V2.0 POZNAŃ
Write The City POZNAŃ
© 2017, Write the City Mag All content in this publication may not be copied or republished without written consent. Copyrights of individuals’ work are held by the relevant author and requests for reproduction should be made to them.
P R E FAC E
2
Cities are built with concrete, brick and asphalt. Their souls are contained in the millions of stories walking their sidewalks, rushing through their roads and sleeping in their buildings. It just takes listening and observing to catch them. Yet we live in a rush, darting back and forth like ants, denying our eyes the pleasure of contemplation. Those of us who are “locals” to cities claim them as our homes, and often we forget to get to know them as deeply. We pride ourselves on the land we inhabit, but its little details escape us, hidden in the corners we rarely dare to look at. Among us, however, there are those who come from afar and see our cities with new eyes. They lay low, when lucky they go unsee, when unlucky they might have a rough time. Nowadays, being foreign can be a risk. And yet they are here, making our cities greater. The Write the City project aims to give space to those unknown voices, to the others everywhere. And this time, we had the pleasure to discover and write Poznań.
Vlad Guzman
3
4-6
Dear Diary [GR]
7-9
Dear Diary [GR]
10-12 13-14
Dear Diary [PL]
14-15
Apetyt, ulica szkolna [DE] Apetyt, ulica szkolna [PL]
16-17
Once upon a time [EN]
17
Once upon a time [PL]
18-20
Smells of hope and desire [EN] Smells of hope and desire [PL]
20-21
Dear Diary
13/12/12
GR/EN/PL
4
Αγαπητό ημερολόγιο, Καλημέρα. Βασικά καλησπέρα γιατί τέτοια ώρα που σηκώθηκα δεν θεωρείται πρωί. Ομολογουμένως, η χθεσινή μέρα ήταν επεισοδιακή. Ποιος θα το περίμενε ότι θα ήμουν μάρτυρας σε περιστατικό στην Πολωνία, συγκεκριμένα στην πόλη Poznań, φορώντας παντόφλες, πηγαίνοντας στο μίνι μάρκετ να πάρω μια σοκολάτα (ή 2-3 δεν θυμάμαι την υπογλυκαιμία που με είχε πιάσει ακριβώς)... Ήταν γύρω στις 15:00 το μεσημέρι όταν αποφάσισα να κατέβω από το αρχοντικό μου και να περπατήσω προς το πλησιέστερο κατάστημα για να πάρω κάτι γλυκό. Ξέρετε, περνούσα αυτήν την δύσκολη γυναικεία φάση που επισκέπτεται κάθε γυναίκα κάθε μήνα. Είχα στο μυαλό μου μια σοκολάτα, ίσως με γέμιση μπισκότο ή φράουλα, στολισμένη με ξηρούς καρπούς και σιρόπι καραμέλας, αχ! Ανυπομονούσα! Γι αυτό φόρεσα απλά τις παντόφλες μου και κατέβηκα από το σπίτι σαν μικρό κοριτσάκι ανυπόμονο να πάρει το δώρο Χριστουγέννων του. Βροχερή μέρα αλλά ποιος νοιάζεται όταν έχει απώτερο σκοπό την κατανάλωση αγαθών; Κατεβαίνοντας την Dolna Wilda με προορισμό το σουπερμάρκετ Netto συναίβει το μοιραίο. Και εδώ είναι που κάθομαι και αναρωτιέμαι τώρα ‘’γιατί σε εμένα;’’. Η κόρη του ματιού μου έπεσε σε εκείνη την κοπέλα, 16-17 χρονών με κουκούλα και μια παλαιστινιακή μαντήλα στο λαιμό.
Έβγαλε από την τσάντα της γρήγορα το σπρέι και άρχιζε να ζωγραφίζει (ή να μουτζουρώνει κατά άλλους) τον τοίχο ενός σπιτιού. Επικίνδυνο θα έλεγα μέραμεσημέρι. Στάθηκα για λίγο και παρατήρησα τι έκανε. Στην αρχή περπατούσα προσπαθώντας να αδιαφορήσω αλλά το σύνθημα που έκανε στον τοίχο φαινόταν ενδιαφέρον και περίμενα μέχρι να ολοκληρωθεί. ‘’Κάποτε καίγανε βιβλία. Τώρα καίνε μυαλά’’ ήταν γραμμένο στον τοίχο στα αγγλικά με μεγάλα γράμματα και σκιές, καλλιγραφικά τολμώ να πω. Χωρίς να το καταλάβω, η κοπέλα άρχισε να τρέχει και μπήκε σαν σφεντόνα στο Targowisko Dolna Wilda και δυο σειρήνες περιπολικού οχήματος ακούγονταν ολοένα και πιο δυνατά. Εγώ εν τω μεταξύ κολόνα (από το κρύο ή από τον ενθουσιασμό δεν ξέρω). Δυο αστυνομικοί με πλησίασαν και άρχισαν να μου μιλάνε στα Πολωνικά. Αγχώθηκα γιατί προφανώς δεν καταλάβαινα την γλώσσα. Κρατώντας την ψυχραιμία μου απάντησα πως λυπάμαι αλλά δεν μιλάω Πολωνικά και έκανα κίνηση να φύγω. Αμ δε που θα τελείωνε έτσι. Ο ένας τους με έπιασε από το μπράτσο και με οδήγησε προς το όχημα. Εκεί βρισκόταν ο οδηγός ο οποίος μιλούσε Αγγλικά. - Miss, you were a witness of the event. We would like to ask you some questions. - Oh you are wrong, I just passed through, I don’t know anything about... - It will not take a long. Please enter the vehicle. Σκέψεις περιτριγύριζαν στο μυαλό μου. Ειλικρινά, όχι μόνο δεν ήθελα να μπλεχτώ σε αυτήν την κατάσταση, αλλά δεν ήθελα κιόλας ούτε να μαρτυρήσω τι ακριβώς είδα! Σαφώς και είχα παρατηρήσει ως και την παραμικρή λεπτομέρεια της ‘’παραβάτισσας’’, αλλά μια φωνή μέσα μου μου έλεγε να πω ψέματα. Και να που τόσα μαθήματα Φιλοσοφίας για επίλυση ηθικών διλημμάτων αποδείχτηκαν καταλυτικής σημασίας. Άραγε, θα ήταν περισσότερο θεμιτό να αποκρύψω την αλήθεια για να καλύψω -αν μη τι άλλο- μια νομική παράβαση μιας άγνωστης επαναστάτριας ή να περιγράψω λεπτομερώς τι είδα και να αποσπάσω ένα ωραιότατο ‘’Dziękuję’’ από τους Πολωνούς αστυνομικούς; - Sorry, but I sick (sneezes fakely)… Don’t know. Don’t understand the English… Χαχαχα, όσο το καταγράφω άλλο τόσο γελάω. Φοβερή υποκριτική, η υπόκλιση μου έλειπε. Ειδικά αυτή η άθλια προφορά σε συνδυασμό με το κακό συντακτικό. Με άφησαν και βγήκα από το όχημα, φαίνονταν απογοητευμένοι. Το παραδέχομαι, αισθάνθηκα αγαλλίαση κάνοντας τη δική μου αντίσταση στο κατεστημένο. Δεν ένιωσα τύψεις, αντιθέτως μια υπέρμετρη αυτοπεποίθηση, ικανή να με οδηγήσει και εμένα στο Targowisko να βρω την κοπέλα. Μόλις άνοιξα την πόρτα η νεαρή πετάχτηκε από τον πάγκο της και με αγκάλιασε! Δεν θυμάμαι πόσες φορές μου είπε ‘’ dziękuję’’ μέχρι να ξεκινήσω να της λέω ότι μιλάω καλύτερα στα αγγλικά. Ακολούθησε μια κουβέντα μπροστά από τον πάγκο με τα παπούτσια όπου δούλευε, πολύ βαθιά και με εμφανή νοήματα. Πρόκειται για μια καταπιεσμένη έφηβη,
5
ωστόσο αρκετά συνειδητοποιημένη, έξυπνη και θαρραλέα. Ήταν ο τρόπος της να εκφραστεί και να διαμαρτυρηθεί, παράνομος μεν, μοναδικός δε. Ίσως ήταν καρμικό να συμβεί, τι λες; Η λιγούρα μου δηλαδή για μια σοκολάτα (που ακόμα δεν έχω) να με οδηγήσει στη συναναστροφή μου με ένα άτομο διαφορετικής κουλτούρας, που έχει όμως τόσα πολλά να πει και να πράξει. Άλλωστε, και η ίδια η μέρα φαινόταν μοναδική: 12/12/12. Ποτέ δεν θα ξανασυμβεί αυτό! Εν πάση περιπτώσει, αυτά είχα να σου πω και σήμερα. Θα σου γράψω και αργότερα. Πάω να αγοράσω ένα σπρέι! 6
Με αγάπη, η Ζάχα σου
13/12/12
7
Dear Diary, Good morning. Actually, good afternoon, because this time I woke up at is not considered morning anymore. Admittedly, yesterday was an episodic day. Who would have expected me to witness an incident in Poland, namely in the city of Poznań, wearing slippers, going to the mini market to get a chocolate (or 2-3 I don’t remember the hypoglycemia that I was facing)…? It was around 15:00 in the afternoon when I decided to come down from my mansion and walk to the nearest store to get something sweet. You know, I was going through this difficult female phase that visits every woman every month. I had in my mind a chocolate, maybe stuffed with cookies or strawberries, with nuts and caramel syrup, ah, how I was looking forward to it! That’s why I just wore my slippers and I went out like a little girl impatient to get her Christmas gift. The day was rainy, but who cares when he/she has the ultimate purpose of consuming goods? As I was going down on Dolna Wilda street to the Netto supermarket, the fatal incident happened. And here is where I sit and I wonder now ‘’why to me? ‘’. My eyes saw accidentally that girl, 16-17 years old wearing a hood and a Palestinian scarf on her neck. She took quickly the spray out of her bag and began painting (or smudging, according to others) the wall of a house. Dangerous, I would say, doing it during the day, at noon. I stood for a while and noticed what she did. At first I kept walking, trying to be indifferent, but the slogan she was drawing on the wall seemed interesting and I
8
wanted to stay until it was finished. “Once they burned books. Now they burn minds” was written on the wall in English, with big letters and shades, calligraphically daring to say. Without realizing it, the girl began to run and entered the Targowisko Dolna Wilda like a slingshot, just as two sirens sounded louder and louder. Meanwhile I was stuck to the spot like a column (maybe because of the cold or from excitement, I don’t know). Two police officers approached me and began to speak to me in Polish. I was stressed because I obviously did not understand the language. Keeping my temper, I replied that I’m sorry but I do not speak Polish and I made a move to leave. But it wouldn’t end so easily. One of them caught me from the arm and led me to the vehicle. There was the English-speaking policeman. - Miss, you were a witness of the event. We would like to ask you some questions. - Oh, you are wrong, I just passed through, I do not know anything about… - It will not take a long time. Please enter the vehicle. Thoughts were dwelling in my mind. Honestly, not only I did not want to get into this situation, but I did not even want to testify what I saw! Clearly, I had noticed even the smallest detail of the “delinquent”, but a voice in me told me to lie. And so many Philosophy lessons for solving moral dilemmas have proved to be of the utmost importance. Would it be more plausible to hide the truth in order to cover -more or less- a legal violation of an unknown rebel or to describe in detail what I saw and receive a beautiful ‘’Dziękuję’’ from the Polish police officers? - Sorry, but I sick (sneezes fakely)... Do not know. Do not understand the English… Hahaha, as I write it down, I’m still laughing. Awesome acting, only the applause was missing. Especially for this miserable accent combined with the bad syntax. They let me out of the vehicle, they seemed disappointed.
I admit it, I felt joyous making my own resistance to the establishment. I did not feel remorse, on the contrary, I felt an excessive self-confidence, able to lead me to the Targowisko to find that girl. As soon as I opened the door, the young girl threw herself from her bench and hugged me! I don’t remember how many times she told me “dziękuję” until I told her that I was speaking better in English. There was a conversation in front of the bench where the girl sold shoes, very deep and obvious. She is an oppressed teenager, but quite conscious, smart and courageous. It was her way of expressing herself and protesting, illegal, but unique. Maybe it was karmic to happen, what do you say? My longing for a chocolate (which I don’t have yet) led me to an encounter with a person of a different culture who has so much to say and do. After all, the day itself seemed unique: 12/12/12. This will never happen again! Anyway, that’s what I had to tell you today. I’ll write to you later. I’m going to buy a spray!
With love, your Zacha
9
13/12/12
10
Drogi Pamiętniku, witam Cię pięknie w ten dzisiejszy poranek. Choć obudziłam się o tak późnej porze, że powinnam raczej napisać: „w to dzisiejsze popołudnie”. Wczorajszy dzień był niewątpliwie jednym z tych, jakie zdarzają się niezwykle rzadko. Kto mógłby się spodziewać, że spiesząc w kapciach na nogach do niewielkiego marketu po czekoladę (lub dwie, ewentualnie trzy – nie pamiętam dokładnie, jak wielkie odczuwałam niedocukrzenie), stanę się świadkiem niecodziennego zdarzenia. A wszystko to tutaj, w polskim mieście Poznaniu. Około piętnastej zdecydowałam, że czas opuścić na chwilę bezpieczne mury mej rezydencji i przespacerować się do pobliskiego sklepu po coś słodkiego. Wiadomo, przechodziłam właśnie przez ten trudny czas, z którym kobieta musi się zmagać każdego miesiąca. Chodziła mi więc po głowie czekolada, być może z nadzieniem – ciasteczka albo truskawki, orzechy, płynny karmel… o tak! Nie mogłam się już doczekać! Właśnie dlatego nie ubrałam nawet butów, tylko popędziłam w kapciach, niecierpliwa jak mała dziewczynka spiesząca odpakować swój świąteczny prezent. Było deszczowo, ale kto by się tym przejmował, kiedy na końcu drogi czeka upragnione jedzenie? Szłam właśnie Dolną Wildą w stronę marketu Netto, kiedy zdarzyła się ta brzemienna w skutkach sytuacja. I oto teraz siedzę i zastanawiam się, dlaczego przydarzyła się właśnie mnie. To był zupełny przypadek, że ta dziewczyna rzuciła mi się w oczy. Szesnaście, może siedemnaście lat, kaptur na głowie, arafatka owinięta
wokół szyi. Sięgnęła do torby i szybkim ruchem wyjęła z niej farbę w sprayu. Zaczęła malować po ścianie jednego z domów. Niezbyt bezpieczne zajęcie, zwłaszcza o tej porze dnia. Stałam tak przez chwilę, obserwując. Najpierw próbowałam przejść obok, zachować obojętność, ale zaintrygowało mnie hasło, które pisała. Chciałam poczekać, aż skończy. Wreszcie ścianę pokryły duże, wykaligrafowane, wycieniowane litery. „Once they burned books. Now they burn minds”, napisała. „Kiedyś palili książki, dziś palą umysły”. Nawet nie zauważyłam, kiedy dziewczyna zaczęła biec, a już po chwili wpadła do hali targowej przy Dolnej Wildzie niczym wystrzelona z procy. Dwie syreny policyjne zawyły głośniej i głośniej. Przez cały ten czas stałam tam, bez ruchu, jak słup. Czy zamarłam z zimna, czy z ekscytacji – sama nie wiem. Podeszło do mnie dwóch funkcjonariuszy. Mówili coś po polsku. Zupełnie nic nie rozumiałam. Zaczynałam się stresować. Nie tracąc całkiem głowy odpowiedziałam, że przykro mi, ale nie znam polskiego. Spróbowałam odejść, ale to nie był koniec. Jeden z mundurowych złapał mnie za ramię i poprowadził do samochodu, gdzie siedział trzeci policjant. Ten ostatni mówił po angielsku. - Była pani świadkiem zdarzenia. Chcielibyśmy zadać pani parę pytań. - Nie, nie, to nie tak. Ja tylko tędy przechodziłam, nic nie wiem o… - Nie zajmiemy pani dużo czasu. Proszę wsiąść do radiowozu. W mojej głowie kłębiło się mnóstwo myśli. Nie tylko nie chciałam się w ogóle pakować w całą tę sytuację, ale nawet zeznawać o tym, co widziałam. A widziałam sporo, bo przecież bardzo dokładnie przyjrzałam się poszukiwanemu „przestępcy”. Mimo to jakiś głos we mnie podpowiadał, żebym skłamała. Nagle wszystkie lekcje filozofii z tym ich rozwiązywaniem dylematów moralnych okazały się nie do przecenienia. Co powinnam zrobić? Zataić prawdę na temat tego, mniej lub bardziej poważnego, występku, by kryć dziewczynę, której nawet nie znałam? A może opisać szczegółowo całe zdarzenie w zamian za piękne „dziękuję” od polskiej policji? - Przepraszam, ale ja chora. – Udałam kichnięcie. – Nie wie. Nie rozumie ani angielski… Hahaha, do tej pory śmieję się, kiedy o tym pomyślę. Świetna gra aktorska. Zabrakło tylko owacji na stojąco. Najlepiej wyszedł mi ten beznadziejny, całkiem nieangielski akcent, a w połączeniu z równie złą składnią, cóż… Wypuścili mnie. Wydawali się bardzo rozczarowani. Przyznaję, czułam się szczęśliwa stawiając opór systemowi, choćby i w taki sposób. Niczego nie żałowałam. Wręcz przeciwnie, ogarnęła mnie wielka pewność siebie. Odważyłam się nawet pójść na targowisko, by znaleźć tę dziewczynę. Jednak kiedy tylko weszłam do hali, to ona pierwsza rzuciła mi się na szyję i mocno przytuliła. Nie pamiętam nawet, ile razy zdążyła mi podziękować, zanim zaczęłam wyjaśniać, że lepiej mówię po angielsku niż po polsku. Potem rozmawiałyśmy długo przed stoiskiem z butami, gdzie pracuje. Ma kilkanaście lat, czuje się uciśnio na przez społeczeństwo, ale jest też całkiem świadoma świata, bystra i odważna. Napisanie tego hasła na ścianie było jej sposobem wyrażenia siebie i swojego sprzeciwu. Nielegalnym, ale oryginalnym sposobem.
11
A może to, co się wydarzyło, to karma? Głód czekoladowy (którego zresztą wciąż nie zaspokoiłam) doprowadził mnie do spotkania z osobą z innej kultury. I osoba ta ma tyle do powiedzenia, tyle chce zrobić! Zresztą, nawet dzień sam w sobie wydawał się całkiem niezwykły: 12.12.12 – taka data już się nie powtórzy! W każdym razie właśnie to chciałam dziś przelać na papier. Później napiszę coś więcej. Teraz pędzę kupić farbę w sprayu!
12
tłum. Katarzyna Książek
Buziaki, Zacha by Zacharoula Antoniou
Apetyt, ulica Szkolna 4 DE/PL 13
Eine Mahlzeit als geteilter Raum, als einzige Schnittfläche von Lebensentwürfen, die sonst keine Verbindung aufweisen, das interessiert mich. Ich trete aus der Kälte in den Raum, der mit Menschen und gesprochenen Worten gefüllt ist, graue Kacheln, hellgelbe Tapeten, unterbrochen durch graue Streifen. So in etwa hatte ich es mir hier vorgestellt. Ich versuche, meine postsowjetische Brille abzusetzen, überhaupt all meine Brillen, nur zu sehen, was wirklich da ist. Die Warteschlange ist lang, auch jetzt noch, es ist schon nach vier. Die Speisetafel hängt an zwei Ketten von der Decke herunter. Ich entscheide mich für Naleśniki ze Spinakiem und einen Tee. Mit Zucker?, fragt die Frau an der Kasse. Und Zitrone? Dann nimmt sie die Frage zurück, ach ja, Zitrone habe ich nicht. Ich setze mich an einen der Tische, so, dass ich sowohl den Speisebereich, als auch die Theke beobachten kann. Ist beobachten in Ordnung? Es scheint mir, als wären alle hier durch irgendetwas verbunden, als gehöre nur ich nicht dazu, nicht richtig jedenfalls. Wenig später ruft die Frau, die Pfannkuchen seien fertig. Die Teller mit den fertigen Speisen werden durch eine rechteckige Öffnung von der Küche in den Thekenbereich geschoben. Manchmal reihen sich fünf Teller hintereinander. Die Pfannkuchen sind nicht nur mit Spinat, sondern auch mit Käse gefüllt, sie sind etwas trocken, aber in Ordnung. Mein Blick verliert sich im Raum. Neben der Kasse steht ein Ständer mit Servietten, die in der Mitte gefaltet und dann versetzt ineinandergesteckt sind. Ein älterer Mann mit langen, weißen Haaren und einem faltigen
14
Gesicht sitzt neben einer Frau, die mir kurz zulächelt. Sie wirken auf mich wie zwei, die vertraut genug sind, um nicht miteinander reden zu müssen, ich bin mir sehr sicher, dass sie ein Paar sind, aber dann steht der Mann auf, um sein Geschirr wegzuräumen, verlässt den Tisch, ohne ein Wort zu sagen. An meinen Tisch setzen sich nun zwei Männer im mittleren Alter, sie riechen streng nach Alkohol, tragen eine Reihe von Plastiktüten mit sich. Einer von ihnen geht zur Theke, um Suppe zu bestellen. Als er mit zwei gefüllten Tellern Ogórkowa davon stolpert, nimmt die Miene der Kassiererin einen skeptischen Ausdruck an, für einen Moment. Dann fasst sie sich wieder, lächelt. Die Suppe ist heißt, sagt einer der Freunde. Sie sitzen tief gebeugt über den Tellern, ab und zu ziehen sie die Nase hoch. Das Klirren der Löffel entwickelt seinen eigenen Rhythmus. Es gibt noch eine andere Frau, die hin und wieder im Thekenbereich sichtbar wird, sie arbeitet offenbar in der Küche und kommt nur, um das gebrauchte Geschirr abzuräumen. Unter einer weiten Hose lugen ihre Füße hervor, die in weißen Badelatschen stecken. Sie sind mit Palmen bedruckt. Als ich das sehe, frage ich mich, ob in diesem Raum, so konkret er auch ist, eine Sehnsucht umher schwebt, eine Sehnsucht nach etwas, das ganz weit weg ist.
Posiłek rozumiany jako wspólna przestrzeń, jako płaszczyzna, gdzie przecinają się koncepcje życia, które poza tym nie miałyby ze sobą żadnej styczności – to mnie interesuje Wkraczam z chłodu do pomieszczenia wypełnionego ludźmi i głośno wypowiadanymi słowami. Szare kafelki, jasnożółte tapety poprzecinane szarymi paskami. Tak mniej więcej wyobrażałam sobie to miejsce. Próbuję zdjąć moje postsowieckie okulary – próbuję zresztą zdjąć teraz wszystkie moje okulary, by zobaczyć, co się tu w środku znajduje. Kolejka jest długa – nawet o tej porze, a jest już po czwartej. Tablica z jadłospisem zwisa z sufitu na dwóch łańcuchach. Wybieram „naleśniki ze szpinakiem” i herbatę. Z cukrem? – pyta kobieta przy kasie. I cytryną? – dodaje, ale zaraz cofa pytanie. Ach tak, cytryny już nie mam. Siadam przy jednym ze stolików tak, żebym mogła obserwować zarówno jedzących, jak i ladę. Czy takie obserwowanie jest w porządku? Mam wrażenie, że wszyscy tutaj są czymś ze sobą związani, tylko ja jakoś nie pasuję. W każdym razie nie tak do końca. Chwilę później ta sama kobieta woła, że naleśniki są gotowe. Talerze z przygotowanymi daniami wystawiane są z kuchni przez kwadratowe okienko. Czasem w okienku gromadzi się pięć takich talerzy na raz. Naleśniki są nie tylko ze szpinakiem, lecz również z serem. Są trochę suche, ale dają się zjeść. Moje spojrzenie błądzi w pomieszczeniu. Przy kasie stoi uchwyt, do którego wetknięto papierowe serwetki złożone na pół. Starszy mężczyzna o długich siwych włosach i pomarszczonej twarzy siedzi obok kobiety, która obdarza mnie przelotnym uśmiechem. Robią wrażenie dwojga ludzi, którzy znają się już na tyle dobrze, że nie muszą ze sobą rozmawiać. Trudno powiedzieć, czy są parą, ale potem, gdy mężczyzna wstaje, by odnieść swój talerz, od wspólnego stołu odchodzi bez słowa. Do mojego stolika przysiadają się tymczasem dwaj mężczyźni w średnim wieku. Czuć od nich silny zapach alkoholu, w rękach trzymają po kilka reklamówek. Jeden z nich idzie do lady, żeby zamówić zupę. Gdy nieporadnie sunie do stolika z dwoma pełnymi talerzami „ogórkowej”, na twarzy kasjerki maluje się niewiara – ale tylko na chwilę. Potem kobieta znowu się mobilizuje. I uśmiecha. Zupa jest gorąca – mówi jeden z nich. Siedzą pochyleni nisko nad swoimi talerzami, od czasu do czasu pociągając nosem. Ich łyżki zaczynają stukać w swoim własnym, odrębnym rytmie. Za ladą od czasu do czasu pojawia się druga kobieta. Najwyraźniej pracuje w kuchni i wychodzi stamtąd tylko po to, by uprzątnąć brudne naczynia. Spod jej szerokich spodni wystają stopy w białych klapkach plażowych ozdobionych rysunkiem z palmami. I gdy to widzę, zaczynam się zastanawiać, czy w tym pomieszczeniu, jakkolwiek tak bardzo konkretnym, nie unosi się jakaś tęsknota za czymś, co istnieje bardzo daleko stąd. tłum. Eliza Pieciul-Karmińska
by Regina Menke
15
Once upon a time EN/PL 16
Once upon a time there was an apartment which belonged to a man. He rarely ever left it. He basically lived in the kitchen, where he would leave all of his books. They were covering the end space of the kitchen table as well as the window ledge. The kitchen was situated at the end of the corridor, and the floor was wooden and old. It was impossible not to make noise when walking on it. The man was renting out numerous rooms to numerous people who would come and go; it was a cheap deal in a good location. Rumors said the landlord helped foreigners come to the country. He also worked in a supermarket when he wasn’t bothering the people in the kitchen or knocking at their door to ask unimportant questions. The kitchen was a long room. It wasn’t cosy at all but it was a kitchen. Whenever the girl visited the boy, the landlord was around. He commented on her not knowing the language of the country and tried to get the attention of the boy. Sometimes the girl and the boy stayed in the kitchen, where they liked to have breakfast. The boy prepared it with care, he handled an old coffee machine which was placed on the second, much smaller fridge in the kitchen. He took his time, as if time wouldn’t matter. He knew how to take time for the little things in life and that was what the girl liked about the boy. The ugly apartment helped the people to see beauty where other would not notice it. The kitchen was old and dirty, as a result of too many people living together temporarily. It’s these kind of places where everyone has his own toilet paper and leaves the slippers on to take a shower. It was the place where many people came and went, but one person always stayed.
Dawno, dawno temu, było sobie mieszkanie należące do mężczyzny, który rzadko kiedy z niego wychodził. Praktycznie mieszkał w kuchni, gdzie zostawiał wszystkie swoje książki. Walały się zarówno na krawędzi stołu jak i na parapecie. Kuchnia znajdowała się na samym końcu korytarza, a podłoga tam była stara i drewniana. Gdy się po niej stąpało, nie dało się nie narobić hałasu. Mężczyzna wynajmował wiele pokoi wielu ludziom, którzy przychodzili i odchodzili; była to tania oferta w dobrej lokalizacji. Chodziła plotka, że właściciel pomagał obcokrajowcom dostać się do kraju. Pracował też w supermarkecie, gdy nie był zajęty przeszkadzaniem ludziom w kuchni lub pukaniem do ich drzwi, szukając odpowiedzi na mało ważne pytania. Kuchnia była długim pomieszczeniem. Nie była przytulna, ale była to kuchnia. Za każdym razem, gdy dziewczyna odwiedzała chłopaka, właściciel mieszkania kręcił się w pobliżu. Komentował jej nieznajomość języka i próbował zwrócić na siebie uwagę chłopaka. Czasami chłopak i dziewczyna zostawali w kuchni, gdzie lubili jadać śniadanie. Chłopak przygotowywał je starannie, robił kawę używając starego ekspresu stojącego na niższej z dwóch lodówek. Nie spieszył się, zupełnie jakby czas nie miał dla niego znaczenia. Wiedział, ile go w życiu poświęcić na drobne sprawy i to właśnie podobało się dziewczynie. To brzydkie mieszkanie pomagało ludziom dostrzec piękno tam, gdzie inni nie potrafili. Kuchnia była stara i z uwagi na liczbę ludzi przewijających się przez mieszkanie – brudna. Był to rodzaj miejsca, w którym brało się prysznic w klapkach i posiadało własny papier toaletowy. Ludzie przychodzili i odchodzili, ale jedna osoba zawsze zostawała. tłum. Iwona Nędza
by Nina Lahaye
Smells of hope and desire EN/PL 18
Well, they call me Bartuś. But me myself, I feel just like a common dog. Not more. Not less. This “name-thing” is just made out of human thinking. I do live here in Poznań with my mistress – more precisely in the Jeżyce district. If you have ever been there, you may know even the house I am living in. Because the building is truly eye-catching! It wouldn’t be anything special, because it’s a house of stonewalls as almost every house here. But the cracked, disintegrate, sooty face of our building does still appear attractive – just because of this special, craved into the stone rosebush. It entwines around the door, up until the second floor. It’s something mystical and actually even spirited. It starts down by the main entrance with some kind of roots, goes on in a growing and blooming rosebush, ending in four open blossoms at each side of a window. When it’s not raining, I love to have a look on it each and every day as we return from our invariably walking tour. My mistress is quite old yet. But to be honest, she is old since I know her, since she brought me. And me, meanwhile, I am an old dog too. But as long as I do remember we do this walking tour three times a day. Three times a day, each and every day, every week and month, year after year. It feels like a never-ending repetition. The only thing that changing is from time to time the weather and the season. We step outside – once in the morning, once on midday and one time in the evening, to go some streets down.
I can pee and do my needs until we get to the supermarket. There I have to wait outside during the time my mistress buys her groceries. After that we do orbit some more blocks and buildings to return to our home. To be honest – on this whole way, there is nothing special or interesting to see or explore. No green. No grass. Just rough and wobbly sidewalk flagstones which for me, as a dog, with my “dogheight”, it’s a direct view into the tailpipes. Nothing great or special as you can see. But there exist my personal encouragement – my motivation. This unimposing plant. This strong smelling, red flower around the corner. When we come there and I get this smell in my highly sensitive dog nose, my mind starts to bring me somewhere else. Somewhere where plants and natural smells are surrounding me. When luck is on my side, my mistress does speak with someone in front of this building, so there is more time for me, to stay in my fantasy dream. Apart from this wonderful flower-smell, the smell of my district mostly reminds of the feeling you get in your nose when you catch your first cold in the early autumn. Clammy-cold- scratchy to viscous-rough. So winter is quite hard for me, because then the flower-plant is not any longer in front of the house. And every year I have to tremble with fear that they will replace the plant outside again in spring. But at least during all the seasons, even during winter, there is my friend waiting in the garden. It’s a pig. My pink soft buddy that plays with me – or since I’m old, at least lets me bite and shake him a bit, before my mistress pulls me back into our house. Having my obligate view on the flower-growing face of our building and back we are, in the lightly moldy and dusty but still cozy small flat with the high ceiling. Sounds all quiet unspectacular right? And maybe you are even asking yourself, why I am telling you all of this?! Well, you need to know about my unspectacularly, regular life to understand how big and exciting the following happening was for me: A normal day, a normal walking tour, doing my needs, waiting in front of the supermarket, going on with the shy anticipation for the flower, coming around the corner... ... almost stepping into this warm, still fuming, incredible dulcet smelling thing! Just laying there on the floor – totally innocent and probably without any other intention. But for me – it was opening new worlds, new ways of thinking, new views. This smell of the forests and woods, the moors and fields, the moss and mushrooms – coloured and lively, just out there in Poland, encircling Poznań.
19
20
Cóż, nazywają mnie Bartuś. Ale ja sam czuję się jak zwykły pies. Ni mniej, ni więcej. To „nazywanie” wzięło się tylko z ludzkiego myślenia. Mieszkam tu, w Poznaniu, razem z moją panią - dokładniej na Jeżycach. Jeśli kiedykolwiek tamtędy przechodziliście, może nawet znacie dom, w którym mieszkam. Naprawdę przyciąga uwagę! Niby nic w nim specjalnego, ot, dom o kamiennych ścianach, jak niemal każdy inny w okolicy. Jednak ta popękana, krusząca się i pokryta sadzą fasada wciąż wygląda interesująco, a to tylko dzięki płaskorzeźbie wykutej w kamieniu, przedstawiającej krzak róży. Pnie się wokół drzwi i sięga aż drugiego piętra. Jest w niej coś mistycznego, nawet duchowego. Zaczyna się od swego rodzaju korzeni, zaraz przy głównym wejściu i wyżej wyrasta w kwitnący krzak róży, kończący się czterema rozwiniętymi kwiatami, po jednym z każdej strony okna. Kiedy nie pada, uwielbiam na niego patrzeć - każdego dnia, gdy wracamy z naszej niezmiennej pieszej wycieczki. Moja pani jest już całkiem sędziwa. Ale szczerze mówiąc, była stara odkąd ją pamiętam, od dnia, w którym mnie kupiła. A ja też w tej chwili jestem już starym psem. Ale odkąd tylko pamiętam chodzimy na te wycieczki trzy razy dziennie. Trzy razy dziennie, dzień w dzień, każdego tygodnia i każdego miesiąca, rok za rokiem, jak błędne koło. Jedyne, co ulega zmianie to od czasu do czasu pogoda i pory roku. Wychodzimy na dwór, raz rano, raz w południe i raz wieczorem, i przechodzimy kilka ulic. Zanim dojdziemy do supermarketu mogę się wysiusiać i załatwić swoje potrzeby. Tam muszę czekać na zewnątrz, podczas gdy moja pani robi zakupy. Później obchodzimy jeszcze kilka bloków i kamienic, by wrócić do naszego domu. Szczerze mówiąc, po drodze nie ma nic specjalnego czy interesującego do zobaczenia, czy zbadania. Żadnej zieleni. Żadnej trawy. Tylko szorstkie i chybotliwe płyty chodnika, a dla psa takiego jak ja, z moim „psim wzrostem”, również bezpośredni wgląd w wyloty rynien. Jak widzicie, nic specjalnego. Ale istnieje tu też coś, co dodaje mi otuchy, moja motywacja. Zwyczajna roślina. Ten silnie pachnący czerwony kwiat za rogiem. Kiedy tam dochodzimy, a zapach dociera do mojego niezwykle wrażliwego nosa, mój umysł przenosi mnie gdzieś indziej. Gdzieś, gdzie otaczają mnie rośliny i naturalne zapachy. Gdy dopisuje mi szczęście, moja pani zatrzymuje się, aby porozmawiać z kimś przed tym budynkiem, więc mam więcej czasu dla siebie, dla mojego fantastycznego snu. Poza tą niesamowitą wonią kwiatu, zapach mojej dzielnicy przypomina mi to uczucie
w nosie, które dostaje się jak złapiesz katar wczesną jesienią. Od oślizgłego i zimno drapiącego, do lepkiego i szorstkiego. Zima jest więc dla mnie dość ciężka, ponieważ wtedy nie ma już kwiatu przed domem. I każdego roku drżę z przerażenia, że znów zastąpią go na wiosnę. Przynajmniej niezależnie od pory roku, nawet zimą, czeka na mnie w ogrodzie mój przyjaciel. To prosiak. Mój różowy, miękki kumpel, który bawi się ze mną, czy raczej, ponieważ jestem stary, pozwala mi trochę go podgryźć i potarmosić, zanim moja pani zaciągnie mnie z pow21 rotem do domu. Obowiązkowe spojrzenie na kwiatową fasadę i już jesteśmy w środku, w lekko zatęchłym I zakurzonym, jednak wciąż przytulnym małym mieszkanku z wysokim sufitem. Wszystko to brzmi zupełnie nieciekawie, prawda? I może nawet zadajecie sobie pytanie, po co ja wam to wszystko mówię?! No cóż, musicie usłyszeć o moim nieciekawym, zwyczajnym życiu, aby zrozumieć jak niesamowite I ekscytujące było to, co mi się przydarzyło. Normalny dzień, normalna wycieczka, załatwiam potrzeby, czekam przed supermarketem, idę z nieśmiałym wyczekiwaniem na kwiat, mijam zakręt... ... I prawie wdeptuję w tę ciepłą, wciąż parującą i niezwykle słodko pachnącą rzecz! Leżącą tak po prostu na ziemi, zupełnie niewinnie i zapewne bez żadnego innego celu. Ale dla mnie było to jak otwarcie wrót do nowych światów, nowego sposobu myślenia i nowych poglądów. Ten zapach lasów i borów, łąk i pól, mchu i grzybów, kolorowych i rześkich, tam w Polsce, zaraz dookoła Poznania. Ta zwykła kupa obudziła we mnie nadzieję i pragnienie, by zobaczyć więcej świata. Wyjdźmy więc na zewnątrz i zbadajmy nieznane nam miejsca!
tłum. Karolina Muth
by Jana Nanuk
OUR BIGGEST REGARDS AND THANKFULNESS TO ALL THE PEOPLE WHO MADE THIS WORKSHOP AND BOOK POSSIBLE.
22
To Maria Czarnecka and Stowarzyszenie Antropologów Kultury Etnosfera, who organized and did everything need it to make this happen. To our great trainers Joanna Roszak and Justyna Czechowska, who enlightened our writers’ path. To all our translators, who have helped bring the words of foreigners closer to Poland. To our photographer Tomasz Budasz and our amazing designer Snizhana Chernetska. To all our readers, for listening to what all those Others have to say.
23
Organizator
Pictures by Tomasz Budasz Cover by Snizhana Chernetska