spreken met god by Boekencentrum Uitgevers

Spreken met God 2009

16-04-2009

17:12

Pagina 1

reflector

reflector D

. M.

Spreken met God

Hoort God ons wel? Je hoeft geen filosoof te zijn om met zo’n vraag te zitten. Je zult maar jarenlang gebeden hebben voor een vriendin met kanker, die vervolgens toch overlijdt. Heeft bidden wel zin? In dit deel van Reflector gaan we onder andere in op het probleem van de gebedsverhoring. Niet dat er pasklare antwoorden gegeven worden. Maar wel willen we samen zoeken naar wat de Bijbel ons zegt over de betekenis van het bidden. We gaan nadenken over het gebed dat Jezus

Het Onze Vader voor jongeren van 16 jaar en ouder

zijn discipelen heeft geleerd: het Onze Vader. Vaak dreunen we het op, zonder er bij na te denken. Wanneer we goed luisteren, blijkt het Onze Vader een machtig mooi gebed te zijn, waar we veel van kunnen leren. God aanspreken als Vader! Mag dat zomaar? Hoe kunnen we Gods Naam heiligen in de praktijk van elke dag? Wat betekent het gebed om dagelijks brood als we overvloed hebben? Kun je wel bidden om vergeving als je zelf niet vergeven wilt of kunt? Met dit deel hopen we meer zicht te krijgen op deze vragen. En vooral: te groeien in ons gebedsleven. Bidden gaat echt niet vanzelf. Bidden moet je leren.

Spreken met God is een deel in de catechesereeks

‘Reflector’ ISBN 978-90-239-3005-1

www.reflector.nu www.uitgeverijboekencentrum.nl

V A N

NUR 746

Boekencentrum

A M P E N

Spreken met God-nieuw:Spreken met God/binnenwerk

20-04-2009

14:08

Pagina 3

Spreken met God Het Onze Vader voor jongeren van 16 jaar en ouder

dr. M. van Campen

Zesde, herziene druk

Zoetermeer

Spreken met God-nieuw:Spreken met God/binnenwerk

20-04-2009

14:08

Pagina 4

www.uitgeverijboekencentrum.nl www.reflector.nu

Meer informatie over Reflector en nieuwe werkvormen vindt u op www.reflector.nu Zesde, herziene druk 2009 Ontwerp omslag: Mirella Dijkerman, Den Haag Vormgeving: Anton Sinke, Nieuwerkerk a/d IJssel Illustraties: Roel Ottow, Apeldoorn ISBN 978 90 239 3005 1 NUR 746 © 2000 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974 St.b. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471 artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

20-04-2009

14:08

Pagina 5

Inhoud 1.

Bidden in meervoud

Gebedstijden, gebedshoudingen en gebedsvormen

Gebedsverhoring en gebedsverhindering

Bidden moet je leren

Er is een Vader

Een Naam om hoog te houden. De eerste bede

Het beste komt nog. De tweede bede

Leer mij naar Uw wil te handelen. De derde bede

Dagelijks brood of elke dag slagroomtaart? De vierde bede

10.

Een gevaarlijk gebed. De vijfde bede

11.

Leven in bezet gebied. De zesde bede

12.

Op lofprijzing loopt het uit

INHOUD

Spreken met God-nieuw:Spreken met God/binnenwerk

LES

20-04-2009

14:08

Pagina 6

Bidden in meervoud Zo gebruikt geen ijdel verhaal van woorden, gelijk de heidenen (Matth. 6:7a).

Verkenning Stelling 1: Joden bidden tot de God van Abraham, Izak en Jakob, christenen tot de Vader van Jezus Christus, moslims tot Allah en boeddhisten tot de boeddha. Eigenlijk richten zij zich allemaal tot dezelfde God. Alleen de naam die zij gebruiken is verschillend. Stelling 2: Bidden is het sterkste wapen dat er bestaat. Stelling 3: Als het gaat om bidden, kunnen christenen nog iets leren van godsdienstige joden en moslims. Stelling 4: Bidden is niet meer het kijken door een telescoop naar een hoge, verre God. Dat is het oude bidden. Bidden vandaag is meer een praten met jezelf, om zo met jezelf in het reine te komen. Stelling 5: Veel jongeren die zeggen dat ze niet geloven, bidden van tijd tot tijd heus wel. Bij iedere stelling steken eerst de ‘voorstanders’ hun hand op. Eén of meer van hen mogen hun mening toelichten. Daarna doen we hetzelfde met de ‘tegenstanders’. De groep mag reageren. (Variant: bij iedere stelling een groene kaart opsteken als je het er mee eens bent en een rode kaart als je het er niet mee eens bent.) Alternatieve intro Bij een bedrijf met een christelijke directie komen enkele zeer religieuze moslims werken. Ze vragen of ze tijdens de vaste gebedsmomenten die de islam voorschrijft, mogen pauzeren om te bidden. Ook zouden ze daarvoor graag een eigen ruimte hebben binnen het bedrijf. Praat met je rechterbuurman of -buurvrouw enkele minuten over deze vraag. Daarna volgt een bespreking in de hele groep.

Bijbelstudie: 1 Koningen 18:22-30, 36-39 Statenvertaling (1977) 22 Toen zeide Elia tot het volk: Ik ben alleen als een profeet des HEEREN overgebleven, en de profeten van Baäl zijn vierhonderd vijftig mannen. 23 Dat men ons dan twee varren geve, en dat zij voor zich de ene var kiezen, en die in stukken delen, en

Nieuwe Bijbelvertaling 22 Toen zei Elia:‘Ik ben de enige profeet van de HEER die nog over is. De profeten van Baäl zijn met vierhonderdvijftig man. 23 Breng ons twee stieren. Zij mogen als eersten een stier uitkiezen. Laten ze die in stukken snijden en

20-04-2009

op het hout leggen, maar geen vuur daaraan leggen; en ik zal de andere var bereiden, en op het hout leggen, en geen vuur daaraan leggen. 24 Roept gij daarna de naam van uw god aan, en ik zal de Naam des HEEREN aanroepen; en de God, Die door vuur antwoorden zal, Die zal God zijn. En het ganse volk antwoordde en zeide: Dat woord is goed. 25 En Elia zeide tot de profeten van Baäl: Kiest gij voor u de ene var, en bereidt gij hem eerst, want gij zijt velen; en roept de naam van uw god aan, en legt geen vuur daaraan. 26 En zij namen de var, die hij hun gegeven had, en bereidden hem, en riepen de naam van Baäl aan, van de morgen tot op de middag, zeggende: O Baäl, antwoord ons! Maar er was geen stem en geen antwoorder. En zij sprongen tegen het altaar, dat men gemaakt had. 27 En het geschiedde op de middag, dat Elia met hen spotte, en zeide: Roept met luider stem, want hij is een god; omdat hij in gepeins is, of omdat hij wat te doen heeft, of omdat hij op reis is; misschien slaapt hij en zal wakker worden. 28 En zij riepen met luider stem, en zij sneden zichzelf met messen en met priemen, naar hun gewoonte, totdat zij bloed over zich uitstortten. 29 Het geschiedde nu, toen de middag voorbij was, dat zij profeteerden totdat men het spijsoffer zou offeren; maar er was geen stem, en geen antwoorder, en geen opmerking. 30 Toen zeide Elia tot het ganse volk: Nadert tot mij. En al het volk naderde tot hem; en hij heelde het altaar des HEEREN, dat verbroken was. 36 Het geschiedde nu, toen men het spijsoffer offerde, dat de profeet Elia naderde, en zeide: HEERE, God van Abraham, Izak en Israël, dat het heden bekend worde, dat Gij God in Israël zijt, en ik Uw knecht; en dat ik al deze dingen naar Uw woord gedaan heb. 37 Antwoord mij, HEERE, antwoord mij; opdat dit volk erkenne, dat Gij, o HEERE, die God zijt, en dat Gij hun hart achterwaarts omgewend hebt. 38 Toen viel het vuur des HEEREN, en verteerde dat brandoffer, en dat hout, en die stenen, en dat stof, ja, lekte dat water op, dat in de groeve was. 39 Toen nu het ganse volk dat zag, zo vielen zij op hun aangezichten, en zeiden: De HEERE is God, de HEERE is God!

14:08

Pagina 7

op een brandstapel leggen, maar ze mogen het hout niet aansteken. Ik zal de andere stier gereedmaken en op een brandstapel leggen, maar ik zal het hout niet aansteken. 24 U moet de naam van uw god aanroepen, en ik zal de naam van de HEER aanroepen. De god die antwoordt met vuur, is de ware God.’ Heel het volk stemde met dit voorstel in. 25‘Begint u maar, u bent met velen,’ zei Elia tegen de profeten van Baäl.‘Kies maar een dier en maak het gereed voor het offer. Roep dan de naam van uw god aan, maar steek het hout niet in brand.’ 26 De profeten namen een van de twee beschikbare stieren en maakten die voor het offer gereed. De hele morgen lang riepen ze Baäl aan:‘Baäl, geef ons antwoord!’ Maar het bleef stil en niemand gaf antwoord, hoe ze ook dansten en sprongen rond het altaar dat daar was opgericht. 27 Toen het middaguur aanbrak,begon Elia hen te honen:‘Roep zo hard u kunt! Hij is toch een god? Hij heeft zeker iets anders te doen.Ik denk dat hij zich even moest afzonderen.Is hij soms op reis gegaan? Misschien slaapt hij,en moet u hem wekken!’ 28 De profeten riepen uit alle macht en brachten zichzelf, zoals hun gewoonte was, met zwaarden en lansen verwondingen toe tot het bloed over hun lijf stroomde. 29 In vervoering bleven ze schreeuwen, maar ook toen het middaguur allang voorbij was en het uur voor het graanoffer aanbrak, was er nog steeds geen enkele reactie gekomen: het bleef stil, niemand gaf antwoord. 30 Elia zei tegen de Israëlieten dat ze naar hem toe moesten komen. Toen ze bij hem waren komen staan, bouwde hij het verwoeste altaar van de HEER weer op. 36 Toen het uur voor het graanoffer was aangebroken, trad de profeet Elia op het altaar toe en zei:‘HEER, God van Abraham, Isaak en Israël, vandaag zal blijken dat u in Israël God bent, en dat ik u dien en dit alles in uw opdracht gedaan heb. 37 Geef mij antwoord, HEER, geef antwoord. Dan zal dit volk beseffen dat u, HEER, God bent en dat u het bent die hen tot inkeer brengt.’ 38 Het vuur van de HEER sloeg in en verteerde het brandoffer met brandhout, stenen, as en al; zelfs het water in de geul likte het op. 39 Alle Israëlieten zagen het, en allen vielen op hun knieën en riepen:‘De HEER is God, de HEER is God!’

1 LES

Spreken met God-nieuw:Spreken met God/binnenwerk

20-04-2009

14:08

Pagina 8

1 Het lijkt wel een weddenschap tussen

LES

Elia en de profeten van Baäl. Waar gaat het om? 2 Wat is het verschil in de manier van

bidden tussen de Baälpriesters en Elia? 3 Waarop doet Elia een beroep (vs. 36)

en wat heeft je dat te zeggen? 4 Wat vind je van de reactie van het volk

na de verhoring van Elia’s gebed (vs. 39)? 5 Wat heb je van deze geschiedenis

geleerd wat betreft het gebed?

Informatie 1 In de meeste wereldgodsdiensten is het gebed belangrijk. In ons land, met al die

verschillende religies, hebben we er regelmatig mee te maken. We komen biddende moslims tegen op de hoeken van de straten. In de grote steden staan gebedshuizen, waar aanhangers van allerlei godsdiensten bijeenkomen. Er komen steeds meer moskeeën en in Amsterdam werd de eerste hindoetempel van ons land geopend. Bij grote rampen, zoals vliegtuigongelukken, worden soms gebedsdiensten gehouden van christenen, moslims en joden samen. 2 Hierdoor is het nodig om na te denken over het gebed in andere godsdiensten.

Juist voor de ontmoeting met anders-gelovigen moeten we weten waarom en hoe zij bidden. Hoe kunnen we anders met hen een gesprek aangaan? Ook worden we zo gedwongen ons af te vragen wat het gebed voor onszelf betekent. Wat is het verschil tussen het bidden van christenen en niet-christenen? Weten we als christenen eigenlijk wel goed wat we doen als we bidden? Is ons bidden meer dan een vorm, een dode gewoonte, een lege huls zonder inhoud? In deze eerste les gaan we na wat het gebed in de belangrijkste religies betekent. a Jodendom Het bidden is voor een jood één van de vele godsdienstige plichten. In het gebed stelt hij zich voor Gods aangezicht en spreekt Hem persoonlijk aan. Daar is hij met zijn hele hart bij betrokken. Het voorschrift om drie keer per dag te bidden, mag geen sleur of vervelende verplichting worden. De joden bedenken hun gebeden meestal niet zelf. De vaste gebeden worden gelezen uit de Siddoer, het joodse gebedenboek. Tijdens het bidden draagt men de gebedsmantel (talliet) en worden de gebedsriemen (tefillien) aangelegd. Het belangrijkste joodse gebed is het zoge-

Spreken met God-nieuw:Spreken met God/binnenwerk

20-04-2009

14:08

Pagina 9

LES

noemde Achttiengebed (Sjemoné Esré). Daarnaast zijn er ook nog kleinere gebeden zoals bijvoorbeeld de Beracha (dankzegging, lofprijzing), die voor en na het eten wordt uitgesproken of bij bijzondere gelegenheden waarbij men God wil danken. Behalve het persoonlijke, dagelijkse gebed is ook het samen bidden in de synagoge voor de jood van groot belang. De synagoge wordt behalve ‘leerhuis’ ook wel ‘huis van gebed’ genoemd. b Islam Voor de moslim is het bidden een van de vijf zuilen van zijn religie. Samen worden die de ‘leer der plichten’ genoemd: 1 belijden dat er maar één god is, namelijk Allah 2 bidden 3 aalmoezen geven 4 pelgrimsreis naar Mekka maken 5 vastenmaand houden (ramadan) Het gebed is dus een van de verplichtingen. Vijf keer per dag moet de islamitische gelovige de zogenaamde ‘salaat’ bidden. Dit is het rituele gebed, dat wordt gebeden met het gezicht in de richting van Mekka. Daarbij ligt de bidder geknield en raakt met het voorhoofd de grond aan (deze houding heet ‘soedjoed’). De ‘moe’ezzin’ roept de gelovigen tot het gebed vanaf de minaret van de moskee. Bidden kan thuis, op het werk of in de moskee. Alleen de ‘salaat’ op vrijdag moet in de moskee worden verricht. Een rituele reiniging van handen, voeten en gezicht gaat aan het gebed vooraf. Het rituele gebed is voor de moslim geen vorm van gesprek met

Spreken met God-nieuw:Spreken met God/binnenwerk

LES

20-04-2009

14:08

Pagina 10

Allah, maar teken van onderwerping aan hem. Naast de ‘salaat’ kent de islam ook wel het vrije gebed (‘doe’a’). c Hindoeïsme Een hindoe heeft de plicht om iedere dag bij zonsopgang te bidden. Hij gaat zijn tempeltje binnen of hij heeft een altaartje in huis en hij steekt licht aan voor de godenbeelden die daar staan. Belangrijk in zijn bidden is het uitspreken van bepaalde spreuken, oude formules, de zogeheten ‘mantra’s’. Deze formules zijn geladen met magische kracht, zo geloven de hindoes. Daarnaast zijn ook de godenbeelden bij het gebed erg belangrijk. Het gebed richt zich namelijk op hen. De godenbeelden worden heel zorgvuldig verzorgd tijdens de dagelijks terugkerende gebedstijden. Sommige hindoes geloven dat er wel 330 miljoen goden zijn. De meeste bidders richten zich echter slechts tot de voornaamste daarvan. Iedere godheid heeft een eigen functie en daarom richt men zijn vragen ook heel concreet tot die god: bij ziekte, bij gevaren, bij moeilijke omstandigheden enzovoort. Naast het gebed is voor een hindoe ook de meditatie (yoga) heel belangrijk. Gebed en meditatie vloeien als het ware in elkaar over. d Boeddhisme Een boeddhist bedoelt met bidden vooral het toevlucht nemen tot de boeddha. In de regel gebeurt dat twee keer per dag. Als je dat heel bewust doet, kun je contact met de boeddha ervaren. Hoe? Door meditatie, maar ook wel door het uitspreken van een bepaalde formule. Drie keer wordt deze formule herhaald. Veel boeddhisten hebben een soort huisaltaartje. Voordat je toevlucht neemt, doe je eerst een neerbuiging. Je staat voor de afbeelding van de boeddha en met je handpalmen samen raak je je voorhoofd, keel en borst aan. Daarna kniel je op de grond en raak je de grond met je voorhoofd aan. Op speciale dagen worden er in de samenkomsten van boeddhisten bepaalde gebeden uit een soort gebedenboek opgezegd en gezongen. 3 Wat is bidden voor een christen? Kort gezegd: bidden is de vertrouwelijke omgang

met God. Je kunt het vergelijken met een gesprek tussen twee mensen. Het gaat uit van een persoonlijke relatie. In de Bijbel wordt die bijzondere verhouding tussen God en zijn volk ‘verbond’ genoemd. Omdat God een verbond aangegaan is met Israël en met de gemeente die bij Israël is ingeënt, mogen wij tot Hem naderen. Psalm 81 zegt dat op een prachtige manier: ‘Ik ben de Heere, uw God, Die u heb opgevoerd uit het land van Egypte; doe uw mond wijd open, en Ik zal hem vervullen.’ In het gebed mogen we de Heere, de God van het verbond, vertellen wat er in ons hart leeft, Hem onze schuld belijden, Hem vragen wat wij nodig hebben, Hem danken en prijzen om zijn grootheid en goedheid. Onvoorstelbaar, dat kleine, zondige mensen mogen spreken met de hoge, heilige God. Dat is pure genade. Dat spreekt niet vanzelf. Daarom zeggen we ook steeds in ons gebed: om Jezus wil! ‘Het gebed is een samenspreking van de mensen met God, waardoor zij, het hemelse heiligdom binnengegaan zijnde, Hem over zijn beloften in eigen persoon aanspreken’ (Johannes Calvijn).

Spreken met God-nieuw:Spreken met God/binnenwerk

20-04-2009

14:08

Pagina 11

Verwerking

1 Uitspraak: ‘Als het gebed de ademha-

LES

ling van het geloof is, dan zijn veel christenen vandaag in ademnood.’ Dat herken ik wel/niet in mijn eigen leven, want 2 Een aantal jaren geleden organiseerde

de paus van Rome in het plaatsje Assisi een gezamenlijke gebedsdienst voor aanhangers van allerlei verschillende religies. Vind jij dat onze kerkelijke leiders aan zo’n gebedsdienst moeten meewerken? Ja/nee, want 3 a. Wat zegt Jezus in Mattheüs 6:7

en 8 over het bidden van de heidenen? b. Wanneer bidden wij als christenen ook op een heidense manier?

4 Wat is volgens jou het belangrijkste

verschil in bidden tussen christenen en anders-gelovigen?

5 Lees met elkaar onderstaand belijde-

nisfragment en reageer daarna op de volgende stelling: ‘Volgens dit belijdenisfragment kun je niet bidden zonder in de Bijbel te lezen.’

Belijdenisfragment Vr.: Wat behoort tot een gebed dat God behaagt en door Hem wordt verhoord? Antw.: Dat wij alleen de enige, ware God, die Zich in zijn Woord aan ons geopenbaard heeft, van harte aanroepen om alles wat Hij ons bevolen heeft Hem te vragen. Heidelbergse Catechismus, zondag 45, vr. en antw. 117.

Spreken met God-nieuw:Spreken met God/binnenwerk

20-04-2009

14:08

Pagina 12

Leesrooster

LES

Behalve Elia komen we in het Oude Testament nog veel mensen tegen die spreken met God. Geef bij ieder gebed aan wat je aanspreekt en wat je er zelf van wilt leren. 1 Abraham (Gen. 18:23-33):

2 Mozes (Ex. 33:12-20):

3 Gideon (Richt. 6:15-24):

4 Nehemia (Neh. 9:32-37):

5 Salomo (1 Kon. 8:26-30):

6 Hizkia (Jes. 37:14-20):

7 Habakuk (Hab. 3:1,2 en 12-19):

20-04-2009

14:08

Pagina 13

Gebedstijden, gebedshoudingen en gebedsvormen Buigt u neer voor de voetbank Zijner voeten; Hij is heilig! (Ps. 99:5b).

1 LES

Spreken met God-nieuw:Spreken met God/binnenwerk

Verkenning Hieronder staan zomaar wat uitspraken over bidden. Kruis er één aan waar je het heel erg mee eens bent en één waar je het totaal niet mee eens bent. Leg daarna aan de groep je keuze uit. De anderen mogen reageren. ■ Ik bid alleen voor en na het eten. ■ Als ik de dag met gebed begin, beleef ik de dingen heel anders. ■ Om te bidden hoef ik geen tijd vrij te maken; dat kan evengoed als ik m’n kamer opruim of op de fiets zit. ■ Ik bid alleen als ik er behoefte aan heb. ■ Als ik met mijn vriendin in een restaurant ga eten, vind ik het niet nodig om te bidden. ■ Ik vind het belangrijk vaste tijden voor gebed te reserveren, anders komt het er steeds minder van. ■ Als ik ’s avonds niet kniel, maar gewoon in bed ga liggen bidden, voel ik mezelf oneerbiedig. ■ Het maakt voor mij niet uit in welke houding ik bid; het gaat erom dat ik met mijn hart bid. ■ Bidden is voor mij meer een levenshouding dan een zaak van vaste momenten. ■ Een nonchalante houding onder het bidden zegt iets over je relatie met God, vind ik. Alternatieve intro Op een christelijke scholengemeenschap werd een enquête gehouden over het gebed. Wij gaan met elkaar de vragen die gesteld werden, ook beantwoorden. We doen dat anoniem, dus op een fotokopie van onderstaande vragen: 1 Hoe vaak bid jij persoonlijk? ■ nooit ■ elke dag een keer ■ meerdere keren per dag, namelijk ... keer ■ zo af en toe, gemiddeld ... keer per week