INHOUD Woord vooraf 11 Marjan Minnesma deel i
Inspirerende denkbeelden
13
hoofdstuk 1 Inleiding: werken aan de WEconomy 15 Jan Jonker, Jan Oosting en Herman Verhagen 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7
Werken aan de WEconomy 17 Anders kijken 18 Anders organiseren 20 Onderweg naar een circulaire economie 22 Delen is het nieuwe vermenigvuldigen 24 Van een Iconomy naar WEconomy 27 Verantwoording 27 Literatuur 28
hoofdstuk 2 De circulaire economie komt eraan! Een routekaart voor transformatie van de ‘maakindustrie’ 31 Michel Schuurman 2.1 2.2 2.3
De circulaire economie: niet ‘als’ maar ‘wanneer?’ Routekaart naar de circulaire economie 36 Tot besluit 45 Literatuur 47
34
hoofdstuk 3 Duurzaamheid bekeken vanuit een samenwerkingsperspectief 49 Edwin Kaats 3.1 3.2 3.3 3.4
Inleiding 51 Invalshoeken bij het kijken naar samenwerkingsprocessen Principes voor een kansrijk samenwerkingsproces voor duurzaamheid 58 Per saldo: duurzaam organiseren vanuit samenwerkingsperspectief 64 Literatuur 64
52
hoofdstuk 4 De mier, het nest en de verandering. Natuurlijke visies op duurzaamheid 67 Richard Kok en Jan Jonker 4.1 4.2 4.3.
Natuurlijke systemen en duurzaamheid 69 Aanknopingspunten voor de duurzaamheidsopgave 74 Toepassing in complexe maatschappelijke processen 75
5
inhoud
4.4 4.5 4.6
Gij zult groeien 77 Oplossingsrichtingen Reflectie 79 Literatuur 81
78
hoofdstuk 5 Radicale duurzame innovatie. Hoe fundamentele vernieuwing ontstaat in en tussen organisaties 83 Michel van Pijkeren, Guido Braam en Marijke Gijsbers 5.1. 5.2 5.3 5.4
deel ii
Groeiende noodzaak voor fundamentele vernieuwing Radicale vernieuwing vergt meer dan technisch innovatievermogen alleen 87 De resultaten 93 Conclusies 97 Literatuur 98 Nieuwe praktijken
85
101
hoofdstuk 6 Duurzame energie van en voor Apeldoorn. Van idee(alist) naar waarmaken 103 Marleen Kwast 6.1 6.2 6.3 6.4
De start: ons idee 106 De verkenning: werken aan stevigheid 107 Kwartier maken: vertalen naar een businessplan Reflectie: wat gaat goed, wat kan beter? 115 Literatuur 117
hoofdstuk 7 Duurzaam verbinden: op zoek naar samenspel Jos van der Schot en Moniek Kamm 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5
112
119
Op zoek naar de Renkumse burger 122 Nieuwe rolverdeling 125 Energieke verbinding 128 Energieke verbinding in de praktijk 130 Verbindt eer ge begint 132 Literatuur 133
hoofdstuk 8 Natuurlijk organiseren. Duurzaam ontwikkelen tussen de instituties door 135 Derk Hueting en Eddy De Seranno 8.1 8.2 8.3
6
Natuurlijk organiseren? 137 Natuurlijk Zeeland 138 Breda DuurSaam 140
inhoud
8.4 8.5 8.6
Concrete gebeurtenissen So far, so good? 149 Tot besluit 150 Literatuur 150
140
hoofdstuk 9 Grenzeloos werken leidt tot grenzeloze ambities. Een praktijkcasus over vergaande samenwerking in duurzaam bouwen 153 Cécile van Oppen en Koen Eising 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6
Grenzeloos werken leidt tot grenzeloze ambities 155 Ketensamenwerking: wat is daar vernieuwend aan? 156 Het belang van een geïntegreerde benadering 157 Casus: innovatief aanbesteden bij Liander 158 Synergetische resultaten 165 Samenwerking loont 167 Literatuur 168
hoofdstuk 10 Duurzaam innoveren door te inspireren en te accelereren Geanne van Arkel en Jan Jonker 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7
De kracht van een uitdagende visie 173 Strategisch denken over duurzaamheid 174 Meervoudige winst door duurzaamheid 175 Radicale producttransparantie als instrument Levenscyclusanalyse als katalysator 179 Inspireren en innoveren in de praktijk 180 Het systeem in beweging brengen 184 Literatuur 185
deel iii Werken aan verandering
171
177
189
hoofdstuk 11 Meshworking: samenwerken aan doorbraken richting een duurzame wereld. Creëren van coherentie en opschaling in een rijke diversiteit aan initiatieven 191 Anne-Marie Voorhoeve, Peter Merry en Ard Hordijk 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6
Behoefte 193 Concept Meshworking 196 Toepassing van Meshworking 198 Principes van Meshworking 204 Resultaten en geleerde lessen 206 Vervolg: Meshwork voor een circulaire economie Literatuur 208
207
7
inhoud
hoofdstuk 12 Duurzaam ondernemen met strategisch competentiedenken. Een open-systeembenadering voor continue waardecreatie en waardedistributie 211 Arjan Vernhout 12.1 Inleiding in strategisch competentiedenken 214 12.2 De onderneming als open en doelzoekend systeem 216 12.3 Managen van vijf vormen van organisatorische competentie 219 12.4 Kernprocessen van waardecreatie en waardedistributie 223 12.5 Tot besluit 226 Literatuur 227 hoofdstuk 13 De kracht van innovatief leiderschap. Met lef en geduld mensen verbinden en duurzaam innoveren 229 Kees van Kaam 13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6
Leiderschap en innovatie gaan samen, maar niet vanzelf 232 Leiderschap en innovatie, hindernissen en uitdagingen 232 Leiderschap in de praktijk, vandaag en morgen 234 Innovatie van leiderschap 238 Creatie van de gewenste toekomst 241 Duurzaam denken, doen en organiseren 244 Literatuur 244
hoofdstuk 14 Succesvolle duurzaamheid vraagt om verdiepen van verbindingen 247 Joyce Ronda, Marjolein Hins, Lars Tjoeng, Marc Wervelman, Wibowo Rimbawan, Walter van Krieken, Wouter van der Veer en Hans Kooistra (de ‘sociale innovatiegroep’) 14.1 Een kader voor duurzaam doen? 250 14.2 Mogelijkheden en belemmeringen voor succesvolle duurzaamheid 251 14.3 Fundamenten van duurzaam doen 254 14.4 De hoogste versnelling 257 14.5 Het doen verbinden 259 Literatuur 261
8
inhoud
hoofdstuk 15 Transities naar de WEconomy. Zeven principes om te werken aan de WEconomy 263 Jan Jonker en Jos Reinhoudt 15.1 15.2 15.3 15.4 15.5
Inleiding 266 De uitdagingen van duurzaamheid 268 Zeven principes als ondersteuning van transitie Mechanismen voor transitie 273 Epiloog: laveren tussen droom en daad 276 Literatuur 277
Over de auteurs 279 Overzicht figuren en tabellen
270
287
9