Interview: Mátyás Bittenbinder

In De Slimste Mens nam bioloog Mátyás Bittenbinder elke uitzending een bijzonder plantje of diertje mee. Niet omdat hij zo nodig wil opvallen, hij vindt gewoon niets leuker dan vertellen over de natuur. ‘Ik voel nog steeds dezelfde passie als toen ik zeven was.’

Tekst: Fleur Baxmeier, beeld: Nico Kroon

Natuur speelt al zo lang Mátyás Bittenbinder zich kan herinneren een belangrijke rol in zijn leven. ‘Dat gaat terug tot ik een jaar of vijf was’, vertelt hij vanuit zijn werkkamer op de Vrije Universiteit Amsterdam. ‘We hadden in ons stadstuintje in Nijmegen een vijver waarin kikkers en salamanders zaten. Elke lente en zomer ving ik kikkervisjes om te kijken hoe ze opgroeiden. Op een gegeven moment kreeg ik van mijn ouders een verrekijkertje en toen was het hek helemaal van de dam.’

Als hij de kans krijgt, trekt de jonge Mátyás er op zijn etsje op uit om de natuur in te gaan en vogels te bestuderen. ‘In de buurt van Nijmegen zijn veel bossen en heidevlaktes, maar ook moerasgebieden. Soms ging ik met een vriendje, soms in mijn eentje. Overal waar ik kwam – of dat nu bij ons in de tuin was of tijdens vakanties in Frankrijk en Italië – was ik op zoek naar dieren en planten. Ik voelde ook altijd een natuurlijke drang om andere mensen te vertellen wat ik daar zo interessant aan vond.’

Altijd in actie

Zijn ouders zijn Mátyás’ eerste publiek, later komen daar vrienden van z’n ouders en zijn eigen vriendjes bij. ‘De drang om te vertellen over de natuur hee me nooit meer losgelaten. Ik ben heel blij dat ik tegenwoordig de mogelijkheid heb om dat op grote platforms te doen. Op de radio, af en toe voor de krant, regelmatig op tv. Ik voel nog steeds dezelfde passie als toen ik als zevenjarige mijn ouders ging rondleiden door onze eigen tuin: kijk, hier zie je dit, daar zie je dat.’

De natuur brengt Mátyás op een bepaalde manier tot rust, wat geen overbodige luxe is voor iemand die altijd in de actie staat. ‘Op vrije momenten denk ik bijna nooit: ik ga eens even lekker niks doen. Stilzitten of een avondje hangen op de bank, kan ik moeilijk. Dan ga ik toch weer werken of aan de slag met een nieuw project. In de natuur kom ik tot rust, omdat ik dan bijna als een soort jager kijk naar alle dieren en planten die ik zie. Daar krijg ik een kick van.’

Medicijnen van slangengif

Mátyás houdt van alle dieren, maar vogels, reptielen en am bieën hebben een speciaal plekje in zijn hart. ‘Ik weet nog dat ik mijn eerste gi ige slang vond, op de heide in Apeldoorn. Dat vond ik zo waanzinnig! Toen ik er meer over ging lezen, ontdekte ik niet alleen dat er in Afrika en Zuidoost-Azië veel problemen zijn met dodelijke slangenbeten, maar ook dat er uit het gif van slangen medicijnen kunnen worden ontwikkeld. Die combinatie vond ik heel boeiend.’

Als hij na z’n studie biologie naar Australië gaat om onderzoek te doen naar slangengif, weet hij het zeker: hiermee wil ik mijn hele leven bezig blijven. ‘Inmiddels doe ik vanuit Naturalis en de VU Amsterdam onderzoek naar het e ect dat slangengif hee op het menselijk lichaam.’

‘Ik heb daar heel veel voor gereisd en ga regelmatig naar wetenschappelijke conferenties aan de andere kant van de wereld, omdat je op die plekken met interessante mensen en onderzoeken in aanraking komt.’

Dat brengt hem in een lastige spagaat, want in principe wil hij vanwege het milieu zo min mogelijk vliegen. ‘Ik probeer mijn vakanties vooral binnen Europa te houden, al lukt dat niet altijd. En voor mijn werk vind ik het helemaal moeilijk. Netwerken kan digitaal – dat hebben we tijdens corona ook gedaan – maar het is een stuk minder e ectief. Het liefst zou ik nooit meer vliegen, maar dat is voor mij op dit moment geen haalbare zaak.’

Positief activisme

Hij probeert om bewuster te eten: niet helemaal vegetarisch, maar wel een stuk minder vlees en vis dan een paar jaar geleden. ‘Dat zou nog wel iets beter kunnen, bijvoorbeeld door minder producten te kopen waarvoor veel water is gebruikt. Als iedereen maar avocado’s blij eten, dan werkt dat droogte en verdorring in de hand. Dat is funest voor onze biodiversiteit: alle verschillende soorten dieren, planten, micro-organismen en ecosystemen op onze aarde.’

Mátyás maakt zich veel zorgen over het verlies van biodiversiteit. Daarom probeert hij mensen mee te geven waarom we daar zuinig mee moeten omgaan. ‘Dat doe ik op een niet te activistische manier. Volgens mij werkt het averechts als je gaat zeggen dat we met z’n allen moeten stoppen met vliegen of vlees eten. Ik kies voor de positieve insteek. Dat houdt in dat ik laat zien hoe geweldig en divers de natuur is.’

‘Als ik een lezing geef aan kinderen, dan vraag ik bijvoorbeeld standaard aan een van de jongens en meisjes: “Hé goh, jij hebt een shirt aan. Waar is dat eigenlijk van gemaakt?” Meestal blijven ze het antwoord schuldig. Dan vertel ik dat hun shirt is gemaakt van de katoenplant. Dat is een speelse manier om kinderen zich te laten realiseren dat we zonder de katoenplant veel kleren niet kunnen dragen.’ In de toekomst hoopt Mátyás nog meer mensen van allerlei lee ijden en achtergronden te laten zien waarom hij zo warm draait voor de natuur. Met als onderliggende boodschap: de natuur is belangrijk voor ons allemaal. ‘Uiteindelijk zou ik graag een eigen tv-programma of podcast hebben, waarin ik kan losgaan over mijn passie.’

Bio

• 1992 Geboren in Nijmegen

• 1999 Vond z’n eerste wilde slang in Hongarije

• 2011 Gaat biologie studeren aan de Universiteit Utrecht

• 2016 Master biologie aan de Universiteit Leiden

• 2019 Start met een vierjarig promotietraject bij Naturalis Biodiversity Center en de Vrije Universiteit

• 2020 Huisbioloog van het tv-programma De Vooravond

• 2022 Huisbioloog bij Jinek & Beau

• 2022 Huisbioloog in het radioprogramma van Jeroen van Inkel op NPO Radio 2

• 2022 Deelnemer De Slimste Mens

• 2022 Kinderboek Gif in het Dierenrijk