Architectum Issue 13 Belgium (dutch version)

#13 2013

www.architectum.com

Internationaal magazine voor dak- en gevelarchitectuur

02 | Editoriaal | Impressum

Editoriaal

12

Beste lezer, Kleipannen zijn eeuwenoud, maar blijven grensverleggend. Wereldwijd bepalen zij almaar meer de look en prestaties van gebouwen, zoals blijkt uit dit nummer van Architectum.

Ontwerpers bekleden niet alleen het dak, maar steeds vaker ook de gevel met kleipannen. Daarvoor hebben ze esthetische, technische en energetische redenen. Beeld, kleur, integratie, energetische prestaties, gemak van toepassing, betrouwbaarheid, levensduur, onderhoud: de argumenten zijn legio, zowel voor nieuwbouw als bij renovatie.

Uit eigen land blijkt dat uit meerdere projecten. Blader bijvoorbeeld naar het op een boomstructuur geënte ontwerp van een wooncomplex in Antwerpen, of naar het grensverleggende administratieve cen­ trum van Houthalen-Helchteren, waar op termijn naar een ­verbluffende reductie van de CO2-uitstoot wordt gestreefd. Even overtuigend zijn de ­andere l­okale projecten: het in het oog springend hoekgebouw met gebogen dak en gevel in eenzelfde vlak in Heist-aan-Zee, en twee in een enveloppe van tegelpannen ­gewikkelde projecten, namelijk een woning in Linkebeek en het dorpshuis in Noorderwijk.

16

Iemand die keramische materialen ook in zijn hart draagt, is de Chinese Pritzker-prijswinnaar Wang Shu. Met gerecyclede kleipannen verkent hij de grenzen van de architectuur.

Een grensverleggende ontwerper en een dito materiaal, dat slaat gegarandeerd creatieve vonken, zoals u met eigen ogen kunt ontdekken. Veel leesplezier!

Het KORAMIC team

Imressum Uitgever Wienerberger AG, 1100 Wien Verlag Österreichischer Wirtschaftsverlag GmbH, 1120 Wien Hoofdredactie Christine Müller (Österreichischer Wirtschaftsverlag), Marion Göth (Wienerberger AG) Medewerking Rūta Leitanaitė (LIT), Christian Kriemelmeyer (DE), Gerhard Halama (DE), Marion Kuzmany (AT), Dirk Kühne (DE), Sabine Merlevede (BE), Arnaud Mounier-Duchamp (FR), Michelle Richards (UK), Elaine Liversidge (UK), Balciunas Dainius (LIT), Sabaitis Tomas (LIT), Monika Sikorska (PL), Alexa Uplegger (DE) Foto‘s Marc Sourbron (6–7, 28–29), Ruud Peijnenburg (10–11, 22–25), Peter Verplancke (12–13, 26–27), Algimantas Kančas/Gustė Kančaitė (16–19), Stéphane Chalmeau (20–21), Goetschalckx Liesbet (30–31), Polish Roofers Association (PSD) (34–35) Grafische vormgeving en design Simon Jappel (Österreichischer Wirtschaftsverlag) Druk Stiepan & Partner Druck GmbH, Hirtenbergerstraße 31, 2544 Leobersdorf, Produktion: Ueberreuter Druckzentrum GmbH

Wienerberger AG A-1100 Wien, Wienerberg City Wienerbergstraße 11 T +43 (1) 601 92-0, F +43 (1) 601 92-473 marketing@wienerberger.com, www.wienerberger.com

twitter.com/architectum facebook.com/wienerberger youtube.com/wienerbergerofficial

08

Inhalt | 03

04 06 08

30

10 12 26

14 16 20 22 26 28 28 30 32

22

34

Meester in recycling Wang Shu Een woonboom in de stad Antwerpen | België Stijlvolle combinatie van hout en klei Morre | Frankrijk Een gemeentehuis in ­meanders Den Burg | Nederland Een dak in ­vakantiestemming Heist-aan-Zee | België Pannendak XXL Titisee | Duitsland Architectuur voor de kunst in de natuur Nida | Litouwen Transparantie op alle niveaus Basse-Goulaine | Frankrijk Wonen en werken in de schuur Leidsche Rijn | Nederland Pannenhuis Linkebeek | België Azuurblauwe vooruitblik op de toekomst Houthalen-Helchteren | België Een blos van wijnrode tegelpannen Noorderwijk | België Stadsimplantaat in de kleur van klei Anykščiai | Litouwen Intelligent opgelost met een knik Würzburg | Duitsland

04 | Wang Shu

Meester in recycling Ningbo Historisch Museum, 2003-2008, Ningbo, China foto: Lv Hengzhong

Dit jaar ging ’s werelds meest prestigieuze architectuurprijs voor het eerst naar een Chinese architect: Wang Shu, die zich niet in het minst onderscheidt door zijn geraffineerde hergebruik van afbraakstenen en -dakpannen. „China heeft altijd een recyclingtraditie gekend.

Ik noem het gerecycled bouwen.“

„Oude bakstenen en dakpannen stralen een zekere leeftijd uit en de boodschap dat natuurlijke materialen kunnen ademen. Overal om ons heen zien we hoe afbraakmaterialen zomaar worden weggegooid.

Ik wil hierop reageren met mijn ontwerpen”, verklaart Wang Shu het gebruik van oude bakstenen voor zijn gebouwen. Het idee bakstenen en dakpannen van gesloopte traditionele huizen te recyclen, ontwikkelde zich tot een bijzonder kenmerk van de ‚Amateur Architecture Studio‘ in Hangzhou die werd opgericht door Wang Shu en zijn vrouw Lu Wenyu. ‚Amateur‘ staat voor de spontane en experimentele aspecten van hun werk – als het tegenovergestelde van bijvoorbeeld ‚autoritair‘ of ‚monumentaal‘. De combinatie van lokale kennis van de cultuur en traditionele ambachtelijke technieken met experimentele ontwerpen en ecologisch, toekomstgericht bouwen, maken de ‚Amateur Architecture Studio‘ uniek.

Wang Shu omschrijft zijn toegang tot de Chinese architecturale traditie als een belangrijk onderdeel van zijn concepten: „De traditionele architectuur in China is gebaseerd op lokale bronnen, op materiaalkeuze, het klimaat en een levensstijl waarin mensen een nauwe relatie met de natuur onderhouden. Het heeft niets te maken met een eeuwig onveranderlijk leven, maar met het vermogen veranderingen in de natuur te aanvaarden en hierop in te spelen. Dit pleit ook voor duurzaam, milieubewust bouwen. En dat is wat ik wil uitdrukken in mijn ontwerp. ‚Banale retrolooks‘ en discussies over ‚stijl‘ en ‚symbolisme‘ zeggen mij helemaal niets.“ Milieubewust bouwen In 2007 werd de Xiangshan Campus van de Chinese Kunstacademie in Hangzhou voltooid. Hierbij werden meer dan 2 miljoen dakpannen van gesloopte huizen gebruikt voor

Wang Shu | 05

Tiled Garden, 2010, 10de Architectuurbiënnale, Venetië, Italië foto: Lu Wenyu

het dak. Hetzelfde jaar ontvingen de architecten de ‚Global Award for Sustainable Architecture‘. Een van hun belangrijkste projecten is het Ningbo Historisch Museum, dat werd voltooid in 2008. Het massieve gebouw dat iets weg heeft van een burcht, valt op door zijn zware volumes die naar boven toe naar buiten overhellen en die worden doorsneden door binnenplaatsen, smalle uitsparingen en trappen. De gevels zijn echter het meest opvallende element. Voor deze gevels werden dakpannen van gesloopte traditionele huizen uit de omliggende provincie hergebruikt als bekleding. Oude, voor een deel gebroken en nieuwe materialen werden gecombineerd tot een indrukwekkende collage van zo‘n 20 verschillende soorten grijze en rode natuurstenen, dakpannen en bakstenen.

In 2010 ontwierpen de architecten het Chinese Paviljoen voor de 10de Architectuurbiënnale in Vene-

Campus Xiangshan, Chinese Kunstacademie, fase II, 2004-2007, Hangzhou, China foto: Lv Hengzhong

tië, met de imposante ‚Tiled Garden‘ die zich over het voorplein van het paviljoen uitstrekte als een groot beloopbaar dak van kleipannen.

In mei 2012 ontving Wang Shu de Pritzker Architectuurprijs, de hoogst mogelijke bekroning voor architecten. Met de nominatie van Wang Shu gaf de jury een belangrijk signaal dat er een alternatief is voor de huidige ontwikkeling in China, die vooral wordt gekenmerkt door investeringsprojecten en een gebrek aan bouwcultuur.

06 | Antwerpen | BelgiĂŤ

Een woonboom in de stad Met de sloop van een oude liftenfabriek in een dichtbebouwde Antwerpse wijk kwam er ruimte vrij voor ontwikkeling: in plaats van de traditionele rijwoning met twee gevels kwamen de architecten op de proppen met een amalgaam van verschillende soorten woningen.

Zo ontstond een dynamisch gevelbeeld met groen geglazuurde kleidakpannen.

Antwerpen | België | 07

In deze woonboom met zes wooneenheden en een groen binnengebied dat de aanpalende huizen ademruimte geeft, heb je het gevoel in een boomkruin te zitten. Ook de vormgeving van de plattegronden is bijzonder origineel. De ontwerpers van Import Export Architecture baseerden zich daarvoor op de dwarsdoorsnede van een aantal vruchten.

De architecten hebben een woonboom met zes wooneenheden en een groen binnengebied ontworpen. Op de vraag hoe je een dichtbebouwd stede­ lijk binnengebied het best ontpit, antwoordde Import Export Architecture: met oplossingen die gebaseerd zijn op de dwarsdoorsnede van vruchten, zoals een avocado, een appel, een tomaat of een kiwi. De mogelijkheden spraken voor zich, met als uitersten de liquidatie van een grote, centrale pit (avocado) waarrond gebouwen kunnen verrijzen, of het hier en daar wegplukken van verspreide pitjes (de kiwi) met een al even gedispergeerde bebouwing.

Gestapeld wonen In plaats van een traditionele rijwoning te creëren, stapelden de architecten zes verschillende soorten woningen met ineengeschoven vlakken op elkaar in een tegen de straat aanleunend woonblok, dat ze vervolgens bekroonden met een dakterras. Het resultaat is een dynamisch gevelbe-

eld met in elkaar grijpende volumes, dat niet in een ­oogopslag te vatten is. De aanvankelijke idee van een verticale groengevel werd al snel verlaten. In plaats daarvan maakten de architecten een foto van een boomkruin die ze vertaalden in de gepaste materialen. De foto werd vergroot op pixelniveau. Die pixels werden, op exact dezelfde plaatsen, ingevuld met groen geglazuurde kleidakpannen als gevelbekleding.

De architecten kozen voor kleidakpannen omdat zij daarmee een suburbaan gegeven in de dense stedelijke context wilden introduceren. Bij de metafoor van de boom sluit de sokkel van het gebouw aan, uitgevoerd in een bruine baksteen met schorsachtige structuur.

Voor het uitzicht op de stad zorgen blokramen in gemoffeld aluminium, waarin achteraan het eigenlijke raam is geplaatst. Elke opening is weloverwogen aangebracht en zet een bepaald stadselement in de kijker: een kerktoren of knappe staaltjes van architectuur.

Info Project Bouw van een multiresidentieel gebouw met zes wooneenheden in de stad Opdrachtgever AG Vespa – autonoom gemeentebedrijf voor vastgoed en stadsprojecten van de stad Antwerpen Architect IEA Import Export Architecture, Antwerpen Aannemer D’Hulst Van Rymenant, Lier Dakdekker LGJ Dakwerken, Westerlo Kleidakpannen VHV, in drie variaties groen ­geglazuurd

08 | Morre | Frankrijk

Stijlvolle combinatie van hout en klei De eengezinswoning in Morre in de buurt van Besançon werd naar aanleiding van een algemene renovatie in een nieuw kleedje van hout en klei gestopt. De aantrekkelijke materiaalcombinatie blijkt in elk opzicht een ideale oplossing te zijn.

Energie-efficiëntie, comfort, esthetiek, integratie in de omgeving en duurzaamheid, dat waren de verwachtingen van de eigenaar voor de heropbouw en de renovatie na beschadiging van zijn woning. De oplossing die aan alle wensen van de opdrachtgever tegemoet zou komen, werd door architect Alain Brustel van het bureau Design Architecture gevonden in het gebruik van de bouwmaterialen hout en kleidakpannen.

In perfecte harmonie Bij de bouwwerkzaamheden werd alleen de kern van het gebouw behouden; de nieuwe houten constructie voor de daken gevelrenovatie wekt uiteindelijk de indruk van een volledige nieuwbouw. Zowel op de beide zadelda-

ken als op de gevel van de bovenverdieping werden dakpannen in gepatineerde bruinrode klei gebruikt.

Het gaat meer bepaald om rechthoekige, kruisgewijs geplaatste tegelpannen. De bekleding in larikshout van de rest van de gevel en het kleimateriaal vullen elkaar qua aanvoelen en natuurlijke tinten perfect aan.

De architect zegt daarover het volgende: „De kleurschakeringen van de kleidakpannen werden speciaal gekozen om in de loop der tijd te harmoniëren met de bekleding in onbehandeld larikshout. De keuze voor deze natuurlijke bouwmaterialen die weinig onderhoud vergen, garandeert ook de duurzaamheid van het project.“ De totale renovatie werd gepland en uitgevoerd volgens een bioklimatologisch laag-energieconcept,

Morre | Frankrijk | 09

Deze zeer milieubewuste en volledig gerenoveerde eengezinswoning werd in een nieuw kleedje van klei en hout gestopt. De kern van het gebouw werd wel behouden, maar de nieuwe bekleding en houten constructie voor de dak- en gevelrenovatie wekt bijna de indruk van een nieuwbouw.

waarbij de combinatie van hout en klei niet alleen qua esthetische waarde maar ook op energietechnisch gebied bijzonder efficiënt bleek te zijn. De grote glaspartijen zorgen voor de noodzakelijke invallende zonnestralen, en zodoende voor warmtewinst in de winter. De warmte-isolatie bestaat uit houtwol en ook de verwarming is op de brandstof hout gericht. Die wordt aangevuld met een extra luchttoevoer- en afzuigsysteem. Zo ontstond uiteindelijk een bouwwerk in overeenstemming met de natuur, dat bij de keuze van de gebruikte materialen niet alleen een zuiver esthetisch aspect maar ook ecologische overwegingen op de voorgrond plaatst.

Info Project Algemene renovatie van een eengezinswoning Opdrachtgever Privé, Morre Architect DESIGN Architecture, Besançon, Alain Brustel Dakdekker Simonin Frères, Montlebon Kleidakpannen Tegelpan 301, rustiek

010 | Den Burg | Nederland

Een gemeentehuis in meanders De vormentaal en de materiaalkeuze van het nieuwe gemeentehuis van Den Burg op het Waddeneiland Texel verraden onmiskenbaar de hand van de architecten Alberts & Van Huut. Samen met de bewoners van het eiland werd een redelijk laag gebouw met zichtbare verwijzingen naar de natuur en de omgeving ontwikkeld.

Het bureau Alberts & Van Huut uit Amsterdam viert volgend jaar zijn 50-jarig jubileum. In het werk van dit bureau is een vaste lijn terug te vinden: de natuur is telkens weer een onuitputtelijke bron van inspiratie. „Wij wilden het meanderen van het wad en de duinen op en rond Texel weergeven in het ontwerp van het gemeentehuis.“ Ook de karakteristieke vorm van de typische Texelse schapenstal met zijn steile dakhelling, waarbij de noklijn aan de voorkant en in het midden van het gebouw het hoogste is, heeft duidelijke associaties met het nieuwe gemeentehuis. Daartussen „meandert“ het gebouw, zowel met de noklijn als met de segmenten van de gevel.

In een geest van participatie De ervaring die reeds werd opgedaan bij twaalf eerdere gemeente­huisprojecten, bracht Alberts & Van Huut ertoe de bevolking intensief te betrekken bij het ont-

werpproces. De architecten namen papier, model­ leerpasta en verf mee naar de bewonersbijeenkomsten om de creativi­teit van de bewoners tot uiting te laten komen. Ook schoolkinderen uit de omgeving mochten een bijdrage leveren aan het huis door bij­ voorbeeld tegelaf­beeldingen te maken, die nu in het afgewerkte gebouw door alle gebruikers op prijs ­worden gesteld.

Verbonden met het landschap De plattegrond van het gemeentehuis beschrijft een open cirkel. De ingangszone en de vergaderzaal bevinden zich in het midden van de cirkelboog. Geborgenheid en contact met het omgevende landschap zijn de twee ontwerpparameters van de architecten waarop het gebouw gebaseerd is. Vanuit de hoge ramen van de vergaderzaal heb je een vrij uitzicht op het cen­ trum van Den Burg. De schuine gevels met onregel-

Den Burg | Nederland | 011

Bij de bouw van het nieuwe gemeentehuis stond de natuur als inspiratiebron op de eerste plaats. Formeel wilden de architecten bij dit ontwerp immers naar de meanders van de duinen en het wad van het omgevende landschap verwijzen.

De bouw is bovendien met de medewerking van de bewoners ontstaan.

matige glaspartijen en de op elkaar aansluitende dominante daken werden bekleed met kleipannen. De relatief kleine formaten van de keramische elementen zijn uitermate goed geschikt voor de vormen die hier wat ongewoon zijn. „Wij werken graag en veel met kleipannen“, zegt Max van Huut. „Ze verouderen heel mooi. Wanneer de pannen vuil worden, kunnen ze relatief eenvoudig worden gereinigd. Het gebouw ziet er dan weer als nieuw uit. En natuurlijk kan het materiaal probleemloos worden gerecycled.“ De kleur van de muren is overal op de kleuren van de duinen en het wad afgestemd. De architecten kozen voor bordeauxrood voor de ramen en de deurkozijnen, een kleur die overeenstemt met de keramische elementen van het dak, en die wordt opgefrist door de groen gepatineerde koperen details van de dakgoten.

Info Project Nieuwbouw van het gemeentehuis van Den Burg op het Waddeneiland Texel Architect Alberts & Van Huut, B.V., ­Amsterdam Kleidakpannen Datura, rustiek

012 | Heist-aan-Zee | BelgiĂŤ

Een dak in vakantiestemming De winkelruimte met vier appartementen op een mooi hoekperceel op het marktplein van Heist-aan-Zee, vrijgekomen na de sloop van een oud cafĂŠ, zorgt met zijn boogdak voor een ware blikvanger.

Heist-aan-Zee | België | 013

Met de typische elementen van de in Knokke-Heist regerende Anglo-Normandische architectuurstijl – rode tegelpannen, wit geschilderd metselwerk, grijze profielen – componeerde de architect een speelse, verrassende en hedendaagse variant van deze architectuurtaal.

Een hoekgebouw heeft uiteraard altijd een grote invloed op het straatbeeld, maar in dit geval drong de bouwheer extra aan op architectuur met karakter.

Met de typische elementen van de in Knokke-Heist regerende Anglo-Normandische architectuurstijl – rode tegelpannen, wit geschilderd metselwerk, grijze profielen – componeerde de architect een speelse, verrassende en hedendaagse variant van deze architectuurtaal. Het resultaat is architectuur met een vakantiegevoel, waarin een zekere mate van frivoliteit voor een opgewekt humeur zorgt.

Speciale dakvorm Dat effect is vooral te danken aan de speciale dakvorm. Het dak buigt zich in een cirkelboog over de ene gevel tot de vloerplaat van de eerste verdieping. Op de kopse zijde werd de dakrandafwerking zo smal mogelijk gehouden. In de gevel dirigeren horizontale bandramen licht naar de living.

De gevel met de natuurrode tegelpannen kon op een relatief prijsgunstige manier worden gerealiseerd.

Bovendien biedt de constructie de gelegenheid tot een optimale isolatie. De speciale dakvorm werd ge-

realiseerd door middel van cirkelboogvormige gelammeleerde gelijmde spanten die per verdieping aan de vloerplaat werden vastgemaakt. De hoek van het gebouw wordt ondersteund door een metaalstructuur.

Dynamische gevel De frontale zuidgerichte gevel kijkt uit op het marktplein en is ingevuld met riante terrassen die tevens als luifel fungeren en de zomerzon verhinderen om binnen te dringen en oververhitting te veroorzaken. In de winter daarentegen reiken de zonnestralen tot de achterste muur van de appartementen, wat voor een aangename leefomgeving zorgt. Opmerkelijk zijn de balustrades in screenglas, dat onderaan opaak en bovenaan transparant is. Hierdoor kunnen de bewoners rustig en met uitkijk zonnen zonder zelf gezien te worden.

Het gebouw omvat een winkelruimte op het gelijk­ vloers en vier appartementen op de drie bovenverdiepingen, waaronder een luxeappartement met een extra niveau onder het gebogen dak. In de kelder werd een grote betonnen kuip geplaatst die dienst doet als regenwaterreservoir.

Info Project Winkelruimte en 4 appartementen, Heist-aan-Zee Architect Frederik Grimmelprez, Blankenberge Aannemers • Ruwbouw: Bouwonderneming Canneyt, Oostkamp • Dakstructuur: Frans Fierens, Zedelgem • Dakafwerking: Dirk De Prest, Oedelem Kleidakpannen Gevelbekleding en boogdak: ­Tegelpan 301, natuurrood

014 | Titisee | Duitsland

Pannendak XXL Het enorme pannendak van het nieuwe zwemparadijs „Badeparadies Schwarzwald“ aan de Titisee stelde wegens de grote sneeuwbelasting in de regio van het Zwarte Woud hoge technische eisen aan de ontwerpers en de uitvoerders, die hier meesterlijk werden opgelost.

De Titisee is een van de populairste bestemmingen voor een uitstapje in het Zwarte Woud en kreeg in 2011 een nieuw pronkstuk: zwemparadijs „Badeparadies Schwarzwald“. De uitwendige vorm van het gebouw is reeds van ver goed te herkennen, ook al bestaat die nagenoeg alleen uit de daken.

Het doel was een dak dat zowel stijlvol als sterk is, en niet al­leen aan de hoge bouwfysische maar ook aan de hoge statische eisen in deze sneeuwrijke regio voldoet. De twee reusachtige zadeldaken uit kleidakpannen, die ten opzichte van elkaar in een rechte hoek staan, vormen hier niet alleen de noodzakelijke overdekking, maar kenmerken de bouw zowel in visueel als constructief opzicht. Met kleidakpannen als dakbedekkingsmateriaal, die hier allang hun deugdelijkheid hebben bewezen, lukt het om het complex, ondanks de indrukwekkende afmetingen, goed aan het landschap van het Zwarte Woud aan te passen.

Technische uitdaging Het bouwwerk, dat een T-vormige plattegrond heeft, bestaat uit een

glazen paviljoen met een openschuivend panoramadak, het lange kleidak met schuin uitstekende glazen fronten op de puntgevelzijden en een centrale licht­ straat, evenals uit een tweede, iets kleiner kleidak dat de ingangszone, die aan de voorzijde ook beglaasd is, overdekt. De oppervlakte van het grote dak bedraagt ongeveer 4000 vierkante meter en bekroont het glijbanenparadijs. De afmeting van het enorme daklandschap vereist echter ook de toepassing van speciale technische oplossingen. De trapeziumvormige dakconstructie uit houten bintbalken draagt niet alleen het dak, maar ook grote delen van de glijbanen die aan de bintbalken zijn opgehangen.

Sneeuw en ijs trotseren Extreem grote sneeuw- en ijsmassa‘s met sneeuwhoogten tot twee meter, zijn in het hoge Zwarte Woud geen zeld­ zaamheid. Om die reden stond een uitvoering, die geschikt is voor winters weer, op de voorgrond. Als dakbedekking werden speciale, rood geëngobeerde dakpannen van Wienerberger gebruikt. Het nieuwe

Titisee | Duitsland | 015

Grote pannendaken vereisen speciale oplossingen: in de winter van 2011/2012 pakte zich ongeveer zeven meter sneeuw en ijs samen in de dakgoten. Er moet in het uiterste geval rekening worden gehouden met ongeveer 6 ton sneeuw per strekkende meter. Daarom werd er bij deze pannendaken met lange daksparren bewust op geen enkele wijze gebruikgemaakt van sneeuwvangsystemen. De sneeuw mag ongehinderd naar beneden glijden. Afbeelding boven: het water van het dak wordt afgevoerd via grote afvoergoten rondom het gebouw.

model is bovendien uitgerust met het ge誰ntegreerde bevestigingssysteem SturmFIX. De eerste stormen en de zeven meter sneeuw en ijs die zich in de winter van 2011/2012 in de dakgoot samenpakten, werden probleemloos doorstaan door de enorm grote dak足 vlakken. De consequente, volledig keramische detaillering van de grote dakvlakken werd in samenspraak met de ontwerper, de betrokken handwerkbedrijven en de deskundige adviseurs van Wienerberger ontwikkeld. Veel van wat op dit dak werd gerealiseerd, is gebaseerd op oude bouwkennis uit de regio die op dit dak bewaard gebleven is.

Info Project Badeparadies Schwarzwald Titisee Opdrachtgever WUND Gruppe, Friedrichshafen Ontwerper draagconstructie Holzbau Amann GmbH, Weilheim-Bannholz Dakdekker Rudi Metzler GmbH, Hinterzarten Kleidakpannen Cosmo 13 S, rood engobe

016 | Nida | Litouwen

Architectuur voor de kunst in de natuur In het midden van het schilderachtige schiereiland van de Koerse Schoorwal creëert de nieuwe „Kunstenaarskolonie Nida“ een boeiende schouwplaats voor activiteiten van de kunstacademie van Vilnius. Het architectenbureau Kancas Studio ontwikkelde een uitermate consequent gebouw dat door zijn eenvoud en donkere kleurgeving perfect aansluit bij de beschermde omgeving.

Nida | Litouwen | 017

018 | Nida | Litouwen

Sinds de 19e eeuw is het vissersdorp Nida uitgegroeid tot een populaire zomerbestemming voor kunstenaars. Kunstschilders, acteurs, auteurs en filosofen werden aangetrokken door het prachtige natuurlijke landschap tussen de witte duinen, de zee en de pijnboombossen, en trokken vanuit heel Europa naar de afgelegen plaats.

Artistiek aura met een nieuw elan Het nieuwe complex van de „Kunstenaarskolonie Nida“ werd hier, als filiaal van de kunstacademie van Vilnius, in aansluiting op het voormalige artistieke aura van de plaats gebouwd en bezorgt dat aura nu een nieuw elan. Op de oude fundamenten van een kamp uit het sovjettijdperk werd een gebouw met vijf kunstenaars­ ateliers, woonzones voor studenten en een multifunctionele hal opgericht. De meest uiteenlopende eve-

nementen, conferenties, seminaries, kunstenfestivals en tentoonstellingen zullen hier plaatsvinden en een creatieve omgeving bieden voor kunststudenten, professoren en kunstenaars in een uitwisseling met de buitenwereld.

Het grote houten gebouw met twee verdiepingen is in de lengte in drie gelijke zones verdeeld, die telkens met kleidakpannen bedekt zijn. Op het eerste gezicht ontstaat op die manier eerder de indruk van drie rijtjeshuizen dan de indruk van een evenementencentrum; een bewuste daad om de schaal te verkleinen en een zekere huiselijke uitstraling te creëren.

Precieze architectuurtaal Van naderbij beschouwd openbaart zich echter een uiterst fijn doordacht gebouw, dat zowel met zijn duidelijke plattegronden als met zijn eenvoudige verschijningsvorm

Nida | Litouwen | 019

Aangezien je je op het openluchtterras op ooghoogte met het dak bevindt, waren de details van de kleidakpannen visueel zeer belangrijk.

De zinkrode kleur van de onderkant van de dakgoten en de wanden van de ingangsgevel zorgt voor contrasten. Het ver uitstekende dak en verticale elementen creëren een schaduwrijke veranda, die uitnodigt om te ontspannen.

aan de buitenzijde gebruikmaakt van een precieze architectuurtaal. Niet in het laatst zorgt de gelijkmatig donkergrijze kleurgeving van de houten wanden en de dakpannen voor een rustige en monolithische verschijningsvorm.

Een ruim en centraal gelegen houten terras, dat op de eerste verdieping in het middelste van de drie daken ingesneden is, kan voor contemplatieve doeleinden worden gebruikt. Aangezien je je hier op oog­ hoogte met de flankerende dakvlakken bevindt, werd er speciaal veel belang gehecht aan de keuze van de dakpannen. Er werd een licht glanzende kleidakpan gebruikt, die de dakvlakken naargelang van de lichtsterkte in verschillende kleuren laat glinsteren en verlevendigt.

Twee halfopen gangen verdelen het gebouw in de breedte in drie ongelijke zones. Een gedeeltelijk

omlopende gang creëert een bijkomende tussenzone tussen de binnen- en buitenzijde van het gebouw, zo ook aan de ingangsgevel die zodanig gevormd is dat de gevel het opvallendste detail van het volledige gebouw is. Hier werd het achterste gevelvlak, waarin zich ook de toegangsdeuren en de onderkant van de dakgoten bevinden, opvallend karmijnrood geverfd.

In het voorste gevelvlak zorgen smalle, in de lengte geplaatste houten latten voor een booggewelfachtig effect. De hier ontstane rood omzoomde, lange en smalle voorste zone roept associaties op met een ­boeddhistische tempelconstructie.

De opdrachtgever, de kunstacademie van Vilnius, was met de realisatie van dit moderne project in een beschermd gebied in belangrijke mate richtinggevend binnen de hedendaagse geschiedenis van de architectuur.

Info Project Kunstenaarskolonie Nida Architecten Kancas studio – Algimantas Kančas, Tomas Petreikis, Gustė Kančaitė, Tomas Kučinskas Opdrachtgever Kunstacademie van Vilnius Aannemer UAB Rekosta Kleidakpannen Actua 10 LG, grijs edel engobe

020 | Basse-Goulaine | Frankrijk

Transparantie op alle niveaus De bouw van het nieuwe stadhuis maakt deel uit van de vernieuwing van het centrum van Basse-Goulaine en dient in het bijzonder de opening van een park in het hart van de stad, dat tot nog toe niet toegankelijk was.

Basse-Goulaine | Frankrijk | 021

Het superieure stadhuis met drie verdiepingen sluit met zijn duidelijke vormentaal perfect aan bij het omgevende landschap. Met keramische tegelpannen werd er weliswaar gebruikgemaakt van een traditioneel materiaal, maar op dit bouwwerk bewijzen deze tegelpannen dat ze niet alleen voor het dak maar ook voor gebruik op hedendaagse gevels uitstekend geschikt zijn.

Het ontwerp van DLW architecture uit Nantes is gebaseerd op transparantie en op de toegankelijkheid van het nieuwe stadhuis voor alle burgers. Het superieure gebouw met drie verdiepingen sluit met zijn eenvoudige en duidelijke vormentaal perfect aan bij het omgevende landschap. De compacte bovenverdieping die met lichte keramische tegelpannen bekleed is, lijkt boven de beglaasde benedenverdieping te zweven; visuele verbanden tussen stad en park, binnen- en buitenzijde maken van het gebouw zowel in politiek als in stedenbouwkundig opzicht een transparante schakel.

Een opening naar de stad In overeenstemming met het terrein werd de kelderverdieping voor de helft in de grond ingegraven. De gevel van deze verdieping is nu naar de straat gericht. Hier hebben de medewerkers van de gemeente die in de kantoren werken, directe toegang tot de straat. Deze volledig beglaasde verdieping smelt wat de vorm betreft samen met het park, en nodigt de burgers uit voor een bezoek. Ook de feestzalen voor plechtige gelegen-

heden zijn in de kelderverdieping ondergebracht. De bovenste verdieping is voorbehouden voor de interne afdelingen van de gemeenteadministratie. De gesloten, vanbuiten met tegelpannen beklede delen van het gebouw bieden zones waar men zich kan afzonderen, en er is een groot terras met een glazen balustrade dat op het park uitkijkt.

Info

Een aantrekkelijke mix Het volledige gebouw bestaat uit een mix van massieve bouwelementen in beton en houten vakwerk. In combinatie met glas en lichtgrijs glinsterende keramische tegelpannen, die door hun dunne glazuurlaag een groot aantal kleurnuances reflecteren, heeft het materiaal hier een uiterst modern en contrastrijk effect. De materiaalkeuze viel op keramische tegelpannen, in navolging van de traditionele bouwwijze van het zuidelijke Loiredal, waar tegelpannen ook vandaag nog heel vaak worden gebruikt. Naast het elegante visuele effect voldoet het gebouw met zijn nuttige oppervlakte van 1500 vierkante meter ook aan de richtlijnen voor lageenergiewoningen.

Aannemer SMAC, Nantes

Project Nieuwbouw stadhuis Basse-Goulaine Architect DLW architecture, Nantes Opdrachtgever Stadhuis Basse-Goulaine

Kleidakpannen Tegelpan 301, wit-grijs geglazuurd

022 | Leidsche Rijn | Nederland

Wonen en werken in de schuur Te midden van een oude kersenboomgaard in het Nederlandse Leidsche Rijn werden drie nieuwe, opvallende woonhuizen voor kunstenaars gebouwd. Met het eerder onconventionele ontwerp verwijst architectenbureau ONB naar het agrarische verleden van de locatie. De gebouwen hebben immers de vorm van een geabstraheerde schuur.

Leidsche Rijn | Nederland | 023

024 | Leidsche Rijn | Nederland

„Om kunstenaars ervan te overtuigen naar Leidsche Rijn te trekken, bouw je geen gewoon rij­ tjeshuis“, vindt Lars Zwart van Op ten noort blijdenstein architecten (ONB). De huizen overstijgen dan ook in elk opzicht de middelmaat: op de benedenverdieping beschikt elke bewoner over een groot atelier en op de twee bovenverdiepingen wordt er gewoond.

De gemeenschappelijke foyer is het onbetwistbare pronkstuk: de ruimte is drie verdiepingen hoog en wordt goed verlicht via een smalle opening in het dak.

Van hieruit kunnen alle deuren in de ateliers worden geopend, en de ruimte biedt de kunstenaars bovendien de mogelijkheid om hun werken ook gezamenlijk tentoon te stellen.

Stijlvolle eenheid Om de gebouwen zoveel mogelijk de uitstraling van een authentieke schuur te bezorgen, heeft de buitenzijde van beide gebouwen

telkens maar één kleur, die precies door de kleur van de gebruikte kleidakpan wordt bepaald. De relatief platte dakpannen die het dakvlak zoals een plaat bedekken, vielen bij de architecten zeer goed in de smaak voor hun abstracte ontwerp. Alleen de omlijsting van de hoofdingang mocht een andere kleur hebben. De grote deuren met hun opvallende vleugels zijn wit en worden de blikvanger in de massief ogende houten voorgevel. De nummers een, twee en drie werden opzettelijk buitensporig groot boven de deuren geplaatst. Ze vervolledigen de volledig artistieke globale indruk van de ingangszone.

Niet alleen qua kleur maar ook wat de ruimte betreft, vormen de kleidakpannen van het ver naar beneden getrokken dak, de houten gevels en de ramen en deurkozijnen uit aluminium een solide eenheid.

Ook de dakgebinten van het gebouw werden optisch vergroot, doordat de kleidakpannen van het schuine

Leidsche Rijn | Nederland | 025

Drie kunstenaarswoningen, die worden gekenmerkt door hun ver naar beneden reikende dakvlakken, scoren in de eerste plaats door hun buitengewone buitenkant: formeel verwees de architect heel bewust naar de voor de locatie vertrouwde schuur en creëerde hij langgerekte bouwstructuren die zich vooral door de verschillende kleuren van hun dakbedekking van elkaar onderscheiden. Kleidakpannen bleken hierbij de perfecte oplossing te zijn voor het toch wat onconventionele, hedendaagse ontwerp.

vlak doorlopen in het loodrechte gevelvlak. Met een verlijmde gevelknikpan werd een vloeiende overgang gecreëerd, perfect op maat van de helling van het dak. Ook de ramen lopen van de gevel door in het dakvlak. „De bewoners zijn trots op het complex, en dat is het grootste compliment dat je als architect kan krijgen“, aldus Zwart. „Het is fantastisch dat iedere bewoner de ruimte op zijn of haar eigen manier sfeervol maakt en inricht. Ook de gemeenschappelijke ruimte valt in de smaak; er worden regelmatig tentoonstellingen gehouden. En de kersenboomgaard bloeit!“

Info Project Atelierwoningen, Leidsche Rijn Architect Op ten noort Blijdenstein Architecten en adviseurs, Utrecht Kleidakpannen Actua 10 LT, bruin, gewolkt en antraciet mat

026 | Linkebeek | BelgiĂŤ

Pannenhuis “Pizza� hebben de architecten het project op hun website gedoopt. Omdat sommige mensen er een pizza in zagen, maar vooral als referentie aan de naam van de opdrachtgevers, kennissen sinds lang. De genese van de woning verliep met horten en stoten.

Linkebeek | België | 027

De bouwheren hadden aanvankelijk een overeenkomst met een sleutelklarewoningbouwbedrijf, maar dat haakte af toen het ontwerp van de architecten op tafel kwam. Daarna drong de gemeente aan op het gebruik van traditionele materialen zoals bak­steen, kleidakpannen of pleister. De architecten besloten het hele gebouw dan maar in een enveloppe van tegelpannen te wikkelen en materiaal om te zetten in volume. Om dat volume intact te houden, werden dakgoten en regenwaterafvoeren onzichtbaar geïntegreerd. Door de mix van kleuren krijgt het geheel een genuanceerde, levendige aanblik.

Binnentuin in de kelder De opdrachtgevers woonden voordien in een smalle rijwoning en wilden de drie vrije gevels ten volle benutten. De architecten speelden daarop in door het volume te doorprikken met speelse, verrassend ingeplante raamopeningen.

Het grote raam in de zijgevel wordt door bomen beschut tegen de zuiderzon. De ramen vooraan loodsen de aangename stralen van de ondergaande zon

de woning binnen. Intern creëerden de architecten een intrigerend spel van doorzichten en perspectieven door te jongleren met vides en dubbele hoogtes.

De op maat vervaardigde, transparante stalen trap met bordessen en borstweringen in hetzelfde materiaal draagt bij tot het ruimtelijke effect. De interactie tussen de gezinsleden krijgt hier de vrije ruimte. De woning is opgetrokken in een staalstructuur, ingevuld met betonnen gewelven en wanden in betonblokken.

Op die blokken werd een houten structuur bevestigd waarop de tegelpannen zijn geplaatst. Dat bood de gelegenheid om stevig te isoleren.

Alle ruimte is optimaal benut, met kamers onder de dakhelling en op het kelderniveau een bureau dat minder daglicht behoeft, en aangrenzend een kleine binnentuin met boom. Dankzij de openheid van het ­interieur krijgt de tuin voldoende daglicht via de horizontale lichtstraat in het dakvlak en de andere raamopeningen.

Info Project Eengezinswoning, Linkebeek Bouwheer De bewoner Architect Vanden Eeckhoudt – ­ Creyf ­Architectes, Brussel/Bruxelles Aannemer G. Palumbo, Manage Kleidakpannen Tegelpan 301, mix van natuurrood, rustiek, ­amarant en antraciet

028 | Houthalen-Helchteren | BelgiĂŤ

Azuurblauwe vooruitblik op de toekomst Op het voormalige mijnterrein bouwde de gemeente Houthalen-Helchteren een administratief centrum dat op termijn streeft naar een CO2-reductie van 90Â %. Symbolisch voor die ambitie is de met azuurblauwe kleidakpannen beklede uitkijktoren.

Houthalen-Helchteren | België | 029

Een doorgedreven duurzaamheid kenmerkt dit opvallende bouwwerk: een doorgedreven isolatie, een hoge luchtdichtheid, driedubbele en zonwerende beglazing, richtbare zonwering, een luifel langs de zuidzijde, mechanische ventilatie met warmteterugwinning, warmte-koude opslag, groendaken en energiezuinige verlichting worden aangevuld met de meest visuele representant: een platte, azuurblauwe kleidakpan.

De fraaie toren geeft niet alleen aan waar zich de hoofdingang van het 17 000 m² grote gebouw bevindt, maar herinnert ook aan de vroegere koeltorens van de mijn, die werden gebruikt om het water van de elektriciteitscentrale af te koelen. De azuurblauwe kleur van de kleidakpannen waarmee de gevel van de toren bekleed is, doet de grens tussen toren en hemel vervagen. De vorm van de gevelbekleding van de toren volgt de organisch glooiende lijnen van de architectuur. In totaal verwerkte de dakdekker maar liefst 770 m² tegelpannen, een job die, de voorbereidende werkzaamheden inbegrepen, al snel twee maanden in beslag nam.

Voorbeeldig duurzaam De spits van de toren vormt de bekroning van een uitkijkplatform met een opvallende ellipsvormige opening. De blik gaat hier automatisch naar het voormalige mijngebouw, omgedoopt tot GreenVille, dat vandaag onderdak biedt aan de vzw I-CleanTech Vlaanderen. Het uit­ kijkpunt op deze toren werd het “oog van Daubechies“ gedoopt, naar de gelijknamige, in Houthalen

geboren wiskundige die aan de basis lag van de wavelets, de wiskundige formules waarop het bekende JPEG-formaat gebaseerd is.

Het nieuwe administratieve centrum is in heel wat opzichten een buitenbeentje. Om te beginnen werd het gerealiseerd als een voorbeeld van integraal ontwerpen en bouwen. Tijdens de ontwerpfase werd zo ook de CO2-voetafdruk van de gemeentelijke diensten in kaart gebracht, en werd berekend wat die na de verhuizing zou zijn.

Naast de centralisatie van de gemeentelijke diensten, wordt in ruimte voorzien voor derden (horeca, vredegerecht, andere diensten), zodat de uitbater, een autonaam gemeentebedrijf, op termijn omzet kan halen uit het gebouw.

Het gebouw gaat voor een doorgedreven duurzaam­heid, die in tal van aspecten en ook in de zorgvuldige materiaalkeuze tot uiting komt. De meest visuele representant daarvan zijn de tegelpannen van de blauwe toren, die het administratief centrum al van ver zichtbaar maken.

Info Project Nieuw Administratief Centrum (NAC), Houthalen-Helchteren Opdrachtgever Autonoom Gemeente Bedrijf (AGB) Masterplan, Houthalen-Helchteren Bouwteam Ontwerp: Holistic Architecture 50 | 5 Realisatie: THV Mandala Studiebureau: Arcadis Hoofdaannemers: Cordeel & Kumpen Organisatiedeskundige: Creando Dakdekker Unidak, Hasselt Kleidakpannen Patrimoine, blauw geglazuurd

030 | Noorderwijk | België

Een blos van wijnrode tegelpannen Sinds de fusie met de stad Herentals stond het voormalige gemeentehuis van Noorderwijk er wat armtierig bij. Het deed dienst als kleedruimte voor de groendienst en als provisoir bureau voor de wijkagent. De stad besloot het pand om te vormen tot volwaardig dorpshuis en uit te breiden met een nieuwbouw. De opdracht werd toevertrouwd aan het ontwerpatelier Bert Gebruers – Peter Jannes.

Een in alle facetten duurzaam gebouw, zowel conceptueel als inzake energie en materiaalgebruik, dat een herkenningspunt moest vormen in het dorpscentrum. Dat was de ambitie van het stadsbestuur toen dat het voormalige gemeentehuis van Noorderwijk wilde upgraden tot dorpshuis, en aanvullen met een nieuw gedeelte voor de groendienst, het Rode Kruis en de bibliotheek. De architecten pikten daarop in door het statige oude pand te behouden en aan te vullen met een balkvormige nieuwbouw evenwijdig aan de straat.

In het bestaande gebouw met de centrale gang en traphal, aan beide zijden symmetrisch geflankeerd

door vertrekken, werd de houten draagvloer vervangen door betongewelven en kwam er nieuw buitenschrijnwerk in jatoba. De aparte vertrekken kwamen uitstekend van pas om het programma in te vullen, met name lokalen voor de muziekschool, vergader­ ruimtes en een ontvangstlokaal voor het OCMW. Rood baken Om tegemoet te komen aan de vraag van de opdrachtgever naar herkenbaarheid, doorgedreven thermische isolatie en een duurzaam materiaalgebruik, lieten de architecten het gebouw volledig inpakken met wijnrode tegelpannen. De geglazuurde tegelpannen versterken het monolithische

Noorderwijk | BelgiĂŤ | 031

Info Project Renovatie en uitbreiding van een oud gemeentehuis tot dorpshuis en bibliotheek, Noorderwijk (Herentals) Bouwheer stad Herentals Architect Ontwerpatelier Bert Gebruers Peter Jannes, Olen Aannemer Noordbouw, Herentals Dakdekker Alex Bastiaenssen, Herenthout Kleidakpannen Tegelpan 301, wijnrood geglazuurd

karakter van het dorpshuis. Daarmee vormt het een baken in het centrum en onderscheidt het zich met verve van de strakke nieuwbouw in glas en baksteen.

Hoewel de twee gebouwen duidelijk hun eigen karakter hebben, vormen ze toch een geheel. Dat is te danken aan de gezamenlijke inkom op het scharnierpunt, waar meteen het gemeenschappelijke sanitair werd ondergebracht.

Duurzaam ingevuld Ook de invulling van de technieken staat volledig in het teken van de duurzaamheid. In het nieuwe gebouw werden een warmtepomp en zonwerende lamellen geplaatst.

Voor de verwarming van het dorpshuis staat een condensatieketel in. Het sanitair warm water wordt geproduceerd met behulp van een zonneboiler. Het hellend dak maakte het mogelijk het regenwater te recupereren voor gebruik in de toiletten. Beide gebouwen werden uitgerust met een ventilatiesysteem met warmteterugwinning, dat lucht aangevoerd k­ rijgt via een grondbuis. Veel daglichttoetreding en een energiezuinige verlichting, gestuurd door sensoren, maken het duurzame plaatje compleet. Het verleden krijgt hier een mooie toekomst toebedeeld.

032 | Anykščiai | Litouwen

Stadsimplantaat in de kleur van klei De nieuwe stadsbibliotheek in Anykščiai herstelt de harmonie van het hoofdplein, die door stedenbouwkundige ingrepen uit het sovjettijdperk verstoord was, en creëert een samenhangende eenheid tussen het plein, de rivieroever en de historische kerk.

De kleine stad Anykščiai geldt als bakermat van de Litouwse literatuur. De grote Litouwse dichter Antanas Baranauskas en diens neef, auteur Antanas Vienuolis, lieten zich inspireren door het ingetogen landschap hier tussen de rivier Šventoji en de omliggende bossen. Vandaag de dag herinneren gedenktekens op het plein voor de kerk en op de aangrenzende oever aan de twee letterkundigen. De imposante bakstenen kerk uit de 19e eeuw en het hoofdplein dat overgaat in de groene glooiing op de oever, vormen het hart van het oude stadsgedeelte van Anykščiai.

In harmonisch evenwicht In het sovjet­ tijdperk werd de harmonie van deze compositie verstoord. De wijk achter de kerk werd gesloopt en vervangen door robuuste bedrijfs- en administratiegebouwen, die niet op de schaal en evenmin op de architectuur van het oude stadsgedeelte afgestemd waren. Het feit dat de binnenplaatsen van dit

nieuwe complex in de richting van de kerk werden georiënteerd, ervoer de bevolking als een extra belediging. Architect Vytenis Daunoras zorgt nu met de ­passende ordening van zijn ontwerp voor de nieuwe stads­bibliotheek voor een herstel van het vroegere evenwicht.

Het gebouw bestaat uit drie delen, die zich ­zoals de geledingen van een slangenlijf aanpassen aan de ­ligging van het plein, en stedenbouwkundig de perfecte voltooiing vormen. De afzonderlijke bouw­ structuren zijn bijzonder goed geproportioneerd en ­bestaan aan de oppervlakte alleen uit klei en glas.

Dakpannen als rode draad Zowel op de daken als op de gevels werden kleirode baksteenelementen gebruikt. In het bijzonder het dak werd met rood geëngobeerde tegelpannen met rechte hoeken afkomstig uit Duitsland gerealiseerd. Glasstroken die zich in een onregelmatige conische vorm van het dak

Anykščiai | Litouwen | 033

De verstoorde harmonie van het vroegere hoofdplein herstellen: daar is het nieuwe gebouw van de stadsbibliotheek, dat een samenhangende eenheid tussen het plein, de rivieroever en de historische kerk creëert, in geslaagd. Met zijn drie delen sluit het gebouw met het nodige inlevingsvermogen aan op de bestaande ligging van het plein en vormt het stedenbouwkundig de perfecte voltooiing ervan.

via de dakgoot voortzetten, en verticaal in de gevel doorlopen, zorgen voor verlichting. Beglaasde gangen verbinden de drie delen van het gebouw. „De kleirode kleur van het dak verwijst naar de kerk en de overblijvende historische gebouwen in het stadscentrum“, aldus architect Daunoras. „Wanneer je Anykščiai overziet vanuit de spits van de kerktoren, smelt de bibliotheek harmonisch samen met de bestaande gebouwen in het oude stadsgedeelte en de daken ervan, die een gespikkeld patroon van soortgelijke kleuren en materialen vormen.“ De bibliotheek zorgt niet alleen in architecturaal en stedenbouwkundig opzicht voor een opwaardering van het plein en de omgeving ervan, maar vervult ook belangrijke sociale opdrachten. De nieuwe ­bibliotheek heeft niet alleen een lees- en boekenuitleenfunctie, maar is ook een belangrijke ontmoetingsplaats voor verschillende leeftijdsgroepen en groeit uit tot een centrum van het openbare leven.

Info Project Stadsbibliotheek Anykščiai Architecten Institute of design and restoration + architect Vytenis Daunoras Opdrachtgever Stadsbestuur van Anykščiai Aannemer Dailista Kleidakpannen Tegelpannen met rechte hoeken, rood geëngobeerd

034 | W端rzburg | Duitsland

Intelligent opgelost met een knik Vandaag ziet het dak van het districtsgebouw van W端rzburg er als vanzelfsprekend elegant en perfect geslaagd uit. De daktechnische moeilijkheidsgraad van deze renovatie was echter aanzienlijk en alleen met speciale convexe beverstaartpannen in deze vorm uitvoerbaar.

Würzburg | Duitsland | 035

Districtsgebouw van Würzburg: grote dakrenovatie met Koramic beverstaartpannen. Afbeelding rechts: ­mansardeknik keramisch afgewerkt met beverstaartknikpan.

Afbeelding uiterst rechts: gewelfde beverstaartpannen voor mansardeknik en siergevel.

Het huidige ambtsgebouw, dat in 1908 als ­koninklijk Beiers doveninstituut werd opgericht, valt onder monumentenzorg en huisvest o.a. de dienst Openbare Werken en de dienst Welzijn. In het kader van de renovatie werden voor de nieuwe dakbedekking ongeveer 4500 vierkante meter Koramic bever­ staartpannen gebruikt. Naast ongeveer 130 000 gewone beverstaartpannen werden ook ongeveer 3000 speciale gebogen beverstaartpannen voor de mansardek­nik en de golvende siergevels gebruikt.

Kleine mansardeknik Bovendaken en mansarden worden in de mansardeknik gewoonlijk volledig van elkaar gescheiden. Dit is niet het geval bij dit dak. Reeds van bij het begin koos men voor een destijds innovatieve oplossing: in plaats van voor een omslachtige en dure mansardeknik met gootbalk, goot en kroonlijst te kiezen, werden de twee daken met een verschillende hellingsgraad in de mansardeknik doorgedekt. Daarbij werden zogenaamde beverstaartknikpannen gebruikt.

Geen opstuikende dakpannen in de knik Vroeger werd de oude dubbele dekking met beverstaartpannen in de knikzone met telkens twee afgeronde beverstaartpannen gedekt. De licht convexe buiging van de gewone Koramic beverstaartpannen van Wienerberger voorkomt het ongewenst opstuiken van de dakpannen bij de tegenwoordig typische renovatieopdrachten vaak op gedeeltelijk oneffen dakgebinten. De beverstaartpannen liggen niet volledig op elkaar, wat het drogen van de dakpan versnelt

en de levensduur verlengt. Alle buigingen konden met slechts één soort convex gebogen beverstaartpan worden uitgevoerd. Zo werden de productiekosten van de beverstaartpannen beperkt en werd de logistiek op de bouwplaats vereenvoudigd.

Info

Vijf daken, maar telkens anders Elk van de vijf grote daken in E-vorm werd als een apart bouwonderdeel beschouwd met telkens typische dakhellingen aan de mansarde en het bovendak.

Daarbij ging de aandacht in de eerste plaats naar een zo spaarzaam mogelijk gebruik van ronde beverstaartknikpannen. De overlapping in de knikzone werd zodanig gevarieerd dat er een gesloten dekking ontstond. Heel wat mansardeknikken werden naargelang het hellingsverschil met slechts twee beverstaartpannen of drie beverstaartknikpannen gedekt.

Dakdekker Dachdeckerei Karlheinz Bottek, Gelchsheim

Extreme stormbeveiliging De opdrachtgever wenste op het volledige dakvlak een 1/1-schroefverbinding van de beverstaartpannen en eiste in de mansardezone ook dat elke dakpan afzonderlijk werd verankerd. Aangezien het zeer druk bezochte openbare gebouw vóór de dakrenovatie vaak te maken had met vallende dakpannen, omdat vastgeschroefde dakbedekkingen nu eenmaal niet buigzaam zijn, moest elk detail vooraf zeer nauwkeurig worden gepland om een extreme stormveiligheid te garanderen.

De over de mansardeknik doorgedekte beverstaartpannen verraden echter niets van de bijzondere daktechnische moeilijkheidsgraad.

Opdrachtgever District Würzburg Architect Stanek-Höring-Architekten, www.arch50plus.de

Kleidakpannen Beverstaartpannen 18 x 38 cm, natuurrood, en keramische accessoires

#13

Internationaal magazine voor dak- en gevelarchitectuur

2013

www.architectum.com