Kwartalnik Doradca Zawodowy 1_2014 by Wojtek Kreft

Psychologia

Kariera

Rynek pracy

DORADCA ZAWODOWY Kwartalnik 1(26)/2014

Chocholi

taniec

Cena 24,50 (w tym 5% VAT)

–

czyli reforma urzędów

pracy bez reformy urzędów...

Gimnazjalista

planuje karierę

i oczekuje wsparcia

Cyfrowa

szkoła w analogowym

świecie edukacji

9 771897 727004

ISSN 1897-7278

Innowacyjny Inowrocław

„Wyście sobie, a my sobie. Każden sobie rzepkę skrobie.” Stanisław Wyspiański - Wesele

ymyśliliśmy sobie w Redakcji takie postanowienie noworoczne – „nie marudzić” – tzn. nie narzekać i działać konstruktywnie. Zebraliśmy zatem do pierwszego numeru kilka fajnych i budujących doniesień: jak mądrze zbudować cyfrową szkołę, jak zachować tożsamość zawodową i skutecznie się promować, jak świetnie można pomagać dzieciom już w podstawówce, a nawet jak szukać spełnienia i szczęścia w naszej pracy. Dotarły do nas też wieści o świetnej pracy Ośrodka Doradztwa Zawodowego w Rudzie Śląskiej, o nauczycielce XXI wieku z Poznania, szalonej uczelni pedagogicznej tworzącej Akademię Innowatora i o fajnym pomyśle na superwizje. I miało być już tak wiosennie, miało być sympatycznie i optymistycznie ... Zamykaliśmy już ten numer, gdy nagle kilka pytań: „... I co wy na to?” zburzyło nasz szklany dom – uwolniło cechy narodowe i zakręciło chocholim tańcem...

ZAPRASZAMY DO WSPÓŁPRACY Redakcja „Doradcy Zawodowego” uprzejmie zaprasza Państwa do zamieszczania tekstów na naszych łamach. Osoby zainteresowane informujemy, że artykuły przesłane do druku powinny spełniać poniższe wymagania: ■■ ■■ ■■

■■ ■■ ■■

teksty nie powinny przekraczać 4 stron znormalizowanego maszynopisu (1800 znaków ze spacjami na stronę), artykuły mogą być ilustrowane zdjęciami, tabelami, wykresami, rycinami itp., cytaty w tekstach należy umieszczać, dokładnie podając ich źródło (imię i nazwisko autora, tytuł cytowanego dzieła, miejsce wydania, nazwa wydawcy, rok wydania, numer strony), teksty muszą być dorobkiem intelektualnym autora, przygotowane bez naruszenia praw autorskich osób trzecich, teksty powinny zostać przesłane w wersji elektronicznej, autor podaje swoje imię i nazwisko, miejsce pracy i pełnioną funkcję, a także dołącza krótką notkę.

Redakcja, decydując o publikacji tekstów, przestrzega następujących zasad: ■■ redakcja niezależnie podejmuje decyzję o publikacji artykułów, zastrzega sobie prawo do kontaktu jedynie z wybranymi autorami, w szczególności ma prawo odmówić publikacji, gdy poziom merytoryczny tekstu jest niezadowalający, treści nie dotyczą tematyki kwartalnika lub zachodzi podejrzenie plagiatu, ■■ autor otrzymuje egzemplarz autorski kwartalnika. Teksty należy przesyłać na adres poczty elektronicznej: agnieszka@ciereszko.pl. Więcej informacji można uzyskać pod adresem e-mail: agnieszka@ciereszko.pl oraz pod numerem telefonu: 603 782 713. Dziękujemy za nadesłane teksty!

Sejm przyjął nowelizację ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Pracownicy urzędów pracy, już nie skarżą się nam na trudne warunki pracy, na poczucie bezsilności wynikające z ogromu potrzebujących wsparcia osób – jest im wstyd i są zażenowani brakiem generalnej i spójnej koncepcji funkcjonowania systemu służb zatrudnienia. Czy doczekamy się kiedyś prawdziwej polityki społecznej na rynku pracy - uczciwych, skutecznych i transparentnych rozwiązań wspierania osób bezrobotnych i poszukujących pracy? Napiszcie do nas, że to możliwe – dajcie nam prosimy, choć odrobinę wiary, że jeszcze kiedyś, ktoś odnajdzie i zadmie w ten nasz zagubiony polski złoty róg ... i świat się zmieni ... Redakcja

spis treści 5

TEMAT NUMERU 5 Trudne poszukiwanie szczęścia Ile psychologa zawiera w sobie doradca zawodowy? – Anna Sarczyńska 9 Cyfrowa Szkoła to nie laptopy i tablety – Wojciech Ratajek

PSYCHOLOGIA W DZIAŁANIU 16 Chocholi taniec Ministerstwa Pracy – czyli reforma urzędów pracy bez reformy urzędów... – Redakcja kwartalnika Doradca Zawodowy 18 Testy w poradnictwie zawodowym – żeby doradca pozostał doradcą – Maciej Barczak

WSPIERAMY INNYCH 22 „Pomagamy w planowaniu kariery edukacyjno – zawodowej czyli… Ośrodek Doradztwa Zawodowego wRudzie Śląskiej” 24 Mapa pomocy doradczej dla przedsiębiorców – praktyczne sposoby promocji usług. – Jacek Żyro

OSWAJAMY RYNEK PRACY 28 Czy „traffic manager” to ktoś od zarządzania ruchem? Poszukiwanie informacji o zawodach, jako ciekawa przygoda poznawcza – Redakcja kwartalnika Doradca Zawodowy 30 Kto jest pożądanym pracodawcą dla specjalistów i menedżerów? – Antal International

ŚCIĄGI DLA RODZICÓW 32 Gimnazjalista planuje swoją karierę i oczekuje wsparcia 35 Nie bądź ignorantem, zacznij już dziś! Praca z dzieckiem ze szkoły podstawowej w określaniu skłonności zawodowych – Agnieszka Ciereszko

POLECAMY 39 Głos – narzędzie pracy doradcy zawodowego – Wacław Kisiel-Dorohinicki 44 Szkolenia „o czymś” a szkolenia „po coś” – Mariola Modelska – Marek Vogt-Goliasz, Przemysław Kędzia 48 Znaj swoją wartość – recenzja 49 Uczelnia inna niż wszystkie – Jakub Kolasiński i Wojciech Kreft

INNE 53 Czego nam brakuje? Superwizje – wsparcie dla doradców zawodowych – Filip Zaręba 55 Przez wodę i ogień – znaczenie refleksji i pokory w byciu doradcą zawodowym 58 Innowacyjny Inowrocław – webinaria w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej – Anna Rybarczyk, Ewa Wróbel

|Wydawca i Redakcja: NeoKariera, ul. Biskupia 18/20, 04-216 Warszawa, tel.: 888 355 342, www.neokariera.pl, e-mail: biuro@neokariera.pl |Redaktor naczelny: Katarzyna Kreft, tel.: 888 355 342, Zastępca Redaktora Naczelnego: Agnieszka Ciereszko, e-mail: agnieszka@ciereszko.pl, tel.: 603 782 713 |Zespół redakcyjny: Zbigniew Brzeziński, Wojciech Kreft, Jagoda Kropidłowska, Daniel Kukla, Alicja Łukaszewicz, Sylwia Pakulniewicz-Błońska, Małgorzata Pater, Marek Suchar. |Skład i projekt graficzny: Artur Wojtas |Nakład: 1 500 egzemplarzy.

Trudne poszukiwanie szczęścia Ile psychologa zawiera w sobie doradca zawodowy?

Ludzie obierają różne drogi szukając spełnienia i szczęścia. Fakt, że nie idą Twoją drogą, nie oznacza, że się zgubili.

Anna Sarczyńska

Subiektywne poczucie zarówno zagubienia się, jak i odnalezienia Klienta w rzeczywistości społecznej jest materią, z którą niejeden doradca zawodowy boryka się w swojej codziennej pracy. Warto troszkę głębiej przeanalizować te zgadnienie. Szczęście a wykonywanie pracy Warto postawić pytanie czym jest szczęście? Arystoteles szczęściem nazywa najwyższe dobro, które można osiągnąć poprzez działanie. Według Arystotelesa uważają tak, zarówno zwykli ludzie, jak i ci bardziej wykształceni. Jak jednak słusznie stwierdza, różnić się oni będą w określeniu, czym ono jest. Współcześni badacze zagadnienia podkreślają emocjonalną stronę wymiaru szczęścia, np. dobre samopoczucie i nastrój, oraz stronę poznawczą, refleksyjną – odczuwanie zadowolenia z życia, satysfakcję czy poczucie spełnienia. Wykazano, że istnieje silny związek pomiędzy ogólną satysfakcją z życia a zadowoleniem z pracy. Małe zadowolenie z pracy jest skorelowane z wysokim stopniem niepokoju, depresji, symptomów psychosomatycznych i chorób sercowych. Zauważono, że praca nie przynosząca dużych możliwości rozwoju czy autonomii nie przekłada się na wewnętrzną satysfakcję. Warto przy tym pamiętać, że różni ludzie mają różne pragnienia. Różnią się także m.in. motywacją, osobowością, a te różne aspekty wpływają na to jaka praca jest najodpowiedniejsza dla danej osoby. Dobry wybór na tym polu, nabiera więc znaczenia fundamentalnego, gdyż zadowolenie z pracy wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne.

H. Jackson Brown

Brak pracy a zdrowie psychiczne Niektóre osoby nie lubią swojej pracy i podlegają z tego powodu poważnym napięciom. Nie ma jednak wątpliwości co do tego, że osoby bez pracy są w gorszym stanie psychicznym, a szczególnie w przypadku depresji istnieje u nich większa skłonność do wpadania w alkoholizm czy nawet popełniania samobójstw. Badania potwierdzają występowanie większej liczby nieprzyjemnych napięć emocjonalnych u osób bezrobotnych niż wśród pracujących. Bezrobocie zdecydowanie wpływa na zdrowie psychiczne, choć zmiany na tym polu pojawiają się zazwyczaj po dłuższym czasie. Obecnie bezrobocie jest bardzo powszechne i dotyka ludzi ze wszystkich warstw, łącznie z osobami o wysokich kwalifikacjach, które poprzednio zajmowały odpowiedzialne stanowiska. Młodym trudno jest znaleźć pracę w sektorach, w których wymaga się doświadczenia. Wśród osób w średnim wieku bezrobocie może być postrzegane jako „wczesna emerytura”. Czasami też bezrobotni mogą czuć się teraz mniej odpowiedzialni za swój los i łatwiej go akceptują. Jeżeli znają wielu innych, którzy również nie mają pracy, rola tożsamości jest nieco mniejsza. Wiele badań wykazuje, że osobom bezrobotnym brakuje poczucia własnej wartości, czują, że poniosły porażkę, że są gorsze. Często wpadają w apatię, szczególnie jeżeli nie umieją zorganizować sobie czasu i nic nie robią. Udowodniono nawet, że wolniej się poruszają, co świadczy o obniżonym napięciu fizjologicznym i psychologicznym – bezczynne siedzenie może prowadzić do załamania. Jednak warto zauważyć, że nie każdy poddaje się destruk-

TEMAT NUMERU

Pedagog, doradca zawodowy w Centrum Aktywizacji Zawodowej w Powiatowym Urzędzie Pracy w Złotoryi. Specjalizuje się w indywidualnym planowaniu kariery. Prowadzi warsztaty dla młodzieży, osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz dla osób niepełnosprawnych. Specjalizuje się m.in. w odkrywaniu talentów, komunikacji międzyludzkiej i przygotowaniu Klientów do procesu rekrutacyjnego. Projektuje autorskie scenariusze i prezentacje. Prywatnie interesuje się fotografią i marketingiem.

TEMAT NUMERU 6

tywnemu wpływowi bezrobocia w równym stopniu ze względu na istniejące tu różnice indywidualne. Osoby mocno oddane pracy bardzo przeżywają jej utratę, lecz jednocześnie łatwiej znajdują kolejne zajęcie. Poziom stresu towarzyszącego bezrobociu, w większości przypadków przybiera zbliżoną formę – gwałtownie pogłębia się w pierwszych miesiącach, by później się unormować i ustabilizować na stałym, wysokim poziomie. Należy przy tym podkreślić, że zdecydowanie mniejszy negatywny wpływ na zdrowie fizyczne, psychiczne i poczucie szczęścia ma bezrobocie wśród osób wzmocnionych silnym wsparciem społecznym ze strony najbliższej rodziny czy przyjaciół. Skoro utrata pracy postrzegana jest zazwyczaj jako wynik niepowodzeń czy lenistwa i wiąże się ze stratą szeregu korzyści, takich jak organizacja czasu, status, tożsamość czy kontakty towarzyskie, to nic dziwnego, że jednostki potrafiące zorganizować swój czas, utrzymać posiadane umiejętności i kontakty międzyludzkie, są do owej sytuacji przystosowane znacznie lepiej. Doradca powinien budować pozytywne emocje Doradca zawodowy, zmierzając do zmiany postawy Klienta, aby być bardziej skutecznym powinien przede wszystkim stworzyć pozytywną atmosferę rozmowy, pamiętając, że dobry nastrój korzystnie wpływa na procesy zachowania i myślenia. Gdy mamy dobre samopoczucie, myślimy o pewnych rzeczach całkiem w inny sposób. Nastrój szczęścia prowadzi do pozytywnych wolnych skojarzeń, wesołych rozmów, zabawnych opisów wydarzeń towarzyskich, postrzegania siebie jako osoby kompetentnej towarzysko. Podtrzymuje poczucie pewności siebie i swojej wartości. Wywołane pozytywne samopoczucie prowadzi do wyższej oceny zadowolenia z życia jako całości. Podobnie proces myślowy osób będących w depresji i zdrowych różni się w analogiczny sposób, to znaczy jest bardziej negatywny i pesymistyczny. W związku z tym osoby myślące o swojej przyszłości zawodowej, pozytywnie nastawione do życia, również w dobrym humorze sytuacyjnym – będą bardziej podatne na przyjmowanie dogodnych dla nich rozwiązań, jak i same chętniej będą generowały dobre pomysły.1 Będą szukały „sposobu” na znalezienie pracy, a nie „powodu” dla którego nie mogą jej znaleźć. 1

Spotkania z doradcą mogą stanowić dla Klienta sytuację stresową. Zdarza się często, że Klient wręcz nie pamięta ważnych szczegółów rozmowy. Warto o tym pamiętać. Doradca zawodowy swoją postawą może jednak wpłynąć na nastrój Klienta. Pamiętając o powyższym, osoby wprawione w dobry humor pamiętają więcej miłych wydarzeń i pozytywnych słów. Inaczej podchodzą do problemów niż osoby w smutnym lub neutralnym nastroju. Szybciej reagują, przyjmują najprostszą strategię i łatwo akceptują możliwe rozwiązania. Dobre samopoczucie wpływa na wzmożoną kreatywność i rozwiązywanie problemów. To istotne, w momencie, kiedy podczas rozmowy z doradcą Klient niejednokrotnie spotyka się z nowymi dla niego aspektami poszukiwania pracy, złożonymi procedurami podnoszenia kwalifikacji, sposobu budowania sieci kontaktów czy wykorzystania istniejących przepisów. Dobra atmosfera podczas rozmowy z Klientem, znajomość i wiedza dotycząca możliwych istniejących problemów osób bezrobotnych, barier psychologicznych, jak i mechanizmów obronnych – wpływają wydatnie na skuteczność procesu doradczego. Skąd bierze się agresja klienta W swojej pracy nierzadko spotykam osoby nieszczęśliwe, niezadowolone ze swojego życia i sytuacji, w której się znalazły. Spotykam osoby, wyrażające częściej emocje negatywne niż pozytywne. Owe emocje kierują zarówno do doradcy, do pośrednika pracy, jak i ogólnie systemu, w którym muszą się odnaleźć, a co do którego wyrażają całkowitą niechęć. Zdarza się, że doradca staje się obiektem agresywnych zachowań Klientów. Postępowanie wobec takich mechanizmów wymaga ogromnego zaangażowania w proces i świadomości zachodzących zmian u Klienta. Doradca zawodowy powinien zdawać sobie sprawę z przyczyn, które mogą wpływać na zachowanie Klienta i podejmowane przez niego decyzje. Mechanizmom tym przyjrzała się Agnieszka Kalbarczyk, która w publikacji rekomendowanej przez Departament Rynku Pracy dostarczyła wskazówek i narzędzi postępowania z bezrobotnym Klientem, aby lepiej rozpoznawać przede wszystkim te jego problemy psychologiczne, które wpływać mogą na jakość funkcjonowania w poszukiwaniu pracy.

Psychologia szczęścia, Michael Argyle, Wrocław 2004.

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

TEMAT NUMERU

„A jeżeli nie możesz znaleźć sobie pracy, czujesz, że nie jesteś człowiekiem. Jesteś nie na miejscu. Jesteś tak inny od otaczających cię ludzi, że myślisz, że coś z tobą nie jest w porządku.” 2 Brak pracy dla wielu bezrobotnych stanowi wyznacznik postrzegania samego siebie i – co zrozumiałe – jest znaczącym problemem. Zatrudnienie postrzegane jest jako swoisty miernik tego, czy spełnia się jakieś standardy (wypełnia normy) czy też nie. Niestety brak zatrudnienia skutkuje u Klienta szeregiem problemów natury psychicznej, co dalej warunkuje jego niską samoocenę i złe samopostrzeganie. „Bezrobocie staje się źródłem problemów także dla osób, które jeszcze nigdy nie pracowały, ale wpływ ten polega przede wszystkim na zablokowaniu możliwości rozwojowych i degradacji kompetencji społecznych i osobistych”.3 Zdaniem Agnieszki Kalbarczyk polskich bezrobotnych charakteryzuje bardzo niski poziom świadomości co do własnych problemów o charakterze psychicznym, wynikiem czego nie są oni ani gotowi, ani nawet zainteresowani fachowym wsparciem. Nie chcąc pracować sami nad sobą, jednocześnie (co stanowi pewien paradoks) są zainteresowani zwiększeniem własnej skuteczności, poprawą funkcjonowania i odniesieniem życiowego sukcesu. Doradca czy psycholog? 8

Naturalne wydaje się postawienie pytania o to, czy i na ile doradcy zawodowi są przygotowani na takie wyzwania. Sytuacja jest oczywiście złożona, nie muszą oni przecież legitymować się tytułami z kierunków psychologicznych. Ci, którzy je posiadają, także nie mają za zadanie prowadzenia pracy stricte psychologicznej. Na pewno jednak ci nieposiadający owych akademickich fundamentów mogą znacząco poprawić swoją skuteczność i kontakt z Klientem – po zrozumieniu prostych psychologicznych mechanizmów. Niezbędne wydaje się określenie owego indywidualnego kontekstu, bagażu problemów Klienta i przyczyn jego zachowań. W efekcie czego z pewnością uda się poprawić skuteczność oddziaływania doradcy na Klienta. Należy podkreślić, że działania doradcy zawodowego mają zawsze duże znaczenie psychologiczne, zwłaszcza, że prowadzone są w stosunku do osób, których szczególna podatność na wpływy zewnętrzne, wła2 3

Psychologia szczęścia, Michael Argyle, Wrocław 2004. Zeszyt informacyjno-metodyczny doradcy zawodowego 51, Metody efektywnej pomocy psychologicznej w pracy doradcy zawodowego z osobą bezrobotną, Warszawa 2011, s. 14.

śnie ze względu na problemy będące skutkiem bezrobocia, zwiększa się. Bez wątpienia efektem problemów natury psychologicznej wynikających z bezrobocia, jest szereg negatywnych zmian w zakresie samooceny, samowiedzy czy umiejętności rozpoznawania własnych potrzeb. Droga do powrotu na rynek pracy wiedzie niestety przez szereg wymienionych powyżej psychologicznych przeszkód, których obejść się nie da. Zachowanie Klienta (m.in. opór) może sygnalizować na przykład problemy z realizacją stojących przed nim zadań, natrafienie na przeszkody w przyswojeniu nowej wiedzy, obawy przed konfrontacją z nowymi sytuacjami, poczucie zagrożenia samooceny czy lęk przed niemożnością sprostania nowym wymaganiom, a w konsekwencji przed porażką.4 Agnieszka Kalbarczyk następująco grupuje najważniejsze problemy psychologiczne osób bezrobotnych: doświadczenie zwolnienia jako straty i radzenia sobie z nim; osobiste wyjaśnienia utraty pracy i bezrobocia dysfunkcjonalne wobec znalezienia nowego zatrudnienia; problemy zmieniającej się sytuacji braku pracy i radzenie sobie z nią; nadmierne przywiązanie do dotychczasowej roli zawodowej i niechęć do podjęcia pracy w nowej roli; problemy samooceny; lęk przed porażką i dysfunkcjonalne sposoby radzenia sobie z nim; poczucie obniżonej kontroli; problemy motywacyjne w podejmowaniu decyzji o kandydowaniu na dane stanowisko oraz w poszukiwaniu pracy; zaburzenia w komunikacji z doradcą i w poszukiwaniu pracy.5 Bądź efektywny Towarzyszenie osobom w tak trudnej sytuacji – jaką jest pozostawanie bez pracy, z całokształtem trudności, jakie napotykane są na tej drodze – jest sporym wyzwaniem, szczególnie dla młodych doradców, dopiero rozpoczynających tę ciekawą wędrówkę. Znajomość problemów, jakie mogą spotkać na swojej drodze z pewnością ułatwi im pracę oraz uczyni proces doradczy bardziej efektywnym. Przytoczony w tekście Zeszyt informacyjno-metodyczny nr 51 jest propozycją zdobycia niezbędnej wiedzy z zakresu kompetencji doradczych oraz metod i technik pracy. Jeśli chcemy skutecznie pomóc naszym Klientom w poszukiwaniu ich szczęścia – jest to lektura obowiązkowa! 4

Zeszyt informacyjno-metodyczny doradcy zawodowego 51, Metody efektywnej pomocy psychologicznej w pracy doradcy zawodowego z osobą bezrobotną, Warszawa 2011, s. 25. Tamże.

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Cyfrowa Szkoła to nie laptopy i tablety W dyskusji o Cyfrowej Szkole zbyt często istotę zmiany upatruje się w zakupie setek drogich urządzeń. To ślepa uliczka, której nie uniosą żadne lokalne i centralne budżety, a realne efekty okażą się przeciwne do oczekiwanych – zamiast szkoły nowoczesnej, możemy otrzymać szkołę pełną konfliktów i niejasnych priorytetów. Zmiana technologiczna w nauce i dostępie do wiedzy następuje codziennie i zaczyna się w rodzinie dziecka, niezależnie od administracyjnie narzucanych planów inwestycyjnych. Szkoła musi umieć ten potencjał mądrze wykorzystać i wesprzeć, również finansowo, a przede wszystkim umiejętnie nim pokierować. Zgodnie z raportem GUS „Społeczeństwo informacyjne”, w 2012 roku wśród gospodarstw domowych, w których są dzieci, w komputer wyposażonych było prawie 95%, a dostęp do Internetu miało niemal 92%. Dla porównania, radio posiada niemal o połowę mniej rodzin. Oczywiście nie oznacza to, że każde dziecko ma laptop, jednak świadczy o tym, że niemal wszyscy najmłodsi są członkami społeczeństwa informacyjnego – zwłaszcza, że w wielu domach to właśnie dzieci są dużo sprawniejszymi użytkownikami technologii i służą jako przewodnicy dla swoich rodziców i dziadków. Technologia oznacza dziś Chmurę Przez ostatnie kilkanaście lat byliśmy świadkami niespotykanego w historii wyścigu technologicznego. Maszyny i urządzenia, a z czasem również nasze nawyki i przyzwyczajenia, zaczęły podlegać prawu natychmiastowej dewaluacji. Co rusz pojawiały się urządzenia mniejsze, szybsze i lepsze, wypierając nowości ostatniego sezonu. Komórki, komputery i laptopy, palmtopy, netbooki, tablety czy smartfony – wszystko po kilku miesiącach przestawało być dobre lub modne. Przywykliśmy do tego i sami zaczęliśmy podlegać procesowi nieustannej potrzeby zmiany, często gubiąc sens tej pogoni. Jednak nadszedł czas, by odejść od mody na super gadżety,

a prawdziwa perspektywa przyszłości przenosi się do tzw. chmury, czyli w świat aplikacji i rozwiązań. Zrozumienie tego pozwoli zaoszczędzić ogromnych wydatków, a równocześnie da szansę zbudować prawdziwą szkołę przyszłości. Można i trzeba zaprojektować nowoczesny system polskiej edukacji jako struktury kompleksowej i rozumnej, a moment do tego jest wprost idealny. Edukacja w czasach SMART Szkoła dla pokolenia SMART też musi być „smart”, czyli mądra. Wbrew obawom i głosom wielu pedagogów, nie zaprzecza to wartościom humanistycznym i nie oznacza przesycenia procesu nauki przez technologię. Jeśli nie damy polskim dzieciom możliwości dorastania w świecie technologii, nie dogonią swoich rówieśników z innych krajów, a tym samym nie stworzymy społeczeństwa wiedzy i innowacji, o którym tak chętnie mówimy. Dziś nowoczesność oznacza swobodę poruszania się w świecie informacji i pozostawanie „online”, czyli bycia w stałym kontakcie ze znajomymi, bliskimi i światem. Nie oznacza to jednak fetyszyzowania roli urządzeń i technologii. Oczywiście są mody, skutecznie podsycane umiejętnymi kampaniami reklamowymi. Część młodzieży będzie zawsze traktować kupowane urządzenia jako sposób pokazania się w grupie, jednak dla większości, telefon i komputer służą przede wszystkim komunikacji, a walor marki, czy wyglądu jest zdecydowanie mniej istotny. To właśnie dlatego producenci od jakiegoś czasu kładą w reklamach dużo większy nacisk na skojarzenie swoich produktów z towarzyskim stylem życia, szczęściem i wolnością. Widać to doskonale w promocjach sieci komórkowych. Jeszcze niedawno magnesem do wyboru operatora był supertelefon lub inny drogi prezent. Dziś w przekazie dominuje afirmacja łatwości i swobody kontaktu z innymi ludźmi. Większą skłonność do „obnoszenia się” z nowoczesnymi gadżetami mają ludzie starszych pokoleń, dla których są one często atrybutem „bycia na czasie”. Dla młodych najważniejsze jest swo-

TEMAT NUMERU

Szkoła dla pokolenia SMART musi być SMART, czyli inteligentna i nowoczesna, a to nie polega na rozdawaniu dzieciom nowoczesnych gadżetów.

Wojciech Ratajek

bodne poruszanie się w świecie aplikacji, które nie tylko służą rozrywce, ale również nauce, tworzeniu, realizowaniu i rozwijaniu swoich pasji, wreszcie pracy i zarabianiu na życie.

TEMAT NUMERU

BYOD w szkole?

Ten skrót zaczyna ostatnio robić furorę i oznacza w istocie całkowitą zmianę filozofii korzystania z nowych technologii. BYOD, czyli angielski zwrot Bring Your Own Device oznacza wyzwolenie od konieczności wyposażania biur, sal konferencyjnych, ale także szkół i uczelni w tysiące komputerów. Każdy i tak przynosi przecież ze sobą to, na czym mu się najlepiej pracuje i z czym najwygodniej się poruszać. Może to być laptop lub tablet, ale równie dobrze smartfon lub inne urządzenie, dzięki któremu można łączyć się z wszystkimi ważnymi aplikacjami i zasobami. Ważne, by urządzenie posiadało łączność bezprzewodową WiFi i pracowało w jednym z powszechnie używanych standardów. Obiekt ma być wyposażony przede wszystkim w dobrej jakości, bezpieczną infrastrukturę sieci bezprzewodowej, a także umożliwiać korzystanie z urządzeń pomocniczych, jak drukarki, projektory, duże monitory lub tablice interaktywne. Przydać się mogą też centra multimedialne, dzięki którym można podłączyć swoje urządzenie do dobrego systemu nagłośnienia czy włączyć podręczną pamięć USB w celu przesłania zawartości. W tym wszystkim najważniejszą rolę odgrywa szybki, bezpieczny Internet. Dobrze przygotowana infrastruktura, oparta o ideę BYOD, daje możliwość podłączenia swojego telefonu do wirtualnego serwera, dzięki któremu możemy swobodnie pracować, korzystając z prawdziwej myszki i klawiatury, tak jakbyśmy robili to na swoim komputerze w domu. Technologie oparte o pracę w środowisku chmury oraz szybko rozwijające się rozwiązania BYOD, już dziś pozwalają na oderwanie się od niewoli swojego komputera, a w niedalekiej przyszłości oswobodzą nas całkowicie z reżimu posiadania jakiegokolwiek urządzenia, które nas by do siebie wiązało. Czy to wszystko ma zastosowanie w szkole? Tak. I to bardziej niż w wielu innych miejscach. To właśnie szkoła jest idealnym poligonem dla wdrażania technologii BYOD, bo w żadnej firmie czy urzędzie nie mamy tak dużej rotacji użytkowników, którzy w dodatku mają bardzo wysokie wymagania. To są młodzi, nastawieni na poznanie i ciekawi nowinek technicznych ludzie. W każdym roku w każ-

dej szkole przybywają nowi uczniowie i odchodzą ci z klas najwyższych. Co roku zmienia się stopień ich zaawansowania w zakresie umiejętności i potrzeb. Co dobre dla siedmiolatka, nie będzie już spełniało wymagań pracy dla dziewięciolatka. Jeśli przełożymy to wszystko na konkretne urządzenia dla każdej grupy wiekowej, dodamy większe niż przeciętne zużycie, czyli po prostu szybsze niszczenie się sprzętu w rękach dziecka, weźmiemy pod uwagę ciągły rozwój technologii i konieczność nieustannej modernizacji starzejącej się infrastruktury, to okaże się, że przeciętna szkoła musiałaby co roku wymieniać połowę zakupionych urządzeń na nowe. Takich wydatków nie ma sensu nawet liczyć i planować. Jeśli jednak zamienimy myślenie na zupełnie inne, okaże się, że jednorazowy wydatek na dobrą infrastrukturę bezprzewodową, kilka przenośnych urządzeń do prezentacji (np. projektory, tablice interaktywne) i trochę sprzętu multimedialnego, urządza nam nowoczesną szkołę, do której uczniowie sami przyniosą najnowocześniejsze „zabawki”. Pieniądze wydane na zbiorowe zakupy to zmarnowane miliony. Dlaczego? Oto powody: Czas starzenia się technologii to dziś od 2 do 3 lat, czyli po takim czasie oferta zmienia się na tyle, że uczeń powinien dostać nowe urządzenie. Uczniowie nie będą przekazywać otrzymanych urządzeń następnym rocznikom, choćby z uwagi na eksploatację, ale też osobisty charakter wpisany w naturę wszelkich nowoczesnych mobilnych urządzeń. Uczniowie w większości przypadków będą niechętnie korzystać z urządzeń gorszych (lub mniej modnych) od tych, które posiadają w domu. W rezultacie, komputery „szkolne” nie będą szanowane. Najpierw kręgosłup, czyli sieć i przestrzeń wirtualnej nauki Skoro dla dzisiejszej młodzieży bycie w stałym kontakcie i korzystanie z Internetu jest tak ważną, a często najważniejszą sferą życia, to szkoła nie może się od tego odwracać plecami, musi zaistnieć w rzeczywistości, podłączonej do stałego przepływu i wymiany informacji. Dlatego pierwszym i najważniejszym krokiem w kierunku stworzenia nowoczesnego środowiska edukacji jest budowa zaawansowanej sieci połączeń, zarówno wewnątrz każdej szkoły, jak i w ramach rozległych sieci edukacyjnych, łączących wszystkie instytucje naukowe i kulturalne. Dzieci, nauczyciele i rodzice mu-

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Sieć musi być Dość powszechnie mylonym pojęciem jest rozumienie tego, czym w istocie jest sieć. Nie wystarczy, że Internet w szkole „jest”. Ma być wszędzie, na terenie obiektu i wokół niego, a przede wszystkim ma być bezpieczny i szybki. Musi równocześnie być kontrolowany przez szkołę, tak by można było z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że wiemy kto, kiedy i jak z niego korzysta. Ktoś zapewne natychmiast zawoła: „A pieniądze?!” Zbudowanie dobrej sieci bezprzewodowej Wi‍‑Fi wraz z systemami zarządzania dostępem, blokowaniem stron oraz możliwością odnalezienia urządzenia z którego dokonano przestępstwa, to jednorazowy koszt zaczynający się od kilkunastu tysięcy złotych. Budżet dwu- lub trzykrotnie większy pozwala wybierać wśród rozwiązań z najwyższej półki. Czy ktoś odważy się powiedzieć, że przy ogólnych kosztach funkcjonowania szkoły, jest to w ogóle istotna kwota? W dodatku współczesne urządzenia są serwisowane zdalnie i na tyle stabilne, że koszt utrzymania i konserwacji jest znikomy lub w ogóle nie występuje. Wystarczy nauczyciel delegowany i przeszkolony do sprawdzenia ustawień systemu i zgłoszenia usterki. Szkoła w sieci już sama w sobie przybliża technologie i je oddemonizuje. Powoli czas pożegnać się z zamkniętymi na klucz pracowniami komputerowymi. Jedynymi miejscami, gdzie mogą one mieć jeszcze sens, są warsztaty w placówkach prowadzących zajęcia z zaawansowanego programowania. Dla uczniów, zakupiona parę lat temu pracownia komputerowa to swoiste szkolne muzeum technologii, z urządzeniami posiadającymi potencjał obliczeniowy sprzed epoki nowoczesności. Jeśli to zaakceptujemy, łatwiej pożegnamy się z pieczołowicie zamykanymi na klucz salami komputerowymi, gdzie zalega sprzęt, który bezpowrotnie utracił swą atrakcyjność nawet dla drobnych złodziei i paserów. Żart? Niestety tylko w niewielkim stopniu. W większości przypadków smutna prawda.

Nauczyciel SMART Czy warto korzystać z możliwości stwarzanych przez nowoczesne technologie, może autorytatywnie stwierdzić jedynie ten, kto je dobrze zna i rozumie. Niestety, dziś większość opozycji i krytyki, dotyczącej cyfrowej szkoły, ma swoje źródło w obawie przed nowymi technologiami i braku ich rozumienia. To, co jest im obce, budzi strach i niechęć. Aby świadomie i mądrze wybierać te pomoce i sposoby komunikacji, które istotnie wspomogą proces nauczania, to właśnie nauczyciele muszą pierwsi stać się częścią cyfrowej społeczności. Nawet najlepszy wykładowca, potrafiący porwać słuchaczy swoim stylem i erudycją, powinien znać i mieć swobodę sięgania do nowych rozwiązań, bo to one dają dziś dostęp do świata wiedzy w stopniu dawniej niewyobrażalnym. „Porządny laptop dla każdego nauczyciela” powinno być hasłem kampanii Cyfrowa Szkoła. Dlaczego handlowiec, sprzedający np. cukierki, dostaje na starcie od firmy laptopa jako niezbędne narzędzie pracy, a nauczyciel nie? Czy jest jakakolwiek logiczna argumentacja, która pozwoli odpowiedzieć na to pytanie? Dziś nawet nauczyciel wychowania fizycznego powinien móc korzystać z nowoczesnych narzędzi, aby mądrze opracowywać plan treningu dla różnych uczniów, zestawiać wyniki, współzawodniczyć z innymi szkołami, mądrze zarządzać pracą i rozwojem fizycznym wychowanków. E‍‑ podręcznik i swobodny dostęp do wiedzy Skoro nowoczesna szkoła to między innymi swobodny dostęp do Internetu i możliwość łączenia się za pomocą sieci z dowolnymi zasobami wiedzy, to uporczywe trzymanie się drukowanych treści jest sprzecznością nie do pogodzenia. Dziś informacja i możliwość korzystania dorobku intelektualnego ludzkości jest kluczem do budowania społeczeństwa przyszłości. Barack Obama chce w ciągu swojej kadencji zapewnić wszystkim Amerykanom bezpłatny i powszechny dostęp do szybkiego Internetu. Nie robi tego dla zbierania punktów wśród wyborców (nie musi – w kolejnych wyborach nie może startować), ale po to, by dać Stanom Zjednoczonym szansę na utrzymanie zagrożonej dziś pozycji najmocniejszej i najbardziej innowacyjnej gospodarki świata. Właśnie ten element rozwoju będzie decydował o tym, kto zdobędzie prym cywilizacyjny w 21. wieku. Ochrona anachronicznego systemu podręcznikowego nie służy przyszłości.

TEMAT NUMERU

szą móc w każdym momencie, w domu i w szkole, wejść do wirtualnej przestrzeni nauki, wyposażonej w najważniejsze narzędzia pracy. Nie jest istotne czy uczeń przyjdzie do klasy ze swoim laptopem, czy skorzysta z wirtualnego stanowiska, lub też zapisze materiały z lekcji, korzystając z telefonu – ważne, by zawsze i w każdym miejscu mógł podłączyć się do sieci i wymienić dane.

Zabezpieczenie interesu wydawców musi być brane pod uwagę, nie może jednak być czynnikiem hamującym. Praktykowane od dziesięcioleci rutyny biznesowe nie mają dziś najmniejszego sensu, choć niewątpliwie stanowią podstawę modelu biznesowego wydawnictw. Zamiast wydawać pieniądze na laptopy, lepiej zapłacić wydawcom za bezpłatne udostępnienie e‍‑podręczników uczniom. Nie ma bardziej demokratycznego sposobu doposażenia uczniów niż uwolnienie dostępu do e‍‑podręcznika. Wyprawka rokrocznie kosztuje rodziców tysiące złotych – zaoszczędzone pieniądze mogą iść na zakup nowoczesnych komputerów, tabletów i e‍‑czytników. Zadaniem nauczycieli i pedagogów jest mądra i skuteczna kontrola nad treściami edukacyjnymi, umiejętne doradztwo i kierowanie młodego człowieka w labiryncie ogromu informacji i źródeł wiedzy.

TEMAT NUMERU

Przyszłość cyfrowej szkoły

Jak zatem tworzyć nowoczesną placówkę edukacyjną, skoro głównym celem cyfrowej szkoły nie mają być zakupy komputerów dla uczniów? Trzeba opracować kompleksowy, mądry plan modernizacji infrastruktury teletechnicznej i informatycznej szkół. Na pewno politykom łatwiej i doraźnie korzystniej jest sfinansować zakup kilkuset czy nawet tysięcy komputerów – taka inwestycja to jednak marnotrawienie publicznych pieniędzy. Te tysiące laptopów i tak kupią rodzice; wybiorą sprzęt, który młodzież pożąda i na którym chce pracować. Żaden, państwowo regulowany zakup, nie pozwoli ani spełnić oczekiwań większości, ani nie zbuduje społeczeństwa cyfrowego. Postulaty dla Cyfrowej Szkoły ■■ Szybki, bezpieczny i powszechnie dostępny Internet w każdej szkole ■■ Internet w domu każdego ucznia ■■ Dofinansowanie zakupu komputerów dla uczniów z biedniejszych rodzin ■■ Uwolnienie i dofinansowanie e‍‑podręczników ■■ Swobodny dostępu do wolnych zasobów edukacyjnych ■■ Laptop dla każdego nauczyciela ■■ Nowoczesna infrastruktura międzyszkolna Szkoła dla pokolenia SMART też musi być „smart”, czyli mądra. Nie zaprzecza to wartościom humanistycznym i nie oznacza przesycenia procesu nauki

przez technologię. Jeśli nie damy polskim dzieciom możliwości dorastania w świecie technologii, nie dogonią swoich rówieśników z innych krajów, a tym samym nie stworzymy społeczeństwa wiedzy i innowacji, o którym tak chętnie mówimy. Ochrona anachronicznego systemu podręcznikowego nie służy przyszłości. Zabezpieczenie interesu wydawców musi być brane pod uwagę, nie może jednak być czynnikiem hamującym. Co dobre dla siedmiolatka, nie będzie już spełniało wymagań pracy dla dziewięciolatka. Jeśli przełożymy to wszystko na konkretne urządzenia dla każdej grupy wiekowej, dodamy większą niż przeciętna materialną eksploatację, czyli po prostu niszczenie się sprzętu w rękach dziecka, weźmiemy pod uwagę ciągły rozwój technologii i konieczność nieustannej modernizacji starzejącej się infrastruktury, to okaże się, że przeciętna szkoła musiałaby co roku wymieniać połowę zakupionych urządzeń na nowe. Takich wydatków nie ma sensu nawet liczyć i planować. Skoro dla dzisiejszej młodzieży bycie w stałym kontakcie i korzystanie z Internetu jest tak ważną, a często najważniejszą sferą życia, to szkoła nie może się od tego odwracać plecami, musi zaistnieć w rzeczywistości, podłączonej do stałego przepływu i wymiany informacji. Nie wystarczy, że Internet w szkole „jest”. Ma być wszędzie, na terenie obiektu i wokół niego, a przede wszystkim ma być bezpieczny i szybki. Musi równocześnie być kontrolowany przez szkołę, tak by można było z pełna odpowiedzialnością stwierdzić, że wiemy kto, kiedy i jak z niego korzysta. Aby świadomie i mądrze wybierać te pomoce i sposoby komunikacji, które istotnie wspomogą proces nauczania, to właśnie nauczyciele muszą pierwsi stać się częścią cyfrowej społeczności. Nawet najlepszy wykładowca, potrafiący porwać słuchaczy swoim stylem i erudycją, powinien znać i mieć swobodę sięgania do nowych rozwiązań, bo to one dają dziś dostęp do świata wiedzy w stopniu dawniej niewyobrażalnym. Powyższy artykuł publikujemy dzięki uprzejmości redakcji Nowe Horyzonty Edukacji - nowego czasopisma poświęconego nowoczesnym rozwiązaniom i technologiom na rynku edukacyjnym. Magazyn przedstawia szeroki wachlarz opinii i dyskusji o miejscu nowoczesnej szkoły i uczelni w rzeczywistości 21.wieku. Strona pisma www.edu21.pl

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Na światowym polu walki o palmę pierwszeństwa w dziedzinie e‍‑czytników, Apple prowadzi od dłuższego czasu zwycięską bitwę z potentatem wydawniczym, jakim jest Amazon. Ten ostatni wytoczył potężne działa i przytłoczył konkurencję nowościami. Po pierwsze, wypuścił poprawioną wersję e‍‑czytnika Kindle Paperwhite, którego doposażono w płynnie regulowane podświetlenie ekranu. Do tego na rynku pojawiło się kilka konkurencyjnych do iPada urządzeń z rodziny Kindle Fire. W zestawieniu z Apple, który ograniczył się do wprowadzenia iPada Mini, Amazon na pewno zyskał kilka poważnych argumentów w bitwie na najlepsze urządzeniu do nowoczesnego odbioru literatury i sztuki. Zwycięzcą jest zawsze klient, który otrzymuje coraz lepszy i bardziej dopasowany produkt. Dzisiejsza konkurencja o to, na czym będziemy czytali książki i gazety w XXI wieku, ma również ogromny wpływ na to, co będziemy czytali. Dlatego warto trzymać rękę na pulsie i od czasu do czasu sięgnąć po poczciwą, papierową książkę. Ta wciąż potrafi swoim zapachem i szeleszczącymi kartkami dać dużo więcej radości niż jej supernowoczesne e‍‑siostry.

http://www.amazon.com/gp/product/B00BWYQ9YE/ ref=r_kdia_h_i_gl

Chromebook dla mobilnych uczniów Producenci sprzętu w dalszym ciągu szukają idealnego dla rynku edukacji notebooka, który byłby na tyle tani i lekki, by pokochały go miliony uczniów i studentów na całym świecie. W gąszczu różnych ofert, warto wyróżnić Chromebook, powstały we współpracy pomiędzy Google i Samsungiem. To produkt z ekranem o przekątnej 11.6” i pełnowymiarową klawiaturą. Niewielki sprzęt o wadze 1 kg

ma wszystkie ważne porty, kamerę, obsługuje Bluetooth i WiFi. Wewnętrzny dysk to zaledwie 16GB pamięci – jednak Google udostępnia wszystkim kupującym dostęp do bezpłatnego dysku wirtualnego na okres 2 lat. Urządzenie powinno spodobać się wszystkim tym, dla których tablet jest zbyt uciążliwym i małym urządzeniem, a laptop nie jest wystarczająco mobilny – Chromebook to złoty środek między nimi. Uroku dodaje bardzo atrakcyjna (przynajmniej w Stanach Zjednoczonych) cena, wynosząca w oficjalnej dystrybucji 279 USD.

http://www.chromebook.sklep.pl/pl/p/ Samsung-Chromebook-WiFi/148

Nettopy do klas Jeśli ktoś nie zna jeszcze tego określenia, to czas dołączyć je do swojego słownika. Nettop to uproszczony komputer, pasujący tam, gdzie przyda się funkcjonalne, poręczne i zamontowane na stałe urządzenie. EeeBox PC firmy Asus to idealny przykład takiego rozwiązania. Nauczyciel może swobodnie podłączyć sprzęt do dowolnego zestawu prezentacyjnego – monitora, telewizora, tablicy multimedialnej czy projektora i prowadzić zajęcia z użyciem dowolnych mediów. Wyposażony w mocowanie typu VESA, pozwala na montaż naścienny w dowolnym miejscu. EeeBox PC może poszczycić się znakomitym osiągnięciem – zużywa o 70% mniej energii niż typowy komputer osobisty. Oszczędność miejsca i energii sprawia, że nettopy mają wszelkie zalety, by stać się idealnym partnerem do pracy w edukacyjnym otoczeniu szkoły lub uczelni. Tablet dla młodych i najmłodszych Hatch to amerykańska firma, specjalizująca się w produktach edukacyjnych dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Znakomitym przykładem zaangażowania firmy w edukację jest tablet iStartSmart Mobile. Zaprojektowany na wzór

TEMAT NUMERU

Kindle w służbie e‍‑literatury

zabawki z ergonomiczną, pozbawioną ostrych krawędzi ramą, posiada zestaw aplikacji, które w formie atrakcyjnych i angażujących dziecko zadań, rozwijają umiejętności w najważniejszych obszarach poznawczych maluchów. Nauczyciele i rodzice mogą na bieżąco monitować postępy oraz tworzyć raporty, podsumowujące poszczególne etapy nauki. Według badań Hatch, dzieci korzystające z iStartSmart osiągają ponadprzeciętne wyniki w przygotowaniu i gotowości szkolnej.

z usługi. Może to być doskonała forma ułatwienia dostępu do treści bibliotecznych, jak też wspomożenia budżetu szkół i uczelni. W czasie e‍‑literatury, warto zaprzyjaźnić się z podobnymi możliwościami i korzystać z dobrodziejstw nowych technologii.

TEMAT NUMERU

http://www.imageaccess.com/bookeye4.shtml

Nauka matematyki od Androida

http://hatchearlylearning.com/technology/istartsmart-mobile/

Cyfrowe książki w mgnieniu oka 14

Cyfryzacja książek to nie kwestia rozważań, a chleb powszedni i przyszłość ludzkości. Rynek oferuje coraz więcej ciekawych rozwiązań, ułatwiających konwersję tradycyjnych książek do świata druku elektronicznego. Jednym z nich jest Bookeye4 Kiosk, samoobsługowy skaner książek. W zamyśle producenta, Image Access, Kiosk można umieścić wszędzie – na uczelni, w szkole lub bibliotece. Urządzenie ma specjalna tacę, pozwalającą na łatwe umieszczanie dużych publikacji, nawet wielkości A2. Oprogramowanie pozwala na szybki retusz, usuwający ślady uszkodzeń tekstu, zagięć stron i zabrudzeń, widocznych na oryginale książki. Po zeskanowaniu plik, zapisany w dowolnym formacie graficznym, można przesłać na dowolne urządzenie, nawet smartfona. Bookeye4 umożliwia ustawienie różnych, automatycznych planów taryfowych za korzystanie z usługi skanowania – użytkownik ma całkowitą swobodę decydowania o tym, czy i w jakim stopniu obciąży osoby, korzystające

Pisaliśmy już o aplikacjach na iPada, czas więc na sprawdzenie, jakie zaplecze oprogramowania edukacyjnego może zaoferować największy konkurent iOSa, czyli system operacyjny Android. Trzeba przyznać, że ciekawych rozwiązań jest tu wciąż zdecydowanie mniej niż w ofercie Apple – jednak widać, że Google docenia wagę tego obszaru rynku i stara się zachęcić programistów do tworzenia ciekawych aplikacji, służących edukacji. Jedną z takich pozycji jest nieskomplikowany program – Math Practice. Właśnie prostota jest jego siłą i atutem. Za pomocą kilku plansz, służących do samodzielnego testowania swoich umiejętności matematycznych, każdy uczeń może w dowolnym miejscu przećwiczyć zadania, tak by potem bez problemu poradzić sobie na najbliższym sprawdzianie z matematyki. W tej małej aplikacji mieści się cała siła nowoczesnych technologii, które ułatwiają osiągnięcie ważnych celów w banalnie prosty i przyjazny sposób. Math Practice pozwoli niejednemu, opornemu uczniowi, zapomnieć o stresie związanym z lekcjami matematyki.

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

TEMAT NUMERU

Chocholi taniec Ministerstwa Pracy – czyli reforma urzędów pracy bez reformy urzędów...

„Wasze zmiany nic nie zmieniają Wasze zapewnienia nic nie zapewniają Ja nie wierzę w poprawę sytuacji Chcę prawdziwych zmian, a nie manipulacji”

Psychologia w działaniu

Dziewięć miesięcy temu jeszcze byliśmy naiwni (nr 2/2013 Kwartalnika1), jeszcze mieliśmy nadzieję, że planowana nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przygotowywana przez MPiPS to tylko chwilowa maskarada z możliwym happy endem... Mieliśmy nadzieję na dodatkowe działania na prawdziwe wzmocnienie urzędów pracy.

Dzisiaj gdy Sejm przyjął ostateczną wersję tych zmian musimy niestety jednoznacznie stwierdzić, że maskarada zamieniła się w coś, co jak przekleństwo wraca w naszej historii dość często, coś co tak doskonale opisał Mistrz Wyspiański - chocholi taniec marazmu, niemocy i swoistego letargu samozadowolenia. Dlaczego? Bowiem uchwalona nowelizacja nie wprowadza żadnych zmian w funkcjonowaniu samego systemu, nie dotyka nawet prawdziwych problemów codziennej ciężkiej pracy urzędów, nie daje żadnego wsparcia powiatowym urzędom pracy. Wygląda nawet tak, jakby w ogóle nowelizacja nie była z nimi konsultowana. Lecz nic to, jest w zamian coś co znamy z naszej literatury i historii – zachęta do wielkiej i hucznej zabawy! Jedzmy i pijmy - stół biesiadny, po staropolsku, tradycyjnie nakryty obficie. Widzimy nowe smakowite dania dla prywatnych agencji zatrudnienia. Różnorodnych, wymyślnych dań, grantów i świadczeń dla zaproszonych gości podano bez liku, a na dodatek oczywiście całe mnóstwo mocnego trunku propagandy i fasadowego upojenia. Oddajmy jednak może głos samym reformatorom. Chcemy zmienić obraz urzędów pracy, dostosować je do oczekiwań bezrobotnych i wymagań pracodawców – powiedział minister Władysław Kosiniak-Kamysz2. 1 2

Artykuł - Maskarada, czyli reforma w urzędach pracy Za www.mpips.gov.pl/aktualnosci z dn. 14.03.2104 r – Reforma urzędów pracy przyjęta przez Sejm

Tekst z piosenki zespołu Dezerter zatytułowanej „Zmiany”

Czyli właściwie niepotrzebnie się czepiamy, bo sam Pan Minister potwierdza, że nie chodzi tu o głębokie reformy, lecz jedynie o zmianę obrazu urzędów. Zmiany zaczną się już od pierwszego kontaktu z urzędem. Każdemu zgłaszającemu się – zarówno poszukującemu pracy, jak i szukającemu pracowników – będzie towarzyszył przeznaczony mu doradca klienta. W przypadku bezrobotnego rozpocznie on pracę od przypisania go do jednego z trzech profili. Od tego zostaną uzależnione dalsze działania. Inaczej będzie prowadzona osoba szukająca konkretnej oferty, inaczej wymagający wsparcia w postaci szkolenia lub stażu. Jeszcze inaczej będą traktowane osoby oddalone od rynku pracy, długotrwale bezrobotne, wykluczone społecznie. Nimi zajmą się prywatne agencje zatrudnienia lub trafią do realizowanego wspólnie z ośrodkami pomocy społecznej Programu Aktywizacja i Integracja3. Dania weselne – Pośredniaki powinny stać się instytucjami, które na wzór job-centers będą w stanie sprostać zapotrzebowaniom zmieniającego się rynku pracy4. Faktycznie dań do serwowania będzie jakby więcej – pojawią się nowe instrumenty wsparcia dla osób szukających pracy - m.in. grant na telepracę, świadczenie aktywizacyjne, pożyczka na utworzenie stanowiska pracy lub założenie firmy, szkolenia organizowane w ramach trójstronnych umów szkoleniowych oraz programy regionalne. Dodatkowe zachęty otrzymają pracodawcy zatrudniający bezrobotnych pracowników w wieku 50+ (dofinansowanie do wynagrodzenia). Powstanie Krajowy Fundusz Szkoleniowy, zasilany ze środków Funduszu Pracy. Op.cit. Op. cit.

3 4

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Brawo! – tylko który urząd temu podoła... Niestety w ferworze zachęt i dzielenia tortu Funduszu Pracy zapomniano, że więcej dań na stole wymaga niestety i większej obsługi. To będzie katastrofa... – twierdzą pracownicy PUP. To jest szansa na szybsze usługi rynku pracy, lepsze, wyższej jakości, mniej zbiurokratyzowane i bardziej efektywne – dodał minister5. Z pewnością tu przydałoby się nam więcej oświecenia - nie wiemy dlaczego, ale nie widzimy żadnego twardego argumentu, który by uzasadniał taką tezę Pana Ministra. Co więcej wszyscy pracownicy, urzędów pracy, z którymi rozmawialiśmy o tej nowelizacji twierdzili dokładnie coś przeciwnego: kolejki się zwiększą; jak utrzymać jakąkolwiek jakość, gdy na jednego doradcę zawodowego przypada po kilka tysięcy zarejestrowanych osób; jak mówić tu o efektywności, gdy brak badania dalszych losów zatrudnionych osób bezrobotnych. Przepraszam, wyśledziliśmy jeden pomysł jak zwiększyć ma się efektywność urzędów pracy. Zaczerpnięto go jednak chyba z klasyki psychologii behawioralnej – „warunkowanie klasyczne lub warunkowanie pawłowowskie”... O szczegółach tamtych eksperymentów trochę wstyd nam tu pisać - ale operacyjnie ma to teraz wyglądać tak, że najskuteczniejsze urzędy mają otrzymywać środki na premie i nagrody...

Błędne statystyki – marnowane środki ... Papier jest cierpliwy mawiał kiedyś pewien nauczyciel statystyki ... W oficjalnych statystykach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej widzimy całkiem niezłą skuteczność w walce z bezrobociem. Dla przykładu w latach 2010-2012 średnia efektywność aktywizacji zawodowej wynosiła blisko 60%. Niestety jak wiemy od niedawna z analiz Najwyższej Izby Kontroli (NIK) faktyczna skuteczność urzędów pracy jest wielokrotnie niższa6. Analiza pokazała, że oficjalna metodologia obliczania skuteczności urzędów pracy jest błędna. Statystyki biorą pod uwagę jedynie sam fakt znalezienia pracy przez bezrobotnego, a nie analizują, jakie są jego dalsze losy. Wystarczy, że np. urząd, lub zewnętrzna agencja zatrudnienia znajdzie zatrudnienie dla osoby bezrobotnej na 2 tygodnie i już może odhaczyć sukces na liście. W latach 2010-12 oficjalnie podawany koszt wyciągnięcia jednej osoby z bezrobocia wynosił średnio 9-13 tys. zł. Gdy jednak uwzględnimy tu analizy NIK, czyli że faktyczną skuteczność nie 60% a bliżej 10%, to okazuje się, że aktywizacja jednego bezrobotnego kosztuje nas 50-60 tys. zł7. Dyrektorzy PUP przy wielu okazjach, niejednokrotnie powtarzali, że są gotowi na rzetelną współpracę z podmiotami zewnętrznymi. Podpowiadali gdzie można znaleźć przykłady dobrych praktyk w tym zakresie – szczególnie wskazując tu organizacje pozarządowe, gdzie wymiar „non for profit” szczególnie istotnie zdaje się warunkować faktyczne kierowanie się dobrem osoby wspieranej. Czy doczekamy się kiedyś uczciwych, globalnych rozwiązań na tym rynku? Rzadko co tak bardzo boli zaangażowanych w swoją pracę pracowników służb zatrudnienia, jak widok wciąż wracających do PUP osób – jeszcze bardziej zniechęconych do życia po kolejnej fikcyjnej próbie aktywizacji... Prace nad ustawą będą kontynuowane w Senacie... Redakcja kwartalnika Doradca Zawodowy. Puls Biznesu - 2014-02-11 w nr 28/2014 na stronie 2 Op. cit.

6 5

Op. cit.

Psychologia w działaniu

Najmocniejsze zobowiązania (wymuszone przez Brukselę zresztą...) dotyczą ludzi młodych. Przede wszystkim samopoczucie będzie lepsze w narodzie, gdyż „młodym” będzie można się nazywać, aż do 30 roku życia włącznie (podniesiono granicę wieku w tej kategorii). Urzędy w terminie do 4 miesięcy będą zobowiązane do przedstawienia im oferty pracy, stażu lub szkolenia, niezbędnego do znalezienia zatrudnienia. Pracodawcy, jeśli zatrudnią takie osoby, zostaną zwolnieni ze składek na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Dodatkowo pojawi się możliwość refundacji składki na ubezpieczenia społeczne i dofinansowania wynagrodzenia zatrudnionej osoby

Testy w poradnictwie zawodowym – żeby doradca pozostał doradcą Maciej Barczak Psycholog, trener, nauczyciel szachowy, doradca zawodowy w Centrum Doradztwa Zawodowego dla Młodzieży w Poznaniu

Psychologia w działaniu

Testy dla doradcy?

Nie ma chyba doradcy zawodowego, który w swojej praktyce zawodowej nie zetknąłby się z różnego rodzaju testami kompetencji zawodowych, projekcyjnymi, kwestionariuszami czy testami zdolności. Więcej, wielu doradców nawet samodzielnie tworzy też różnego rodzaju testy ad hoc, bądź to na potrzeby realizowanych projektów, bądź też celem usprawnienia i poprawienia własnego warsztatu pracy. Każdy doradca rozpoczynający pracę przy użyciu testów psychologicznych musi zmierzyć się z wieloma trudnościami i to na nie zostanie położony nacisk w niniejszym artykule. Warto jednak zaznaczyć, że większość wyzwań i pytań, z jakimi zmagają się początkujący doradcy, dotyczy również tych specjalistów, którzy pracują już od dłuższego czasu. Niezwykle istotnym elementem pracy każdego świadomego doradcy zawodowego powinna być refleksja nad własnym warsztatem pracy, w tym nad sposobem wykorzystania i przydatnością testów w procesie doradczym. Poniżej zostanie przedstawionych kilka ważnych kwestii, z którymi mierzą się nie tylko początkujący, ale i doświadczeni doradcy zawodowi. Test jako parawan Interesującą kwestią w kontekście testowania wydaje się pewność siebie diagnosty i przekonanie o własnych kompetencjach. Zwłaszcza początkujący doradcy, niepewni swoich umiejętności, szczególnie w obszarze wywiadu, mogą mieć tendencję do posługiwania się testami w celu zaprezentowania klientowi profesjonalizmu i legitymizacji swoich kompetencji. Testy mogą dać złudne poczucie bez-

pieczeństwa – doradca posługuje się narzędziem, które pozwala mu użyć skomplikowanego języka, schować się za ścianą profesjonalnej wiedzy i na tej podstawie sformułować odpowiednie zalecenia. Jeśli równolegle z nabywaniem biegłości w posługiwaniu się testami doradca nie doskonali warsztatu w zakresie rozmowy doradczej, istnieje duże ryzyko, że w swojej pracy będzie opierał się przede wszystkim na wnioskach pochodzących z tych narzędzi, bez bezcennych, zindywidualizowanych informacji pochodzących z wywiadu. I choć zaletą testów jest narzucenie doradcy pewnego rygoru myślowego, konkretnej perspektywy patrzenia na klienta, niewątpliwym zagrożeniem jest skupienie się wyłącznie na nich. Rutyna testowania Kolejnym niebezpieczeństwem, które może towarzyszyć początkującemu doradcy, jest nadmierne przywiązanie się do konkretnego narzędzia. Ryzyko, jakie się z tym wiąże może polegać na stosowaniu narzędzia nawet w tych sytuacjach, w których nie będzie ono potrzebne – a nie ma narzędzi uniwersalnych, przydatnych w rozmowie z każdym klientem. Dodatkowo owo przywiązanie do „ulubionej” metody grozi wpadnięciem w rutynę (co za tym idzie, zatraceniem podmiotowego podejścia do każdego klienta) i niepewnością w obliczu konieczności zastosowania innych narzędzi. Następną, dość oczywistą trudnością, przed jaką stają zwłaszcza początkujący doradcy, jest konieczność wdrożenia się w narzędzie. Ponieważ jednym z elementów standaryzacji testów jest zastosowanie instrukcji oraz przeprowadzenie badania zawsze w zbliżonych warunkach1, sposób przeprowadza Brzeziński, Hornowska w: „Psychologia, podręcznik akademicki” tom 1, red. J. Strelau; GWP, Gdańsk 2002

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

nia testu przez początkującego diagnostę będzie odbiegał od zamierzonego – może być bardziej nienaturalny, sztywny, formalistyczny. Napięcie odczuwane przez niedoświadczonego diagnostę może udzielić się osobie badanej i zwrotnie dodatkowo zaburzyć wyniki testu. W tym miejscu warto wspomnieć o tym, co jeszcze wpływa na rezultaty badania, a bywa lekceważone lub zapominane, nawet przez doświadczonych doradców. Zapomina się o tym, że to, jak osoba badana rozwiąże test, jest zależne od wielu czynników – jej aktualnego samopoczucia, poziomu zmęczenia, kontekstu rozmowy doradczej, warunków atmosferycznych czy nawet oświetlenia. Oczywiście narzędzia są konstruowane tak, by ich rzetelność była jak największa i możliwie najmniej zależna od czynników zewnętrznych, wciąż jednak należy pamiętać, że „źródeł błędu jest wiele i choć niektóre z nich można zidentyfikować, to jednak większość z nich jest nieznanym źródłem zmienności”2. Świadomość tego ograniczenia pomaga pamiętać, że testy służą uzupełnieniu rozmowy doradczej, nie stanowią zaś jej sedna.

w doradztwie zawodowym, ale też skale, których użyteczność jest niewielka lub żadna (np. skala dotycząca potrzeby kontaktów heteroseksualnych). Oczywiście, przy pewnej dozie ekwilibrystyki umysłowej, można uzasadnić wydobycie z klienta niemal każdej informacji jako użytecznej w procesie doradczym, niemniej jednak uczciwość nakazuje, by nie zbierać ich więcej, niż jest to absolutnie konieczne. Kluczowe jest tu rozdzielenie własnej ciekawości poznawczej od rzeczywistych interesów klienta. Doradztwo to nie terapia i niezbędne jest, nie tylko ze względów praktycznych, ale przede wszystkim etycznych, wyzbycie się postawy „psychologicznego plotkarstwa”3, również podczas korzystania z testów i innych narzędzi stworzonych na potrzeby diagnozy doradczej. Bardzo dobrze podsumowuje to W.J. Paluchowski w cytowanej już książce „Diagnoza psychologiczna”: „Diagnozowania nie można spostrzegać jako fascynującej gry, której celem jest odkrycie tajemnic osoby badanej – współpraca z nią, informowanie o tym, co robimy i dlaczego, a więc kształtowanie i szacunek dla jej autonomii to ważne oceny jakości profesjonalnych działań psychologów”. Ograniczenia te w co najmniej równym, a wydaje się że nawet większym stopniu, dotyczą doradców zawodowych. ■■ Wyjaśnienie klientowi wszelkich wątpliwości i rozbieżności w uzyskanych wynikach. Jeżeli w procesie doradczym

W tym kontekście niezmiernie ważna wydaje się kwestia zaprezentowania wyników testu osobie badanej. Ponieważ klienci mają skłonność do przyjmowania rezultatów kwestionariuszy i testów bardzo poważnie i uznawania ich za pewnik, istotne jest by podczas ich omawiania zwrócić uwagę na to, jak wiele różnych czynników może zakłócić ostateczny rezultat i że test, choć stanowi cenne narzędzie pomocnicze, np. w diagnozie preferencji zawodowych, nie jest jedynym i decydującym czynnikiem w ostatecznej opinii doradcy. W opracowywaniu i omawianiu z klientem wyników badania testowego bardzo ważne jest też zwrócenie uwagi na następujące dwie kwestie: ■■ Użyteczność informacji dla osoby badanej – zdarza się, że kwestionariusz lub test jest tylko częściowo użyteczny w doradztwie zawodowym, dostarcza natomiast więcej informacji o kliencie, nieprzydatnych w doradztwie. Dla przykładu – test przymiotnikowy ACL zawiera skale potrzeb, które z powodzeniem można zastosować 2

Guilford, 1988, za: Brzeziński, Hornowska w: „Psychologia, podręcznik akademicki” tom 1, red. J. Strelau; GWP, Gdańsk 2002

Paluchowski „Diagnoza psychologiczna, podejście ilościowe i jakościowe”; Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, 2001)

Psychologia w działaniu

Pamiętajmy o kliencie

zastosowano więcej niż jedno narzędzie i ich rezultaty zdają się być rozbieżne, obowiązkiem doradcy jest wyjaśnić osobie badanej źródło tej rozbieżności (trudności mogą się też pojawić przy stosowaniu tylko jednego narzędzia, np. osiągnięcie najwyższych wyników w skalach preferencji konwencjonalnych i artystycznych w którejś z zastosowanych odmian testu Johna Hollanda). Powyższe, nierzadko trudne zadanie doradcy, wiąże się również z oczywistą zasadą, że nie można zmyślać wyników ani ich fałszować: zmieniać, pomijać tych, które nie pasują do tezy lub są ze sobą rozbieżne. Obie wyżej wspomniane kwestie powinny zostać starannie zaimplementowane w pracy doradczej, gdyż złe nawyki w tych dwóch, niezmiernie ważnych etycznie kwestiach, wpływają nie tylko na jakość pracy doradczej, trafność postawionej przez niego diagnozy (czyli, być może, bezpośrednio na przyszłe wybory klienta), ale również na obraz doradztwa, jaki kształtowany jest w oczach społeczeństwa.

Warto podkreślić, że dopilnowanie utrzymania wysokich standardów w tych dziedzinach wymaga nie tylko od początkujących, ale od wszystkich doradców, regularnej refleksji nad własną pracą. Testy psychologiczne niewątpliwie stanowią cenne narzędzie w pracy doradcy – poszerzają pole widzenia doradcy, mogą stanowić inspirację oraz pozwalają porównać osobę badaną z populacją. Często umożliwiają też klientowi samodzielną refleksję, nazwanie, określenie własnych predyspozycji (np. w obrazkowym teście zawodów BBT). Nie stanowią jednak sedna procesu doradczego, a doradca bazujący wyłącznie na nich – bez znajomości oferty oświatowej oraz rzetelnej i obszernej wiedzy zawodoznawczej, aktualnych informacji na temat rynku pracy, stanowisk pracy, zadań wykonywanych na tych stanowiskach – będzie doradcą nie tylko nieskutecznym, ale w wielu przypadkach nawet szkodzącym klientom.

„Pomagamy w planowaniu kariery edukacyjno – zawodowej czyli… OŚRODEK DORADZTWA ZAWODOWEGO w RUDZIE ŚLĄSKIEJ”

Wspieramy innych

Jak powstał ODZ Powstał w 2008r. dzięki projektowi, a potem wsparciu finansowemu. W 2007 r. przed napisaniem projektu, zostały przeprowadzone badania na grupie 505 uczniów rudzkich szkół w kierunku utworzenia OŚRODKA DORADZTWA ZAWODOWEGO. Ponad 80% ankietowanych wówczas uczniów stwierdziło, że „fajnie byłoby gdyby takie miejsce powstało”. Działamy już 6 lat. Jakich mamy specjalistów Zespół ODZ tworzą: socjolog – doradca zawodowy psycholog – doradca zawodowy pedagog – doradca zawodowy

Jakie są nasze cele? Głównym celem Ośrodka Doradztwa Zawodowego jest pomoc uczniom szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych rudzkich szkół w planowaniu ścieżki edukacyjno - zawodowej. Realizacja tego celu odbywa się głównie poprzez prowadzenie warsztatów z doradztwa edukacyjno – zawodowego oraz doradztwa indywidualnego (badania indywidualne, konsultacje, rozmowy doradcze) i e–doradztwa.

Warsztaty Zajęcia warsztatowe odbywają się trzy razy w tygodniu w godzinach od 9.00 – 12.00 – 12.30 (z przerwą), od września do czerwca każdego roku szkolnego. Każda klasa przyjeżdża z opiekunem (opiekunami). Wypełniana jest lista uczestników, następnie zespół przechodzi do prowadzenia zajęć. Zajęcia warsztatowe dla klas III gimnazjów („Ja i moje plany na przyszłość”) składają się z trzech części: wprowadzającej, zasadniczej i kończącej zajęcia. Uczniowie poznają siebie głównie pod kątem predyspozycji zawodowych. Mają możliwość poznania zawodów, funkcjonowania rynku pracy z najnowszymi trendami zatrudnienia oraz zapoznania się z ofertą edukacyjną rudzkich szkół ponadgimnazjalnych (strona internetowa ODZ) Zajęcia warsztatowe dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych („Ja i moja kariera”) również składają się z trzech części: wprowadzającej, zasadniczej i kończącej zajęcia. Uczniowie badają swoje predyspozycje zawodowe, poznają rynek pracy i elastyczne formy zatrudnienia oraz szkolnictwo policealne i wyższe. Doradztwo indywidualne Specjaliści ODZ udzielają również konsultacji indywidualnych z doradztwa edukacyjno – zawodowego. Konsultacje oparte są na jednym, a nawet kilku spotkaniach ze specjalistami.

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

e–doradztwo – zastosowanie nowoczesnych form komunikowania się z klientami ODZ Od rozpoczęcia działalności ODZ funkcjonuje strona internetowa ośrodka www.cku.rudaslaska.edu.pl/odz Jest to innowacyjna forma komunikowania się uczniów, rodziców, pedagogów czy innych klientów ośrodka ze specjalistą. Dzięki zakładce E – doradztwo klient ODZ ma możliwość zadania pytania specjaliście oraz umówienia się na konsultację indywidualną. Na stronie znajdują się również inne „zakładki” dające możliwość zapoznania się z różnymi informacjami na temat doradztwa edukacyjno – zawodowego, zawodów szkolnictwa ponadgimnazjalnego oraz szkół ponadgimnazjalnych w Rudzie Śląskiej. Strona internetowa jest na bieżąco aktualizowana. Jak planujemy naszą pracę? Planowanie pracy ODZ na każdy nowy rok szkolny rozpoczyna się o wysłania pism do dyrektorów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w Rudzie Śląskiej z prośbą o podanie orientacyjnej liczby klas, które wezmą udział w warsztatachoraz o wysłanie „Karty zgłoszeniowej na warsztaty z doradztwa edukacyjno-zawodowego dla zespołu klasowego w ODZ”. Po uzyskaniu informacji koordynator ODZ przygotowuje harmonogram zajęć warsztatowych na dany rok szkolny, następnie informuje pedagogów szkolnych o zaplanowanych terminach. Koordynator ODZ przygotowuje również plan pracy Ośrodka Doradztwa Zawodowego na dany rok szkolny. Na koniec każdego semestru – sprawozdanie z pracy ODZ.

■■ wspomagamy szkoły w naszym mieście w realizacji zadań wynikających z Rozporządzenia MEN z dnia 17 listopada 2010r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, ■■ przeprowadziliśmy bardzo dużo zajęć warsztatowych i konsultacji indywidualnych z uczniami szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz słuchaczami CKU (wykresy), ■■ wspieramy nauczycieli i pedagogów rudzkich szkół merytorycznie, udzielając porad dotyczących poradnictwa zawodowego oraz innych zagadnień dotyczących kształcenia ogólnego i zawodowego, ■■ prezentujemy swoją działalność na Giełdach Szkół Ponadgimnazjalnych, które organizowane są co rok w naszym mieście.

Wspieramy innych

NASZE OSIAGNIĘCIA

Mapa pomocy doradczej dla przedsiębiorców – praktyczne sposoby promocji usług.

Wspieramy innych

Jacek Żyro

Doradca zawodowy, socjolog, odpowiada za pracę działu poradnictwa zawodowego w Powiatowym Urzędzie Pracy w Rybniku. Współtwórca i przedstawiciel Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego – lokalnego partnerstwa na rzecz planowania i rozwoju zawodowego zrzeszającego 15 instytucji rynku pracy, edukacji oraz organizacji przedsiębiorców. Zainteresowania zawodowe koncentrują się m.in. wokół możliwości wykorzystania różnych obszarów teorii w praktyce doradczej. Usługi dla przedsiębiorców Spośród wielu zadań, które spoczywają na doradcach zawodowych nie sposób pominąć ich możliwości świadczenia szerokiego zakresu usług dla przedsiębiorców. Jak słusznie zauważył Z. Brzeziński1 jest to usługa, która jest świadczona w niewielkim stopniu, niewykorzystująca przy tym pełnych zasobów kompetencyjnych doradców zawodowych. Należy dodać, że spektrum pomocy świadczonej przez doradców, dla przyszłych i istniejących już przedsiębiorców, może być bardzo szerokie. Zanim jednak zostanie przedstawiona praktyczna mapa pomocy należy zastanowić się czy doradcy zawodowi są wyposażeni w odpowiednie kompetencje. Znajomość środowiska doradców pozwala na szybką i pozytywną odpowiedź na to pytanie. Osoby wykonujące tę profesję z reguły nie trafiają do tego zawodu przypadkowo. Jeżeli już zdarzyłaby się taka sytuacja to zakres wiedzy, odpowiedzialności i oczekiwań ze strony klientów i przełożonych szybko weryfikuje okres pracy na tym stanowisku. Zostają doradcy, którzy są w stanie pogłębiać swoje kompetencje zawodowe w sposób ciągły, dostosowując je do potrzeb każdego klienta oraz nowych wyzwań. Doradcy zawodowi należący do kategorii 1

Zob. Z. Brzeziński, Doradztwo wizerunkowe dla mikro i małych przedsiębiorstw – przyszłość poradnictwa zawodowego? w: Doradca zawodowy nr 4(25)2013, Warszawa 2013, s. 52-54.

pracowników wiedzy – przedsiębiorców intelektualnych2 – uzupełnianie kompetencji potrzebnych do skutecznego doradzania mają wpisane w charakter pracy. Pomimo otwartości doradców na nowe zadania może występować pewna obawa związana z tematyką przedsiębiorczości, dotyczącą np. zagadnień prawnych, finansowo-księgowych, podatkowych itp. Tego typu szczegółowa wiedza jest zarezerwowana dla poszczególnych doradców: ds. finansów, podatków, radców prawnych itp. Doświadczenie pokazuje, że osoby zamierzające założyć własną firmę potrzebują takich konkretnych informacji – i z reguły podstawowy pakiet mogą uzyskać także od doradcy zawodowego. Natomiast uszczegółowienie potrzebnych informacji załatwiają specjalistyczne szkolenia i/lub kontakt z odpowiednimi specjalistami - praktykami. Mając powyższe założenia na uwadze można wreszcie przejść do opisu realnych możliwości pomocy doradczej w zakresie przedsiębiorczości. Jak widać problem niewielkiego wsparcia dla biznesu ze strony doradców nie jest związany z brakiem wystarczającej wiedzy i kompetencji ze strony doradców, a raczej z niewystarczającą znajomością w środowisku przedsiębiorców możliwości uzyskania tego typu wsparcia. Dochodzimy więc do sedna problemu – kwestii zwiększenia promocji usług. Bez wątpienia jest wiele sposobów dotarcia do przedsiębiorców z ofertą dopasowaną do ich konkretnych potrzeb. Opierając się na praktykach wypracowanych przez kluczowych pracowników PUP Rybnik 3 można przedstawić parę sposobów praktycznego marketingu wsparcia pracodawców. Doradcy zawodowi to kategoria specjalistów, których zadaniem jest zdobywanie, wymiana i wykorzystywanie wiedzy. Powinni więc cechować się przedsiębiorczością intelektualną, czyli …” wysoką umiejętnością obserwacji otoczenia, dostępem do informacji i jej przetwarzaniem, kreatywnością oraz innowacyjnością”, w: M. Bąk, P. Kulawczak (red.), Przedsiębiorczość intelektualna i technologiczna XXI wieku, Warszawa 2009, Krajowa Izba Gospodarcza, s. 7. 3 PUP Rybnik wziął udział w projekcie realizowanym przez CTC Polska Sp. z o.o.: „Urząd pracy partnerem dla pracodawców. Modernizacja systemu współpracy publicznych służb zatrudnienia z pracodawcami” i otrzymał certyfikat: PUP Rybnik – partnerem dla pracodawców. Szczegółowy opis badan i metod budowania współpracy urzędów pracy z pracodawcami w: M.S. Szczepański (red. naukowy), Urząd pracy partnerem dla pracodawców Tom I i II, Opole 2008, Instytut Śląski sp. z o.o. 2

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Wizyty robocze Sposobem reklamy – przynoszącym konkretne efekty - są wizyty u pracodawców, np. wspólne wizyty doradcy i pośrednika, a także doradcy i specjalisty ds. rozwoju zawodowego. W pierwszym przypadku cel wizyty powinien być nakierowany na promocję usług związaną z bezpłatną, a przy tym profesjonalną rekrutacją i selekcją pracowników. W drugim wypadku wizyta doradcy, partnerującemu specjaliście ds. szkoleń, w ośrodku szkoleniowym lub w miejscu praktyk kursantów skierowanych przez urząd na szkolenie, może mieć charakter stricte zawodoznawczy. Może więc służyć poznaniu specjalistycznych maszyn, urządzeń, nowoczesnych procesów technologicznych itp. Z drugiej strony może być doskonałą okazją przedstawienia zakresu usług doradczych dla pracodawców. Współpraca się opłaca Kolejnym sposobem na praktyczną promocję usług dla biznesu może być udział m.in. doradców na spotkaniach z pracodawcami, współpraca z Cechem Rzemiosł, Izbą Przemysłowo-Handlową, uczestnictwo we wszelkich wydarzeniach związanych z przedsiębiorczością – targi pracy, jarmarki pracy, dni przedsiębiorczości itp. Jako przykład może posłużyć czynny udział doradców zawodowych PUP Rybnik w przygotowaniu i przeprowadzeniu Rybnickiego Tygodnia Małej i Średniej Przedsiębiorczości w ramach Europejskiego Tygodnia Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Działania te były wynikiem uzyskania dofinansowania w ramach przedsięwzięcia ogłoszonego przez Ministerstwo Gospodarki w konkursie na najciekawsze projekty promujące przedsiębiorczość, realizowane w ramach Europejskiego Tygodnia Małych i Średnich Przedsiębiorstw (Europan SME Week 2013). W jego ramach, wspólnie z innymi specjalistami Urzędu, doradcy prowadzili indywidualne konsultacje z uczniami, osobami bezrobotnymi, grupowe warsztaty z zakresu przedsiębiorczości, zorganizowali Dzień Otwarty

z Przedsiębiorczości, Jarmark Ofert Pracy połączony z promocją przedsiębiorczości, pogadanki, warsztaty oraz punkty konsultacyjne w szkołach. Uwieńczeniem całego tygodnia była organizacja przez PUP Rybnik konferencji podsumowującej Europejski Tydzień Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Kulminacją uroczystości było wręczenie bezrobotnym przez Prezydenta Miasta Rybnika dwóch czeków o wartości 20 000,00 zł. na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Uroczyste wręczenie czeku było z kolei rezultatem konkursu zorganizowanego w ramach wspomnianego Tygodnia. Promując przedsiębiorczość PUP Rybnik zorganizował osobom ubiegającym się o dotację możliwość zaprezentowania pomysłów na biznes przed jury, w skład którego weszli m.in. przedstawiciele rybnickiego biznesu. Dodatkowo uczestnicy konkursu mieli możliwość skorzystania z profesjonalnego wsparcia coacha biznesu, a także otrzymania opinii o planowanym biznesie ze strony doświadczonych przedsiębiorców. Ta nowatorska forma promocji

Wspieramy innych

Realizacja usług na wysokim poziomie jest możliwa tylko przy współpracy i zaangażowaniu różnych specjalistów Urzędu, ale ze względu na potrzeby artykułu opisana będzie głównie rola doradców zawodowych.

przedsiębiorczości oraz uzyskania dotacji została bardzo pozytywnie oceniona przez przyszłych biznesmenów. Warto dodać, że wydarzenia Europejskiego Tygodnia Małych i Średnich Przedsiębiorstw uzupełnione były wielokanałową kampanią promującą przedsiębiorczość w wielu rybnickich mediach. Należy podkreślić, że podobne wydarzenia związane z obchodami dni przedsiębiorczości są w PUP Rybnik prowadzone od wielu lat, ale ubiegłoroczne wydarzenia nabrały znacznego rozmachu.

Wspieramy innych

Lokalne partnerstwo jako sposób promocji usług doradczych

Dobra współpraca doradców zawodowych z pracodawcami jest m.in. wynikiem działania Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego (RPPZ) – lokalnego partnerstwa na rzecz planowania i rozwoju zawodowego, skupiającego 15 instytucji z resortu edukacji, pracy oraz organizacji pracodawców. Jednym z członków RPPZ jest przedstawiciel sektora małych i średnich przedsiębiorstw - Cech Rzemiosł. Wieloletnia już współpraca polega m.in. na wspólnych projektach, działaniach prowadzonych w ramach Ogólnopolskiego Tygodnia Kariery – znanego na terenie powiatu rybnickiego jako Rybnickie Dni Kariery. Dużym zainteresowaniem, ze strony właścicieli firm, cieszą się warsztaty prowadzone przez doradców i psychologów RPPZ, dotyczące rozwiązywania sytuacji konfliktowych, zwiększające kompetencje komunikacyjne, menadżerskie, planowanie ścieżek rozwoju zawodowego pracowników, sposoby wprowadzania nowych pracowników do zespołu itp. Jest to przykład reklamy i promocji usług poprzez konkretne działanie i co ważne - każdorazowo bardzo pozytywnie oceniane. Rekrutacja i selekcja pracowników Kolejnym sposobem promowania doradztwa biznesowego przez doradców zawodowych jest pomoc pracodawcy w rekrutacji i selekcji przyszłych pracowników. Rybniccy doradcy od paru lat świadczą tego typu usługi, wcielając się w rolę doradców personalnych4. Jest to możliwe dzięki specjalistycznej wiedzy doskonalonej na odpowiednich kursach zawodowych. Rekrutacja i selekcja z reguły poprze Na etapie rekrutacji doradcy zawodowi mogą wykorzystywać bazy danych swoich klientów i/lub pośredników pracy, wybierając spośród nich osoby o najbardziej zbliżonym profilu osobowości na potrzeby konkretnego stanowiska pracy. Zastosowanie w kolejnym etapie naboru odpowiednich metod i technik selekcji, ułatwia ostateczną weryfikację kandydatów.

dzona jest wizytą w zakładzie pracy w celu poznania kultury organizacyjnej firmy, określenia wymagań, poznania specyfiki stanowiska, stworzenia profilu osobowego itp. W celu dokonania skutecznego naboru, doradcy wykorzystują bogaty warsztat zawodowy oraz stosują szeroki wachlarz metod i technik selekcji pracowników. Spośród najczęściej stosowanych metod można wymienić: różne rodzaje wywiadów (swobodny, pogłębiony, standaryzowany, narracyjny itp.) testy wiedzy i umiejętności, studia przypadku, elementy Assessment Center – koszyk zadań, dyskusja grupowa, odgrywanie scenek rodzajowych itp.5 Podsumowując warto dodać, że pracodawcy zadowoleni z ww. usług wracają do tych samych doradców z prośbą o przeprowadzenie kolejnych naborów. Szkolenia z przedsiębiorczości Bardzo ważnym elementem w promowaniu usług doradczych są zajęcia z szeroko rozumianej przedsiębiorczości dla osób bezrobotnych zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. Tematyka warsztatów obejmuje w szczególności: diagnozę preferencji i predyspozycji, kształtowanie postaw przedsiębiorczych, tworzenie biznesplanu, pomoc w wypełnianiu dokumentów, badanie rynku, określenie planu marketingowego oraz źródeł finansowania działalności. Jednakże w czasach tak dużej konkurencji dobry pomysł i przygotowanie fachowe nie wystarczają do odniesienia sukcesu w biznesie. Bardzo istotne są również aspekty psychosocjologiczne w prowadzeniu działalności6. Dlatego doradcy na zajęciach poruszają wątki związane: z zarządzaniem firmą, Public Relations, współpracą z mediami, doborem pracowników, zasadami poprawnej komunikacji - tworzeniem schematów i kanałów informacyjnych w firmie, psychologią obsługi klienta, etyką w biznesie, usługami posprzedażowymi, utrzymaniem klienta itp. Jest to kolejna sposobność aby przedstawić szerokie spektrum bezpłatnych i wysoce sprofesjonalizowanych usług doradczych przyszłym przedsiębiorcom - potencjalnym klientom. Praktycznych wiadomości dotyczących naboru pracowników dostarcza m.in. książka M. Dale, Skuteczna rekrutacja i selekcja pracowników, Kraków 2006, Oficyna Ekonomiczna. 6 Program warsztatów pt. Psychosocjologiczne aspekty prowadzenia własnej działalności gospodarczej dostępny jest w Zeszycie Metodycznym Rybnickiej Platformy Poradnictwa Zawodowego pod adresem: http://www.pup-rybnik.pl/ informacje_dla_pracodawcow/publikacje_rppz.html 5

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Powyższe działania otwierają drogę do zaproponowania kolejnych usług, które Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy określa jako wspieranie rozwoju zawodowego pracodawcy i jego pracowników. Jest to jeszcze mniej znana i rozpowszechniona usługa wśród pracodawców niż rekrutacja i selekcja. Wprowadzenie tej formy pomocy w życie powinno być poprzedzone zebraniem informacji od pracodawców – przede wszystkim należących do sektora small business’u (głównie dlatego, że w tego typu zakładach nie ma rozbudowanych działów HR). Można to robić w każdej sytuacji i na różne sposoby np.: wykorzystując wizyty w zakładach pracy, różne rodzaje – głównie jakościowych badań socjologicznych7, nieformalne rozmowy w trakcie konferencji, targów pracy itp. Zebrane dane mogą posłużyć do przedstawienia konkretnych usług szkoleniowych skierowanych do pracodawców i ich pracowników. Tematyka szkoleń może dotyczyć tzw. kompetencji społecznych (np. zarządzanie zespołem, mediacji w trudnych sytuacjach, gotowości do zmian, określenie misji firmy, kształtowanie wizerunku społecznego, rozwijanie strategii wprowadzenia firmy na rynek i jej rozwoju, problemów adaptacyjnych, rozwiązywania sytuacji konfliktowych, planowanie rozwoju zawodowego itp.). Obserwacja przedsiębiorców należących do sektora mikro, małych a nawet średnich firm pokazuje, że ww. aspekty wiedzy mogą być zawsze rozwijane i doskonalone. Wśród wielu osób rozpoczynających przygodę z biznesem ten rodzaj kompetencji nie jest doceniany, a przez to nie jest uważany jako czynnik wyróżniający ich z grona wielu podobnych firm, wpływający przy tym na markę firmy. Powyższe obszary szkoleń wymagają bardzo głębokiej i specjalistycznej wiedzy. Mimo to rybniccy doradcy zbierają informacje dotyczące zapotrzebowania na konkretne tematy szkoleń i zamierzają wprowadzić tę usługę - w szczególności dla nowo powstających firm sektora SME. 7

Można wykorzystać np. wywiad bezpośredni (PAPI - Personal Assisted Paper Interviewing), wywiad bezpośredni z użyciem komputera (CAPI Computer Assisted Personal Interviewing), wywiad telefoniczny (CATI Computer Assisted Telephone Interview), kwestionariusz internetowy (CAWI ComputerAssisted Web Interview). Usługi doradcze można popularyzować w badaniach ankietowych wśród przedsiębiorców np. poprzez krótki opis w preambule ankiety celu badań, zawierający informację, że dane zostaną wykorzystane w dostosowaniu usług doradczych do potrzeb pracodawców. Można tu krótko opisać rodzaj świadczonych usług.

Odrębnym zadaniem może być prowadzenie działań outplacementowych. Rola doradcy może sprowadzać się do konsultacji prowadzonych na terenie zakładu, mających na celu pomoc psychologiczno-doradczą, łagodzącą sytuacje konfliktowe oraz ułatwiającą pracownikom zaplanować nową ścieżkę zawodową. Media jako doradczych

narzędzie

reklamy

usług

Oprócz promowania pomocy doradczej dla przedsiębiorców w sposób praktyczny, należy wykorzystywać również inne kanały informacyjne takie, jak: strony internetowe urzędu, artykuły w prasie fachowej, ulotki, broszurki, lokalne media itp. Zwłaszcza przedstawiciele lokalnej prasy mogą być cennym źródłem upowszechniania usług dla pracodawców i dotarcia z nimi do szerokiej grupy odbiorców. Warto nawiązać trwałe kontakty z dziennikarzami, przekazywać im aktualne materiały, zapraszać na ciekawe wydarzenia, dostarczać im profesjonalne, tzn. gotowe do wykorzystania newsy. Taka symbioza doradca – dziennikarz jest z pewnością korzystna dla obu podmiotów8. Także strona internetowa urzędu może być nośnikiem popularyzującym usługi, np. zamieszczanie w aktualnościach opisu bieżących wydarzeń promujących działania na rzecz przedsiębiorców. Kolejnym miejscem na stronie urzędu mogącym być cennym źródłem informacjami dla przyszłych i obecnych przedsiębiorców są zasoby informacji uaktualniane i uzupełniane na bieżąco przez doradców zawodowych9. Tych kilka przykładów być może zachęci czytelników do dyskursu i podzielenia się dobrymi praktykami dotyczącymi popularyzowania usług doradczych dla przedsiębiorców, m.in. na forum Doradcy Zawodowego. Jak pokazuje praktyka dnia codziennego najskuteczniejsze sposoby działania wypracowywane są lokalnie – to tutaj pracują specjaliści zdolni stworzyć, zmodyfikować oraz wprowadzić w życie najlepsze narzędzia. Warto się nimi dzielić, o nich wiedzieć i je stosować. Należy dążyć do tego aby informacje płynące od doradców trafiały do dziennikarzy, którzy zajmują się daną tematyką, np. rynkiem pracy. Warto włożyć sporo zaangażowania aby „wyposażyć” dziennikarza w zasób wiedzy potrzebny do bezbłędnego redagowania newsów i artykułów. 9 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie standardów i warunków prowadzenia usług rynku pracy z dnia 14 września 2010 r. (Dz.U. Nr 177, poz. 1193), §37. 2 zobowiązuje doradców do zamieszczania zasobów informacji zawodowej m.in. na stronie internetowej urzędu. 8

Wspieramy innych

Wspieranie rozwoju zawodowego pracodawcy i jego pracowników

Zawody przyszłości

Czy „traffic manager” to ktoś od zarządzania ruchem? Poszukiwanie informacji o zawodach, jako ciekawa przygoda poznawcza. Czym jest ZAWÓD?

Oswajamy rynek pracy

Szukając informacji o zawodzie w Internecie, większość jego użytkowników skorzysta zapewne z najprostszego źródła wiedzy, wpisując w wyszukiwarkę hasło „zawód”. Bezlitosna definicja Wikipedii krzyczy do nas szeregiem mądrych słów:

Zawód – zbiór zadań (czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, będących świadczeniami na rzecz innych osób, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. W rzeczy samej: czynności na rzecz innych, źródło dochodów, wykonywanie szeregu czynności w określonym środowisku pracy. Nie można jednak definicji zawodu oddzielać od takich pojęć jak: fascynacja, przygoda, twórczość, samorealizacja, rozwój, satysfakcja. Zawód winien być źródłem i generatorem powyższych. Powinien, ale często nie jest. Ba! Zazwyczaj jest źródłem innych zachowań, odczuć, postaw, mrożących krew w żyłach (szczególnie specjalistów od planowania kariery): zmęczenie, niska pensja, wypalenie, nuda, frustracja. Skąd bierze się takie „zjawisko”? Specjaliści prognozujący zawody z przyszłością i zawody bez przyszłości nie omieszkali zaznaczyć, że w zmieniającej się rzeczywistości należy brać pod uwagę te profesje, które będą pożądane przez pracodawców, a omijać te, które odchodzą do lamusa. Zgadzając się z nimi trzeba położyć nacisk na jeszcze jeden ważny aspekt poszukiwań informacji o zawodzie: czego dotyczy każdy konkretny zawód, „z czym go jeść”, jakich czynności się spodziewać i jakich wyzwań. Oprócz błędnego określenia zainteresowań i preferencji zawodowych, braku planu działania, istnieje jeszcze jeden istotny czynnik nietrafionych wy-

borów zawodowych: brak spójnego, adekwatnego wyobrażenia o wybieranym zawodzie. A przecież to sprawa tak oczywista! Kupując rower w sklepie chcemy wiedzieć jak jeździ, jakie ma podzespoły i czy dowiezie nas tam, gdzie chcemy dojechać. Kupując pieczywo interesuje nas fakt jak smakuje, czy zawiera nadzienie i gdzie zostało wyprodukowane. Kupując książkę, czytamy jej opis i recenzję, nie bazujemy na samym tytule. Dlaczego nie dzieje się tak w przypadku ważnych, życiowych decyzji – wyboru miejsca i przedmiotu pracy? Zapewne z braku wyobrażenia, że istnieją opisy zawodów, z braku dostępu do informacji (aż trudno uwierzyć), z lenistwa i być może braku czasu. Powodów zapewne jest tyle ilu ludzi na ziemi, ale nie będziemy pochylać się nad powodami, lecz możliwościami. Źródła informacji o zawodach Absolutną koniecznością przy wyborach zawodowych jest dziś pozyskiwanie informacji na temat zawodów. Mamy do dyspozycji przewodniki po zawodach, klasyfikacje zawodów i specjalności, teczki informacji o zawodach i wiele innych, które tylko czekają, aby z nich skorzystać. Warto pochylić się też nad nowym opracowaniem, które od niedawna funkcjonuje na rynku: Teczki informacji o zawodach. Zawody przyszłości.

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Animator czasu wolnego Asystent osoby niepełnosprawnej Brand manager Broker edukacyjny Coach Etyczny haker Florysta Mystery shopper Opiekun medyczny Opiekun osoby starszej Ortoptystka Technik analityk Technik cyfrowych procesów graficznych Technik handlowiec Technik obsługi turystycznej Teletutor Terapeuta zajęciowy Tester gier Traffic manager Zoopsycholog

Teczki zawierają informacje charakteryzujące poszczególne zawody. Informacje te zostały podzielone w każdym zawodzie na 10 rozdziałów, a w zależności od zawodu następujące rozdziały posiadają przykładowe treści 1. Skrócony opis zawodu 2. Zadania i czynności ■■ główne zadania, czynności i obowiązki w danym zawodzie ■■ jakie są efekty pracy ■■ jakie jest środowisko pracy ■■ z kim ma się kontakty 3. Wymagania zawodu ■■ jakie warunki fizyczne pracownika są istotne w danym zawodzie ■■ jakie inne cechy są wymagane w tym zawodzie ■■ co przeszkadza w danym zawodzie (przeciwwskazania psychofizyczne – zwłaszcza dla niepełnosprawnych) ■■ profil wymagań zawodu ■■ tabela wymagań – tabelaryczne zestawienie wymagań, w którym do zaznaczenia są te cechy/umiejętności, które badany posiada (arkusz do kserowania przez doradcę)

4. Kształcenie ■■ jakie należy mieć wykształcenie ogólne przed rozpoczęciem nauki zawodu ■■ czego uczy się uczeń w trakcie nauki zawodu ■■ gdzie odbywa się nauka zawodu (program nauczania) 5. Instytucje kształcące 6. Płace 7. Szanse zatrudnienia 8. Specjalizacje i podnoszenie kwalifikacji zawodowych ■■ jakie istnieją możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych ■■ jak można specjalizować się w zawodzie ■■ jakie są możliwości awansu 9. Inne informacje o zawodzie ■■ ikona zawodu – skrót informacji o zawodzie pokazany graficznie – na jednej karcie „pigułka” informacji o zawodzie do wykorzystania np. podczas zajęć, na zasadzie ściągi dla nauczyciela - doradcy 10. Słownik Tego typu opracowania powinny stać się wyposażeniem każdego doradcy zawodowego, być dostępne na półkach w szkołach i uczelniach wyższych oraz być lekturą obowiązkową wszystkich osób planujących podjęcie zatrudnienia w określonych zawodach. Zdarza się bowiem zbyt często, że osoby kształcące się w konkretnych zawodach są rozczarowane swoim wyborem, ponieważ nie wiedziały z czym dany zawód się wiążę. I tak student hotelarstwa nie powie już więcej, że chce zmienić zawód, bo praca nocna go męczy (nie wiedział, że w tym zawodzie to konieczność?), a fryzjerka narzeka na nieoczekiwany ból nóg od całodziennego stania. Opisy zawodów uwzględniają czynności zawodowe i wspomagają mądry wybór, opisują tez środowisko pracy i przedmioty/osoby z którymi przyjdzie nam pracować. Zanim zatem podejmiemy wybór o wyborze szkoły, poznajmy przedmiot naszej nauki i przedmiot naszej przyszłej pracy.

Oswajamy rynek pracy

W zestawie mamy opracowanie takich zawodów jak:

Oswajamy rynek pracy

Kto jest pożądanym pracodawcą dla specjalistów i menedżerów?

W czasach niedoborów talentów specjalistycznych i menedżerskich marka pracodawcy nabiera coraz większego znaczenia dla funkcjonowania całej firmy. 3. edycja badania Antal International „Najbardziej pożądani pracodawcy 2012 w opinii specjalistów i menedżerów” wskazała najbardziej cenione firmy. Laureaci, którzy zajęli czołowe miejsca w rankingu zostaną wyróżnieni na ceremonii rozdania nagród w Business Centre Club 4 grudnia 2012 r.

Dynamiczne zmiany widać w obszarze sektora centrów usług wspólnych – na czoło wysunęły się następujące centra: Ikea BSC, PMI Service Center Europe oraz Capgemini Polska. Zmieniło się również mocno postrzeganie branży handlu detalicznego, w której to pierwszą trójkę tworzą obecnie: Leroy Merlin, LPP, Douglas.

■■ Do czołówki rankingu najbardziej pożądanych pracodawców 2012 w opinii specjalistów i menedżerów dołączyło 21 firm. ■■ Styl zarządzania, kultura organizacyjna, innowacyjność i stabilność zatrudnienia są czynnikami najbardziej pozytywnie ocenianymi w wybranych firmach. ■■ Wśród najczęściej oferowanych przez pożądanych pracodawców benefitów znalazły się: opieka medyczna, służbowy laptop i telefon, a także karta fitness. ■■ Źródła wiedzy o pracodawcach to w coraz większej mierze media i Internet oraz znajomi pracujący we wskazanej firmie.

Doświadczeni i kompetentni specjaliści oraz menedżerowie bardzo świadomie wybierają przyszłego pracodawcę. Dobra opinia na rynku niejednokrotnie może zaważyć o pozyskaniu cennego pracownika. Publikowany przez Antal International ranking jest oceną wystawioną pracodawcom przez potencjalnych kandydatów, dlatego obecność w nim jest ważnym wyróżnieniem. Dowodzi, że wskazana firma jest pożądana przez pracowników pełniących często strategiczne funkcje w organizacji – komentuje Artur Skiba, dyrektor zarządzający Antal International i wiceprezes Stowarzyszenia Agencji Zatrudnienia.

Antal International opublikował właśnie wyniki 3. edycji badania przeprowadzonego pod patronatem Business Centre Club „Najbardziej pożądani pracodawcy w opinii specjalistów i menedżerów”. Ponad 1500 respondentów wskazało firmy, w których chciałoby podjąć zatrudnienie. Badanie pozwoliło także odpowiedzieć na pytanie, jakie warunki zatrudnienia były najwyżej ocenione we wskazanych organizacjach. 4 grudnia 2012 roku w Business Centre Club odbędzie się uroczystość wręczenia nagród laureatom, którzy zajęli czołowe miejsca w rankingu. Partnerem wydarzenia zostało Stowarzyszenie Agencji Zatrudnienia. Najbardziej pożądani pracodawcy w poszczególnych branżach Do grona najbardziej pożądanych pracodawców zostały zaliczone firmy znane, od lat cieszące się renomą w branży. Do czołówki rankingu w tym roku dołączyły firmy: PKO Bank Polski, Ernst & Young, PGNiG, Kraft Foods, Faurecia, BorgWarner, Ghelamco, Rockwool, Astellas Pharma, Amgen, Philips, KGHM Polska Miedź, DB Schenker, DHL Polska.

W branży IT i Telekomunikacja niezmienną popularnością wśród specjalistów i menedżerów cieszą się: Google, IBM, Microsoft.

Tabela: Firmy, które zajęły miejsca I-III w rankingu Najbardziej pożądani pracodawcy 2012 w opinii specjalistów i menedżerów. (Pełna lista firm wyróżnionych w rankingu dostępna w raporcie „Najbardziej pożądani pracodawcy 2012 w opinii specjalistów i menedżerów”. Bankowość, ubezpieczenia, instytucje finansowe

SSC/BPO

PKO Bank Polski

12,4%

Ikea BSC

37,5%

BRE BANK

10,1%

PMI Service Center Europe

16,7%

ING Bank Śląski

7,9%

Capgemini Poland

11,7%

Kancelarie prawne, firmy consultingowe

Energetyka, paliwa, gaz

PwC Polska

31,3%

PKN Orlen

27,3%

McKinsey & Company Poland

11,9%

Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo

13,6%

Ernst & Young Polska

6,0%

Grupa Lotos

9,1%

FMCG, HoReCa

Handel detaliczny

Unilever

12,9%

Leroy Merlin Polska

8,3%

Kraft Foods Polska

8,8%

LPP

5,8%

Mars Polska

8,2%

Douglas Polska

5,0%

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

formacje o firmie od znajomych w niej pracujących.

Motoryzacja

Google

30,9%

Faurecia Automotive Polska

13,9%

IBM Polska

9,0%

BorgWarner

8,9%

Microsoft

7,6%

Toyota Motor Poland

8,2%

Branża budowlana, Chemia budowlana, Nieruchomości

Farmacja, Aparatura i Sprzęt medyczny

Skanska

8,3%

Novartis Poland

15,9%

Ghelamco Poland

6,5%

Astellas Pharma Polska

8,0%

Rockwool Polska

4,7%

Amgen Polska

7,1%

Produkcja przemysłowa

Transport, Spedycja i Logistyka

Philips Polska

7,9%

Maersk Polska

11,1%

3M Polska

6,9%

DB Schenker Poland

7,9%

KGHM Polska Miedź

6,7%

DHL Global Forwarding

7,4%

Cenione warunki zatrudnienia, oferowane benefity Do najbardziej cenionych warunków zatrudnienia oferowanych przez firmy wyróżnione w rankingu Antal International należy styl zarządzania i kultura organizacyjna oraz innowacyjność. Firmom w Polsce przez wiele lat zarzucano zbyt niski stopień innowacyjności. Obecnie można zaobserwować, że to się zmienia – powstaje coraz więcej centrów badawczo-rozwojowych. Wyniki badania to sygnał dla pracodawców, że aby pozyskiwać najlepszych trzeba inwestować w innowacyjność. Kandydaci coraz częściej zwracają na to uwagę decydując się na zatrudnienie – zauważa Artur Skiba, dyrektor zarządzający Antal International i wiceprezes Stowarzyszenia Agencji Zatrudnienia. Najbardziej pożądani pracodawcy zatrudnionym oferują też szereg benefitów. Do najczęściej spotykanych należy: opieka medyczna, służbowy laptop i telefon oraz karta fitness. Źródła wiedzy o pracodawcach Dla firm coraz bardziej istotne staje się pytanie, o źródła, jakimi najlepiej docierać do potencjalnych kandydatów. W porównaniu do 2. edycji badania, przeprowadzonej w sierpniu 2011 roku odnotować można znaczący wzrost (o 35 punktów proc.) znaczenia mediów i Internetu, jako źródła pozyskiwania informacji. Radziej były wymieniane targi pracy (27 punktów proc. mniej) czy opinie znajomych nie pracujących w danej firmie (13 punktów proc. mniej). Wciąż ponad 1/3 respondentów czerpie in-

Warto zadbać o spójną komunikację nie tylko na zewnątrz, ale i wewnątrz firmy. Dzięki temu będziemy mieć pewność, że jasny przekaz pojawi się równocześnie w wielu źródłach, z których kandydaci czerpią wiedzę – podsumowuje Joanna Kucza, PR & Marketing Manager w Antal International. O badaniu Badanie Antal International Najbardziej pożądani pracodawcy 2012 przeprowadzone było metodą CAWI oraz CATI w terminie 3-20.09.2012. W badaniu udział wzięło 1557 respondentów z Polski. Badanie było anonimowe. Celem badania było pozyskanie informacji o preferencjach specjalistów i menedżerów odnośnie najbardziej pożądanych pracodawców, oceny oferowanych przez nich warunków czy źródeł pozyskiwania wiedzy o organizacjach. Stanowią one ważne uzupełnienie badań opinii studentów czy wewnętrznych ocen pracowników. Unikalną cechą badania Antal International jest możliwość samodzielnego wskazania przez respondentów każdej firmy, jako najbardziej pożądanego pracodawcy – w kwestionariuszu nie było gotowej, zawężonej listy możliwości. Dzięki temu, w rankingu wyróżnione mogł zostać również mniejsze czy lokalne firmy. Antal International jest liderem rekrutacji specjalistów i menedżerów oraz doradztwa HR. Marka obecna jest w 35 krajach, w Polsce działa od 1996 roku. Dzięki tradycji wąskiej specjalizacji, konsultanci są ekspertami w poszczególnych sektorach i dyscyplinach. Antal International świadczy usługę rekrutacji stałej, jak i zatrudnienia kontraktowego oraz oferuje szeroki wachlarz rozwiązań z zakresu oceny i rozwoju pracowników. Biura w Warszawie, Wrocławiu i Krakowie prowadzą projekty w Polsce i za granicą, dla największych globalnych oraz lokalnych przedsiębiorstw z wszystkich sektorów gospodarki. Więcej informacji na www.antal.pl

Oswajamy rynek pracy

IT, Telekomunikacja

Gimnazjalista planuje swoją karierę i oczekuje wsparcia Autorka to prawdziwy nauczyciel XXI wieku – mgr Aniela Kobusińska – Luty - pedagog i doradca zawodowy w Gimnazjum nr 56 w Poznaniu. Dzięki swojej determinacji od 2006r. realizuję innowację pedagogiczną pod nazwą Szkolny Ośrodek Kariery – który nadal działa! Współautorka innowacji pedagogicznej „Cyberprzestrzeń w innowacyjnym nauczaniu gimnazjalistów”. Zajęcia realizowane są w e–Klasie, w której wszyscy uczniowie pracują wykorzystując osobiste komputery.

Ściągi dla rodziców

SOS – potrzebne wsparcie

Rozwój zawodowy człowieka jest procesem przebiegającym w czasie i jest uwarunkowany różnymi czynnikami. Decyzja, przed którą stoi gimnazjalista swoimi konsekwencjami sięga daleko w przyszłość. Pamiętajmy, że młody człowiek będąc dopiero w okresie kształtowania się swojej tożsamości potrzebuje wsparcia i porady osób dorosłych. Rodzice nie zawsze posiadają wystarczającą wiedzę na ten temat, nauczyciele i wychowawcy nie zawsze są profesjonalnie przygotowani do takich działań, a etat doradcy w szkole nie jest czymś powszechnym. Szkoła odgrywa ważną rolę w kształtowaniu osobowości dziecka w toku nauki i ich przygotowania do świadomego wyboru zawodu. Oprócz edukacji ma ona również przygotować młodego człowieka do poruszania się po rynku pracy. Należy tu uwzględnić realizację zadań wychowawczych dotyczących kształtowania postaw, poglądów i zainteresowań uczniów, rozpoznawania jego uzdolnień. Edukacja w kontekście postępującej globalizacji oraz wyzwań szybko zmieniającej się rzeczywistości, wymusza od nas bardziej niż kiedykolwiek świadomych i celowych działań wszystkich uczących ukierunkowanych nie tyle na wyposażenie młodego człowieka w wiedzę, lecz rozwinięcia plastycznej osobowości, która pozwoli na szybką adaptację, przygotuje ucznia do życia i pracy w zmieniającej się rzeczywistości XXI wieku. Nakłada to na wszystkich uczących obowiązek znajomości wymagań współczesnego rynku pracy i znajomości etapu rozwoju gimnazjalisty, aby do niego dotrzeć, zainteresować własnym rozwojem i być skutecznym w procesie edukacyjno-wychowawczym.

Realia szkoły Współczesne dzieci wzrastające w świecie nowych technologii uczą się inaczej niż oczekuje tego szkoła. W związku z powyższym, bardzo aktualnym staje się obecnie pytanie jak uczyć, gdy przyszłość jest dziś o wiele bardziej wymagająca, szybko zmienia się i potrzebuje człowieka, który kreatywnie myśli i działa, umie dostosować się do ciągłych i nieoczekiwanych zmian. Koniecznością staje się świadome kreowanie sytuacji, w których uczeń nie jest biernym odbiorcą podawanych treści lecz staje się odpowiedzialnym uczestnikiem procesu edukacyjnego, własnego rozwoju i przejmuje odpowiedzialność za swój rozwój. Pomimo obowiązującej ustawy o pomocy psychologiczno-pedagogicznej w zakresie doradztwa zawodowego działania edukacyjno-doradcze nie u wszystkich uczących nauczycieli traktowane są jako ważne. Szkoła rozliczana z wyników egzaminu zewnętrznego uwagę nauczycieli skupia głównie na realizacji treści programowych, wyćwiczeniu umiejętności zdawania testów, nie rozwija umiejętności i nie buduje struktury wiedzy. Nauczyciele często tracą z oczu ucznia jako podmiotu swoich działań a uczeń coraz częściej dowiaduje się w szkole- czego ma nauczyć się w domu. Buduj prestiż szkoły dzięki doradztwu Uważam, że wspieranie ucznia w decyzjach zawodowych, zwracanie uwagi na jego indywidualny rozwój w sposób znaczący podnosi rangę usług edukacyjnych świadczonych przez szkołę i podnosi prestiż szkoły w środowisku. Działania szkoły w planowaniu kariery edukacyjno-zawodowej ucznia powinny być profesjonalne, dostępne, realizowane na każdym etapie kształcenia i prowadzone według określonego planu. Uczeń chodząc do szkoły ma prawo tego oczekiwać. Gimnazjalista jest w szczególnej sytuacji będąc w wieku dojrzewania, kształtowania się tożsamości ma zaplanować swoją przyszłość, zaplanować swoje wchodzenie w dorosłość. Pierwszą ważną więc sprawą w gimnazjum jest zdiagnozowanie potrzeb i oczekiwań uczniów, rodziców w tym obszarze wsparcia. Otrzymane in-

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Okres kształcenia gimnazjalnego wymaga szczególnego wsparcia z kilku powodów: ■■

jest to okres kształtowania się tożsamości ucznia a więc ważne staje się rozwinięcie plastycznej osobowości, która pozwoli na adaptację do zmian i tym samym pomoże zmierzyć się ze zjawiskiem bezrobocia, ■■ jest mostem, po którym przechodzi uczeń od beztroskiego dzieciństwa do odpowiedzialnej dorosłości i musi podjąć swoją pierwszą ważna decyzję, ■■ musimy nauczyć młodych ludzi planowania i kierowania własnym rozwojem a poprzez to wzięcia odpowiedzialności za własny rozwój. Stawiaj pytania – szukaj odpowiedzi Dlatego nie tyle ważne jest pytanie „Dlaczego edukację i poradnictwo zawodowe należy realizować już w gimnazjum?” lecz pytanie: „Jak realizować zadania edukacji zawodowej w gimnazjum?” i poprzez to, przygotować młodego człowieka do życia i pracy w XXI wieku”. Obserwując gimnazjalistów stwierdzam, że niektóre istotne działania z zakresu edukacji zawodowej powinny być realizowane w sposób przemyślany i świadomy już na etapie szkoły podstawowej np. rozpoznawanie i rozwijanie zainteresowań i zdolności, poczucia własnej wartości, umiejętności uczenia się, doświadczania radości uczenia się i własnego rozwoju. Gimnazjalista, który nie doświadczył powyższych działań skupiony na rówieśnikach i manifestowaniu swojego buntu nie zawsze jest zainteresowany poznawaniem samego siebie i planowaniem swojej przyszłości. Szukaj rozwiązań W sytuacji gdy w szkole jest doradca zawodowy możemy mieć gwarancję realizacji zadań w pełnym zakresie. Co zrobić, gdy go nie ma, a należy realizować zadania wynikające z ustawy?

Możliwe są między innymi takie rozwiązania: ■■

znaleźć w szkole entuzjastę, który będzie koordynatorem działań i wspólnie z nauczycielami zadba o realizację tych zadań i wsparcie ucznia w procesie podjęcia pierwszej ważnej decyzji zaplanowania dalszej ścieżki kształcenia w kontekście wizji przyszłego zawodu, ■■ powierzyć zdanie pedagogowi (co robi się najczęściej), który i tak już jest bardzo obciążony pomocą psychologiczno-pedagogiczną.

Działaj profesjonalnie Musimy jednak mieć na uwadze to, że trudno mówić o pomocy psychologiczno-pedagogicznej na tym etapie kształcenia bez konstruktywnego wsparcia w zakresie doradztwa zawodowego. Aby ta pomoc była efektywna powinny być spełnione między innymi pewne warunki np.: a) opracowany Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego, który uwzględnia potrzeby i działania wszystkich zainteresowanych podmiotów: uczniów, nauczycieli i rodziców, b) wyznaczona osoba (doradca zawodowy) która koordynuje działania w ramach edukacji zawodowej w szkole, c) opracowany plan działań dydaktyczno- wychowawczych, na każdym poziomie kształcenia przewiduje realizację zadań z zakresu doradztwa zawodowego również na lekcjach wychowawczych, d) pewne zagadnienia i rozwijanie umiejętności można realizować w ramach realizacji treści programów nauczania przedmiotowego,

ściągi dla rodziców

formacje pozwolą na opracowanie planu działania jakim jest Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego. WSDZ uwzględnia ogół działań podejmowanych przez szkołę (wszystkich uczących nauczycieli) w celu przygotowania ucznia do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia oraz funkcjonowania na rynku pracy.

e) warsztaty i poradnictwo indywidualne prowadzone przez doradcę zawodowego w ramach zastępstw czy zajęć pozalekcyjnych. - pomaga uczniom zbliżyć się do tego kim są i znaleźć odpowiedź - kim chcą być, f) wsparcie rodziców, wyposażenie ich w niezbędne informacje i przygotowanie do roli „Rodzica – doradcy”,

Ściągi dla rodziców

g) szkoła może współpracować z instytucjami zewnętrznymi profesjonalnie przygotowanymi do działań edukacyjno-doradczych. Szkolne doradztwo zawodowe ma służyć kreowaniu takich sytuacji wychowawczych (a więc czynników zewnętrznych), które będą w sposób znaczący wpływały na możliwie dużą grupę czynników wewnętrznych.

Myśl długofalowo Każdy uczeń gimnazjum w trzyletnim cyklu kształcenia w ramach wsparcia w obszarze doradztwa i edukacji zawodowej powinien zebrać informacje, które pozwolą mu na podjęcie dojrzałej decyzji zaplanowania dalszej drogi kształcenia w kontekście wizji przyszłego zawodu. w klasie I można np. podjąć działania, które pozwolą na samopoznanie – a więc udzielenie sobie odpowiedzi na pytanie - kim jestem? Uczeń rozpoznaje swoje: zainteresowania, zdolności, temperament, cechy charakteru, system wartości, stan zdrowia, a więc czynniki wewnętrzne, które należy uwzględniać w planowaniu swojej kariery. Jest świadomy swojej indywidualności. w klasie II koniecznym jest poznać czynniki zewnętrzne a więc – świat pracy – jakie są wymagania rynku pracy? Organizować kalejdoskop zawodów, w których uczniowie zdobędą niezbędne informacje o zawodach. Klasa III to planowanie przyszłości z uwzględnieniem zebranych informacji – poznanie ścieżek kształcenia i odpowiedź na pytanie - kim będę?

Włączaj rodziców – znajduj satysfakcje W procesie wyboru zawodu i planowania dalszej drogi kształcenia gimnazjalisty powinni uczestniczyć jego rodzice. W związku z powyższym konieczna jest współpraca nauczycieli z rodzicami i wsparcie ich w działaniach doradczych. Zebrane materiały są bogatym źródłem informacji, których analiza w rozmowie doradczej - umiejętnie prowadzi ucznia do podjęcia pierwszej ważnej decyzji zawodowej. Pracując z uczniem świadomie i systematycznie rozwijamy jego cechy charakteru, pobudzamy aktywność, uczymy go odpowiedzialności, dokładności, systematyczności. Uczeń angażuje się w planowanie własnej przyszłości i przygotowuje do ustawicznego kształcenia oraz przejęcia odpowiedzialności za własny rozwój i swoją przyszłość. Doświadcza radości własnego rozwoju, a my jako nauczyciele radości i satysfakcji z uczestniczenia w tym procesie. Buduj swoje credo Dla mnie podjęcie działań edukacji i poradnictwa zawodowego w kształceniu gimnazjalnym nie wymaga specjalnego uzasadnienia. Mam świadomość, że zadaniem szkoły jest przygotować ucznia do życia i pracy w tej zmieniającej się rzeczywistości. Zdaję sobie sprawę z tego, że aby młodzi ludzie mogli skutecznie i efektywnie funkcjonować na rynku pracy – muszą posiadać wiedzę, umiejętności i kompetencje związane z aktywnym planowaniem rozwoju zawodowego. Planowania kariery musimy się nauczyć – to jest proces. Przygotowując uczniów do wyboru zawodu i dalszej drogi kształcenia – przygotowuję ich równocześnie do wzięcia odpowiedzialności za własny rozwój. Uczeń ma prawo oczekiwać, że szkoła jest tym miejscem, które przygotuje go do życia i pracy w rzeczywistości XXI wieku. Wielu młodych ludzi, mimo świetnego wykształcenia doświadcza niepowodzeń i frustracji przez złe wybory, nietrafne decyzje, brak umiejętności wejścia i utrzymania sie na rynku pracy. Realizując zadania edukacji i doradztwa zawodowego staram się przekazać uczniom, że w dzisiejszej rzeczywistości proces wyboru zawodu i wejścia na rynek pracy to nie problem jednorazowej akcji lecz lata intensywnej pracy i ustawicznego kształcenia.

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Nie bądź ignorantem, zacznij już dziś!

Praca z dzieckiem ze szkoły podstawowej w określaniu skłonności zawodowych.

Kiedy rozpocząć pracę nad przyszłością zawodową dzieci i młodzieży? Ten, któremu wydaje się, że planowanie kariery zawodowej zaczyna się po ukończeniu szkoły, jest wysokiej klasy ignorantem i nieświadomym uczestnikiem mechanizmów rynku pracy. Trzeba dziś mocno i wyraźnie podkreślić, że jednym z podstawowych zadań wychowawczych rodziców oraz nauczycieli jest dbałość o udaną przyszłość zawodową dzieci. Działania te powinny rozpoczynać się od najmłodszych lat, przynajmniej od szkoły podstawowej. Kiedy zaczynać? Aby rozpocząć pracę z dzieckiem nad jego skłonnościami zawodowymi, należy wpierw dotknąć tematyki preorientacyjnej. Dla przypomnienia - w okresie szkoły podstawowej wyróżniamy dwa etapy działań. Dotyczą one zarówno rodziców, jak też specjalistów od edukacji: preorientacja zawodowa dzieci I – III: ■■ poznanie pracy w wybranych zawodach w ramach kształcenia zintegrowanego, ■■ kształtowanie właściwych postaw dziecka wobec pracy ludzkiej, ■■ zapoznanie z zawodami, szczególnie tymi z najbliższego otoczenia dziecka, zawodami ich rodziców i najbliższej rodziny. orientacja zawodowa dzieci IV – VI: ■■ wstępna analiza znaczenia pracy w życiu osobistym człowieka i w życiu całych społeczeństw,

■■ analiza organizacji pracy i jej efektów na przestrzeni czasu, ■■ dzieci wstępnie poznają i oceniają różne cechy, własne możliwości i preferencje, potrzebne do wyboru kolejnego etapu kształcenia. Skłonności zawodowe Tylko w aspekcie znaczenia pracy zawodowej i czynności zawodowych możemy mówić o skłonnościach zawodowych i rozpoczynać pracę nad nimi. B.A. Klimow dokonał analizy skłonności zawodowych. Wyróżnił pięć grup, z których każda specjalizuje się innymi preferencjami i predyspozycjami zawodowymi. Człowiek – przyroda Człowiek – technika Człowiek – człowiek Człowiek - dane/system znaków Człowiek – działalność artystyczna Człowiek – przyroda Do tej grupy zalicza się zawody, w których praca wymaga kontaktu z przyrodą: zwierzętami, roślinami, z ich pielęgnacją, uprawą, hodowlą, a ponadto z różnymi zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie. Przykładowe zawody: biolog, mikrobiolog, weterynarz, zootechnik, leśnik, rybak, rolnik, ogrodnik, sadownik, pszczelarz, hodowca zwierząt. Wskazane cechy: zamiłowanie do przyrody, poczucie odpowiedzialności, zdolność prowadzenia obserwacji, spostrzegawczość, dokładność, zrównoważenie oraz duża sprawność fizyczna. Człowiek – technika W grupie tej znajdują się zawody, w których praca związana jest z wydobywaniem i przetwarzaniem surowców, obróbką różnorodnych materiałów, produkcją dóbr materialnych, eksploatacją urządzeń.

ściągi dla rodziców

Agnieszka Ciereszko Pedagog dorosłych, doradca zawodowy, pracuje przy tworzeniu multimedialnych zasobów w doradztwie zawodowym, prowadzi zajęcia ze studentami; zainteresowania zawodowe: edukacyjne gry komputerowe, doradztwo zawodowe dla osób 50+, tożsamość w sieci, wpływ stosowania nowoczesnych narzędzi w edukacji na twórczość i motywację młodzieży.

Przykładowe zawody: mechanik pojazdów samochodowych, mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych, mechanik obróbki skrawaniem, elektronik, monter aparatury radiowo-telewizyjnej, elektromechanik, elektryk, krawiec, kucharz, piekarz, ciastkarz, cukiernik, murarz, cieśla, stolarz, inżynier budowlany, inżynier mechanik, inżynier elektronik. Wskazane cechy: dobra spostrzegawczość, umiejętność obserwacji, odpowiedzialność, zdolność koncentracji uwagi, opanowanie, dokładność, obowiązkowość.

Ściągi dla rodziców

Człowiek – człowiek

Grupa ta obejmuje zawody związane z pracą wymagającą stałego kontaktu z ludźmi, a więc wszędzie tam, gdzie zachodzi konieczność przebywania z interesantem, klientem, pacjentem, kontrahentem, wspólnikiem. Wymaga ona z reguły umiejętności łatwego kontaktowania się z ludźmi. Przykładowe zawody: nauczanie i wychowanie, usługi i handel, opieka medyczna, udzielanie informacji i porad, np. nauczyciel, lekarz, pielęgniarka, psycholog, adwokat, sędzia, sprzedawca, dziennikarz, kelner, menedżer, prezenter radiowy i telewizyjny, stewardesa. Wskazane cechy: pogodne usposobienie, takt, życzliwość, uczciwość, cierpliwość, dyskrecja, a także rozwaga i opanowanie. Człowiek - dane/system znaków Grupa ta obejmuje zawody związane z posługiwaniem się systemem znaków i pojęć umownych, jak cyfry, znaki kartograficzne, znaki stenograficzne, kody, graficzne znaki językowe (np. litery), systemy oznakowania pojęć językowych naturalnych i sztucznych.

Przykładowe zawody: zawody związane z naukami ścisłymi, niektórymi humanistycznymi, np.: informatyk, matematyk, fizyk, programista, ekonomista, astronom, tłumacz, kreślarz, kartograf, technik dokumentacji budowlanej, księgowy, korektor. Wskazane cechy: odpowiedzialność, samodzielność, zdolności organizacyjne, dokładność, dobra pamięć, umiejętność przewidywania, spostrzegawczość, systematyczność w działaniu, zdolność skupienia uwagi niezbędna do zapobiegania pomyłkom i błędom. Człowiek – działalność artystyczna W grupie tej znajdują się zawody związane z działalnością artystyczną: muzyczną, plastyczną, aktorsko-sceniczną, organizacją imprez artystycznych, z wykonywaniem wyrobów lub usług o charakterze artystycznym. Przykładowe zawody: plastyk, rzeźbiarz, konserwator dzieł sztuki, muzyk, aktor, architekt, dekorator wnętrz, grawer, złotnik, zdobnik szkła, projektant odzieży, fotograf oraz wiele innych. Wskazane cechy: wrażliwość estetyczna, wyobraźnia artystyczna, wrażliwość na potrzeby ludzkie, wyobraźnia przestrzenna, twórcze myślenie, uzdolnienia artystyczne, uzdolnienia manualne, systematyczność, dokładność, rytmiczność i precyzja. Poruszając się w obszarze tej prostej taksonomii możemy badać i rozpoznawać główne kierunki predyspozycji dzieci i młodzieży. Na początek edukacji ku karierze, będzie to wystarczające. Wskazówki dla zawodowego

nauczyciela,

doradcy

Realizacja programu w zakresie orientacji może opierać się na następujących blokach tematycznych realizowanych podczas zajęć lekcyjnych i poza nimi: Zajęcia grupowe: ■■ Poznaj siebie – kim jestem, jak czuję się ze sobą, jak jestem postrzegany? ■■ Poznaj zawody – dlaczego ludzie pracują, jakie zawody najlepiej funkcjonują na rynku, które zawody są mi bliskie? ■■ Poznaj system kształcenia – jak długo będę się uczyć, jak wygląda system edukacji w Polsce, jakie kierunki edukacji najlepiej podejmować?

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Eventy, wydarzenia szkolne: ■■ Spotkania informacyjno-promocyjne z przedstawicielami gimnazjów dla uczniów klas 5 - 6 ■■ Udział uczniów klas 5 - 6 w dniach otwartych gimnazjów ■■ Cykl spotkań z przedstawicielami zawodów, którymi interesują się dzieci ■■ Konkursy plastyczne „Kim będę?” ■■ Dni tematyczne w szkole (dzień wolontariusza, dzień przedsiębiorczości, dzień zainteresowań) ■■ Spotkania z rodzicami na temat ich roli „pierwszych doradców zawodowych” Szczególnie istotne działania w zakresie odkrywania podstawowych skłonności dzieci wydają się być konkretne działania praktyczne. Nie znajdziemy nic cenniejszego, niż angażowanie uczniów w działania szkoły, klasy, dotykanie problematyki pracy zawodowej w praktyce, realizacje projektów dla dzieci, w trakcie których będą mogły sprawdzić swoje umiejętności, odkryć nowe i szlifować te, które już posiadają. Wskazówki dla rodzica W jaki sposób rodzic może wspierać dziecko w wyborze szkoły i zawodu? Rodzic jako pierwszy doradca swego dziecka postawiony jest przed trudnym zadaniem wspierania go w dokonywaniu wyborów. Aby doradzanie to było użyteczne i adekwatne do potrzeb rynku pracy, rodzic powinien zacząć edukację od siebie samego, po to by stać się swego rodzaju ekspertem w tematyce rynku pracy i kształcenia. Dopiero wtedy będzie w stanie spojrzeć na zasoby swego dziecka w aspekcie wymagań rynkowych. A zatem rodzic powinien: Zdobywać informacje: ■■ Na temat rynku pracy (prognoz rynkowych, stopy bezrobocia, wymagań pracodawców, dostępnych stanowisk pracy w miejscu zamieszkania) ■■ Na temat kształcenia (szkoły dostępne lokalnie i centralnie, możliwości mobilności edu-

kacyjnej i zawodowej, programy nauczania i systemy praktyk oferowane przez szkoły, metody i warunki rekrutacji), ■■ Na temat zawodów (zawody i branże przyszłości, opisy zawodów, charakterystyka stanowisk pracy). Rozmawiać, obserwować, swoje dziecko:

motywować

■■ Pomagać dokonywać wyborów, być otwartym na propozycje dziecka, nie wskazywać gotowych rozwiązań ■■ Poznawać, znać, towarzyszyć, wiedzieć czym interesuje się dziecko i dlaczego nie interesuje się niczym, wskazywać kierunki aktywności, być pomocną dłonią w działaniu ■■ Wzmacniać samoocenę, wspierać bezwarunkowo i dawać poczucie bezpieczeństwa Inspirować, aktywizować, eksperymentować:

pozwalać

■■ Wzbudzać zainteresowania dziecka, pokazywać możliwości realizacji pasji, hobby ■■ Motywować do angażowania się w wolontariat, programy klasowe, szkolne, osiedlowe ■■ Motywować i stwarzać warunki do rozwoju kompetencji społecznych (przedsiębiorczości, komunikatywności, współpracy w grupie, twórczości, inicjatywy) Rodzicu nie zaśpij ! Obowiązkiem rodziców jest wychowanie dzieci w taki sposób, aby były one zdolne, w odpowiednim momencie, rozpocząć życie na własny rachunek. Dziecko dorastając, tak czy inaczej, staje się od nas coraz bardziej niezależne. Wychowywać dziecko, znaczy zatem pomóc mu stać się panem samego siebie.

ściągi dla rodziców

■■ Wykorzystanie dostępnych narzędzi w zakresie określania wstępnych skłonności zawodowych (kwestionariusze, testy, gry, quizy)

Wychowywać, to znaczy nie uzależniać. Rodzice, zaraz potem jak obdarowali swoje dziecko życiem, powinni mu dać prawo do samodzielnego przeżywania go. Wielu rodziców często o tym zapomina! Samodzielność jest w dzisiejszych czasach wielce poszukiwaną kompetencją. Zachęcanie do samodzielności: ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Pozwól dziecku dokonać wyboru. Okaż szacunek dla dziecięcych zmagań. Nie zadawaj zbyt wielu pytań. Nie spiesz się z dawaniem odpowiedzi. Zachęć dziecko do korzystania z cudzych doświadczeń. ■■ Nie odbieraj nadziei. Zaproś do pomocy dzikiego Rysia Powyższe wskazówki nie wyczerpują absolutnie szeregu działań doradczych, które można podejmować w celu planowania karier dziecka. Na rynku istnieje obecnie wiele narzędzi, dzięki którym można w atrakcyjny sposób rozmawiać z dziećmi

na temat ich drogi zawodowej. Ryś w gąszczu zawodów zasługuje na szczególną uwagę. Jest to świetny program interaktywny do wykorzystania zarówno przez rodziców jak i nauczycieli – doradców do pracy z dzieckiem, już od szkoły podstawowej. Program zawiera szereg quizów, zagadek, test do określania skłonności zawodowych oraz scenariusz zajęć dla edukatorów. Pamiętać też należy o wsparciu instytucjonalnym dla rodziców, z którego wielu już skorzystało. Jeśli rodzicowi bliskie jest wspieranie dziecka, powinien zapoznać się z działalnością poniżej zaprezentowanych instytucji i placówek, które posiadają w swej ofercie doradztwo zawodowe: ■■ ■■ ■■ ■■

Szkoły Poradnie psychologiczno – pedagogiczne Ochotnicze Hufce Pracy Centra Doradztwa Zawodowego dla Młodzieży ■■ Biura Karier uczelni wyższych Ryś w gąszczu zawodów – więcej na www.progra.pl

Głos – narzędzie pracy doradcy zawodowego Wacław Kisiel-Dorohinicki

Jednym z najbardziej transparentnych działań podejmowanych przez doradcę zawodowego obok rozmowy doradczej jest prowadzenie warsztatów. Realizacja i czerpanie satysfakcji z pracy szkoleniowej wymaga od doradcy dobrego przygotowania merytorycznego i warsztatu trenerskiego. W rozwoju kompetencji trenerskich bardzo dużo miejsca poświęca się komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Mówi się i pisze o znaczeniu precyzyjnego komunikatu, wykorzystywania języka ciała czy zasad proksemiki. Paradoksalnie najmniej miejsca zwraca się na głos, a właściwie na odpowiednie przygotowanie emisyjne, które pozwala na skuteczne prowadzenie warsztatów przez długi czas. Mów świadomie Umiejętne przygotowanie własnego aparatu mowy oraz świadomość oddechu jest niesamowicie istotna z punktu widzenia pracy z grupą. Pozwala nam zachować go w dobrej formie na długi czas. To właśnie poprzez świadome ćwiczenia; języka, warg, szczęk, podniebienia miękkiego, krtani oraz oddychania, stajemy się bardziej świadomi swojego głosu i własnych, indywidualnych predyspozycji. Ze względu na swój specyficzny charakter praca nad głosem jest bardzo intymna, wymagając właściwej atmosfery, gdzie możemy pozwolić sobie na śmieszność – bez ryzyka, że zostaniemy wyśmiani1. W proces mówienia zaangażowane jest całe nasze ciało. Mowa, którą się posługujemy, wytwarzana jest przez strumień powietrza z płuc, a aparat

głosowy przekształca go w fale dźwiękowe2. Poza płucami i aparatem mowy zaangażowane są również inne zmysł, jak chociażby mózg czy układ nerwowy, co pokazuje jak bardzo złożony jest proces mówienia. Intonacja, tempo, wysokość głosu, zrozumiałość czy akcent, to elementy, które decydują o odbiorze. Dokładnie te same słowa, dokładnie ten sam przekaz, może zabrzmieć na wiele różnych sposobów – w zależności od indywidualnych predyspozycji trenera czy jego intencji.

POLECAMY

Psycholog biznesu, licencjonowany doradca zawodowy, certyfikowany trener, wykładowca akademicki. Współpracownik wielu firm szkoleniowo-doradczych. Specjalizuje się w tematyce rynku pracy, polityki antymobbingowej w organizacji, rozwoju kompetencji interpersonalnych oraz wsparciu zarządzania i sprzedaży. Autor i współautor poradników oraz artykułów z zakresu rynku pracy i rozwoju osobistego

Bądź kompatybilny Satir zwracał uwagę, że słów, które wypowiadamy nie da się oddzielić od westchnień, dźwięków niewerbalnych, ruchów i dotknięć mówiącej osoby3. Stanowią one całość naszego przekazu. Jako całość budują u odbiorcy określony obraz, wykorzystując dostępne dla danego człowieka stereotypy i heurystyki, które mogą się pojawić dopasowując mówcę do własnych, niekoniecznie związanych z rzeczywistą sytuacją, schematów. Słuchając radia, właśnie na podstawie głosu, wyobrażamy sobie jak wygląda ta druga osoba, rozpoznajemy jej płeć oraz wiek. Co więcej – wnioskujemy o charakterze i osobowości właściciela słyszanego głosu. Bez wątpienia, stworzony w ten sposób obraz człowieka zupełnie może nie zgadzać się z rzeczywistością. Spróbujmy w tym miejscu wyobrazić sobie następującą sytuację; słyszymy niski spokojny głos, słowa płyną powoli i lekko ociężale. Zastanówmy się chwilę. Kto mógłby być właścicielem tego głosu? Czy byłby to mężczyzna czy kobieta, osoba ta byłaby wysoka czy niska, chuda czy otyła, miła czy raczej opryskliwa?

Bądź przekonujący

POLECAMY

Głosem możemy manipulować. W sytuacjach zawodowych często wykorzystujemy nasz głos instrumentalnie, aby wzmocnić dany przekaz. W zależności od tego, jakie chcemy wywrzeć na kimś wrażenie, taki dobieramy (najczęściej nieświadomie) głos4. Inaczej będziemy mówili do ludzi, na których poparciu nam zależy, inaczej kierując swoje słowa do osób nastawionych do nas negatywnie. Inny będzie ton naszego głosu na spotkaniu z bliską osoba, inny podczas ważnego przemówienia. Intonacja poważna, żartobliwa, drwiąca, zgryźliwa, ciepła, współczująca, zimna, bohaterska, smutna czy też wypowiedzi z nutką nadziei, radości, pogody, dumy przekory, a także określenia takie, jak „głosem przepełnionym” (nasyconym): rozpaczą, gniewem, trwogą, bólem, pożądaniem, zazdrością, troskliwością, oddaniem itp., pokazują w znakomity sposób jaki potencjał tkwi w głosie5.

Przyczyny niewyraźnej wymowy, pomijając oczywiście wady wymagające korekty logopedy, wynikają przede wszystkim z niedbałości mówienia (tj. mówimy zbyt szybko, połykamy końcówki, mówimy na bezdechu – przy braku powietrza głos traci dźwięczność), czy na małej sprawności warg i języka6. Powinien być to dla nas wyraźny sygnał, że warto wprowadzać różnorodne ćwiczenia emisyjne (dotyczące pracy języka, warg, żuchwy) oraz oddechowe (wydłużające oddech), dające podparcie dla dźwięków mowy. Czym mówimy? W skład narządów służących człowiekowi do mówienia wchodzą7: ■■ aparat oddechowy; wytwarzający prąd powietrza, który powoduje powstanie dźwięku ■■ aparat fonacyjny; czyli przestrzeń, w której powstaje głos (krtań) ■■ aparat artykulacyjny; w skład którego wchodzą jama ustna, nosowa i gardłowa

spotkań z innymi ludźmi. Jeśli jednak myślimy o profesjonalnym wykonywaniu zawodu trenera powinniśmy zadbać również o ten element przygotowania jakim jest oddech. Powietrze, które wydalamy z płuc, jest zużywane podczas mówienia, tzn. zostaje przekształcone w krtani na dźwięki mowy8. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, na trzy sposoby oddychania: oddychanie piersiowe, oddychanie brzuszne oraz oddychanie piersiowo brzuszne. Rys Trzy typy oddychania: oddychanie piersiowe, brzuszne oraz brzuszno – piersiowe 9

Oddychanie piersiowe – pracują głównie górne obszary klatki piersiowej. Zauważyć możemy uniesienie ramion i łopatek, w następnej fazie następuje podciągnięcie brzucha.

Oddychanie brzuszne – w tym przypadku podczas wdechu rozszerzają się jedynie dolne partie płuc. To oddychanie charakteryzuje wypychany na zewnątrz brzuch, który możemy zaobserwować. Górna część klatki piersiowej nie pracuje.

Jak mówimy? Dla prawidłowej emisji głosu ważna jest prawidłowa praca aparatu głosowego oraz dobre podparcie dźwięku jakie daje oddychanie piersiowo-brzuszne (pełne). Generalnie nikt z nas nie zastanawia się na co dzień w jaki sposób oddycha. Dzieje się to automatycznie. Oddychamy podczas snu, pracy,

Oddychanie piersiowo-brzuszne (całościowe, pełne) - podczas wdechu następuje równomierne poszerzenie całej klatki piersiowej wspomagane pracą przepony. Ten sposób oddychania jest optymalny dla właściwej pracy narządu głosu.

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Przedstawiony schemat oddychania warto wykorzystać w przygotowaniu się do ćwiczeń oddechowych. Pozwala nam on na pierwszym etapie zaobserwować własne schematy oddychania, po to, aby przekształcić je w prawidłowe; piersiowo – brzuszne. Wprowadzenie odpowiednich ćwiczeń ma na celu wypracowanie odpowiednich schematów (nawyków) oddychania. Dobre przepracowanie ćwiczeń oddychania pozwala na podniesienie efektywności wykorzystania głosu. Oddech staje się niewidoczny. Aby uzyskać trwałe efekty ćwiczeń oddechowych wymagany jest systematyczny trening. Rozpoczynając ćwiczenia oddechowe należy pamiętać, aby być przynajmniej godzinę po posiłku (alternatywą jest wykonywanie ćwiczeń oddechowych przed posiłkiem). Dla pełnego i efektywnego pracy nad oddechem warto poprzedzić ćwiczenia właściwe rozgrzewką, podczas której rozluźnia się mięśnie szyi poprzez różnego rodzaju swobodne skręty i skłony głowy. Podczas wykonywania ćwiczeń właściwych należy uważać aby nie wydychać całego powietrza (chyba, że wynika to ze specyfiki danego ćwiczenia). Pierwsze ćwiczenia z oddechem polegają nie na jego kontroli, ale przede wszystkim na nauczeniu się samoobserwacji własnego oddechu. Trzeba stopniowo nauczyć się mieć zaufanie do własnego ciała, to znaczy pamiętać, że nasz system nerwowy „zamawia” tyle powietrza, ile nam potrzeba do zrealizowania konkretnej pracy, a w tym do powiedzenia tego, co chcemy wyrazić10. Dopiero, kiedy zbudujemy świadomość własnego oddechu, rozpoczynamy właściwe ćwiczenia oddechowe. Strefa komfortu (dla optymalnego oddychania) Temperatura powietrza 18 – 20 stopni Celsjusza Wilgotność powietrza na poziomie 40 – 60% Wykorzystaj wolne chwile – ćwicz! Największą zaletą ćwiczeń oddechowych, jest to, że można je wykonywać właściwie wszędzie – w samochodzie, na spacerze, siedząc za biurkiem czy czekając na kawę w restauracji. Wystarczy 15 –20 minut codziennych ćwiczeń, aby już po jakimś czasie odczuć efekty. Naturalną rzeczą jest to, że u każdego z nas będą one inne. Zależy to zarówno od odpowiedniego treningu, jak również od indywidualnych predyspozycji. Efektem systematycznej pracy jest to, że poprzez stopniowe pogłębianie od-

dechu oraz uczenie się prawidłowej regulacji wydychanego powietrza trener uzyskuje kontrolę nad własnym oddechem. Drugą grupę ćwiczeń stanowią ćwiczenia aparatu mowy, które są niezwykle istotne dla trenera, gdyż pozwalają mu pomimo upływu czasu i zmęczenia mówić wyraźnie. O ile olbrzymią ilość ćwiczeń oddechowych możemy wykonywać wszędzie, to ćwiczenia aparatu mowy podlegają już pewnym ograniczeniom. Mamy tu prychanie, parskanie, ziewanie i inne, śmieszne i trudne do „ćwiczenia w miejscach publicznych” ćwiczenia. Rozpoczęcie ćwiczeń emisyjnych ma znaczenie o tyle, że jest on jednym z najważniejszych narządów mowy, nadającym mowie kształt i brzmienie. Ćwiczenia językowe polegają na poprawie elastyczności i giętkości języka, które uzyskuje się w trakcie ćwiczeń, przez nadanie mu różnych kształtów i ułożeń. Rezultat? Podniesienie precyzyjności brzmienia. Wśród najczęściej stosowanych ćwiczeń usprawniających pracę języka znajdują się takie, jak wysuwanie języka do przodu, oblizywanie warg, przeróżne ruchy wewnątrz i na zewnątrz jamy ustnej oraz wymawianie głosek samodzielnie (staccato i legato) oraz w połączeniu ze spółgłoskami. Ćwiczenia, które pomogą pracować Ci nad swoim głosem możesz zacząć już teraz. Niemniej, aby uniknąć uczenia się złych nawyków, warto skonsultować się ze specjalistą. Następne w kolejności są wargi, które stanowią przedłużenie policzków i w dużym stopniu decydują o wyrazistości mówienia. Pracę warg można usprawnić poprzez systematyczne wykonywanie ćwiczeń, które pozwolą nie tylko doskonalić artykulację, lecz także będą kompensować pewne nieprawidłowości anatomicznych np. asymetrii warg11. Do typowych ćwiczeń zaliczyć tutaj można naciąganie i rozluźnianie warg w różnych konfiguracjach (nieszczere uśmiechy, naprzemienne nadgryzanie warg, parskanie, cmokanie i inne). Mówiąc o ćwiczeniach szczęki mam na myśli ćwiczenie żuchwy, która jest jedyną ruchomą kością czaszki. W ćwiczeniach tych celem podstawowym jest uelastycznienie szczęki dolnej (żuchwy) mające wpływ na wyraźną wymowę. Ćwiczenia żuchwy powinny być prowadzone bez zbytniej dynamiki, swobodnie, tak aby uniknąć ewentualnej kontuzji.

POLECAMY

Ćwicz oddech

Na koniec można zostawić ćwiczenia podniebienia miękkiego. Mamy tutaj do czynienia z grupą bardzo przyjemnych, wręcz relaksujących ćwiczeń. Najlepiej ćwiczenia rozpocząć od powolnych wdechów i wydechów powietrza przez nos. Następnie po chwili zmieniamy sposób oddychania. Teraz powoli wdychamy powietrze przez usta, wydychając je nosem. Kolejnym krokiem jest nabranie powietrza, zatrzymanie go przez chwilę i wydech (ciągle przez nos).

Ćwiczenia oddechowe

POLECAMY

Ćwiczenia właściwe:

■■ leżąc płasko na plecach, bez poduszek pod głową, kładziemy ręce przy biodrach i kilkanaście razy głęboko oddychamy, w fazie wdechowej nabieramy powietrze całą przestrzenią jamy ustnej i nosowej, w fazie wydechowej wydmuchujemy powietrze przez szczelinę lekko rozwartych ust, tak aby powietrze natrafiało na lekki opór warg. Jednocześnie obserwujemy, czy podczas wdechu unosi się nam lekko brzuch, a dolne żebra rozszerzają się. ■■ klękamy, opuszczamy się, z wyciągniętymi przed siebie rękami, oddychamy głęboko; ■■ kładziemy się na podłodze, nogi zgięte w kolanach pod kątem prostym kładziemy na krześle, oddech pełny powinien pojawić się samoczynnie po chwili. ■■ leżąc na plecach robimy szybki wdech, wydychamy powietrze kilkoma rzutami: z-z-z-z-z……..z-zzz-z-zzz-z-zzz; ■■ stojąc robimy wdech, wydychamy powietrze w 2, 3, 4, 5 gwałtownych dmuchnięciach; ■■ stojąc wykonujemy pełny wdech, wydech równy, powolny, w połączeniu z artykulacją głoski w; ■■ stojąc wyrzucamy szybko wyprostowane ręce w bok do poziomu w tym czasie robiąc szybki wdech, wydychamy powietrze opuszczając powoli ręce do nóg licząc w myślach 1,2,3,4,5…10; ■■ podobnie jak wyżej, tylko ręce podnosimy nad głowę; wykonujemy skłony w dół-wydech, do góry-wdech. ■■ wymawiamy szereg samogłosek na jednym wydechu, małe litery oznaczają słabsze, delikatniejsze wypowiedzenie, duże-mocniejsze, samogłoski wymawiamy płynnie przechodząc od jednej do drugiej: AaEeIiOoUu, AaeEiIoOuU ■■ wymawiamy szeregi samogłosek na jednym wydechu, każdą oddzielnie: A!aaaaa, E!eeeee. I!iiiii, O!ooooo, U!uuuuu

■■ szeroko otwieramy usta – wysuwamy język tak daleko, jak to możliwe – cofamy- zamykamy usta ■■ oblizujemy się, otwierając usta coraz szerzej ■■ otwieramy szeroko usta – wyciągamy język i próbujemy dotknąć nim czubek nosa ■■ otwieramy szeroko usta – wyciągamy język i naprzemiennie próbujemy dotknąć nosa i brody ■■ zamknięte usta (w końcu) i udajemy żucie gumy Ćwiczenia właściwe:

Ćwiczenia aparatu mowy

Rozgrzewka: swobodne skręty głowy na przemian w prawo i w lewo, ruchy okrężne głową w prawo i w lewo, chowanie głowy w ramionach

Rozgrzewka:

■■ głoski – wymawiamy je coraz szybciej: ppppp, ttttt,czczczczcz, ććććć, kkkkk … a teraz: p, t, cz, ć, k, p, t, cz, ć, k … ■■ zaczynamy szeptem wymawiać samogłoski; a, e, i, o, u, y i robimy to coraz głośniej. Kiedy już osiągniemy najgłośniejszy poziom zaczynamy mówić coraz ciszej, powracając powoli do szeptu ■■ wersja staccato – oddzielamy wyraźnie wymawiane samogłosek ■■ wersja legato – łączymy wymawiane samogłoski ■■ naprzemiennie ściągamy i spłaszczamy usta. Najprościej zrobić to ćwiczenie wymawiając naprzemiennie „u” (ściągamy) i „i” (rozciągamy). ■■ przy zamkniętych ustach robimy szeroki uśmiech a następnie otwieramy usta możliwie jak najszerzej ■■ nabieramy dużo powietrza do płuc (a najlepiej jeśli zastosujesz oddychanie przeponowe) i zaczynamy parskać, cmokać, naśladować Kaczora Donalda ■■ na przemian nadgryzamy dolną i górną wargę ■■ naprzemiennie nadymamy policzki i oraz wciągamy je (tzw. rybka)

Tabela: Wybrane ćwiczenia oddechowo – artykulacyjne

Bądź profesjonalny Jeżeli chcemy mówić sprawniej, poprawniej i wyraziściej, musimy pracować nad ciągłym podnoszeniem sprawności całego aparatu głosowego, a więc narządów artykulacyjnych, będących również narządami motorycznymi12. Doskonałe uzupełnienie ćwiczeń aparatu mowy stanowią łamańce językowe, które pomagają wypracować klarowność w mówieniu. Poniżej chciałbym przedstawić kilka wybranych „łamańców językowych”.

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Trzmiel na trzosie w trzcinie siedzi, z trzmiela śmieją się sąsiedzi. Czy rak trzyma szczypcami strzęp szczawiu, czy trzy części trzciny? Czy trzy cytrzystki grają na cytrze, czy druga gwiżdże, a trzecia łzy trze? Wyrewolwerowany rewolwerowiec na wyrewolwerowanej górze rozrewolwerował się. I cóż, że się cieszysz, że się czeszesz w Szwecji? W czasie suszy suchą szosą Sasza szedł. Jestem ze Szwecji. Cóż że ze Szwecji?

Głos to ważne narzędzie pracy doradcy zawodowego, trenera. Pamiętajmy, że każdy z nas słyszy zewnętrznie i wewnętrznie. To właśnie te dwa sposoby słyszenia nakładają się na siebie i zakłócają nam rzeczywisty odbiór. Powoduje to inny odbiór swojego i czyjegoś głosu13. Co najważniejsze, ten sposób słyszenia powoduje, że niedbałość czy błędy lingwistyczne dostrzegamy częściej u innych niż u siebie. W pracy nad podniesieniem kompetencji w tym zakresie pamiętajmy zatem o obserwacji siebie i zapamiętywaniu odczuć związanych z wydobywaniem się z siebie głosu14. W ten sposób będziemy nie tylko bardziej świadomi swojego głosu i sposobu mówienia ale również dużo łatwiej przyjdzie nam zdefiniować nad czym powinniśmy pracować. Przypisy A. Łastik, Poznaj swój głos... twoje najważniejsze narzędzie pracy, Warszawa 2002, s.13 2 I. Kurcz, Pamięć, uczenie się, język, Warszawa 1995, s.204 3 V. Satir, Zwracanie uwagi na słowa, [w:] J. Stewart (red.), Mosty zamiast murów, Warszawa 2000, s.106 4 A. Łastik, Poznaj swój głos... twoje najważniejsze narzędzie pracy, Warszawa 2002, s.15 5 Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka, Kraków 1996, s.102 6 M. Oczkoś, Sztuka poprawnej wymowy czyli o bełkotaniu i faflunieniu, Warszawa 2007, s.39 7 Op. cit. 8 Op. cit. 9 Za: Artykuł – Warunki prawidłowej emisji głosu – www.programyzdrowotne.pl 10 A. Łastik, Poznaj swój głos... twoje najważniejsze narzędzie pracy, Warszawa 2002, s.22 11 M. Oczkoś, Sztuka poprawnej wymowy czyli o bełkotaniu i faflunieniu, Warszawa 2007, s.14 12 Op. cit. 13 Op. cit. 14 A. Łastik, Poznaj swój głos... twoje najważniejsze narzędzie pracy, Warszawa 2002, s.80

Pan Gżegżółka grzędy grzebie, aż ma grząsko wokół siebie. Z czeskich strzech szło Czechów trzech. Gdy nadszedł zmierzch, pierwszego w lesie zagryzł zwierz, bez śladu drugi w gąszczach sczezł, a tylko trzeci z Czechów trzech osiągnął marzeń kres. Chrząszcz brzmi w trzcinie w Szczebrzeszynie. W szczękach chrząszcza trzeszczy miąższ. Czcza szczypawka czka w Szczecinie, chrząszcza szczudłem przechrzcił wąż. Strząsa skrzydła z dżdżu, a trzmiel w puszczy, tuż przy Pszczynie, straszny wszczyna szum...

POLECAMY

Szkolenia „o czymś” a szkolenia „po coś” Marek Vogt-Goliasz – Menedżer w firmie BMSS Sp. z o.o. – Kognitywista, ekspert w dziedzinie projektowania szkoleń e-learnigowych. goliasz@bmss.pl www.bmss.pl Przemysław Kędzia – Dyrektor zarządzający w firmie BMSS Sp. z o.o. – Odpowiedzialny za relacje z Klientami,zarządzanie projektami e-learningowymi oraz projektowanie szkoleń. kedzia@bmss.pl www.bmss.pl

POLECAMY

Czy moje szkolenia są skuteczne?

To pytanie powinien sobie zadać każdy, kto zajmuje się organizacją i prowadzeniem różnych form rozwoju zawodowego. Dlaczego warto zastanawiać się nad tym zagadnieniem? Ponieważ oferta rynku szkoleń, szczególnie wspieranego funduszami unijnymi, jest bardzo duża i potrzebne są kryteria do wyboru tego, co najbardziej wartościowe. Aby to określić, proponujemy rozwiązanie polegające na zbudowaniu struktury szkolenia wynikającej z hierarchii celów. Rzućmy okiem na strukturę tego artykułu. Zbudowaliśmy ją tak jak budujemy strukturę szkolenia opartego na hierarchii celów.

Hierarchia celów tego artykułu Jeśli cele spisane w niebieskich polach są Ci bliskie, ten artykuł jest dla Ciebie. Jeśli nie, nie trać czasu na dalsze czytanie. Artykuł ma punkty zgodne ze strukturą celów. Dzięki temu zawsze możesz odpowiedzieć sobie na pytanie, czy to co akurat czytasz wspiera cele zaznaczone na niebiesko. 1. Szkolenia tradycyjne i e-learning 1.1. Zrozumiesz, na czym polega problem. Pewnie nie raz zdarzyło Ci się być na wykładzie bądź szkoleniu, na którym Twoja uwaga po chwili się rozłączyła. Prowadzący zaczynał mówić o rzeczach, które nijak się miały do Twoich zawodowych problemów lub posiadanej wiedzy. Być może uczestniczyłeś w szkoleniu e-learningowym, w którym chciałeś jak najszybciej pominąć szereg gęsto zapisanych ekranów. Po zakończeniu takich szkoleń uczestnicy niewiele wiedzą, a poziom ich umiejętności nie ulega zmianie. Problemem w obu przypadkach jest przesyt treścią i brak jej związku z naszymi potrzebami. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy wydaje się brak odniesienia do celów. O ile są one bardzo często sformułowane i komunikowane uczestnikom, to trudno powiązać z nimi poszczególne treści szkolenia. Gdy układamy lub porównujemy agendy szkoleń, często przypominają one spisy treści podręczników. I choć nie można zarzucić takiemu podejściu braku logiki, to czy jest ono skuteczne? Szkolenia takie nazwaliśmy szkoleniami „o czymś”. Cechą wyróżniającą nasze podejście – szkolenia „po coś”- jest powiąza-

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Struktura oparta o strukturę celów służy przede wszystkim do selekcji materiałów. Jeśli jakaś treść nie wspiera realizacji celów, wówczas nie ma potrzeby zamieszczać jej w szkoleniu. Kładziemy nacisk na to, aby dla każdego elementu szkolenia można było określić po co ono się tam znalazło. Oprócz tego, że strukturę opartą o hierarchię celów można wykorzystać jako kryterium selekcji materiałów, podpowiada ona także w jakiej kolejności treści te można przekazywać. Zaletą tego narzędzia jest możliwość uporządkowania przekazu i ukonkretnienia go. Struktura jest także odpowiednio elastyczna i zostawia miejsce na kreatywność trenera. Warto zauważyć, że nie determinuje ono metod szkoleniowych i form przekazu – czy będzie to warsztat, czy studium przypadku czy film instruktażowy. 1.3. Będziesz umiał wskazać, jakie są dodatkowe korzyści. Załóżmy, że urząd pracy poszukuje trenerów do przeprowadzenia szkolenia, które ma służyć aktywizacji osób trwale bezrobotnych i nauczeniu ich zawodu np. spawacza lub fryzjerki. Osoba odpowiedzialna za organizację takiego szkolenia porównuje firmy szkoleniowe na podstawie różnych kryteriów – ceny, doświadczenia czy koncepcji. Badając powiązanie treści z celami, można porównać przedstawione koncepcje. Proponowany sposób budowania struktury daje się więc łatwo wykorzystać w sytuacji, w których opracowujemy dedykowane programy szkoleniowe. Nie ma znaczenia, czy jesteś odbiorcą czy dostawcą takich szkoleń. W pierwszym przypadku, jeśli osoba nie jest znawcą tematyki, to najczęściej wie, czego potrzebuje or-

ganizacja i jakie problemy to szkolenie ma rozwiązać. Z punktu widzenia dostawcy szkoleń, podejście takie skłania do zaoferowania lepiej dopasowanego szkolenia i starannej selekcji materiału. Drugą korzyścią jest możliwość zaprezentowania takiej gotowej struktury uczestnikom szkolenia. Można więc wykorzystać ją jako narzędzie do promocji. W programie szkolenia nie trzeba już oddzielać celów, korzyści i konspektu. Wszystkie te elementy są zebrane w strukturze. Aby przedstawione korzyści sprawdziły się w Twoich działaniach szkoleniowych, musisz wiedzieć, jak poprawnie zbudować taką strukturę i jak z niej skorzystać. 2. Budowanie struktury 2.1. Dowiesz się, z jakich poziomów składa się hierarchia celów. Jak możesz zobaczyć na wstępnej ilustracji, wyróżniliśmy następujące cele: ■■ Cel biznesowy organizacji – każde szkolenie powinno być nakierowane na rozwiązanie określonego problemu w organizacji (np. chaos komunikacyjny, spadek sprzedaży) lub przygotowanie do działań rozwojowych (np. zdobycie kompetencji w nowej technologii). Dotyczy to przede wszystkim szkoleń pracowniczych. Pracownicy mający świadomość, w jakim kierunku zmierza ich organizacja i do czego służy ich praca, są bardziej zmotywowani i zaangażowani w wykonywane obowiązki.

POLECAMY

nie każdego elementu w planie szkolenia z celami, którym ma służyć. Ważnym elementem koncepcji jest również komunikowanie uczestnikom związku treści z celami. O tym, jakie to cele i jak je formułować opowiemy w dalszej części artykułu. To, co zostanie przekazane uczestnikom definiowane jest nie jako porcje wiedzy (np. definicje, porównanie itd.), ale jako cele do osiągnięcia. Konkretnym zastosowaniem tego podejścia jest narzędzie, które nazwaliśmy strukturą celów. Przykładem użycia takiej struktury jest ilustracja z początku artykułu. 1.2. Dowiesz się, do czego służy, a do czego nie służy to narzędzie.

POLECAMY

■■ Cel biznesowy indywidualny – uczestnictwo w szkoleniu powinno przynieść każdemu z uczestników konkretną korzyść, szczególnie dotyczącą rozwoju zawodowego – wzrost posiadanych lub nabycie nowych kompetencji, szansa na awans itp. Zdefiniowanie tego celu jest kluczowym warunkiem motywacji uczestnika szkolenia. ■■ Cel dydaktyczny ogólny – z tym celem najczęściej mamy do czynienia na szkoleniach. Dotyczy on zakresu szkolenia i wskazuje umiejętności, które uczestnicy powinny posiąść lub udoskonalić po zakończeniu szkolenia. ■■ Cele dydaktyczne szczegółowe – stanowią doprecyzowanie tego, jakie mniejsze cele należy osiągnąć, aby udało się zrealizować cele znajdujące się wyżej w hierarchii. W naszym podejściu poszczególne treści szkolenia również sformułowane są jako cele.

Wszystkie cele dydaktyczne powinny wspierać osiąganie celów biznesowych. Analogicznie jak w zarządzaniu projektami punktem wyjścia jest uzasadnienie biznesowe, które zawiera przesłanki przemawiające za podjęciem danego działania oraz oczekiwane korzyści. 2.2. Będziesz umiał zaprezentować strukturę. Dla zilustrowania hierarchii i zależności najlepiej strukturę pokazać w formie graficznej. Może to być schemat wykonany za pomocą aplikacji z pakietu biurowego. Na przykład struktura dla tego artykułu została wykonana w MS PowerPoint. Bardziej złożone struktury można przedstawić jako mapy myśli. W Internecie znajdziemy wiele bezpłatnych programów do ich opracowania, np. Freemind czy Mindomo. Raz wykonana struktura może być wykorzystana na wszystkich etapach prac nad szkoleniem (stacjonarnym lub e-learningowym): ■■ na etapie planowania do uzgodnienia zakresu tematycznego, ■■ na etapie promocji do prezentacji programu, celów i korzyści, ■■ podczas szkolenia jako punkt orientacyjny dla uczestników, ■■ na etapie ewaluacji do oceny skuteczności, o czym dalej powiemy nieco więcej.

W ilustracji na początku artykułu rozróżniono kolorystycznie cele biznesowe i dydaktyczne. Dlaczego? O tym dowiemy się w następnej części. 2.3. Sformułujesz cele na każdym poziomie. W naszym przykładzie cele biznesowe – organizacji i indywidualne - zaczynają się od sformułowania „CHCĘ”. Zaznaczyliśmy je na niebiesko. Są to cele typu DREAM. Nie muszą one posiadać kryteriów realizacji, ale nakreślają pewien kierunek i wizję podejmowanych działań rozwojowych. Cele te powinny wskazywać na to, jakie potrzeby zawodowe mają zostać spełnione przez uczestnictwo w danym szkoleniu. Koncentracja na celach biznesowych jest pierwszym warunkiem skuteczności szkolenia, ponieważ osadza je w kontekście i skłania uczestników do wyciągnięcia praktycznych wniosków. Cele edukacyjne natomiast powinny być precyzyjnie opisane. Wynika to, z przyjętego na początku założenia, że struktura ma służyć nam jako narzędzie do selekcji materiałów. Na przykład można określić, że uczestnicy będą potrafili wymienić dwa przykłady jakiegoś zjawiska, samodzielnie zbudować jakąś konstrukcję itd. Można do tego użyć popularnego sposobu formułowania celów – SMART. Dla celów dydaktycznych – ich sformułowanie powinno odpowiadać na pytanie o kryteria ukończenia, czyli po czym poznamy, że zamierzony cel został osiągnięty. Będzie to punkt wyjścia do oceny skuteczności. 2.4. Dowiesz się, w jakiej kolejności odczytywać strukturę. Jedną z podstawowych zasad uczenia dorosłych jest uczenie od ogółu do szczegółu i przechodzenie od praktycznych przykładów do abstrakcyjnych pojęć. Dlatego sugerujemy, aby budować i odczytywać strukturę opartą o hierarchię celów, rozpoczynając od celów najwyższego poziomu. Wówczas jako punkt wyjścia stawiamy nasze motywacje i problemy zawodowe. Przechodząc niżej, możemy uszczegóławiać i poszukiwać możliwych sposobów realizacji dla tych celów. Może do tego posłużyć pytanie JAK? Zwróć uwagę na przykład na przejście pomiędzy celem biznesowym osobistym a celem dydaktycznym ogólnym. Na ogólnie zarysowaną aspirację odpowiadamy wskazaniem konkretnego narzędzia. Gdybyśmy chcieli odczytać strukturę z najniższego poziomu, to wejście na wyższy

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

poziom powinno być odpowiedzią na pytanie PO CO? Można skorzystać z tego sposobu odczytywania struktury, aby zweryfikować swoje obecne materiały szkoleniowe i zastanawiać się nad tym, do czego właściwie służą poszczególnym uczestnikom i organizacji. Powiedzieliśmy także, że struktura ma nam posłużyć do ułożenia programu szkolenia. W jaki sposób? Sugerujemy, aby odczytywać szczegółowe cele dydaktyczne od lewej do prawej strony, aby ułożyć przekaz naszego szkolenia. Związek poszczególnych elementów z celami sprawi, że nie stracimy czasu na rzeczy niepotrzebne i osiągniemy to, co ważne dla nas i naszej firmy. 3. Ocena szkolenia 3.1. Będziesz umiał ocenić, czy szkolenie jest skuteczne na podstawie hierarchii celów. A teraz przypomnij sobie naszą obietnicę z początku tego artykułu. Zgodnie z hierarchią celów obiecaliśmy, że dzięki temu artykułowi uczestnicy

szkoleń, które organizujesz, prowadzisz lub za które odpowiadasz w swojej organizacji docenią ich skuteczność. Każdy z punktów tego artykułu miał na celu realizację tego celu. Opisaliśmy w jakich sytuacjach możesz wykorzystać to narzędzie, a do jakich nie pasuje ono najlepiej. Następnie w 4 punktach opisaliśmy, jak zbudować strukturę szkolenia opartą na strukturze celów. A teraz piszemy o tym, jak sprawdzić czy szkolenie jest tak właśnie zbudowane. Przejrzyj jeszcze raz ten artykuł i upewnij się, że jego struktura jest zgodna ze strukturą celów zaprezentowanych na początku. Możesz też sprawdzić, czy poszczególne części tego artykułu wspierają realizację głównego celu dydaktycznego oraz celów biznesowych. Jeżeli test wypadnie pozytywnie to znaczy, że udało nam się prawdopodobnie skutecznie przekazać naszą myśl. To samo po prostu zrób z każdym szkoleniem, aby sprawdzić lub potwierdzić jego skuteczność. Rób szkolenia „po coś”, a nie tylko „o czymś”!

Szanowni Przyjaciele, Sympatycy i Członkowie naszego Stowarzyszenia, Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych RP jako największa i najstarsza organizacja doradców w Polsce aktywnie i pragmatycznie wspiera inicjatywy związane z nowoczesnym doradztwem planowania kariery. Zapraszam na naszą stronę w Internecie www.sdsiz.pl i do włączenia się do naszej działań – np.: ■■ ■■ ■■ ■■

Nowa, ciekawa oferta szkoleniowa na rok 2014 Kolejne pasjonujące spotkania dyskusyjne Wirtualnej Agory Ogólnopolski Tydzień Kariery 2014 Olimpiada z Wiedzy o Planowaniu i Zarządzaniu Karierą Zawodową - w grudniu wystartowała organizowana przez nasze Stowarzyszenie pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej - IV już Edycja Olimpiady z Wiedzy o Planowaniu i Zarządzaniu Karierą Zawodową dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz chętnych gimnazjalistów. ■■ Ogólnopolska Konferencja SDSiZ w Krakowie 20-22 marca 2014 r.

Oferujemy również inne, nieszablonowe i innowacyjne działania dopasowane do Państwa potrzeb i oczekiwań – często wspólnie uzgadniamy najpierw lokalne potrzeby i możliwości. Pomagamy np. stworzyć bardziej oficjalne dokumenty typu: – założenia lokalnego systemu doradztwa, strategie rozwoju usług doradztwa, indywidualnie dopasowane standardy świadczenia usług itp. Zapraszamy do wspólnych działań - kontakt e-mailowy - biuro@sdsiz.pl pozdrowienia Wojciech Kreft Przewodniczący SDSiZ RP Siedziba Zarządu Głównego, ul. Widok 5/7/9, 00-023 Warszawa, www.sdsiz.pl.

miało miejsce wiele niepokojących wydarzeń. Dodatkowo tajniki drogi do sukcesu zdradzają m.in. doradczyni prezydenta USA Valerie Jarrett, dyrektorka wykonawcza Facebooka Sheryl Sandberg, opiniotwórcze specjalistki od mediów Arianna Huffington i Tina Brown, redaktorki naczelne znanych czasopism: Lesley J. Seymour z „More” i Kate White z „Cosmopolitan”. - To my jesteśmy swoimi największymi wrogami.

POLECAMY

- Valerie Jarrett, doradczyni prezydenta Baracka Obamy

Premiera: maj 2012 Kategoria: biznes Najnowsza książka Miki Brzeziński, słynnej amerykańskiej dziennikarki politycznej, jednej z czołowych twarzy MSNBC, to wciągająca opowieść o kobiecej drodze do zawodowego sukcesu. Autorka poddała analizie własną drogę zawodową a zebrane wnioski wzbogaciła o badania oraz wypowiedzi znanych i cenionych kobiet. W ten sposób powstało kompendium wiedzy dla kobiet, które mając sprecyzowane cele zawodowe nie wiedzą jako poradzić sobie z problemem kobiecej dyskryminacji. Brzeziński odpowiada na pytania dlaczego kobiety nie negocjują swojego wynagrodzenia, dlaczego ostre negocjacje zwykle działają na ich niekorzyść oraz z jakich faktycznie powodów nadal istnieje ogromna rozbieżność w płacach kobiet i mężczyzn, a także jak radzić sobie z tym problemem. Z książki dowiemy się o punktach zwrotnych w karierze autorki, decyzjach które pozwoliły jej pójść do przodu lub zatrzymały jej karierę w miejscu. Opisuje aferę jaką wywołała rwąc na antenie programu „Morning Joe” newsa o Paris Hilton, który przez władze stacji został wybrany na informację otwierającą program, kiedy w tym samym czasie w Iraku

Temat dyskryminacji zawodowej jest tak samo aktualny w Polsce jak i za oceanem. Wiele pań, robiących błyskotliwe kariery, nadal jest wynagradzanych znacznie skromniej niż ich koledzy piastujący analogiczne stanowiska. Mika Brzeziński zwraca uwagę na wiele paradoksów wynikających z różnicy płci. Słabiej nagradzane kobiety muszą więcej inwestować w swój wygląd zewnętrzny aby reprezentować firmy na wymaganym przez nie poziomie. Nadal częstym wśród kobiet jest poczucie wdzięczności kiedy ich działanie zostanie docenione w pracy, natomiast panowie takie wyróżnienia traktują jako im należne. Mika Brzezinski - urodzona w Nowym Yorku, córka prof. Zbigniewa Brzezinskiego, doradcy do spraw Bezpieczeństwa Narodowego za prezydentury Jimmi’ego Cartera (1977-1981). Ceniona dziennikarka radiowa i telewizyjna, publicystka, autorka książek. Jest współautorką bardzo popularnego i cenionego programu „Morning Joe”, który „Time” uznał za „rewolucyjny” na amerykańskim rynku medialnym, a „New York Times” za najlepszy program informacyjny 2008 roku. Była główną reporterką stacji CBS. Obecnie zaangażowana medialnie w tegoroczną kampanię prezydencką w USA. Będzie relacjonować działania i dokonania sztabu Baracka Obamy. www.studioemka.com.pl www.facebook.com/studioemka

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Uczelnia inna niż wszystkie Jakub Kolasiński i Wojciech Kreft Innowacyjna edukacja pedagogów

WSP Korczaka w ostatnich latach konsekwentnie buduje innowacyjne zaplecze, oparte między innymi na nowoczesnych narzędziach edukacyjnych. Uczelnia jest między innymi właścicielką najbardziej rozbudowanej platformy e-learningowej w Polsce. Pod tym względem często góruje nad innymi, nawet większymi polskimi uczelniami. Platforma składa się obecnie z 5.500 tak zwanych „kontentów”, czyli wykładów, prezentacji, filmów, ćwiczeń i testów. Platforma rozwija się w ekspresowym tempie, działa pod każdym popularnym system operacyjnym dla urządzeń przenośnych (smartfony, tablety) i stanowi dziś kluczową część oferty edukacyjnej szkoły. Nowy wymiar pedagogiki WSP Korczaka wyróżnia się też nowoczesnym podejściem do pedagogiki. Ambicją uczelni jest kształcenie wszechstronnych pedagogów, którzy potrafią odnaleźć się w roli coacha, mentora, tutora czy doradcy zawodowego. Poszczególne specjalności dopasowane są do potrzeb lokalnego rynku pracy, dlatego też wydziały (których obecnie jest sześć) mają regionalny charakter. Umiejętności pożądane przez warszawskich czy górnośląskich pracodawców niekoniecznie muszą być równie wysoko cenione na Lubelszczyźnie lub w Olsztynie. WSP zdaje sobie również sprawę, że pedagog, który nie potrafi nawiązać wspólnego języka z wychowankami, będącymi za pan brat ze smartfonami, komputerami, aplikacjami internetowymi, skazany jest

na porażkę. Stąd też w programie kształcenia pedagogów pojawiają się przedmioty typu pedagogika WEB 2.0 czy edukacja medialna i wirtualna, a także absolutna nowość Akademia Innowatora! Projektowa machina Uczelnia rozwija się także dzięki prężnie działającym projektom finansowanym ze środków UE. Projekt „Przedsiębiorcza Uczelnia” m.in. wyposażył budynki wydziałów w masę udogodnień dla studentów niepełnosprawnych - zainstalowano windy, schodołazy, podjazdy, pętle induktofoniczne. Sale zostały wyposażone w sprzęt komputerowy ze specjalnymi klawiaturami i myszami, a studenci mogą wypożyczać czytniki książek czy też dyktafony. Z kolei aktualnie realizowany projekt „Modelowo Zarządzana Uczelnia” odpowiedzialny jest za wdrażanie nowoczesnego systemu informatycznego zarządzania szkołą i podnoszenie kompetencji kadry kierowniczej. Celem projektu „Kreatywny Humanista” było stymulowanie wśród studentów zmysłu przedsiębiorczości za pomocą szkoleń i warsztatów. Przyglądając się imponującej liczbie zrealizowanych projektów (26 w ciągu zaledwie siedmiu lat!) realizowanym przez tę uczelnię, można odnieść wrażenie, że WSP Korczaka to perfekcyjnie działająca, potężna maszyna, która z impetem prze do przodu, by niedługo pozostawić swoją konkurencję daleko w tyle. Oczywiście bardzo wiele jest jeszcze do zrobienia. Uczelnia aktualnie oprócz sztandarowej pedagogiki oferuje dwa inne

POLECAMY

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie to jedna z najdłużej działających (ponad 20 lat) niepublicznych szkół wyższych w Polsce. Powstała z inicjatywy Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, a przede wszystkim profesorów: Juliana Auleytnera i Lucjana Olszewskiego.

kierunki: pracę socjalną i politykę społeczną – są to dziedziny, które ściśle wiążą się ze służbą społeczną, a ta w środowiskach lokalnych buduje sobie coraz ważniejszą pozycję. Nowe kierunki kształcenia

POLECAMY

Władze WSP zdają sobie jednak sprawę, że aby być w gronie najpopularniejszych uczelni, trzeba stale poszerzać grupę docelową, przyciągać nowych studentów. W tym roku zostanie uruchomiony nowy kierunek – pedagogika specjalna, w najbliższym czasie może też psychologia. Z czasem do oferty dołączą zapewne i inne kierunki. Poza tym uczelnia zamierza w najbliższym czasie uruchomić wiele szkoleń, m.in. dla nauczycieli. Zresztą w obszarze krótkich form kształcenia WSP ma już spore doświadczenie. Działający przy uczelni ośrodek szkoleniowy Przestrzeń Rozwoju co jakiś czas organizuje kursy czy warsztaty choćby z zakresu rozwoju kompetencji psychospołecznych.

Przyjmując imię Janusza Korczaka - Wyższa Szkoła Pedagogiczna pokazała, że pragnie wyprzedzać trendy, przecierać nowe edukacyjne i naukowe szlaki. Wraz z tą zmianą pojawiły się oryginalne pomysły, nowi, ambitni pracownicy, zarówno dydaktyczno-naukowi, jak i administracyjni. W przypadku tak głębokiej restrukturyzacji, ciężko uniknąć momentami problemów organizacyjnych czy komunikacyjnych, lecz to tylko przejściowe problemy, z którymi WSP radzi sobie coraz lepiej. Nowe kierunki rozwoju Jednym z najciekawszych ostatnich pomysłów szkoły było zaproszenie do współpracy prof. Muhammada Yunusa – laureata pokojowej nagrody Nobla z 2006 roku. Ten bangladeski wykładowca

ekonomii, twórca idei mikrokredytów dla najuboższych został patronem niedawno otwartej Katedry Przedsiębiorczości Społecznej. Wpisuje się ona idealnie w niekonwencjonalne działania WSP i penetrowanie obszarów do tej pory nieodkrytych bądź ledwie zauważonych przez inne uczelnie. Przedsiębiorczość społeczna jako remedium na biedę i aktywizację osób bezrobotnych? Dlaczego nie, zawsze warto szukać alternatywnych rozwiązań, skoro standardowe nie przynoszą efektów. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka często angażuje się w przedsięwzięcia zorientowane na wspieranie osób wymagających pomocy, zagrożonych wykluczeniem społecznym bądź wykluczonych. Wynika to w dużej mierze z wybitnej osobowości i kompetencji zawodowych Rektora uczelni, prof. Juliana Auleytnera i Prorektora, prof. Mirosława Grewińskiego. Ten jedyny w swoim rodzaju tandem cenionych polityków społecznych to zresztą nie tylko (siłą rzeczy) najważniejsze osoby na uczelni, ale i główni inicjatorzy nowoczesnych form kształcenia, zafascynowani nieszablonowymi metodami nauczania i uważnie śledzący trendy edukacyjne. Odrzucają archaiczne rozwiązania nieprzystające do teraźniejszości, sięgają po najlepsze wzorce wypracowane przez najbardziej innowacyjne światowe uczelnie. Nie zrywają oczywiście całkowicie z tradycją, ale pielęgnują ją bardziej w wymiarze obyczajów i wartości akademickich niż w sferze kształcenia studentów. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie jest bez wątpienia ambitną uczelnią, podejmuje wiele trudnych wyzwań i ciężko pracuje na wysoką pozycję na rynku szkolnictwa wyższego. Wszystko wskazuje na to, że niedługo o WSP będzie naprawdę głośno. Akademia Innowatora Zapraszamy wszystkich innowatorów w dziedzinie nauk społecznych. Jako jedyni na rynku edukacyjnym oferujemy kompleksową opiekę i wsparcie dla rozwoju zawodowego INNOWATORÓW. Naszym Strategicznym Partnerem w tym nowatorskim działaniu jest firma Young Digital Planet – www.ydp.pl - absolutny

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

lider na skalę globalną w dziedzinie multimediów i nowych technologii ICT w edukacji, terapii i rozwoju osobistym.

Wszyscy jesteśmy świadkami i uczestnikami wielkich zmian w zakresie informatyzacji. Ale Young Digital Planet jest już dziś także uznanym współtwórcą tych zmian. Od ponad 20 lat w Young Digital Planet współtworzy i wyznacza kierunki w procesie multimedialnego wsparcia edukacji Polsce i na świecie. Dostrzegając zmieniające się wciąż potrzeby i zainteresowania młodego pokolenia. Od samego początku YDP kreuje świat większych możliwości, tworząc oblicze nowoczesnej edukacji. W jaki sposób? Produkty YDP zbliżają użytkowników do wiedzy, angażują ich i inspirują. Atrakcyjna i innowacyjna forma proponowanych rozwiązań oraz ich wartość merytoryczna jest źródłem wielu pozytywnych emocji podczas samego procesu zdobywania wiedzy. Radość z osiąganych postępów i celów, a jednocześnie niezwykła efektywność wysiłków to najważniejsze wartości, które cechują ich cyfrowe produkty. Ścieżka rozwoju zawodowego Innowatora Akademia Innowatora – to pięć jasno opisanych i zdefiniowanych szczebli drabiny kariery Innowatora: Etap I - otwarte warsztaty (1, 2 lub 3 dniowe) – cykl - Fundamenty Innowacji – dla wszystkich, którzy chcą spróbować swoich sił w innowacji. Eta p II - pierwszy poziom studiów podyplomowych - Adept Innowacji Eta p III - drugi poziom studiów podyplomowych – Implementator Innowacji Eta p IV - trzeci poziom studiów podyplomowych – Kreator Innowacji Eta p V – doktorat w oparciu o wdrożoną innowację – Mentor Innowacji

Nikt nie myśli o Innowatorach tak kompleksowo i długofalowo jak WSP Korczaka. Najlepsi Kreatorzy Innowacji otrzymają konkretne propozycje pracy przygotowane przez YDP. Cały proces, kryteria i wskaźniki będzie jasno zdefiniowany i transparentny – dołączymy do niego grywalizację ... A przy tym nigdy nie zapominamy o mocnym fundamencie - nasza oferta edukacyjna mocno oparta jest w tradycji, pozytywnych emocjach (Szkoła Korczaka) i sprawdzonej wiedzy pedagogicznej.

POLECAMY

Nauka może być przyjemna. Szkoła może być miejscem radosnego zdobywania wiedzy. Cyfrowa nauka może być efektywna, a podręcznik wirtualny – wspaniałym narzędziem odkrywania interdyscyplinarności nauki i interaktywnego świata. Nierealne marzenia? Wcale nie! To rzeczywistość, którą Young Digital Planet tworzy już dziś.

Akademia Innowatora Akademia Innowatora to prawdziwe wartości: ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

nowe źródła satysfakcji z nauczania ... potęga budowania autorytetu Innowatora ... zapomnij o zgiełku, braku uwagi i lenistwie uczniów... odkryjesz i zaszczepisz w swoich uczniach prawdziwe pasje i zainteresowania nauczanie znowu będzie dla Ciebie spełnieniem i przyjemnością a wszystko to nie przez pracę ponad siły, lecz dzięki naszej metodzie i mocy nowych technologii nie ma drugiej takiej ścieżki rozwoju zawodowego – sprawdź ją! - Przyjedź na nasze warsztaty dla Nowicjuszy Innowacji lub dla Adeptów Innowacji w edukacji

POLECAMY

Zajęcia w Akademii Innowatora to: ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■ ■■

w 80% praktyczne warsztaty, treningi, ćwiczenia, praktyczne umiejętności, narzędzia i metody ... indywidualna ścieżka rozwoju planowana z coachem kariery – słuchamy Twoich potrzeb uzupełnienie mapy Twoich kompetencji osobistych i trenerskich (elementy coachingu i mentoringu) nowe technologie w praktyce nauczane przez profesjonalistów praktyków zapewniamy bogaty program praktyk najnowszy sprzęt i pomoce dydaktyczne nauka poprzez wyzwalanie kreatywności, pasji i zainteresowań łączenie świata nauki z przedsiębiorcami ścieżka do wymarzonego stanowiska - nowej pracy lub do własnej firmy

Jedyna w swoim rodzaju Akademia Innowatora to:

■■ pięć jasno opisanych i zdefiniowanych szczebli drabiny kariery Innowatora... ■■ nowe technologie w praktyce nauczane przez profesjonalistów praktyków ■■ elastycznie, indywidualne kształcenie od 1-dniowych warsztatów Fundamentów Innowacji, poprzez trzy poziomy studiów podyplomowych dla Adeptów, Implementatorów i Kreatorów Innowacji do 3-letnich studiów doktoranckich dla Mentorów Innowacji ■■ pierwsza i na razie jedyna w naszym kraju, multimedialna platforma Bookshelf, na której zawsze znajdziesz potrzebne Ci e-booki, filmy, pigułki wiedzy, interaktywne prezentacje, mapy myśli, scenariusze lekcji, elementy obudowy dydaktycznej i wiele innych materiałów do wykorzystania w codziennej pracy ■■ gwarancja zatrudnienia dla najlepszych słuchaczy - dla każdego kto pokaże swoją siłę bycia Kreatorem Innowacji

Zapraszamy! – www.ai.wspkorczak.eu

Czego nam brakuje? Superwizje – wsparcie dla doradców zawodowych. Doradca zawodowy, job coach, trener. Pracuje z osobami zagrożonymi wykluczeniem społeczno – zawodowym. Współzałożyciel firmy CreoProgres zajmującej się szkoleniami dla doradców zawodowych i superwizjami oraz prezes Stowarzyszenia Wielkopolskich Doradców Kariery WiDoK. Za cel zawodowy postawił sobie wprowadzenie superwizji dla doradców zawodowych jako narzędzia powszechnego i dostępnego dla każdego specjalisty. filip.zareba@creoprogres.pl www.creoprogres.pl Chcesz być trybikiem ...? Przy okazji rozważań dotyczących sylwetki doradcy zawodowego w społeczeństwie, jawi nam się niestety czasami obraz doradcy/urzędnika, który wrzucony w sztywne standardy działania jest odbierany, jako zło konieczne. Inne wyobrażenie na temat doradcy zawodowego związane jest z roszczeniowym oczekiwaniem wobec niego samego, jaśniej ujmując doradca to ktoś, kto pomoże, rozwiąże jakąś trudność za klienta. Czasami mam wrażenie, że nas -doradców zawodowych nie ma w świadomości społecznej! Należy zadać więc pytanie, co powoduje, że tak jest? W jaki sposób działać, aby zmienić aktualny stan rzeczy? Warunki pracy w placówkach instytucjonalnych, liczba klientów na jednego doradcę, brak czasu na odpowiednie zakończenie procesu doradczego, biurokracja wiążąca się z dużą ilością tworzonych dokumentów, co za tym idzie rodząca się frustracja wynikająca z braku wyników z pewnością potwierdzają taki odbiór. Mam wrażenie, że w Polsce nie wykorzystuje się w pełni potencjału instytucjonalnego środowiska doradców zawodowych. Brak systemowych programów wspierających, potwierdzają sytuację, w której doradca sprowadzony jest do roli trybika w systemie, działającego wg narzuconych standardów. Jak wspierać doradcę? Obserwując rzeczywistość, w której funkcjonuje doradca zawodowy uważam, że bardzo istotną kwe-

stią dla zachowania równowagi pomiędzy domem a pracą, profesjonalizmu oraz zdrowego środowiska pracy powinien być program wsparcia pozwalający na rozwój umiejętności, wgląd we własne działanie oraz prowokujący do refleksji nad sobą. Rynek szkoleniowy oferuje szkolenia podnoszące kwalifikacje, umiejętności, dające nowe narzędzia pozwalające na zwiększenie efektywności działań. Jednak co z tego, jeżeli w rzeczywistych działaniach nie mamy szansy ich wykorzystywać, wpadamy w rutynę, a co za tym idzie uprzedmiotowienie klienta. Rodząca się frustracja zwiększa ryzyko wypalenia zawodowego, które „może prowadzić do problemów w relacjach ludzkich(…) zamykania się w sobie(…) Kolejną potencjalną konsekwencją wypalenia zawodowego jest spadek wydajności pracy, zarówno pod względem ilości wykonywanej pracy, jak i jakości samej pracy(…) Częstym problemem jest również subiektywne odczucie braku sensu u osób, których entuzjazm obecny na początku kariery został zastąpiony cynizmem”1.

INNE

Filip Zaręba

Dobre praktyki Jednym z rozwiązań proponowanych między innymi w Słowacji jest system ośrodków doradczych zajmujący się szeroko rozumianym wsparciem. Dla początkujących doradców organizowane są szkolenia wprowadzające zaplanowane na dwa lata. Poza tym każdy doradca ma możliwość i obowiązek skorzystania z superwizji indywidualnej czy grupowej. „Superwizja może odegrać ważną rolę w procesie rozwoju nie tylko, dlatego, że daje możliwość przedyskutowania kwestii zawodowych i praktycznych, ale również dlatego, że stwarza przestrzeń, w której terapeuta może otrzymać wsparcie dla własnego rozwoju (…) „· Powyższy cytat wskazuje na fakt zgłębienia wiedzy dotyczącej własnego zachowania w trakcie procesu. Taka forma wsparcia pozwala specjalistom zwrócić uwagę na własne emocje, uczucia oraz wpływ, jaki wywierają na relację z klientem. Zwiększenie świadomości własnego zachowania przełoży się z pewnością, na jakość pracy oraz zwiększy poziom zadowolenia z niej. 1

Zeszyt informacyjno – metodyczny Doradcy Zawodowego nr. 50, Profesjonalne wsparcie dla doradców zawodowych, – kto troszczy się o tych, którzy troszczą się o innych, s.28

„W Polsce zarówno w resorcie edukacji jak i pracy nie ma regulacji prawnych dotyczących superwizji oraz interwizji dla doradców zawodowych.”2 Bardzo istotnym byłoby rozpoczęcie działań, które w przyszłości doprowadzą do stworzenia narzędzi zapewniających wsparcie dla doradców zawodowych. Ważnym elementem byłoby zebranie informacji o zapotrzebowaniu na tego typu działania w instytucjach państwowych, organizacjach pozarządowych, w których funkcjonują doradcy. Może warto zorganizować interwizje – czyli spotkania specjalistów kolegów polegające na wymianie doświadczeń, analizie przypadku itp. Niech bardziej doświadczeni doradcy dzielą się wiedzą, wyjdą z inicjatywą przekazania wiedzy na zasadzie cyklicznych spotkań w trakcie, których początkujący specjaliści będą mieli możliwość budowania swojego warsztatu. Jak ruszyć tę lawinę? Mam nadzieję, że mój głos, poruszający tak ważną kwestię jest pierwszym kamieniem tworzącym la2

Zeszyt Informacyjno – metodyczny Doradcy Zawodowego nr. 50, Profesjonalne wsparcie dla doradców zawodowych, – kto troszczy się o tych, którzy troszczą się o innych, s.94

winę. Jeżeli nie będziemy zgłaszać takiej potrzeby działania, nikt nie będzie o niej wiedział, a co za tym idzie nikt się nie zajmie jej zaspokojeniem. Nie wiem dlaczego w Polsce nie istnieje system wsparcia dla doradców zawodowych. Może trudność tkwi w nas samych - specjalistach? Rzeczywistość i ludzie, z którymi mam przyjemność współpracować pokazują jednak coś innego. „Jak wynika z dostępnych danych, m.in. ankiet ewaluacyjnych wypełnionych przez doradców zawodowych po zakończeniu szkoleń organizowanych przez zespół Euroguidance Polska, doradcy w resorcie pracy wyrażają potrzebę doskonalenia zawodowego m.in. w zakresie superwizji, szczególnie takimi szkoleniami zainteresowani są początkujący doradcy”. Dlatego też warto wspierać się, tworzyć grupy samopomocowe i walczyć o siebie, a co za tym idzie o profesjonalizm i o higienę pracy. Być może superwizje nie są jedyną formą pomocy, ale z pewnością tą, która daje możliwość zatrzymania się, zastanowienia i refleksji.

Przez wodę i ogień –

znaczenie refleksji i pokory w byciu doradcą zawodowym Zbigniew Brzeziński

Fachowiec od ludzi Tekst niniejszy traktuje o tym, jaki powinien być doradca zawodowy, lub też szerzej „fachowiec od ludzi”. Nie chodzi jednak o zawodowe modele, zbiory kompetencji, czy dobór idealnego wykształcenia. To jest opowieść o znaczeniu chwil zatrzymania. Chwil na refleksję i pokorę. Zgodnie z kanonem siedmiu grzechów głównych, najstraszliwszym i najbardziej niszczycielskim jest grzech pychy (łac. superbia). Łatwo tej przywarze ulec. Doradcy, specjaliści ds. coachingu, mentoringu, tutoringu to ludzie inteligentni, inwestujący w swój rozwój, stale podnoszący kwalifikacje. O ludziach oraz o ich środowisku zawodowym i społecznym, z każdym rokiem aktywności na poradniczej niwie, wiemy więcej. Z łatwością wyłapujemy typy osobowości. Budujemy wzorcowe schematy „ścieżek aktywizacji” dla klientów o zbliżonych problemach zawodowych. Słowem: zawodowstwo, rutyna, mistrzostwo. Tymczasem są to pozycje, których doradca, „fachowiec od ludzi” zająć po prostu nie może. Jego miejscem jest bowiem stałe przebywanie w klasie pokory. Nie pojmę co czujesz, ale mogę iść z tobą Aleksandr Sołżenicyn w książeczce „Jeden dzień Iwana Denisowicza” zauważył, że ten, któremu ciepło (strażnik w łagrze) nie pojmie tego, który zamarza (więzień). Słowa te w polskim tłumaczeniu oddano przysłowiem: „syty głodnego nie zro-

zumie”. Nasze możliwości wejścia w umysł klienta są mocno ograniczone, nie tylko z powodu pozycji na rynku pracy. Aldous Huxley w swych „Drzwiach percepcji” napisał słowa, ilustrujące sedno naszej ułomności na polu empatii. Ujął to tak – „odczucia, wrażenia, wglądy, fantazje – wszystkie one są prywatne i, oprócz opisu poprzez symbole, z drugiej ręki nie do przekazania. Możemy gromadzić informacje o doświadczeniach, ale nigdy samych doświadczeń (oprócz naszych własnych)”. Rolą doradcy jest zatem zaproszenie do wspólnej wędrówki, z pełną świadomością, że – bez względu na to jak świetni jesteśmy w swoim fachu, jak dobrze znamy się na ludziach, i jak bardzo jesteśmy zdeterminowani do niesienia wsparcia – nigdy nie poznamy tego co czują nasi klienci. Pozostanie to sferą mniemań i wyobrażeń. Warto w tym miejscu pamiętać jak fundamentalne znaczenie może mieć krok czwarty zawarty w kontrakcie Johna Enrighta. Małgorzata Tarkowska, w swej „Rozmowie doradczej” sugeruje wręcz stawianie w tym miejscu pytań typu: ■■ czy ja jestem doradcą, z którym chcesz szukać rozwiązania swojego problemu zawodowego? ■■ jaki powinien być doradca, który wsparłby cię na drodze do pokonania tego problemu? Mimo całej swojej wiedzy, inteligencji, oczytania, błyskotliwości wciąż pozostańmy uczniami w klasie pokory. Plon będzie obfitszy!

INNE

Specjalista ds. komunikacji, absolwent prestiżowej London School of Public Relations. Bloger, od maja 2007 roku prowadzi popularny blog na branżowym portalu Wirtualnemedia.PL, na którym porusza tematy związane z szeroko rozumianą komunikacją. Jeden z bohaterów filmu dokumentalnego „Blogersi” (reżyseria Jarosław Rybus, 2012 r.). Członek rady programowej Fundacji „Media Pro Bono” zajmującej się problematyką wolności słowa oraz rynkiem mediów w Polsce. Felietonista. Członek Zespołu Redakcyjnego kwartalnika „Doradca Zawodowy”.

INNE

Pamięć o klientach

Co to jest prawda?

Kolejna ułomność – pamięć. Realizując procesy doradcze oczywiście część naszej pamięci lokujemy w aktach i komputerowych, czy wirtualnych nośnikach danych. To przeważnie za mało. Tym bardziej, że od wypracowanych, sztampowych zdań ciężko się oderwać. Na szczegółowe zaś opisy, nie ma ani czasu, ani miejsca. Pozostaje zatem konstruktywna droga na skróty.

Starożytni Grecy, w zasadzie wyczerpali temat. Wyraz „aletheia”, czyli „prawda”, oznacza „mówienie nie, temu co ukryte”. Nie mamy prawdy. Co więcej – mieć jej nie możemy, gdyż według Greków jest to domena boska. Tylko bogowie są świadkami wydarzeń oraz tego co dzieje się w ludzkich umysłach. Losy takich bohaterów jak profesor Przełęcki z „Uciekła mi przepióreczka” Stefana Żeromskiego, czy Hans Schnier ze „Zwierzeń Clowna” Heinricha Bölla pokazują, jak bardzo może różnić to co się wydaje prima facie od tego co „jest”.

Podczas XXIII Konferencji Szkoleniowej zorganizowanej przez Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych RP w podkieleckiej Cedzynie (wrzesień 2013 roku) dr Henryk Jarosiewicz stwierdził, że w swojej pracy, zamiast akademickich typów osobowości, używa nawiązań do postaci z literatury i sztuki. Sięga zatem do twórczych skojarzeń, opartych na jego wiedzy, oczytaniu i pojmowaniu świata. Pozwala to – w przypadku kiedy proces doradczy staje się z różnych powodów rozwlekły – zachować wiedzę na temat tego, z kim mamy okoliczność się spotykać. Każde narzędzie sprawdzamy oczywiście w pierwszej kolejności na sobie. Dlatego też poprosiłem w trakcie szkolenia, przyszłych mistrzów poradnictwa zawodowego (luty 2014), by na kartkach, w sposób całkowicie anonimowy, napisali z jakim bohaterem z bajek im się kojarzę. I tak zostałem: czarodziejem, wilkiem z Czerwonego Kapturka, Doktor Zosią (sic!), Panem Tralalińskim, Smerfem Mądralą, Pomysłowym Dobromirem i Stasiem z „W pustyni i w puszczy”... W innych życiowych okolicznościach zostawałem już m. in.: Bolkiem (z „Bolka i Lolka”), Fineaszem (z kreskówki „Fineasz i Ferb”), Chudym (z „Toy Story”) i Kotem z Cheshire… Po pierwsze – mam powody żeby zastanowić się nad sobą. Po drugie, jak bym się nie czuł w towarzystwie wymienionego powyżej barwnego korowodu postaci, z łatwością można zauważyć, że każdy z autorów skojarzeń, dobrał do mnie inną postać. W mojej zaś ocenie, to ciągle byłem jeden i ten sam „ja”. Kolejna lekcja pokory – na pytanie, które stawiają Piotr Bukartyk i Katarzyna Groniec w „Piosence z praniem w tle”, brzmiące: „ciekawe kogo widzisz, gdy na mnie patrzysz?” nie uzyskamy jednolitej odpowiedzi.

Poruszamy się w świecie „mniemań”. Możemy jednak w takiej, czy innej sprawie mieć rację. I tu Grecy pozostawili nam kolejny powód do refleksji. Profesor Kazimierz Korus zamknął rzecz całą w zdaniu: „ile razy masz rację, tyle razy zapytaj siebie, czy masz agape” (agape – pierwotne znaczenie: wrażliwość na drugiego człowieka; później: miłość, w rozumieniu miłości rodzicielskiej). Oznacza to, że wygłoszenie mojej „racji” powinno nastąpić po refleksji. Po zastanowieniu, czy posługując się tą „moją prawdą”, zachowuję wrażliwość na drugiego człowieka. Nigdy nie będziemy zatem posiadali pełnej wiedzy, wszystkich uwarunkowań, czy myśli uczestników takiej lub innej sytuacji, która była, lub jest udziałem naszego klienta. Kolejna lekcja w klasie pokory. Mądrość doradcy Wychowawca Greków, Homer zdefiniował pojęcie człowieka mądrego. Odnajdujemy je w bogatym treściowo określeniu Odysa. Bohater „Odysei” był „polytropos”, czyli człowiekiem, który: wiele widział, wiele wie, ale ma dystans do swojej wiedzy. Pozostanie uczniem w klasie pokory i dystans do posiadanej wiedzy, to fundament powodzenia naszych działań. Gandalf Szary, czarodziej z „Władcy pierścieni”, po przejściu przez ogień i wodę, mówi towarzyszom wędrówki słowa: „przypomniałem sobie wiele z tego, co zapomniałem i zapomniałem wiele z tego, co jak mi się zdawało wiedziałem”. Droga „fachowca od ludzi”, to droga człowieka, który wciąż przypomina sobie tę wiedzę, która znalazła się na czas jakiś, na nieużywanej półce, w głębi umysłu. Z pokorą zaś podchodzi do tego co „jak mu się zdaje wie”.

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014

Przy zajęciach grupowych dużym problemem jest już sam dobór uczestników do porady. Na konkretny temat powinny bowiem trafić osoby, które mają „zdiagnozowany” ten sam „problem”, posiadają zbliżony poziom percepcji i literacji. Dobranie grupy, której zajęcia przyniosą korzyść, to spore wyzwanie. Kolejnym jest poprowadzenie zajęć. Z każdą godziną nabywamy doświadczeń, stajemy się doskonalsi. Doświadczamy na własnej skórze procesów, jakie zachodzą w grupie. Przyzwyczajamy się do pozytywnych informacji zwrotnych… Stop! Czas na kolejną refleksję. Odłóżmy na bok uczone książki o umiejętnościach trenerskich oraz sztuce wystąpień publicznych i poczytajmy poezję. Leonard Cohen w utworze „Jak mówić poezję” zauważył m. in.: „Nie możesz im powiedzieć wszystkiego, co wiesz o miłości, w każdej linijce poświęconej miłości. Usuń się w cień, a wtedy oni poczują to, co ty czujesz, ponieważ czuli to zawsze. Nie możesz ich niczego nauczyć. Nie jesteś od nich piękniejszy. Ani mądrzejszy.” W innym miejscu dodał „Nie pracuj na ochy i achy widowni. Jeśli nawet zasługujesz na ochy i achy, to nie dlatego, że sam cenisz swój wyczyn, ale że oni go cenią. To powinno być w ścisłych danych, a nie w drżeniu głosu i wymachiwaniu rękami. W danych i w twojej spokojnej obecności.” Prowadzenie zajęć to egzamin w klasie pokory. Może go zdać tylko mądry doradca, którego zdefiniowaliśmy powyżej. „Człowiek jest rozmową” – nie numerem! Utwór grupy Iron Maiden zatytułowany „The Prisoner” (więzień) poprzedzają słowa „I am not a number, I am a free man!” („nie jestem numerem – jestem wolnym człowiekiem”!). Pokazują one, w mojej wersji rzeczywistości, dość dokładnie, czym jest poradnictwo zawodowe. Klient dla doradcy nie jest elementem statystyki. Jest wolnym człowiekiem, tak jak i dobrowolne jest korzystanie z usługi poradnictwa zawodowego. Praca doradcy zawodowego to praca trudna. W statystykach nie znajdzie odzwierciedlenia fakt, że człowiek, który zamknął się w sobie, dzięki procesowi doradczemu

zaczyna na nowo planować swoje życie. Odzyskuje wiarę w sukces. Dla statystyki ten fakt, nie ma znaczenia. Jeśli przełożeni doradców nie rozumieją, istoty poradnictwa, współpraca będzie zawsze pełna niechęci i nieporozumień. Wpływ „statystyk” na funkcjonowanie organizacji, w których realizowana jest usługa poradnictwa zawodowego, często jest powodem frustracji i zaniżonej samooceny samych doradców, których praca nie jest traktowana z należytym szacunkiem. Nim jednak przyjdzie nam krzyknąć „Medice, cura te ipsum” („Lekarzu – lecz się sam”), przywołajmy prawodawcę Solona. Oceniajmy więc ludzi według ich wysiłku poświęconego na to by być szczęśliwym. Pozostańmy uczniami w klasie pokory i bądźmy szczęśliwi! Człowiek zaś, niechaj zawsze będzie dla nas rozmową, jak rzekł Heidegger, a nie cyfrą!

Przywołana literatura: ■■ M. Tarkowska, Rozmowa doradcza – wspólne poszukiwanie rozwiązań. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Departament Rynku Pracy, Warszawa 2006; ■■ A. Huxley, Drzwi percepcji. Niebo i piekło, Wyd. Cień Kształtu, Warszawa 2012; ■■ Fragment wiersza Leonarda Cohena, w tłumaczeniu Macieja Karpińskiego. Polecam ponadto lekturę pracy Wernera Jaegera, Paideia. Formowanie człowieka greckiego, Fundacja Aletheia, Warszawa 2001.

INNE

„Jak mówić poezję”, czyli jak prowadzić zajęcia

Innowacyjny Inowrocław – webinaria w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Od redakcji: Chcielibyśmy wszystkim naszym Czytelnikom przedstawić dwie odważne i innowacyjne pionierki – Annę Rybarczyk i Ewę Wróbel z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Inowrocławiu, które zdecydowały się na podjęcie pierwszych prób wdrożenia webinariów do swojej oferty dla szkół. Poniżej ich krótkie „sprawozdanie” z pierwszych prób. Podziwiamy ich determinację, odwagę w przecieraniu nowych szlaków. Webinaria powinny dziś już powoli stawać się częścią „nowej” oferty dla różnych grup klientów. Trzymamy kciuki!

INNE

I TY możesz zostać komputerowcem

Nasza przygoda z webinariami zaczęła się, gdy w ofercie szkoleniowej SDSiZ znalazłyśmy szkolenie „I TY możesz zostać komputerowcem”. Od dawna szukałyśmy dla naszej Poradni nowych form pracy z młodzieżą szkolną. Sporo czasu zajmuje nam praca w terenie, gdzie często realizujemy warsztaty z zakresu doradztwa zawodowego. Spotykamy się wtedy także z rodzicami, by wspierali swoje dzieci w podejmowaniu decyzji związanych z wyborem dalszej ścieżki kształcenia i przyszłego zawodu. Szkolenie SDSiZ zaciekawiło nas ze względu na możliwość uruchomienia interaktywnej komunikacji na odległość. Webinaria pozwalają na zastosowanie atrakcyjnych dla młodzieży form przekazu: filmu, prezentacji, czatu, ankiet. W naszym przekonaniu właśnie interaktywna strona webinarium stanowi największa wartość tego typu zajęć. Wystarczy dobre łącze z internetem i komputer, aby dotrzeć do każdego. Miło wspominamy szkolenie w Warszawie prowadzone przez Przewodniczącego SDSiZ – Wojciecha Krefta, który nie tylko wprowadził nas w techniczne zagadnienia webinarium, ale gorąco zachęcał i wspierał, by podjąć próbę przeprowadzenia tego typu zajęć. Nasze webinarium poprzedziło przygotowanie materiałów, zaplanowanie zajęć i nieśmiałe próby zorganizowania roboczych wirtualnych spotkań. Zmiany często oznaczają trudności. Sporo jest zawsze obaw, a także oporu przed nowym, nieznanym. Przyznajemy, że te stany towarzyszyły

również i nam w trakcie przygotowań. Oficjalne zaproszenie do udziału w webinarium wysłałyśmy szkole oraz indywidualnie do psychologa, pedagoga i informatyka. Historyczna data 20 lutego 2014 r. w Gimnazjum w Sławęcinku zrealizowałyśmy pierwsze oficjalne webinarium dla klasy II. Tematem spotkania brzmiał: „Przeciwwskazania zdrowotne a wybór zawodu”. Od lat współpracujemy z tą placówką - tym razem szkoła była szczególnie zaciekawiona naszą nową propozycją. Pracownicy gimnazjum starali się nam pomóc jak tylko mogli, za co im bardzo dziękujemy! Nasze webinarium, starałyśmy się tak zaplanować, aby udostępnić grupie wszystkie opcje interakcji (czat, ankieta, tablica, głosowanie). Okazało się jednak, że nie wszystko udało się nam zrealizować tak, jak to sobie wymarzyłyśmy. Zawiódł nieco sprzęt i łącza internetowe. Nie było problemów z wcześniej przygotowanymi prezentacjami i filmami o zawodach. Natomiast nie udało się nam bezpośrednio ściągnąć filmu z Youtube – trzeba było zatem nieco zmienić przebieg spotkania, ale byłyśmy na to przygotowane J. Nie powiodło się także przeprowadzenie ankiety „Mój stan zdrowia”, ponieważ uczniowie nie mogli indywidualnie zaznaczać odpowiedzi. Chwilami też nasze głosy „rwały się” i nie przez cały czas były w pełni słyszalne. Chciałybyśmy się pochwalić pełnym sukcesem, jednak szara rzeczywistość okazała się silniejsza. Naszym zdaniem szkoły wymagają doposażenia w odpowiedni sprzęt i przede wszystkim posiadania wydajnych łączy internetowych. Dla nas ważne było jednak zdobycie pierwszych doświadczeń. Widzimy w tej metodzie duży potencjał i możliwości zastosowania w różnych obszarach działania poradni. Odbyte spotkanie było dla nas ciekawe i pobudzające do poszukiwań nowego sposobu komunikowania się z uczniami. Wniosło prawdziwy „nowy styl doradztwa zawodowego”. Pozdrawiamy i zachęcamy innych do prób... Anna Rybarczyk Ewa Wróbel

DORADCA ZAWODOWY 1 (26) 2014