WSPA Magazine Voorjaar 2013

Page 1

Voorjaar 2013 nummer 102

Campagne melkkoeien: stapjes vooruit Wilde dieren circus uit Afval in oceaan moet aangepakt In het hart: Poster

Op bezoek bij Red Collar in Bangladesh


INHOUD

6

Successen 2012

Weer veel bereikt

Kom op voor

10

de koeien Dijksma toont liefde

18

Olifanten geen vervoermiddel Diervriendelijk op vakantie

Contact

Nalaten aan dieren

Heeft u vragen of opmerkingen over het werk van WSPA en/of de inhoud van dit

Doneer op een bijzondere manier aan

magazine? Of wilt u uw gegevens zoals adres, e-mail of telefoonnummer wijzigen?

dieren: door WSPA op te nemen in uw

Mail dan naar info@wspa.nl of bel 070 314 28 00. U kunt uw gegevens ook online

testament. Voor informatie hierover bel

aanpassen via het contactformulier op www.wspa.nl.

070-314 2800 of e-mail naar info@wspa.nl. Dank u wel!

Social Media @WSPA_NL facebook.com/WSPANederland

youtube.com/wspanederland

pinterest.com/wspanederland

2 


Inhoud 4 Afscheid Maij-Weggen 5 Een prik redt twee honden 6 Successen in 2012 8 Steeds meer honden veilig 10 Kom op voor koeien 13 Strijd voor beter leven in Canada 14 Fokkerij moet koers verleggen 16 Poster 18 Olifantenrit ‘onvergetelijke ervaring’ 20 Thuis & uit 22 Oceaandieren redden 24 Wilde dieren de tent uit! 26 Reacties 27 Eindelijk aanpak stalbranden 28 Kids 30 Einde nabij van nertsenfokkerij 32 Dierenkampioen

Europa Ons werelddeel staat stevig in de aandacht. Eurocrisis, meer ‘Brussel’ of juist niet, toekomstig referendum in Groot-Brittannië, opvang vluchtelingen, Gemeenschappelijk Landbouwbeleid? Discussie is niet van de lucht. Maar voor- of tegenstander van verdergaande samenwerking in Europa, we zitten al jaren in één schuitje. Europa is in beweging, maar ze is ook een realiteit. Een economische grootmacht en voor velen een humanitair baken. Het belang en de invloed van Europa – en dat is meer dan de Europese Unie– wordt ook door WSPA onderkend. Zeker ook voor dierenwelzijn. Willen we dat in eigen land bevorderen, dan moeten we toch vaak in de Wetstraat in Brussel zijn. Bijvoorbeeld omdat we het transport van levende dieren, die nu vaak ‘eindeloos’ worden heen en weer gesleept, willen maximeren op acht uur. Of omdat er regels moeten komen voor melkkoeien, omdat ze zonder die regels nauwelijks beschermd worden en de onderlinge concurrentie ook daar nog eens druk op zet. En ook omdat we de handel in exotische dieren, waarvan binnen een jaar na de vangst de overgrote meerderheid sterft, willen beperken. Daar is lobby voor nodig, campagne voeren en – uiteraard – fondsenwerving. Daarom wil de mondiale organisatie WSPA een echte ‘regio Europa’ vormen. En ik mag dat leiden. Dat betekent niet dat ik wegga uit Nederland, want ik blijf werken vanuit ons kantoor in Den Haag. Het betekent ook geen grote bureaucratische verbouwing ver van uw deur. Nee, ik ga een klein, flexibel team vormen dat, naast regelmatige activiteit in Brussel, bekijkt waar we wanneer moeten opereren voor de dieren. Dat kan overleg zijn met Poolse ambtenaren, een inzameling in Frankrijk, publiciteit in Italië of Bulgarije. Een soort vreedzame guerrilla dus. Die rol van directeur Europa heb ik niet gezocht, maar toen ik ervoor werd gevraagd heb ik ‘ja’ gezegd. Vanuit persoonlijke motivatie. Ik heb ooit het besluit genomen om in mijn werkzame leven zoveel mogelijk dieren van zoveel mogelijk leed te gaan bevrijden. Ik denk dat dat op Europees niveau uitstekend kan. Met de steun van onze donateurs en supporters gaan we het avontuur tegemoet. Ik heb er alle vertrouwen in. Allez! Forza! Let’s go!

Colofon WSPA MAGAZINE VERSCHIJNT TWEE KEER PER JAAR EN WORDT GRATIS TOEGESTUURD AAN DONATEURS VAN WSPA. LOUIS COUPERUSPLEIN 2-III, 2514 HP DEN HAAG,

Ruud Tombrock, Directeur WSPA Benelux

TEL: 070 3142800 INFO@WSPA.NL, BANKREKENING 242 TEKSTEN: JANNEKE SIEBELINK, MARTIEN VERSTEEGH, TEAM WSPA. EINDREDACTIE: PAUL VAN TONGEREN. VORMGEVING EN DRUKWERK: RIJSER GRAFISCHE COMMUNICATIE. WWW.RIJSER.NL FOTO VOORZIJDE: WSPA/SHIBARI CHAUDHURY

3


© WSPA

Afscheid voorzitter Maij-Weggen “WSPA is grote organisatie geworden” Mevrouw Maij-Weggen, alleen voor echte intimi ook bekend als Hanja, heeft eind vorig jaar van de Raad van Toezicht (RvT) van WSPA Nederland afscheid genomen. Na twaalf jaar voorzitterschap. Ze heeft de organisatie, eerst in Utrecht nu in Den Haag, in die tijd zien groeien van ca 10.000 naar 130.000 donateurs en het aantal medewerkers van anderhalf naar veertien.

“WSPA Nederland is in de afgelopen twaalf jaar een grote organisatie geworden. Jaarlijks dragen we ongeveer tien procent bij aan het totale budget van WSPA Internationaal. Dat is heel goed. Ik ben erg enthousiast over zoveel support uit ons land voor het internationale dierenbeschermingswerk”, aldus de voormalig voorzitter. ‘Doorgeefpoes’

Als meisje al was Hanja een groot dierenvriend. Ze las boeken over reizen en over dieren en ze werd sinds haar jeugd omringd door honden en katten: Takko, Polka, Saartje en Garfield en Maggie. “Die laatste, een kleine pers, speelde thuis altijd de baas. Nu hebben we nog een ‘doorgeefpoes’, een erg lieve huis-, tuin- en keukenpoes. Door een aantal verhuizingen is ze van hand tot hand gegaan, waardoor ze erg wantrouwend was geworden. Bij ons is ze goed opgeknapt en helemaal thuis. Ze is nu zestien, dus vroeg of laat zullen we haar moeten missen. Huisdieren leven helaas minder lang dan mensen.” 4 4

Mevrouw Maij kwam via het voorzitterschap van de Nederlandse Dierenbescherming in het bestuur van WSPA Internationaal, waarna ze al snel werd gevraagd om voorzitter van WSPA Nederland te worden. In de voorbije jaren werd ze erg geraakt door het massaal ombrengen van grote groepen dieren door dierziektes. “Hele varkensstallen en geitenboerderijen werden leeggehaald. Dat heeft me nog kritischer gemaakt over de aanvaardbaarheid van de massale intensieve veehouderij. Ik vind het prima dat WSPA deze vorm van veehouderij nu flink ter discussie stelt.” Een opmerkelijk geluid voor iemand die ook CDA-politicus pur sang is. Steunbetuigingen

“Ik weet dat mijn partij niet het beste meisje in de klas is op het gebied van de dierenbescherming. Maar dankzij het CDA heb ik in het Europees Parlement wel heel veel aan Europese wetgeving voor dierenbescherming kunnen doen. Die richtlijnen gelden nu in 27 Europese landen. Mijn partij heeft me altijd mijn gang laten gaan op dit gebied. We kregen in Brussel soms miljoenen steunbetuigingen van Europese burgers voor bepaalde acties, meer dan voor andere onderwerpen. Daar kan niemand om heen, ook het CDA niet.” “Ik wens WSPA veel succes met de acties op internationaal niveau: de vaccinaties tegen hondsdolheid, tegen de dieronvriendelijke aanpak in de intensieve veehouderij, de hulp aan zeezoogdieren, de aanpak van de beerhouderijen in Azië en de snelle teams van dierenartsen in geval van rampen. Ik zie de toekomst met vertrouwen tegemoet.”


© WSPA/Harry Meijer

Eén prik redt twee honden Met één prik twee honden helpen? Dat is mogelijk in een van de twaalf klinieken van DierenDokters, een landelijk verband van twaalf Nederlandse dierenartsen. Een prik voor het eigen huisdier levert namelijk ook een bedrag op voor een vaccinatie in een ver land. Voor Red Collar, de campagne van WSPA waarmee hondsdolheid op diervriendelijke wijze wordt bestreden.

“We waren al een aantal jaren op zoek naar een goed doel om te steunen. Toen ik in dat verband Red Collar voorstelde, gingen mijn collega’s direct en unaniem akkoord”, legt Maico Boumans van DierenDokters Ede uit. ”We spraken af dat we bij iedere vaccinatie in één van onze klinieken € 2,30 zouden overmaken naar WSPA, het bedrag dat nodig is voor een vaccinatie in Bangladesh. Bovendien zouden we onze cliënten vragen of ze ook een donatie zouden willen doen. En om meer cliënten te stimuleren mee te doen, hangen in onze praktijkruimtes affiches waarop deelnemers een sticker kunnen plakken.” Geen huisdier

extraverter dan een ander. Mijn collega in Zeist bijvoorbeeld, zegt na iedere vaccinatie: ‘Zo, weer een andere hond gered’. Als dan wordt gevraagd, en dat is natuurlijk de opzet, wat hij bedoelt, legt hij het hele verhaal nog even uit. Dat werkt prima, want er zijn natuurlijk altijd mensen die de affiche en de bijbehorende kaartjes niet direct opmerken.” Enthousiast

DierenDokter Maico Boumans is aanstekelijk enthousiast, al kan en durft hij nog niet te zeggen wat de actie uiteindelijk gaat opleveren. “Kijk, het aantal vaccinaties verschilt per dag en per kliniek. Het is niet zo dat we hier de hele

dag achter elkaar staan te prikken. Een heel algemeen gemiddelde is zo’n vier vaccinaties per dag. Ik verwacht wel een deelname van tegen de twintig procent. Als het daar nog bovenuit zou gaan, zou ik dat fantastisch vinden.” Meer informatie: www.dierendokters.nl Heeft uw dierenarts ook interesse om een soortgelijke actie met WSPA op te zetten? Neem dan contact met ons op via info@wspa.nl of bel 070 314 28 00

Deelname

De deelname, die nog niet geëvalueerd is omdat de actie nog een tijd doorloopt, varieert per kliniek. Dat heeft ook te maken met hoe de dierenartsen het in hun praktijken oppakken. “De een is wat

© WSPA/Harry Meijer

Een gezamenlijk persbericht werd behoorlijk goed opgepikt door diverse media, met name regionaal en plaatselijk. Niet alleen door huis-aan-huisbladen, maar ook online en in social media. “De reacties waren overweldigend en erg leuk. Bij onze kliniek in Voorburg bijvoorbeeld, kwam een man langs die helemaal geen huisdier heeft. Maar hij had van de actie gehoord en wilde gewoon mee doen. Hartverwarmend”, aldus Boumans.

5


Een keuze uit onze successen in 2012 4

Uitbreiding roemeens berenresevraat Twintig jaar nadat we 's werelds eerste berenreservaat bouwden, konden we eind 2012 met genoegen de laatste uitbreiding van het Zarnesti berenreservaat in Roemenië openen. Hiermee is plaats gemaakt voor de opvang van de naar schatting 25 laatste in gevangenschap levende beren in Roemenië. Het reservaat, dat we samen met Asociatia Milioane De Prieteni (AMP) bouwden, is nu de grootste berenopvang in Europa.

6

© WSPA

3

© WSPA

2

© WSPA

1

Strijd tegen stierenvechten In Latijns-Amerika behaalde WSPA dankzij haar supporters belangrijke resultaten in de strijd tegen het stierenvechten. Zo wil de burgemeester van de Colombiaanse hoofdstad Bogotá de plaatselijke arena sluiten. In juli 2012 is er mede dankzij WSPA een eind gekomen aan de gewelddadige mishandeling van stieren en paarden in de arena van Teocelo, in Mexico. Deze gemeente is de eerste van het land waar elke vorm van deze bloederige ‘sport’ werd verboden. WSPA viert dit succes en werkt eraan om te verzekeren dat dit slechts het begin is.

India is dansbeervrij Op 26 november 2012 vierden we samen met onze lokale partner Wildlife Trust of India (WTI) de succesvolle afsluiting van onze jarenlange campagne om een einde te maken aan de dansbeerpraktijken in India. Tijdens de Internationale Conferentie voor Bear Research & Management (IBA) in New Delhi werd India officieel ‘dansbeervrij’ verklaard door de overheid. Op dezelfde dag kondigde de regering haar Nationale Bear Conservation and Welfare Action Plan aan. Dit actieplan werd mede opgezet door WSPA.


2 5 1

3

WSPA supporters redden zeeleeuwen Chili WSPA vierde in mei vorig jaar, samen met lokale partnerorganisatie Ecoceanos, een succesvol resultaat van de SOS Zeeleeuwen campagne in Chili. Driehonderd zeeleeuwen zijn behoed voor zinloze slachting! Meer dan 100.000 supporters over de hele wereld zijn in actie gekomen om president Piñera van Chili duidelijk te maken dat de massale ‘ruiming’ van zeeleeuwen onacceptabel is.

© WSPA

© WSPA

5

© WSPA

4

Reisorganisaties stappen af van de olifant  Afgelopen zomer riep WSPA Nederland reisorganisaties op niet langer olifantenritjes en -shows op te nemen in hun vakantieaanbod. Met de hulp van actieve volgers op Facebook en Twitter wist WSPA de reisorganisaties Oad en Shoestring te doen beloven alleen nog olifantenvriendelijke reizen aan te bieden. Eind 2010 nam TUI Nederland – bekend van de merken Arke, Holland International en KRAS – al eenzelfde besluit. Ook in 2013 blijft WSPA zich inzetten tegen de uitbuiting van olifanten als toeristische attractie. (Zie verder pag 18)

Wereldwijd WSPA hielp duizenden dieren in nood  WSPA kwam ook afgelopen jaar weer veelvuldig in actie voor dieren getroffen door rampen. Onder meer tijdens overstromingen in India de Filippijnen, Haiti maar ook bij de almaar durende droogte in het noorden van Mexico en in Vietnam.

7


© WSPA Shibavi Chaudhury

Ruud en Jennifer op bezoek in Dhaka

Steeds meer honden veilig Afgelopen november bezochten onze ambassadeur Jennifer Ewbank en directeur Ruud Tombrock het grote Red Collar-project van WSPA in de hoofdstad van Bangladesh, Dhaka. Voor beiden een overweldigende ervaring. En hoewel tevoren was aangeraden om afstand te houden tot de zwerfhonden – wegens het gevaar van besmetting met honds­ dolheid - bleek dat ondoenlijk. “Ze zijn zo schattig en dan komen ze kwispelstaartend op je af…”, verklaart Jennifer.

Het gaat de komende jaren om miljoenen dieren 8

Terwijl Jennifer en Ruud met de vangploegen door de straten en stegen van Dhaka liepen op zoek naar honden die gevaccineerd moesten worden – 50.000 in de hoofdstad alleen al, 800.000 landelijk in 2013 – werd duidelijk dat WSPA ook in andere landen in Azië de komende jaren straat- en zwerf­honden gaat redden van een wisse

dood. “Het was geweldig”, herinnert Jennifer zich. “De mensen in Dhaka houden erg van de honden in hun buurt. Hoewel die vaak geen duidelijke eigenaar hebben, horen ze er helemaal bij. Alleen daarom al werkte het afmaken niet: de mensen verstopten de dieren voor de ‘ruimploegen’, omdat ze niet konden aanzien hoe de dieren aan hun


vreselijke eind kwamen. Zo kun je dus ook de besmetting met hondsdolheid niet stoppen, met vaccineren wel.” “Het was mooi om mee te maken”, gaat ze door. “Als ze niet spontaan op ons af kwamen, lokten we ze met stukjes brood. Je kon ze dan makkelijk aanraken en vasthouden. En dan kwam er een geoefende dierenverpleger die de vaccinatie toediende. Daarna mochten Ruud en ik ze rode halsbanden om doen of, als het nog puppy’s waren, ze rode verf op hun rug smeren. En één vaccinatie bij een zwangere teef volstaat ook voor de nog ongeboren kleintjes. Prachtig werk. Dat vonden de omstanders ook . Ze kwamen spontaan met honden aanzetten of wezen ons waar we ze, vaak onder plankieren en in verlaten gebouwtjes, konden vinden.”

De Red Collar-campagne heeft heel wat voor de boeg. Na het Indonesische eiland Bali, kwam Cox’s Bazar in Bangladesh, nu de hoofdstad Dhaka, straks het hele land. En dan China, India, de Filippijen, andere eilanden van Indonesië. En het blijft niet bij Azië. We ontwikkelen plannen om ook in Afrika aan de slag te gaan. Het gaat niet meer om het redden van duizenden honden of honderdduizenden. Het gaat de komende jaren om miljoenen dieren. Het is de grootste reddingsoperatie die WSPA tot nu toe ter hand heeft genomen. En dankzij de voortgaande steun van onze donateurs over de hele wereld kunnen we dit ook vol vertrouwen aanpakken. Zo komen steeds meer honden in veiligheid.

Scan deze code voor een video of ga naar: http://www.youtube.com/watch?v=23VebYNIXag

© WSPA Shibavi Chaudhury

Ook Ruud kijkt tevreden terug op het bezoek aan de Bengaalse hoofdstad. “Als directeur van WSPA ben je de meeste tijd bezig met vergaderen, begrotingen maken, rapporten schrijven en ga zo maar door. Je komt bij wijze van spreken geen dier tegen. Dan is zo’n duik in de praktijk iets geweldigs. Heerlijk. De grootste Ik kan daar enorm reddingsvan genieten. In operatie plaats van aantallen van WSPA honden op papier tot nu toe die je wilt redden, ben je zomaar een bruine of een witte hond aan het helpen. Heel concreet werk. En dan heb ik het nog niet eens over de puppy’s.”

Ambassadeur Jennifer Ewbank Sinds ongeveer een half jaar is Jennifer Ewbank – Jenn voor intimi – ambassadeur van WSPA Nederland. Dat houdt onder meer in dat ze met regelmaat namens ons optreedt, in interviews over het werk van WSPA spreekt en aanwezig is bij sommige van onze activiteiten. Jennifer, geboren op 27 juli 1987, werd bij een groot publiek bekend door haar deelname aan het televisieprogramma The Voice of Holland, waarin ze de halve finale bereikte. Ze schrijft liedjes, zingt en begeleidt zichzelf op de piano. In het muziektheater Peter Pan speelde ze de fee Tinkerbel.  9


© WSPA

Als de lente in het land komt, mogen twee op de drie Nederlandse melkkoeien weer de wei in

‘Berta 2’ heeft in heel Europa hulp nodig

Kom op voor koeien! In Europa leven 23 miljoen hardwerkende melkkoeien, waarvan anderhalf miljoen in Nederland. Vaak lijden ze aan pijnlijke en slopende gezondheidsproblemen, zoals kreupelheid en uierontsteking. Onvoldoende zorg en slechte leefomstandigheden zijn hier meestal de oorzaak van. Zo is grazen er voor steeds meer melkkoeien niet meer bij. Verontrustend.

Hoe staat Nederland er eigenlijk voor?

Niet zelden horen we de mensen zeggen: “maar in Nederland is het toch zo slecht nog niet voor melkkoeien?” En ja, op een aantal terreinen loopt Nederland inderdaad voorop. Bijvoorbeeld bij de modernisering van stallen. Maar ook in Nederland bestaan grote zorgen. 10

Nederland is wereldwijd één van de belangrijkste exportlanden van zuivelproducten. Het produceert per jaar bijna twaalf miljard kilo melk. Het grootste deel gaat in de vorm van kaas en melkpoeder naar het buitenland. De zuivelsector verwacht steeds meer profijt van de groeiende vraag naar melk, vooral van buiten Europa.


35% 30% 25% 20%

15% 10% 5% 0%

1997 2001 2004 2008 2011

ercentage koeien hele P jaar op stal

Daarnaast verdwijnt in 2015 het Europese melkquotum, waardoor iedere veehouder zoveel melk mag produceren als hij wil. Percentage koeien hele jaar op stal

Deze schaalvergroting gaat meestal gepaard met het permanent binnen houden van melkkoeien. Zo wordt steeds meer melk van Nederlandse bodem ‘binnenmelk’: melk van koeien die het hele jaar binnen staan. In 2001 was dat met één op de tien melkkoeien het geval , in 2011 al met bijna één op de drie. Huidige initiatieven uit de sector zijn onvoldoende om de trend te stoppen laat staan te keren. Meer en snellere actie is nodig. WSPA in actie voor koeien

In mei 2012 begon WSPA daarom de campagne ‘Binnenmelkvrij: Alle koeien in de wei!’, waardoor er ruim 20.000 kaarten binnenstroomden gericht aan Nederlandse kaasmakers. Samen met jullie vroegen wij hen alleen nog kaas te maken met een weideganggarantie.

Scan deze code voor het filmpje of ga naar:

http://www.youtube.com/ watch?v=dDwiV5UII_A

Met een aantal belangrijke kaasmerken is WSPA sindsdien in gesprek. Twee van hen hebben ons al laten weten voor al hun kaas een weidemelkgarantie te willen. In twee andere gevallen worden voorzichtige stappen gezet. Zo kondigde DOC aan in 2013 een weidepremie voor haar melkveehouders te betalen. En Vergeer Holland liet weten dat hun kaassoort ‘Gouwenaar’ vanaf 2013 weidemelkgarantie heeft. WSPA pakt door

Koeienwelzijn blijft prioriteit voor WSPA. Koeien zijn te lang vergeten. We blijven ons dan ook in

Europese regels voor koeienwelzijn WSPA, Compassion in World Farming (CIWF) en ijsmerk Ben & Jerry’s willen ervoor zorgen dat melkkoeien binnen de Europese Unie beter beschermd worden. Onder de campagnenaam ‘Supporting Better Dairy’ en samen met jullie, onze supporters, roepen we Europese politici op om een welzijnswet voor melkkoeien te maken. Raar maar waar: voor het welzijn van melkkoeien bestaat momenteel geen Europese wetgeving, terwijl er wel minimumnormen zijn voor varkens en kippen. Zo bestaan er binnen de EU grote verschillen in het welzijn van melkkoeien. Koeien kampen met gezondheidsproblemen en huizen in ongeschikte stallen. Niet alleen zullen Europese welzijnsregels koeien beter bescherming, ook zullen ze zorgen voor eerlijke concurrentie tussen melkveehouders in Europa.

Nederland en in Europa inzetten voor koeien. Wil je hiervan op de hoogte blijven of ook in actie komen voor de campagne ‘Alle koeien in de wei!’ hou dan onze website in de gaten of volg ons via Facebook of Twitter. @WSPA_NL

facebook.com/ WSPANederland

Koeiendans: dolblij in de wei

© WSPA

Geef koeien een beetje liefde en ga naar wspa.nl/ koeien’

11


© Elmer van der Marel

Staatssecretaris Dijksma neemt Valentijnskaart in ontvangst.

Staatssecretaris Dijksma geeft koeien een beetje liefde Op Valentijnsdag, 14 februari 2013, kregen veel Nederlandse politici ‘een beetje liefde’ van onze ‘koeien’. Zo ook staatssecretaris Sharon Dijksma van Landbouw. De liefde bleek wederzijds. Goed nieuws dus. De staatssecretaris zei:

Onze koeien vroegen op Valentijnsdag om ‘een beetje liefde’ van de politiek.

De komende maanden blijven we mensen in heel de EU opgeroepen om ‘Koeien een beetje liefde te geven!’ (‘Show the Cows some Love’!), waaronder ook Europarlementariërs, ministers en parlementsleden uit andere EU lidstaten. Veel van hen 12

ontvingen van ons ook al een Valentijnskaart met dezelfde boodschap. WSPA, CIWF en Ben & Jerry’s en steeds meer organisaties die zich bij ons aansluiten, blijven Europese burgers vragen om ook in actie te komen en de petitie te tekenen.

© Elmer van der Marel

“Ik wil koeien graag een beetje liefde terug­geven. Dat betekent dat wij als Nederland ons in gaan zetten voor een koeienrichtlijn in Europa. Ik vind deze actie heel goed en ik denk dat het een heleboel mensen zal aanspreken. Mij in ieder geval!”


© WSPA Canada

Al meer dan 30 jaar in touw voor landbouwdieren

Strijd voor beter leven in Canada De laatste tijd houdt WSPA Nederland zich, naast honden, beren en andere dieren in verre landen, steeds meer bezig met het welzijn van onze eigen landbouwdieren. Onze WSPA-collega’s in Canada richten zich al sinds de oprichting van hun kantoor in 1980 vooral op verbetering van de leefomstandigheden van het vee in hun eigen, enorme land. En dat is ook hard nodig, want in Noord-Amerika is bijvoorbeeld 95% van de eieren nog steeds afkomstig van kippen uit de legbatterij. Handen ineen

In Europa zijn legbatterijen inmiddels verboden, maar daar kunnen ze in Noord-Amerika alleen nog maar van dromen, vertelt communicatiemedewerker Elizabeth Sharpe. Om de 300 miljoen legbatterijkippen in Noord-Amerika toch een beter leven te geven, hebben WSPA Canada en WSPA USA de handen ineen geslagen. Samen voeren ze campagne: ‘Choose cage-free’. Sharpe: “Door de consument bewust te maken van de vreselijke leefomstandigheden van de legbatterijkip, hopen we de levens van miljoenen dieren te kunnen verbeteren. Daarnaast helpen we boeren en bedrijven met het opzetten van een legbatterijvrije bedrijfsvoering. Want als de consument bewust kiest voor scharrelkippen, dan moet het aanbod er ook wel zijn. Je kunt al wel scharreleieren kopen in de supermarkt, maar zoals gezegd is dat dus maar vijf procent van het totale aanbod.” Transport

Sharpe vertelt ook over een van hun meest succesvolle campagnes: ‘Curb the cruelty’. In 2010

verscheen een rapport waarin werd aangetoond dat de omstandigheden van vee, net als in Europa, tijdens transport heel slecht waren. “Er waren wel regels, maar die werden met voeten getreden,” aldus Sharpe. Meer dan 8.500 mensen kwamen in actie en schreven brieven aan beleidsmakers met het dringende verzoek om het vee beter te beschermen. Dat leidde een paar maanden na het begin van de actie al tot de belofte van de Canadese minister van Landbouw Gerry Ritz dat de boetes voor het overtreden van de regels verdubbeld zouden worden. Afgelopen jaar leidde de actie ertoe dat de overheid beloofde te zullen investeren in het beter behandelen van het vee tijdens transport, onder andere ook door chauffeurs trainingen te gaan geven. Focus

Natuurlijk besteden de vijftien collega’s in Toronto ook aandacht aan andere dieren, zoals zwerfhonden, beren en walvissen. Maar de dieren in de vee-industrie hebben hen misschien wel het hardste nodig.  13


© WSPA

Schildpadden op elkaar gestapeld Fokkerij moet koers verleggen

Geen bewegingsruimte, haat en nijd’

14

Als soort al miljoenen jaren oud, als individu vaak een jaar of honderd. Solitair in de eindeloze oceaan. Van tijd tot tijd opduiken om te ademen, duizenden kilometers zwemmen, soms wel dertig kilometer per uur. Zo ziet het leven van de zeeschildpad er normaliter uit. Maar helaas kan het ook anders: vitamineloos voedsel, geen bewegingsruimte, maar wel onderlinge haat en nijd. Een omgeving die je niet gauw iemand toewenst, maar die dagelijkse realiteit is voor honderden schildpadden in de Cayman Turtle Farm op de Kaaimaneilanden, zuidelijk van Cuba en ten westen van Jamaica.


© WSPA

Kampioen vrijduiken Tany Streeter (rechts), zelf geboren op de Kaaimaneilanden, steunt de campagne van WSPA

Na alarmerende berichten van oplettende toeristen over de leefomstandigheden van de schildpadden, is WSPA zelf gaan rondkijken op de schildpaddenfokkerij die in 1968 is opgericht door een groep Amerikaanse en Engelse investeerders. Hun oorspronkelijke plan was om op deze plek de groene zeeschildpad te fokken voor commerciële doeleinden, zodat de behoefte van de lokale bevolking aan schildpaddenvlees niet ten koste zou gaan van de wilde populatie. Je zou het een uit de hand gelopen hobby kunnen noemen, die jaarlijks meer dan 500.000 toeristen trekt, als de werkelijkheid niet zo triest was. Nog afgezien van welzijnsproblemen op de fokkerij, voorkomt het kweken van zeeschildpaddenvlees niet dat zeeschildpadden in het wild worden gestroopt: de lokale bevolking geeft de voorkeur aan wildvangst, ook omdat dat goedkoper is. Sowieso daalt de vraag naar schildpaddenvlees onder de lokale bevolking. Het eten van zeeschildpaddenvlees is dan ook vooral onderdeel van de ‘toeristische attractie’ die de Cayman Turtle Farm biedt. Van ontkenning naar erkenning

Nadat WSPA met eigen ogen had aanschouwd hoe ernstig de situatie is, zijn we in september vorig jaar wereldwijd een handtekeningencampagne begonnen om de organisatie onder druk te zetten. WSPA krijgt voor die campagne ook steun van bekende mensen als ex-Beatle Paul McCartney en van wereldkampioen ‘free diving’ Tanya Streeter, die van de Kaaimaneilanden afkomstig is. Dirk-Jan Verdonk (hoofd Programma’s WSPA Nederland): ”Uiteindelijk hebben we wereldwijd bijna 150.000 handtekeningen opgehaald. Die hebben we in januari overhandigd. In eerste

instantie reageerde het bestuur van de farm erg defensief en werd alles ontkend, zou er niets aan de hand zijn. Maar inmiddels is er een eerste constructieve ontmoeting geweest waarin de organisatie wel degelijk erkende dat er op verschillende punten verbetering mogelijk is. De noodzaak daarvoor is ondertussen verder aangewakkerd omdat onlangs een wetenschappelijk artikel is gepubliceerd waaruit blijkt dat bezoekers van de fokkerij een groot risico op ziektes lopen door salmonellabesmetting. De bacteriën in het vlees van het besmette dier komen vervolgens in de zogenoemde Turtle Burgers terecht die je kunt nuttigen na afloop van een bezoek aan de fokkerij. Als extra ‘beleving’.”

150.000 handtekeningen opgehaald

Hoe nu verder?

'WSPA blijft druk op de organisatie houden. Ook via de Britse overheid – want de Kaaimaneilanden zijn onderdeel van het Brits overzees territorium. Wat WSPA betreft maakt deze dieronterende situatie plaats te voor een wetenschappelijk en educatief centrum. WSPA zal de fokkerij alle hulp bieden die nodig is om over te schakelen. We zouden het liefst zien dat de huidige dieren worden uitgezet en een vrij leven tegemoet gaan, maar we vrezen dat deze generatie het onderspit zal moeten delven voor de toekomst van de volgende generatie. Uitzetten betekent een te groot risico op de overdracht van ziekten. Voor nu is het van belang dat we de farm positief blijven stimu­leren, zodat ze de juistheid blijven inzien van de veranderingen die wij voorstellen.' Dankzij uw hulp is er al veel bereikt en lijkt de fokkerij open te staan voor het creëren van een diervriendelijker operatie. Maar eerst zien, dan geloven is hier het motto.  15


© WSPA



© C.Linssen

Jong ontvoerd en afgeranseld Olifantenrit: een ‘onvergetelijke ervaring’ Het ziet er zo leuk uit, een groepje mensen dat in een mandje bovenop de rug van een olifant rond wordt gedragen. Niet voor niets bieden veel vakantie­ organisaties dit soort excursies aan. ‘Een onvergetelijke ervaring,’ aldus de reclames. Helaas is de ervaring vooral voor de olifant zelf onvergetelijk. Want er wordt niet bij verteld dat de rug van een olifant helemaal niet geschikt is voor zo’n zware last. Ook vertonen de reisgidsen niet de beelden van de gruwelijke manier waarop die reusachtige dieren vaak worden gevangen en afgericht. WSPA Nederland roept reisorganisaties op om geen olifantenritjes meer aan te bieden. 18


Hoewel het vangen van de dieren illegaal is, groeit het aantal olifanten dat in de toeristenindustrie ‘werkt’. Onderzoekers schatten dat in Birma alleen al zo’n honderd jonge dieren per jaar worden gevangen voor deze lucratieve handel. Moeder en een aantal tantes van het jong, die het proberen te beschermen, moeten dat vaak met hun leven bekopen.

Deel uw kennis ook met anderen en als een reisorganisatie een olifantenrit aanbiedt, laat dan svp weten dat u daar niet van bent gediend. Hopelijk kunnen we met het doorzetten van deze campagne dit dierenleed uitbannen, zal dit met uitsterven bedreigde dier niet meer gevangen en mishandeld worden en blijft hem voortaan deze ‘onvergetelijke’ ervaring bespaard.

Als ‘beloning’ in vrije tijd aan ketting

Zwaar leven

De net gevangen jonge olifant wordt eerst dagen­lang uitgehongerd, vastgebonden en afgeranseld. Allemaal om zijn wil te breken. Een olifant leert snel, het is een heel intelligent dier. Maar eenmaal afgericht, krijgt hij nog regelmatig pijnlijke prikken achter zijn gevoelige oren die gehoorzaamheid afdwingen. En hoewel een volwassen olifant wel duizend kilo aan gewicht kan trekken, is zijn rug niet gemaakt voor het dragen van zware dingen of meerdere mensen. Als ‘beloning’ voor al het harde werk, brengt hij tenslotte zijn vrije tijd aan kettingen door. Campagne

Natuurlijk hoeft de olifant niet helemaal uit het aanbod te verdwijnen. Maar in plaats van een rit op de rug van het dier, zouden ze een bezoek aan een wildpark kunnen organiseren, waar toeristen de olifanten in hun natuurlijke omgeving kunnen bewonderen. Successen

De brief werd opgevolgd Geen ritjes met een oproep op maar beFacebook en Twitter. zoek een Wij verzochten onze wildpark volgers om specifiek een drietal reisorganisaties: Oad reizen, Shoestring en Djoser, te vragen om te stoppen met dit onnodige dierenleed. Zij en andere reisorganisaties kozen er vooralsnog voor hun geld te verdienen over de rug van de olifant. Letterlijk. Oad besloot kort daarop te stoppen met het aanbieden van olifantenritten. Ook reisorganisatie Shoestring heeft aangegeven geen ritjes en shows meer aan te bieden. Dat zijn mooie successen. Maar we zijn er nog niet. Op www.olifant.nu kunt uzelf ook beloven geen ritjes (meer) op een olifant te gaan maken of olifantenshows te bezoeken.

© C.Linssen

De meeste mensen hebben geen idee van de leefomstandigheden van de olifanten waar ze een ritje op maken. Om daar verandering in te brengen, voeren wij campagne. Dat begon al in 2010 toen reisorganisatie TUI (Arke, Holland International en Kras) olifantenritjes en -show uit haar reispakketten schrapte. De hoop was dat andere reisoperators het goede voorbeeld zouden volgen. Dat gebeurde echter niet vanzelf. Om de druk wat op te voeren, hebben we daarom afgelopen zomer alle belangrijke reisorganisaties in Nederland een brief gestuurd met informatie en het verzoek geen olifantenritjes en -shows meer aan te bieden.

ee... mijn Ik ga op reis en neem m checklist olifantvriendelijke

ergaan t doen! De olifanten ond Olifantenshow? Nie . ing del han mis are zw vaak wrede trainingen en t zeggen, niet op! Je zou het nie ere Olifantenritje? Stap erd me r voo ant is te zwak maar de rug van een olif mensen. lijk! g? Niet diervriende Olifant aan de kettin en de dag de van groot deel Olifanten staan vaak een hele nacht vast. een haak? Gebruikt de berijder t op De haak wordt gebruik g! lin de an Dierenmish ’s kracht ndo ma com pijn t me gevoelige plekken om bij te zetten. antjes fokt? Alarm! Baby-olif Worden olifanten ge in dat ze ooit in kle is s kan de ar ma , trekken bezoekers anten die gelaten. (De groep olif het oerwoud worden vrij ) ter. gro eds wordt ste leeft in gevangenschap

19


dieren digitaal Dieren helpen met je smartphone, deze apps maken het mogelijk!

Global Pet Alert Je ziet ze regelmatig hangen, posters van mensen die hun huisdier kwijt zijn. De slimme Global Pet Alert-app helpt je je huisdier snel terug te vinden en om uit te kijken naar de vermiste dieren van anderen. Zo helpen we elkaar en onze dieren! Kosten: Gratis Systemen: Android & Iphone

Time2Make up Met deze handige app, ontwikkeld door Stichting Proefdiervrij, kun je snel achterhalen of jouw cosmetica getest is op dieren. Wil je weten of jouw cosmetica proefdiervrij is? Scan dan de streepjescode van je cosmetica en krijg meteen te zien of deze voorkomt in de Proefdiervrije Cosmeticagids van Proefdiervrij. Kosten: Gratis Systemen: Android, iPhone & Windows

EHBO voor Kat en Hond

dieren op het witte doek More than Honey In het afgelopen decennium zijn er honderdduizenden kolonies van honingbijen van de aardbodem verdwenen. Wat bedreigt deze dieren die zo belangrijk zijn voor onze voedselproductie? Is het een virus? Het toegenomen gebruik van pesticiden? De industrialisering van de honingsector? In de documentaire More than Honey gaat regisseur Markus Imhoof op zoek naar antwoorden en biedt hij tevens prachtige close-ups van deze hardwerkende dieren. More than Honey gaat op 18 april in première 20 

Wat te doen als je kat maar blijft braken? Of als je hond een brandwond heeft? Je vindt de antwoorden in deze EHBO-app die samen met dierenartsen werd ontwikkeld. Naast de te verlenen EHBO kun je met deze app ook de dichtstbijzijnde dierenarts zoeken en staan de telefoonnummers van hulpdiensten vermeld. Een aanrader dus! Kosten: Gratis Systemen: Android & iPhone


dieren in het boek Het dier is mens geworden/ Het dier is ding geworden – Marijke Verduijn In ’Het dier is mens geworden/Het dier is ding geworden’ beschrijft theoloog en journalist Marijke Verduijn op vlotte wijze hoe verschillende soorten dieren de afgelopen halve eeuw uit elkaar zijn gedreven door de mens. Huisdieren werden echte gezelschapsdieren die een volwaardige rol in het gezin hebben verworven. Hoe anders verging het de landbouwdieren, zij werden gebruiks- of productiedieren en slijten hun leven met duizenden tegelijk in een betonnen ruimte. Een interessant ‘omkeerboek’ voor iedereen die zich betrokken voelt bij dieren. Uitgeverij Meinema, _ 19,90

Bob de straatkat – James Bowen

Dit eerlijke verhaal van een straatmuzikant en zijn kat laat je niet snel onberoerd. In 2007 vindt de ex-drugsverslaafde straatmuzikant James een gewonde straatkat in zijn Londense flat. Hij besteedt zijn laatst geld aan de medische verzorging van het dier, die hij Bob noemt. Bob besluit zijn zwerversbestaan op te geven en bij James te blijven. De eigenzinnige rode kater blijkt van onschatbare waarde voor de jonge man die dankzij Bob zijn leven langzaam op orde krijgt. Een verhaal over de magie van vriendschap tussen mens en dier dat je in één ruk uitleest. The house of books, _ 14,95

Kleine knuffels haken – Christel Krukkert

Dit vrolijke boekje vol met aaibare dierenknuffels om zelf te haken is een echte must have voor handwerkers. De prachtige grote foto’s maken dat je meteen naar je haaknaald grijpt om je eigen koe, ijsbeer of hond te haken. Bij elk dier staan de benodigde materialen vermeld met een uitgebreid patroon. Enige haakervaring en het kunnen lezen van een haakpatroon is wel nodig om deze knuffels te kunnen maken. Enthousiast? Christel Krukkert heeft nog drie andere dierenhaakboeken geschreven: Aapjes haken, Dierenvriendjes haken en Haakparty op de boerderij. Forte Uitgevers, _ 9,95

Christel Krukkert heeft het patroon van Stella de Koe beschikbaar gesteld voor WSPA donateurs. Deze vind je op www. wspa.nl/haakpatroonkoe Steun onze campagne ‘Alle koeien in de wei’ en haak een koe! We ontvangen graag een foto van de door jou gehaakte koe, deze kun je sturen naar magazine@wspa.nl Uiteraard vinden we het nog leuker als je de koe zelf wilt opsturen! De leukste foto’s vind je terug in ons volgende magazine.

Volg Bob online op Twitter @streetcatbob en Facebook facebook.com/StreetCatBob

Haal Bob de straatkat in huis! Wil jij het verhaal van Bob in huis hebben? Dan heb je geluk want we mogen 5 exemplaren weggeven. Als je kans wilt maken, ga dan de straat op! Maak een foto van een kat buiten op straat en stuur deze naar: magazine@wspa.nl o.v.v. ‘Straatkat’. De beste foto’s winnen een exemplaar van ‘Bob de Straatkat’. Succes!  21


© WSPA

Oceaandieren redden Twee derde van het aardoppervlak bestaat uit oceanen. En die zijn cruciaal voor het leven op onze planeet. Tegelijkertijd raken de oceanen steeds meer vervuild. Naar schatting verdwijnen er acht miljoen stuks afval per dag in, wat neerkomt op 6,4 miljoen ton afval per jaar. Toch weten we maar weinig over wat die vervuiling betekent voor het welzijn van de dieren die in en van de oceanen leven. Voor WSPA reden om daar onderzoek naar te doen en om eind 2012 een conferentie te beleggen van experts van over de hele wereld om kennis te mobiliseren over problemen én oplossingen.

Afval in de oceanen kent vele vormen. Van aan­ste­­kers tot kapotte visnetten. Van sigarettenfilters tot frisdrankblikjes. Van plastic zakken tot olie. Bovendien vallen plastic objecten op den duur uiteen tot kleine deeltjes, ‘microplastics’, die giftige eigenschappen hebben. Milieueffecten

Tot nu toe concentreerde onderzoek naar afval in zee zich vooral op de gevolgen die het heeft voor soortenrijkdom (biodiversiteit), milieueffecten, menselijke gezondheid, gevaar voor de scheepvaart en economische effecten – onder meer de kosten 22

van toeristen die wegblijven omdat stranden te veel vervuild zijn of de kosten om stranden juist schoon te houden voor toeristen. Maar uiteraard heeft het afval het meest direct gevolgen voor het bestaan en welzijn van dieren die in de zee leven. Dat mag onzichtbaar blijven omdat alles wat onder de waterspiegel gebeurt zich doorgaans aan ons oog onttrekt, maar de gevolgen zijn er niet minder heftig door. Om het onderzoek af te kunnen bakenen, heeft WSPA zich geconcentreerd op vormen van afval die zeedieren direct raken, waarin ze verstrikt


© WSPA

het milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) in december 2012 hield, kwamen experts van over de hele wereld samen om te bespreken welke methoden het meest effectief zijn. Het leverde een schat aan mogelijke oplossingen op, variërend van statiegeld op plastic tassen (of zelfs een verbod) tot het produceren van plastics die makkelijk biologisch afbreekbaar zijn, van overheidsprogramma’s waarin vissers niet vissen op vis, maar op afval tot het slim ontwerpen van vistuig dat het risico op verstrikking danig terug dringt. Voor WSPA betekende het een inspirerende bijeenkomst om de komende tijd te werken aan een campagne om dit veelal nog onbekende dierenwelzijnsprobleem aan te pakken. Wordt vervolgd dus.

Experts op conferentie van WSPA en VN

raken en objecten die ze kunnen inslikken. Om dieren daadwerkelijk te kunnen helpen moeten eerst belangrijke vragen worden beantwoord als: welke diersoorten worden het meest geraakt? Welke welzijnsproblemen komen het meest voor? Welke soorten afval veroorzaken die problemen? En hoe komen die soorten afval de zee in – en tenslotte: hoe kunnen wij (WSPA en anderen)daar iets aan doen? Omvang en aard

Van meer dan 130 zeediersoorten is bekend dat ze slachtoffer worden van verstrikking in afval, waaronder zes soorten zeeschildpadden, 51 vogelsoorten en 31 soorten zeezoogdieren. Wat die laatste groep betreft, naar schatting worden jaarlijks tussen de 57.000 en 135.000 vinpotigen en baleinwalvissen hier slachtoffer van, met name zeehonden, zeeleeuwen en bultruggen. Over het aantal vogels, zeeschildpadden en vissen valt zelfs geen ruwe schatting te maken, maar zeker zullen hun aantallen in de miljoenen lopen.

10

De meest voorkomende soorten afval in oceanen*

In de knoop

De welzijnsproblemen zijn heel divers. Zeezoogdieren die onder water verstrikt raken, komen door verstikking om het leven. Zeeschildpadden, haaien en andere vissen die met afval verknoopt raken, sterven doorgaans door honger en uitputting. Ook komt het voor dat bijvoorbeeld jonge zeehonden in de knoop raken met vislijnen die, naarmate de dieren groeien, door hun huid en vlees gaan snijden met grote, infectueuze wonden tot gevolg. Vogels die flessendoppen en aanstekers aanzien voor voedsel krijgen te maken met een maag die zich vult met onverteerbare objecten, wat de normale voedselopname hindert, energie kost en maakt dat ze in de loop van weken of maanden verkommeren. Zeeschildpadden die de plastic zakken die door de oceaan zweven aanzien voor kwallen, sterven een soortgelijke dood. Oplossingen

Er zijn in het algemeen drie manieren om hier wat aan te doen: het verminderen van het afval dat in zee terechtkomt, het verwijderen van het afval dat zich daar al bevindt en het redden van dieren die van verstrikking slachtoffer worden. Op een internationale conferentie die WSPA met hulp van

Sigaretten en sigarettenfilters 24,6 procent

Plastic drinkflessen (minder dan 2 liter) 5,5 procent

Zakken (papier en plastic) 9,4 procent

Glazen drankflessen 4,8 procent

Doppen en lipjes 9,1 procent

Drankblikjes 4,6 procent

Voedselverpakking 8,9 procent

Rietjes en roerstokjes 4,4 procent

Bekers, bordjes en bestek 7,2 procent

Touw 2,1 procent

*

afgeleid van 103.247.609 verzamelde objecten in de jaren 1989 – 2007

23


Rol WSPA Wilde Dieren de Tent Uit is een vereniging van internationale en nationale dierenwelzijnsorganisaties. Een van de steunpilaren is WSPA. Naast WSPA maken Stichting AAP, Vier Voeters, Stichting Menodi, Stichting Dierenlot en lokale afdelingen van de Dierenbescherming deel van het samenwerkingsverband. Doel van Wilde Dieren de Tent Uit is het gebruik en houden van wilde dieren in circussen in Nederland te stoppen. De achterliggende gedachte van de organisatie is dat wilde dieren niet in een circus thuis zouden horen vanwege het dierenleed dat daarmee gepaard gaat. Naar mening van Wilde Dieren de Tent Uit geeft een circus met wilde dieren een verkeerd voorbeeld over de omgang mét en de waarde ván dieren.

24


Wilde dieren gaan de circustent weer uit! Er was eens een jonge leeuw en hij heette Brutus. Jaren moest hij onnatuurlijke kunstjes vertonen in een Frans circus. Omdat leeuwen natuurlijk enorm gevaarlijke dieren zijn, werden zijn klauwen in het circus verwijderd. Zijn kaak is ontwricht en gebroken, vermoedelijk door ernstige mishandeling. Het leven in het circus was voor Brutus verschrikkelijk. Op een dag was het voorbij. De Franse overheid nam Brutus in beslag en gaf hem tijdelijk huis bij natuurhulpcentrum Opglabbeek in België waar hij rustig kon revalideren. Vanaf dat moment werd het voor de oud-circus leeuw alleen maar beter. Door de scheve muil werd Brutus al snel een bekende leeuw, en zo kwam ook de Belgische prins Laurent op bezoek. Een klein jaar later verhuisde hij naar Zuid-Afrika, een thuisland voor leeuwen als Brutus! Een volledig normaal leeuwenleven zit er niet meer in voor Brutus, maar de medewerkers van het Drakenstein Lion Park in Zuid Afrika zullen er wel alles aan doen om de resterende levensjaren van Brutus een zo aangenaam mogelijk tintje te geven. Sprookje?

Nee, het is een waar gebeurd verhaal dat Leonie Vestering (directeur Wilde Dieren de Tent Uit) vertelt ter illustratie van het leed dat schuilt achter de circustent. En hoe je voor circusdieren de wereld kunt veranderen en ze weer een waardige toekomst kunt geven, waarin ze samen kunnen leven met soortgenoten. Een happy end na een treurig leven in het circus.

De olifanten keken naar elkaar en verbogen het hek

Leonie vertelt verder: 'Het leven in een circus is in alles het tegenovergestelde van de natuurlijke leefomgeving van wilde dieren. Wilde dieren hebben zeer complexe behoeften, ze hebben – ook al worden ze in gevangenschap geboren – dezelfde levensbehoeften als hun soortgenoten die in het wild leven. Leeuwen willen bijvoorbeeld altijd jagen, of ze nu honger hebben of niet. Dat heet sterk gemotiveerd gedrag. De jacht ligt in het karakter van het dier besloten. En het is buitengewoon frustrerend wanneer een dier niet naar zijn natuur kan leven. Ook al zorgt een circus met de beste bedoelingen voor zijn dieren, het kan nooit voldoen aan behoeften die in het DNA van een

Hoe nu verder? Een regeerakkoord is natuurlijk een belofte waarmee wordt aangegeven dat de komende jaren de afspraken worden uitvoeren. De staatssecretaris moet nu eerst de regels opstellen, het verbod uitwerken en dit in de ministerraad bespreken. Daarna wordt het voorgelegd aan de Raad van Staten en dan wordt het naar de Tweede Kamer gestuurd. Wilde Dieren de Tent Uit hoopt dat dit jaar het laatste jaar zal zijn dat wilde dieren hun kunstjes in het circus mogen vertonen.

Leonie Vestering (Directeur Wilde Dieren de Tent Uit) 'Ik werkte eerst bij een organisatie de maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO Nederland) promoot, een initiatief vanuit het ministerie van economische zaken destijds. Ik praatte met het MKB over de drie p's: people, planet, profits. Het ging over recycled papier, led verlichting, global warming, maar niet over dierenwelzijn. En dat miste ik. In deze functie valt alles op zijn plek. We zijn met twee personen in loondienst en we hebben ongeveer negen vrijwilligers die een of meerdere dagen op kantoor komen helpen. Dankzij de belofte in het regeerakkoord sluit de organisatie volgens jaar misschien wel haar deuren. En daar zou ik heel trots op zijn!'

wild dier vergrendeld liggen. Dan gaat een dier verstoord gedrag vertonen, zoals het iedereen welbekende ijsberen. Dieren kunnen niet praten, maar maken ons op die manier wel duidelijk dat er iets aan de hand is.' Al ruim vier jaar lobbyt Leonie voor circussen vrij van wilde dieren. En afgelopen najaar werd ze beloond met deze zin in het regeerakkoord: 'Er komt een verbod op het gebruik van wilde dieren in circussen.' Leonie: 'Wij wisten zeker dat er een aantal partijen was dat ons standpunt steunde. Dus heel verrassend is de belofte in het regeerakkoord voor ons niet, vooral ook omdat wij overtuigd zijn van waar wij voor staan en dat dit de enige juiste oplossing is om meer dierenleed in circussen te voorkomen. Maar we vinden het heel bijzonder en zijn heel dankbaar dat het nu zo concreet in het regeerakkoord staat.' Ondanks de economische malaise is er gelukkig nog altijd oog voor dierenwelzijn. Verandering is altijd mogelijk, als de wil er maar is. Circussen reageren niet altijd even positief, en dat is begrijpelijk. Het is een emotionele discussie, voor circussen betekenen die dieren inkomsten en ik denk ook echt dat veel circusmensen oprecht van hun dieren houden. Maar het besef dat wilde dieren niet thuis horen in het circus is goed doorgebroken, zo blijkt ook uit een verklaring van Nederlands Nationaal Circus Herman Renz die eind 2012 bekend maakte te stoppen met het gebruik van wilde dieren in haar voorstellingen. Daar nemen wij graag onze hoed voor af. Voor meer informatie: www.wildedierendetentuit.nl

25


Reac ties

en ellenden, goed el als belangst w e we zo di s s ur tie te ac na re ban, do t de talloze ui el w t ijk Dat onze achter bl , rs en ewerke van den wat we do media. Als med al ci so kritisch bijhou of et in f ie br eraan dat we ni ail, telefoon, herinnert ons t krijgen via e-m : He . ie ct ijs le pr se op e e dat erg illekeurig een tamelijk w WSPA stellen w r de on er Hi n. werke het luchtledige

Geachte redactie, Bedankt voor de (weer) geweldige nieuwsbrief. Ik ben hierdoor heel snel op de hoogte van alle goede dingen die weer voor elkaar zijn. Kort en krachtig en no nonsense. Agnieszka L Olifanten Ik ga op reis naar India. We gaan ook naar Goa. Ze hebben daar ook olifanten waar je mee kunt baden. Lijkt me heel leuk, maar ik twijfel. Hoe vinden de dieren dit? Stefanie van der M Wij raden iedereen aan helemaal geen gebruik te maken van ritjes op de rug van een olifant. Wij raden ook af shows te bezoeken waar olifanten voor gebruikt worden. Zie ook pagina … en surf naar www. olifant.nu.

Beste Thomas, Hartelijk dank voor je reactie. Ik krijg tranen in mijn ogen bij het lezen van de berichten die je meestuurt. Wat vreselijk. Je snapt, ik heb het berijden van een olifant direct van mijn reisplanning afgehaald. Ik heb de verklaring getekend en ook naar diverse vrienden doorgestuurd. Ik ga jullie Facebook pagina in de gaten houden en belangrijke berichten delen met mijn vrienden zodat er meer bekendheid komt. Stefanie van der M Dansberen India Eind november kregen werd India werd officieel vrij van dansberen verklaard. Wat een prachtig besluit, enorm fijn!!!!! Wel gefeliciteerd ermee.

Allemaal van harte gefeliciteerd met dit behaalde succes. Zo weet je helemaal waarvoor je het doet.

Geachte WSPA, Mooie resultaten ! Proficiat. Andre W

duizendmaal dank in naam van de beren PRACHTIG ! ER ZIJN GEEN WOORDEN VOOR HET MOOIE WERK DAT JULLIE DOEN HOPELIJK IS ER IN DE TOEKOMST GEEN DIERENHULP MEER NODIG MVG MIA

E in d e li jk e e n b e e tj e v o o r u it g ang! S on ja S Spreekbeurt Hallo Thomas, pakket is vandaag binnen gekomen en uitstekend geschikt voor haar om in de klas uit te delen en op deze manier (hopelijk) nieuwe leden te bemachtigen! Groet en ook zeker namens mijn dochter Hannah! Boodschappentas langs deze weg wil ik hartelijk bedanken voor de mooie tas. hoop hiermee reclame te maken voor jullie aktie ‘houd de koe in de wei’. ben zelf erg gek op koeien moet er niet aan denken dat we eerdaags een leeg grasveld zien. veel succes. M.A B. heb 5 euro overgemaakt voor de kosten. Onvolledig Koeien horen in de wei, en de kalveren horen daarbij! Zou de actie wat mij betreft uitgebreid moeten worden. (Niet snel op kunstmelk en dan zo vlug mogelijk naar de slacht.) Uw actie is goed, maar m.i. onvolledig. Marleen van H

26

Natuurlijk binnenmelk vrije kaas. Maar….ook heel graag dierlijk stremsel vrije kaas. Zodat ALLE kaas geschikt wordt voor vegetariërs!!! Waarom kalfjes offeren voor kaas. TOTAAL ONNODIG Geachte mevrouw Van H, Het klopt dat veel kaasproducenten dierlijk stremsel gebruiken. Helaas is het voor WSPA ondoenlijk voor alle producenten aan te geven hoe zij aan hun stremsel komen. Vegetarisch stremsel wordt o.m. gebruikt in kaas van producenten als Zuiver Zuivel, Bastiaansen, Aurora of Terschellinger.

Geachte, Mijn vriendin is binnenkort jarig en ze wil haar verjaar­dagsgeld graag Aan wspa doneren. In uw magazine zag ik het donatiedoosje. Zou u er een willen toesturen zodat ik dat neer kan zetten op het feest. Nieuwjaarsborrel Hoi Ruud, Mijn moeder (ter plekke lid geworden ;-)) en ik vonden het heel leuk om even een kijkje te nemen in jullie kantoor. De mooie projecten die langs kwamen en het succes dat jullie hebben spreekt ons erg aan! Als je bewust bent zie je ineens ook meer, zo zag ik de volgende dag ineens bij de AH overal op de melkpakken weidemelk staan! Angelique W Graag wijs ik u op de volgende app: http://www.thequestionmark.org/. Hiermee kunt u inzicht verwerven in de impact van supermarkt boodschappen op milieu, dierenwelzijn en klimaat.


Eindelijk aanpak stalbranden Kortsluiting, ‘n vonk tijdens werkzaamheden of – in ongeveer dertig procent van de gevallen – een onbekende oorzaak: brand in de stal. Jaarlijks komt het tientallen malen voor en gemiddeld zo’n 150.000 dieren worden erbij gedood. Verbrand of gestikt. In Nederland. Jaar, na jaar, na jaar. Tienduizenden kippen, honderden varkens en tientallen runderen. Na meer dan een jaar studeren en overleggen door een werkgroep van belanghebbenden zijn er begin dit jaar aanbevelingen gedaan aan staatssecretaris Dijksma van Landbouw om het aantal stalbranden en dus het aantal getroffen dieren terug te dringen. Daar is wetswijziging voor nodig. Want met het feit dat er in stallen niet alleen voorraden, apparaten en machines aanwezig zijn, maar ook en vooral levende dieren, was blijkbaar nooit tot de wetgever doorgedrongen.

Hardere eisen aan nieuwe stallen

Tuinstoelen

Voor stallen voor dieren golden immers dezelfde bouwkundige regels als voor de opslag van simpele materialen: ze werden gezien als gebouwen met een ‘lichtindustrieel karakter’. Dieren werden ‘dus even slecht tegen brand beschermd als, zeg, opgeslagen tuinstoelen. Voor ‘echte’ industrie golden meer veiligheidsmaatregelen dan voor stallen. Brandwerend

Maar daar lijkt nu verandering in te komen. Het Bouwbesluit krijgt een nieuwe, eigen categorie

voor stallen Bij nieuwbouw, niet bij bestaande veehouderijen dus, moeten er voortaan brandwerende en -vertragende materialen worden gebruikt. En, zeker zo belangrijk, technische apparatuur mag niet langer in dezelfde ruimte staan als waar de dierenverblijven. Daar moeten scheidingsmuren tussen, zodat kortsluiting of een vonk niet direct het vee bereikt. Verwaarloosd

WSPA is uiteraard blij met de stappen die nu worden aangekondigd, al heeft het veel te lang geduurd. De gang van zaken tekent hoezeer dierenwelzijn verwaarloosd is in Nederland. Nog niet zo lang geleden verklaarde een minister dat geen maatregelen nodig waren omdat het aantal door stalbrand getroffen dieren 0,03% van de veestapel betreft. Het is een manier van kijken… Niet de onze, en gelukkig van steeds minder betrokkenen. Maar bij het ter perse gaan van dit magazine kwamen er bij een brand in een Nederlandse stal weer zo’n 1600 varkens om. Zoals al opgemerkt: aan reeds bestaande stallen worden geen nieuwe eisen gesteld.  27


Heb jij arendsogen? e Mis dan niets van dez prachtige boeken Van dikbillen tot langnekken – Mack Vanaf 3 jaar

Van dikbillen tot langnekken leert de lezer op speelse manier meer over dikbillen, streepbeesten, steltlopers en nog veel meer dieren. De mooie foto’s en vrolijke tekeningen maken dit tot een ideaal (voor)leesboek dat antwoord geeft op vragen als waarom flamingo’s roze zijn en giraffen een lange nek hebben. Clavis uitgeverij, _ 12,95

De raadsels van Sam – Edward van de Vendel Vanaf 8 jaar

Kix woont in Canada met zijn ouders en zusje en hun drie honden. Hoewel Kix dol is op al zijn dieren, is de witte berghond Sam zijn favoriet. Kix kan Sam namelijk verstaan, ze begrijpen elkaar. Zo zegt Sam regelmatig ‘weltrusten’ als Kix naar bed gaat of ‘sorry’ als hij eens een nacht is weggeweest. Als Sam op een dag weg blijkt te zijn, geeft Kix dan ook niet op voor hij zijn hond heeft teruggevonden. En dat leidt tot de spannendste zoektocht van Kix’ leven. Gaat hij Sam ooit nog zien? Querido, _ 12,95

Hoezo moeilijk? Teken dieren van kop tot staart! – Eva Dutton, Susie Hodge, Jonathan Newey en Polly Pinder Vanaf 10 jaar

Dit boek laat zien hoe je in slechts zes stappen een kat, hond, paard, vogel of een variëteit aan wilde dieren kunt tekenen. Van vierkanten, rondjes en ovalen naar een prachtige dierentekening, in een paar stappen is het voor elkaar. Een leuk boek om thuis te hebben en lekker mee aan de slag te gaan. Uitgeverij de Fontein, _ 12,50

Wil je iets kwijt aan WSPA of

heb je ee

n vraag? Stuur dan een mail naar: info@wspa.nl 28

Ga je mee… Op zoek naar het edelhert? Heb jij al eens een edelhert in het wild gezien? Deze lente en zomer kun je samen met de boswachter op zoek naar dit indrukwekkende dier! In een bolderkar trek je het natuurgebied de Oostvaardersplassen in, op zoek naar de edelherten. De kans is groot dat je onderweg ook konikpaarden, heckrunderen, vossen en heel veel vogels tegenkomt. Een echt dierenavontuur waarvan je na afloop ook een echt wildpaspoort mee krijgt! Wie: Kinderen en hun ouders Wanneer: 11 mei, 6 juni, 13 juli, 10 augustus en 14 september Waar: Buitencentrum Oostvaardersplassen Informatie en aanmelden: http://www.staatsbosbeheer.nl/ Activiteiten/ Oostvaardersplassen/ Op zoek naar de Grote 5 in de Oostvaardersplassen - Edelhert.aspx


WSPA Dierenkampioen

Doe mee met WSPA

J o n ge d i e r e n li efhebbers i e! komen in ac t

Hoi Jort, wil je jezelf eens voorstellen? Mijn naam is Jort van Hoof, ik ben acht jaar en zit in groep 5. Eind vorig jaar heb ik mijn spreekbeurt over WSPA gehouden. Mijn moeder is lid van WSPA waardoor wij af en toe een tijdschrift krijgen. Ik zag het liggen en vroeg waar het tijdschrift voor was. Mijn moeder vertelde over WSPA en dat ik ook daar mijn spreekbeurt over kon houden. Wat leuk! Hoe ging je spreekbeurt? Ik heb veel geoefend omdat ik veel wilde weten over WSPA en ik heb veel op jullie website gelezen. Ik heb iets verteld over de rode halsband campagne voor honden waardoor je kon zien dat een hond ingeĂŤnt is tegen hondsdolheid, ik heb iets verteld over de beren die opgesloten waren voor berengal en ik heb iets verteld over de actie om koeien weer in de wei te krijgen. Ik heb een ruim voldoende gekregen.

Jort is een grote dierenliefhebber die het belangrijk vind dat mensen goed voor dieren zorgen. Hij hield daarom zijn spreekbeurt over WSPA.

Knutsel je eigen WSPA Spaarvarken!

Gefeliciteerd, goed gedaan! Vonden de kinderen in je klas het ook leuk? Mijn klasgenoten vonden het erg leuk en luisterden erg goed. Na de spreekbeurt mochten de kinderen iets zeggen en een klasgenoot zei: "Ik wist niet dat zoiets bestond en vindt het erg leerzaam om er meer van te weten". De WSPA tijdschriften die ik had meegenomen wilde veel

kinderen lezen dus die heb ik op school laten liggen. Als kinderen aan mij zouden vragen waar ze hun spreekbeurt over moeten houden, dan zou ik WSPA zeggen. Ik vind het heel belangrijk dat mensen goed voor dieren zorgen en dieren niet mishandelen. Ik hoop dat er nog meer mensen lid worden van WSPA zodat jullie nog meer dieren kunnen helpen. Het is duidelijk dat je veel van dieren houdt, maar wat is je lievelingsdier? Wij hebben een aantal huisdieren, schildpadden, vissen, cavia's, konijnen, kippen en een poes, maar mijn grote vriend is Ottie onze hond.

Wil jij ook je spreekbeurt over WSPA houden? Laat het ons weten via info@wspa.nl dan sturen we je handige materialen toe!

Houd jij van knutselen en dieren? Dan is het WSPA-spaarvarken echt iets voor jou! Download het bouwpakket, print het uit op dik papier en knutselen maar. Veel plezier!

www.wspa.nl/Images/WSPA-koninginnedag-SpaarVarken_tcm19-25841.pdf#false

 29


© Bont voor Dieren

Einde nabij van nertsenfokkerij! Na een jarenlange strijd is het dan eindelijk gelukt: het verbod is er. In 2024 zal er geen nertsenfokkerij meer te vinden zijn in Nederland.

Don’t fok with me!

Voor het eerst in de geschiedenis van de Nederlandse politiek is een bedrijfstak verboden op basis van ethische gronden, terwijl er sprake is van een groot economisch belang: op 18 december van het afgelopen jaar werd met een ruime meerderheid eindelijk het verbod op het houden en doden van nertsen aangenomen in de Eerste Kamer. Dat is goed nieuws en een enorme overwinning voor onze partnerorganisatie ‘Bont voor Dieren’. “Natuurlijk zijn we enorm blij met dit bereikte resultaat, maar er zijn wel allerlei kanttekeningen bij te plaatsen,” zegt Nicole van Gemert, directeur van ‘Bont voor dieren’. “Zo zouden wij natuurlijk liever zien dat de nertsenhouders geen twaalf jaar de tijd zouden krijgen om af te bouwen.”

Al in 1999 werd een motie ingediend tegen de nertsenfokkerijen en in 2001 lag er een wetsvoorstel. Dat het zolang heeft geduurd voor het verbod er daadwerkelijk kwam, had niet te maken met verdeeldheid over de vraag of het verbod er wel of niet moest komen, maar met de compensatieregeling voor de betrokken bedrijven. Van Gemert: “De beslissing kwam dus niet bepaald als een verrassing. Maar in plaats van alvast af te gaan bouwen, breidden de meeste bedrijven alleen maar uit. Zelfs in januari werden nog gauw nieuwe vergunningen voor uitbreiding aangevraagd voor de wet daadwerkelijk in werking ging.”


Europa

Al in 1995 kwam er een verbod op het fokken van vossen en in 1997 volgde het verbod op fokkerijen van chincilla’s. Maar de betekenis van die beslissing was veel minder groot, omdat het om een beperkte productie ging. Veel fokkers stapten toen over op de nertsen. Nu ze niet over kunnen stappen op andere dieren, schuilt het gevaar er nu natuurlijk in dat ze hun werk over de grens voort gaan zetten. Nederland is na Groot-Brittannië, Kroatië en Oostenrijk pas het vierde Europese land waar een verbod geldt. Wel is de beslissing in ons land van heel groot belang, omdat we een enorme productie van nertsenbont hebben. “Dat is overigens niet omdat we in Nederland nertsenbont dragen. Het wordt allemaal geëxporteerd. We zijn wereldwijd het derde exportland als het gaat om nertsenbont,” vertelt Van Gemert. Nu het verbod in Nederland erdoor is, moet er extra aandacht worden gericht op andere landen. “Hopelijk volgt binnenkort een verbod in Noorwegen en Slovenië. Ook Ierland, Finland, Italië, Zweden en Denemarken hebben al

wetsvoorstellen klaar. En België heeft een voorstel voor een nertsenfokverbod klaarliggen. Dat is maar goed ook, want de eerste fokkers proberen al een vergunning bij onze zuiderburen te krijgen om hun werkzaamheden daar voort te zetten.” Van Gemert hoopt dat in 2024 geen land in Europa meer nertsenfokkerijen toe zal laten. Daarvoor werkt de organisatie samen met andere internationale dierenwelzijnsorganisaties. Zij hebben zich verenigd in the Fur Free Alliance (FFA), waar ook WSPA onderdeel vanuit maakt.

Wereldwijd derde exportland

Steun van WSPA

Door de jaren heen heeft WSPA steun verleend aan het werk van Bont voor Dieren voor het nertsenfokverbod. Door brieven te sturen naar politici, gesprekken met hen te voeren en informatie te verschaffen. Bovendien tekenden vele duizenden WSPA-supporters de petitie van Bont voor Dieren die in juni 2009 aan politici werd aangeboden, voordat de Tweede Kamer voor het eerst over de wet stemde.

© Bont voor Dieren

? n e o d j i n u k ! Wat t n o b n e e g g Koop en draa

Mode Hoewel we in Nederland op straat dus niet of nauwelijks nertsenbont zien, wil dat helaas niet zeggen dat bont uit het straatbeeld is verdwenen. “Mensen hebben vaak geen idee van wat ze aan hebben. Soms denken ze dat het nep is. Vaak denken ze er überhaupt niet over na. Ze schrikken dan enorm als we ze vertellen waar hun kraag van is gemaakt en hoe de dieren die daarvoor zijn gebruikt, hebben geleden. Daarom lobbyen wij al jaren voor een bontlabel in kleding,” vertelt Van Gemert. “Deels met succes, want

n van honde ordt bont w o Z ? ! p d e n e fn aak misleid ’ of ‘imitatie’. Echt o beling is v ge ta in ‘v t s ls Let op: la e a ntt en omschrev gen.nl/bo en katten w.bontkra w w t: s e tt n Doe de bo winkels tuur je de bontvrije tvrij zijn, s n o in b n ie e d e zijn dat? ll ls Koop a ij winke e winkels b lk e n e W p . o p k a n te dsch Door allee elijke boo t ie een duid tr ontvrijlijs s b u l/ d n .n ti n n re bo ie rd o .bontvo Zie: www nijn en Kim Ko ! tdragers r Wasbeer e n lt . o a k b o W r o u b rs e e u Bek specte il of fac met bontin n bekeuring via ema Doe mee e e e rs e e urm ntdrag n.nl/beke en geef bo ontkrage .b w w w r a Ga na

vanaf dit jaar is er een meldingsplicht als er dieren zijn gebruikt voor kleren of textiel. Maar dat kan dus ook over veren gaan. Wij zouden het liefst zien dat er op zo’n label staat: ‘Voor deze jas zijn drie wasbeerhonden gebruikt’, zodat niemand meer kan zeggen dat ze het niet wisten.” Vossen, wasberen, wasbeerhonden, konijnen en coyotes, ze worden allemaal gebruikt als modeaccessoire. Naast de politieke lobby is educatie daarom heel belangrijk. “Wij groeiden vroeg op met ‘Daar heb je weer zo’n

tweedehands jas’ van Kinderen-voorkinderen, maar tegenwoordig lijkt de jeugd er minder mee bezig,” aldus de Bont voor Dieren-directeur. Al moet ze tot haar vreugde constateren dat ze steeds vaker aanvragen voor gastlessen over bont krijgt. “Ook krijgen we veel dingen opgestuurd van mensen die willen weten of iets echt of nep is. Je kunt dat overigens ook zelf beoordelen.” Hoe je dat kunt doen lees je op: http://www.bontvoordieren.nl/bonttest.

31


WSPA Dierenkampioen ©Remy Finklenberg

De marathon die in het water viel

“Na anderhalf jaar trainen zouden we eens wat laten zien: een mooie tijd maken in de marathon van New York. We hadden die van Rotterdam al uitgelopen, Maar New York zou voor het eggie zijn, presteren.” Aan het woord is Remy Finklenberg, al jaren donateur van WSPA. Met zijn vriend Patrick zou hij er sponsorgelden mee ophalen voor WSPA. En dat lukte: al snel hadden ze ruim vijfhonderd euro binnen. Pastafeesten

In de ‘Big Apple’ deden ze eerst mee aan pastafeesten: met een flinke groep lopers allerlei pastagerechten naar binnen slaan, koolhydraten stapelen. De ultieme voorbereiding op de uitputtingsslag van 4 november. “We hadden juist ons startpakket opgehaald, toen mijn vrouw belde. Op het Nederlandse nieuws had ze gehoord dat de burgemeester de marathon had afgelast vanwege de orkaan Sandy.” Pompen

“Opeens zagen we bij kelders en hoge gebouwen, dat er met pompen werd geprobeerd water uit Lower Manhattan weg te pompen. Daar was ook veel inzet van politie en hulpverleners bij nodig, dus die konden niet worden ingezet bij de bewaking van het parcours van de marathon. Het was natuurlijk een fikse teleurstelling, maar ja. Met vrienden zijn we toen maar de kroeg ingedoken. Maar die wereldberoemde marathon, die moeten we toch nog gaan lopen.” Het sponsorgeld ging gelukkig wel door. Waarvoor veel dank.

Ben je ook geïnspireerd om voor de dieren te lopen? Steun dan WSPA bij de Nijmeegse Vierdaagse! Van 16 t/m 19 juli 2013 wordt de Nijme

egse Vierdaagse gehouden. Loo Deze uitdaging wordt voor jou p je dit jaar mee? Dan ga jij een nog mooier als je met iedere ontzettend mooie uitdaging stap die je zet ook nog eens een Dit kan je doen door je te late aan. enorme stap zet voor dieren n sponsoren door familie en wereldwijd. vrienden. Meld je aan op ww werk van WSPA. w.devierdaagsesponsorloop.nl en steun het

Geef dit magazine door aan familie, vrienden en kennissen!

www.wspa.nl Doneer op Giro 242


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.