouw we in deze gids in alle gevallen over ‘trouwen’. Het verschil tussen ‘zegenen’ en ‘inzegenen’ zal in deze gids duidelijk worden. De samenstellers van deze gids zijn werkzaam in de kerk.Wielie Elhorst is behalve voorzitter van het Landelijk KoördinatiePunt groepen kerk en homoseksualiteit (LKP) ook werkzaam voor de landelijke jeugdorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland (JOP). Tom Mikkers is algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap. Dit jaar is het overigens vijfentwintig jaar geleden dat de remonstranten als eersten het huwelijk openden voor paren van hetzelfde geslacht. we hopen dat duidelijk wordt dat kerken een bijdrage hebben geleverd aan

Comin g Out Churches

Tom Mikkers (1969) is algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap. Hij was initiator van verschillende kerkelijke projecten zoals de glossy Arminius, de songfestivalkerkdienst ‘Hallelujah Europe’ en de liedbundel LICHT (nieuwe teksten voor 100 oude kerkliederen door Coot van Doesburgh, met gelijknamige cd van Karin Bloemen). In 2011 was hij de drijvende kracht ach-

de emancipatie van homoseksuele mannen en lesbische vrouwen. Het is te gemakkelijk om te beweren dat in kerken alleen maar de afkeer van homoseksualiteit van argumenten wordt voorzien. Niet zelden waren het de christelijke ouders van homoseksuele kinderen, dappere pastores die zelfstandig hun weg gingen, en kleine kerkgenootschappen die een bijdrage leverden aan een gelijkwaardige benadering van homoseksuele relaties in kerken. Hulde aan hen. De gids Coming Out Churches heeft als onderschrift ‘Dutch Edition’. Daar is een reden voor. De thematiek van deze gids is niet typisch Nederlands. De kerkelijke veroordeling van homoseksualiteit is wereldwijd gezien eerder regel dan uitzondering. Het is onze wens dat de gedachte achter deze gids ook kerken in het buitenland inspireert om krachten te bundelen.Voor een volledige acceptatie van homoseksualiteit is het belangrijk dat duidelijk wordt waar de deuren openstaan. Bij deze gids verschijnen ook stickers. Zoals een restaurant via stickers op de voordeur vaak communiceert dat de gastvrijheid en het eten subliem zijn, zo hopen wij dat kerken ervoor uitkomen dat de eretitel Coming Out Church bij hen hoort. ♥

ter de Nacht van de Theologie in de Hermitage Amsterdam. In 2011 ontving hij de Spaanprijs, een tweejaarlijkse mediaprijs uitgeloofd voor christelijke communicatie in brede zin.

inleiding

Wielie Elhorst en Tom Mikkers

Getrouwd in de kerk

Mirea Raaijmakers en Corine Sloots Als Mirea (1974) en Corine (1972) elkaar in 1999 ontmoeten bij een praatgroep van het COC in Amsterdam, is het eigenlijk gelijk duidelijk: ze vinden elkaar meer dan gemiddeld interessant. Corine: ‘Het was ons allebei te doen om ons eigen acceptatieproces en niet meer.’ Maar de liefde gaat gewoon haar eigen gang. Op 24 juni 2005 trouwen Mirea Raaijmakers en Corine Sloots in Amsterdam, op het stadhuis én in de kerk. En in 2010 komt hun dochtertje Rivka hen op hun gezamenlijke weg vergezellen.

een mooi leven mirea en cor ine zijn Amsterdammers, maar niet van geboorte. Mirea komt uit een van oudsher rooms-katholiek maar niet-kerkelijk betrokken gezin in Groningen. Corine is gelovig opgevoed in een protestants huishouden in Maassluis. Inmiddels zijn beide vrouwen samen gesetteld in Buitenveldert en hebben zij allebei een goede baan: Mirea werkt als toezichthouder op het gebied van gedrag- en organisatiecultuur voor De Nederlandsche Bank en Corine is luchtmachtpredikante. Corine put zich verder uit in ‘een beetje buiten zijn’ en in sport. En Mirea is in haar vrije tijd gevallen voor de stem van operazangeres Eva Maria Westbroek. Samen voeden zij dochter Rivka op. Een mooi leven.

‘In de kerk heb je gelegenheid om je geloof en liefde intenser te delen met anderen.’

Comin g Out Churches

Voor Mirea heeft het christelijk geloof in het bijzonder betekenis gekregen toen Corine in haar leven kwam.

geloof en kerk

spelen geloof en kerk ook een rol van betekenis. Corine kan zich haar leven niet voorstellen zonder geloof. ‘Het geloof is een evident onderdeel van mijn leven. De kerk ook. Die is daar waar mensen samenkomen met God en met elkaar.’ Voor Mirea heeft het christelijk geloof in het bijzonder betekenis gekregen toen Samen voeden zij Corine in haar leven kwam.Toen ze dochter Rivka op nog in Groningen studeerde, raakte ze geïnteresseerd in verschillende vormen van zingeving. Later in haar werk als loopbaanpsychologe kon zij ook niet heen om vragen van bestaan en zingeving. Corine nodigde de praatgroep van het COC (waar zij en Mirea bij zaten) vrolijk uit om in hun leven

g e t ro u w d in d e k e r k

Getrouwd in de kerk Corine: ‘Het geloof is een evident onderdeel van mijn leven. De kerk ook. Die is daar waar mensen samenkomen met God en

foto’s: Annewieke Vroom

met elkaar.’

een keer mee te gaan naar de maandelijkse Evangelische Roze Vieringen in de Keizersgrachtkerk in Amsterdam. Dat was Mirea’s eerste echte kennismaking met het christelijk geloof. Mirea: ‘Toen ik later meer betrokken raakte, merkte ik dat ik vaak over deze dingen had nagedacht. Gevoelens en overtuigingen vielen op hun plaats.’ we hebben dit nooit niet gewild

om in de kerk ook een zegen te vragen over hun weg samen? Corine en Mirea kijken alsof ze deze vraag voor het eerst moeten beantwoorden. Voor beide vrouwen was dit de weg die ze wilden gaan. Het was niet in hen opgekomen dit niet te doen. ‘We hebben dit nooit niet gewild.

waarom zij ervoor kozen

Comin g Out Churches

Dominee Julia van Rijn zegende het huwelijk van Corine en Mirea.

Voor ons was de viering in de kerk ook het allerbelangrijkste. Het moest ook vooral een gewone viering zijn in onze eigen wijkgemeente, voor iedereen: voor onze vrienden, familie en collega’s én voor de mensen die gewoon op zondag in de kerk komen.’ Die kerk was de Muiderkerk in Amsterdam en dominee Julia van Rijn zegende het huwelijk van Corine en Mirea. De kerk zat vol en de gemeente was inderdaad aanwezig. Alles verliep zoals normaal, hoewel... met Tom Löwenthal – componist van tal van liederen van Huub Oosterhuis – achter de piano kun je dat natuurlijk eigenlijk niet zeggen. Corine en Mirea waren in het bijzonder blij met de grote betrokkenheid van de gemeente bij de dienst. Veel mensen deden mee en hadden een aandeel in de dienst. De reacties na afloop waren positief. De gemeente was blij er gewoon bij te zijn geweest, maar ook veel minder kerkelijke vrienden en bekenden hadden het gevoel er in de dienst helemaal bij te horen. En na de dienst ging het feest gewoon door, ook in de kerk. kijk naar het gewone leven cor ine en mirea hebben het idee dat de kerken in Amsterdam al lang klaar waren

g e t ro u w d in d e k e r k