DE GENIALE VRIENDIN Elena Ferrante
‘Als ik Elena Ferrante lees, kan ik niet meer stoppen. Alles wat tussen mij en Elena Ferrante komt irriteert me – mijn werk, ontmoetingen in de metro, het dagelijks gedoe. Ik ben wanhopig als ik me van haar los moet scheuren.’ The New
Yorker Elena Ferrante vertelt in De geniale vriendin de geschiedenis van twee vrouwen en hun levenslange vriendschap: Lila en Elena. Ze groeien samen op, maar hun levens verlopen geheel verschillend. Ze wonen met hun ouders en broertjes en zusjes in een volkswijk in het Napels van de jaren vijftig, een tijd waarin het ondenkbaar is dat meisjes hun tijd verspillen met leren. De intelligente Lila moet van school om te gaan werken. Ze probeert aan haar milieu te ontsnappen door jong te trouwen. Haar beste vriendin Elena mag wél verder leren, maar beseft maar al te goed hoeveel slimmer Lila is. En mooier. De geniale vriendin is de eerste van Ferrantes vier Napolitaanse romans waarin zij met groot inlevingsvermogen en in een schitterende stijl vertelt over een vriendschap die even sterk om liefde als om rivaliteit draait.
‘Elena Ferrante maakt indruk met haar gedetailleerde psychologische dubbelportret en met de prikkelende evocatie van een Napolitaanse volkswijk in de jaren vijftig. ****’ NRC Handelsblad ‘Ferrante gelooft dat boeken die wat te zeggen hebben, vroeg of laat lezers vinden. Laten we bewijzen dat ze gelijk heeft.’ VPRO gids ‘Lila doorziet dat achter elk vleiend woord en vriendelijk gezicht een valkuil ligt, waardoor de spanning als sluimerende Vesuvius onder elke scène voelbaar is. De onvermijdelijke eruptie doet denken aan het slot van The godfather. ****’ Het Parool ‘Ferrantes intrigerende boek belicht de vele facetten van vriendschap: liefde en trouw, maar ook rivaliteit en afgunst.’ Elle ‘De geniale vriendin is veel meer dan een portret van het leven in een arme volkswijk in Napels. Ferrante weet met rake typeringen elk personage tot mens van vlees en bloed te maken.****’ Dagblad van het Noorden
Leesclubvragen 1. Waarom is Don Achille zo’n belangrijk personage? Hij is voortdurend op de achtergrond aanwezig in de roman; waar staat hij symbool voor? 2. Gaandeweg de roman verdient Lila de reputatie van ‘het buitenbeentje’, terwijl Elena bekend komt te staan als ‘het goede meisje’. Wat in hun verschillende karakters maakt hun relatie zo geloofwaardig? Met welk meisje identificeer je je het makkelijkst? 3. Het leven in de buitenwijken van Napels in de jaren ’50 wordt afgeschilderd als conservatief, uitdagend, en soms zelfs gewelddadig. Ferrante gebruikt het vroege ‘kinderspel’ van de meisjes als beeld voor de hartvochtige ondertoon van de stad. Waarom werkt deze analogie zo goed? Wat maakt hun poppen, Tina en Nu, zo belangrijk? 4. Waarom stort Elena zich volledig op haar opleiding? Is het een middel tot een doel, of een doel op zich? Als het een middel tot een doel is: welk doel? En is dat doel realistisch, of houdt ze zichzelf voor de gek? 5. Wat leren we voor nieuws over de karakters van beide meisjes op de dag dat ze besluiten te spijbelen? Hebben deze ontdekkingen je verrast? Wat voor gevolgen heeft dit voor hun relatie (of voor ons idee van hun relatie)? 6. Ferrante keert, na Dagen van verlating en De verborgen dochter, in De geniale vriendin opnieuw terug naar het thema van de ‘moeder-dochter-relatie’. Wat zijn de overheersende kenmerken van deze relatie? Wie lijdt, denk je, het meest – moeder of dochter? Waarom? 7. We gaan ervanuit dat Elena’s stem doorklinkt in de titel van de roman, en dat zij verwijst naar Lila als haar ‘geniale vriendin’. Echter, tegen het einde van het verhaal is het Lila die Elena prijst en aanmoedigt: ‘jij bent mijn geniale vriendin, jij moet de knapste worden van allemaal, zowel mannen als vrouwen.’ (pp. 315-316). Kun je deze dialoog tussen de twee meisjes als symbolisch beschouwen voor Lila’s overgave? Verrasten Lila’s woorden je? 8. Lila’s onbehouwen persoonlijkheid en botte opmerkingen komen soms over als vals en kwetsend. Daarnaast zijn het, hoewel beide families met armoede worstelen, met name de Cerullo’s die het meest kansarm lijken te zijn. Waarom blijft Elena desondanks een zeer toegewijde vriendin? Wat zegt dit over Elena? 9. Waar staan de schoenen die Lila ontwerpt en maakt symbool voor? Welke ondertoon wordt aan de hand van de schoenen expliciet gemaakt in de tweede helft van de roman?
10. Hoe anders zou het boek zijn als het niet vanuit Elena maar vanuit Lila of een ander karakter verteld zou worden? Is Elena’s standpunt het meest geschikt? Waarom wel of niet? Leg uit. 11.
‘Hou jij van Stefano?’ Ze zei ernstig: ‘Heel erg veel.’ ‘Meer dan van je ouders, meer dan van Rino?’ ‘Meer dan van iedereen, maar niet meer dan van jou.’ (p. 284) Lila’s persoonlijkheid lijkt warmer te zijn geworden tegen het einde van de roman. Waaraan kunnen we deze verandering toeschrijven?