omslag reisgids India:omslag India NL 30-06-09 15:49 Pagina 1
REISGIDS VOOR DE BEWUSTE BEZOEKER
Paul van der Velde is kenner van het boeddhisme en het hindoeïsme. Hij doceert deze religies aan de Radbouduniversiteit in Nijmegen en begeleidt al vele jaren reizen naar India, Tibet en Zuidoost-Azië.
ISBN 978 90 211 4226 5
www.uitgeverijmeinema.nl www.averbode.com/religie
9 789021 142265
Boeddhistisch Meinema | Averbode
NUR 517
Paul van der Velde Boeddhistisch India
In India is het boeddhisme begonnen en liggen de plaatsen die aan het leven van de Boeddha herinneren. Het boeddhisme kent een oude en lange traditie van pelgrimage, die inhoudt dat de pelgrim de plaatsen bezoekt waar de Boeddha is geboren, waar hij zijn verlichting doormaakte, waar hij overleed en het Nirvana betrad. Ook in spiritualiteit geïnteresseerde reizigers uit het Westen bezoeken in toenemende mate boeddhistisch India. Hun reis voert naar indrukwekkende hoogtepunten van kunst, cultuur en religie verspreid over India, zoals in Bodh Gaya, Ajanta, Ellora, Sarnath en Varanasi. Boeddhistisch India geeft een beschrijving van en toelichting bij alle belangrijke plaatsen, en leidt u verhalenderwijs in in een wereld die u versteld zal doen staan.
Paul van der Velde
REISGIDS VOOR DE BEWUSTE BEZOEKER
India Meinema | Averbode
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 2
Een Brahmaanse grassnijder biedt de Boeddha ritueel gras aan.
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 3
REISGIDS VOOR DE BEWUSTE BEZOEKER
Boeddhistisch
India Paul van der Velde
Meinema | Averbode
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 4
De Reisgids voor de bewuste bezoeker richt zich op diegenen die bewust op zoek zijn naar de geschiedenis, de cultuur, de spiritualiteit en de godsdienst(en) van het land, de regio of de stad die zij bezoeken. Niet alleen sporen uit de oudheid, maar ook recente geschiedenis en hedendaagse uitingen van spiritueel leven komen aan bod. De locale keuken en de natuur krijgen eveneens aandacht. De reisgidsen bieden in kort bestek achtergrondinformatie, maar ook beschrijvingen van routes en wandelingen die het betreffende gebied op een verrassende wijze ontsluiten voor geïnteresseerde reizigers. De Reisgids voor de bewuste bezoeker leent zich voor gebruik vóór, tijdens en na de reis en verhoogt uw reisplezier. Redactie: Jan Hofstra, Piet van Midden en Piet van Veldhuizen Verschenen: - Piet van Midden, Israël en de Palestijnse gebieden (tweede druk) - Peter Morée, Praag - Katharina Kunter, Berlijn - Piet van Veldhuizen, Polen - Piet van Midden, Jordanië - Paul van der Velde, Boeddhistisch India - Huibert Teekens, Inspirerend Amsterdam In voorbereiding: - Bernard Postma, Inspirerend Rome - Chris Doude van Troostwijk, Elzas - Katharina Kunter, Oostelijk Duitsland - Jielis van Baalen, Egypte www.uitgeverijmeinema.nl www.averbode.com/religie Boekverzorging: Studio Anton Sinke, Nieuwerkerk a/d IJssel ISBN 978 90 211 4226 5 (Nederland) ISBN 978 90 317 2733 9 (België) NUR 517 D/2009/39/47 © 2009 Uitgeverij Meinema, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 5
Voor Nanny, Ben en Tiny die nu in de geest verder reizen
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 06-07-09 10:26 Pagina 6
Fietsrikshaws zijn alleen nog in kleinere steden en dorpen te vinden.
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 7
Inhoud 1. VOORWOORD .................................................................................................................11 2. HET LAND INDIA ............................................................................................................13 • Flora en fauna...............................................................................................................18 • De reis naar India..........................................................................................................25 • Paspoort en visa............................................................................................................27 • Geld..............................................................................................................................27 • Gezondheid onderweg..................................................................................................29 • Kleding.........................................................................................................................31 • Hotels en guesthouses ..................................................................................................31 • Bezoek aan tempels en kloosters...................................................................................32 • Omgangsvormen ..........................................................................................................33 • ‘Afgezet worden’ en afdingen ........................................................................................35 • Kunst en antiek.............................................................................................................37 • Bedelaars......................................................................................................................38 • Internet, telefoon en elektriciteit...................................................................................39 • De Indiase keuken.........................................................................................................40 • Tafelmanieren...............................................................................................................45 GESCHIEDENIS EN CULTUUR 3. HET LEVEN VAN DE BOEDDHA ......................................................................................48 • Republieken, koninkrijken en stammen............................................................................50 • Geboorte ...........................................................................................................................51 • De eerste jaren..............................................................................................................54 • Yashodhara...................................................................................................................57 • De vier ontmoetingen ...................................................................................................57 • Weg uit de stad.............................................................................................................59 • Sujata...........................................................................................................................62 • Bodh Gaya ....................................................................................................................63 • De herinnering aan vorige levens ..................................................................................65 • Prediking in Sarnath .....................................................................................................69 • Het wonder van Shravasti .............................................................................................71 • Ananda.........................................................................................................................74
7
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 8
• • • • • • • • •
Nanda, halfbroer van de Boeddha .................................................................................75 Kasten en vrouwen in de sangha...................................................................................78 Devadatta.....................................................................................................................79 Parileyyaka ...................................................................................................................80 Het mahaparinirvana....................................................................................................81 Het gerecht van Cunda..................................................................................................84 De relieken ...................................................................................................................85 Drie nirvana’s, het nirvana van de relieken.....................................................................87 De volgende Boeddha: Maitreya....................................................................................88
4. CULTURELE ACHTERGRONDEN.....................................................................................91 • Geschiedenis van het boeddhisme in India....................................................................91 • De essentie van de dharma ...........................................................................................96 • De boeddhistische kosmologie ......................................................................................97 • Een heilige geografie: de acht centra van pelgrimage..................................................100 • Jataka’s, de geboorteverhalen .....................................................................................101 • Het leven van de Boeddha en de persoonlijke biografie ...............................................103 • De 32 Lakshana’s.........................................................................................................104 • Stoepa’s ......................................................................................................................108 • Arhats.........................................................................................................................113 • Chinese pelgrims ........................................................................................................113 • Waarom gaan boeddhisten op pelgrimage? ................................................................114 • De ‘religieuze souvenir’................................................................................................117 • Het ‘kopen’ van boeddhabeelden.................................................................................119 • Asoka..........................................................................................................................120 DE LOCATIES 5. DE GROTTEN IN HET WESTEN .....................................................................................132 • Ajanta.........................................................................................................................132 • Ellora ..........................................................................................................................149 • De omgeving: Aurangabad ................................................................................................................158 Daulatabad.................................................................................................................159 6. DE GROTE STOEPA’S VAN SANCHI ..............................................................................160 • De omgeving: Udaygiri ......................................................................................................................170 Heliodoruszuil (Khamb Baba).......................................................................................171 Bhimbetka ..................................................................................................................172
8
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 9
7. HET VOETSPOOR VAN DE BOEDDHA ..........................................................................173 • Nepal:.........................................................................................................................173 Lumbini.......................................................................................................................173 Tilarkot .......................................................................................................................179 • India:..........................................................................................................................185 Bodh Gaya ..................................................................................................................185 Sarnath.......................................................................................................................197 Varanasi (Benares) ......................................................................................................206 Kesariya ......................................................................................................................217 Veshali........................................................................................................................219 Samkashya..................................................................................................................224 Rajageha (Rajgir) ........................................................................................................225 Shravasti.....................................................................................................................235 Kushinara (Kushinagara)..............................................................................................238 Pataliputra (Patna)......................................................................................................243 Nalanda......................................................................................................................245 8. KALINGA EN BHUBANESWAR.....................................................................................254 • Puri.............................................................................................................................254 • Konarak ......................................................................................................................256 9. ANDHRA PRADESH ......................................................................................................258 • Amaravati...................................................................................................................259 • Nagarjunakonda .........................................................................................................262 10. TIBET IN INDIA.............................................................................................................265 • Tibetaans-boeddhistische symbolen ...........................................................................267 • De scholen van het Tibetaans boeddhisme.....................................................................289 • Dharamsala ................................................................................................................292 • Veertien Dalai Lama’s..................................................................................................294 Vijf functies van de Dalai Lama.....................................................................................304 Modernisering van het Tibetaans boeddhisme...............................................................304 Dorje Shugden.............................................................................................................305 Kalacakra, het wiel van de tijd ......................................................................................308 11. LITERATUUR.................................................................................................................312 12. REGISTER......................................................................................................................320
9
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 10
De Boeddha predikt de dharma. Hemelingen vereren hem. Afbeelding op de Mahabodhi tempel van Bodh Gaya.
10
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 11
1 | Voorwoord Het boeddhisme wordt in het westen steeds populairder. Dit uit zich niet zozeer in ‘bekeringen’, veel meer is te zien dat mensen ideeën uit het boeddhisme oppikken en integreren in hun leven. Boeken van de Dalai Lama en leraren als Thic Nhat Hanh komen uit in het Nederlands en bereiken de populaire boekhandels, ze staan zelfs in kiosken op stations. In allerlei steden in het westen worden meditatiecursussen gegeven en er zijn steeds meer ‘Dharma centra’ waar boeddhistische cursussen worden gegeven. Er zijn Nederlandstalige tijdschriften over het boeddhisme en er verschijnen oude teksten in Nederlandse vertalingen. In Nederland is er zelfs al jaren een boeddhistische omroep. De interesse in de ‘edele leer’ van de Boeddha’s is zondermeer groot.
het westen vooral ook boeddhistische geschriften bestudeerd, meestal van de hand van moderne boeddhistische leraren. Pelgrimage naar de plekken waar de Boeddha zijn onderricht heeft gegeven, is in het westen een nieuwe ontwikkeling. In Azië kent de boeddhistische pelgrimage een enorme geschiedenis en valt ze vaak samen met toerisme en vermaak. Dit is een oude traditie. Het navolgen van de grote meester, het ‘zelf zetten van de voeten waar hij zijn voeten zette’ wordt in Azië zeer belangrijk gevonden. Ook het uitvoeren van bepaalde rituelen op die plekken maakt het bezoek tot iets heel bijzonders in de ogen van veel Aziatische boeddhisten. Ze doen hiermee positief karma op dat ze vaak overdragen aan hun familie of aan alle levende wezens. Vooralsnog is dit een behoorlijk verschil met westerse boeddhisten voor wie de praktijk zich met name toespitst op de bovengenoemde meditatie en in tweede instantie schriftstudie. Toch zijn ook hier veranderingen te zien. Steeds vaker ondernemen westerlingen tegenwoordig de reis naar India, eventueel ook naar Nepal, om de plekken te bezoeken waar de Boeddha zou hebben geleefd en zijn predikingen zou hebben gegeven. Vaak organiseren de verschillende Dharma centra deze reizen in samenwerking met een reisbureau en soms wordt de reis ook gemaakt in het gezelschap van een van de belangrijke leraren
Binnen deze belangstelling voor het boeddhisme ligt de nadruk doorgaans vooral op de meditatie. Uit het boeddhisme komen allerlei technieken voort om de gestresste menselijke geest weer tot rust te brengen. Er zijn wat dit betreft zeer praktische toepassingen van de leer van Gautama. Boeddhisme raakt geïntegreerd in het moderne leven, het gaat interacties aan met psychotherapie en westerse filosofie, het wordt uitgedaagd standpunten in te nemen in zaken als milieuproblematiek, er zijn boeddhistische visies op economie enzovoorts. Naast de beoefening van meditatie worden in
11
reisgids India binnenwerk v8:India binnenwerk 30-06-09 19:14 Pagina 12
van zo’n centrum. Vaak wordt er ook gezegd dat er bepaalde meditatieoefeningen zullen worden gedaan op plaatsen waar de Boeddha deze specifieke oefeningen zou hebben ontwikkeld, of dat er bepaalde rituelen zullen worden bijgewoond, dat de Dalai Lama er zal prediken enzovoorts. Soms wordt de pelgrimage verbonden met een verblijf in een klooster of Aziatisch Dharma centrum.
Dit boek pretendeert niet een complete gids te zijn voor een reis naar India. Er bestaan daartoe op de markt talloze zeer goede gidsen, zowel in het Nederlands als in het Engels. In die gidsen zijn bijvoorbeeld adressen van hotels en restaurants te vinden. In deze gids is er voor gekozen dit soort praktische gegevens niet op te nemen. Voor dit soort zaken kan gebruik gemaakt worden van gidsen van uitgeverijen als Lonely Planet (Travel Survival Kit), Bradt, The Rough Guide of een van de vele andere die in iedere reiswinkel verkrijgbaar zijn. Er zijn ook uitstekende kaarten van de betreffende gebieden verkrijgbaar.
zien is. De geschiedenis van de locaties is vaak ook opgenomen. Het eerste deel van de gids bestaat uit een beperkte algemene inleiding op India, de voorbereidingen die nodig zijn voor het ondernemen van de reis en de zaken die men onderweg kan tegenkomen. Het tweede deel gaat over het boeddhisme in India. Het leven van de Boeddha wordt behandeld, evenals de omstandigheden waaronder het boeddhisme ontstond. Daarnaast worden belangrijke aspecten van de geschiedenis van het boeddhisme en van haar verschijningsvormen besproken. Het derde deel behandelt de diverse locaties die pelgrims of toeristen die in het boeddhisme zijn geĂŻnteresseerd, zullen bezoeken. Het vierde deel besteedt aandacht aan de aanwezigheid van het Tibetaans boeddhisme in India. De symboliek van een Tibetaans heiligdom komt uitvoerig aan de orde. De plaats Dharamsala wordt in dit deel ook behandeld omdat veel westerlingen deze plaats in Himachal Pradesh opzoeken, waar de Dalai Lama en de Tibetaanse regering in ballingschap verblijf houden. Aan het einde van dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de positie van de Dalai Lama binnen het Tibetaans boeddhisme dat zich steeds meer tot een wereldreligie aan het ontwikkelen is, wellicht niet in aantallen maar wel in verbreiding van het gedachtegoed.
Deze gids verstrekt culturele informatie over de belangrijkste plaatsen die de boeddhistische pelgrim op zijn of haar reis bezoekt. De legenden die de Boeddha verbinden met de verschillende locaties zijn veelal opgenomen en er is beschreven wat er op de plaatsen te
Bij deze wil ik Bertie Dijkstal en Bert van Beek bedanken voor de door hen beschikbaar gestelde foto’s en hun aangename gezelschap op vele reizen. Ook de Dorje Shugden Support Group wil ik bedanken voor het beschikbaar stellen van de illustraties.
Deze ontwikkelingen rechtvaardigen deze gids waarin aandacht wordt besteed aan de locaties van de legenden rond de Boeddha en de plaatsen waar hij zijn dharma ontwikkelde en onderrichtte. Hierop ligt in de eerste plaats de nadruk bij de keuze van de locaties.
12