Zin in kleur

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:01 Pagina 1

Zin In Kleur

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:01 Pagina 2

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:01 Pagina 3

Anne-Marie van der Wilt

Zin in Kleur Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 01-03-13 10:53 Pagina 4

Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk Forest Stewardship Council (FSC) draagt. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet tot bosvernietiging heeft geleid. Ook is het papier 100% chloor- en zwavelvrij gebleekt.

Uitgeverij Boekencentrum: www.boekencentrum.nl Anne-Marie van der Wilt: www.zin-in-kleur.com

Ontwerp omslag en binnenwerk: Studio Anton Sinke Fotografie: Marijn Gilhuis Voor omslagillustratie zie p. 18.

ISBN 978 90 239 2718 1 NUR 646 Š 2013 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieÍn, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:01 Pagina 5

Inhoud

6

Uit en voor het Licht geschapen

8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28

De boom en de bron (Psalm 1) De boom (Psalm 1) Door God gekend (Psalm 139) Eva Ode aan de schepping Zonnelied Gedragen last Twee gezichten van het leven Gethsemane Oneindig verlangen (Psalm 23) Engel

30 32 34 36 38 40 42

Licht achter de lichten Mensen onderweg, zoekend naar Licht Vlinders dansen in kleur Bruiloft te Kana Even word je getroost Boom in de herfst Reiken naar licht

44 45 48 50 53 54 56

Liturgische kleuren Serie Oudelandse Hof: Bomen verbeeld Serie St Jansdal: Ruimte om te bewegen Serie Capelle-Schenkel Serie Andijk Serie Twello Serie Antonius Binnenweg

58

‘Een stukje van mijn ziel’

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:01 Pagina 6

Uit en voor het Licht geschapen

6

Dit boek Zin in kleur van Anne-Marie van der Wilt is een lees- en kijkboek. Woord en beeld ontmoeten elkaar. Een mens kan niet van brood of woord alleen leven. Water uit de bron en beelden die zin en kleur geven aan het leven, zijn levensnoodzakelijk.

Anne-Marie is theologe. Ze heeft de woorden uit de Psalmen door zich heen laten gaan. Woorden die direct beelden oproepen. De mens als een boom geplant aan stromend water. De mens voor en uit het Licht geschapen. En als het donker is? Hoe breekt het licht door in de donkerste uithoeken van de mensheid, van een mens? Anne-Marie gaat in haar werk – net als de schrijvers van de Psalmen – die vragen niet uit de weg. Ze kent die vragen van binnen uit. Dat zie je in haar werk en dat voel je in haar teksten.

Ze schildert, beeldhouwt en mediteert vanuit het Licht dat haar inspireert en invalt naar het licht van de Lichtende toe. Ik beleef haar werk als een lofzegging én een gebed, als een geloofsbelijdenis én een verlangen naar geloof. Die beweging zit er in. Het is nergens vanzelfsprekend. Het is nergens goedkoop. Daar zit ook de pastorale kracht van haar werk.

Ik kijk naar haar verbeelding van ‘Gedragen last’. Ze werkt met sloophout, knoestig, vol spijkergaten, splinters en beschadigde plekken. Een metafoor voor een mensenleven. Verbeelding van het kruis. Daar doorheen een kleurrijke weg van veelkleurige mensen.

Eén stuk glas valt uit de toon, spiegelt en nodigt uit er naar te kijken. Kijk je in de spiegel of in de vragende blik van de ander? Ik kijk en een lied van Huub Oosterhuis zingt in me rond:

Stem als een zee van mensen om mij door mij heen.

Stem van die drenkeling, van dat stuk wrakhout, dat een mens blijkt als hij mij aankijkt. 1 Niet toevallig. Die liederen zingen ook in Anne-Marie rond. Ik leerde haar kennen toen ik predikant in de Keizersgrachtkerk was. In die kerk zongen we over God als ‘schoot van ontferming’ en over ‘Licht dat ons aanstoot in de morgen’. Dat kom ik tegen in de cirkel van ontferming, die zo fundamenteel is in het werk van Anne-Marie. Zo verbeeldt zij de onuitsprekelijke naam van God – JHWH – ‘Ik zal er zijn’. De cirkel als een zegenende en liefdevolle omarming. Anne-Marie speelt in haar werk met die cirkel. De cirkel is niet gesloten in de zin van uít-sluitend. Mensen bevinden zich in de ruimte van die cirkel van ontferming. Zie je het? Wil je, kun je het zien?

Zo helpt Anne-Marie in haar werk mensen om in kleur zin te geven aan het leven. Om kleur te geven aan het verlangen, zonder het donker en de wanhoop te verbloemen. Breuken en gebrokenheid poetst ze niet weg. Dat maakt haar werk zo diep menselijk en geaard.

Spiritualiteit kan zo zweverig worden, zo los komen te staan van de harde werkelijkheid. Het werk van AnneMarie getuigt van een geaarde spiritualiteit. Fraai vind ik dat verbeeld en verwoord in ‘Bruiloft te Kana’. Hier is Anne-Marie de exegete, de uitlegster van het bijbelverhaal. Ze gaat ons voor in het luisteren naar de tekst, ze geeft ons haar interpretatie in woord en

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:01 Pagina 7

beeld en nodigt ons uit om eigen stappen te zetten in het bijbelverhaal.

Ze is in haar verbeelding een ‘verbi divini minister’, een dienares van het woord van God. Woorden gaan leven in kleur. Kleuren nodigen uit tot nieuwe verwoording en verbeelding. Zo krijgen we als lezers en kijkers heilzaam het heen-en-weer.

Tien jaar geleden kwam ik Anne-Marie tegen op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ze gaf me een kaartje van haar atelier Zin-in-Kleur. Uitgerekend op dat moment dacht ik na over een vraag uit mijn nieuwe gemeente. De gemeente wilde mij bij mijn bevestiging als predikant een gebedsmantel omhangen met stola’s. Ik had uit principe nooit een toga gedragen.

‘Maar als wij als gemeente je hem omhangen?’ Met die vraag in mijn hoofd keek ik naar het kaartje van Anne-Marie. Zin-in-Kleur. Dat kwam als geroepen.

Samen met Anne-Marie heb ik gezocht naar kleuren, beelden en symbolen die belangrijk zijn voor mij als pastor. Zo zijn daar de groene olijvenbladen, de rode tongen van vuur, het paarse tau-kruis, de witte en gouden glans van de Opstanding. In dit heilzaam heen-en-weerproces kwamen de stola’s tot stand.

Als ik deze beelden draag, voel ik me gedragen door wat ze verbeelden. Het is ook zoiets als pastoraat aan de pastor. De mantel om mij heen geslagen getuigt van de kleurrijke werkelijkheid van het Koninkrijk Gods. Zo concreet als een olijf, zo vurig als een tong van vuur. Ik hoor Anne-Marie denken en zeggen dat het nog abstracter kan. Dat dat nog meer ruimte geeft voor eigen verbeelding van de mensen die ernaar kijken. Maar zoveel mensen zijn die concrete tastbare

beelden van het Koninkrijk Gods kwijt. We kunnen die beelden van brood en wijn, boom aan de bron, schoot van ontferming, niet missen. Je komt er niet zomaar op. Ze moeten je geopenbaard worden. Dat gebeurt in dit mooie boek Zin in kleur.

Is het alleen een boek voor gelovigen? Nee, het is een boek open voor zinzoekers, voor al die kleurrijke of kleurloze mensen die op zoek zijn naar zin en kleur, naar zin in kleur. Mensen zoals de dichter Hans Andreus. Hij zegt in zijn gedicht ‘Of hoe dat heet’: Gelukkig dat het licht bestaat en dat het met me doet en praat en dat ik weet dat ik er vandaan kom, van het licht of hoe dat heet.2 Voor dat ‘of hoe dat heet’ zoekt Anne-Marie naar beelden. Ze nodigt u en mij uit om mee op zoektocht te gaan. Ze gaat ons voor als een kleurrijk reisleidster.

Bram Grandia, IKON pastor

Stem als een zee van mensen, lied 101, Aanvullende liedbundel Tussentijds. Uitgeverij Boekencentrum, Uitgeverij Kok, 2005 2 Hans Andreus, Verzamelde Gedichten, Amsterdam 1995, p.918

1

7

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:01 Pagina 8

De boom en de bron Psalm 1 8

De boom is het aansprekend symbool voor het leven, nog preciezer: voor de mens zelf. Een boom heeft wortels, takken, een stam en een kern. Een boom verandert met de jaargetijden mee. Voor de boom is het belangrijk aangesloten te zijn op de goede bron om te kunnen leven.

De leefregels van God zijn in Psalm 1 als de goede bron voor de boom. Dit beeld van de boom in deze psalm wil uitdrukken dat Gods leefregels de mens gelukkiger kunnen maken. De leefregels, Gods Thora, zijn geen juk maar woorden van bevrijding, woorden als voeding die de boom doen groeien.

Gelukkig is de mens, die op zoek gaat naar de manier waarop Gods leefregels gestalte kunnen krijgen in het leven hier en nu. Gelukkig is de mens, die zich door Gods Woord wil laten inspireren.

Gods eeuwenoude leefregels geven de mens nog steeds houvast en steun, ze kunnen fungeren als ijkpunt. De mens die op zoek is naar deze basis, deze bron, zal zijn als een boom geplant aan stromend water, zo zegt de eerste psalm. Deze mens is aangesloten op de bron van het leven, die de boom van voeding zal voorzien. Een bron die in alle jaargetijden van het leven de boom zal ondersteunen. De bron, die zal troosten en bemoedigen als het leven meedogenloos, hard en moeilijk is. De bron, die houvast en vertrou-

Eerder gepubliceerd in Herademing, tijdschrift voor spiritualiteit en mystiek 76, 20e jaargang, juni 2012. Uitgeverij Kok.

wen zal geven, dat de boom niet zal verdorren. De boom zal op tijd vrucht dragen. Zo zal zichtbaar worden waaruit deze boom leeft, zijn bladeren verdorren niet.

De boom op het tweeluik is uitgevoerd in wit glas. De takken groeien uit naar het Licht, naar de hemel. Tussen twee takken in zijn oranjerode stukjes glas te zien, die tot diep in de kern van de boom doordringen. Deze oranjerode kleur staat voor Gods Geest, die de mens tot in de kern raakt. De Geest maakt het mogelijk dat de mens in beweging komt en keuzes maakt. Om uiteindelijk de keuze te kunnen maken voor een leven met daarin plaats voor God.

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:02 Pagina 9

9

Glasmoza誰ek op hout, tweeluik 1.10x0.80m, 2011

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:02 Pagina 10

10

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:02 Pagina 11

De boom Psalm 1 Gelukkig de mens

11

die niet meegaat met wie kwaad doen, die de weg van zondaars niet betreedt, bij spotters niet aan tafel zit, maar vreugde vindt in de wet van de HEER en zich verdiept in zijn wet, dag en nacht.

Hij zal zijn als een boom, geplant aan stromend water.

Op tijd draagt hij vrucht, zijn bladeren verdorren niet.

Alles wat hij doet komt tot bloei.

Psalm 1:1-3

Uit: De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV), Nederlands Bijbelgenootschap, 2004/2007

GlasappliquĂŠ, 1.70-1.00m / 2.40-1.00m, 2012 Dorpskerk, Protestantse Gemeente Leimuiden

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:02 Pagina 12

Door God gekend Psalm 139 12

Psalm 139 bezingt Gods grootheid op een wel heel bijzondere manier. Het is geen theologische verhandeling, maar een gebed tot God met de vraag om geheel en al gekend te worden. Het Hebreeuwse woord voor kennen is jada. Dit kennen is relationeel, als een persoonlijke verhouding. Met kennen wordt bedoeld: zich bekommeren over of het liefhebbend zorgen voor iemand. Nooit gaat het over verstandelijk kennen, het gaat om kennis waar het hart bij betrokken is.

Uit deze psalm spreekt een groot vertrouwen, en verwondering dat God op deze manier de mens nabij is.

De dichter bezingt hoe God de mens omgeeft in alles wat hij doet en meemaakt. God als grond van het bestaan. God als grondtoon van het leven. God niet ver weg, maar juist heel dichtbij. God, die weet heeft van alles wat er speelt bij zijn schepselen, zijn mensen.

God, die de mens omgeeft van begin tot einde. Niets ontgaat deze relationele God. Een mooi beeld, dat veel mensen geloofsvertrouwen geeft: je ten diepste gekend weten door de God die jou ooit heeft geschapen.

De Schepper-God die aan het begin van jouw leven stond, is in het kunstwerk verbeeld door de oranje ronde vorm. Deze wordt vastgehouden en omgeven door de dragende vorm eromheen die op de voorgrond treedt. Deze vorm kan verwijzen naar de baarmoeder waarvan in het hart van Psalm 139 geschreven staat: ‘U was het die mijn nieren vormde, die mij weefde in de buik van mijn moeder’ (vers 13, NBV). Zowel de baarmoeder als God zelf dragen de mens die tot ontwikkeling komt. Een mensenleven lang wordt de mens gedragen door God; de Eeuwige kent elk mens bij name. De oranje delen verwijzen

naar de mens. De bijna ronde oranje vorm loopt uit op het licht. Aan het uiteinde wordt het lichter, dat wil zeggen: God houdt de mens niet op een beklemmende manier vast, maar zet de mens in de ruimte, om zich te ontwikkelen, om zijn en haar weg te zoeken. De mens die uit en voor het Licht geschapen is.

Een mensenleven is echter niet uit één stuk. Gaandeweg kan het zijn dat we onszelf of delen van onszelf verliezen, door wat we meemaken of doordat we afdwalen van onze ware bestemming. Er zijn delen van ons die we liever willen vergeten uit schaamte of pijn.

Hoe troostvol is het dan dat God de mens als geheel – wat er ook gebeurt in het leven – kent en wil blijven kennen, en dat je er als geheel met al je goede, maar ook met je beschadigde kanten mag zijn.

Overal in het kunstwerk is een vormentaal van beweging te zien die vasthoudt en draagt, ook wanneer we verdwalen. God houdt altijd en overal vast als een betrouwbare liefdevolle God. Hoe donker het ook kan zijn in het leven, God staat niet toe dat het donker het laatste woord heeft. God laat ook in de donkerste plaatsen van onze levensreis niet los, God is nabij.

Eerder gepubliceerd in Herademing, tijdschrift voor spiritualiteit en mystiek 78, 20e jaargang, december 2012. Uitgeverij Kok. Glasmozaïek op hout, 1.22x1.22m, 2012

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:02 Pagina 13

13

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:03 Pagina 14

Eva

14

Liefde is een Godsgeschenk. De mens is door God geschapen om lief te hebben. God zegt ’Het is niet goed dat de mens alleen is, ik zal een helper voor hem maken die bij hem past’ (Genesis 2:18, NBV). Adam was dolgelukkig toen Eva verscheen: ‘Eindelijk een gelijk aan mij, mijn eigen gebeente, mijn eigen vlees, een die zal heten: vrouw, een uit een man gebouwd’ (Genesis 2:23). Eva is haar naam. Eva, de eerste vrouw.

Eva, die de mens compleet maakte zoals God het bedoeld heeft toen God zei: ‘Laten wij mensen maken die ons evenbeeld zijn, die op ons lijken …’ (Genesis 1:26). Een paradijselijk geheel; man en vrouw die elkaar volkomen gelijkwaardig aanvullen. Man en vrouw samen, als beeld van God. De mens is door God geschapen om lief te hebben, om elkaar lief te hebben in al haar facetten. Liefde werd door de klassiek Griekse denkers benoemd als: libido, eros, filia en agape. Het christendom heeft deze onderscheiding overgenomen. Elke vorm van liefde heeft zijn eigen waarde en mag er zijn.

Agape is de goddelijke liefde, te vinden bij God. Het is de liefde die zichzelf wegschenkt zonder er iets voor terug te hoeven ontvangen.

Libido is de seksuele drift, een natuurlijke behoefte, de menselijke zin in seks.

Eros is het verlangen naar de liefde. Hierover vinden we uitvoerige verhandelingen in poëzie, beeldende kunst, muziek en proza. Eros is de term die probeert de hoogten en diepten, de vreugde en wanhoop van deze bijzondere liefdeskracht te beschrijven.

Filia is de vriendschap, een band die mensen met elkaar verbindt. Filia beschrijft het gevoel dat je bij iemand

Zin in Kleur_Zin in kleur binnenwerk - schreefloos 28-02-13 22:04 Pagina 15

15

hoort en je leven deelt met anderen. Vriendschap houdt het vol in goede en slechte tijden. Vriendschap vormt een fundamenteel element in de menselijke samenleving.

Het is levenskunst wanneer het ons lukt om aan alle vormen van liefde recht te doen, wanneer we het ene niet boven het andere plaatsen.

Het bijbelboek Hooglied laat zien dat de eros en de libido een volwaardige plaats krijgen als onderdeel van de liefde. In dit gedicht wordt de lichamelijke liefde tussen mensen bezongen. Als dit fysieke aspect van de liefde zich verbindt met hart en ziel, krijgt de liefde de vorm van volledige toewijding. Het wordt ware liefde. In het Oude Testament is het Hooglied als ‘lied der liederen’ een echo uit het paradijsverhaal, uit de hof van Eden. Het bezingt hoe de liefde volgens

God bedoeld is en steeds weer nieuwe kansen krijgt.

Hoe bijzonder is het dat God de mens geschapen heeft met het vermogen om lief te hebben.

De vrouwenfiguur, bewerkt met glasmozaïek, verwijst naar deze veelkleurigheid van de liefde. Liefde laat zich niet afbakenen of in hokjes plaatsen. Liefde breekt dwars door allerlei barrières heen. Liefde benauwt en verstikt niet, maar wil de ander in de ruimte zetten. Liefde is dynamisch en vol beweging. De liefde maakt enthousiast en geeft kleur aan het menselijk bestaan. Het kunstwerk Eva is een oproep om het lied van de liefde gaande te houden. Leve de liefde!

Glasmozaïek, 1.78x0.60m, 2011