Bijbelse Dagkalender 2014
68e jaargang
Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 1
13-08-13 15:35
Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk Forest Stewardship Council (FSC) draagt. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet tot bosvernietiging heeft geleid. Ook is het papier 100% chloor- en zwavelvrij gebleekt.
Ontwerp omslag: Studio Vrolijk, Margreet Kattouw Het rooster ‘Vandaag lezen wij…’, dat in deze Bijbelse Dagkalender wordt gevolgd, ligt ook ten grondslag aan het Groot Nieuws Dagboek van het Nederlands Bijbelgenootschap, dat voor elke dag een te lezen bijbelgedeelte bevat. ISBN 978 90 239 2685 6 NUR 707 © 2013 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 2
13-08-13 15:35
Woord vooraf Sinds 2004 wordt jaarlijks de Nationale Bijbeltest uitgezonden op de televisie. Het is een aantrekkelijke en leerzame manier om een breed publiek iets over de Bijbel te vertellen. De deelnemers in de studio en de kijkers thuis kunnen hun bijbelkennis toetsen. Het is leuk om je eigen score te vergelijken met die van anderen en je te laten verrassen door de ‘instinkers’ die er ieder jaar wel in zitten. Sommige deelnemers hebben een indrukwekkende hoeveelheid kennis paraat. Zonder enige moeite diepen ze uit hun geheugen de namen op van aartsvaders, richters, koningen, profeten, discipelen en andere bijbelse figuren. Ze kennen de plaatsnamen en allerlei feiten en details van bijbelse verhalen. Maar de Bijbel is zoveel meer dan een boek dat je met je hoofd kunt kennen. De Bijbel is een boek om mee te leven, erdoor geraakt te worden in je hart en ertoe aangezet te worden om het Woord handen en voeten te geven. Deze Bijbelse Dagkalender is bedoeld om u als lezer te helpen bij dat samenspel tussen hoofd, hart en handen. Op het moment dat de bijdragen voor deze Bijbelse Dagkalender werden geschreven was het nieuwe Liedboek nog niet gepresenteerd. Daarom treft u bij iedere dagtekst een voorstel aan voor een passend lied uit het Liedboek der Kerken dat sinds 1973 in gebruik is. Vanaf 2015 zullen de liederen uit het nieuwe Liedboek worden gekozen. De ondertitel van dat Liedboek is – zingen en bidden in huis en kerk. Dat past bij wat we beogen met deze dagkalender. Lezen uit de Bijbel, zingen en bidden horen niet alleen bij de zondag in de kerk, maar bij het leven van alledag. Achterin vindt u gebeden voor persoonlijk gebruik. Ds. Annemieke Parmentier-Blankert
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 3
13-08-13 15:35
Redactie: Mw. ds. A.M. Parmentier-Blankert, Hilversum Ds. E. Westrik, Boskoop Auteurs: vanaf: Mw. drs. H. van Dorssen 01-01 communicatieadviseur Protestantse Kerk Amsterdam, theologe
Ds. P.J. van Midden 18-01 protestants predikant te Bergambacht en docent Hebreeuws aan de Universiteit van Tilburg Ds. R. van Essen 12-02 protestants emeritus predikant te Delft
Mw. ds. M.C. Kapteyn protestants predikant te Zoetermeer
06-03
Ds. S. Janse 27-03 protestants emeritus predikant te Ameide
Mw. ds. M.C. Molenaar-Dekker protestants predikant te Heukelum
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 4
20-04
13-08-13 15:35
Ds. G.W. Marchal protestants emeritus predikant te Apeldoorn
10-05
Ds. S. Ypma protestants predikant te Scharnegoutum – Loenga
30-05
Ds. C.H. Wesdorp protestants predikant te Zoetermeer
21-06
Ds. J.J.F. van Melle protestants emeritus gemeente- en justitiepredikant te Oudorp (NH)
12-07
Ds. M.J. Ouwerkerk-Louter 03-08 protestants predikant te Rijnsaterwoude
Ds. W.L. van der Geer protestants emeritus predikant te Alphen aan den Rijn
22-08
Ds. G. van Meijeren protestants predikant te Utrecht
13-09
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 5
13-08-13 15:35
euwe o]
Mw. ds. B.H. van de Weg protestants predikant te ’t Woudt – Den Hoorn
04-10
Ds. A. Wijting protestants predikant te Gorinchem
24-10
Ds. D.J. Versloot protestants predikant te Waarder en Nieuwerbrug aan den Rijn
15-11
Ds. N. van Voornveld protestants predikant te Capelle aan den IJssel
08-12
Ds. E. Baljet protestants predikant te Monnickendam
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 6
gebeden
13-08-13 15:35
Feest- en gedenkdagen 2014 1 januari
Nieuwjaar
12 maart
Biddag voor gewas en arbeid
13 april
Palmzondag
17 april
Witte Donderdag
18 april
Goede Vrijdag
20-21 april
Pasen
26 april
Koningsdag
27 april
Verjaardag Z.M. koning Willem-Alexander
4 mei
Dodenherdenking
5 mei
Bevrijdingsdag
17 mei
Verjaardag H.M. koningin Mรกxima
29 mei
Hemelvaart
8-9 juni
Pinksteren
31 oktober 5 november 30 november 7 december
Hervormingsdag Dankdag voor gewas en arbeid eerste zondag van de Advent tweede zondag van de Advent
14 december
derde zondag van de Advent
21 december
vierde zondag van de Advent
25-26 december 31 december
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 7
Kerst Oudjaar
13-08-13 15:35
Joodse feestdagen 2014 4-5 juni
Sjawoeot (Wekenfeest)
25-26 september
Rosh Hasjana (Joods Nieuwjaar)
4 oktober
Jom Kipoer (Grote Verzoendag)
9-14 oktober 17 oktober 17-28 december
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 8
Soekot (Loofhuttenfeest) Simchat Thora (Vreugde der wet) Chanoeka (Inwijdingsfeest)
13-08-13 15:35
1 januari – woensdag
Nieuwjaar
Profeet van de hoop Jeremia 31:35-40 Jeremia is een profeet van de hoop. Niet dat hij zijn ogen sluit voor de hopeloosheid om hem heen. Zowel zijn eigen leven als de toekomst van zijn land en volk zien er bepaald niet rooskleurig uit. Toch blijft hij Gods toekomst verkondigen. Een tijd waarin Jeruzalem zijn naam opnieuw eer aan zal doen: stad van de vrede. Een veilige plek, waar verleden, heden en toekomst geborgen zullen zijn in Gods hand. Niets is gemakkelijker dan in minder goede tijden te blijven steken in gejeremieer. ‘Het zijn slechte tijden. Dat zeggen de mensen tenminste’, schrijft kerkvader Augustinus. Jeremia doet hier niet aan mee. Hij blijft zeggen dat het goede wat God met mensen voorheeft niet voorbij is. Niet voor niks vervolgt Augustinus: ‘Maar de tijden, dat zijn wij. Zoals wij zijn de tijden.’ Mensen kunnen zelf het verschil maken door in moeilijke tijden profeten van de hoop te zijn. Lied: Gezang 490 2 januari – donderdag Teken van geloof en hoop Jeremia 32:1-15 Jeremia zit in de gevangenis. Hij is opgepakt en beschuldigd van landverraad omdat hij de capitulatie predikt. ‘Kies het leven’ is zijn motto. Als je ziet dat je de strijd niet kunt winnen, geef dan op. Blijf je ertegen ingaan, dan kost je dat de kop. In de gevangenis gebeurt iets merkwaardigs. Jeremia krijgt een neef op bezoek, die op de vlucht voor de oprukkende vijand huis en haard heeft moeten verlaten. Hij biedt zijn land te koop aan. Een stukje grond in bezet gebied. Wat moet Jeremia daarmee? Toch koopt hij het en loopt zo vooruit op Gods toekomst. De koopakte is een bewijs van andere tijden, waarin mensen weer in vrede zullen leven, ieder op zijn eigen akker. ‘Hoop is een bewustzijn en staat of valt niet met wat er in de wereld gebeurt’, zegt Vaclav Havel. Jeremia legt zich niet bij de feiten neer, maar blijft getuigen van de hoop. Lied: Gezang 302:1,3,5
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 9
13-08-13 15:35
3 januari – vrijdag Wonderlijk Jeremia 32:16-25 ‘Ach Heer, voor U is niets onmogelijk’, zegt Jeremia. En hij somt de wonderen op die de Eeuwige heeft gedaan: de schepping van hemel en aarde, de uittocht uit de slavernij van Egypte, het geschenk van een land dat overvloeit van melk en honing. Ook koning Sedekia heeft het over wonderen. In zijn radeloosheid stuurt hij mannen naar Jeremia met de boodschap: ‘Nu koning Nebukadnessar van Babylonië ons aanvalt, willen wij u vragen de heer voor ons te raadplegen. Misschien zal hij opnieuw wonderdaden verrichten en zal de vijand het beleg opbreken’ (Jer. 21:2). Voor God is niets onmogelijk, zal Sedekia gedacht hebben. Laat Hij gauw met een paar wonderen voor de dag komen. Maar Gods wonderen gaan niet op recept. Hij is geen almachtige bestuurder die op afroep iets doet. God wil door mensen gehoord worden en antwoord van hen krijgen. Alleen Jeremia, met de koopakte van het land in zijn hand, maakt het wonder van Gods toekomst zichtbaar. Lied: Gezang 431:1,2,3 4 januari – zaterdag Trouw Jeremia 32:26-44 God belooft trouw te zijn aan zijn volk. Hij kan niet voorkomen dat ze in ballingschap gaan, maar door deze ellende heen zal Hij trouw blijven aan wat zijn hand met hen begonnen is. Bij trouw gaat het in de Bijbel om twee partijen die met elkaar in relatie staan en elkaar goeddoen. Als dit niet gebeurt en het volk niet langer trouw is aan de Eeuwige, is het land geen beloofd land meer, geen plek waar je samen in vrede kunt wonen. Toch blijft ondanks alles God trouw aan zijn volk. Zij mogen de relatie hebben verbroken, God niet. Hij sluit zelfs een eeuwig verbond met hen. Dat betekent dat de woestenij weer tot bloei zal komen. In de steden van Juda, maar ook in het bergland en het heuvelland: ‘als wij hem ontrouw zijn, blijft hij ons trouw, want zichzelf verloochenen kan hij niet’ (2 Tim. 2:13). Lied: Gezang 375:1,2,3,4
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 10
13-08-13 15:35
Zij die op de sterren reizen, op hun innerlijk kompas, zijn de zieners en de wijzen, zoekers in de grote nacht. Zij die op de sterren reizen, varend op de hemelkaart, zoeken tekens in de ruimte naar het hart van het bestaan. Zij die op de sterren reizen, op gedachten snel als licht, zien de grootheid van het kleine in een pasgeboren kind. Zij die op de sterren reizen vinden sterren in hun hart, worden nieuwe zieners, wijzen van een stralend gouden dag. Zij die op de sterren reizen brengen daarvandaan iets mee, want de afglans van de sterren geurt als wierook om ons heen. Marijke de Bruijne Uit: Als appelbloesem in de winter, kerstoratorium (Narratio)
5 januari – zondag Zij die op de sterren reizen Matteüs 2:1-12 Op Driekoningen – 6 januari – krijgen de wijzen uit het oosten een plek in de kerststal. Ze zijn altijd met z’n drieën, maar de Bijbel noemt geen getal. Ze brengen wel drie betekenisvolle geschenken mee. Goud staat voor een rijkgevuld leven, voor bloei en groei; dat wenst de eerste wijze voor het kind in de stal. Wierook staat voor een leven vol overgave en gebed; dat wenst de tweede. Mirre is geurende olie waarmee pijn kan worden verzacht. De derde wijze wenst het kind toe dat hij het lijden van mensen mag verlichten. De wijzen werden al snel gezien als vertegenwoordigers van de toen bekende continenten: Afrika, Azië en Europa. Ze kregen op afbeeldingen alle drie een andere huidskleur. Ze gingen ook symbool staan voor drie generaties: een jonge man, nog zonder baard, een man met een korte baard, in de kracht van zijn leven, en een oude grijsaard. Hun aanwezigheid in de stal laat zien dat de geboorte van het kind niet alleen bedoeld is voor de mensen om hem heen, maar wereldwijd van betekenis is. Lied: Gezang 376
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 11
13-08-13 15:35
6 januari – maandag Licht en donker Matteüs 2:13-23 Het kerstverhaal bij Matteüs is opgebouwd als een drieluik. Het eerste deel is licht van kleur met de geboorte van het kind, de stralende ster en het bezoek van de wijzen. Het middenpaneel is donker en duister. Zo veel kinderen in één klap weggevaagd. Kan God daar geen einde aan maken? Nee. Maar God heeft wel een begin gemaakt. Hij schiep licht in het donker, stond op tegen de chaos en de dood, blies levensadem in de mens en schiep ons naar zijn beeld en gelijkenis. Wat dat betekent, heeft het kind wiens geboorte we met Kerst vieren laten zien. Het verhaal besluit met opnieuw een teken van licht. Een engel vertelt Jozef dat het verhaal van de tiran uit is. Hij kan samen met Maria en het kind terugkeren. Gods verhaal van vrede en recht gaat verder en kleurt het donker licht. Lied: Gezang 423 7 januari – dinsdag De kracht van de herhaling Psalm 136 Soms blijft een lied of een flard van een lied rondzingen in je hoofd. Je kunt er maar niet van afkomen. Dat zou bij Psalm 136 ook kunnen gebeuren. Het refrein klinkt zesentwintig keer: ‘eeuwig duurt zijn trouw’. Dat is de getalswaarde van de Godsnaam. De dichter van de psalm heeft blijkbaar niet alleen met woorden, maar ook op deze manier duidelijk willen maken wie God is. Niet een van de vele goden, door mensenhanden gemaakt, maar de God die een verbond sluit met mensen. Die hen bevrijdt uit de slavernij en een eigen veilige plek op aarde geeft. Zijn Naam betekent niet voor niks: ‘Ik zal er zijn’. Deze Mensengod laat jou niet alleen, maar is erbij. Dat kan niet vaak genoeg herhaald worden, zal de dichter gedacht hebben en daarom koos hij voor de kracht van de herhaling. Lied: Gezang 301
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 12
13-08-13 15:35
8 januari – woensdag Zingen tegen de klippen op Jeremia 33:1-11 Het is een puinhoop in het land. De steden van Juda en de straten van Jeruzalem zijn verwoest, mens noch dier kan er leven. Eén grote klaagzang. Maar daar komt verandering in. Psalmen zullen weer aangeheven worden, vreugdezangen zullen klinken. De lofzang om het leven keert terug. De kracht van muziek is dat het je op sleeptouw neemt, weg van de woelige baren. Muziek tilt je boven jezelf en boven de ellende om je heen uit. Zelfs het diepste donker kan oplichten door een lied. Zoals de dichter Sytze de Vries dicht in zijn lied ‘Zolang wij ademhalen’: ‘Het donker kan verbleken door psalmen in de nacht. De muren kunnen vallen: zing dan uit alle macht! God, laat het nooit ontbreken aan hemelhoog gezang, waarvan de wijs ons tekent dit lieve leven lang.’ Lied: Gezang 424
9 januari – donderdag Ontferming Jeremia 33:12-26 ‘Ik zal hun lot ten goede keren en mij over hen ontfermen’, zegt de Eeuwige tegen Jeremia. In de Bijbel zijn ‘ontferming’ en de plek waar de mens groeit, de baarmoeder, afgeleid van hetzelfde woord. Zo essentieel is ontferming, zo veel heeft het met de oorsprong en het doel van het leven te maken. De Eeuwige wordt door de ellende die zijn volk overkomt, geroerd tot diep in zijn binnenste. Hij wordt door ontferming bewogen. Want de God van de Bijbel is geen god die zich afzijdig houdt. Het verbond dat Hij met mensen sloot, mag eenzijdig zijn opgezegd, God trekt zich daar niets van aan. Hij blijft trouw aan wat Hij begonnen is. De woorden ‘met ontferming bewogen’, Kyrie eleison, horen in de Bijbel dan ook altijd bij God. De Eeuwige sluit zich niet af voor mensen, maar laat zich juist door hen beroeren. Lied: Gezang 184:2,3,4
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 13
13-08-13 15:35
10 januari – vrijdag Doodzonde Jeremia 34:1-7 Een goede koning in de Bijbel is iemand die niet zichzelf, maar anderen op de voorgrond stelt. Zo’n koning komt op voor hen die in het nauw zitten, in bijbels taalgebruik de weduwe en de wees. Koning Sedekia heeft zijn naam mee. Die is afgeleid van het Hebreeuwse woord voor gerechtigheid. Maar hij maakt zijn naam niet waar. Terwijl de koning nou juist de rechtvaardige bij uitstek zou moeten zijn. Als hij het niet is, heeft dat een verwoestende invloed op het land. Sedekia is onbetrouwbaar en maakt daarmee niet alleen zijn eigen leven, maar ook het leven van zijn volk onmogelijk. Doodzonde. Lied: Gezang 349:1
11 januari – zaterdag Van God los Jeremia 34:8-22 Koning Sedekia krijgt het benauwd. De vijandelijke troepen staan voor de deur. Wat moet hij doen? Laten zien dat hij zijn klassieken kent. Hij verordonneert dat zijn onderdanen hun slaven en slavinnen als vrije mensen laten gaan. Zo staat het immers in de Bijbel: ‘na verloop van zeven jaren zul je je broeder die zich aan je heeft verkocht heenzenden; dienen mag hij je een zestal jaren, dan zul je hem als vrij man heenzenden’. Nu Sedekia zelf in het nauw zit, laat hij hen die al hun leven lang in het nauw zitten vrij. In de hoop dat de Eeuwige hem hiervoor zal belonen door ook hem te redden. Even lijkt Sedekia een koning zoals het hoort. Maar hij blijkt toch geen rechtvaardige, iemand waar je van op aankunt. Zodra het gevaar geweken is, laat hij alle mensen die zijn vrijgelaten terugkeren en maakt van hen opnieuw slaven en slavinnen. Als je dat durft, ben je van God los. Lied: Gezang 305
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 14
13-08-13 15:35
De wijze woorden en het groot vertoon de goede sier van goede werken de ijdelheden op hun pauwentroon de luchtkastelen van de sterken al wat hoog staat aangeschreven zal Gods woord niet overleven hij wiens kracht in onze zwakheid woont beschaamt de ogen van de sterken. Zijn woord wil deze wereld omgekeerd: dat lachen zullen zij die wenen dat wonen zal wie hier geen woonplaats heeft dat dorst en honger zijn verdwenen – die onvruchtbare zal vruchtbaar zijn die geen vader was zal vader zijn mensen zullen and’re mensen zijn de bierkaai wordt een stad van vrede. Huub Oosterhuis Uit: Tussentijds, lied 207
12 januari – zondag Ademhalen Matteüs 3:1-17 Johannes doopt mensen als teken van ommekeer. Als Jezus bij hem komt, schrikt hij. Hij wil de rollen omdraaien. Jezus zou hem moeten dopen in plaats van hij Jezus. Maar Jezus spreekt dit tegen. Daarbij heeft Hij het in de eerste zin die Hij zelf uitspreekt over ‘gerechtigheid’: ‘Het is goed dat wij op deze manier Gods gerechtigheid vervullen.’ Jezus zal in zijn leven naast de arme en ellendige staan en het voor hen opnemen. Hij zal er zijn voor hen die het benauwd hebben, die angstig zijn, zorg en aandacht nodig hebben, die vermalen dreigen te worden door de raderen van de macht. Voor hen maakt Hij ruimte. En meer nog, Hij zal die benauwdheid met hen delen. Hij zal samen met hen kopje-onder gaan en opgelucht ademhalen als het leven het wint van de dood. In die geest zal Hij zijn weg vervolgen, dwars door de woestijn naar het beloofde land, waar recht en gerechtigheid het voor het zeggen hebben. Lied: Gezang 337:1,2,3,4
BW_Bijbelse Dagkalender_2014-3eprf.indd 15
13-08-13 15:35