MET DANK AAN MENNENS AMSTERDAM, RESPO BEERZERVELD
054
48 IW LQGG
GETAPTE JONGEN Sjoerd Kooistra werkte zich in veertig jaar tijd op van baas van een alcoholistencafĂŠ in Drenthe tot dĂŠ horecamagnaat van Nederland. Maar inmiddels wankelt zijn imperium als een mank borrelglaasje. Nu Kooistra zelfs met de machtige bierbrouwers – zijn belangrijkste ďŹ nanciers – vechtend over straat rolt, is het de vraag of hij het eind van het jaar wel haalt. ‘Jongens, het is allemaal geouwehoer. Er is helemaal niets aan de hand.’
$0
tekst Joost van Kleef, Henk Willem Smits beeld Martin Dijkstra
48 IW LQGG
$0
056
‘S
we hem nooit meer terug. Biertje gezien, kroegje gesloten. Het is maar een idee hoor, en je kunt hem niet eens ongelijk geven. De brouwers, Heineken en InBev, hebben zich door Kooistra laten uitspelen. Kooistra is slimmer dan de getapte universitaire jongens van de brouwerijen. Hij is ze allemaal de baas. De maffiabaas.’ Dixit een zeer bekende Amsterdamse horecaondernemer, die anoniem wenst te blijven.
joerd Kooistra managet geen horecabedrijf, hij runt een piramidespel van leningen. Hij jongleert met bierkredieten, brouwersvoorschotten en pachtsommen. Dat doet hij al zo’n twintig jaar. Hij doet het ook heel slim, maar zelfs de allerbeste jongleur laat een keer een balletje vallen. En dan is het spelletje afgelopen. Dat gebeurt Kooistra nu. Hij was de laatste jaren al uitsluitend aan het saneren en geld schrapen. Kijk maar naar de meeste van zijn zaken. Er is geen geld meer om er iets aan te doen. De
Sjoerd Kooistra, kroegenkeizer en met een geschat vermogen van 130 miljoen euro nummer 202 in de Quote 500, zit in de problemen. Pachters klagen dat hij
zelfs twee grote bierbrouwers juridisch ten strijde tegen de horecatycoon, nota bene lange tijd hun allerbeste Nederlandse klant. Kooistra heeft op dit moment 84 ‘winkels’, zoals hij zijn zaken zelf noemt, en verkoopt aardig wat hectoliters bier. Een gemiddelde Drie Gezusters, een formulekroeg van de Groninger, draait er per jaar zo’n achttienhonderd hectoliter doorheen. Er zijn elf vestigingen van die formule. Dat zet lekker weg, zeker in een tijd dat bierbrouwers met een overschot aan bier zitten, omdat de consument overstapt op rosĂŠ en prosecco. In de woorden van een andere grote
‘Ik ben glashard, rechttoe rechtaan, een deal is een deal, afspraak is afspraak. En als iemand mij een zaak verkoopt en mij belazert, pak ik hem keihard terug’ HP/De Tijd, 1997
hen uitknijpt als overrijpe citroenen en daarna uit zijn zaken zet, om plaats te maken voor een nieuwe pachter die eenzelfde lot staat te wachten. Leveranciers klagen dat Kooistra geen of maar een deel van de rekeningen betaalt. Curatoren voeren rechtszaken
‘WIE GAAT ER NU PROCEDEREN TEGEN ZIJN GROOTSTE AFNEMER? KENNELIJK BETAALT KOOISTRA GEEN CENT MEER’
1951 Op 18 maart ziet Sjoerd Kooistra in Groningen het levenslicht. Zijn vader runt een alcoholistenkroeg in het Drentse Emmen.
48 IW LQGG
vanwege Kooistra’s dubieuze regievoering in faillissementen. En tot overmaat van ramp trekken inmiddels
horecaondernemer in Amsterdam: ‘Dat Heineken nu tegen Kooistra aan het procederen is, is een teken aan de wand dat het goed mis is. Want wie gaat er nu procederen tegen zijn grootste afnemer? Kennelijk betaalt Kooistra geen cent meer. Hij moet ze echt hebben getergd, want denk maar niet dat Charlene de Carvalho (grootaandeelhouder van de brouwerij, red.) en Van Boxmeer (ceo Heineken, red.) op dit gesodemieter zitten te wachten. Reken er maar op dat Kooistra Heineken redelijk bij de ballen heeft. Als iemand weet hoe dat moet, is het Kooistra wel.’
1965 ‘Het cafĂŠ was ook de woonkamer. Pure armoe. Ik denk dat ik toen besloten heb: dat zal mij later nooit overkomen.’
1972
De familie Kooistra verhuist naar Norg, eveneens in Drenthe, waar ze de exploitatie van speeltuin en horecagelegenheid De Vluchtheuvel op zich neemt. Sjoerd wordt door zijn vader van school gehaald om te komen helpen.
Kooistra, 21 jaar oud, neemt De Vluchtheuvel over van zijn vader.
BEELD RTCHOLLAND
vloerbedekking glinstert van de kauwgom, de deuren hangen eruit. Zelfs in de mooiste horecalocatie van Nederland, de Heineken Hoek, zit door achterstallig onderhoud geen dubbeltje omzet meer. Er lopen, uit m’n hoofd, 42 verschillende rechtszaken tegen Kooistra. Die draaien allemaal om faillissementen, onbetaalde pachtsommen, onbetaalde rekeningen. Hij zit als een natte kat in het nauw. En wat doen die? Die maken rare sprongen. Kooistra ook, let maar op. Die is nu bezig alle stuivers die hij nog kan pakken door te gireren naar Ibiza. Vervolgens laat hij zich persoonlijk failliet verklaren en zien
$0
48 IW LQGG
$0
058
PRIVÉFINANCIER In 1976 opent Kooistra, dan 25 jaar oud, zijn eerste eigen kroeg, Bommen Berend in Groningen. Omdat hij geen stuiver heeft – vier jaar eerder heeft hij van zijn spaargeld lunaparkje De Vluchtheuvel in Norg overgenomen van zijn vader – moet hij daarvoor geld lenen. Hij klopt met een vlotte babbel aan bij de puissant rijke investeerder Leen Goudswaard uit Rockanje, die Kooistra twintigduizend gulden leent. Tegen negentien procent rente. Dat is stevig, maar zonder Goudswaard had Kooistra Bommen Berend nooit kunnen kopen, want de banken stonden niet te springen om horeca te ďŹ nancieren. En dat is niet veranderd, zegt een grote Amsterdamse horecaondernemer: ‘Het gros van de kroegbazen is onstuimig volk. Die kloppen aan voor een lening voor een nieuwe vriezer en een paar dagen later staat er geen vrieskist in de kelder, maar prijkt er wel een nieuwe Rolex om de linkerpols.’ Het lukt derhalve maar weinig ondernemers een horeca-imperium, klein of groot, op te bouwen. De ďŹ nanciering moet uit eigen cashow komen, privaat worden geleend of kan – typisch Nederlands – worden geleend bij de bierbrouwer. Kooistra bedient zich,
‘Mijn bedrijf zit eigenlijk heel simpel in elkaar. Elke zaak heeft zijn eigen ordner, zijn eigen multomap’ Dagblad van het Noorden, maart 2001
‘REKEN ER MAAR OP DAT KOOISTRA HEINEKEN BIJ DE BALLEN HEEFT. ALS IEMAND WEET HOE DAT MOET, IS HET KOOISTRA WEL’ om kroegen in hoog tempo aan zijn ketting te rijgen, lange tijd van de tweede manier: Goudswaard blijft tot diens overlijden in 1997 zijn privĂŠďŹ nancier.
‘Hij werd een tweede vader voor me. Zonder Leen Goudswaard was het me allemaal nooit gelukt.’ Kooistra opent begin jaren tachtig in Groningen kroeg na kroeg. Hij is er de man niet naar om met een handjevol cafĂŠs gelukkig te zijn. ‘Dat is toch allemaal klein bier? Dat is toch pure verveling?’ Bovendien is hij net ietsje slimmer dan de gemiddelde horecauitbater en merkt al snel dat het met vier kroegen beter verdienen is dan met twee. Als hij met steun van Goudswaard zo’n beetje een kwart van de horeca op de Grote Markt in Groningen heeft opgekocht, slaat hij in 1984 zijn vleugels uit naar Amsterdam. Die cafĂŠs ďŹ nanciert hij voor het eerst een tikje anders. ‘In eerste instantie kocht Kooistra twee zaken met eigen middelen: cafĂŠ Oblomov en homobar April. Daar zat toen een biercontract op van Heineken. Die stonden er wel even van te kijken. Wie was die provinciaal die cash die tappunten afrekende? “Heb jij geen geld
nodig?� vroegen ze hem. “Nee hoor�, zei Kooistra. “Ik niet.� Iemand die de zak met geld van de brouwer weigerde, dat maakte indruk. Dat hadden ze nog nooit meegemaakt’, vertelt een oude zakenrelatie van Kooistra. ‘Hij wekte de indruk dat hij de brouwers niet nodig had om zaken te doen en in zekere zin was dat ook zo. Dan sta je ineens heel sterk. Vergelijk het maar met iemand die een huis koopt. Heb je geen geld, dan moet je bedelen voor een hypotheek en krijg je de duurste rente. Betaal je het hele pand uit eigen middelen, dan staan de banken daarna in de rij om jou een goed aanbod te doen om alsnog een deel te verhypotheken en krijg je de beste rente. Zo werkt het bij brouwers ook. Heb je ze nodig, dan kunnen ze het hard spelen. Maar als je ze niet nodig hebt, kun je ze keihard uitonderhandelen.’ En als er iemand keihard kan onderhandelen, is het Sjoerd Kooistra wel.
KONING PILS Nu Kooistra steeds meer hectoliters bier verkoopt, stijgt zijn waarde voor brouwerijen, zeker voor zijn huisleverancier Heineken. Als hij in 1993 de succesformule Drie Gezusters (ook bekend als Three Sisters) in Groningen introduceert en landelijk uitrolt, wordt Kooistra helemaal Koning Pils. De leveringscondities die hij kan bedingen zijn riant in vergelijking met die van zijn collega’s. Hij ontvangt tientallen guldens korting per hectoliter, desgewenst jaren vooruitbetaald. Heeft hij een lening nodig om een nieuwe villa te laten bouwen op Ibiza? Heineken schiet het voor. Moet er een nieuwe inventaris
‘Mijn enige diploma is mijn zwemdiploma’ Quote, augustus 1997
Opent zijn eerste eigen kroeg, Bommen Berend in Groningen. Hij leent twintigduizend gulden van horeca-investeerder Leen Goudswaard uit Rockanje, die met zijn ďŹ nancieringsmaatschappij Zuidholland cv een
48 IW LQGG
1980 soort privĂŠbank runt. ‘Ik zie Leen als mijn tweede vader. Alles wat ik aan kennis in huis heb, heb ik van hem geleerd.’ Anno 2010 is Kooistra evenwel gebrouilleerd met de familie Goudswaard.
Koopt zijn eerste kroeg op de Grote Markt in Groningen, Cafetaria Brander, een begrip in de stad. ‘Driehonderdduizend gulden heb ik ervoor betaald. Bleek ook nog eens dat er geen cent omzet op zat.’
1982
1984
Verkoopt De Vluchtheuvel naar eigen zeggen voor 3,2 miljoen gulden.
Kooistra koopt zijn eerste zaken in de hoofdstad: homobar April en cafĂŠ Oblomov, beide in de Reguliersdwarsstraat.
BEELD ANP
1976
$0
059
komen in een van zijn zaken? Heineken trekt de knip. Als dank trekt Kooistra in 2004 de stekker uit de samenwerking met de brouwer uit Zoeterwoude en stapt over naar concurrent InBev, die onder meer Dommelsch en Jupiler maakt. ‘Dat viel niet lekker natuurlijk, bij Heineken, dat hij opstapte’, vertelt een voormalige pachter van Kooistra. ‘Heineken heeft vreselijk veel voor hem gedaan. Maar goed, ze hebben ook lekker aan hem verdiend. En nu deed InBev hem een nĂłg beter bod. Dan moet je net Kooistra hebben; die valt nog dood om een stuiver. Maar chic was die overstap natuurlijk niet.’ In dezelfde periode scoort Kooistra voor
bedrijfsopbrengst van zeventien procent. Zet je daar dertig procent pacht tegenover, dan wordt enkel quitte spelen al een lastig verhaal. Menig pachter van Kooistra gaat dan ook failliet. Lowie Heling bijvoorbeeld, die
EEN BEETJE KROEG DRAAIT EEN WITTE BEDRIJFSOPBRENGST VAN ZEVENTIEN PROCENT. MET DERTIG PROCENT PACHT WORDT ENKEL QUITTE SPELEN AL EEN LASTIG VERHAAL in Groningen de zaken Molly Malone’s, De Brasserie en De Blauwe Engel van Kooistra pachtte, ging in 2004 op de es en kreeg een werkstraf aan zijn broek. Zijn advocaat Hugo Pellinkhof: ‘Mijn cliĂŤnt is simpelweg in de fuik van
pachters zitten. Dat zal best zo zijn, maar pachters als Ron Kelder en Michiel van der Lelie gingen keer op keer failliet en kregen van Kooistra toch steeds weer een nieuwe zaak. Door de Fraudekamer van de Groningse rechtbank werden de twee zelfs veroordeeld tot gevangenisstraffen wegens administratieve malversaties – een vonnis dat in hoger beroep overigens werd vernietigd. Opmerkelijk is dat de meeste faillissementen van Kooistra’s pachters zelden door curatoren tot op de bodem worden uitgezocht. Curator Jan van der Molen, die dat een aantal keren wĂŠl deed, weet waaraan dat ligt. ‘Een curator wordt betaald uit de boedel. Als daar geen cent meer in zit, is hij waarschijnlijk minder
‘In cafĂŠs waar het goed gaat, belt het personeel mij ook niet op om te zeggen: “Sjoerd, we draaien hartstikke lekker, we komen je zo even de helft van de fooienpot brengenâ€?’ Nieuwe Revu, maart 2003
het eerst grote krantenkoppen. De kroegbaas, inmiddels met 220 miljoen gulden genoteerd op plek 159 van de Quote 500, runt zijn zaken allang niet meer zelf. Hij zet er pachters in, die tegen een stief tarief een horecapunt mogen uitponden. Volgens sommigen tĂŠ stief. Pachtsommen tot 33 procent van de bruto-omzet komen voor. Gemiddeld draait een beetje kroeg een witte
BEELD ANP, BRUNOPRESS, JAN WILLEM VAN VLIET
1993 Bouwt Grand CafĂŠ Bruxelles in Groningen om tot ‘iets nieuws’: De Drie Gezusters
48 IW LQGG
gemotiveerd om er veel uren in te steken. En ik kan u zeggen: de failliete boedels die je aantreft bij Kooistra zijn altijd helemaal leeggetrokken.’
Kooistra gelopen.’ Grand cafĂŠ De Brasserie ging in twee jaar tijd zelfs zes keer onderuit, de verschillende ďŹ lialen van Drie Gezusters zouden volgens meerdere bronnen in totaal 26 keer (!) failliet zijn gegaan. Kooistra zelf wast zijn handen in onschuld. Hij is slechts verpachter van de winkels, hij heeft er allemaal niets mee te maken, hij kan er niets aan doen dat er ‘prutsers’ onder de
1994 Pub. ‘Dat werd het begin van mijn succes op de Grote Markt.’ De broers Wim en Hans Hoopman, eigenaars van de Amsterdamse Oesterbar, verkopen de goodwill en inventaris van hun visrestaurant aan Kooistra.
MINUS EEN TONNETJE Het zijn niet alleen pachters en bierbrouwers die Kooistra uiterst creatief bewerkt, ook verkopers van horecapanden knijpt hij tot het randje uit. ‘Bij
1995 Kooistra wil uitbreiden naar Nijmegen omdat zijn nieuwe vriend Dick Loorbach, die hij heeft ontmoet op een Club Med-vakantie, daar studeert. Om te beginnen koopt hij voor 5,2 miljoen gulden de Nijmeegse kroeg De Stoof van Ton Lenting. De inkt onder het
contract is nog niet droog of Kooistra eist de helft van het bedrag terug.
$0
‘Controlerende instanties zeggen: ga maar bij Kooistra kijken, die is de grootste. Ik kan me niks permitteren. Als iedereen zo veel gecontroleerd zou zijn als ik, dan was de halve horeca al op slot gegooid’ Het Parool, 2001
Kooistra werkt het zo: als hij iets van je nodig heeft, bijvoorbeeld een pandje, dan is hij bijzonder sympathiek’, vertelt een horecabaas. ‘Hij weet dan een sfeer te scheppen van ouwe-jongens-krentenbrood. Heel gezellig. Hij pakt je met gewelde boter en bruine suiker in. Is de deal eenmaal beklonken, dan draait hij 180 graden om. Gaat hij zeuren, traineren. Hij betaalt ook nooit honderd procent van de overeengekomen koopsom. Hij trekt er altijd wel wat van af. Meestal een tonnetje, rond.’ Klopt, leert een rondje bellen in het horecacircuit. Heineken Hoek, bijvoorbeeld, gekocht in 2000 voor tussen de vijf en zes miljoen gulden: ĂŠĂŠn ton niet betaald. Erik de Vlieger: ‘En ik krijg nog tachtigduizend euro van Kooistra voor de verkoop van cafĂŠ Raffles om de hoek van het Leidseplein.’ Ondernemers Rob Leistikow en Tjalle Kymmell zeggen dat ze eveneens nog een ton in guldens van Kooistra tegoed hebben. Omdat ze hun personeel zwart lieten werken in de Amsterdamse Richter, betaalde Kooistra
hun voor die discotheek negen ton in plaats van het afgesproken miljoen. Ook pandjesbaas Jan Wieger van der Linden, die Hoppe terugkocht van Kooistra toen deze het cafĂŠ niet winstgevend wist te krijgen doordat hij alle stamgasten had weggejaagd, krijgt nog geld van Kooistra, beweert gans horeca-Amsterdam stellig. Horecaexploitant Jos Michelbrink, ten slotte, is aan het procederen om geld betreffende de verkoop in 2006 van het pand en de exploitatie van discotheek De Danssalon in Eindhoven. Michelbrink was wel zo slim een verkoopcontract te laten opstellen door Loyens en Loeff, met een
‘HIJ PAKT JE MET GEWELDE BOTER EN BRUINE SUIKER IN. IS DE DEAL EENMAAL BEKLONKEN, DAN DRAAIT HIJ 180 GRADEN OM’
1996 De Amsterdamse discotheek Richter komt in handen van Kooistra. Aanvankelijk zou hij
48 IW LQGG
schadeclausule van vijfhonderd euro per dag zolang Kooistra de overnamesom niet in zijn geheel voldoet. Dat loopt dus inmiddels aardig op. In 2008 herhaalt Kooistra een van zijn
1999 een miljoen gulden – stenen excluis – betalen aan de verkopende partij Rob Leistikow en Tjalle Kymmell, maar toen de deal gesloten was dreigde Kooistra volgens die twee naar de ďŹ scus te stappen met belastend boekhoudmateriaal.
andere sluwe trucs; hij switcht van bierbrouwer InBev terug naar Heineken. Heineken is dermate blij met zijn gedeeltelijke – een aantal winkels blijft bij InBev – terugkeer, dat niet iedereen even goed oplet op het moment dat de overeenkomst daadwerkelijk getekend wordt. Laurens Meyer, na Kooistra de grootste horecaverpachter van Nederland: ‘De normale gang van zaken is deze: de verpachter int de huur en de pacht, waarna de huur, indien het pand van een brouwer is, aan de brouwer wordt overgemaakt. Kooistra heeft het omgedraaid. De brouwer betaalt de huur en int de pacht. Kennelijk is Heineken daar ingetuind. Dat is minder vreemd dan het lijkt: Kooistra is heel slim, je moet hem nooit onderschatten. Bij Heineken werken zoveel mensen dat de een niet weet wat de ander doet. Ook wisselen mensen steeds van plek en functie in zo’n grote tent. Daarbij is het algemeen bekend dat het Kooistra’s strategie is om met een sluier aan contracten, bv’s en aandelentransacties zoveel mist te maken dat niemand het meer snapt.’ Een bijkomstig handigheidje in deze constructie: niet zijn pachters maar Kooistra zelf strijkt de miljoenen aan Heinekens vooruitbetaalde bierkortingen op.
OPENGEBROKEN DEAL ‘Inderdaad’, zegt Kooistra in de woonkamer van zijn riante villa in Ubbergen, met in de tuin een kudde schapen en een vijver waarop je een marathon kunt schaatsen, ‘ik strijk de bierkortingen op. Ik heb die kortingen toch geregeld, of niet soms? En als je niet van mij wilt pachten, dan pacht je toch niet? Het hóÊft niet. Ik word zo vreselijk moe van dat gelul. Staat er weer in de krant: “Kooistra vraagt pachten van
2000
Horecabond FNV noemt Kooistra probleemgeval nummer ĂŠĂŠn. ‘We hebben onze handen vol aan hem.’
HORECABOND
Na een verbouwing van 6,5 miljoen gulden opent op 8 december de chique Groningse club Via Fossa. ‘De eerste week draaiden we 26 duizend gulden. Prima. Maar elke week werd het minder.’ Na twee maanden trekt Kooistra de stekker eruit.
2001
Voor de zesde keer in drie jaar tijd krijgt De Brasserie in Groningen een nieuwe pachter. De vorige vijf gingen failliet.
$0
061
dertig procent, kunnen pachters niet betalen, pachters gaan failliet.� Luister: ik vrååg helemaal geen pachtsommen van dertig procent. Ja, voor een paar heel grote zaken, maar dat is dan niet alleen pacht, dat is vaak ook huur. Kijk, als een van mijn pachters onderuitgaat, staat het in alle kranten. Gaat het om een pachter van een ander, dan lees je er niks over. Het is gewoon de kift. Kooistra is groot, dus die zal wel niet deugen, anders word je nooit zo groot. Nou, ze doen maar. Ik krijg al 25 jaar bagger over me heen en ik maak me er al 25 jaar niet druk om.’ Wie zich wel druk maakt is Heineken. Begin 2010 maakt de brouwer zich op om te procederen tegen Kooistra, een van zijn grootste klanten in Nederland. Heineken is kwaad omdat Kooistra’s bv Plassania geen huurpenningen meer overmaakt van de panden die de brouwer van Kooistra huurt. Dat zit zo: als Kooistra in 2008 terugswitcht van InBev naar Heineken, wil de laatste zich ervan verzekeren dat Kooistra nu lange tijd blijft en niet weer door een goedkopere achterdeur verdwijnt. Heineken gaat daarom akkoord met de huur van 31 horecazaken van Kooistra. Aanvankelijk lopen die 31 contracten – voor elke zaak is een apart contract opgesteld – tot 2016, maar al in 2009 breekt Kooistra de deal open. Hij wil dat Heineken tot 2021 gaat huren. Heineken gaat akkoord. Dat komt de brouwer duur te staan. Ten eerste is de huurprijs die Kooistra vraagt aan de hoge kant. Plassania vangt voortaan 5,2 miljoen euro van Heineken per jaar, vooruitbetaald. Alleen al voor de hoofdstedelijke homodisco Exit gireert Zoeterwoude 220 duizend euro per jaar naar Plassania. Dat is nog eens lekker verdienen. De totale waarde van
KOOISTRA’S RECHTERHANDJES Sjoerd Kooistra is een controlfreak, die volgens een voormalige zakenpartner zonder problemen twee keer op een dag heen en weer rijdt tussen Amsterdam en Groningen ‘als dat nodig is’. Maar Kooistra doet niet alles alleen. Het contact met zijn pachters en de coĂśrdinatie van verbouwingen lopen veelal via Alex Visser, die de Groninger al acht Ă negen jaar vanuit Amsterdam bijstaat. Maar de belangrijkste man in het concern na Kooistra zelf is zijn boekhouder Henk Wustenveld. ‘Veel van Kooistra’s trucs komen uit de koker van Wustenveld’, aldus een ingewijde in het horecacircuit. De naam van Wustenveld, die opereert vanuit Lelystad, duikt regelmatig op in bv’s waar in het verleden ook Kooistra of Kooistra’s bv Plassania in voorkwamen. Hetzelfde geldt voor Kooistra’s nicht Grietje van der Veen. Wie belt naar Plassania in Groningen, krijgt haar
regelmatig aan de telefoon; ze bewoont een villa in het betere deel van de stad. Van der Veen is nauw betrokken bij Kooistra’s handel; volgens Heineken is zij onder meer persoonlijk aansprakelijk voor een huurachterstand bij het Muidense feestpaleis Ome Ko. ‘Grietje is een aardige vrouw’, zegt een andere voormalige zakenpartner van Kooistra, maar anders dan haar oom lijkt ze het ‘kampersmilieu’ niet geheel achter zich te hebben gelaten. Ze is getrouwd met Juan Knoppel die, zo vertellen Groningse kroegbazen, jarenlang elke week de pacht kwam ophalen bij Kooistra’s ‘winkels’ in Groningen. Een van de drie kinderen van het stel luistert naar de naam Sjoerd. Nadat Kooistra was overgegaan op telefonisch innen van de pacht, baatte Knoppel een tijd lang diens Febo aan de Grote Markt uit. Verder had Knoppel, voormalig Europees kampioen in de Chinese vechtsport
de deal: 104 miljoen euro. Ten tweede tekent Kooistra, terwijl de juristen van Heineken de nieuwe huurcontracten
‘HEINEKEN HEEFT VRESELIJK VEEL VOOR KOOISTRA GEDAAN, MAAR INBEV DEED HEM EEN BETER BOD. DAN MOET JE NET KOOISTRA HEBBEN; DIE VALT NOG DOOD OM EEN STUIVER’ tekenen, bij in-house-advocaat Luis Tejero del Rio een heel ander contract. Tot dan toe heeft Kooistra altijd garant gestaan voor de huur van de door
BEELD ANP
2002 Een voormalige kok van Kooistra’s pizzeria Contini in Groningen, de grootste pizzeria van Nederland, loopt leeg in de plaatselijke pers: ‘Sjoerd Kooistra? Die runt gewoon een maffiapraktijk. En ik kan het weten; ik kom van SiciliĂŤ.’
48 IW LQGG
Automatenbedrijf Mertens (sigaretten, gokkasten) loopt een miljoen gulden mis, doordat Kooistra volgens het bedrijf het lopende contract
wushu, enige tijd banden met wiettelers. Zo leende hij begin deze eeuw een zekere Iwan O. ruim tienduizend euro, die dat geld in het opzetten van een wietplantage stak. Toen Knoppel in 2002 het bedrag plus 4500 euro rente terugvroeg, volgden bedreigingen aan het adres van Knoppel en Van der Veen. Kooistra betaalde zestigduizend euro aan O. in de hoop verdere bedreigingen af te wenden, blijkt uit verklaringen in de rechtbank. Op 25 augustus 2002 werd Knoppel op zijn tuinpad beschoten. Dat hij die liquidatiepoging overleefde, dankt hij aan het feit dat de kogel zijn hoofd slechts schampte in plaats van voluit raakte. Met schotwonden in buik en rug stapte de vechtersbaas in zijn BMW X5 en reed naar het Martini-ziekenhuis. Iwan O. en de door hem ingeschakelde huurmoordenaar werden in hoger beroep tot acht jaar cel veroordeeld voor deze aanslag.
Heineken van Plassania gehuurde panden. Of de pachters Kooistra nu wel of niet betaalden, Plassania moet met Heineken afrekenen. Van die borgstelling wil Kooistra graag af. Tejero del Rio stemt zowaar in met het verzoek van Kooistra. Voortaan gaan de bv’s De Gouden Kooi (bestuurder: nicht Grietje van der Veen, zie bovenstaand kader) en Kropa (afkorting van Kroket Patat, bestuurder: Henk Wustenveld, boekhouder van Kooistra) de pacht voor Heineken innen. Kooistra staat niet langer garant.
2003 niet nakomt. Mertens kondigt een bodemprocedure aan waarin tien miljoen gulden zal worden geÍist. Het conict wordt geschikt. Three Sisters Rembrandtplein gaat failliet. Eerder verklaarde Kooistra dat dit zijn best renderende zaak was met een
bruto-omzet van ruim vier miljoen euro. Kooistra koopt Hoppe, de oudste kroeg van Nederland, en Dante.
$0
062
DE VALK IS DOOD QU09007-ft02.indd 62
25-05-2009 15:37:03
48 IW LQGG
$0
tekst Joost van Kleef en Floris M端ller beeld Thijs Wolzak
Met de dood van ome Gerrit staat de jongste restaurantgeneratie Van der Valk er eindelijk alleen voor. Dat betekent vrij baan voor een verdere modernisering. De kamers worden mooier, de diners smakelijker en de geldstromen witter. Over halve haantjes, toekans en vooral: veel Valken.
LEVE DE VALKEN! QU09007-ft02.indd 63
25-05-2009 15:37:44
063
Quote heeft het door Kooistra en Tejero del Rio ondertekende document van de vervallen borgstelling ingezien. Quote: ‘Maar dit is toch een topdeal voor jou en een heel slechte voor Heineken?’ Kooistra: ‘Hebben jullie mij dat horen zeggen?’ Quote: ‘Wij vragen het.’ Kooistra: ‘Zij wilden graag huren. Dat heeft een prijs. Ik ben een zakenman. Ik ben geen handelaar in auwekul.’ Quote: ‘5,2 miljoen per jaar voor 31 panden is veel, 220 duizend euro voor een discotheek is heel veel.’ Kooistra grijnst: ‘Dat is heel veel.’ Quote: ‘En dan laat Heineken ook nog eens de borgstelling vallen.’ Kooistra: ‘Jullie hebben dat contract toch gezien?’ Quote: ‘Wie tekent nou zoiets?’ Kooistra grijnst opnieuw: ‘Nou, ik ben in
doorkreeg in welke hoek Kooistra haar had gemanoeuvreerd, was de boot aan. De Gouden Kooi en Kropa stonden weliswaar borg voor de pacht, maar al
‘IK STRIJK INDERDAAD DE BIERKORTINGEN OP. IK HEB DIE KORTINGEN TOCH GEREGELD, OF NIET SOMS? EN ALS JE NIET VAN MIJ WILT PACHTEN, DAN PACHT JE TOCH NIET? HET HOEFT NIET’ snel bleek dat daar weinig te halen viel. Of beter gezegd: niks. Wustenveld brak de onderhandeling met Heineken daarover in december 2009 af. Hij wilde een riante vergoeding voor de afdracht, terwijl Heineken vond dat het al genoeg was uitgekleed. Heineken belde Kooistra. ‘Ze zeiden: “Sjoerd, die borgstelling, die móÊt er weer op.â€? Maar daar had ik natuurlijk geen zin in. Ik ben niet gek. En toen zijn
verplichtingen meer en dat is dat.’ Volgens Heineken ligt de situatie een beetje anders. Woordvoerder Hans Sjouke Koopal: ‘Wij gingen ervan uit dat Kropa of De Gouden Kooi de borgstelling van Plassania zou overnemen. Wij gingen er ook van uit dat die bv’s gewoon bij Kooistra hoorden. Vooruitlopend op het verschuiven van de borgstelling hebben we de borgstelling van Plassania alvast laten vervallen. Achteraf zijn we natuurlijk gewoon veel te goed van vertrouwen geweest.’ Dat kun je wel zeggen. Er zijn inmiddels vier vonnissen gepubliceerd waarin de rechter vaststelt dat Plassania inderdaad geen borgstellingverplichting jegens Heineken meer heeft, hoezeer Kropa en De Gouden Kooi ook gelieerd lijken te zijn aan Kooistra. Luis Tejero del Rio heeft bovendien in de rechtszaal verklaard
‘Verpachten bestaat al honderden jaren, maar niemand doet het in de horeca op zo’n grote schaal als ik. Verder doen alleen brouwerijen dat zo. Daarom val ik op’
Het Parool, 2001
2009 wel dertien keer op en neer naar Zoeterwoude gereden om uit te leggen wat ze nu precies getekend hadden...’
UITGEKLEED Wel voor een godsvermogen huren van Plassania, maar dan zonder enige garantie dat de huur van die panden daadwerkelijk zou worden betaald: toen de directie van Heineken Nederland
2004 Oesterbar Amsterdam sluit. Per maand legde pachter Martin Nijdam er vijftigduizend euro op toe. Hij moet twintig procent van de bruto-omzet afdragen aan Kooistra, plus de huur van het pand ĂŠn vijftig procent van de opbrengst van de gok- en sigarettenautomaat.
48 IW LQGG
dat hij inderdaad de borgstelling van Plassania heeft laten vervallen. Een proces-verbaal daarvan heeft Quote ingezien. Heineken lijkt in de gouden kooi van Kooistra te zijn gelopen.
zij gaan procederen. Ze proberen mij partij te maken in de kwestie tussen Kropa en De Gouden Kooi aan de ene kant en Heineken aan de andere. Maar ik heb niks met Kropa en De Gouden Kooi te maken. Heet ik Wustenveld? Heet ik Grietje? Wat kan mij het schelen dat de een mijn nicht is en de ander een zakenrelatie. Al waren ze de koningin. Plassania heeft geen borgstelling-
VOOR ALTIJD ONDERUIT ‘Sinds begin dit jaar’, verzucht Kooistra, ‘belaagt Heineken mij met allerlei rechtszaken. Onzinzaken. Ze proberen
2005 Job Cohen verklaart Kooistra de oorlog. Kooistra buigt en neemt persoonlijk een belang van 51 procent in acht van zijn Amsterdamse cafĂŠs. Tevens stapt hij over van Heineken naar InBev.
Kooistra koopt cafĂŠ Luxembourg aan het Amsterdamse Spui. Op 20 juni draagt hij zijn aandelen in De Gouden Kooi over aan zijn nicht Grietje van der Veen. Zij wordt enig aandeelhouder van de bv, waarin alle Amsterdamse zaken zijn ondergebracht. Dit is tegen
de afspraak met de gemeente Amsterdam in. Als het nieuws uitlekt, draait Kooistra de aandelenoverdracht onmiddellijk terug.
$0
“Oortjes open, oogjes open, mondje dicht, en je handjes laten wapperen...�
BEELD HOLLANDSE HOOGTE
064
> Vorige pagina, v.l.n.r.: Rob van der Valk, Esther Hammink, Bert van der Valk, Billy van der Valk, Bob Zeeuw van der Laan, Marije van der Valk en Rick Polman
QU09007-ft02.indd 64
25-05-2009 15:38:13
064
mij in een hoek te zetten. Zo mag ik ineens geen hectoliterkorting met de huur verrekenen van mijn kroeg Ome Ko in Muiden. Officieel mag dat ook niet, verrekenen, maar we doen het al vier jaar zo. Dan is een precedent geschapen en kun je er niet meer onderuit, ook niet bij een rechter. En toch probeert Heineken dat nu. Pesterij. Ze raken me dan in mijn cashow (Kooistra moet eerst huur betalen en krijgt achteraf pas zijn bierkorting betaald, red.) en hopen dat zo vaak te herhalen dat ik in de problemen kom. Maar mijn cashstroom is groot. Een tonnetje eraf is jammer, maar er kunnen heel veel tonnetjes af. Wat denk je trouwens dat mijn advocaat Oscar Hammerstein kost? Hij is de enige die aan deze kamikaze verdient. Heineken heeft beslag gelegd op mijn meubels. Intimidatie. Ze kunnen toch beslag laten leggen op mijn panden?’ Ja, dat kan. Maar dan moeten ze wel goed zoeken in het Kadaster, want Kooistra heeft er lol in om zijn bezit te versluieren. Kadasterregisters zijn hoofdlettergevoelig en dus schrijft Kooistra het ene pandje in met als eigenaar Plassania bv en het andere onder de naam Plassania BV. Plassania Bv komt eveneens voor en, waarom ook niet, Plassania B.V. ook. Hoe het ook zij, het lijkt er sterk op dat Kooistra wel degelijk problemen heeft met zijn cashow. Waarom staan zijn panden er anders zo verloederd bij?
‘Ik heb geen problemen met mijn homoseksualiteit. Maar ik ben dan ook geen gillende nicht met een handtas’ Winq, 2007
‘HEINEKEN HEEFT BESLAG GELEGD OP MIJN MEUBELS. INTIMIDATIE. ZE KUNNEN TOCH BESLAG LATEN LEGGEN OP MIJN PANDEN?’ Kooistra: ‘Onzin, er is niks verloederd.’ Waarom betaalt hij koffieleverancier Smit & Dorlas niet? ‘Die is betaald.’ Ja, maar pas na dreigen met de rechter. Waarom lost Kooistra zijn miljoenen-
2006 Verkoopt de Amsterdamse kroegen Hoppe (‘Een voetbalkantine, meer is het niet’), Bodega Keijzer, Ritz (voor 1,275 miljoen euro, vraagprijs 1,5 miljoen) en de Oesterbar. De merknaam Hoppe blijft echter zijn eigendom. Hij breidt zijn imperium uit naar Eindhoven.
48 IW LQGG
2008 Kooistra wisselt maar weer eens van brouwer; dit keer van InBev terug naar Heineken.
schuld aan InBev niet af? ‘Er is geen miljoenenschuld. Er is zelfs helemĂĄĂĄl geen schuld.’ Daar denkt InBev heel anders over: ‘Wij hebben een bodemprocedure lopen. Inzet is ontruiming van tien horecapanden die Plassania van ons huurt, plus ontbinding van het huurcontract. Om hoeveel geld het exact gaat, daar doen we geen uitspraken over.’ Ondertussen staan horecaondernemers likkebaardend aan de zijlijn te wachten, in de hoop dat Heineken de Groninger voor eens en voor altijd onderuit trekt. De bierbrouwer zou zelfs al een shortlist van ondernemers hebben opgesteld van wie sommigen zijn benaderd om in te springen zodra Kooistra is verjaagd. Onder kroegbazen en zakenrelaties van Kooistra in Amsterdam, Brabant en Groningen circuleert tevens het gerucht dat zijn zaken te koop staan. Niet alleen de Amsterdamse kroegen April en Exit, ook alle Drie Gezusters in Brabant (Breda, Tilburg, Den Bosch en Eindhoven) en die in Nijmegen zouden door Kooistra te koop zijn aangeboden.
Meer Sjoerd Kooistra op Quotenet.nl/sjoerdkooistra
Ander gerucht: Heineken zou al een plan klaar hebben om de grootste parel van Kooistra’s kroegenketting, de Zuidzijde van de Groningse Grote Markt, op te knippen en over te doen aan nieuwe exploitanten. Heineken ontkent, Kooistra ook: ‘Ik word wel eens benaderd om iets te verkopen, maar er staat niks te koop. Alles is te koop natuurlijk, voor een goede prijs, maar ik bied helemaal niks aan.’ Volgens meerdere bronnen kan het niet anders dan dat Kooistra krap bij kas zit. De Amsterdamse horecaondernemer Martin van den Dungen: ‘De grote zaken hebben het echt voor hun kiezen gehad. En nu nog. Crisis, recessie, rookverbod, toeristen die wegblijven: de hele horeca heeft het moeilijk. En dan zou Kooistra daar geen last van hebben? Kijk naar Luxembourg: A-locatie, hartje Amsterdam, met tijdens de lunch zeven tafels bezet. Daar kan die tent niet van draaien. En als Heineken winkels van hem op slot gooit (April, Exit, New York Steak House, Three Sisters, red.), mist Kooistra ook die inkomsten. Maar goed, bij Kooistra weet je nooit hoe het precies zit. Niemand weet dat, alleen Kooistra zelf.’ En wat Kooistra beweert, is niet altijd de harde waarheid. Want wat is er waar van zijn bewering dat hij onlangs op Ibiza is neergestoken bij een ordinaire straatroof? Was het niet gewoon een blindedarmontsteking? Kooistra: ‘Ik ben neergestoken.’ Onze bronnen: ‘Kooistra had een acute blindedarmontsteking.’ Bij de plaatselijke politie is geen aangifte bekend van een straatroof betreffende de horecatycoon. En als er op het eiland een toerist wordt beroofd, staat dat de volgende dag op de voorpagina’s van alle kranten. Kooistra: ‘Joh, dat werkt gewoon een stukje anders in Spanje. Dat leg ik je nog wel een keer uit.’
2009
Bierbrouwer InBev dagvaardt Kooistra, omdat hij volgens hen zijn ďŹ nanciĂŤle afspraken niet nakomt. Maarten van Ingen, advocaat van de brouwer: ‘Klaarblijkelijk verkeert Kooistra in ernstige kredietproblemen.’
2010 De horecamagnaat komt steeds meer onder vuur te liggen van partijen die claimen geld van hem te krijgen. Heineken maakt de meeste tamtam en begint een serie rechtszaken tegen Kooistra, die ooit een van Heinekens ‘beste’ klanten was.
$0
065
‘H
ij was gedreven. Hij was eigenzinnig. Hij was warm. Hij was zakelijk. Hij was sympathiek. Maar bovenal was hij ongelooflijk eigenwijs. En dat was maar goed ook, want Gerrit wist het vaak het allerbeste.’ De complimenten zijn niet van de lucht tijdens de mis, voorafgaande aan de begrafenis van horecamagnaat Gerardus Antonius van der Valk, op 1 februari in de grote kerk van het Brabantse dorpje Nuland. De koning van de schnitzels en halve haantjes is niet meer. Bijna duizend familieleden (Rick Polman: ‘En niet één hotemetoot, want daar houden wij niet van en ome Gerrit al helemáál niet’) zitten bijeengepakt in het gebedshuis om afscheid te nemen van hun ‘ome Gerrit’. Of nou ja, ‘hun’. Ome Gerrit was een beetje van alle Nederlanders. Ome Gerrit leerde ons buiten de deur eten. Ome Gerrit liet de polder kennismaken met het Amerikaanse fenomeen motels. En slechts gewapend met appelmoes en kers zette ome Gerrit de Van der Valk-dynastie onuitwisbaar op de kaart. Hij mocht
het dan niet altijd precies volgens de regels van de wet doen, hij miste weleens wat cijfers in de boeken en de herkomst van de tournedos kon soms ook onduidelijk zijn; de flamboyante zakenman kwam met veel weg. Hij deed het allemaal op zijn manier. Zelfs zijn begrafenis wijkt af van het gangbare. Geen sombere gezichten in de kerk, geen treurige toespraken. Tweeënhalf uur lang spreken en zingen de kinderen en kleinkinderen dat het een lieve lust is. Emotioneel wordt het pas als Ad, de oudste zoon van Gerrit, aan het einde van zijn speech vraagt te klappen voor zijn moeder, Toos van de Capelle, die haar man tijdens zijn ziekte jarenlang liefdevol heeft verzorgd. Een daverend applaus doet de eeuwenoude parochievloer trillen. ‘Opkomen voor elkaar staat centraal binnen de familie’, verklaart Bob Zeeuw van der Laan (37), telg van een van de de vrouwelijke takken. De pastoor van de Heilige Johannes Onthoofding Kerk is minder in zijn sas, want hij moet lijdzaam toezien hoe de horecafamilie de regie overneemt. ‘We hadden het hele programma in handen, precies zoals het
1895
Boerenknecht Nicolaas (Klaas) van der Valk, grootvader van Gerrit van der Valk, heeft eindelijk genoeg geld
Martinus (Martien) van der Valk, die de Valken zien als grondlegger van hun horeca-imperium, wordt geboren. Op jeugdige leeftijd trouwt hij met Rie Mulder (1898).
BEELD VAN DER VALK PUBLICATIES
1860
QU09007-ft02.indd 65
gespaard voor een eigen boerderijtje. Hij koopt een stulpje net buiten Voorschoten aan de Veurseweg: de Gouden Leeuw. Om aan extra inkomsten te komen – nodig voor zijn 24 (klein)kinderen – bouwt de streng katholieke Klaas een veranda aan de Gouden Leeuw, die als café wordt ingericht.
Van der Valk betaamt’, grijnst Zeeuw van der Laan naderhand. ‘Alleen de toekan op het dak ontbrak.’
Filosofie ‘Je zou kunnen zeggen dat de derde en vierde generatie Valken er met de dood van ome Gerrit nu daadwerke-
‘Niet één hotemetoot, want daar houden wij niet van en ome Gerrit al helemáál niet’ lijk alleen voor staan’, zegt Gert-Jan van der Valk (47), de vijfde zoon van Gerrit. ‘Maar eerlijk gezegd had de derde generatie het zakelijke gedeelte al overgenomen. Lange tijd regeerde mijn vader samen met zijn broer Arie min of meer de dynastie. Gerrit bouwde hotels en Arie regelde de fi nanciën. Samen hingen ze de fi losofie aan die onze grondlegger, hun vader en mijn opa Martien van der Valk had uitgedokterd. Kortweg luidde die: iedere Valk een eigen zaak, handjes laten wapperen en mondje toe en de Valken doen zo min mogelijk zaken met derden. Omdat er geen toeleveranciers waren, of
1927
Slager, boer, marktkoopman, vee- en autohandelaar Martien koopt de Gouden Leeuw uit de erfenis van zijn moeder.
Een jaar later wordt Gerardus Antonius (Gerrit) van der Valk geboren, op 13 juni in Voorschoten. Hij blijkt leesblind.
25-05-2009 17:53:03
066
omdat de familie meende het zelf goedkoper te kunnen doen, werd een serie bedrijven opgericht, een bestekfabriek, een vissersvloot, een horecagroothandel, waar elk restaurant verplicht inkocht. Die bedrijven hebben we deels nog, maar verplicht winkelneren hoeft niet meer. Na de inval van de Fiod (1994, zie kader) hebben we de onderlinge structuur van restaurants en toeleveringsbedrijven gewijzigd. Boekhoudkundig was het een redelijke warboel waar Gerrit wel wijs uit kon worden, maar de Belastingdienst niet. Het was niet meer van deze tijd.’ Tussen 2003 en 2005 werden de eeten hotelpaleizen daarom verdeeld onder de negen familietakken. Martien kreeg elf kinderen, van wie er twee, Riet en El, niet verdergingen onder de toekanvlag. Sommige takken braken de structuur nog verder op en splitsten hun deel. Dat werd mogelijk door het nieuwe bedrijfssysteem: een franchiseketen. Wie de toekan op het dak wilde hijsen of hem erop wilde laten staan, moest voldoen aan een aantal eisen. De belangrijkste: afstammen van Martien van der Valk, voldoen aan
‘Boekhoudkundig was het een warboel waar Gerrit wel wijs uit kon worden, maar de Belastingdienst niet’ de Valk-creditcard en ‘geen domme dingen’ doen. De controle van de franchiseformule kwam te liggen bij het Van der Valk Dienstencentrum, bestuurd door zes Valken van de derde generatie. ‘Het werkt hartstikke goed’, vindt TOEKANS IN BINNEN- EN BUITENLAND Nederland 56 vestigingen kamers 2008 6549 (2007: 6319) omzet 2008 € 513 miljoen (2007: € 520 miljoen) vestigingen in aanbouw Almere, Duiven, Harderwijk, Middelburg en Sneek internationaal 28 vestigingen (in België, Duitsland, Frankrijk, Spanje, de VS, en op Aruba, Bonaire en Curaçao) kamers 2008 2097 (2007: 1981) omzet 2008 niet bekendgemaakt vestigingen in aanbouw Düsseldorf
1946
Duitse militairen vorderen de Gouden Leeuw in Voorschoten als officiersmess annex fietsenstalling.
Oranje tegels De derde generatie veranderde meer dan alleen de bedrijfsstructuur. Sinds de jaren negentig woedt er een kwaliteitsslag onder de Valken die tot de dag van vandaag doorgaat. ‘Als Gerrit vroeger een partij badkamertegeltjes op de kop had getikt,
1950
In de zomer ontmoet Gerrit zijn latere vrouw Toos van de Capelle (1930). Godzijdank blijkt zij ‘van het houtje’ te zijn; Toos is katholiek. Martien koopt een camping in Durgerdam voor zijn oudste dochter Bep van der Valk (1921) en haar man, Jaap Zeeuw van der Laan. Dat perceel ruilen zij later voor restaurant annex casino de Witte Bergen te Laren.
QU09007-ft02.indd 66
1948
Bob Zeeuw van der Laan, eigenaardirecteur van Van der Valk Cantharel te Apeldoorn. ‘De structuur van Gerrit werkte op een gegeven moment niet meer. Als je gedwongen bij elkaar moet inkopen, wie let er dan bijvoorbeeld nog op kwaliteit? Dat gaat versloffen doordat je weet dat je afnemers, de familie dus, toch wel komen. Nu dat is losgelaten, zie je dat er veel meer onderlinge concurrentie is – en dat is alleen maar goed. Neem mijn neef: die runt de wasserij. Ik kreeg hier van de week een concurrent over de vloer die dezelfde wasjes draait, maar wel een tikje goedkoper. Dan bel ik meteen mijn neef en zeg: of we lossen dit op, of ik ga naar die meneer. Reken maar dat hij meteen aan het rekenen slaat. Als je even wacht, gaat de fax zo ratelen. En natuurlijk komen we er dan uit.’
Oudste zoon Klaas van der Valk (1924) runt samen met zijn vrouw Corry de Wit (1926) de Gouden Leeuw. Martien koopt voor zijn een na oudste dochter Ina van der Valk (1923) en haar man Henk Luiten (1923) restaurant Bijhorst in
Wassenaar. Een jaar later koopt Martien voor zoon Cees van der Valk (1926), getrouwd met Joke de Kleermaeker, restaurant Molenhoek te Mook.
BEELD ANP, VAN DER VALK PUBLICATIES
1940-1945
de hygiënische, administratieve en fiscale eisen en de bestaande regelgeving, meedoen met de website en
25-05-2009 18:28:00
067
had je ze maar te gebruiken’, vertelt Rick Polman (35), manager van Hotel Eindhoven. ‘Dan kwam er een container bij de bouwplaats, deed je de deuren open en zag je: shit, oranje. Gelukkig wisten de vrouwen er altijd wel iets van te maken. Typisch oudVan der Valk: dat ad hoc bouwen. Maar bedenk wel: het was een heel andere tijd. De regels waren nog niet zo streng en wij waren nog lang niet zo groot. Al die nieuwe hotels moesten worden gebouwd met de cashflow die uit het bedrijf kwam, want ome Arie had een hekel aan banken. En dan druk ik me nog netjes uit. Elke gulden die verdiend werd, ging terug in het bedrijf. Werd er wat geld verdiend, dan gingen ze verbouwen en vergroten. Tegenwoordig gaat dat heel anders.’ Dat kun je wel zeggen. De Valken streven nu naar een hotelketen die de kwalificatie ‘vier sterren plus’ kan dragen. ‘Of misschien zelfs vijfsterrenkwaliteit voor de prijs van vier’, verklaart Polman. Nieuwe vestigingen krijgen een luxe ontwerp en dito aankleding. Oudere hotels worden verbouwd of zelfs verkocht, zoals Hotel Kinderdijk. Zeeuw van
der Laan is in Apeldoorn net klaar met de upgrade van zijn oude kamers en de bouw van een nieuwe vleugel. ‘Wat hotelkamers betreft streven wij naar eenheid. Welke Van der Valk je ook bezoekt, je krijgt altijd een zeer ruime kamer van minimaal 35 of veertig vierkante meter voor een scherpe prijs. Maar de inrichting verschilt. Ik heb nu kamers waar het ligbad in staat, dus zonder benauwd muurtje eromheen. Mooi! Móói! Echt fantastisch.’ Om nog maar te zwijgen van zijn spa in aanbouw en de suite met twee jacuzzi’s: een voor binnen en een voor buiten. Een heuse cultuuromslag: werden hotels vroeger neergezet voor zo min mogelijk geld, tegenwoordig gaat de knip wijdopen. De geplande nieuwbouw in Duiven staat voor miljoenen op de balans, de nieuwe vestiging in Harderwijk telt als ruwe nieuwbouwsom niet minder dan tien miljoen euro. Het is ook niet langer taboe om bij de bank aan te kloppen en een deel van de familie heeft bij Rabobank een kredietruimte gekregen van 52 miljoen euro om uit te breiden. De totale kosten van de (ver)nieuwbouwplannen voor de
BEELD VAN DER VALK PUBLICATIES
1952 Gerrit vertrekt voor een halfjaar naar Amerika. ‘Toos mocht niet mee. Zij werd als een soort gegijzelde thuisgehouden, omdat hij [Martien, red.] bang was dat ik anders niet meer terug zou komen. Hij had me nodig om de boel verder
QU09007-ft02.indd 67
komende vier jaar schat de familie op liefst 240 miljoen euro. Wat de nieuwste aanwinst in Houten precies heeft gekost, wil manager Rob van der Valk (23) niet zeggen. ‘Maar je moet er wel een hoop kopjes koffie voor verkopen.’ En dan is er nog de uitbreiding met luxe hotels en restaurants in het buitenland, die aan de begroting trekt. ‘Als we verdergaan dan honderd vestigingen in Nederland, gaan we elkaar té dicht op de lip zitten’, waarschuwt Polman. ‘Voor onze groei wordt het buitenland dus belangrijk, maar daar is onze naam nog niet zo groot. Om bekend te worden in België, Duitsland en
‘Als Gerrit vroeger een partij badkamertegeltjes op de kop had getikt, had je ze maar te gebruiken’ Frankrijk , in de Verenigde Staten en op Aruba, Bonaire en Curaçao, moeten we daar meer vestigingen krijgen en heel hard werken.’ Plus een stevig pr-offensief lanceren? Uitgesloten, zegt hij. ‘Een grote marketingshow is niks voor ons.’
1954
op te bouwen. Na mij kwamen nog vijf kinderen.’ In de VS doet Gerrit het idee van motels op. Als hij in 1953 terugkomt, krijgt zoete lieve Gerritje een restaurant aan de Bosscheweg vlak bij Den Bosch: Hotel De Witte. Gerrit en Toos trouwen op 14 augustus in Delft.
1955 Martien koopt De Biltsche Hoek. Het restaurant wordt verbouwd en krijgt een nieuw kalkzandstenen fundament. Om geld uit te sparen, wordt besloten geen specie tussen de stenen aan te brengen. Ideetje van Gerrit.
Op 14 maart, precies acht maanden na de huwelijksvoltrekking, bevalt Toos van haar eerste dochter. Er worden
uiteindelijk zeven kinderen geboren: Marijke, Ad, Carlita, Martien, Gert-Jan, Vincent en Marc van der Valk.
25-05-2009 18:29:49
068
HET GROTE ONDERNEMERSHANDBOEK VAN DE FAMILIE VAN DER VALK Ambtenaren ‘De Fiod en de FNV mogen van mij opgeheven worden. Met dat razzia-achtige gedoe van hen bouw je een land niet op.’ (Gerrit van der Valk, GvdV) Bedrijfsstructuur Van der Valk ‘Een puzzel die een vijfsterrenkwalificatie in het blad Denksport niet zou misstaan.’ (Leo Spigt, aangetrouwd advocaat) Eigendom ‘Ja, ik heb ook holdings in het buitenland. Of nou ja, hebben, hebben... Ik spreek nu wel van hebben, maar ik heb niets. De Sint-Jan in Den Bosch is niet van mij, maar als ik priester zou zijn, zou ik ook praten over mijn kerk.’ (GvdV) Familie ‘Het ene ogenblik vinden wij onze familie ontzettend sympathiek, het andere moment denken we: wat een klootzakken.’ (Martien van der Valk, MvdV) Geld ‘Je mag wel dure dingen kopen, als je maar weet af te pingelen. Doe je dat niet, dan krijg je de hele familie op je dak.’ (Angela Zeeuw van der Laan) Hoger onderwijs ‘Leren is voor de zwakken. Iemand die geleerd heeft, is gehandicapt.’ (GvdV) Intuïtie ‘Ik moet niks hebben van berekeningen, onderzoeken of prognoses. Ik rijd graag een keertje langs een nieuwe locatie, kijk wat rond
1956
en dan weet ik het: doen of niet doen.’ (GvdV) Jonge Valken ‘Wat is jong? Zodra je in een jurk past, mag je in het restaurant werken.’ (Debby van der Valk) Karakter ‘Een Valk is ambitieus, werkt hard, zeurt niet, geeft niet op, zorgt voor zijn familie en laat zich geen kersen voor citroenen verkopen.’ (Rick Polman) Kroost ‘Ik leef voor mijn vrouw, mijn kinderen en de rest van de familie. Ik zie het als mijn verantwoordelijkheid iedereen een mooi plaatsje te geven binnen het bedrijf.’ (GvdV) Levensles ‘Veel groente eten, weinig aardappelen en altijd een goed stuk vlees. Geen stress maken, niet roken en niet overmatig alcohol drinken. En probeer bij je eigen vrouw te blijven. Overdaad schaadt.’ (GvdV) Meningsverschil ‘Als de ober zegt dat het hert is, dan is het hert, ook al lijkt het op een schnitzel.’ (Arie van der Valk, AvdV) Menu ‘Al die nieuwerwetse dingen... Er moet appelmoes op tafel, appelmoes met een kers. Dat is heel gezond voor de mensen.’ (GvdV) Nouvelle cuisine ‘De mensen eten mij verschrikkelijk arm, maar drinken mij rijk.’ (AvdV) Obers ‘Beginnende obers noemen wij meneer of mevrouw plateautje.’ (AvdV) Principes ‘Ik snap best dat iedereen een
1960
vergunning nodig heeft, maar ik ben niet iedereen.’ (GvdV) Rechtssysteem ‘Soms denk ik dat een scharrelkip of scharrelvarken méér vrijheid heeft dan wij in onze overgereguleerde maatschappij.’ (GvdV) Tegenstanders ‘Je moet ze boos maken, dan gaan ze vanzelf fouten maken.’ (GvdV) Uitzendkrachten ‘Veel te duur. Weet je wel hoeveel die per uur krijgen? Reken maar eens uit hoeveel koppen koffie je daarvoor moet verkopen!’ (AvdV) Valk-doctrine deel 1 ‘Deze is: het voorbeeld geven, optimistisch zijn, de mensen niet afzetten en geen woekerwinsten maken. Gewoon een beetje normaal doen.’ (GvdV) Valk-doctrine deel 2 ‘Oogjes open, oortjes open, mondje dicht en handjes laten wapperen.’ (GvdV) Verlies ‘Ons grootste verlies? Dat zit in iedere auto die niet stopt, maar aan ons voorbijrijdt.’ (GvdV) De Witte ‘Ons eerste restaurant De Witte is volgelopen en nooit meer leeg geweest. Zo moest ieder volgend restaurant worden.’ (GvdV) Zijspoor ‘Een oude coach moet je niet aan de kant zetten. Die weet het beter dan de mensen die het spelletje net meespelen.’ (MvdV)
1964
Van der Valk koopt vogelpark Avifauna van de gemeente Alphen a/d Rijn, die het maar niet rendabel kan krijgen. Het lukt de Valken wel en zij bouwen een groot restaurant bij het park. Journalist Leo Derksen noemt Martien ‘de man met de gouden handen’.
QU09007-ft02.indd 68
het nog van de gemeente was, vandaar. Volgens sommige familieleden was het Jaap Zeeuw van der Laan die in de vogel een mooi beeldmerk zag. Volgens Gerrit was het Gerrit. ‘Een valk wekte voor mijn gevoel te veel herinneringen op aan de Duitse adelaar en hakenkruizen.’
Arie van der Valk (1929) bouwt Motel Sassenheim. De dakpannen op de uitspanning kan hij goedkoop op de kop tikken, want er zitten maïskorrels in. Het
parkeerterrein bestaat uit materiaal van oude vliegtuigstartbanen en de gangen worden gemetseld met afgekeurde bakstenen – vanwege kalkputjes.
BEELD VAN DER VALK PUBLICATIES
De toekan wordt ingevoerd als huismerk van de roofvogelfamilie. Het dier stond op de menukaart van Avifauna toen
25-05-2009 18:30:53
069
Valkenvenijn Om het hogere niveau te betalen, volstaat het niet een hoop koffie te verkopen. De koffie wordt voor de klant ook duurder, net als alles op de kaart. De prijzen van de jaren tachtig, laat staan van de jaren zestig, zijn nu ondenkbaar. Polman: ‘Was vroeger de kreet: veel voor weinig, tegenwoordig is het: goede kwaliteit voor een eerlijke prijs. Spotgoedkoop kunnen we niet meer zijn. Neem alleen al de regelgeving: we moeten complete legionella-beheersplannen opstellen. Weet je wat dat kost? Terwijl tien jaar geleden nog nooit iemand van legionella had gehoord en er meer mensen doodgaan aan gewone griep. Maar goed, het is verplicht en dus moet je het hebben.’ Met het Valkenvenijn van de vroegere generatie: ‘De regelgeving wordt steeds beklemmender.’ Volgens Esther Hammink, van Van der Valk Theaterhotel Almelo, liggen de hogere prijzen ook aan de klant zelf. ‘De mensen zijn veeleisender geworden. Was vroeger een schnitzel met appelmoes prima, nu willen ze kreeft of oesters. Toen mijn vader deze vestiging kreeg, maakte hij één
BEELD ANP
1977
Start Motel Volendam, met een fundering van materiaal afkomstig van puinsloperijen. Gerrit koopt zijn lievelingsrestaurant in Spanje: Barcarola. Van der Valk Saint-Aygulf aan de Côte d’Azur opent zijn deuren. Niet veel later volgen hotels op de Antillen.
QU09007-ft02.indd 69
grote fout: net als bij de vestiging aan de snelweg, waar we vandaan kwamen, ging hij de gasten in drie kwartier helpen. Terwijl ze zich helemaal hadden opgedoft voor een avondje theater en rustig en uitgebreid wilden dineren. Dat kan nu dus ook.’ Waarop Hammink spontaan uit de doeken doet hoe haar ouders Han Hammink en Marianne Hammink-Zeeuw van der Laan Theaterhotel Almelo verwierven, dat zij samen met hun kinderen runnen. ‘De familie had de zaak gekocht van de gemeente en toen was de vraag: wie gaat erin? “Nou”, stak mijn vader zijn vinger op tijdens de jaarlijkse familievergadering, “dat wil ik wel doen. Ik lees altijd de Privé, dus ik weet welke artiesten er zo’n beetje in de mode zijn.” Leuk hè! We hebben het echt moeten leren: het programmeren van zo’n grote theaterzaal. Maar het is hartstikke leuk om te doen. Als het even kan, sta ik ’s avonds ook bij de deur. Controleer ik de kaartjes. Kun je meteen zien wat voor publiek je trekt: handig.’ Toch wil Bob Zeeuw van der Laan onderstrepen dat je nog steeds goedkoop kunt eten bij Van der Valk.
‘Veel vestigingen hebben achter in hun reguliere kaart een traditionele Van der Valk-kaart zitten. Inclusief schnitzel met appelmoes en kers. Van mij mag de schnitzel van de kaart, maar goed, de mensen vragen erom. Ik zou graag zien dat we die kaart uniform invoeren. In alle vestigingen, maar dan net een beetje beter en dus met verse bearnaisesaus. Wij maken die al zelf, fantastisch lekker en het kost weinig.’ De jonge manager Rob van der Valk wil niets van deze toekantraditie weten. ‘Standaard serveer ik geen appelmoes meer. Alsjeblieft zeg. Ik wil het best doen, maar dan kan ik op een avond 38 van de veertig schaal-
‘Van mij mag de schnitzel van de kaart, maar de mensen vragen erom’ tjes weggooien. Doodzonde. Maar wie ernaar vraagt, krijgt het meteen en daar rekenen we niks voor. Dat dan weer wel.’
Familiemoraal Eén ding is in al die jaren niet veranderd: de moraal van de familie.
1982
1988
1989
Een Duits-Italiaanse bende ontvoert Toos van der Valk. Na drie weken van ellende en betaling van dertien miljoen gulden cash komt zij vrij. De meeste ontvoerders worden gepakt, maar een deel van het losgeld is en blijft spoorloos.
Na een bloednerveuze veiling verwerft Gerrit het megalomane Chinese restaurant Oriental Palace bij Breukelen, dat failliet is. In eerste instantie troeft een andere ondernemer hem af en de familie is woedend op Gerrit, maar binnen een halfuur blijkt dat de hoogste bieder niet in staat is een bankgarantie te overleggen. De Valken worden voor het lieve sommetje van
Gerrit koopt een vissersvloot in Chili – Pesquara Santa Lucia – om voortaan zelf gamba’s te vangen. Hotels in de Duitse plaatsen Moers en Gladbeck gaan open.
14.111.220 gulden de trotse nieuwe eigenaar van het oosterse paleis en de wokken maken onmiddellijk plaats voor koekenpannen.
25-05-2009 17:58:17
070
HOE GAAT HET VERDER IN DE HOTELBRANCHE?
‘De hotelbranche heeft vanaf 2000 echt fantastische jaren gehad met omzetstijgingen van gemiddeld tien procent. Bijkomend voordeel was dat de prijzen ondertussen hard omhooggingen. Het kon gewoon niet op. Sommige hotelondernemers, onder wie de bazen van de keten Golden Tulip, hebben zich bij de goede vooruitzichten in allerlei zware financiële deals gestoken. Sinds het uitbreken van de crisis zijn die nu als eersten de pineut.’ Aan het woord is Arco Buijs, verantwoordelijk voor de strategie van vijftig NH-hotels in de Benelux, Frankrijk, Engeland en Afrika. ‘De meeste hotelondernemers slagen er echter in de verliezen te
Het adagium hard, harder, hardst werken, geldt nog steeds. Dat begint al op jonge leeftijd, als de Valken voor het eerst moeten meelopen in het restaurant. ‘Ik zag dat niet als een bijbaantje, want ik heb nooit een cent fooi gekregen’, herinnert Esther Hammink zich. Om de jeugd bij de les te houden en ze enthousiast te maken voor het familiebedrijf, is er een interne familieopleiding op poten gezet. Die begint met afwassen en brood roosteren in de
beperken. Er is veel ruimte voor reorganisatie en financiële aanpassingen in de branche. Maar als de crisis nog lang voortduurt, weet ik niet wat er gaat gebeuren: je kunt niet eindeloos blijven herstructureren. Van der Valk wordt in de crisis minder hard getroffen, omdat het bijna alle hotels uit eigen portemonnee heeft betaald en zich traditioneel niet aan risico’s waagt.’ Overigens meent Buijs dat de hardste klappen in de branche nog moeten vallen: ‘De eerste verliescijfers geven twintig procent minder boekingen aan. Als er straks echt bedrijven ten onder gaan, kan dat snel oplopen.’ ‘Op korte termijn zie ik een verschuiving van de zakelijke markt naar de vakantiegangers. Dat betekent dat hotelondernemers zich moeten concentreren op volume in plaats van kwaliteit. Vijfsterrenhotels zijn uit, de kansen liggen bij het viersterrensegment. Omdat Van der Valk daarin oververtegenwoordigd is, kan het makkelijk schakelen.’
keuken, meelopen aan het ‘luik’, je eigen ‘wijk’, een aantal tafeltjes in het restaurant, dan een paar keer de Van der Valk-survivalvakantie (met een rugzak vol stenen door de Ardennen sjouwen) en tot slot
‘Ik lees altijd de Privé, dus ik weet welke artiesten er zo’n beetje in de mode zijn’ bij een andere tak alle functies in de vestiging doorlopen. ‘Niet bij je
ouders’, zegt Polman stellig. ‘Want vreemde ogen dwingen, zei oom Gerrit altijd. En zo is het nog steeds.’ Wie ervoor openstaat, wordt met ijzeren discipline klaargestoomd om op (zeer) jonge leeftijd een vestiging te runnen. Anderzijds is een reguliere opleiding nog altijd niet noodzakelijk. De drie jongste Valken die aan het hoofd van hun eigen tent staan, zijn Rob, Gert (21) en Bill (22) van der Valk. Rob doet Houten, Gert (zoon van Gert-
1990
1991
1994
Jaar van het ‘Raststätten-Skandal’. Enkele dagen voor de val van de muur blijkt een zoon van Gerrit, Vincent, een
Tijdens een familiereünie kleden alle Valken hun kinderen onder de twaalf als ober of serveerster. Sommigen morren dat de sekte nu doorslaat.
De Fiod doet invallen in een aantal Van der Valk-hotels, op zoek naar zwart geld. Menige kluis herbergt stapels bankbiljetten en een aantal familieleden, onder wie Gerrit en Arie, wordt gearresteerd. Strafvervolging kopen ze af met een schikking van liefst 140 miljoen gulden met de fiscus. De deal gaat de boeken in als ‘140 om 140’. In ruil voor het geldbedrag laat het Openbaar Ministerie
deal te hebben gesloten met de Autobahndirektion van de DDR. Valk krijgt vijf motels op de allerbeste locaties, die aldus aan de neus van Duitse ondernemers voorbijgaan. ‘Der Spiegel’ schreeuwt moord en brand en de deal gaat uiteindelijk niet door.
QU09007-ft02.indd 70
de aanklacht ‘leiding geven aan een criminele organisatie’ vallen, wat strafbaar is gesteld in artikel 140 van het Wetboek van Strafrecht.
BEELD ANP, BRUNO PRESS, HOLLANDSE HOOGTE
‘Van der Valk heeft veel minder last van de crisis dan de rest van de branche’, dixit Arco Buijs (44), directeur van concurrent NH Hoteles. Volgens hem dankt de horecaketen dit vooral aan een sterke financiële structuur en goede positionering in de markt.
25-05-2009 18:38:09
071
Jan) staat in Leusden en Bill mag het nagelnieuwe Hotel Nootdorp draaien. Rob en Gert doen allebei nog een studie bedrijfskunde, Bill is uitgeleerd: ‘Ik heb één jaar op de hogere hotelschool gezeten. Best aardig, maar als ze mij gaan vertellen hoe ik een tafeltje moet dekken, ben ik weg. Ik heb sinds mijn dertiende niks anders gedaan. Zo’n school wil dat je van iedere tafel een kunstwerk maakt. Dat kan niet als je er 350 hebt. Dan moet het snel en effectief.’ De vraag of het jeugdige trio niet nerveus wordt van de verantwoordelijkheid voor zo’n enorm complex, wordt weggehoond. ‘Hoezo eng?’ schokschoudert Bill. ‘Er staan tientallen familieleden voor je klaar. Toen ik openging, had ik te weinig obers. Kwamen er uit Voorschoten [de Gouden Leeuw, red.] meteen vijf toegesneld. Ik liep met mijn nichtjes in de bediening, bij de deur stonden mijn tantes, mijn ooms regelden de keuken. Wat wil je nog meer? Wij kunnen altijd van elkaar op aan, laten elkaar nooit zitten. En wat denk je van de kennis die de familie heeft opgebouwd? Wij leren elke dag van elkaar.’
BEELD VAN DER VALK PUBLICATIES
1995
De vervallen Pier in Schevingen komt voor één gulden in handen van Gerrit, ook wordt er een tulp naar hem vernoemd. Gerrit: ‘Een stoere, sterke, wat lompe kop. Weinig erin met veel kleuren, dus hij lijkt wel wat op mij.’
QU09007-ft02.indd 71
Wie studeerde was altijd een beetje een vreemde eend in de bijt, maar het kan inmiddels wel. Esther: ‘Toen ik oudere familieleden vertelde dat ik ging studeren, kreeg ik wat vreemde blikken. Zo van: wil jij studeren meisje, wil jij vrienden maken van buiten? Dat vond ik wel grappig, maar ik trok me er niks van aan.’ Marije van der Valk, van Hotel Arnhem, valt haar bij. ‘Ome Gerrit zei altijd: “Meisje, als jij vijf jaar gaat studeren, kost het mij tien jaar. Vijf jaar om je af te leren wat je hebt geleerd en vijf jaar om je te leren wat je had moeten leren!”’ Maar ome Gerrit, die is niet meer.
onderdoen voor de ander.’ Bill: ‘Wij zijn gewend hard te werken. Als een Van der Valk mag je je naam mee hebben, je moet altijd een stap meer zetten. Zo motiveer je je personeel. Als zij zien dat ik me uit de naad loop, zetten zij ook wat passen meer.
‘Ik liep met mijn nichtjes in de bediening, bij de deur stonden mijn tantes, mijn ooms regelden de keuken’ Zo werkt de menselijke psyche en zo werken de Valken. Misschien is dat de basis van ons succes: wij zijn nooit ergens te beroerd voor. Als ik de vaatwasser moet inruimen, ruim ik de vaatwasser in. En toen mijn hotel werd opgeleverd, heb ik zelf de boel met een paar schoonmakers schoongemaakt. Een bouwvakker kost al snel zestig euro per uur. Als ik het doe, kost het niks.’ De jonge Valk kijkt even naar de keuken en zegt dan: ‘We gaan er met z’n allen voor zorgen dat ome Gerrit heel tevreden vanaf zijn wolk naar beneden kan kijken. Een Valk rust niet voordat hij het uiterste uit zichzelf heeft gehaald.’
Kerstcompetitie Voor de goede orde: de familie trekt samen op, maar er is wel degelijk competitie. Vooral rond kerst. Rick: ‘We zitten elkaar dan allemaal uit te dagen. Komt er een sms’je: we gaan ertegenaan! En als rond zessen de eerste omzetten doorkomen: wat draai jij, hoe ga je, zit de tent vol? Rond tienen komen we langzaamaan met de werkelijk behaalde kerstomzet. Daar liegen we allemaal wat bovenop, want niemand wil
1999
2009 Valk Antillen trekt. ‘We wilden niet dat de KLM het alleenrecht kreeg’, verklaart Gert-Jan. ‘Wij wilden de vliegtarieven voor onze hotelgasten op de Antillen acceptabel houden.’ Met een toekan op de staart, dat spreekt.
Gert-Jan en Ad van der Valk, zonen van Gerrit, proberen het failliete Air Holland door te starten vanwege de Nederlandse klandizie die Van der
Gerrit overlijdt in Marbella aan een hersenbloeding. Hij was al tijden zwaar ziek: door een erfelijke afwijking hoopte ijzer zich op in zijn bloed en zette het
zich af in zijn longen. Hij wordt begraven op het parochiekerkhof te Nuland, naast zijn zoon Martien en de ouders van Toos van der Valk-Van de Capelle.
25-05-2009 18:17:08
078
De grote BV (Bekende Volendammer) door-de-ramen-gluurtour! 08
Als u in Volendam ronddwaalt, is de kans groot dat u zomaar ineens oog in oog komt te staan met een echte, heuse Bekende Volendammer! Misschien ziet u Jan Smit wel peultjes afrekenen bij de gloednieuwe Deen-supermarkt of Jan Keizer een haring happen op De Dijk. Wow! Maar als ze per ongeluk in geen velden of wegen te bekennen zijn, zoekt u ze toch gewoon zelf op?
DE START Werpt u, vlak voordat u met de auto Volendam binnenrijdt, langs de familie Van der Valk over de Zeddeweg, even een blik naar links. U ziet een moderne – want ook dat kan in Volendam – nieuwbouwwijk. Aan de rand ervan, de rand die u ziet, rustiek aan het water, woont het meer kapitaalkrachtige volk. Halverwege die rand woont Carola Smit (zie kader BZN) 1, die haar lapje grond van twee are negentien centiare in 1988 op de kop tikte voor 51 duizend gulden rond. Aan het einde van de weg, voorbij de rotonde, ziet u links een paar kleine eilandjes liggen ter grootte van een postzegel 2, maar de koopsommen zijn dat zeker niet. Grond in Volendam is schaars en als je dan je eigen eilandje kunt bemachtigen, dien je stief de buidel te trekken. Vandaar dat hier de rijkste families van het vissersdorpje zijn neergestreken. U vindt hier opeengepakt achtereenvolgens vastgoedkoning Cor Groot, garnalenvisser Evert Mooijer en horecatycoon Jan Veerman. Naast elke villa vindt u een iets kleinere, bewoond door zonen, dochters en andere familie. Want we benne op de wereld om mekaar te hellepe, nietwaar.
HET DORP U parkeert uw bolide op het parkeerterrein van Hotel Spaander. Direct achter ‘De Dijk’ vindt u in het oude dorpshart de huizen van Cees Tol (zie kader Tol & Tol) 3, in 2007 gekocht voor 120 duizend euro, Jan Tuijp (zie kader BZN) 4 en Nick Schilder, van zangduo Nick & Simon 5. Als u vervolgens de Zeestraat uitloopt, de Populierenlaan in en ook die weer uit, komt u in het Jan Smit-hoekje. In de straat onder de rook van het stadion van FC Volendam, het nieuwe optrekje 6
van de zanger en zijn liefje Yolanthe Cabau van Kasbergen. Smit kocht de stenen in 2006 voor 632 duizend euro, liet de stadsvilla die er stond slopen en bouwde er een gloednieuw huis ‘in Oostenrijkse sfeer’. Maar wie voor het huis staat, ziet met name coniferen. En een heel hoog hek. Iets verderop huist boezemvriend Simon Keizer (Nick & Simon) 7. Nog een stukje verder naar links, aan de Oostwal, treft u de bescheiden woning van de ouders van Jan Smit 8, alsmede dat van zijn zusje Monique Smit. Van voren rustiek gelegen aan het water, van achteren met vrij uitzicht op een parkeerplaats. Nog verder richting het zuiden treft u de doorzonwoning 9 van nachtegaal Piet Veerman. Hij woont aan een plantsoentje met een naam gelijk aan die van een graanmolen uit Bovenkarspel. Ja, u moet er wel even wat voor doen!
09
HET EIND Vanaf de Jan Smit-hoek keert u terug naar het Burgemeester Boelenspark. Daarachter woont in het splinternieuwe deel van het vissersdorp Jan Keizer (zie BZN), in een laan vernoemd naar een zeer bekende Vaderlandse dichter 10. In de tuin stroomt gemoedelijk een fonteintje. En vlakbij staat het bed 11 van de huidige burgemeester van de gemeente Edam-Volendam, Willem van Beek. De straat is genoemd naar een spreekwoord over een vrolijk Hollandsch huishouden. Begin vorig jaar kocht de burgervader zijn penthouse voor 395 duizend euro. Stief, voor Volendamse begrippen. Maar ja, je dient je als hoofd van de stad natuurlijk wel een beetje te onderscheiden. U loopt vervolgens via de Burgemeester Van Baarstraat terug richting De Dijk. Op nummer 4 en 6 van de Baarstraat 12 ziet u de winkel waar de kleding van Jan Smit wordt verkocht. Erboven huist het artiestenmanagementsbedrijfje Jaap Buijs, dat de artiestenmanager in 2002 in zijn geheel kocht voor 340.335 euro. Terug op De Dijk kuiert u nog even langs het begin van het Noordeinde. Daar woont Thomas Tol (zie Tol & Tol) 13, die het pand in 1998 verkreeg voor 335.797 euro. Doet u hem de hartelijke groeten.
07
01 02
QU09004-ft.indd 078
20-02-2009 17:38:12