omslag Abraham 2007:omslag Abraham kopie
14-01-2008
10:52
Pagina 1
Francien van Overbeeke-Rippen
Speciaal voor het onderwijs heeft het CPS lessenseries gemaakt bij twee van de vertelde verhalen. De lessen – die ook goed te gebruiken zijn als je het boek thuis met je kinderen leest – zijn integraal in het boek opgenomen. • Voor thuis en op school. • Voor kinderen vanaf tien jaar. Francien van Overbeeke-Rippen is onderwijskundige en theologe. Ze werkte in het kader van een onderwijsproject in Pakistan en promoveerde in 1998 op de relatie tussen islam en christendom. CPS te Amersfoort is een organisatie voor onderwijsontwikkeling en advies. Ibrahiem en Abraham verscheen onlangs ook in een Engelse vertaling.
www.uitgeverijmeinema.nl
NUR 224; 717 ISBN 978 90 211 3806 0
9 789021 138060
Francien van Overbeeke-Rippen Ibrahiem en Abraham
Ibrahiem en Abraham bevat veertig verhalen die zowel in de tenach en de bijbel, als in de koran staan. Francien van Overbeeke-Rippen vertelt de verhalen kernachtig na, niet als verhaaltje voor het slapen gaan, maar als begin van een gesprek om elkaar beter te leren kennen. Daarom geeft ze ook in het kort de punten aan waarop de verhalen in de verschillende godsdiensten van elkaar afwijken. Voor kinderen – of volwassenen – die ze willen nalezen in de bijbel of koran zijn tekstverwijzingen vermeld.
IBRAHIEM EN ABRAHAM koran en bijbel verteld voor kinderen
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 2
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 3
Francien van Overbeeke-Rippen
Ibrahiem en Abraham Koran en bijbel verteld voor kinderen
Derde druk
Zoetermeer
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 4
Voor deze uitgave werd voornamelijk gebruik gemaakt van de koran-uitgave van F. Leemhuis (De Koran - een weergave van de betekenis van de Arabische tekst in het Nederlands, Het Wereldvenster, Houten 1989) en de bijbelvertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap (1951).
Ontwerp omslag en binnenwerk: Studio Anton Sinke, Nieuwerkerk aan den IJssel Foto omslag: Pauline Jongenelen ISBN 978 90 211 3806 0 NUR 224; 717 © 2000 Uitgeverij Meinema, Zoetermeer Derde druk 2008 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471 artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen).Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 5
Woord vooraf ‘Ibrahiem en Abraham’ past in onze tijd, waarin de drie Abrahamitische geloofsgroepen – joden, christenen en moslims – elkaar steeds vaker tegenkomen, bijvoorbeeld op school, in de buurt of bij de sportclub. Het doel van deze verhalen is, dat gaandeweg het ‘elkaar ontmoeten’ zal overgaan in het leren kennen, herkennen en erkennen van elkaar en elkaars heilige boeken – tenach, bijbel en koran – in hun resp. vertalingen. Herkenning is mogelijk, wanneer wij in het heilige boek van de ander personen en gebeurtenissen genoemd zien die ook in ons eigen boek voorkomen. De boeken bevestigen elkaar daarin en daarmee bevestigen zij Hem die zich hierin aan de mensheid geopenbaard heeft. Het erkennen daarvan maakt de weg vrij voor een gezamenlijke bezinning op het doel dat de Schepper van de mens met zijn openbaringen voor ogen heeft. Dat doel kan vorm krijgen als kinderen en volwassenen met elkaar in gesprek komen als geloofskinderen van Ibrahiem en Abraham. Omdat de indruk kan ontstaan dat hier uitsluitend koran en bijbel ter sprake komen, wordt benadrukt dat de bijbel, zoals die hier bestudeerd wordt, in de eerste plaats natuurlijk het oudste boek omvat, de tenach van de joden, door de christenen het ‘oude testament’ genoemd. Daarbij vormt het door de christenen daaraan toegevoegde ‘nieuwe testament’ en met name de boodschap van Jezus – in de koran ‘indjiel’ genoemd – een bron van informatie. Met gegevens uit deze boeken, die dezelfde personen en gebeurtenissen betreffen, is getracht deze bundel, voor kinderen van de verschillende religies, zo compleet mogelijk te maken. In de verhalen zijn de korangedeelten cursief weergegeven. In de marge worden de betreffende koran- en bijbelteksten vermeld. Bij de verhalen van Noeh/Noach en Joesoef/Jozef zijn in samenspraak met het onderwijsveld twee lessenseries ontwikkeld door
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 6
onderwijsadviseurs van CPS te Amersfoort. Deze zijn uitgeprobeerd en beschreven in een handleiding, die is opgenomen in deze bundel met daarbij een aantal pedagogisch-didactische tips. Ter illustratie zijn enkele praktijkbeschrijvingen toegevoegd onder het kopje ‘Zo ging het bij ons’. Hopelijk brengen de verhalen een interreligieuze dialoog op gang en kan dit een bijdrage leveren aan het samenleven met elkaar, door elkaar gaandeweg beter te leren kennen. Francien van Overbeeke-Rippen
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 7
Inhoud Inleiding .......................................................................................................9 De schepper en zijn schepping ........................................................10 De eerste mensen ..................................................................................15 De eerste zonen .....................................................................................18 Noeh/Noach ............................................................................................20 Ibrahiem/Abraham ................................................................................24 Ibrahiem en Loet / Abraham en Lot ................................................26 De zonen van Ibrahiem/Abraham ...................................................31 De zonen van Ismaiel/Ismaël en Ishaak/Isaäk .............................34 De zonen van Jakoeb/Jakob ..............................................................36 Joesoef/Jozef in Egypte .......................................................................39 De zonen van Jakoeb/Jakob naar Egypte .....................................43 Jakoeb/Jakob in Egypte ......................................................................49 De geboorte van Moesa/Mozes .......................................................52 Moesa/Mozes in het koninklijk paleis ............................................55 Moesa/Mozes in het land Midjan .....................................................57 Moesa/Mozes door God geroepen .................................................59 Moesa/Mozes en Haroen/Aäron bij de Farao/Firaun ................63 Moesa/Mozes met het volk Israël door de Schelfzee ................69 Het begin van de woestijntocht .......................................................72 Aankomst in de woestijn Sinaï...........................................................76 God en afgod ...........................................................................................78 De nieuwe geboden .............................................................................84 Aankomst in de woestijn Paran ........................................................88 De terugtocht ..........................................................................................96
7
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 8
De jonge Israëlieten in het beloofde land ..................................101 Richters en rechters ............................................................................105 Israëls eerste koning – Taloet/Saul ................................................110 Dawoed/David koning ......................................................................114 Koning Sulaiman/Salomo ................................................................117 Koningen en profeten .......................................................................121 Ballingschap ..........................................................................................124 Zakaria/Zacharias en zijn vrouw Elisabeth .................................126 Het kind Jahja/Johannes ..................................................................129 Marjam/Maria .......................................................................................131 Maria/ Marjam ......................................................................................135 Het kind Isa/Jezus ...............................................................................137 Het kind Jezus/Isa ...............................................................................139 Jahja en Isa – Johannes en Jezus ...................................................142 Isa/Jezus en zijn discipelen ..............................................................145 Isa en Moehammad – Jezus en Mohammed .............................153 Literatuur ................................................................................................155 Handleiding CPS...................................................................................157
8
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 10
De schepper en zijn schepping
1
Op veel plaatsen in de koran wordt over de Schepper en de schepping geschreven, en de bijbel begint ermee dat God alles geschapen heeft. God, dat is in het Arabisch ‘Allah’. Dit is het begin van de bijbel: God schiep de aarde. Op de aarde was het nog leeg en woest. En op het water van de aarde was het helemaal donker. Maar Gods Geest zweefde erboven. Toen zei God, dat er licht nodig was en er kwam licht. God zag dat het licht goed was en Hij scheidde het af van de duisternis. In het licht werkte Hij verder tot Hij iets klaar had. Was er een werkdag vol licht voorbij, dan liet God het donker worden. Hoeveel tijd dat precies gekost heeft weet God alleen, want er was nog niets op de aarde waar je dat aan zou kunnen meten. Maar in bijbel en koran staat, dat bij de HEER duizend jaren gelijk zijn aan één dag en één dag gelijk is aan duizend jaren;2 1
Genesis 1, Soera 2:29-33, 41:10
2
Psalm 90:4, 2 Petrus 3:8, Soera 32:5
3
Noot 3634 Commentary Holy Quran, Al Medinah, Saudi Arabia
10
en soms wel vijftigduizend jaren, wordt er in de koran bij gezegd.3 Dus de HEER telt heel anders dan de mensen en zijn tijd gaat veel verder dan mensentijd. Hij maakt een eind aan zijn werkdag wanneer Hij dat wil. Nadat God licht en duisternis van elkaar gescheiden had,
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
4
Genesis 1:11-13, Soera 2:117
11-01-2008
11:49
Pagina 11
maakte hij ook scheiding tussen hemel en aarde en tussen land en zee. Toen zei God, dat er op de aarde jong groen moest groeien, jong groen dat zaad geeft en vruchtbomen die vruchten geven; vruchten waar ook zaadjes in zitten voor nieuwe bomen. “Word zo!”, zei Hij tegen dat alles, en het werd zo:4 de aarde gaf jong groen en het groen gaf zaadjes voor nieuw groen en er groeiden vruchtbomen met pitjes in de vruchten, als zaad voor nieuwe bomen. Steeds zag God, dat alles goed was. Toen zei Hij, dat er lichten moesten komen aan de hemelboog, die voor alles wat leeft en groeit zouden aangeven wanneer het dag werd en wanneer het nacht werd. En op Gods woord verscheen de zon als teken van de dag en de maan als teken van de nacht. Ook kwamen er sterren om de aarde te verlichten en om de weg te wijzen. En wat gebeurde er met de zee? God zei: “In de zee moeten grote en kleine zeedieren gaan leven. Het mag er krioelen van vissen, groot en klein, en ook vogels mogen er zwemmen. Vogels mogen ook over de aarde vliegen en langs de hemelboog.” En dat gebeurde. God zegende de vogels, de vissen en de zeedieren, als mannetjes en vrouwtjes, en Hij zei:“Zorg samen maar dat je veel jongen krijgt, want er is ruimte genoeg om te leven.” Ook voor het land zorgde God. Hij sprak: “De aarde moet ook veel levende wezens krijgen. Verschillende soorten dieren moeten het zijn: kruipende dieren, wilde dieren en ook soorten vee.”
11
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 12
“Het vee zal met zijn lichaam warmte geven en ook drinken en voedsel”, zegt de koran erbij. “Paarden, muildieren en ezels kunnen vracht dragen en ook kan er op deze dieren gereden worden.”5 God maakte de wilde dieren en het vee naar hun aard en ook kruipende dieren, groot en klein. Van alles maakte God een mannetje en een vrouwtje. De dieren vulden de aarde, de zee en de lucht. En God zag dat het goed was zo. En tenslotte zei God: “Laten Wij mensen maken, mensen die op Ons lijken. Die kunnen op de vissen en de vogels passen, op het vee en op alle andere dieren, ja voor de hele aarde met alle dieren kunnen zij zorgen.” In de koran staat er niet bij, dat de mens zal lijken op Allah6 – God dus – maar er staat dat Allah tegen de engelen zegt: “Ik wil een mens scheppen, die in mijn plaats zorgt voor de aarde.”7
5
6 7
12
Genesis 1:20-25, Soera 16:5, 8; 24:45; 36:36 vgl. Soera 112:4 Soera 2:30
De Allerhoogste schiep de mens als man en vrouw. Eerst schiep Hij de man en Hij bracht hem bij de dieren, om al die verschillende soorten verschillende namen te geven: aparte namen voor het mannetjesdier en voor het vrouwtjesdier dat bij het mannetje paste. Zo merkte de man dat hijzelf maar alleen was en dat er bij hem niemand paste, vertelt de bijbel. Toen zei God: “Het is voor een mens niet goed om alleen te zijn; ook voor hem zal Ik iemand maken die bij hem past.” En Hij bracht hem in een diepe slaap. Daarna nam Hij één van zijn ribben bij hem weg en bedekte die plek met vlees. Toen nam God de rib
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 13
en bouwde die uit tot een vrouw. Hij bracht haar bij hem en de man herkende zichzelf in haar. Verrast zei hij:“Dit is nu eindelijk gebeente en vlees zoals het mijne; dit past bij mij.” Daarom noemde hij haar ‘mannin’; in het Arabisch is dat ‘hawwa’. En God zegende beide mensen en zei: “Ook jullie mogen vrucht dragen; wordt samen maar tot een groot volk, zodat de aarde bevolkt wordt.”8 Toen God zijn scheppingswerk volmaakt had, rustte Hij. Hij zegende en heiligde deze rustdag, zodat die ook een dag van rust voor de mensen zou zijn; een dag waarop zij God danken voor al het moois dat Hij gemaakt heeft.9 Later is er over de schepping een psalm gemaakt door een koning; David heette hij; in de koran heet hij Dawoed en wordt hij een ‘profeet’ genoemd.
8
Genesis 1:26-28, Soera 4:1
9
Genesis 2:1-3
Hij heeft gezongen: “O HEER, onze Heer, wat is uw naam groot en bekend overal op aarde! Als ik naar de hemel kijk, het werk van uw handen, naar de maan en de sterren door U daar aangebracht, dan denk ik: Wat betekent een mens toch voor U, dat U zó om hem geeft, en dat U zó voor hem zorgt? U hebt hem bijna goddelijk gemaakt 13
binnenwerk Abraham 3e druk:binnenwerk Abraham
11-01-2008
11:49
Pagina 14
en hem gekroond met glorie en eer! U laat hem heersen over alles wat U gemaakt hebt, alles hebt U aan zijn voeten gelegd: de schapen en de runderen, de wilde dieren op het land, de vogels in de lucht en de vissen in de zee, alles wat zijn weg zoekt door het water. O HEER, onze Heer, wat bent U groots en machtig!” Die scheppingspsalm is in de bijbel opgenomen.10 En de koran zegt over Allah – God dus – : ‘Wat er in de hemelen is, en wat er op de aarde is, prijst Allah. Hij is de Machtige, de Wijze. Hij heeft de heerschappij over de hemelen en de aarde. Hij geeft leven en laat sterven en Hij is almachtig. Hij is de Eerste en de Laatste, zichtbaar en verborgen, en Hij weet alles.’11
10
Psalm 8
11
Soera 57:1-3
14