De Heidelbergse Catechismus vandaag Synode PKN
€ 5,50
Zingen!
Zingen in pastoraat en groepswerk Het nieuwe Liedboek: wordingsproces en indeling Een nieuwe rol voor de voorzanger De kracht van Blended Worship
Jaargang 62 – Nummer 5 – mei 2013
opiniërend magazine voor protestants Nederland
Bram Grandia
In dit nummer
Het nieuwe liedboek: Samenbrengen in versnipperd landschap
10 Bram Grandia: ‘Ik ben niet zo’n fulltimegelovige’
14
De Heidelbergse Catechismus vandaag?
28
En verder Zingen: Alle verstand te boven 8 Verbindend vieren – Boekbespreking 17 Blended worship 18 ‘Aan de kastanjes overgeleverd’ – Elly en Rikkert 22 Christelijke muziek – Boekbespreking 38 ‘Liedboek moet zingend de kerk in’ – Synode PKN 40 Flanken versterkt – Synode PKN 42
Social media: Onderzoek en behoud het goede
32
Rubrieken Selectie 4 Agenda 6 Opmaat 7 Cartoon 13 Boeken 20 Films 21 Woord & Beeld: Drie hazen 25 De Bijbel verstaan: Drievoudig licht 26 Kerkvolk: ‘Het kwam zomaar in mij op’ 31 Gemeente: Onbekend maakt onbemind 34 Spiritualiteit: Gebed met open ogen 36 Predikanten 45 P.S.: Een nieuwer liedboek 47 Actueel: Statenvertaling voor jongeren 48
mei 2013
Ambt: De cantor
35 3
& Opmaat Werkweek Liturgie en Kerkmuziek Werkweek van het Toerustingscentrum van de Protestantse Kerk in Nederland. Thema dit jaar: ‘Tent van samenkomst’. Wat als een kerkgebouw sluit? Zijn we de ruimte van samenkomst dan kwijt of gaat die ruimte met ons mee? Oeroude plaats – of hier en nu? Met medewerking van o.a. Elske te Lindert, Gijs van Schoonhoven, Theo Menting, Geertien Morsink en Ko Joosse. Dinsdag 9 juli (9.30 uur) t/m vrijdag 12 juli (14.00 uur). Conferentiecentrum Bovendonk te Hoeven (nabij Bergen op Zoom). Kosten incl. accommodatie: van ¤ 355,- tot ¤ 525,- (studenten: € 235,-) Meer informatie en aanmelding: www.pkn.nl/pcte > cursussen en studiedagen > studiedagen of via: toerustingeneducatie@pkn.nl.
Studiereis Israël/Palestina Vrienden van Sabeel Nederland en Kairos Nederland bieden u een volstrekt andere reis aan dan de gangbare toeristische reizen. Een reis met ontmoetingen die inzicht geven in de realiteit in het ‘heilige land’ en de invloed van het conflict op het dagelijks leven van mensen. Daarnaast ontmoeten we vertegenwoordigers van Israëlische en Palestijnse organisaties die werken voor vrede en gerechtigheid, moslims, joden en christenen. Reisleider: Meta Floor, van 2007 – 2012 uitgezonden medewerker van Kerk in Actie. Donderdag 17 oktober t/m zondag 27 oktober. Voorbereidingsbijeenkomst: vrijdagmiddag en -avond 13 september. Deelname: ¤ 1345,- (incl. subsidie), eenpersoonskamertoeslag ¤ 275,- (excl. lunches, drankjes, persoonlijke uitgaven, reis- en annuleringsverzekering). Meer informatie en aanvraag opgaveformulier (vóór 15 juli): floormeta@hotmail.com. PE-accreditatie PKN: 5,5 punten.
KPV 2014 De Nijmeegse KPV-training is gericht op herbronning van uw identiteit en een duurzame verbetering van uw professionele handelen als geestelijk verzorger, predikant of pastor. De onderdelen van de training bieden daartoe invalshoeken als: vrij groepsgesprek, analyse van gesprekken, preken en rituelen, religieuze en morele ontwikkeling, etc. De training duurt 16 weken, trainingsdagen op donderdagen en vrijdagen. Trainer: dr. Anneke de Vries, m.m.v. andere trainers en docenten. 8 januari - 27 juni 2014. UMC St Radboud, Nijmegen. Deelname: ¤ 4800,-, verblijf: ¤ 1200,Meer informatie en aanmelding: www.umcn.nl/kpv. PE-geaccrediteerd door SKGV en PKN (20 ECTS).
Zingen! Samen zingen bindt mensen en stuwt op tot dimensies die langs andere weg amper bereikbaar zijn. Dit idee ademt op verschillende manieren door deze editie van Woord & Dienst. Zingen is communiceren, het kanaliseert emoties, brengt onder woorden wat niet gezegd kan worden, en het nieuwe Liedboek is een uiting van ‘katholiciteit’ en daarmee van belang voor de eenheid van de kerk. Het zal niet verbazen dat de verschijning van het nieuwe Liedboek de aanleiding was voor de keuze van dit thema op dit moment. In een aantal artikelen komt het dan ook aan de orde. Tegelijk is kort geleden weer heel duidelijk geworden dat het ook faliekant mis kan gaan wanneer het over liederen gaat. En dan denk ik niet aan de premature discussies over de verschillende genres die al dan niet in het nieuwe Liedboek zouden moeten komen – W&D heeft zich er ook aan bezondigd. Nee, ik doel op het K(r)oningslied. Niemand zal de opwinding hierover ontgaan zijn. Toegegeven, ook ik vermoedde dat de eindredactie niet goed opgelet had toen ik de tekst tegenkwam in mijn krant. De taalfouten deden pijn aan m’n ogen en de inhoudelijk lijn ontging me. Aan de geintjes erover – over ‘het lied die je wist dat zou floppen’ – deed ik vrolijk mee. Maar ik wilde me er niet voor afsluiten op 30 april. En ongewild – voor de buis nota bene – overkwam me een vreemde sensatie: de enorme warmte die uit het geheel sprak, overvleugelde de ergernis. En nog dagen speelde de melodie me door het hoofd. Hiermee is niet gezegd dat een tekst niet juist hoeft te zijn. Zeker bij kerkliederen voor mij geen kromme zinnen, platte of twijfelachtige theologie. Maar het lied biedt en doet zoveel meer. En als er dan toch iets aan mankeert, ben ik bereid me over te geven aan ‘onderdompelende participatie’ zoals Jan van der Wolf schrijft. ‘Meebewegen op de vleugels van ook dat lied’, noemde Roel Bosch het in een eerder nummer van W&D. Namen we in het vorige nummer afscheid van Piet Schelling, dit keer verwelkomen we een nieuw redactielid: Marleen Stelling, theoloog en universitair geschoold journalist. Gezien de vele prachtige bijdragen die zij eerder al leverde, mag duidelijk zijn dat de redactie haar met vreugde verwelkomt. Dick Vos
Postacademisch Onderwijs PThU Op de website van de Protestantse Theologische Universiteit is het cursus- en trainingsaanbod 2013-2014 geplaatst dat mede aangeboden wordt in het kader van het systeem van Permanente Educatie (PE) voor predikanten in de PKN. Voor het totaalaanbod, zie: www.pthu.nl/pao.
mei 2013
Aanvulling In het aprilnummer van W&D, pagina 38, stond een telefoonnummer van In Between vermeld dat op het moment van verschijnen niet meer in gebruik was. Het nieuwe telefoonnummer is: 0653929286.
7
Zingen!
Het verstand te boven In het pastoraat is het gebruikelijk dat de pastor uit de Bijbel leest of bidt. Maar zingen? Ook in pastoraat en groepswerk kan het echter. Waarom is het zo waardevol, wat doet het met mensen, en: hoe kun je het doen? Maarten Diepenbroek
Z
ingen is letterlijk: uitademen. Wie zingt,
staat in contact met de ziel. Zingen maakt ook kwetsbaar, je geeft iets van jezelf bloot. Misschien verklaart dit wel waarom wij ons vaak een beetje verlegen voelen als het om zingen gaat. Want het is best spannend om (alleen) te zingen. Juist dan ervaren wij de ontwapenende kracht ervan. Zingen kan deuren open zetten die anders gesloten blijven. Anders dan het gesproken woord kan een lied direct binnenkomen. We kennen allemaal wel de ervaring van hoe muziek je in het hart kan raken. Een lied dat je terugbrengt bij een bepaalde ervaring, dat herinneringen oproept aan een dierbare, aan een bruiloft, aan de doop van je kind.
Kracht In de muziektherapie is men zich sterk bewust van de kracht van muziek. Muziek kan troosten en helen. Muziek kan helpen om emoties te kanaliseren (bijvoorbeeld bij een traumatische ervaring) en een catharsis (ontlading) bewerkstelligen. Met een catharsis bedoelt men dat zich tijdens de muzikale ervaring een spanning opbouwt die zich vervolgens weer ontlaadt. Muziek werkt ook in op onze fysieke gesteldheid. De geluidstrillingen zijn lichamelijk voelbaar en hebben een uitwerking op de ademhaling en het zenuwstelsel. Tijdens het luisteren naar muziek wordt de ademhaling bijvoorbeeld vlakker en ontspant zich het lichaam. In vergelijking met taal spreekt muziek andere delen van ons mens-zijn aan. In onze hersenen bevindt het muziekcentrum zich – in tegenstelling tot ons taalcentrum – in de rechter hemisfeer (hersenhelft). Daarom
8
is muziek een geheel eigen communicatiemiddel en in sommige gevallen zelfs de enige manier om nog te communiceren. De muzikale communicatie gaat terug tot de meest vroege (pre-verbale) ontwikkelingsstadia van de hersenen. De klanken en ritmes zijn terug te voeren op de geluiden die het ongeboren kind in de baarmoeder waarneemt.
Ruimte Net als bij religie heeft muziek te maken met zaken die onze alledaagse werkelijkheid overstijgen. Muziek helpt je om dingen onder woorden te brengen waar soms geen woorden voor zijn, waar het gezonde verstand tekortschiet. Muziek tilt een mens uit boven het alledaagse. Daarom kan muziek ons ook helpen in de pastorale communicatie. Muziek kan ruimte scheppen voor de ontmoeting met de Ander en woorden geven aan ervaringen van het heilige. Een lied als ‘De Heer is mijn Herder’ (Psalm 23) raakt aan hoe mensen God ervaren in het leven. Het lied ‘Ik sta voor U in leegte en gemis’ (Tussentijds 205) geeft juist woorden aan twijfel. Het lied ‘Waarom moest ik uw stem verstaan’ (Liedboek voor de Kerken, Gz 484) schijnt een favoriet te zijn van predikanten en theologen.
Hoe kun je in de praktijk gebruik maken van het lied? In een Bijbelkring, de intieme setting van de huiskamer, aan een ziekbed, op school, aan tafel, overal kan er gezongen worden. Hieronder geef ik een paar eenvoudige handreikingen. Ik maak daarbij onderscheid tussen drie verschillende werksituaties: het individuele pastoraat, het groepswerk en het gesprek over het kerklied.
Pastoraat De meeste predikanten zullen muziekpastoraat vooral in een individuele pastorale setting toepassen. In plaats van of als aanvulling op het lezen uit de Bijbel en het samen bidden, kun je een lied zingen. Je kunt vragen of je gesprekspartner zelf een lied heeft dat hij of zij graag zingt, je kunt ook zelf een lied aanreiken. Zoek daarbij naar bekende liederen en houd rekening met – voor zover bekend – het liedrepertoire van je gesprekspartner. In het ouderenpastoraat zou je kunnen zingen uit de Hervormde Bundel 1938 of de bundel van Johannes de Heer. Ter afsluiting van een pastoraal gesprek in de avond, is een avondlied passend. Aan een ziek- of sterfbed kan een zegen gezongen worden (Liedboek voor de Kerken, Gz. 456), of psalm 121.
Samen zingen opent
Wanneer iemand voor je zingt, dan is dat een bijzondere ervaring die kan werken als balsem voor de ziel. Een weldaad, waaraan mensen diepe troost kunnen ontlenen. Misschien dat er enige schroom overwonnen moet worden om te gaan zingen. Dat is niet erg; het is een kwestie van gewoon vaak doen. Sommigen denken van zichzelf dat ze niet kunnen zingen. Ook dat hoeft volgens mij geen belemmering te zijn. Laat je in zo’n geval gerust bijstaan door je gesprekspartner. Samen zingen is ook een bijzondere ervaring. Je hoeft in ieder geval niet over een geschoolde zangstem te beschikken om gebruik te kunnen maken van het kerklied in het pastoraat.
Groepswerk In het vormingswerk of bij vergaderingen wordt een bijeenkomst nogal eens geopend of besloten met het zingen van een lied. Het (nieuwe) Liedboek sluit aan bij deze gewoonte en biedt een keur aan mogelijkheden. De ondertitel: Zingen en bidden in huis en kerk geeft aan dat het kerklied meer is dan het lied dat we tijdens de zondagse eredienst zingen. Vraag na het zingen eens hoe men het lied heeft ervaren. Waar treft de tekst jou? Welk beeld van God herken je in dit lied? Wanneer zou jij dit lied kunnen zingen? Hoe werken muziek en tekst op elkaar in?
Geloofsgesprek
een andere wereld FOTO: M AR L EE N B . B E R G
Het is ook mogelijk om een gesprekskring te starten rondom het lied. Veel mensen hebben een lied dat hun dierbaar is. Het loont om hierover in gesprek te gaan. Vraag aan de deelnemers om een lievelingslied aan te dragen en zing dat met elkaar. Vaak komt er na het zingen vanzelf een gesprek op gang over het lied. De kunst is dan om verder te komen dan ‘Ik vind het een mooi lied’. Probeer door te vragen: Wat spreekt je precies aan in dit lied? Waar raakt de tekst aan je eigen leven? Op welke momenten in je leven is dit lied gezongen? Het nieuwe Liedboek is een uitgelezen kans om zo’n kring te starten. Als de gespreksleider zich onzeker voelt over zijn of haar muzikale kwaliteiten, dan is de samenwerking met de organist of cantor een mogelijkheid. Het nieuwe Liedboek betekent in sommige gemeentes de introductie van een voorzanger. Deze voorzanger zou in een gesprekskring als deze heel goed een rol kunnen vervullen. Probeer het verder laagdrempelig te houden. Het gaat niet om goed of om mooi zingen, maar om de gedeelde ervaring van het samen zingen en het geloofsgesprek. Door met elkaar te zingen kan een wereld opengaan en komen onvermoede verlangens aan het licht.
Ds. Maarten Diepenbroek is predikant in Burgh-Haamstede.
9
Gemeente
Onbekend, onbemind
T
Wat te doen wanneer het aantal ‘onbekenden’ in de kaartenbak te groot is om ze op te zoeken? In Den Haag verspreidde een gemeente een informatiepakket, vergezeld van de vraag een enquête in te vullen
Enquête
Trinette Verhoeven
oen ik als predikant intrede deed
in de Lukaskerk in Den Haag, viel me meteen op dat er een enorme groep jonge mensen tussen de twintig en de veertig in de kaartenbakken zat met wie totaal geen contact was. Het waren zeker 600 mensen. Ze allemaal bezoeken leek geen optie; daar hadden we de menskracht niet voor.
Al gauw kwam toen de idee van een enquête op. We zouden al die mensen met hulp van de jongeren uit de Lutherse kerk aanschrijven. En zo zijn er in augustus vorig jaar ongeveer 800 kaarten verstuurd met het verzoek mee te werken aan een online enquête, vergezeld van boekjes met informatie over beiden kerken. Aan gemeenteleden werd gevraagd om tien brieven mee te nemen, bij vijf personen aan te bellen en op vijf andere adressen het pakketje in de brievenbus te stoppen. Dit resulteerde in een paar aardige gesprekjes; met zo’n twintig mensen is contact geweest... De vragenlijst was opgedeeld in drieën. De eerste vragen gingen over de persoon die invult en over wat deze belangrijk vindt, in het tweede deel werden vragen gesteld over geloof en spiritualiteit en ten slotte kwam een aantal maatschappelijke thema’s aan bod. Er kwamen dertig enquêtes ingevuld terug, waarvan een aantal respondenten al bekend was. Alles bij elkaar was dat een teleurstellend aantal waar we niet veel mee konden.
Zakelijk In januari is een brief verstuurd met een bedankje aan degenen die de enquête
34
ingevuld hadden, en voor degenen die er nog niet aan toegekomen waren om de enquête in te vullen de vraag dit als nog te doen. Bij de brief zat een antwoordkaart om mensen de mogelijkheid te geven de enquête op papier op te vragen, dan wel zich direct uit of over te laten schrijven. De brief was nu kort en zakelijk gehouden, mensen werden met u aangesproken. Nu was de respons behoorlijk hoger. We zaten zo rond de 200, waarvan 70 mensen vroegen zich uit te laten schrijven.
Aarzelingen We concluderen dat mensen best wat over hebben voor de kerk; het was een forse tijdsinvestering om de enquête in te vullen. Maar een boekje, een leuke brief: dat
was kennelijk te veel van het goede – ook al kregen we van bekenden positieve reacties. De doelgroep zit niet op de kerk te wachten. Dat gaven ze ook zo aan. Hun leven draait om familie en vrienden; daar vinden ze hun gesprekspartners. Maar dat is niet alles. Meer dan de helft van de respondenten is geïnteresseerd in normen en waarden en is bezorgd om de samenleving. Negentig procent van de respondenten geeft aan met geloof en spiritualiteit bezig te zijn. Over de rol die de kerk kan spelen zijn ze echter aarzelend. Ze kennen de kerk niet, ook al vinden ze dat die wel goed werk doet (30%).
90% is bezig met geloof, over de kerk is men aarzelend In Den Haag starten we nu met een speciale Facebook-pagina om de contacten vast te houden. We hopen mensen daarmee uit te dagen zelf met elkaar in contact te komen en relevante thema’s te ontdekken. mei 2013
Ambt
De cantor
E
en van de veranderingen in
het nieuwe Liedboek is dat naast strofeliederen, zoals de Geneefse psalmen, ook niet-strofische vormen een plaats hebben gekregen. Een voorbeeld hiervan is de ‘onberijmde’ psalm: een psalm in een open vorm met verzen voor de cantor en een refrein voor de gemeente. Het is aan te raden om met de invoering van het Liedboek ook een cantor of een
Het nieuwe Liedboek verschilt in diverse opzichten van het Liedboek voor de Kerken uit 1973. Dit vraagt om een nieuwe functionaris in de kerk: de cantor. Hanna Rijken
voorzanger en volk, bijvoorbeeld in Exodus 15: 20 en 21, het lied van Mirjam. In de synagoge vervult de chazan tot op de dag van vandaag een belangrijke rol. De Vroege Kerk nam het psalmzingen van de synagoge over en behield de rol van voorzanger. Kerkvader Augustinus schreef over ‘de psalm die wij horen zingen en waarop wij geantwoord hebben’. In deze omschrijving is de zogenaamde antwoordpsalm te herkennen. De antwoordpsalm is de psalm die na de oudtestamentische lezing gezongen wordt door de voorzanger, waarbij de gemeente telkens antwoordt De kern van Psalm 119 voor voorzanger en gemeente (uit: Enkele met een refrein. Na verloop liederen voor een nieuw liedboek. Bv Liedboek, Zoetermeer 2012) van tijd verschoven de taken van de cantor van zingen team van cantores aan te stellen. Met cannaar dirigeren. Bij de liturgievernieuwintor wordt dan niet dirigent van een koor gen van het Tweede Vaticaanse Concilie in of cantorij bedoeld, maar voorzanger. De de jaren ‘60 werd in de Rooms-Katholieke zingende cantor heeft in de hoofddienst Kerk de functie van voorzanger hersteld. een zelfstandige liturgische rol naast voorganger, ouderling, diaken, lector en organist.
De voorzanger heeft een
Oude papieren In Nederlandse protestantse kerken is de rol van voorzanger vrij nieuw en onbekend. Toch gaat het om een oude functie. In het Oude Testament wordt enkele keren melding gemaakt van beurtzang tussen mei 2013
zelfstandige rol Ook in de calvinistische traditie is sprake geweest van een voorzanger, maar dan meer als didacticus. Bij Calvijn bijvoorbeeld speelde de cantor een belangrijk rol
bij het aanleren van de nieuwe psalmen in strofevorm. Een van de eerste en bekendste gereformeerde cantors was Louis Bourgeois, de componist van een groot aantal psalmmelodieën.
Stimulans Bij de introductie en het gebruik van het Liedboek kan de cantor zowel de rol van voorzanger als die van didacticus op zich nemen. Voor het enthousiast aanleren van nieuwe liederen en het realiseren van de verschillende vormen die het Liedboek biedt, is een cantor eigenlijk onontbeerlijk. Het is inspirerend en stimulerend voor de gemeentezang. De cantor zingt in de eredienst de antwoordpsalm, maar bijvoorbeeld ook andere gezongen onderdelen, zoals het drempelgebed, het vers voor het Evangelie, of delen van acclamaties. In getijdenvieringen, zoals de vespers, kan de cantor de psalmen, kantieken en gebeden zingen. Er worden in Nederland verschillende cantorcursussen aangeboden om gemeenteleden toe te rusten tot deze belangrijk liturgische functie. Meer informatie is te vinden op de website van de PKN. Hanna Rijken, theoloog en musicus, is dirigent van het Vocaal Theologen Ensemble (powered by PThU) en redactielid van Liedboek - zingen en bidden in huis en kerk en Laetare, tijdschrift voor liturgie en kerkmuziek. Ze werkt aan de PThU Amsterdam aan een promotie-onderzoek over de choral evensong: www.hannarijken.nl.
35
Actueel Statenvertaling voor jongeren Dit najaar verschijnt de Herziene Statenvertaling (HSV) in de uitvoering van een Jongerenbijbel. Wat moeten we ons daarbij voorstellen en voor wie is het bedoeld? Een paar vragen aan drs. Piet Vergunst, lid van het HSV-bestuur dat verantwoordelijk is voor de uitgave van deze Jongerenbijbel. Een Jongerenbijbel is al beschikbaar in de NBV. Waarom nog zoiets in de HSV? Je merkt dat de Jongerenbijbel die gebaseerd is op de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) in een behoefte voorziet. Veel jongeren vanaf een jaar of achttien hebben dankzij de NBV-Jongerenbijbel de Bijbel leren lezen. We willen daarop aansluiten en een HSV-Jongerenbijbel maken die ook voor jonge mensen onder de achttien jaar toegankelijk is en die niet alleen begrijpelijk is voor jongeren met een HAVO- of VWO-opleiding, maar breder, ook voor VMBO-achtergrond. We hopen door de eenvoudige zinsopbouw en het concrete taalgebruik jonge mensen vanaf een jaar of vijftien aan te spreken. We zetten de HSV-bijbeltekst erbij en proberen jonge mensen zo ook toegang te geven tot deze bijbelvertaling. Waarin onderscheidt deze Bijbel zich? De HSV-Jongerenbijbel is uniek, omdat er meer dan drieduizend stukjes uitleg, verwerking en verdieping aan toegevoegd zijn. De uitleg gaat in op de tekst, de verwerking stelt vragen aan jezelf. De verdieping brengt ten slotte een logisch verband in het geheel door aan te sluiten bij de geloofsleer. Bij iedere perikoop vind je wel enkele uitwerkin
in het volgende nummer
48
gen. Daardoor kunnen jongeren met ieder fragment uit de Bijbel in gesprek gaan. We komen ook met een app, die niet alleen elementen bevat van de uitgave op papier, maar ook de mogelijkheden van de digitale communicatie uitbuit; die dus veel meer foto’s en kaartjes biedt achter ieder hoofdstuk. Je kan met de app en de koppeling aan de sociale media ook samen de Bijbel lezen. Wat is het doel van deze uitgave? We hopen dat jonge mensen een eigen verhaal ontwikkelen bij het bijbellezen. We hebben inmiddels een voorpublicatie gemaakt met het boek Jona, gratis verkrijgbaar bij de boekhandel. Dan kan iedereen kennisnemen van de opzet. Wie willen jullie ermee bereiken? We hebben de HSV-Jongerenbijbel allereerst gemaakt voor protestants-orthodoxe jongeren. De tekst is zo geschreven dat die ook toegankelijk is voor jongeren met weinig leeservaring, en daarmee is de Bijbel onbedoeld wellicht ook geschikt voor niet-kerkelijke jongeren. Ze krijgen de informatieve kant en de gevoelige kant van het bijbellezen aangereikt op een laagdrempelige manier. Vanaf 5 oktober is de definitieve uitgave verkrijgbaar in de winkel. We proberen vooraf gemeenten te motiveren een actie op te zetten om op 5 oktober de HSVJongerenbijbel aan kerkelijke en ook aan niet-kerkelijke jongeren aan te bieden. We denken dan aan een actie waarbij ouderen geld geven om zoveel mogelijk jongeren aan een eigen exemplaar te helpen.
Levenslust Is het uitbundige en overvloedige onverenigbaar met traditioneel christelijke soberheid en discipline? W&D is er niet van overtuigd. In het zomernummer een bonte collectie artikelen: door snoeien juist bloeien, dronkenschap als zegen, Karl Barth als schuinsmarcheerder, leven ondanks handicaps, kunst, eten en drinken.
Ruimzicht Een stichting van 145 jaar ter ondersteuning van mensen die predikant willen worden. Ruimzicht beheert o.a. convivia, studentenhuizen waarin het christelijk gemeenschapsideaal geoefend wordt. Wat wil Ruimzicht? Wat gebeurt er in de studentenhuizen? W&D spreekt met de conviviumpastor en bezoekt een van de huizen.
Frederike de Jong Filosofe, therapeute, schrijfster en begeleidster van ‘zielsreizen’ die beogen een balans te vinden tussen het zelf en het alledaagse leven. Wie is Frederike de Jong? Hoe christelijk is haar visie? Verschijningsdatum: 18 juni
mei 2013