REVISTA NO LÍMITE by Carmen Gómez

NO LÍMITE EDITA

ÍNDICE A voar………………………….…………………..2

ENDL (Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística) do IES Lagoa de Antela

Limiar………………….. ………………………....3

MAQUETACIÓN E COORDINACIÓN

Aqueles marabillosos anos…………………………...4

Carmen Gómez

O longo camino………………………………….....5 Entrevista a Xabier Xil……………………………....6 Lendas da bisbarra 1.………………………………..8

PORTADA Deseño: Sara Vázquez / Colaxe: Isabel Fernández

Lendas 2 / Visitas con encanto……………………….9

CONTRAPORTADA

Ao rescate das voces que se están perdendo………….10

Deseño: Carmen Gómez / Máscaras africanas

Toponimia da Limia………………………………..11

2008—2009 nº 15

Sesións de cinefórum...…………………………….12

DESEÑOS

Folga estudiantil……………………………………13

Antía Valbuena e Iván Pérez

Excursión a Madrid………………………………...14

COLABORARON

Relato……………………………………………..15 Remedios caseiros…………………………...….... 18 Colaxes e caligramas…………………….………....22 Resucitando a Ofelia……………………………….24 Encontros literarios……………………………..... 25 Sarmiento………………………………………....26 Receitas…………………………………………...27 Barak Obama………….…………………………..28 Mulleres na ciencia………………………………...29 Nihil sub sole…………………………...…….…...30 Viaxe a Roma - Florencia…………………………...31 Recomendacións literarias…………………………..33 Frases célebres……………………………………..34 Creacións e recreacións literarias…………….……...35 Enquisa …………………………………………...39 25 de Abril: Revolução dos cravos …...…………......40 Un tipo de vida inmigrante……………………….... 41 Viaxe a Lodoselo. ………………………….….…...43 Magosto en Lodoselo...………………………...…...44

No Límite

Antía Pousa Vanesa Rodríguez Raquel Vázquez Elísabeth Lamas Esther Losada Paula Limia Ana Barxa Carlos Rodríguez Sonia Míguez Alba Morán Lucía Bolaño Yolanda Doliveira Fatima Fathallah Cándido Paniagua Victoria Feijóo Esther Álvarez Isabel Fernández Miguel Carballo Andrea Marques Laura GarcíaIsabel García Rosa de Ávila María Fernández Uxía Nogueira Álex Pires E tamén: o club de lectura de 1º de BAC, alumnas e alumnos de 4º da ESO e 1º de BAC e A Verónica, Maimuna, Manuel, David, José Luis, Óscar, Jonathan e José Manuel.

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

A VOAR!!

2008—2009 nº 15

NO LÍMITE

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

Comezamos este ano 2009 con neves e moito frío. Dí a sabedoría popular que ano de neves, ano de bens. Esta será a única esperanza frente a unha crise económica que, segundo os expertos, non tocou fondo. Alá polo 1 de marzo tamén cambiou o goberno da Xunta de Galicia. En Ciencia, xa en setembro do 2008, púxose en marcha un dos proxectos que moitos dín que é o máis importante da Historia: o CERN ( Centro Europeo de Investigación Nuclear), que contén o acelerador de partículas máis grande do mundo o LHL e no que participan científicos de moitos países. A súa posta en marcha supón a maior revolución tecnolóxica coñecida dende onde se pretende dar resposta a cuestións tales: que é a materia?, cal é a súa orixe?, como permanece unida formando obxectos tan complicados como as estrelas, os planetas ou os seres humanos?. Do mesmo xeito que a edificación das grandes catedrais góticas fixo avanzar as técnicas de deseño e construción, a física de partículas imprimirá un gran avance tecnolóxico en moitos campos: dende a medicina e os tratamentos contra o cancro ata a protección do medio ambiente ou a informática. Este ano 2009 tamén é o Ano Internacional da Astronomía que conmemora os 4 anos transcorri-

2008—2009 nº 15

dos dende que Galileo mirou o ceo por primeira vez cun telescopio. 20 Maio: Día Internacional da Astromonía. Non obstante, para quen escribe estas liñas, este ano vai ser o ano do cambio, pois o curso que vén marcharei coa Física e a Química cara a outra parte. Hai case 16 anos que cheguei a Xinzo de Limia, a este instituto, daquela chamábase I.B. Mixto. Teño que recoñecer que foron tempos duros, pero o principio físico da tendencia de todos os procesos a adquirir a mínima enerxía, fai que recorde moito máis o bo, e dende logo fomos moitos anos bos os que tiven neste meu centro. Ao longo destes anos, foron moitas as vivencias e as aprendizaxes que fixeron que medrara como profesora e como persoa, vinme rodeada de compañeiros/as e amigos/as, e na súa compaña tratei sempre de facer un traballo honesto. Foron moitas alumnas e alumnos os que pasaron por estes laboratorios e nos que pretendemos inculcar curiosidade e, por que non?, querencia pola Ciencia. Non pensedes que este obxectivo é cativo ou simplista. Sempre me alegrei cando algún de vós expresabades curiosidade e queriades saber máis. Hai quen di que só se pode entender a Limia vivindo nela. Eu non vivo aquí, pero son limiá por sentimento, e este “I.E.S Lagoa de Antela” é e será sempre o meu centro. Quero darvos as GRAZAS con maiúsculas a todos ( non podo escribir todos os vosos nomes, e teño medo de esquecer algún), aos que agora estades no centro e aos que estiveron e xa marcharon por todos estos anos que para min foron tan importantes e que gardarei na miña memoria con moito cariño. Unha aperta

Isabel No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE exames… Mais co tempo afixémonos a esta no-

Para os alumnos e alumnas de 2º de

va vida…

BAC facer unha pequena composición conmemorando o seu paso polo instituto estase a con-

No segundo ano xa non foi todo novo,

verter nunha tradición. Mais nesta ocasión gus-

sabía o que me esperaba polo que os nervios

taríame levar a cabo isto dende unha perspecti-

minguaron. Porén, co cambio de edificio en 3º,

va un pouco máis persoal, falando das miñas

o estudo de novas materias como física e quí-

primeiras impresións, dos primeiros fracasos,

mica e os cambios propios da adolescencia

dos primeiros éxitos, dos primeiros amoríos, que

fixeron

non han de ser moi diferentes dos vosos.

que as cousas

non fosen coma nos

dous anos anteriores. Comezaba así outra etapa na que, paulatinamente, todo se ía compli-

Finais de setembro, 8:30 a.m , os nervios poden co cansazo e o corazón palpita tan rápido e forte coma nunca antes… Atopámonos unha morea de cativos nun salón de actos esperando a que se produza a “inauguración” do noso paso da nenez á

adolescencia…Todos mi-

ramos cara todos sen saber que dicir ou que pensar, só desexando que nos toque na aula con alguén coñecido,

así o trago non será tan

amargo…Entra no salón de actos un home serio, que impón respecto, explícanos unha serie de

Estes marabillosos anos

2008—2009 nº 15

cando. No último ano de educación obrigatoria xa non quedaba nada dos anteriores anos vividos. O estrés dos exames, os amoríos que revolucionaban as hormonas e o estudo de algo que detestaba, que sentía que non era “o meu” fixeron que vivise un ano un tanto complicado. Co comezo do bacharelato introducíame na última etapa, o medo de converterme en universitaria xa percorría o meu corpo, ese medo ó descoñecido non era cousa nova, vivírao noutras ocasións e sabía que volvería sentilo no futuro. Estes dous anos están sendo

duros

para min pero os esforzos realizados producen os seus froitos. Todos os sacrificios que fago sei que me benefician no presente e me beneficiarán no futuro. Sinto que é gratificante porque todo o que estou a facer é porque eu quero, porque teño a posibilidade de estudar o que me apaixona; aprender a lingua da que provén o galego, comprender

o que transmite a Ve-

nus de Cnido, por exemplo, entender o pensamento dos primeiros filósofos ou estudar a súa complicada lingua.

normas que nunca, nunca pero nunca podemos

Sei que non é doado pero pensade

incumprir. Logo comezan a asignarnos ás nosas

que todo o que vale a pena require o seu esfor-

correspondentes aulas…Nerviosa, temo o mo-

zo, pensade que na actualidade temos o privi-

mento no que dirán o meu nome, poreime en

lexio de poder estudar todos e cada un de nós

pé e unha multitude de ollos fixará a súa mira-

e iso. Iso non ten prezo. Aproveitade estes anos

da en min. Pasado este trago, dirixímonos á

que vos aseguro serán inesquecibles.

nosa aula, 1ºc. Nas

primeiras semanas o cambio foi

Antía Pousa

difícil, o horario, as numerosas materias, os

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

O longo camiño!!

O luns 16 de marzo as 10:30 había un coche de liña esperándonos na porta do instituto. Para que? Os alumn@s de 1º de Bach. e 4º ESO (Div.) tiñamos unha saída na zona dos Blancos. A viaxe ata Covas estivo moi animada pola música, notábase que a xente devecía por chegar. Unha vez alí comezaron os problemas, que persoas ían levar os sachos? (Os profesores por suposto que non!) Emprende-

2008—2009 nº 15

Unha vez alí comezaron os problemas, que persoas ían levar os sachos? (Os profesores por suposto que non!) mos o camiño baixo un sol abrasador e, que nos espe-

demostrar os nosos dotes sachando continuamos

raba ante os nosos atónitos ollos? Unha interminables

para buscar un lugar onde comer (que tanto traballo dá

subida! Na primeira curva presentóusenos o noso

fame).

acompañante, Santos. Explicounos que iamos realizar a

Paramos a comer nun mirador, observamos unha

ruta que prepararan, para que a xente paseara polo

gran variedade de menús que ían dende bocadillos de

monte e coñecese a paisaxe da zona, que constaba de

mortadela ata empanada, croquetas e uns deliciosos

40 km. pero tranquilos que nós só fixemos 15 km. Polo

doces caseiros (que os profesores tamén degustaron

camiño informounos da importancia do piñeiro albar

porque hai xente moi “pelota”). Despois de xantar fixé-

para a recuperación do solo e o que tardaba en arder

moslle caso ao mirador, onde algúns de nós puidemos

cando se iniciaba un incendio, as causas e consecuen-

observar a nosa aldea (Sarreaus, Solveira...) e Santos

cias destes e os métodos que se empregan para a súa

contounos como eran as batidas dos lobos que organizaban as diferentes aldeas da zona. Continuamos a nosa marcha co estómago cheo e o sono rodándonos, dirixímonos a un alto onde admirar a paisaxe e poder ver o Penedo da Raíña Loba. Comezamos o retorno cansos (e acalorados!) e chegamos ao paraíso, que tiña forma de zona sombreada e unha fonte con auga fresca. Enchemos as nosas cantimploras. Chegados a este punto os profesores avisáronnos de que tiñamos que facer 5 km nunha hora (non dabamos creto pero o feito de que fose todo baixada consolábanos moito). Para cumprir co tempo imposto tomamos un atallo pouco frecuentado (cheo de toxos e silvas!). Medios mortos (Lamas, acúdenos!) chegamos ao coche de liña. HORROR!!! Faltábanos un sacho!!! (adiviñades de quen era a culpa?) Desta volta, na viaxe palpábase o cansazo. Só había mostra de interese nos aloumiños que algúns estudantes se intercambiaban.

extinción. Fixemos un alto para plantar as árbores que trouxeramos. Por fin lle demos uso os sachos! (Aparte

Cando chegamos ao instituto disolvémonos con discreción.

da competición que montaramos, gañaba quen lle cargase o sacho a outra persoa máis rápido) despois de

No Límite

Raquel Vázquez e Elisabeth Lamas

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

Xabier Xil Xardón naceu en Morgade, e estudou filoloxía galega. Vén de recibir o premio “Eusebio Lorenzo Baleirón”, e puxémonos en contacto con el para coñecer este compañeiro limiao. Onde pasaches a túa infancia? Como recordas os teus anos de neno?

Nacín e vivín en Morgade toda a vida, entre as carballeiras do monte das Lagas. Alí pasaba as tardes todas canda o meu avó ou o meu bisavó no monte, botando a pacer as vacas. A miña mai case nunca me deixou ir enredar cos outros nenos ata que fun mozote, así que ese é o meu mellor recordo de infancia. Un moi bo recordo, por certo.

2008—2009 nº 15

E os anos que pasaches no instituto? Que destacarías desa etapa? O instituto é un lugar cheo de significación para min, como seguramente para todas e todos. Nel comezas a sentirte medrar case por primeira vez, e nótaste mudar constantemente. Obsesiónaste coa mudanza e tentas atoparte, case amarrarte porque te sentes fuxir e non sabes ben para onde... e así será o resto da vida. Cando estás nel pensas que é un punto de chegada. Despois decátaste de que é un punto de partida e que xa non hai volta atrás. Do meu paso polo instituto destacaría o matraquillo, os bocadillos

normas, se o intentas, practicas e lle pos entusiasmo, ás veces es capaz de pólas tu. Que te levou e quen te animou a escribir para os demais? Pois supoño que me levaron, nun principio, as ganas de contar cousas, como xa che dixen, e despois esa satisfacción plena que se sente ao crear algo a partir das ideas, con máis ou menos valor para os demais, pero crealo. Co tempo decátaste de que todo na ficción é posible, que a creación podería ser ilimitada, e xa non hai volta atrás. Por outra banda, o incentivo máis grande para seguir escribindo dámo a xente que me quere e me anima a seguirlle dando, e tamén as miñas compañeiras e compañeiros das Redes Escarlata. Tamén a lectura é unha fonte de alento. Lendo decátaste de todo o que che queda por aprender, por saber dicir, por transmitir.

o motor de todo canto fago é a ansia de desenmascarar o espectáculo que nos venden todos os días como realidade, a perda, aparentemente irreversible, dos sinais de identidade que nos fan humanos de lombo con queixo e as aulas pola tarde en primavera coas xanelas abertas e o aire fresco ventilando a voz das profesoras. Cando te decataches da túa vocación para a poesía?

Ler é para min un incentivo constante para seguir escribindo.

A vocación é algo que seica teñen os curas e as monxas. O resto temos ganas e vontade de facer cousas. E a min sempre me gustou contar historias, a quen non lle gusta contar historias?, é algo que facemos desde que aprendemos a falar. E a poesía non é máis ca un xeito de contar historias pero doutra maneira. Con ela os recursos da linguaxe póñense ao teu dispor para que tentes comunicar o que tu queiras como tu queiras, por iso a poesía se di que é liberdade, porque é pura creación e as

Acho que o motor de todo canto fago é a ansia de desenmascarar o espectáculo que nos venden todos os días como realidade, a perda, aparentemente irreversible, dos sinais de identidade que nos fan humanos (cultura, idioma, idiosincrasia, etc.). Afondar nas miñas propias contradicións... abrirme en canal, gústame dicir, saber como funciono para atallar mellor a enfermidade. O capitalismo é un monstro voraz que non só o engule todo, senón que te fai acreditar en que, se queres, tu tamén podes chegar a ser un engulidor de

No Límite

Que intentas transmitir ou expresar coa túa poesía?

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE recoñecido prestixio. É a barbarie racionalizada e servida en bandexa de prata: uns poucos comen dela, outros poucos máis arrabañamos os restos e todos os demais, que son a maioría, con sorte roen os ósos. O capitalismo e, no noso caso concreto, o imperialismo español, son os meus mellores aliados á hora de me motivar para escribir. Algún escritor ou algunha corrente literaria inflúe na túa obra? Por que? Pois seguramente moitas, máis das que eu recorde seguro. Vaia, por deixar nómina dalgunhas lecturas de poesía preferidas, por falar de xente en activo, direi Chus Pato, Ferrín, Antonio Gamoneda, Dani Salgado, Xabier Cordal, María do Cebreiro, Rompente, Ronseltz,... e paro xa, que senón non paro. En realidade non lin moito aos clásicos e non estou moi posto no que se fai fóra do país, para alén dalgunhas cousas que me van caendo nas mans. Aínda me queda case todo por coñecer, e iso gústame.

2008—2009 nº 15

Que poema ou poemas escollerías como o mellor da túa obra? Por que? Lévome moi mal con todo o que escribo, así que ningún. Ese ao que te refires sempre estará por vir. Recentemente recibiches o premio “Eusebio Lorenzo Baleirón”, que supón para a túa carreira como poeta? Que sentiches o recibir este galardón? A que aspiras e ata onde desexas chegar nesta faceta da túa vida? Todos os premios, como é lóxico, che fan moita ilusión ao recibilos porque supoñen o recoñecemento público e social da túa obra, ademais do premio económico, da publicación da obra e da visibilización da mesma. Mais este fíxome especial ilusión porque é un premio cunha traxectoria moi consolidada. É un recoñecemento moi importante a unha obra miña, e só teño medo de que cando saia o libro finalmente decepcione, porque realmente o Eusebio Lorenzo é un certame que crea certa expectativa entre as lectoras e lectores de poesía deste país. No tocante á poesía, e á comunicación en xeral, aspiro a levar a cabo unha chea de proxectos colectivos coa xente das Redes Escarlata, a rematar os poemarios todos que teño en construción e a encetar outros tantos cando poida e teña tempo e vagar. Como xa sabemos es membro da Asociación Aguilhoar, algún dos teus poemas está dedicado a esta asociación ou os seus membros?

Fálanos dos fins da asociación Aguilhoar e que te levou a formar parte da mesma. O Centro Social da asociación que tedes aberto en Xinzo, que función ten? Pois eu vexo na Aguilhoar un punto de encontro para a xente nova da nosa comarca, un lugar de achegamento de ideas, de intercambio e de posta en andamento de proxectos comúns, co obxectivo de podermos gozar dunhas ofertas de lecer que as autoridades públicas nos negan. As novas e os novos temos todo por facer, todo por construír, todo por transformar. Unhas charlas, uns recitais, uns concertos, unhas foliadas e un refrixerio cos colegas son o mellor xeito de comezar, non cres? Eu animo a quen lea isto (hai alguén aí!?) a que participe da Aguilhoar. Cantas máis sexamos máis proxectos poderemos levar a bo porto. Pertences a algunha outra asociación, agrupación…? Cales son os seus obxectivos e que te leva a formar parte delas? Son militante da FPG e das súas mocidades, Adiante. Tamén fago parte do colectivo das Redes Escarlata. O obxectivo da miña militancia? Unir forzas de cara á liberación nacional do noso país e á instauración do único sistema económico e político xusto que existiu ata o momento e que se chama comunismo. Que opinión che ten a plataforma “Galiza Bilingüe”? Cres que defenden o que din que están a defender? Galicia que? Ah si, muller, os de Galicia Vil-lingüe. Estiveron sempre aí, só que agora dan a cara e saen á rúa. Hai anos, non moitos, seica vestían camisa azul e levaban a Franco baixo palio. Antes dicían Una, Grande y Libre, e hoxe din Unidad, Progreso y Democracia. Se analizamos o que no contexto da época significaban aquelas tres primeiras palabras e o que significan hoxe as outras tres decatarémonos de que non mudaron nadiña. Saben que non teñen razón, pero non che hai pior ignorante có que quere ignorar. En resumidas contas, unha xente extraordinaria! E de boa familia todos! Un consello para os mozos e mozas, nenos e nenas galegos. Coidado coas droghas e cos vil-linghüístas! Sentidiiiño!

Esther Losada e Paula Cristina Limia

Algún debe haber, si.

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE LENDA DA LAGOA DE ANTELA Segundo conta a lenda, antigamente, cando aínda non existía a Lagoa de Antela, había dúas torres: a do Castro e a Torre da Pena. En cada unha delas vivía un canteiro que picaba nas pedras cun martelo. O problema era que só contaban cun martelo para os dous co cal tiñan que facer quendas para facer uso da ferramenta lanzándoo de torre a torre. Cóntase que un día a un canteiro faltáronlle as forzas e o martelo quedou a medio camiño entre as dúas torres. Cando o martelo caeu, segundo din, a auga comezou a brotar do buraco que fixera ao caer e de tanta auga que saíu formouse a Lagoa de Antela.

A TRAIZÓN DA TORRE DE SANDIÁS Segundo contan relatos e lendas antigas, hai moitos anos os irmandiños intentaron conquistar a Torre de Sandiás para destruíla e apoderarse do terreo. Pero cando os irmandiños empezaron o ataque cóntase que os

da Torre resistiron o asalto, resistiron ata que un criado

traizoou os señores da

fortificación deixándo entrar os irmandiños por unha porta. Os asaltantes mataron os señores a sangue frío mentres durmían e logo destruíron e queimaron a Torre do Castro, por iso agora está así

2008—2009 nº 15

de destruída.

Jorge Losada LENDA DO CASTELO DA PENA Hai moitos anos, contan os vellos, que a lagoa de Antela estaba comunicada por tres castelos ben diferenciados entre eles: a Torre de Pena, a Torre do Castro e a Torre da Forxa. Din que había un túnel que unía estas tres torres, ata o punto de que botaban unha galiña con poliños na Torre de Pena e ían saír á Torre do Castro. Este tipo de túneles eran utilizados polos mouros que poboaban as torres para espiarse os uns aos outros e tamén para acceder ao interior dos castelos, porque andaban en guerra entre eles. Concretamente, falan os vellos, que o castelo de Pena tiña unhas celas escuras, provistas dunhas argolas cunhas cadeas onde prendían os mouros apresados para torturalos. Téñense atopado mesmo esqueletos. Este castelo da Pena

estaba rodeado dunha gran muralla, que dificultaba a entrada dos mouros

e que servía de protección ao castelo, polo que a única forma de traspasala era a través dos túneles. Nesa época, segundo din os máis vellos, a loita entre os mouros era con espadas e tamén con aparellos de todo tipo, de aí os seguintes versos: O meu avó tiraba de castelo a castelo coa pica dun martelo. Por iso se di

que o pico que lle falta ao castelo da Pena foi destruído nesas loitas cun enorme

martelo, sendo roubado polos mouros de Sandiás, os da Torre do Castro, como símbolo de vinganza.

Lucía Bolaño

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE O PENEDO DO ANGARAÑO No alto do monte de Cortegada hai un penedo chamado o Penedo do Angaraño. Nel metíanse nenas e nenos pequenos para curar as enfermidades. Co rapaz había que levar a tres Marías e logo pasar o neno entre as buratas do Penedo de *Angaraño. Despois prendíase unha vela e queimábase a roupa da rapaza ou rapaz. * Variante de arangaño, nome que designaba o raquitismo Na noite de San Xoán, se te lavas nunha das fontes da aldea que bote todo o ano, antes de que saia o sol, pasaranche todos os grans da cara.

Mirian Corbal PENEDO DAS MOURAS Era unha nena dunha aldea que ía todos os días coas ovellas ao monte onde había un penedo. Nese penedo vivía unha moura que lle daba un sal de ouro á nena cando a vía baixo a promesa de que non dixese nada á nai. Un día, a súa nai decatouse de que a súa filla traía algo e esta cofesoulle a

2008—2009 nº 15

verdade. Ao día seguinte, cando foi coas ovellas aos penedos non volveu e a súa nai foi buscala, preocupada. Preguntoulle á moura onde estaba a súa filla e a moura contestoulle: “Nin mariquita nin maricota, a túa filla está na pota.”

Iván Garrido S DAS NOITES Meu avó contoume que, antigamente, “As das Noites” andaban vagando polas rúas da aldea buscando quen as guiase. Polas noites quen dese con elas quedaba atrapado como guía ata que o desafortunado conseguía dar con alguén que fixese a súa tarefa e así el poder librarse. Tamara Castro VISITAS CON ENCANTO

Alba Prol

to, achegou-

centes, principais obxectivos do

nos

mercado.

unha

Cid, vella alumna do

visión analíti-

O afán de consumo leva ao poder

instituto que vén de rematar a

ca dos me-

mediático a

carreira de Comunicación Audio-

dios de co-

que se adapten ao ideal dos consu-

visual, disertou sobre A linguaxe

municación

midores, sen criterio de calidade só

nos medios de comunicación”.

insistindo na

de cantidade. Todo vale e o que

influencia

importa é a imaxe.linguaxe este-

Alba, que xa era unha moza es-

fabricar programas

nefasta des-

reotipada, publicidade subliminal:

pelida e crítica na época que tran-

tes no comportamento das perso-

produtos que son nocivos se se

sitaba polos corredores do institu-

as, en especial dos e das adoles-

devoran sen xuízo crítico.

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

Ao rescate das voces que se están perdendo Andar aos caldos feitos: comer de balde

estómago

a algo

nas casas dos outros, sobre todo, na época

Andar co cu á recancha: andar espido

Amuarse: enfadarse

das matanzas

Tomar o taco: tomar algo despois de

Arremedar: imitar mal

Andar coma rato no queixo: estar cómo-

traballar

Rebañar: limpar o pra-

Ver a morte aos ollos: estar a piques de

O galego non perde o rego: sentir morri-

morrer

Esgurrichar: beber o

ña pola terra

Facerlle o cu ao demo: ter maña

que queda sorbendo Bebichar: beber pouca cantidade e en veces consecutivas. Acachouparse: acazaparse Carmear: alisar Tronzar: cortar ao me-

2008—2009 nº 15

dio Xeira: traballo Vincallos: con eles atábanse os feixes de palla. Treitoira:

estadullos,

fungueiros. Paus para os laterais do carro. Xostra: vara delgada e Aínda que me botes os cans ao rabo,

Topeñar/ topenexar: deixar caer a cabe-

flexible

léveme o demo se deixo o nabo: ser va-

za co sono

Zudre: augas residuais

lente

Amolloar/amalloar/anolloar:

Choupín, choupiñeiro, onde está o teu

cordóns dos zapatos , chancas ou zocos

augas que chupa o

compañeiro?: úsase no outono para ato-

Restrebe: parte do centeo que non é

sangue

par cogumelos que aparecen xuntos

recollido

Lenzo: saba

Cabalo que ten que ir á guerra non mo-

Recachar: remangar

rre no ventre da égoa: cada persoa ten o

Luxar: manchar

atar

Zumezuga: becho das

Despois do palleiro cheo tanto fai de pa-

por s a llid SO reco da E º Chirnar: manchar con s 4 e de Voc ado n m carbón alu De b Enfeitar: adornar uxo Pé r : Iv án e z Porfiar: insistir

lla como de feo: a cuestión é encher o

Entornar: envorcar, darlle a volta

seu destino Despois de abril a auga vén tras do tamboril: auga con treboada

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

2008—2009 nº 15

TOPONIMIA DA LIMIA CASAS DA VEIGA (latín casa e prerrománico baika): casas que se atopan na Veiga, situada na beira dun río, xa desaparecido pola concentración parcelaria. Informantes: Laura Cid Seguín (78 anos) e Cesáreo Villamarín Dorrío (80 anos)

AIRA XIS (latín area): alí reuníanse os habitantes da aldea para facer o concello, na actualidade séguese este costume. Era unha eira dun señor chamado Xis.

REBOREDA ( latín robur): lugar onde había carballos talados pola concentración parcelaria. Informante: Segundo Vilachá (76 anos)

ALDEA DO MUÍÑO (árabe adday’a+ latín molinu): zona onde abundaban os muíños.

MOSTEIRO (latín monasteriu): houbo un mosteiro no monte habitado por importantes nobres: a finais do s. IX e comezos do s. X o matrimonio formado por Alfonso Romarígiz e Gutina, de nobre familia (sen dúbida señores do castelo que se erguía no vello Castro de Ribeira e donos das terras que o rodeaban) fundan un mosteiro nese lugar. Din que as casas desta aldea están construídas con pedras deste mosteiro. Tamén se di que baixo este mosteiro había un tesouro. Informante: Berta Cerradelo Feijoó (84 anos) OS PENEDOS DA RAÍÑA LOBA (latín pinna + regina + lupu): hai un penedo e conta a lenda que nel vivía un ser metade muller metade loba, moi simpática coa xente e que saía a peitear os cabelos cun peite de ouro. CASAS ERMAS (latín casa + eremu): terreo de cultivos nunha ladeira que acolle a aldea de Loureses. Din os da zona que alí estaban as casas do antigo Loureses. Informantes: Josefa Gándara Gil (72 anos), Erondina Gándara Gil (51 anos) e Marina Gándara Gil (66 anos)

No Límite

A MANGA: (latín manica) lugar onde había laghas, pozos con auga onde se metía o liño para preparalo. Informante: Dolores Fernández Sinde (60 anos)

LUCENZA (do latín “luce = luz”): chámase xa que, debido á súa situación xeográfica no cumio dunha montaña, o sol sempre brilla intensamente, sobre todo nos amenceres. PEDRA MOURIÑA: (do latín petra + mauru): monte pertencente á Serra do Larouco, na que se mostran indicios da presenza de mouros en épocas antigas, debido á existencia dunha estrutura para a acumulación de xeo chamada “Pozo dos Mouros” que estes utilizaban para dispor de auga en épocas de sequía. SILVAESCURA (latín “silva = selva” + “obscuru = escuro”): o nome deste aldea fai referencia á súa situación xeográfica. Situado nun recuncho do monte, conta con 10 habitantes, e as casas existentes están rodeadas de árbores e silveiras que fan do sitio un lugar incomunicado e misterioso, fundido entre a natureza, de aí a referencia á escuridade. QUEIRUGAS (do prerrománico *karia (arbusto de madeira dura e raíces grosas, que serve para facer carbón): o nome vén dado pola abundancia desta planta nas inmediacións da aldea. VILARIÑO DAS POLDRAS ( latín villa + *pullitru/ pullu): din os vellos que lle chaman así porque había moitos cabalos.

nación –ulfe: lobo): era unha vila na que había moitos lobos, por iso lle puxeron así. MONTE DE PAU (latín monte+ paulu): vénlle o nome da ponte de pau que hai alí. Segundo a lenda, se non eras limpo de corazón e fixeras mal a alguén desta zona non poderías pasar a ponte e ademais, as fadas que están debaixo da ponte levaríante con ela. NIÑODAGUIA (latín nidu+ aquila): nesta zona había aguias que levaban as pitas, agora xa non hai tantas pola colocación de muíños de vento na serra que destruíron o seu hábitat. SALGUEIROS (latín salicariu): antes da concentración esta aldea estaba rodeada de salgueiros que funcionaban como protección contra os saqueadores. Ademais esta aldea enriqueceuse co estraperlo xa que o acceso a ela era moi difícil debido aos salgueiros e os gardas non podían acceder facilmente á zona. FORXA (francés forge): en tres casas antigas desta aldea atopáronse restos dunha forxa. Os máis vellos contan que a forxa fora un centro comercial onde se adquirían todo tipo de apeiros, armas, etc. No monte aínda se atopan restos de como facían o carbón. FONTEMOURA (latín fonte+ mauru): o nome procede dunha lenda: por riba da aldea hai unha fervenza e unha torre, dende a fervenza baixa unha trabe de ouro e outra de alcatrán pasando polo castelo que construíran os mouros ata a fonte que hai no medio da aldea. Todo aquel que atope a de ouro farase rico e quen atope a de alcatrán será maldito.

Alumnado de 1º de BAC

GODULFES (xermánico pola termi-

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

Todo

2008—2009 nº 15

comezou un día nunha clase de galego, aló polo 20 de novembro, cando a profe de galego nos propuxo unha sesión de “Cinefórum”. Pero que é o “Cinefórum”? Explicóunolo: consistía nunha sesión de cine pola tarde no instituto durante unha hora e media ou dúas, unha vez cada certo tempo, que terían lugar no salón de actos do noso centro. Entón decidimos asistir a primeira sesión para probar esa nova experiencia que nos acababan de propoñer. Así foi pois, o día 26 de novembro fomos á primeira sesión de “Cinefórum”. A película titulábase: “O baño do Papa”. Esta estivo acompañada duns doces que prepararon para nós o PCPI de Cociña do IES, e un posterior comentario da película. O segundo filme foi o día 17 de decembro e a película titulábase: “Os nenos no paraíso”. A terceira sesión foi coa película de “Pradolongo”, que o algunhas persoas xa viramos o ano pasado no cine. Esta estivo acompañada duns bombóns para picotear algo doce..

No Límite

SESIÓNS DE CINEFÓRUM NO INSTITUTO A derradeira película, proxectada o 19 de febreiro, titulábase “A Onda”. Ese día xa quedamos a comer no IES unhas deliciosas pizzas e uns doces que preparara o PCPI de Cociña, especialmente para nós. Logo, antes de comezar a ver a película, puxémonos unhas máscaras, sombreiros…, para expresar a nosa ilusión porque ó día seguinte comezaba o noso “GRAN ENTROIDO”. Esta sen dúbida foi a que máis nos gustou e a que máis nos impactou a todos.

No ano 1999. Os zapatos da pequena Zhore desapareceron. O seu irmán maior Ali perdeunos. Son pobres, e non teñen para uns zapatos novos…

Acompañamos este texto cun breve resumo de cada filme:

Ao profesor de instituto Rainer Wenger (Jürgen Vogel) ocórreselle a idea dun experimento que explique aos seus alumnos cal é o funcionamento dos gobernos totalitarios na Alemaña de hoxe en día…

1º O baño do Papa: de xénero dramático. No ano 1988 e o Papa XOÁN PAULO II vai visitar Melo, unha pobre comunidade fronteiriza de Uruguai. Os máis modestos están convencidos de que esta visita será milagrosa para a alma e a carteira… 2º Os nenos no paraíso: de xénero dramático

3º Pradolongo: Pradolongo é a historia de tres amigos dá infancia que ven deteriorar a súa amizade a medida que os intereses de clase e os sentimentos amorosos entran nas súas vidas… 4º A Onda :

A idea do “Cinefórum” pareceunos unha idea interesante, xa que desenvolvemos e damos a coñecer os nosos puntos de vista fronte a numerosos temas sociais. Agardamos que esta iniciativa se siga levando a cabo nos vindeiros cursos.

Lucía Bolaño e Isabel Fernández

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE FOLGA ESTUDANTIL POLA DEFENSA DO GALEGO

O acto comezámolo ás doce diante dos institutos e cunha pancarta co lema: SEMPRE EN GALIZA, SEMPRE EN GALEGO (de Galiza No-

día 26 de novembro de 2008 os estu-

va, que xa fora empregada o 18 de maio de

dantes do IES Lagoa de Antela e o Cidade de

2008 nunha manifestación en Santiago de

Antioquía secundamos a folga convocada pola

Compostela), foi alí onde se leu o manifesto da

Mocidade pola Normalización Lingüística e que

Mocidade pola Normalización Lingüística. Logo deste pequeno acto decidimos dirixir-

era apoiada polo Comité de Estudantes e Galiza

nos en manifestación ata a Praza Maior da vila.

Nova.

Dende o instituto viñemos “acompañados” pola Os motivos polos cales deciden convocar a

Policía Local que cortou o tráfico cando foi necesario. Durante este traxecto foron moitos os

folga son moitos: - Na maior parte dos centros non se cumpre

lemas empregados polos estudantes: en galego, temos dereito; queremos estudar, en galego;

coa lexislación. - A Consellaría de Educación aínda non fixo

sempre en Galiza, sempre en galego; na Galiza,

públicos datos nin avaliacións reais sobre o grao

en galego... Xa na Praza Maior volveuse ler o

de aplicación do decreto (124/2007) no curso

manifesto e deuse o acto por rematado logo de berrar outro pouco.

2008—2009 nº 15

pasado (malia o propio decreto indicar que ten

Agora

que facerse).

gustaríanos

- Seguen sen pórse

darlle as grazas a tódo-

en funcionamento as

los alumnos que se-

medidas e os medios

cundaron a folga (sen

demandados desde a

asistir ás clases ou que

comunidade educativa.

só foron facer os exa-

- Son moitas as

mes) e sobre todo a

declaracións e accións

aqueles que aportaron

contra a lingua de Ga-

a súa presenza no acto

liza que se están pro-

reivindicativo.

Tam-

ducindo case a diario desde os sectores máis re-

pouco nos esquecemos daqueles profesores que

accionarios (estes grupos son teledirixidos por

respectaron o noso dereito á folga e sobre todo

poderosos grupos económicos, políticos e me-

a aqueles que dalgunha maneira nos apoiaron.

diáticos de Galiza) e que din defender o A todos vós moitas grazas por axudar e apo-

“bilingüismo” e a “liberdade”. - Polas agresións que sofren os topónimos

iar a parar as agresións contra o galego.

da nosa nación, que recordamos que non se Rematamos con SEMPRE EN GALIZA,

poden traducir.

SEMPRE EN GALEGO, un lema moi emprega-

- ...

do por Castelao no seu día, que aínda segue viAdemais de secundar a folga, os estudantes críamos preciso realizar un acto de reivindica-

xente e que agardamos que siga indefinidamente.

ción para que se vise que eramos conscientes de que trataba a folga.

No Límite

Ana Barxa Cid e Carlos Rodríguez Parada

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

Excursión a Madrid

para comer. Pola tarde rematar fomos ver a catedral

A mañá do día 12 de Marzo

e, a continuación, o exterior do Alcázar. A media tarde

algúns alumnos e alumnas de 2º de bacharelato partimos cara

collemos o bus para volver ao noso lar. Chegamos sobre as

a Madrid. A viaxe fíxose algo longa pero tras unha parada para comer, chegamos ao noso destino. A 1ª visita foi ao museo Reina Sofía, onde quedamos sorprendidos pola magnitude do Guernica de Picasso. Despois camiñamos ata a Praza Maior e fomos vendo o Congreso, a Porta do Sol e a Gran Vía. Para cear

2008—2009 nº 15

dividímonos en grupos, algúns

fomos en metro e vimos outros edificios emblemáticos pola nosa conta, como a Casa das Moedas, a Torre de España e RTVE. Logo reunímonos en Atocha sobre as 23:30 e fomos para o hotel que estaba nas aforas de Madrid. Foi unha noite intensa!!, durmimos

doce da noite. Foi unha viaxe de tres días impresionou a súa dimensión. Vimos os vestiarios, as butacas, a sala de prensa, os

que se fixo aínda máis curta do que era, pasámolo moi ben e aproveitamos moito o tempo.

bancos dos xogadores, o campo…Outros quedaron pola

Ademais de gozar da compañía dos nosos

zona do Prado e tiveron a oportunidade de ver o exterior

compañeiros compartimos

do Museo Thyssen e de cruzarse co rei e a raíña Sofía

aprendemos moitas tanto cultural

que estaban a presidenta de

recibir á Alemaña

persoalmente. Vimos como se vive nunha gran cidade e

Anxela Merkel. Sobre as catro da tarde visitamos o Museo do Prado e logo paseamos polo

aprendemos a desenvolvernos nela. Como di o noso profesor Sindo, foi como un pinchiño, e

Parque do Retiro. Aí volvemos separarnos para cear e visitar

con estas viaxes aumenta o noso interese aventureiro.

a cidade e de novo encontrámonos en Atocha

Estarán todos de acordo con que este tipo de excursións do

para ir ao hotel a “durmir“. O día seguinte xa era o momento

instituto non se esquecen. Recomendámosvos que cando

de voltar pero, pola mañá, aínda visitamos o Escorial e

cheguedes a 2º de bacharelato non a perdades.

logo collemos o autobús para ir a Segovia, onde vimos o acueducto e logo separámonos

pouco pero ás 8:00 xa estabamos na cafetería do hotel para almorzar. Ese día vimos as Torres de Europa, que se atopan no Paseo da Castellana, e fomos en metro ata o Museo de América onde contemplamos parte da cultura indíxena. Separámonos para comer e algúns aproveitamos para visitar o interior do estado Santiago Bernabeu, a verdade é que nos

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

cos que as aulas, cousas como

NO LÍMITE … para que as futuras xeracións de ovellas comúns e

entre as mans, mentres cravo con tanta forza os cóba-

correntes puidesen exercitarse tamén na arte da escul-

dos na mesa, que penso que vou perforar a madeira e

tura.

os meus cóbados van quedar alí espetados, para semA. Monterroso

pre, mesmo cando eu xa me teña ido de aquí. Así os meus antebrazos, alí cravados, sosterán a cabeza dou-

En México D.F. aínda se deixaba cheirar o sangue dos mortos que non figuraron en ningún xornal nacional. Falábase de sesenta nunha carga policial contra manifestantes na Praza das Tres Culturas. Falábase baixiño, o gran evento estaba aí e o sangue é perseverante. Pero a marea de forasteiros achegábase e, por tódolos recunchos medraban esperanzas, patriotismo de pel de galiña e un subidón de autoestima. Medraba a sede de corpos novos e atléticos, de divisas en Santa Fe, de saúde,

2008—2009 nº 15

de compañeirismo e que gañe o mellor, de titulares nos xornais, e de dicir que aquí estamos, que veñan saber quen somos.

tro alumno con ganas de enterrarse entre as súas máns, que serán as miñas e que o protexerán, do fastío, do medo, das palabras que non din nada. A 2240 metros sobre o nivel do mar as capacidades físicas dos atletas poderían verse afectadas. Este fora un dos argumentos utilizados por outras cidades que competiran con México, seleccionada finalmente como sede dos vixésimo novenos xogos olímpicos da nosa era. Atopábase ben, con forzas, concentrado, e con moitísimos desexos de gañar, por Dora, por Henry, e as súas mans trafegando entre a escuma do algodón, por Georgina, polos seus antepasados sen voz, polos seus

Que é para vós un heroe? Pero ninguén contesta e a pregunta rebota contra a porta, contra o encerado, contra as manchas da parede e o mapa colgado dela, esvara por cada un dos estados de cores variadas e formas irregulares, planea sobor de nós, agardando que alguén erga a ollada. Sintoa pendurada a poucos centímetros por riba da miña testa, amosando as poutas cunha ansia rapaz, mentres me protexo coas mans. Foxen pombas coma bicos, entre desfiles, coros, fogos de artificio, himnos. Unha praga de optimismo asolaga o Estadio Olímpico Universitario. Alegría controlada por un despregue impúdico de forzas de seguridade. E a cometa negra que pasa por diante da tribuna presidencial é só un lunar fuxidío sobre unha luminosa estampa para a posteridade.

polos de Texas e de tódolos Estados, por aquela primeira vez en Lemoore, cando foi máis rápido que a súa irmá, e soubo que non ía ser doado, por Georgina, para que se sentira aínda máis orgullosa. Por el, si, evidentemente, tamén por el. Chegou rindo e facendo bromas, parecía moi contento. En realidade, estaba algo raro porque el case nunca facía bromas, tampouco era moi faladeiro. E, dende logo, non acostumaba a ser tan agarimoso, pero aquel día estaba distinto. Chamoume algo que soaba doce e deume unha aperta. Abriu a mochila e sacou un novo xogo da Play, ese que non me trouxeran no último Nadal, aínda que insistira moito en que o quería, ás veces parecía que lle gustaba levarme a contraria. Iso molestábame daquela, agora cando o recordo paréceme

Mentres vou afundindo un pouquiño máis a cabeza

No Límite

once irmáns, por Georgina, polos negros de Clarksville,

que o entendo.

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE Sabía que podería deixarlles un pouco de ventaxa ó

gundos, crería terlle mudado a pel ó mundo.

comezo, só un chisco, o necesario para que se confiasen e para aforrar enerxías. Chegáballe o balbordo

Á partir de entón todo empezou a mudar de tal xeito

das gradas, os ánimos e os berros que adiantaban a

que sinto coma se tivera subido a un cohete e empezara

victoria, pero prefería pensar que non tiñan nada que

unha viaxe da que aínda non estou seguro de ter volta-

ver con el. En ningún momento mirou para o público

do, en realidade xa non estou seguro de moitas cousas,

que enchía o estadio. Non era o momento, non quería

porque empezas a te facer preguntas a ti mesmo e é co-

ver as caras de expectación, tampouco as bandeiras,

ma se ti tamén tiveras estado alí, ou unha parte de ti polo

non quería cargar con nada diso. Tamén evitaba ato-

menos. E tamén sentes medo por momentos, sentes rabia,

parse coa ollada dos outros corredores, xa lle desex-

por momentos sentes odio, un odio indefinido, non só ós

ara sorte a John, era suficiente. Agora quería verse só

que puxeron a bomba, senón tamén ós que o mandaron

contra o cronómetro, coma nos entrenamentos, apu-

alí, e incluso chego a odialo a el tamén, porque se foi,

rando a pista, dosificando o esforzo para, no último

porque nos deixou sós. Non entendo nada, pero eu

momento, poder adiantar ós homes máis rápidos do

2008—2009 nº 15

mundo. ¿E mamá, onde anda? Creo que está arriba. Quedou mirándome uns segundos, coma se non entendera o que lle viña de dicir. Botaron moitísimo tempo pechados no seu cuarto, pasaba da hora da cea e eu xa tiña fame, pero souben que non podía interrompelos. Por veces, chegábame a voz de mamá enfadada, berrando algo. A el non, a el non se lle escoitaba. Aínda tarda-

tamén estou a mudar e aínda non sei en que vou dar.

ron. Cando por fin baixaron, mamá meteuse rapida-

O pensamento acouga e o corazón latexa con forza, o

mente na cociña, coma se fuxira, pareceume que tiña

aire énchelle ata o último alvéolo dos pulmóns, as súas

a cara encarnada. El achegouse a min, sentou ó meu

longas pernas danlle confianza, aguantan, refórzanse, a

carón e dixo que tiña algo que explicarme.

cada paso gañan en precisión e velocidade, sénteas case con asombro coma se un mecanismo misterioso e alleo

Agardar o pistoletazo de saída era o momento máis

as movera, coma se por si mesmas foran invencibles.

espiñento, sabía que esa espera podía debilitalo, por

Apreta un pouco máis, sabe que pode, que todo vai res-

iso a concentración era imprescindible. Unha vez que

ponder á súa vontade, á súa afouteza, á súa confianza en

se botara á pista, tería o dominio. Estaría no seu te-

quen é, e no que está a facer alí. Un pouco máis, só un

rreo, engolido pola vertixe da velocidade, pateando a

pouco máis e a carreira é súa. Si, a victoria é súa.

terra vermella para ser a cada paso máis rápido. E a cada paso ir desprendéndose dalgo, do medo, da im-

Por veces, tamén sentía o desexo de estar con el alí, fuxir

potencia, da dor, da rabia, ou de todo mesturado. E

da escola, dos horarios, da vida cotiá de costumes co-

chegar á meta tan lixeiro e tan libre que, por uns se-

tiáns, para vivir aventuras, no deserto, entre xente estra-

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE ña, nese mundo tan distinto, tan afastado. Enviounos algunha foto. A que máis me gustaba era esa na que estaba cos seus colegas, todos apoiados nun todoterreo enorme, algúns coa arma na man, caída, apuntando para baixo, coma un aparello doméstico, case unha prolongación do brazo, todos homes, e o meu pai no medio, sen casco, sen arma, co brazo por riba do ombreiro dos seus colegas, todos sorrindo un chisco, dous loiros e, os outros, todos negros. No túnel, camiño do podio, John decatouse de que esquecera os guantes, mercados pola súa muller. Foi Norman, entón, quen propuxo que se repartiran o único par de guantes do que dispuñan. Tommie me-

2008—2009 nº 15

tería o puño dereito no guante de boxeo e John o esquerdo. Os tres levaban as insignias do OPHR, porque Norman quixo, por demanda propia, sumarse á súa reivindicación. Tommie agachou a cabeza para recibir a medalla de ouro e subiu ó caixón máis alto. Os miles de espectadores norteamericanos que enchían o estadio berraban fachendosos o seu nome, o nome do seu país, aplaudían, erguíanse nas gradas, abaneaban bandeiras. Saudaban ó heroe, á gloria nacional, o atleta que posuía once récords mundiais, o home máis rápido do planeta, 200 m. lisos en 19,83, unha marca que ninguén conseguiría superar ata moitos anos despois.

O himno norteamericano empezou a encher o Estadio Azteca, entón el e John Carlos deixaron caer a cabeza sobre o peito e os seus puños enfundandos nos guantes negros erguéronse cara ó ceo. O himno continuaba e eles mantiñan a súa firmeza, o seu desafío ás estrictas normas olímpicas, o seu berro de apoio ó black power, o poder negro que era tamén parte dese país que representaban, o país das oportunidades, velaí el mesmo, sen ir máis lonxe, o país que louvaba a gloria dos homes feitos a si mesmos, dos loitadores, sen dúbida ese era o seu país. Cando as últimas notas do himno se apagaron, escoitouse o berro aceso e ronco dunha afección ferida no seu orgullo patrio, atravesada por un espasmo contaxioso que medraba coma unha pandemia repentina de honor visceral, de ira en ebulición. E, finalmente, a concordia minuciosamente orquestrada rachou e falou a besta. Negros, volvede para a vosa casa a África. Chegaron un home e unha muller vestidos de uniforme e chamaron á porta. Mamá sacudía a cabeza. Non, non, non, repetía polo baixiño. Non, non, non…sigo a escoitala aínda ás veces. Entregáronnos unha medalla e ata nos escribiu o presidente. E ficamos sós, ela, eu, a medalla, e esta dor, e estas preguntas que aínda non sei facer, e esas respostas das que ás veces desconfío,…Que loitou pola liberdade, que todo o pobo americano e todos os cidadáns de ben estanlle recoñecidos, que para moitos é

Pero outras veces, co tempo máis a miúdo, simplemente extrañabao e tiña medo e ese medo ía cambiando. Ás veces era medo de que lle pasara algo,

un exemplo, un heroe, …

Serbal

outras medo de que se esquecera de nós, que non quixera voltar con mamá e comigo, que coñecera outra muller, ata chegaba a ter medo de que foramos nós os que o esqueceramos a el, que voltara e non o recoñecéramos, que chegara convertido nun estraño.

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE Introdución: Lucía Bolaño Debuxos: Antía Valbuena Recolleron os remedios de boca das avoas: alumna-

do de 4º da ESO e 1º de BAC Información científica: Isabel García (profesora de Física e Química)

INTRODUCIÓN

2008—2009 nº 15

Non hai moito, acudir a unha consulta médica resultaba moi caro e, ademais, para moitas enfermidades non se coñecía ningún tratamento. Isto explica a existencia da medicina popular, que recolle o conxunto de tratamentos creados polo pobo para curar as distintas doenzas. Para sandar empregábanse

Remedios tradicionais

DECOCCIÓN Para preparar unha decocción débense cocer as plantas durante un tempo breve. Con este procedemento extráese máis sustancia do produto, por iso acostuma facerse coas partes máis duras ( raíces e talos) das plantas.

MACERACIÓN A técnica consiste en deixar repousar ou abrandar os produtos nalgunha sustancia líquida ( aceite, auga, alcohol..).

BAÑOS, INHALACIÓNS E UNGÜENTOS Cos resultados das coccións e infusións tamén se realizan baños ( para certas infeccións oculares é bo limpar os ollos cun baño de infusión de camomila ou macela) ou inhalacións ( moitas das doenzas pulmonares poden mellorar cos vapores de cocer determinadas plantas). Así mesmo, os líquidos obtidos da maceración poden utilizarse para uso tópico, como ungüento. PROPIEDADES

remedios elaborados con compoñentes que se tiñan máis a man, fundamentalmente herbas e plantas, e

Hai un gran número de plantas que teñen varias

outros obxectos e produtos, que preparaban e apli-

propiedades e que poden servir, ao mesmo tempo,

caban persoas que posuían as habilidades e coñece-

para facer unha boa dixestión e para calmar os ner-

mentos necesarios. A aplicación das menciñas adoi-

vios. En cambio hai arbustos e follas de árbores que

taba ir acompañada de recitado de ensalmos, breves

só son recomendábeis para unha finalidade concre-

poemas aos que se lle atribuían propiedades curati-

ta.

vas. As propiedades máis comúns que presentan as TÉCNICAS MÁIS IMPORTANTES UTILIZADAS HABI-

plantas que usamos como medicinais son:

TUALMENTE NOS REMEDIOS TRADICIONAIS DIURÉTICAS Os

procedementos

Estas plantas favorecen a fabricación dos ouriños.

máis habituais para ex-

Son boas para as doenzas de ril. Un exemplo deste

traer os principios acti-

tipo de planta é a cola de cabalo.

vos das plantas son: RELAXANTES

INFUSIÓN

Serven a relaxar a musculatura e actúan como se-

As infusións prepáranse botando auga fervendo

dante. Son recomendábeis para persoas que pade-

por riba das plantas cortadas en anacos (secas ou

cen trastornos nerviosos.

frescas) e deixando repousar o líquido nunha teteira

Dentro deste grupo están: as follas de laranxeira e

ou recipiente tapado..

a valeriana.

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE 

EXPECTORANTES

minutos, coar a auga, botarlle mel e beber.

Axudan a expulsar as mucosas e a sucidade acumulada nos pulmóns e as vías respiratorias. Un exemplo é o

Botar auga nunha pota con 9 figos, ferver uns



Relar unha cenoria nun bote de mel, ou introducir en pequenas lascas, e cada mañá tomar 1

anís estrelado.

cullerada. 

DIXESTIVAS

Vapores de romeu e eucalipto .

A macela é quizais a planta dixestiva máis coñecida pero non a única, tamén está o tomiño.

Romeu ( Rosmarinus officinalis L.): Contén unha

ANTIINFLAMATORIAS

esencia con derivados terpénicos, á que se lle debe a

Rebaixan a inchazón cando,

maior parte das súas virtudes medicinais; ácidos fe-

por infección ou contusión,

nólicos de acción diurética, e flavonoides con efectos

se produce un avultamento

antiespasmódicos.

que provoca dor. Unha

A súa acción máis importante é a de tonifican-

planta con esta acción é o

te. Os convalecentes, esgotados, e incluso os anciáns,

romeu.

atoparán nas súas infusións un bo tónico que lles devolverá a vitalidade perdida. Os baños con infusión

2008—2009 nº 15

CARMINATIVAS Estas plantas axudan a expulsar os gases intestinais. O

ou decocción, e as friccións

fiúncho, o comiño son exemplos emblemáticos.

con alcohol ou con esencia de romeu, teñen efecto

ASTRINXENTE

estimulante no caso de

Secan e constrinxen a pel e as mucosas. Os preparados

hipotensión ou de esgota-

inxeridos por vía oral teñen efectos antidiarreicos e

mento físico. Estas accións axudan

tamén acostuman a ser ser antihemorráxicos.

nos procesos catarrais e DEPURATIVAS

gripais a recobrar a enerxía e serve como reconstitu-

Estas plantas favorecen a eliminación das substancias

ínte.

tóxicas que circulan polo sangue.

Limón (Citrus limon L.): o xugo de limón contén viPARA O CATARRO

taminas, B1, B2 e C, sales minerais ( potasio sobre todo), oligoelementos, azucres, mucílagos, ácidos



 

Ferver durante uns minutos auga cunhas cantas

orgánicos (cítrico, málico, acético e fórmico) e flavo-

ramas de ourego, coar a mestura e tomala quen-

noides (hesperidina). Entre outras accións é:

te. Pódese adozar con azucre ou mel. Tamén se

Antiséptico: o seu xugo resulta moi útil contra as

lle pode engadir limón.

amigdalite (anxinas) e a farinxite. Igualmente resulta

Licuar 2 pomelos pelados e 150 grs de cebola

beneficioso como antiséptico para todo tipo de feri-

pelada e tomar o líquido 1 vez ao día en xaxún.

das e úlceras cutáneas.

Ferver nun cazo o zume dun limón, unha boa

Febrígugo: o xugo inte-

cullerada de mel e unha copa de coñac. Unha

gral, que inclúe tanto

vez fervido tomala o máis quente posible.

polpa como a cortiza

Cebola picada nun prato: pola noite, na cama,

baixa a febre no caso de

cheirala poñéndoa debaixo da almofada.

gripe e arrefriados.

Auga aferrada: pór unha espeta de ferro no lu-

Pomelo ( Citrus maxi-

me, cando se volva vermella introducila nun vaso de auga e bebela.

ma): ten as mesmas propiedades ca o limón pero actúa con menor intensidade.

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE Figo (ficus carica L.): o líquido que se obtén da de-

Ourego (Origanum vulgare L.):

cocción dos figos secos ten propiedades emolientes

Toda a planta é rica nun aceite

(calmantes) sobre as mucosas inflamadas, xa sexan

esencial que contén timol e car-

dos aparellos dixestivo ou respiratorio. Dá bos resul-

vacrol, de acción sedante, anties-

tados no caso de farinxite, gastrite, bronquite e tose

pasmódica e carminativa. Entre

irritativa.

outros usos utilízase para afeccións respiratorias que cursan con tose seca ou irritativa,

Cenoria

como a larinxite ou a tose ferina. O ourego ten tamén

(Daucus caro-

acción expectorante, béquica e antitusíxena.

ta L.): a raíz

2008—2009 nº 15

contén abundante pecti-

Mel: a color, aroma e sabor de

na, substan-

cada mel depende das diferen-

cia glucídica

tes especies florais das que liban

as abellas. Cada Unha posúe

acción

absorbente antidiarreica; sales minerais diversas,

virtudes propias:

especialmente de potasio e fósforo, así como oligo-

Mel de azar: sedante, para quen

elementos, que a fan remineralizante e diurética;

padece problemas de ansieda-

aceite esencial, que lle confire a súa peculiar aroma

de, estrés, insomnio.

e os seus efectos vermífugos; e vitaminas do grupo

Mel de romeu: combate os problemas hepáticos, ademais

B, algo da C e, sobre todo, caroteno. A cenoria é un

de calmar a tose.

dos vexetais máis ricos en provitamina A.

Mel de tomiño: aumenta as defensas.

A vitamina A ten efectos como preventivo de cata-

Mel de uz: é un gran diurético que combate a cistite.

rros nasais, sinusais, farínxeos e bronquiais, pois

Mel de mil flores: reconstituínte, moi bo para o aparello

ademais de fortalecer as mucosas, aumenta as de-

dixestivo e intestinal.

fensas. Tamén mellora a función da mucosa gástrica.

Mel de eucalipto: beneficiosa para o sistema respiratorio.

Eucalipto ( Eucalyptus globulus labill.): as súas fo-

PARA A GRIPE

llas conteñen tanino, resina, ácidos graxos e sobre

Ingredientes:

todo, esencia, na que se atopan os seus principios

150 grs de repolo

activos. Esta esencia contén cineol ou eucaliptol

150 grs de laranxa pelada

entre outras substancias. A esta esencia débenselle



Unha vez que os ingre-

as súas propiedades expectorantes, balsámicas,

dientes estean licuados

antisépticas, broncodilatadores e lixeiramente fe-

tomar tres veces ao día.

brífugas e sudoríficas. O vapor, xunto coa esencia de eucalipto volatilizada, actúa de dúas maneiras:

PARA A AFONÍA Ingredientes:

1- Directamente sobre a pel do peito, facilitando

100 grs de apio

a eliminación de toxinas a través da pel e desconxes-

100 grs de repolo

tionando os pulmóns.



2- Por inhalación dentro dos bronquios. Ade-

Unha vez preparados licualos e tomalos unha vez pola mañá en xaxún e outra vez pola noite .

mais, á acción antiséptica, balsámica e expectorante da esencia engádeselle o efecto mucolítico do vapor de auga, que desfai o moco bronquial e facilita así a súa eliminación.

Apio ( Apium graveolens L.): Toda a planta contén un aceite esencial que actúa sobre o ril, glucoquininas, un glucósido ( apiína), cumarina, e oleorresina, ademais de substancias nitroxenadas e vitaminas B e C.

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE PARA A TOSE

fenois, flavonoides e taninos. Posúe un notable efecto estimulante sobre o corazón e a circulación, pero resulta

 

Licuar 175 grs de cebola picada e tomar o pre-

moi tóxica para o sistema nervioso, e non se recomenda

parado en xaxún unha vez ao día.

o seu interno. Debe considerarse como unha planta

Ferver a cebola e beber a auga da cocción, 1

velenosa.

vaso cando se teña un acceso de tose. 

Ferver xarxa con azucre e mel e beber a poción.

Por vía externa, aplicada sobre a pel en forma de TINTURA, é un excelente vulnerario e antiinflamatorio lo-

Cebola ( Alium cepa L.): Toda a planta contén unha

cal, para golpes, contusións, escordaduras (torceduras)

esencia volátilrica en glucósidos sulfurados, o máis im-

e hematomas ( mazaduras).

2008—2009 nº 15

portante é o disulfuro de alilpropilo. A esta esencia débese a maior parte das súas propiedades. Expecto-

Ruda (Ruta graveolens L.): Durante a Idade Media culti-

rante pectoral: pola súa acción antibiótico, mucolítica

vábase sobre todo nos claustros dos conventos, pola súa

( facilita a expulsión da

fama de antiafrodisíaca. Propiedades:

mucosidade,

facéndoa

Afeccións xinecolóxicas: a ruda contén unha esencia

máis fluída) antiinflamato-

rica en metilnonilcetona, de forte actividade oxitócica

ria, é ideal para o caso de

( contrae o útero). Por iso úsase no caso de falta de

afeccións

menstruación: amenorrea.

respiratorias:

catarros das vías respirato-

Antiespasmódicas e antisépticas: adminístrase para

rias,

calmar a dor dos cólicos abdominais.

sinusite,

farinxite,

larinxite, bronquite, tose,

Antihemorráxica: A ruda contén tamén rutina ou rutósi-

asma bronquial, enfisema

do (vitamina P) que aumenta a resistencia dos capilares

pulmonar. O xarope de cebola con mel é unha forma

sanguíneos.

tradicional de administrala. Os gargarexos de caldo de

Antirreumática: Externamente é revulsiva e úsase en

cebola desinchan a farinxe e son útiles en caso de amig-

compresas para calmar os dores reumáticos.

dalite.

Afeccións dermatolóxicas: Polo seu efecto revulsivo é efectiva para a sarna, psoriase, eccemas.

Xarxa ( Salvia officinalis L.) : A súa acción é astrinxente

En doses altas é abortiva e tóxica. O roce da planta ca

e antiséptica, en gárgaras calma o picor de garganta e a

pel pode provocar reaccións alérxicas.

tose do fumador.

PARA ESCORRENTAR MOSQUITOS

PARA CONTUSIÓNS E GOLPES 



Infusión de axenxo

Preparado: infusión de absintio de 10 a 20 grs de planta Macéranse 40 grs de raíces e flores de árnica en

por litro de auga.

200 grs de alcohol de 60 º. despois de 10 días

Introducir na metade dun limón cravo.

fíltrase e embotéllase o líquido. Para o seu uso débese diluír con anterioridade, antes de aplicalo sobre mazaduras e golpes sen ferida aberta.

Absintip: a infusión de absintio é un eficaz insecticida. Pode



Botamos mel na zona mazada para que cure.



Untarse con mel e sal.



Pór panos de vinagre na mazadura.



Ferver ruda e aplicar na mazadura.



mosquitos porque estes non

O mel aplicado á zona axuda a que desapareza o

soportan o seu cheiro. Colocan-

negrón dos golpes.

do absintio seco en saquiños de tea entre a roupa evítase

refregarse

sobre os animais

domésticos. Como loción aplicada sobre a pel escorrenta os

a couza ou traza. Arnica (Arnica montana L.): Contén una aceite esencial,

No Límite

Tamén funciona con lavanda ou ourego.

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

2008—2009 nº 15

NO LÍMITE

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

2008—2009 nº 15

NO LÍMITE

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

RESUCITANDO A OFELIA Marta Dacosta achegouse ao noso instituto para falárnos,

Mentres Ulises se empapaba de sabedoría viaxando, Penélope tecía e destecía. Mentres Ulises gozaba dalgunha aventuriña amorosa, Penélope gardaba fidelidade. Penélope, o descanso do gue-

entre outros temas, da “invisibilidade” das mulleres e do

rreiro, o símbolo da submisión, condenada a non

“teito de cristal” no ámbito literario.

ser, secuestrada. A figura de Penélope foi recuperada por moitas

A través dalgúns textos, a poeta foi desmontando algúns

mulleres poetas e liberada das cadeas do amor

mitos fabricados

sobre prexuízos sexistas e insistiu na

perverso. A nova Penélope rebélase contra o

necesidade de documentarse antes de crer algunha “análise

destino e bótase ao mar. Naceu un novo mito: a

minimizadora”

contra mulleres relevantes, sobre todo

muller que decide sobre a súa propia vida, que

cando estas críticas son produto dunha ollada masculina.

actúa. Penélope é esa nova muller, símbolo da

Como exemplo, citou lendas sobre algunhas escritoras

liberación feminina.

coñecidas (Rosalía de Castro, María Mariño...) que nos sorprenderon e que demostraron como as autoridades

Proba disto, estes versos de Marta Dacosta de As

literarias acostuman a desconfiar da intelixencia das

amantes de Hamlet.

mulleres e mostran reticencias á hora de valorar a calidade “Cartas mariñas para Penélope”.

das súas obras. A poeta tamén interpretou algúns textos de poetas dende

2008—2009 nº 15

unha óptica feminista. Xohana Torres, Luisa Villalta, Antía Otero, a mesma Marta Dacosta, forman parte dun grupo de escritoras que incorporan unha nova materia poética aos

... Eu son Penélope e rexeito teas e fíos non te vou agardar.

seus versos: vivencias, experiencias e simboloxía claramente PENÉLOPE,

femininas. Durante moito tempo a muller non foi máis ca un obxecto artístico deseñado para satisfacer o ego masculino, unha proxección dos seus desexos. Estas escritoras, coma outras moitas, racharon cos estereotipos e construíron novos espellos onde mirarse, espellos que devolven identidades: de

mulleres-suxeito,

independentes,

que

mulleres asumen

activas,

espazos

sen

críticas, ter

que

Penélope, Penélope navegante, cabelos atados e pel de salitre, rodeiras nos beizos e dor nas mans rotas polas cordas e polo vento. Penélope navegante, a que traza rotas e encarta mapas,

xustificarse. E aínda que hai moito camiño por andar o proceso é

leva timón e leme e ve máis alá do mar,

irreversible e xa non hai marcha atrás.

máis lonxe có charrán, Mentres

e busca a calor das illas,

Penélope

o seu resplandor branco no centro da

navega Ofelia resucita.

noite. CARTAS mariñas para Penélope, compás e redes, única bagaxe para a vida, nin fitas nin alfaias, ningunha cadea que a prenda á terra, Carmen Gómez

No Límite

só compás, redes e cartas.

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

ENCONTROS LITERARIOS O

pasado 30 de

xaneiro

visitounos Fariña,

2009, Anxo

escritor

ilustrador vigués. Deunos unha conferencia aos alumnos e alumnas de 2º da ESO e nela falou de como foran os seus comezos como escritor de contos infantís e como acabou converténdose no escritor e ilustrador que é hoxe en día. Díxonos que foron moitas as portas que se lle pecharan ante o

Diego

seu talento, pero que tamén outras moitas se lle abriran.

compartir a súa visión do xénero negro na literatura co

Foi entrevistado por uns compañeiros e amosounos as súas ma-

alumnado de 1º de BAC. O escritor foi presentado por

ñas e talento para o debuxo.

Raquel Martínez, saciou a curiosidade dalgunhas persoas e

Ó final da conferencia asinoulles a tódolos alumnos que quixe-

contou como deseñara o personaxe do detective Horacio

ron os seus exemplares dos Megatoxos.

Dopico, protagonista das novelas Baixo mínimos e O

Ameixeiras acudiu ao IES Lagoa de Antela para

cidadán do mes. Tamén falou de como se aborda o

2008—2009 nº 15

Yolanda Doliveira Domínguez 2º ESO

proceso de creación de guións xa que traballa como guionista en series da Televisión de Galicia, entre elas Os Atlánticos.

VENRES 3 DE OUTUBRO 13:20 HORAS

O Salón de Actos do instituto foi o escenario para que se partiran o cu da risa (nunca mellor dito) as persoas alí presentes. Actuou O Leo e saíu o seu álter ego, Arremecághona, facendo vibrar as paredes. Primeiro viñeron os haikus, performance escatolóxica perfumada, e logo os decibelios, con voces contorsionadas e coros do público entregado.

AGUILHOAR, O LEO, NÓS E AS REDES ESCARLATA

Gym-sberg

SÁBADO 4 DE OUTUBRO 22:00 HORAS

Eu mirei os mellores cerebros da miña xeración

Despois dos beixos, as tapas e os tragos chegaron as palabras. A fartar, descosidas, sobre nós outros versos pendurados. Mentres o Xabier exercía de anfitrión andaban o Rubén e o Diego que non daban abasto coa sede dos presentes. A xente nova mataba o tempo xogando ao futbolín, dándolle sebo á lingua ou rillando un bocata, por alí transitaban a Raquel, o Iago, a Laura, a Marta, a Sonia, a Esther, o Adrián, a Elisa, a Jasmin e a Victoria, e tamén a Oriana, a Alba, o Brais, o X. Manuel, a Nair e o Isaac. Alí case ninguén sabía quen era poeta ou aspirante. Andaba o Leo de mecánico remexendo entre os cables e o Calís á procura de horizontes de lanterna. De okupa na barra o Xaquín e a Chus atuada na lagoa, coa Quimera. Cando todo era un neboeiro entraron o Anxo e o Aser. Entón, por fin, rebotaron contra o peito as voces esperadas, as propias e as roubadas. Sobre elas, os aplausos. E logo veu o Leo coa súa dinamita e os disparos. No medio da festa irromperon o Manuel e tamén a Raquel, a Alba e a Laura, antigas habitantes das nosas aulas (a rima non foi premeditada, ollo!). Destas guerras veñan balas!! Carmen Gómez

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

SARMIENTO día17 de novembro de 2008 visitounos

Serafín Alonso Pintos, profesor de Lingua e Literatura Galega no IES Abrente de Ribadavia, e colaborador no

Os ámbitos temáticos que abarcaba Sarmiento era moitos. Entre outros destacan a filoloxía, a crítica e a

Proxecto Sarmiento para falarnos un pouco de Frei

historia literaria, diplomática, arquivística, bibliotecomía

Frei Sarmiento naceu en Vilafranca do Bierzo

(botánica, farmacopea, medicina, zooloxía, xeografía,

Martín Sarmiento.

e historia, pedagoxía e educación, historia natural

no 1695. Cando contaba catro meses de idade, a fami-

xeoloxía e mineraloxía, matemáticas, física, belas artes,

quince anos, idade en que marcha para Madrid. A pe-

serven para ser publicados xa que non os escribiu con

lia trasladouse a Pontevedra onde viviu ata cumprir sar de vivir nesta cidade, nunca se esqueceu da súa terra, Galicia, e visitouna en varias ocasións nos anos 1725, 1745 e 1754.

Sarmiento pertence á Ilustración e é contem-

poráneo de persoeiros como Locke; os creadores da enciclopedia, Diderot e D’Alambert; Voltaire e Kant. O frade ilustrado non se pode considerar menos que to-

dos estes persoeiros xa que, a pesar de que hoxe en día

2008—2009 nº 15

nión e informes sobre temas diversos.

a súa persoa non é coñecida a nivel español nin europeo e só se lle considera importante en Galicia, a verdade é que en vida foi unha persoa moi importante, fonte de cultura e coñecemento que consultaban os máis altos cargos da coroa e a administración. A falta de coñecemento do labor realizado por Sarmiento

obras públicas… Moitos dos textos de Sarmiento non esta finalidade e non teñen unha boa planificación, tamén hai outros escritos que non puido publicar na súa época xa que sería unha temeridade debido á censura. Sarmiento “acatou” os dogmas da Igrexa Católica e non se involucrou en cuestións políticas podendo así dedicarse ás cuestións que de verdade lle interesaban. Pero, en certo modo, o ilustrado foi un progresista xa que de-

fendía a igualdade entre sexos, a educación das mulleres, e a escola dinámica; interesouse polos asuntos galegos como, por exemplo, a historia, a natureza, a lingua... e defendeu a idea da especificidade galega. Quixo sacudir os complexos, restaurar a autoestima e darse a valer

fronte aos demais. O seu obxectivo era facer progresar o

país. Unha das maiores aportacións á lingua foi dicir

débese principalmente a que a súa obra non pasou pola

que o galego era independente do castelán e que deriva-

imprenta, circulaba manuscrita e iso limitou as súas

ba do latín, algo que no século XIX aínda non estaba cla-

copias: só ¼ da súa obra está publicada. Unha das re-

ro. Tamén suxeriu a educación en galego. Foi un proto-

copilacións máis importante da obra de Sarmiento ató-

socialista que estaba en contra dos acumuladores de

pase no arquivo da Casa Medina Sidonia en Cádiz, xa

riqueza, os prebendados e caciques.

que o duque de Medina Sidonia mandou facer copias manuscritas dos arquiños existentes na cela de Sarmiento en Madrid. Actualmente o Proxecto Sarmiento estuda esta obra co fin de poder publicar o material. O

O Proxecto Sarmiento non só intenta dar a co-

ñecer a figura de Sarmiento a nivel lingüístico senón tamén facer ver a influencia e a importancia que tivo na súa época e en decisións tomadas polo goberno.

arquivo consta duns 18 volumes cun total de 30000 folios.

A cela de Frei Sarmiento atopábase no conven-

to de San Martín de Madrid e non era un simple dormitorio, alí almacenaba todos os seus escritos e unha biblioteca venerada polo raro e selecto do seu contido,

tiña unha mesa de traballo, instrumental científico e plantas. Nesa estancia recibía as súas visitas e convocaba tertulias ás que acudían persoeiros da época que lle consultaban os seus proxectos e lle pedían a súa opi-

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE XABÓN ECOLÓXICO Ingredientes: 250 g de sosa cáustica 250 g de avea moída 1,5 l de auga 1,75 l de aceite de oliva virxe

2008—2009 nº 15

Por Álex Pires

ORELLAS DE ENTROIDO

Preparación: Mestúrase a auga e a sosa cáustica e reméxese o preparado 2 ou 3 minutos. A continuación engádeselle o aceite, removendo na mesma dirección. Por último, bótase a avea, que aromatizará o xabón, e, se se desexa, unhas pingas de esencia de lavanda (ou de romeu). Bótase todo nun bol e deixar repousar (removendo de cando en vez) ata que a mestura espese. Déixase endurecer durante 1 ou 2 días. Uso: Para demoldar o xabón convén usar un recipiente de plástico ou papel parafinado e telo un tempo no conxelador. Unha vez cortado en pastillas, estas aínda deben secar durante 1 mes antes de usalas. Propiedades: Ademais de aplicarse na pel (uso tópico), o xabón tamén é moi útil para o pelo. No caso de querermos un bo xabón para a roupa, bastará cambiar o aceite de oliva por un aceite de cociña usado.

Verónica, Maimuna, David, José Luis, Óscar, Jonathan, Daniel, Manuel e José Manuel

No Límite

RECEITAS Ingredientes: 800 g de fariña 2 ovos 1 chorro de anís 100 g de manteiga 1 vaso de auga tépeda Sal Azucre ou mel Aceite

Elaboración: Mesturar a manteiga e a auga tépeda. Engadir os ovos, o sal e o anís. Pouco a pouco ir engadindo a fariña e traballala ben. Estirar a masa e cortar en rectángulos.

ROSQUILLAS DE CABACIÑA Ingredientes: 4 ovos reladura da pel de 2 limóns 1 e ½ l. de aceite 1 quilo de fariña 1 cullerada de bicarbonato 2 culleradas de anís en gran Azucre para rebozar Puré de cabaciña (50ª gr.) e castaña (50 gr.) Quéntase nunha tixola fonda o aceite e bótaselle, cando comece a fumegar, unha corteza de limón ata que se doure. Nun coador pór 2 culleradas de anises en gran e pasalos polo mesmo aceite. Bater os 4 ovos ata que queden cremosos. Engadir pouco a pouco ¼ de azucre, a reladura de limón, o puré de cabaciña, os anises fritos e 4 medios cascaróns de aceite reservado. Engadir, pouco a pouco, a fariña, mesturando ben, logo o bicarbonato. Mesturar todo ben. Unha vez conseguida a pasta, esparexer con fariña a mesa e traballar a masa. Deixala repousar e despois pór o aceite ao lume. Coller anacos de masa e darlles forma de rosquillas. Cando o aceite estea quente ir botando de unha en unha as rosquillas, facéndolles antes uns cortes transversais cun coitelo. Fritir ben sen queimalas. Deixalas escorrer un pouco ao sacalas. Bañalas en azucre e depositalas nunha bandexa para que arrefríen. Listas!

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

Unha nova era comezou o pasado 20 de xaneiro de 2008 para Estados Unidos e, por extensión, para o mundo: Barack Obama é xa o presidente número 44 da historia do país, ao xurar o cargo no Capitolio de Washington. Alí, na capital dos EUA, reuniuse unha enorme multitude de persoas inundadas pola emoción, a excitación e a esperanza.

2008—2009 nº 15

Obama, de 47 anos, xurou lealdade á Constitución coa man esquerda sobre a mesma Biblia que usou Abraham Lincoln, en 1861, e que agora sostiña a súa esposa Michelle Obama. Coa palma dereita levantada, o presidente Obama repetiu o xuramento que lle leu o presidente do Tribunal Supremo, John G. Roberts. A investidura de Obama como o primeiro Mandatario negro da historia do país foi presenciada por un mar de xente congregada no National Mall. Esta é a enorme explanada de máis de tres quilómetros que se estende desde a fachada oeste do Capitolio ata o monumento a Lincoln. As primeiras estimacións falaban de ata 3.000.000 de persoas? (como se pode apreciar na imaxe da dereita), o que constituiría un novo recorde para un evento en EE.UU. En canto Obama terminou o xuramento, que fixo baixo o seu nome completo de Barack Hussein Obama, Roberts estreitoulle a man e pronunciou un simbólico “Felicidades, señor Presidente!” Nese momento, a multitude estalou de xúbilo gritando, axitando bandeiras e arroxando obxectos ao aire mentres soaban salvas en honor do novo home máis poderoso do mundo. A alegría foi case indescritible: descoñecidos abrazáronse como irmáns, familias enteiras choraron e persoas lanzábanse ao chan entre gargalladas de excitación, sen importar que a temperatura estivese baixo cero.

No Límite

Esas mesmas persoas increparan o presidente saínte, George W. Bush, cando apareceu nas pantallas xigantes de televisión, polas que puideron seguir a cerimonia de investidura. No palco de autoridades, Obama, habitualmente moi riseiro e distendido, estivo serio e quedo desde a súa chegada. E ata pechou os ollos para meditar mentres o pastor Rick Warren pronunciaba a invocación coa que comezou a cerimonia. Se Obama non tiña nervios, transmitiullos Roberts ao cambiar a orde das palabras do xuramento. O Presidente, coñecedor das 35 palabras, quedouse a metade dunha frase ata que o xuíz corrixiu. Pero entón foi o propio Obama o que repetiu as palabras na orde equivocada. O erro pasará á historia, pero onte non pasou da anécdota. Coa súa asunción, Obama comeza un mandato de catro anos, que poderá ser constitucionalmente renovado por outros catro se gaña as eleccións previstas para novembro de 2012. Logo do seu discurso, Obama, acompañado da súa esposa e agora primeira dama, Michelle, despediu desde a fachada este de o Capitolio a Bush e á súa esposa Laura.

Eles marcháronse nun helicóptero do corpo de Marines cara á base aérea de Andrews, para tomar alí un voo a Texas, o lugar do seu retiro. Os Obama, acompañados do novo vicepresidente, Joe Biden, e da súa esposa Jill, esperaron ata que o helicóptero dos Bush desapareceu no horizonte para darse a volta e emprender o seu propio camiño. Instantes despois, o novo Presidente asinou as súas primeiras ordes, entre elas as do nomeamento do seu Gabinete. Ademais, designou a responsables interinos das axencias federais. Os esposos Obama abriron as festividades. Logo da cerimonia, o flamante presidente de EE.UU., Barack Obama, e a primeira dama Michelle encabezaron o desfile desde Capitolio ata a Casa Branca.

Miguel Carballo

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

MULLERES NA HISTORIA DA CIENCIA festan de xeito sutil como o acceso a

familiar. As casas das familias máis

postos de menor índole científica como

poderosas contaban cunha zona onde

pode ser a clasificación e catalogación

a muller estaba recluída cos rapaces e

en historia natural ou o cómputo en

onde levaba a cabo os seus labores. O

astronomía, activades xa consideradas

QUE PAPEL SE LLES CONCEDEU ÁS MULLERES NA HISTORIA DA CIENCIA?

marido nunca acudía a esta zona,

femininas, menos valorizadas e rutina-

coñecida como xineceo, agás que

rias.

quixese manter relacións coa súa

mulleres non eran consideradas

esposa (caso que só se producía

Nalgúns casos algunhas mulleres bri-

científicas ou investigadoras ó “non ser

cando andaba na procura dun fillo; se

llantes quedan relegadas a posto de

aptas para

non recorría a unha hetera).

nivel inferior ó seu intelecto.

estes

traballos.

Dende a infancia transmitíanselles

Polo

valores sexistas segundo os cales tiñan

sociedade patriarcal, as mulleres non

que ser boas esposas e as encargadas

Os seguintes datos son moi significati-

foron partícipes das orixes da ciencia

dos labores domésticos e da crianza

vos con respecto á posición da muller

e como a súa situación non mellorou

dos nenos.

no mundo académico actual:

de maneira significativa ó longo da

As poucas mulleres que tiñan acceso á

 ˜ O 53 % do alumnado universita-

educación básica, non eran animadas a

rio correspóndese con mulleres.

que

2008—2009 nº 15

descendencia que perpetuase o nome

continuasen

con

tanto,

debido

arraigada

 ˜ Enxeñería e arquitectura técnica,

estudos

superiores. Iso era “cousa de homes”.

enxeñería e arquitectura e en xeral

Só eran preparadas para cociñar,

tódalas enxeñerías son ás áreas

coser… todo relacionado coa creación

con menor presenza feminina cun

dunha

25’2 %, 29’1 % e cun 26’8 % respec-

familia

(nunca

coa

tivamente.

investigación).

 ˜ Só o 34 % do profesorado univer-

Se a pesar de todo isto algunha muller

sitario é feminino.

destacaba no ámbito científico ou intelectual, o seu traballo non era

historia, o machismo e tódolos

recoñecido e algún home (marido, pai ,

prexuízos en contra delas (alegando

irmán…) quedábase

unha

co éxito.

suposta

inferioridade)

POR QUE FORON MENOSPREZADAS

impediron a participación feminina na

DURANTE TODA A HISTORIA (DA CIEN-

ciencia.

CIA)?

A ciencia foi ata relativamente pouco

A ciencia que actualmente coñecemos deriva da filosofía da antiga Grecia. As

Sabendo que nos últimos anos estas cifras non pararon de aumentar podemos extraer unha sinxela conclusión:

Sen dúbida a situación da mu-

moi machista.

ller ten mellorado moito ó lon-

CAL É A SITUACIÓN ACTUAL DA

go da historia. O labor levado a

MULLER NA CIENCIA?

cabo polas primeiras científicas foi esencial para acadar a situa-

ansias de coñecemento levaron ós

ción actual. Grazas a súa valen-

gregos a buscar respostas baseadas na

Tras analizar a discriminación padeci-

lóxica sobre os fenómenos que os ro-

da polas mulleres no campo científico

tía hoxe en día só nos quedan

deaban, converténdose así na primeira

ó longo de toda a historia, podemos

civilización que intentou dar respostas

pousos da discriminación que

asegurar que a súa situación mellorou

satisfactorias a tódolos sucesos sen

elas padeceron. Hai que seguir

considerablemente. Por fin os d

recorrer á relixión, mitos.

ereitos e deberes masculinos e femi-

A pesar do desenvolvida que resultou

ninos son os mesmos (e non só en

derradeiros atrancos e poder

ser esta sociedade no aspecto da inves-

ciencia senón en tódalas áreas da

vivir así nunha sociedade iguali-

tigación, tratábase dunha civilización

vida) e o labor de investigación é

verdadeiramente misóxina. A muller,

taria para homes e mulleres.

recoñecido independentemente do

considerada un ser sen ningún dereito,

sexo do seu descubridor. A pesar

só se dedicaba ás tarefas do fogar e o

disto aínda perviven certos prexuízos

Esther Álvarez

esposo queríaa unicamente para ter

en contra das mulleres que se mani-

(extracto dun artigo )

No Límite

traballando para derrubar

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE NIHIL NOVUM SUB SOLE

díns, o que escorrenta aos ladróns, espantallos, portador de

home grego e romano sentía

realizados en ébano de forma

auténtico pavor polo mal de ollo.

artesanal, para escorrentar o mal

Como podían afastar esta supers-

de ollo, a

tición? Un dos remedios utiliza-

envexa,

dos foi recorrer á imaxe do falo e

celos e co-

da Figa (figuración do sexo femi-

mo protec-

nino representado por unha man

ción contra

pechada que deixa asomar a punta

as doenzas.

do polgar entre o dedo índice e

Antiga-

corazón). Dito así, unha persoa

mente

do século XXI podería preguntar-

nais acostu-

prexudicar as colleitas. Os seus podadeira e demais instrumentos de xardinaría. O fresco coa imaxe de Príapo nas paredes do vestíbulo cuberto da Casa dos Vetti áchase pois plenamente xustificado, servir contra o mal de ollo

daqueles envexosos da riqueza da

maban a colocar a Figa ao lado

romanos

dos nenos acabados de nacer..

ou gregos

2008—2009 nº 15

leficios daqueles que intentan atributos máis frecuentes son a

se se estes

uns

A mitoloxía tamén reflicte a uti-

obsesos

lización do falo cun fin protector

sexuais...

como se pode observar nas pare-

A resposta

des do vestíbulo da Casa dos Vetti

é non. A

en Pompeya onde se encontra

representa-

pintado ao fresco un dos deuses

eran

boa sorte e que neutraliza os ma-

ción do falo no mundo clásico

casa. Do nome do deus Príapo deriva a palabra priapismo, doenza que describe unha erección permanente e dolorosa sen excitación sexual, da que non se coñece a causa. Esta breve exposición intenta suxerirnos que o mundo clásico non morreu, que somos os seu descendentes, que sobrevive ao

está libre de toda connotación

noso lado de forma evidente, ás

pornográfica, o seu significado é

veces, e camuflada, outras. Como

relixioso e protector, por iso, co-

di o aforismo latino:

locábano nas portas exteriores de

“Nihil novum sub sole,”

súas casas, en pontes, en colum-

que quere dicir “Nada novo baixo

nas e incluso nos pavimentos das

o sol”.

rúas para indicar unha dirección.

Rosa de Ávila

Se pensamos que este costume clásico desapareceu na actualidade, equivocámonos, porque falos estilizados non son máis que os antigos chamadores das portas, os pináculos e as chemineas que adornan a paisaxe dos nosos tellados. Reminiscencias son tamén os

menores,

símbolos das frechas que utiliza-

cun enorme e rechamante falo en

mos para sinalar unha dirección.

erección. Considérase a Príapo

As Figas atopámolas en amuletos

deus protector de hortos e xar-

No Límite

Príapo,

representado

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE O 19 de Marzo comezou a verdadeira

sas axenda. Dende había varios meses estaba-

excursión. Tras un almorzo de leite cun cacao que

mos agardando ese día.

A nosa viaxe por Italia comezaba!!! Jasmin, Tania, María, Esther, Laura, Marta, Raquel, Sonia, Viky, Rebeca, Néstor e eu (Cándido) saímos da estación de autobuses

2008—2009 nº 15

de Xinzo para dirixirnos ó Mercado de Ourense,

onde María Rosa, Manuel e Miriam, ademais de compañeiros doutros institutos nos estaban agardando. Alí collemos o autobús que nos levou a Santiago, e tamén coñecendo aos compañeiros do Couto e da Carballeira. Unha vez no avión as sensacións eran diferentes, mentres uns tiñan medo por ser a primeira vez que montaban en avión, outros dedicáronse a durmir ou a ir entablando amizades. Cando chegamos a Ciampino, aeroporto de Roma, atopámonos con xente doutro instituto co que íamos vivir esta aventura, eran os compañeiros de Verín, que tiveran que ir noutro voo. Despois de varias horas no avión, collemos un autobús e dirixímonos a Florencia (Firenze). Polo camiño, para facelo menos pesado, comezamos a cantar cancións e a coñecer outros compañeiros de viaxe, mentres os profesores nos mandaban calar. Cando chegamos a Florencia, deixamos as maletas no hotel e fomos dar un paseo polo centro da cidade, onde case nos multan por tocar unhas estatuas. Logo voltamos ao hotel. Había que recargar forzas para ó día seguinte!

No Límite

EXCURSIÓN CULTURAL FLORENCIA—ROMA

O 18 de Marzo era un día marcado nas no-

non se disolvía, o primeiro que fomos ver foi a Academia de Florencia, onde está a famosa estatua de Miguel Anxo, “O David”. Posteriormente visitamos a Catedral de Sta. María de Fiori, e como fronte dela se atopa o Baptisterio de Ghiberti puidemos observar as famosas “Portas do Paraíso”. Algúns decidimos subir á Cúpula de

Brune-

lleschi dende onde hai unha magnífica panorámica

cidade. Anécdota: sorprendeunos moito foi a rapidez coa que se multiplican os chineses, pois viron en nós un gran negocio para vendernos os seus produtos, nun principio eran dous, pero cando nos demos conta tiñamos sete ó noso redor. Logo fomos comer, esa foi para moitos a nosa primeira comida italiana, boísima! Pola tarde visitamos a Galería de Arte dos Ufizzi, o Ponte Vechio, a igrexa do Sto. Spirito de Brunelleschi… Tras un día esgotador, e chuvioso, os profesores deixáronos saír e fomos cear e logo dar unha volta por Florencia. Quixemos ir de compras, pero os gardas de seguridade non nos deixaron entrar! Tamén quixemos ir a unha discoteca, pero as poucas nas que entramos non nos sentimos a gusto. Ás doce voltamos ao hotel, e a diversión continuou nas habitacións.

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE O 20 de Marzo pola mañá trasladámonos

Á saída do Coliseo atopamos unha exhibición de

de novo a Roma en autobús. Iso levounos toda a

breakdance, que nos chamou a atención. A conti-

mañá, pero para algúns a viaxe fíxosenos algo curta,

nuación vimos o Arco de Tito, e fomos xantar a un

xa que fomos durmindo case todo o traxecto, men-

dos peores sitios de Roma, pois a comida aparte

tres os profesores nos molestaban, en vinganza polo

de ser conxelada, non sabía demasiado ben e o

do primeiro día. Cando chegamos a Roma o primei-

servizo era pésimo. Despois fomos visitar os Mer-

ro que vimos foron as Termas de Caracalla. De se-

cados de Traxano, a columna Traxana, e fomos ata

guido visitamos as Catacumbas de San Calixto, un

a praza do Capitolio. A última hora da tarde cruza-

lugar un tanto tétrico no que algúns pasaron medo,

mos o Tíber e fomos ata o Trastevere, alí estivemos

xa que aí estaban tumbas. Deixamos as equipaxes

na colina do Aventino e visitamos Santa María do

no hotel e despois leváronnos a dar unha volta po-

Aventino, por quendas, pois algúns perdémonos.

los arredores. Tomamos un capuccino ao McDo-

Ese día foi a nosa última cea en Roma, a máis bara-

nald’s, ceamos mentres viamos por unhas pantallas

ta e saborosa de todas, ceamos todo tipo de pasta

como se facían as nosas pizzas, visitamos a Fontana

por 2 e 3 euros, nun barrio moi bonito, en com-

di Trevi onde cantamos o himno galego mentres os

pensación do xantar. Logo voltamos ao hotel en

chineses nos gravaban, e ás doce estabamos na

autobús e alí gozamos da nosa última festa.

Piazza de Spanga onde nos dixeran os profesores. O 21 de Marzo foi un día de emocións. Fo-

2008—2009 nº 15

mos en METRO ao Vaticano, moitos era a primeira vez que o faciamos, pero a verdade é que é como ir en tren, só que podes ir de pé e tes que estar máis pendente das carteiras. No Vaticano estivemos toda a mañá. Foi un día de descontrol, todos nos perdemos, pois o guía que tiñamos ía con présa, e no que máis se parou foi na farmacia na que el traballaba. Ademais, botáronnos fóra da tumba de Xoán Paulo II por sacar fotos. Visitamos os Museos Vaticanos, onde vimos os famosos Papa móbil, a fabulosa Ca-

O 23 de Marzo foi o noso último día

pela Sixtina e a Basílica de San Pedro, onde tamén

na capital. Pola mañá despedimos os compañeiros

se perderon algúns e quedamos só tres co guía. Al-

de Verín que marchaban. Tras almorzar visitamos S.

gúns subimos á Cúpula do Vaticano. Tras unha ma-

Carlo dei quatto, Fonte de Borromini, e vimos a

ñá un pouco embarullada fomos comer. Pola tarde,

famosa escultura de Éxtase de Santa Teresa. Fixe-

despois de durmir un pouco nas escaleiras da praza do Vaticano, vimos o castelo de S. Angelo, o mausoleo de Adriano, a Piazza Navona e o Panteón, onde nos atopamos cun profesor que dera clase da Carballeira e co que nos fixemos fotos. Pola noite quixemos saír, porque era sábado, pero alí non hai a festa que hai aquí.

bús para dirixirnos de novo ao aeroporto de Ciampino, onde todo comezara. Cando chegamos a Santiago comezaron as bágoas porque sabiamos que se acabara unha das mellores excursións da nosa vida. Cando chegamos a Ourense os amigos da Carballeira foron os primeiros en despedirse,

O 22 de Marzo visitamos o Coliseo, un dos monumentos que todos queriamos ver. Chegar alí supuxo toda unha fazaña, pois tivemos que pasar por unha maratón. Blanca, compañeira da Carballeira perdeuse, e non a atopamos ata a hora de comer.

No Límite

mos as nosas últimas compras e collemos o auto-

despois fixérono algúns profesores no Posío, e logo o resto (Couto e Xinzo), fixémolo no Mercado. Foi unha viaxe inesquecible!!!

Cándido Paniagua e Victoria Feijóo

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE UNHA PRIMAVERA PARA ALDARA,

FIN DE SÉCULO EN PALESTINA,

Teresa Moure

Miguel anxo Murado

Miguel Anxo Murado viviu varios

convento no século XV ve polo

anos no mesmo epicentro do

desembarco do amor. As revoltas

conflito palestino-israelí, primeiro

irmandiñas están protagonizando

como cooperante das Nacións

unha revolución e o seu ideario

Unidas e logo como correspon-

perturbada

súa

rutina

entra nas paredes do convento. Os preceptos

dente xornalístico. Este libro é un produto das súas

relixiosos abanean.

vivencias en Xerusalén e nos territorios ocupados de

NUNO [Ri]: Sabedes, madre prioresa, por que amo a forza e a liberdade dos paxaros? Porque lles permiten ser libres e non escravos! Non hei de defender os falcóns. Só quería anunciarvos que chegará un día en que os pardais deixen de ser criaturas asustadas e se lancen a perseguir a quen os fustriga. Se cadra xa estamos nos albores dese día...

2008—2009 nº 15

SANCHA [soñadora]: Se cadra...! XOANA: Os mozos serán señores... SANCHA: E os pobres teremos as riquezas dos pazos. XOANA: E os vestidos das condesas... SANCHA: E bailaremos todas as noites... XOANA: E durmiremos con quen nos pete e non co

RECOMENDAMOS

Gaza e Cisxordania e van acompañadas de interesantes reflexións sobre a orixe da intifada e os odios seculares que enfrontan a palestinos e israelís e que non parecen ter fin. “Nestes días, os prisioneiros eran tan numerosos en toda Cisxordania que o exército empezou a pintarlles números nos antebrazos. Cando se soubo, estoupou un escándalo no parlamento israelí. Un deputado, antigo supervivente dos campos de exterminio nazis, pedía explicacións desde a tribuna, louco de ira. Pero a explicación era evidente. “Son demasiados”, dicía un militar nas noticias, “¿Qué queren que fagamos? Os nazis facíano porque é un sistema que funciona ben. Non o copiamos deles, é que así é

guerreiro do señor. SANCHA: E erguerémonos tarde da cama...

como se fan estas cousas...”

XOANA: E só comeremos amorodos...

Era así como se facían esas cousas...”

NUNO: Amorodos? Eu prefiro comer carne. XOANA / SANCHA: Ha, ha! Non estades afeitos a ser

SARDINIA BLUES, Flavio Soriga

falcón! NUNO: Os auténticos pardais, que gañarán a revolta,

Illa de Sardeña, ano 2007, tres amigos apuran a vida

son xentes coma vós.

entre pequenos roubos, noites de discoteca e

AMOR, RELACIÓNS

TERROR

relacións efémeras. Linguaxe a ritmo de blues para retratar a xuventude sarda. “Conseguín chegar cando aínda era noite pero non vai durar moito, en poucas horas sairá o sol e as familias espertarán, prepararanse para ir á praia, pobres vidas ordenadas sen sorpresas nin desenfreos nin seducións nin noites en branco,

AVENTURAS,

CONFLITO

CIENCIAS

baixo os chanzos que dan á praia e desvístome e métome na auga, non o fago nunca, nadar de noite, de verán non, en maio si, gústame moitísimo, nádase coma nun soño”

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

Nós,

Manuel,

o alumnado, cremos que os profesores son

o mestre de hª da arte, intenta que as

aburridos, amargados e que están encantados con explicar

“interminables” clases da súa materia sexan máis amenas

ano tras ano o mesmo. Mais aquí temos evidencias de que

explicándoas dun modo un tanto peculiar…

isto non é de todo certo…

“Xesús dos 30 aos 33 montouna en Xerusalén…”

“No Renacemento aínda seguía ese pensamento A nosa querida mestra de latín,

Rosa,

ultracatólico e conservador. O humanismo e o

intenta que

antropocentrismo só o defendían catro mataos.”

aprendamos esta lingua morta da maneira máis divertida

Rosa-A ver, le preguntamos al verbo…Hola, señor verbooo!!!¿Qué eres, copulativo, transitivo o intransitivo? Rosa facendo que é o verbo-Soy el verbo ser… Entonces ¿que soy? Alumna-¿¿¿¿Transitivo???? Rosa-¡¡¡¡NOOOO cebollina!!!! ¡Soy copulativo! ¿Y si soy copulativo llevo atributo? Siiiiiiiií, señorita Escarlaaaata. a profesora de lingua española, ten máis pa-

Pilar, a nosa mestra de galego, tenta non perder os estribos mais nalgunhas ocasións…

“Sábelo? Se non pechamos o chiringuito e ímonos.”

Óscar,

o profesor de grego, explícanos o significado das

palabras cunha técnica moi pintoresca…

“A ver, mirade o que fago (ponse nunha esquina da clase e tira un lapis cara a outra). Vistes o que fixen? Pois iso é o que significa en grego o verbo ballw (lanzar).”

ciencia ca un santo! Intenta ensinarnos dun xeito sinxelo

Sindo, o gran historiador, explica a historia de España nun

pero isto non a salva de que nalgunhas ocasións as súas

“spanglish”, que fai evidente que está a estudar “el inglés con

clases sexan monólogos…

1000 palabras” de CCC…Pero que sorte temos de aprender

“Yo me pregunto, yo me contesto…a ver…yo me lo

historia e inglés ó mesmo tempo!!

guiso yo me lo como…”

“A ver, de que vai este texto, de que speakearedes??”

“No me pongas esa cara que no te he acusado de

“Isabel II era a que tiña a lot of lovers na Corte” Tamén nos dá moi bos consellos en ocasións acompañados

asesinato…”

de refráns froito da sabedoría popular…

“Pones ques por todas partes y , o eres García

“O estudo é como las lentejas, si quieres las tomas y si

Márquez o puntúa los textos” “Mira, ya sé que la uña es tremendamente interesante, pero mira para el tema.” Alumno-¿Pero García Lorca era novio de Blanco Amor? María-No sé, esto no es “Corazón Corazón” así que no tengo esa información.

Luís, o filósofo do instituto, corríxenos dunha forma moi construtiva, entre outras cousas…

Alumna-Este texto divídese en varios apartados Luís-A ver, non me poñas apartados, que eses son os de correos… “Aristóteles estaba moi interesado na bioloxía pero a Platón a bioloxía importáballe un pito…todos eses bichiños…” “A ver, que permanece cando Sócrates a espicha??” “Aristóteles era coma os nenos… e por que?, por que? , e por que?...”

No Límite

no las dejas.”

Saúdos de Antía Pousa e Vanesa Rodríguez 2ºBAC

2008—2009 nº 15

María,

¨FRASES CÉLEBRES”

posible…

“Se vos interesa falamos da actualidade, si no hablamos de la Belén Estévez, del Cachuli…” “Os outros nese programa de teta culo solucionan a súa vida seguro, vós non!!” A pesar de que só gozamos un ano (4ºESO) das marabillosas matemáticas de

Marisa, perdurarán na nosa memoria do

mesmo xeito que as súas célebres frases:

“Ollo! Pódelle a este problema un ollo no voso caderno porque isto entra eh! entra!” “A ver…isto é facilísimo …entendeche ou non entendeche?” Esperamos non ofender a ningún profesor ou alumno, xa que non o fixemos con mala intención, só nos propuxemos facervos pasar un bo rato. Esperamos acadar o noso obxectivo.

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE Xogar enc án Odiar non tame, p Subliñar a odo xúdame e Expresarm e libéram e. Falo moit op Escoito p ero ou Re, a not cas veces. a que men os me gus Nasa, ape ta, tec Andar po eríame traballar a í, lo Necesito, espazo é o meu de s pa exo. Divertirm ra relaxarme, e e esquec erme de t Escribir a odo. xú Zocos nu dame e nca poño.

que porco e d a h c Cachu grelos lo n o de al c a Ric o olle un pouc o d Incluín abelos de anx c a e e a Sab pint oi boa Ten m dente, logo co viño o u Íncolle trome un po ste ano. s í de n i a Adm matanz a n o s a No v festa eus da bías D , o c a B sa i si que as t ! ! h O b i canta iros Lailola xos de gaite aba u r so Atu ue ben o en galego. q … i Ño cad teiro to Miro pola fiestra O pun

Antes de saír á

2008—2009 nº 15

Rúa, son unha

Adoro comer, o Nunca me encho, ñar, Xamón faime so r. Odio ter que para

Indecisa, penso mentres Abro a porta.

Labirintos, son

axar Unicamente Quixera poder vi o, ic áx m s pá m co Intentos de Utilizando o meu tro ou a r ga lu n du Indo Superación s mares sen Navegando polo A unha mesma. , Temón nin rumbo mundo A descubrir novo cada vas especies en Investigando no uivoco) a e digo cando me eq et qu an (o s pl Úp do o ch Recun e poder común en min) n preocupacións Remendo (acción se r vi vi a id po e Ond riados) Soños (moitos e va ! ) Ser libre!! ir (non ao fedento! Sol, que me ilu mina cada día, Uu, gústanme os contos de m edo, Ser solidaria é o meu e a Amizade é unha parte importan te na miña vida Nai, a miña cons . A miña elleira e son Avergoñada pa ra os que non m e coñecen. Respecto, todo s somos iguais , a miña Amiga coñece todos os meus segredos, e a Luz é a que inte nto ver cando as cousas van mal Hoxe, intento vi . vir día a día! Araña, animal a que lle teño pá nico.

No Límite

Ul ensable) Ledicia (valor indisp s) Amor (sen palabra

ego aos sitios) Cedo (o que non ch e fastidiosa) Alerxia (enfermidad eu!) Sinxeleza (así son nos sitios que vou) al itu Algarabía (hab o…) Durmir (ben prezad ate!) láx re Omm (Úrsula, para vivir) Verbas (necesítoas e caio!) pr m Achantaches! (se a) imeiros anos de vid pr s Zarabeta (nos meu Queixo (rico rico) nsativa) Uhh... (máis cara pe a nada de nada) st Esperar (non me gu días de inverno) Zoar (o vento nos

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE Nun país chamado “O Cocho” vivían Xulieta

pareceulle. Ela estaba morena, cara torrada,

Costeleta

sobre unha cama de leituga. Cando el xa

Emilio

Solombiño.

Coñecéronse na sala do matadoiro, onde entablaron unha grande amizade ata que a adolescencia os separou: Xulieta foi para a Universidade

Ósea

Invertebrados.

Despois

Emilio de

rematar

dos os

estudos, coincidiron na cola do INEM, grazas ao cal foron dar ambos á “Carnicería Casimiro”. Alí, a amizade converteuse en AMOR!! Un día, chegou un personaxe con acento

2008—2009 nº 15

afrancesado e bigote refinado e pediulle a

O AMOR CÁRNICO

estaba preparado para atracar o restaurante, movido polo impulso do amor, un home cun bandullo xigante zampou a súa amada nun abrir e pechar de ollos. Agora si que era a fin: a dela mais a del. Con desgana dirixiuse onda Mac, quen lle preguntou que lle ocorría. Emilio respondeu, tremendo, que xa non quería vivir pois vira desaparecer a única razón da súa existencia. Entón, Mac, que tiña sona de pallaso diabólico, botouno ao lume co obxectivo de preparar unha rica hamburguesa. Non tiña

Casimiro unha costeleta e os namorados

corazón.

souberon que a súa relación chegara á súa fin.

Pouco despois, un barrigudo a punto de

Sen tempo de despedirse, Costeleta foi dar

estoupar entrou no Mac Donalds e pediu unha

cos seus ósos a unha bolsa. Unha semana

hamburguesa, e si, alá foi Emilio engulido, ah,

despois,

pero ao chegar ao estómago, viu alguén, un pelo

revisión

semanal,

Casimiro

observou que un solombo, Emilio, estaba cheo

loiro,

cheiro

familiar,

si,

de mofo e desprendía un olor que non se

XULIETA!!! Por fin, agora si que ninguén os

aturaba. Botouno ao lixo.

ía poder separar. Xuntos para sempre.

Emilio viviu durante un tempo sen traballo, medio morto. Un día, un home estraño

Moralexas:

chamado Mac, de pelo vermello e afro, implicado

asuntos

ilegais,

ofreceulle

traballo e Emilio aceptou. A partir de aí, Emilio Solombiño comezou a levar mala vida, pero mellor cá de antes. Encargábase de traficar con salsas “ketchup”, e, de paso, esquecer o seu amor. Un día, despois de facer o reparto, de camiño á súa casa, a través da vidreira dun restaurante, viu, si, a Xulieta e a desgana de vivir desa-

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

era

ela,

NO LÍMITE vez, nun país multicolor, naceu

unha princesa baixo o sol, cunha verruga no seu nariz e un só dente na súa boca, o seu nome era Cincenta, a tía era dura de roer, ¡era máis mala cá fame!

CINCENTA DO REVÉS Vivía coa súa madrasta e as súas dúas irmás, ben, medio irmás. Á súa madrasta e ás súas medias irmás traíaas pola rúa da amargura, facíaas traballar coma mulas, vestíaas con farrapos, e por se fora pouco, maltratábaas verbalmente. Pero nese país non todo eran amarguras, de vez en cando celebrábase unha festa á que Cincenta non podía faltar. Organizábaas co diñeiro dos demais, e por si iso fora pouco, gastaba moito

2008—2009 nº 15

na súa roupa de marca. Cincenta, o día antes do baile, deuse un baño relaxante en leite de burra e unha sesión de bronceado para poder estar “divina da morte” para a gran festa. Cando chegou a hora tan agardada, Cincenta presentouse cun traxe de Ágata Ruiz de la Prada, unha chaqueta de pel de dinosauro ( única no mundo) e os famosos zapatos non eran de cristal, senón de diamantes de trinta quilates de Dolche Gavanna. Un aposto príncipe achegóuselle e preguntoulle se quería bailar con el. Ela, toda chea de razón, díxolle que non. E logo foise cun hippie..

Andrea Marques Borges 1º ESO

RECREACIÓNS POÉTICAS

Unha

Florecer no monte Medran as flores sobre o campo descansan os paxaros no niño n do río. vexo os homes traballando a caró Se me fixo no horizonte útiles durante moito tempo vellos. vexo ermos os terreos dos nosos cer na terraza”, de Jose Fernández (sobre “Anoite Xavier Seoane)

Mañá non haber á silencio entre as nosa s palabras. Mañá non te remos medo nin soidade só luz. Mayte Lóp ez (sobre “Xénese”, Estévez)

de Eduardo

lingua! na miña o c s e fr r doce e ixo! teu sabo que apre o z e e d li m a a t c sorriso! Gús , esa a no teu u corpo d e a t t c o e e x . Gústam dicia pro s beizos a miña le e m a nos meu t s io c Gú n e il s ...?” de e o teu Gústam u corpo e t o á r bre “Se ez ( so u q z á V Raquel iro) Pexegue Alfonso

Isto dixo no ou tono a miña derrad eira fo quen m lla: e dera se para se r perenne guir co lgada sempr Laura e. García (sobre Góme z) “Esta será n a mo rte” d e Lup e ” “Bananas

Desexara probar

os teus beizos na eterna alegría dun día de verán.

Luís Amado “Campanas” de re ob (s as nt ui Elisabet Q Carballo)

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE A larapeteira

A muller por curiosid

Por esforzo

2008—2009 nº 15

ade quer *larapeta r, pensou Xan hai m oito tempo. A súa tía quixo la rapetar de todos, quixo larapetar do cura, quixo larapetar da veciña, quixo larapetar do alcalde, quixo larapetar da peixeira. Cala! –respondeu lle o sobriño que a escoitaba se ntadoa que quere larape tar, *arrostra. *Larapeteira: qu e fala máis do conveniente da vida privada dos outros. *Arrostrar: facerll e fronte a unha di ficultade. Carlos Rodrígue z (sobre “O pr eguntón”, de Celso Emilio Ferr eiro)

Prohíbese, por mandato

do pobo,

rra. os pés na te eguei. uei onde ch eg ch o rz fo Por es n, son como so por esforzo por esforzo.

Por esforzo teño

cadrís dóenme os Por esforzo . e o corazón e estóupam o. d to e dóem Por esforzo o. fo só por es rz Por esforzo,

de Darío “Por amor”, re b o (s xa Ana Bar

a) Xohán Caban

Amor con coitelo:

submisión Pecado con razón: lamento Cea con pan: ameaza Verán con chuvia: desterro Conversa con ledici a: unha malleira Vestido con sangue : a derradeira Ti con el fin.

ue si que agromen porq berno universal. go os corruptos no xistas teñen Dende xa os chanta iso para falar. que solicitar perm Prohíbese a Marte o ceo. sos na noite dende influenciar imperio e ib ce ulador que anda Marte é un manip s re actuais Raquel Trigo (sob ñía dos traballado re “Voz sen verb sendo mala compa as”, de Antonio García Teijeiro) der. e das xentes con po s. estafadore Pagarán imposto os de sol a sol. Prohíbese mentir alsos) perdóns. durmido Prohíbese cuspir (f s un porco época e é d o nd re ca e u só q n ta e r Para qu Pódese merca e con el, des que bail n re ue e fiq u n q no e e u qu q para cha. para elle a cachu d é s. sa m en sp co de e as o as baldeir abríde vivo”, r es un poeta d re e u q Un só debe aforra e u ara q servacións z (sobre “P os comentarios e ob Alba Núñe o egueir ) lfonso Pex A cando se asoballa e d . as do universo a liberdade das perso Están fóra da lei ”, o “Inverno”, os “buracos negros tres”. os “toxos” e os “voi ndo en tal e cal Transcríbese este ba a (algún día) para que se consig e do pobo. por orde/ necesidad itado”. Firmado e “finiqu uel María) re “Bando”, de Man Esther Álvarez (sob

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE CLUB DE LECTURA 1º DE BACHARELATO I.E.S. LAGOA DE ANTELA

Que fas cando vas ó baño? Os resultados das enquisas realizados a profesorado e alumnado foron moi produtivas. ofrecéndonos repostas moi graciosas. A continuación ofrecemos unha síntese dos resultados: - Con que frecuencia acostumas ir ó baño? O 25 % afirmou ir 2 ou 3 veces ó día O 40 % 4 ou 5 veces ó día

O 15 % respondeu ir acompañado - Levas algún obxecto contigo?

2008—2009 nº 15

acostumas ler? -Revistas do corazón -Poesía -Novelas románticas

O 5 % dixo que non

O 85 % dos enquisados respondeu ir só

O 35 % afirmou que si

- Cal é a túa opinión sobre o baño? -É imprecindible na casa. -É moi bonito -Parece un cortello

O 65 % dixo que non - Se a pregunta anterior respondiches si, indica cal:

-É o lugar máis íntimo da casa -É o peor sitio da casa - Que fas se vas ó baño dun bar, realizas as túas

-A consola da miña irmá

necesidades e te decatas de que non hai pa-

-A maquillaxe para deixarllo á miña amiga -A revista para informarme dos cotilleos da familia real - Gústache pechar a porta con chave? O 55 % responde que si

pel? -Poñerme de malas e largarme -Sacar un pano de papel do bolso -Pedirlle papel ó camareiro

O 45 % responde que non - Cando rematas tiras da cisterna ou prefi

30 %: deixo que tire outra persoa

- Se respondiches si a pregunta anterior, que

O o 95 % afirmou que si

- Vas só ou acompañado?

70 %: prefiro tirar eu

O 60% di que non

- Vas sempre que tes ganas?

O 35 % máis de 5 veces ó día

res que o faga outro/a?

- Acostumas a ler no baño? O 40 % di que si

-Miro antes de facer nada - Por que cres que as mulleres van de dúas en dúas ó baño? -Para cotillear e contarse as súas cousas -Para contarse chistes -Para poder facer as súas necesidades máis rápido e agarrarlle do bolso á amiga

No Límite

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

2008—2009 nº 15

Todos os 25 de Abril, os portugueses celebran o fin da ditadura de Salazar. Portugal era o único país que en 1974 tiña colonias en África. Alí enviaban a tropas para combater. Todo comezou a noite do 24 de Abril, cando ás doce da noite soaba na radio, tomada polos revolucionarios, o himno da Revolução (Grándola Vila Morena). Ese foi o inicio da revolución máis pacífica e bonita de toda a historia da humanidade. Apenas houbo mortos, tan só catro. Pero en cambio os caraveis triunfaron e foron moitos os que se dispararon. Conta a lenda que unha florista ao saber de que a ditadura caera, comezou a regalar caraveis na praza de Lisboa. Os soldados puxéronos nos fusís das súas armas. A Ditadura caera e Portugal xa era LIBRE. Este 25 de Abril tamén celebramos o aniversario da nosa amiga e compañeira Raquel. Todos lle cantamos os parabéns e o Grándola Vila Morena (No Area 12). Ademais regalámoslle un dicionario de portugués. Ese sábado saímos coa bandeira de Portugal para rememorar todo o acontecido no país veciño e porque fala un idioma que nos gusta.

Cándido Paniagua No Límite

25 de Abril : Revolução dos cravos

NO LÍMITE

Aparentemente reina a normalidade no País do “orgulhosamente sós” salazarista. Madrugada de 25 de Abril. Portugal dorme. Num posto de comando clandestino, há um aparelho de rádio sintonizado. Á sua volta alguns oficiais das Forças Armadas esperam ansiosos ouvir a senha que confirmará o curso irremediável da revolução planeada. Ela virá em forma de uma canção: “Grândola, Vila Morena, Terra da fraternidade, O povo é quem mais ordena, Dentro de ti, ó cidade”. Por todo o país iniciam-se movimentações militares, com os capitães de abril, rapazes e homens que foram obrigados a combater nas colónias. Soldados saem às ruas em tanques e camiões. A massa de populares avoluma-se com eles. E ocorreu então um caso extraordinário, até hoje sem explicação. As mãos do povo sostinham milheiros de cravos vermelhos, dos que seriam enfeitados os fuzis dos militares. Seis horas mais tarde o regime ditatorial desmoronase e instaura-se a democracia. Iniciáva-se a Revolução que iria causar a surpresa e a admiração do mundo. Foi a mais linda festa política que se viu nunca, uma revolução pacífica em que só morreram 4 pessoas a mãos da PIDE, a polícia política. E nós, as alunas e alunos de português do 1º de bacharelato quisemos festejar este dia e saímos à rua com a bandeira portuguesa. Alguns pusemos um cravo nas nossas roupas e além disso pedimos num bar para nos porem a canção com que a revolução teve o seu início, esse foi, sem dúvidas, o momento mais giro da noite.

Raquel Trigo

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

nar, non insultar, non entristecer un imigrante máis do que está, por non estar xunto á súa familia, amigos, e o aire do seu país. Vouvos contar a historia dunha nena que naceu en Marrocos, en Mohamedia (unha cidade preto de Casablanca). Naceu nunha familia moi feliz, entre unha nai e un pai, tres irmáns e unha irmá. A única sombra era a falta do pai e dous irmáns seus que eran emigrantes. A nena empezou a crecer, toda a súa familia estaba moi contenta con ela porque era a máis pequena. Creceu nunha cultura e tradición orientais, no medio da relixión Islámica: as mulleres levaban veo (pero no seu país, Marrocos, non era obrigatorio, só o levaba quen quería), a xente rezaba nas mezquitas, os venres era tanta xente a rezar que non había mezquitas suficientes para todos. No Ramadán (os 30 días de xexún), o ambiente era totalmente diferente, excepto os nenos a xente non podía comer ata o solpor. E era a partir da idade da pubertade cando se tiña que cumprir o Ramadán. Eses días, cando chega a hora de comer, as rúas quedan como desertos, sen xente, e despois de comer hai xente que vai rezar, xente que sae, porque nesa cidade fanse moitos festivais onde hai cantantes marroquís e tamén estranxeiros, hai ambientes moi familiares, con visitas entre parentes que quedan espertos ata ben entrada a noite. Despois hai xente que se levanta ás cinco da mañá para comer anter do nacer do sol, para non sentir fame durante o día. Agora, xa entendedes un pouco do ambiente onde creceu esta nena. Chegou a hora que foi ó colexio, onde fixo moitos amigos cos que xogaba e cantaba todos os días moi contenta. Empezou a falar o "marroquí", a lingua corrente que se fala entre a xente na rúa e nas familias, e empezou a escribir o árabe, que se escribe

No Límite

UN TIPO DE VIDA INMIGRANTE

2008—2009 nº 15

É deber de cada persoa no mundo non discrimi-

da dereita para a esquerda e que era a língua oficial do país. Entre os seus amigos destacaba unha nena chamada Dunia, era a súa mellor amiga, eran veciñas e nunca se separaban, pasaban as tardes unha na casa da outra, xogando con bonecas, cache cache... Nas vacacións, cando viña o seu pai do estranxeiro, ían de vacacións a outras cidades de Marrocos: a Rabat (a capital), Agadir, Tanger, e outras, ás praias de Mohamedia e Casablanca (Sablete, David , Markaze, Manisemane...). A nena sentíase a máis feliz do mundo, acostumada ao mundo onde vivía, aos seus amigos, á maneira como celebraban as festas e a todo que a rodeaba. Entón chega un día marcado para ela na súa vida, sen entender, sen saber como nin por que, chega unha tempestade forte que a levanta e a pon no medio do mar e sen orientación, sen saber onde se dirixe.

A tempestade levouna para unha terra, un país, onde todo era diferente, a cultura occidental, a lingua, a xente, as tradicións, todo por completo era diferente. Ese era o país para onde emigrara o seu pai, Portugal, onde tiña un comercio, unha tenda de alfombras. Á nena de 6 anos todo lle parecia moi raro, os veciños non eran os mesmos que coñecía e que a saudaban sempre que a vían, a casa non era o mesma. Todo era distinto. Chegou a Portugal no inverno, e estaba empezando o Ramadán, e para a nena non era o mesmo, non era o mesmo ambiente, non estaba a familia, e despois da hora de comer non saían como era habitual. Pero todo iso poderíase aguantar. Onde a nena sufría máis era no colexio. Todo o que aprendera no seu país non lle servía para nada. A lingua era distinta, nin sequera sabía como se dicía grazas, non conseguía expresarse, entenderse cos profesores, e iso impedíalle achegarse aos colegas da súa clase, e facerse amiga deles. Pasaba os recreos aillada, soa, sentada nun sitio á parte, non podía xogar cos nenos da súa idade. Sentada co corazón a latexar moi forte, con ganas de xogar e correr cos nenos, os ollos con lágrimas por non poder e coa cabeza pensando nos bos momentos

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

2008—2009 nº 15

que pasara cos seus amigos en Marrocos. Despois de pasar días, semanas e meses, empezou a ir coa súa irmá, despois de clase, á casa dunha profesora particular para aprender o idioma. Polo seu gran esforzo, coa axuda da profesora particular, dos profesores no colexio, coa axuda do pai, empezou a entender e falar o idioma, e a mellorar en clases. Pero como empezou a entender a lingua, ás veces, no colexio escoitaba cousas que non lle agradaban, algúns nenos dicían "marroquina, vai para a tua terra, aquí nao fazes nada", aínda así continuou a esforzarse, e conseguiu aprobar o seu primeiro curso alá, e todos os demais cursos ano tras ano. Conseguiu facer amigos e empezou a xogar con eles, fíxose amiga dunha rapaza que ía na súa clase, e que vivía preto da súa casa, Cristiana. Fixéronse amigas e tiveron varias experiencias xuntas.

En Portugal a escola primaria acaba no 4º ano, e despois hai que ir para o instituto que é desde o 5º ano ata o 9º ano (que aquí en Galicia equivale a desde o 5º de primaria ata 3º da ESO). A nena creceu e converteuse nunha moza, xa estaba ben integrada e fixo un montón de amigos con quen ría e falaba e cos que podía contar sempre que quixera. Divertíase moito con eles, en excursións, nos recreos, nos seus aniversarios. Conseguiu esquecer os malos momentos polos que pasara ao principio, e xa se sentía ben cos seus amigos, o que era importante para ela. E a súa profesora de Inglés, que a entendía moi ben e entendía a súa cultura, foi unha super profesora para ela. Pasou o tempo, foi aprobando, e a ter cada vez máis éxito escolar, era unha das mellores da clase.

Ufffffffff. Outra vez, por 2º vez, chega unha tempestade que a vai atacar. O seu pai caeu enfermo, tivo un infarto de miocardio e foi asegurado

No Límite

en España. Despois da operación, o seu pai, como tiña nacionalidade española, decidiu quedar en España, xubilado, porque non podía traballar máis. A rapaza sentíase moi mal polo que lle pasara a seu pai, quen, a partir dese momento, non podía facer ningún tipo de esforzo e tiña que tomar moitos medicamentos para o resto da súa vida. Vía a seu pai moi triste, non era o mesmo de sempre, o que ría, o que lle contaba cousas, o que lle axudaba sempre... Tivo outra vez que deixar os seus amigos, que lle custara moito facelos, tivo que deixar os veciños e toda a xente con que pasara unha boa parte da súa vida, tivo que deixar a Cristiana que era como unha irmá, tivo que deixar todo. Tivo que vir para Galicia, onde o seu pai estivera nos 70 e 80, e tivo que continuar os seus estudos aquí, aprender de novo outros dous idiomas: o galego e o castelán. Pero como xa tiña 15 anos e era moi responsable pola experiencia da vida, continuou a estudar no curso en que estaba, coa axuda de varios profesores, e unha super amiga que a axudou un montón, Isabel Fernandez Diez, nunca vai esquecer como a axudaba en clases. Tiña medo de non conseguir aprobar polas dificultades que tiña, pero conseguiunas superar e aprobou ese curso e só deixou unha materia que logrou aprobar en setembro. E está intentando aprobar o seguinte curso, o actual, e ir á universidade e facer unha carreira. Agora xa é o final, esta rapaza encóntrase neste instituto que todos coñecedes: Instituto Lagoa de Antela. Está é a miña história, déuseme a oportunidade de escribir sobre a inmigración, e quixen escribir a miña propia vida, a vida dunha inmigrante. Son eu, Fatima Zahra Fathallah Fathallah, a vosa amiga que coñecedes.

Fatima Zahra Fathallah Fathallah

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE

dia 19 de xaneiro, como que-

dara prometido, algúns dos que formáramos parte deste “intercambio”o ano pasado, xuntámonos cos alumnos de Maceda. Esta vez trarlles a terra limiá. Primeiro, dirixímonos a Lodoselo,

onde

Carmen nos propuxo, nada máis chegar, uns xogos para quitar as primeiras vergoñas que xurdiran unha vez máis. O xogo máis orixinal, que nos desconcertou un pouco, foi un no que nos tiñamos que poñer por

2008—2009 nº 15

parellas e presentarnos con cara de terror.

VIAXE A LODOSELO

tocounos a nós facer de guías para mos-

Logo fomos amasar o pan ó forno da aldea, alí explicáronnos a maneira tradicional de facer este delicioso alimento. Mentres se cocía, dirixímonos á casa rural para facer

Máis tarde fomos á Torre de Pena e dende

pulseiras con coiro. As primeiras resistíron-

alí gozamos das marabillosas vistas da Limia.

senos pero pouco a pouco collémoslle o tru-

A partir de aí, o seguinte destino era xa o

co (ata nos propuxemos dedicarnos a vende-

instituto, polo que nos despedimos dos nosos

las nas festas).

“colegas”de Maceda cun ata logo rápido para

Ó mediodía comemos caldo, polo con pata-

subir correndo ó autobús polo frío que fa-

cas e de sobremesa flan. Logo de gozar do

cía.

xantar e quedar coa barriga ben chea, lemos

Por último, queríamos dicir que foi un pra-

unhas lendas e uns compañeiros tocaron

cer facer este último artigo para a revista

unha fermosa peza coa gaita.

antes de continuar o noso camiño fóra do

Á tardiña collemos os nosos pans xa cocidos

instituto, para lanzarnos a esa “aventura”

e fomos ó Mosteiro de Trandeiras. Non pui-

chamada universidade. Grazas por todo.

demos entrar á igrexa por iso aproveitamos para “explorar” os arredores.

No Límite

Antía Pousa e Vanesa Rodríguez

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite

NO LÍMITE nical. Os pequenos pasárono estupendamente

IES Lagoa de Antela,

facendo o seu boliño de pan, e Ivón e Lucía pa-

un corredor das au-

recían dúas auténticas muilleiras coa cara bran-

las de 3º:

ca. Seguro que os seus pais lles contaran o

- Estamos no mesmo grupo.

conto do lobo e os cabritiños.

- Grupo de que?!

Nos xogos populares comezou a rivalidade, e as

- Grupo de traballo na proba de orientación. Xa

chaquetas

verás que xogo nos preparou Tomás. - Por certo, ti sabes chegar a Lodoselo?

neses

cemiterios

elefantes aos que a maioría do profesorado aspira pertencer algún día. E sería imposible porque aí non haberá un Tomás disposto a "currarse" un magosto coma este. Porque a relación entre unha profesora de inglés e unha de galego non será tan cordial. Porque a metade da xente non coñece a outra metade.

2008—2009 nº 15

Porque non existe un Lodoselo para gozar. Tocou madrugar, a algúns máis ca outros. En Ourense facía un frío do demo e a néboa ameazaba con estragarnos o día. Pero o experto copiloto xa dicía que alá no alto non habería néboa, que iamos ter un día estupendo (e acertou mellor ca Pemán). O mapa e Tomás falaban de pistas de concentración, asfaltadas, así que cando chegamos a onde o asfalto se acabou, onde o GPS non indicaba nada, onde cada viaxeiro tiña unha opinión diferente, houbo que botar man do sentido común. Os dous vellos que parecían non fiarse moito dunha muller ao volante tamén axudaron. Aparcamos diante do CDR O Viso: caras coñecidas, compañeiros de traballo durante a semana, pero

non ía quedar atrás por culpa dun compás que nin sabía como se collía. Menos mal que a miña colega de xogo preguntou se había que mirar a agulla a onde apuntaba a parte encarnada ou a negra. A maioría das árbores estaban dominadas, carballos do país e americanos, cerquiños, abeleiras,

castiñeiros,

bidueiros,

acivros,

sanguiños... E ata unha especie que seguro que descubrimos nós: o Abetus Caducus (é que a maioría das árbores aparecían identificadas pola folla no noso caderno de campo, pero esta non. Sabiamos que era un abeto e de folla caduca, por que non ía ser ese o nome científico?). Ademais de admirar a capacidade de traballo do compañeiro que preparou todo, descubrimos árbores

cogomelos

plantas e

que

bolboretas

non

coñeciamos,

que,

aínda

sen

invitación, quixeron acompañarnos na excursión, o inchón, o santo "San Guan" (para que saia bo pan) e a marabillosa labor de todos os que forman parte do CDR O Viso.

Uxía Nogueira

agora con roupa de camiñata e fillos. Algún descoñecido tamén, pero só por uns minutos. Entramos no cuberto, o lume dentro daquel forno circular tróuxeme á memoria a miña tía Albina, nacida no 1894, muller solteira que "quedou na casa" e tivo que quentar moitos fornos para facer pan para a familia de súa irmá; tivo que apañar moitos toxos vellos para facer o mellor lume para cocer, e alegroulles o día máis dunha vez aos sobriños dándolles as "bolas da porta aberta", o inchón que nos deron a probar a media mañá, cando a fame xa nos acompañaba na excursión domi-

No Límite

bancos.

orientación. Se fora capaz de chegar a Lodoselo

MAGOSTO EN LODOSELO 2008

cidades,

nos

Pero o mellor veu pola tarde, o xogo de

Esta conversación sería imposible nun deses megadas

quedando

os que antes foran facer ciclismo pola cidade.

- Esa é a primeira proba, chegar ao CDR O VisO. centros

foron

A comida deu para moito, ata para que chegasen

ENDL IES Lagoa de Antela No Límite