Tribune April 2011 by Wienerberger AG

Tribune

Introductie Porotherm Poriso Lijmsysteem

Als de BouwBeurs-voortekenen niet bedriegen, wordt het Porotherm Poriso Lijmsysteem een succes. In Utrecht was vooral de interesse in de snelheid groot: de verwerkingstijd ligt tot bijna 30% lager dan bij gewoon vermetselen. Dankzij de hol en dol uitvoering is het verlijmen van alleen de lintvoeg voldoende.

Tribune April 2011 Een uitgave van Wienerberger B.V. 2 Steen & Techniek Voorkomen vallende bakstenen 4 Bouwen voor overmorgen Hoe tijdloos zijn gebouwen 5 Baksteenproducent met DUBOkeur 6 Nieuwe sorteringen Marono voor boeiende effecten 6 Narvik Sinus Nieuwe keramische holle dakpan 7 SlimBrick Slimmerik onder de bakstenen 8 Terugblik op de BouwBeurs Innovatie & duurzame oplossingen

Een lijmverdeelbak zorgt voor een afgemeten hoeveelheid Poriso Lichtgewicht Lijmmortel 997. Na het aanbrengen van de mortel is het een kwestie van de lijmblokken neerzetten; dus lekker snel op hoogte. Met de lijmmortel wordt een 25% hogere metselwerkdruksterkte bereikt dan bij traditioneel metselwerk en dus grotere constructieve mogelijkheden. Steunkorrels De lijmverdeelbak creĂŤert een voegdikte van circa 4 mm. Door de steunkorrels is de net aangebrachte blokkenlaag eenvoudig aan de draad te brengen. Door een tik met een rubber hamer knappen de steunkorrels en laat de blok zich als het ware zakken. Bovendien is door de dunne voeg de wand veel vlakker en daardoor makkelijker te stukadoren. Lichtgewicht en duurzaam Het lijmsysteem is ontwikkeld voor de handzame Porotherm Poriso binnenmuurstenen. Een eerlijk keramisch product gemaakt van 100% recyclebare grondstoffen. De geluid- en warmte-isolatie is uitstekend. De constructieve eigenschappen zijn beter dan bij de traditioneel gemetselde binnenwanden. Het lage evenwichtvochtgehalte verbetert de thermische isolatie. De gunstige keramische eigenschappen zorgen voor minimale uitzetting en krimp en blijvend strakke wanden.

Steen & Techniek

Voorkomen van vallende bakstenen

Bij zware storm kunnen kopgevels van flatgebouwen uit de late jaren ’60 in problemen komen. Zo leerden we van incidenten in Zwolle en Den Haag. Recent bezweek een kopgevel in Monnickendam. Het probleem ligt niet bij de baksteen zelf. Wel bij de constructie, die als geheel onvoldoende bestand kan zijn tegen sterke rukwinden. Al in 2007 erkende VROM het mogelijke probleem met de gemetselde kopgevels. De Stichting Stapelbouw en SBR kwamen met rapporten. Het onderwerp staat ook op de agenda van de landelijke politiek.

Wetende dat er een groot aantal flatgebouwen is met een vereniging van eigenaren (VVE) dat zich onvoldoende beseft wat er met de gemetselde kopgevels in principe zou kunnen gebeuren. Analyse oorzaken Cruciaal is de jaren ’60 architectuur, al dan niet in combinatie met de toegepaste materialen. Een spouwmuur had destijds een buitenblad met een gangbare dikte van 100 mm. Dit blad werd met verzinkte stalen spouwankers bevestigd aan het achterliggende binnenblad. De metselwerklengten waren (relatief) groot en dilataties in het metselwerk eerder uitzondering dan regel. Bij een spouwmuur is de optredende windbelasting maatgevend. De windbelasting moet via het buitenblad door de spouwankers aan het binnenblad en de hoofddraagconstructie worden opgenomen. In eerste aanleg deden de spouwmuren hun werk. Schade ontstond door latere veranderingen, zoals na-isoleren of het beschilderen van metselwerk. Bij na-isolatie werd de luchtspouw ‘thermisch gevuld’. Dit reduceerde het energieverlies, maar veranderde ook het spouwklimaat. Vocht gaf aanleiding tot condensatie en de verzinkte spouwankers bleken onvoldoende corrosiebestand. Overigens zijn er toch al geen spouwankers met voldoende zinkcoating om de kwaliteit van de gemetselde gevel 50 jaar te garanderen. Schade is dan niet uit te sluiten.

2-3

Ook gemetselde gevels uit de jaren ’80 en ’90 konden en kunnen vergelijkbare problemen opleveren. Ook coatings tegen graffitti, muurschilderingen en pleisterwerk kunnen het klimaat in de luchtspouw en de fysische omstandigheden in het buitenspouwblad veranderen en schade veroorzaken. Technisch onderzoek Met een endoscoop is het mogelijk de luchtspouw te onderzoeken en de staat van de verzinkte spouwankers te beoordelen. Bij twijfel over de sterkte van de spouwankers geven uittrekproeven een beter inzicht in de opnamekracht van de verzinkte spouwankers. Een hefboomproef geeft duidelijkheid over de hechtsterkte tussen de bakstenen en de metselmortel. Voor de beoordeling van een gemetselde constructie is deze hechtsterkte van groot belang. Herstel Zijn de spouwankers gecorrodeerd en kunnen ze onvoldoende windbelasting opvangen, dan worden roestvrijstalen renovatieankers (total wall concept) aangebracht. Dit voorkomt vervolgschade en de functie van de kopgevel van het metselwerk blijft intact. Bestaat de gemetselde kopgevel uit een constructie van (zichtbare) betonnen oplegnokken waarop het metselwerk is geplaatst, dan is het raadzaam de staat van deze oplegnokken te onderzoeken. Bekijk ook of het metselwerk onder de betonnen oplegnokken voldoende vrij is voor bewegingen in het metselwerk. Stel bij na-isolatie altijd de vraag of het metselwerk de beweging door temperatuursveranderingen kan ondergaan. Aanvullende dilataties in het metselwerk kunnen nodig zijn. Opnieuw metselen Is er onverhoopt een aanzienlijke schade ontstaan, dan moet het buitenspouwblad opnieuw worden opgemetseld. Een thermische spouwmuurisolatie met een zo laag mogelijke warmtegeleidingscoëfficiënt is daarbij een verstandige keuze. Het buitenspouwblad kan, in overleg met de constructeur, opnieuw worden opgemetseld met bakstenen met een dikte van 70 mm, zoals de SlimBrick. Deze smallere baksteen geeft de mogelijkheid de ruimte in de spouwmuur optimaal te benutten voor een thermische isolatie. Er is dan 30 mm meer ruimte beschikbaar voor het isolatiemateriaal dan in de oorspronkelijke situatie.

Renovatieankers

De TGB-serie en de Eurocode 6 stellen dat alleen roestvast stalen spouwankers duurzaam zijn. Renovatieankers zijn van roestvast staal (AISI 304/A2 of 316/A4). Bij het opmetselen van het nieuwe buitenspouwblad worden de huidige inzichten voor het dilateren van metselwerk gevolgd (CUR aanbeveling 82).

Wienerberger kan aan de hand van bouwtekeningen een dilatatievoorstel voor renovatie van de metselwerkgevel opstellen; informeer ernaar bij de afdeling Pre & After Sales.

Bouwen voor overmorgen

Keramiek is een tijdloos bouwen bestratingsmateriaal. Met het verstrijken van de jaren wordt het alleen maar mooier. De laat middeleeuwse Hollandse binnensteden bewijzen de eeuwige jeugd van keramiek. Ook de robuuste woonwijken uit de jaren ’30 van de vorige eeuw zullen van blijvende waarde zijn. Maar hoe tijdloos is de rest? Welke gebouwen en wijken gaan de tand des tijds doorstaan? Lastige vragen, want de uiteindelijke duurzaamheid van een materiaal, gebouw of gebied is pas achteraf vast te stellen. De beste aanpak? Nu al nadenken over waardecreatie voor de toekomst, om te kunnen bouwen voor overmorgen. Achteraf is iedereen wijs. ‘Met de kennis van nu’, zeggen we dan. Met die kennis van nu, moeten we ook durven concluderen dat Nederland bouwperiodes heeft gekend met onvoldoende aandacht voor kwaliteit en landschap. De gevolgen worden duidelijk: ruimtelijke versnippering, eenvormige woonwijken, leegstand van verouderde kantoren, een dreigend overschot aan bouwen sloopafval en een drastisch kortere levensduur van de verwerkte bouwmaterialen. Dan, de toekomst. Die we dus niet kunnen voorspellen, maar wel naar onze hand kunnen zetten. Nederland moet slimmer gaan bouwen. Kwalitatief, met voldoende functionaliteit en aanpasbaarheid, met

duurzame materialen en met respect voor de omgeving. Het liefst ook nog eens sneller, veiliger en goedkoper. We gaan voor gebouwen die we nooit meer kwijt willen. Waarmee we een omgeving creëren waarin mensen generaties lang veilig en comfortabel leven. Als de totale bouw vanuit de eigen kernkwaliteiten aan nieuwe producten en concepten gaat werken, creëren we de meerwaarde die nodig is voor slim bouwen. Veel bouwpartners maken hier al serieus werk van, zie het ‘Manifest Renovatievisie 2050’. Duurzaam bouwen wordt vanzelfsprekend. In dit proces is Wienerberger meer dan een betrouwbare materialenleverancier. Hechte samenwerkingsverbanden leiden tot baanbrekende bouwconcepten. Inclusief uitgebreide projectondersteuning en professioneel toepassingsadvies. De basis vergeten we niet. Een omgeving die generaties lang aantrekkelijk blijft, begint met een duurzame productie. Wienerberger zorgt voor een werkomgeving die veilig, schoon en energie-efficiënt produceert. De kringlopen van grondstoffen, energie en water worden gesloten. De gebieden waar we onze klei winnen, laten we met meer waarde achter voor de generaties na ons, bijvoorbeeld in de vorm van nieuwe natuur. Graag nemen we u mee in een toekomst die mooier wordt. Zo leest u in deze Tribune over de samenwerking binnen het Manifest Renovatievisie 2050, de SlimBrick, gemaakt met minder energie en materiaal zonder in te boeten aan prestatie en kwaliteit, het Dubokeurmerk dat we als eerste Nederlandse baksteenfabrikant ontvingen en het lijmconcept voor Porotherm Poriso binnenmuurstenen. Meer over de duurzame missie op www.goodvalues.nl

Voor specifieke vragen: Marijke van den Bosch, Coördinator Duurzaamheid T 0418 - 59 71 84 E marijke.van.den.bosch@wienerberger.com

4-5

Milieuvriendelijke beoordeling voor straatbaksteen

Wienerberger eerste baksteenproducent met DUBOkeur

Met de vormbak straatbaksteen Bruno KK80 is Wienerberger de eerste baksteenproducent met het milieukeurmerk DUBOkeur. Alleen de meest milieuvriendelijke producten maken kans op dit keurmerk. De officiële overhandiging van het certificaat was tijdens de BouwBeurs. Het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) beoordeelt de milieubelasting van bouwmaterialen volgens de methode van de levenscyclusanalyse. De milieuaspecten worden van wieg tot graf, dus van grondstofwinning tot afvalfase, gewogen. Met het keurmerk tonen fabrikanten aan dat hun producten tot de meest milieuvriendelijke in hun toepassing behoren. Afnemers en eindgebruikers weten dat die producten het milieu zo min mogelijk aantasten. Bruno KK80 van Wienerberger is dan ook een goede keuze vanuit milieuoogpunt. Voor Wienerberger als geheel is het trouwens niet het eerste DUBOkeur. Eerder werd het certificaat toegekend aan de Koramicdakpan Narvik Modula: een modulaire keramische dakpan die door zijn formaat een slimme en duurzame oplossing biedt voor nieuwbouw en renovatie. Dit panmodel is zo ontworpen dat zij naadloos past binnen het bekende modulaire bouwsysteem.

Certificaat Building Value

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie bv

Het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie bv heeft vier werkmaatschapijen: NIBE Consulting bv, NIBE Research bv, NIBE Publishing bv en NIBE Design.

Voor milieubewust en gezond bouwen, wonen en werken. Postbus 229, 1400 AE Bussum

telefoon +31 (0)35 - 6948233 telefax +31 (0)35 - 6950042 E-mail info@nibe.org Website www.nibe.org

Dubokeur® is een merk van NIBE bv.

Het DUBOkeur werd tijdens de BouwBeurs uitgereikt door Michiel Haas (NIBE) aan Dick Winkelmeijer (Wienerberger).

Manifest Renovatievisie 2050, denken in levensduur Wienerberger is een van de zeventien marktpartijen die bijdroegen aan het Manifest Renovatievisie 2050, een uitgave van de Coalitie Bestaande Woningbouw. Deze partijen geven hiermee vorm aan het debat over kwaliteitsaanpassingen in bestaande woningbouw. Zij presenteren hun visie op levensduurdenken en de beoogde aanpassingen van bestaande woningen. Het aanbod wordt steeds uitgewerkt naar een exploitatieperiode van 15, 30 en 45 jaar. De titel ‘Renovatievisie 2050’ is een verwijzing naar de toekomst. Met een Nederland dat qua bebouwing voor 90% is gebaseerd op wat er tot nu toe is gebouwd. Het manifest wordt het startpunt voor de visieontwikkeling, de innovatie en de vernieuwde praktijk van kwaliteitsaanpassing. Samenwerking dus als basis voor innovatie van product en proces. Een pleidooi ook voor denken in levensduur op alle schaalniveaus, van element tot bouwdeel, van gebouw tot wijk. Levensduur heeft meer dimensies dan alleen technisch of economisch.

Manifest Renovatievisie 2050 Uitgeverij Aenas Auteurs: Yuri van Bergen en Martin Liebregts ISBN: 978-94-6104-016-9

Marono zorgt voor boeiende effecten

Wienerberger brengt zes nieuwe gevelbakstenen op de markt. De uitstraling van ‘Marono’ is zowel egaal als ruw, robuust en toch verfijnd.

De Marono gevelbakstenen van Wienerberger Kortemark (België) zijn er in twee warme kleurtinten: Bruin en Rood. De natuurlijke tinten accentueren een duurzame architectuur. De varianten Marono Bruin Extra en Marono Rood Extra benadrukken de ruwe structuur van de baksteen nog sterker. Afhankelijk van de gewenste gevelstructuur zijn de varianten perfect met elkaar te combineren. Vanuit Wienerberger Maaseik, ook in België, worden op bestelling de gesmoorde, grijs getinte varianten Marono Gesmoord en Marono Gesmoord Extra aangeboden. Levertijd op aanvraag. De strengpersgevelstenen zijn beschikbaar in twee formaten: het M65-formaat (188 x 88 x 65 mm) en een extra lange versie (288 x 88 x 48 mm). Structuur en formaten bieden samen veel bouwkundige mogelijkheden en maken een boeiend effect van wisselende oppervlakken mogelijk.

Wienerberger Kortemark 1 Marono Bruin 2 Marono Bruin Extra 3 Marono Rood 4 Marono Rood Extra

Wienerberger Maaseik 5 Marono Gesmoord 6 Marono Gesmoord Extra

Narvik Sinus nieuwe keramische holle dakpan

Te zien op de BouwBeurs, leverbaar vanaf mei: de Narvik Sinus. Een holle pan zonder sluitingen. Kenmerkend zijn de mooie, welvende goot en de overlappende sluiting. Hierdoor krijgt het dak een authentieke uitstraling.

6-7

Het nieuwe model dakpan komt op uiteenlopende typen daken uitstekend tot zijn recht. De Narvik Sinus is geschikt voor woningen utiliteitsbouw. De ‘verouderde’ kleuren en het authentieke uiterlijk lenen zich prima voor renovaties en restauratieprojecten. Voor de Narvik Sinus is een compleet assortiment speciale hulpstukken en toebehoren ontwikkeld. Hiermee is het dak technisch en esthetisch perfect af te werken. De Narvik Sinus is leverbaar in zes kleuren: natuurrood, rustiek engobe, blauw gesmoord, zwart verglaasd, vieilli rood en vieilli blauw. Met name de laatste twee kleuren zijn zeer bijzonder, het voorziet nieuwe dakpannen van een verweerd uiterlijk. Het authentieke aanzicht ontstaat door een speciaal procedé op de rode of blauwe scherf, voorafgaand aan het bakproces. Hierdoor krijgt dit dakpanmodel een oorspronkelijke uitstraling zoals we die alleen van oude pannen kennen.

SlimBrick: de slimmerik onder de bakstenen

Met SlimBrick introduceert Wienerberger een innovatief baksteenconcept met een duurzaam karakter en extra esthetische mogelijkheden. “Met SlimBrick zet de bouw een nieuwe stap op weg naar duurzaamheid en reductie van CO2. Mede door de kunst van het weglaten”, aldus de makers. De SlimBrick is een slanke baksteen met 30% minder volume. Minder volume betekent fors minder grondstoffen, energie en transport. SlimBrick is verkrijgbaar in een standaardhoogte van 50 mm en in een XL-versie van 110 mm.

De baksteen is niet minder slim in comfort en de omgang met de beschikbare ruimte. Bij nieuwbouw zijn dunnere spouwmuren op te trekken. Dit kan zo’n 1% meer woon- of kantooroppervlak bieden. De slanke vorm maakt het mogelijk om bij gelijke muurdikte de spouwmuur van extra thermische isolatie te voorzien. De SlimBrick is er in een keur aan kleuren en nuances. Indien gewenst met een bijzonder voegenpatroon (XL-versie). Met SlimBrick investeert Wienerberger opnieuw in duurzaam bouwen. Meer over het integrale duurzaamheidsbeleid: www.goodvalues.nl

SlimBrick 230 x 70 x 50 mm (l x b x h) • voor traditioneel metselwerk • drie uitsparingen, minder grondstoffen • projectmatig leverbaar in diverse sorteringen

SlimBrickXL 230 x 70 x 110 mm (l x b x h) • set van zeven varianten voor polymetrisch metselwerk • leverbaar in kleuren Belcanto, Wijnrood en Violente Speciaal • projectmatig aanvullende kleurstellingen mogelijk

De slimmerik onder de bakstenen • In productie en transport is minder energie nodig. De CO2-uitstoot vermindert. • Door de steendikte van 70 mm ontstaat meer ruimte in de spouw voor thermische isolatie. • De gebruiksruimte wordt 1% groter (als niet wordt gekozen voor een grotere thermische isolatiedikte). • De lichtere gevelconstructie biedt voordelen voor de totale bouwconstructie. • Lichte stenen maken het werken voor opperman en metselaar prettiger.

Meer informatie vindt u op www.slimbrick.nl De speciale brochure en/of monsters kunt u eenvoudig aanvragen via info.nl@wienerberger.com

BouwBeurs: innovaties & duurzame oplossingen

Bouwvrouwen in actie

Terugblik BouwBeurs Op de BouwBeurs maakte u kennis met enkele recente innovaties, waaronder renovatiesystemen, lijmtechnieken (Porotherm) en daktoebehoren (KoraTech). Naast onze blijvende aandacht voor duurzaamheid, met oplossingen als SlimBrick, KoraSun, recycle bakstenen, keramisch passiefbouw en prefab toepassingen.

Wienerberger is niet verantwoordelijk voor hetgeen in deze uitgave is gepubliceerd. Keramische bouwmaterialen zijn natuurproducten; de precieze kleur kan dus afwijken van de afbeeldingen in deze uitgave. Alle gegeven adviezen zijn vrijblijvend.

Eindredactie: T. Bongers, Wienerberger B.V. Vormgeving: Springdesign, Den Bosch Oplage: 15.000 ex

Wienerberger B.V. Hogeweg 95, 5301 LK Zaltbommel Postbus 144, 5300 AC Zaltbommel T 0418 - 59 71 11, F 0418 - 59 12 92 info.nl@wienerberger.com I www.wienerberger.nl

Virtuele bouwvrouw Wieneke In aanloop naar de BouwBeurs liep het online memoryspel ‘Kun jij op je geheugen bouwen?’. De virtuele bouwvrouw Wieneke vertelde over het spel en floot ons na, als ‘echte’ bouwvakkers. De speler die het snelst de juiste kaartjes met keramische bouwproducten had omgedraaid won een ‘schaftprijs’. De prijs werd tijdens de BouwBeurs op ludieke wijze uitgereikt, nu door echte bouwvrouwen. Onder de deelnemers aan het spel en de geregistreerde beursbezoekers werden twee hoofdprijzen verloot: overheerlijke lunches op locatie, inclusief een stijlvolle bediening door onze bouwvrouwen. We hopen dat het u heeft gesmaakt.