Mirko Zilahy
Schaduw
Schaduw 1-384.indd 3
10-01-17 08:14
Uitgegeven door Xander Uitgevers bv Hamerstraat 3, 1021 jt Amsterdam www.xanderuitgevers.nl Oorspronkelijke titel: È così che si uccide Oorspronkelijke uitgever: Longanesi & C. Vertaling: Aniek Njiokiktjien Omslagontwerp: Andrew Smith, www.asmithcompany.co.uk Omslagbeeld: Getty Images Auteursfoto: Laura Ceccacci Zetwerk: ZetSpiegel, Best Copyright © 2017 Mirko Zilahy Copyright © 2017 voor de Nederlandse taal: Xander Uitgevers bv, Amsterdam Eerste druk 2017 isbn 978 94 0160 694 3 | nur 305 Deze uitgave kwam tot stand door bemiddeling van Laura Ceccacci Agency s.r.l. De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden te traceren. Mocht u desondanks menen rechten te kunnen uitoefenen, dan kunt u contact opnemen met de uitgever. Niets uit deze uitgave mag openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, internet of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Schaduw 1-384.indd 4
10-01-17 08:14
Voor ons vieren.
Schaduw 1-384.indd 5
10-01-17 08:14
4 Rome, dinsdag 9 september, 14.00 uur ‘Waar is ze aan overleden, Antonio?’ vroeg Mancini terwijl hij afwezig de twee op de computer geopende pagina’s doornam. Hij wilde ter zake komen. ‘Goeie vraag. Dat weet ik nog niet. Het spijt me. Dit is alles wat ik heb.’ Lijkschouwing nr. 346. Autopsie uitgevoerd door dr. Antonio Rocchi op het lichaam van Nora O’Donnell, geboren op 05-03-71 in Cork (Ierland). […] het lichaam vertoont twee zwellingen, een bij de nek en een bij de rechterslaap. de mond is gehecht met een transparante nylon draad met zeven hechtingen per lip. de tong in de mondholte is vanaf de basis losgerukt. het stoffelijk overschot is op alle behaarde plaatsen – hoofd, schaamstreek, oksels, wimpers en wenkbrauwen – geschoren. daarna zijn er verwondingen toegebracht met een heel scherp maar licht mes, gezien de precisie van de dunne verticale snee van het schaambeen tot onder aan de kin en van links naar rechts door de navel, van de lever tot de milt. de organen – lever, alvleesklier, galblaas, darmen en duodenum – zijn met precisie uit het lichaam gesneden, zij het niet met chirurgische hand. beide sneeën zijn daarna gehecht, tot aan […] ‘Ik heb meer nodig,’ onderbrak Mancini zichzelf terwijl hij zijn ogen van het rapport ophief en op een kauwgumpje kauwde dat de ruimte met een sterke kaneelgeur vulde. ‘We kunnen ondertussen een aantal zaken uitsluiten,’ zei Rocchi, 29
Schaduw 1-384.indd 29
10-01-17 08:14
met zijn zwarte bril op de brug van zijn neus en een lach op zijn gezicht die zijn gebroken bovenste hoektand liet zien. ‘Ze heeft geen seksueel geweld ondergaan en vertoont ook geen blauwe plekken, schaafwonden of tekenen van een val of schermutseling bij een poging tot diefstal.’ ‘Oké, maar wat is er voor ongewoons? Algor? Livor? Rigor?’ ‘Direct na aankomst, het was 7.40 uur, heb ik de temperatuur rectaal opgemeten. De algor mortis was 28,7 °C.’ ‘Hoe lang was ze al dood?’ ‘Een uur of negen, te oordelen naar de rigor mortis.’ ‘En wat betreft de hypostase van het lijk?’ zei Mancini. ‘De livor mortis, de kleur van de lippen van Nora O’Donnell, een beetje bruinachtig, lijkt mijn hypothese te rechtvaardigen.’ ‘Bloedstagnatie?’ ‘Ja, zeker. Tijdens de autopsie heb ik een dubbele verkleuring van verschillende intensiteit gezien. Het bloed is door de weefsels gesijpeld, omlaag gedreven door de zwaartekracht.’ ‘De neergaande neiging…’ mompelde Mancini, terwijl hij zijn oogleden nauwelijks merkbaar sloot. ‘Wat?’ ‘Nee, niks. Dat heb ik ergens gelezen.’ Rocchi scande Mancini’s gezichtsuitdrukking snel. En wat hij zag, beviel hem niet. ‘Hé, zullen we even pauze houden?’ Ineens getroffen door wat Rocchi als een siddering voorkwam, leek Mancini uit een nachtmerrie te ontwaken en hij tilde zijn hoofd op: ‘De bloedstagnatie bevestigt dus dat ze post mortem is verplaatst?’ ‘Ja, inderdaad,’ antwoordde Rocchi. ‘Aanvankelijk was het bloed aan de rechterzijde bezonken, waar ze waarschijnlijk vlak na haar dood op is neergelegd. Daarna op de rug. En dat is de houding waarin het lichaam is aangetroffen.’ ‘Moeten we alleen nog uitvinden welk rondje ze heeft gemaakt.’ ‘In welk opzicht?’ vroeg Rocchi. ‘Tussen de Eur, waar ze voor het laatst in leven is gezien, en San Paolo, waar ze dood is gevonden, zit ongeveer vier kilometer. En tussen de verdwijning van de vrouw en de vondst van haar lichaam acht, negen uur na…’ 30
Schaduw 1-384.indd 30
10-01-17 08:14
Rocchi merkte dat de commissaris hardop zat na te denken, zoals de laatste tijd wel vaker gebeurde. ‘Ik moet even naar het meertje.’ Mancini hief zijn hoofd op. ‘Verder niks?’ ‘Eigenlijk wel. Het duidelijkst bij de eerste identificatie is dat degene die haar heeft vermoord het voorbeeld van een tweederangs thriller heeft gevolgd. Ze is als een beest opengesneden.’ ‘En tot hier is het het lugubere, maar alles bij elkaar genomen “normale” werk van een criminele gek,’ onderbrak Mancini hem. ‘En daarna?’ ‘Daarna heeft hij haar dichtgenaaid.’ ‘Dat heb ik gelezen…’ ‘Hij heeft eerst een verticale snee gemaakt en pas daarna die horizontale, waarbij de buik werd geopend. Hoe precies het ook was, op de lijn van de verticale snee zitten puntjes, kleine zones…’ Mancini slikte, en terwijl hij het bloed naar zijn oren voelde stromen, zei hij: ‘Dat zijn de punten waarop de naald, of wat het ook was, gaatjes in de huid heeft gemaakt, toch?’ ‘Ja, maar… Misschien kan ik het je beter laten zien, laten we daarheen gaan.’ Rocchi wees naar de sectiezaal, stond op van zijn stoel en liep weg. De commissaris verroerde geen vin. Hij bevond zich niet voor het eerst in een dergelijke situatie, met Antonio of op die bewuste plek. En hij had tientallen verminkte, verbrande, en verdronken lijken gezien zonder een spier te vertrekken. De dood is het natuurlijkste wat ieder wezen op aarde overkomt, zei zijn vader altijd toen hij klein was. Waarom was Mancini op dat moment dan verlamd? Toen de forensisch patholoog zich omdraaide om te kijken of de commissaris hem wel volgde, liet Mancini zich twee woorden ontvallen: ‘Liever niet.’ ‘Maar…’ ‘Ik kan het niet. Het spijt me. Het lukt me niet.’ Even haalde Mancini een verre herinnering op. Alleen, ze dacht dat ze alleen thuis was, voor de spiegel. Met ontbloot bovenlijf. Het litteken op haar linkerborst. Hij wilde haar verrassen. Maar hij was verlamd geraakt toen hij zichzelf met de bloemen in zijn hand en een be31
Schaduw 1-384.indd 31
10-01-17 08:14
vroren glimlach in de spiegel zag. Marisa had zich bedekt alsof hij haar nog nooit naakt had gezien, alsof er geen intimiteit tussen hen bestond. En toen had Mancini zich gerealiseerd dat de ziekte haar had veranderd. De operatie had niet alleen een laag huid en vlees weggehaald, maar ook haar vrouwelijkheid, haar identiteit. Rocchi liep terug en legde zijn hand op Mancini’s schouder. ‘Oké, Enrico. Maak je geen zorgen.’ ‘Dit blijft tussen ons, oké?’ ‘Tuurlijk, dat zijn jouw zaken. Er is wel iets wat je moet zien.’ Rocchi zakte naast de tafel omlaag en opende een lade. Hij snuffelde erin en haalde er een iPad uit. ‘Ik gebruik hem voor werk. Ik heb de plaats delict gefilmd en ook de sectie. Maak je geen zorgen, ik wil je alleen een detail laten zien.’ Mancini ging naast zijn vriend staan, die een bestand opende. ‘Kijk,’ zei Rocchi terwijl hij op donkere plekken wees vanaf het borstbeen en hoger op de heel lichte achtergrond van de huid van Nora O’Donnell. ‘Wat zijn dat?’ ‘Zie je het? Kleine necrotische plekken daar waar de hechtingen grover zijn. Ter hoogte van de borstkas vertonen de stukken huid scheuringen.’ ‘Waarom?’ vroeg Mancini kortaf. ‘Dat weet ik niet. Het lijkt of de huid… uitgerekt is.’ Het antwoord ging gepaard met een veelzeggend gebaar van zijn handen die een stof uittrokken. ‘Heel duidelijk. Maar vertel eens…’ hervatte de commissaris plotseling ernstig. ‘Wat?’ antwoordde Rocchi terwijl hij de iPad uitzette. ‘Je hebt opgeschreven dat de organen eruit gesneden zijn. Leg me dat eens beter uit.’ ‘De moordenaar heeft tussen de organen heel precieze insnijdingen gemaakt. Die organen zijn stuk voor stuk van hun natuurlijke plek gehaald en vervolgens…’ Hij liet zijn tong over zijn lippen gaan. ‘Vervolgens wat?’ ‘Weer teruggelegd.’ Mancini’s ogen gleden over het rapport, alsof hij een bevestiging van 32
Schaduw 1-384.indd 32
10-01-17 08:14
Rocchi’s woorden zocht. Omdat hij niet wist wat hij moest antwoorden, fronste hij zijn voorhoofd. ‘Waarom ze eruit snijden om ze vervolgens weer terug te leggen?’ ‘Dat weet ik niet, maar het is zeker heel vreemd. Het zou een nuttig element kunnen zijn bij het schetsen van een eventueel profiel.’ Na een zucht die de arts eerder voorkwam als gelatenheid dan echt ongemak, hield Mancini hem tegen. ‘Er is geen sprake van een seriemoordenaar. Het is een geïsoleerd geval, Antonio.’ ‘Maar, zoals je me altijd vertelt, onze moordenaars kunnen er ook wat van, toch?’ zei de patholoog in een poging de toon wat luchtiger te maken. De gezichtsuitdrukking van de commissaris werd harder en zijn ogen werden dof en verloren hun onyxkleurige glans. ‘Ik heb niemand iets te vertellen.’ Rocchi deed een halve stap achteruit en tilde zijn handen op om zich te rechtvaardigen. ‘Goed, Enrico. Laten we teruggaan naar de feiten. Het enige wat zeker is, is dat onze man nadat hij het lichaam heeft opengesneden en dat klusje heeft gedaan, niet genoeg huid overhad omdat die wijkt na dergelijke insnijdingen, hij verslapt.’ ‘Vandaar die necrotische plekken rond de hechtingen.’ ‘Misschien. Ik denk dat hij toen hij de organen weer teruglegde en ging hechten de twee stukken huid moest uitrekken. De hechtingen zaten heel dicht op elkaar aangezien hij vistouw heeft gebruikt, en ze hebben de huid uitgerekt en die donkere plekken gevormd. Dat is het enige wat me plausibel lijkt.’ ‘Wat ik eruit lijk te begrijpen is dat we echter geen idee van het motief hebben.’ ‘Nee. En zoals ik je al zei, is het ook te vroeg voor de oorzaken en het tijdstip van de dood.’ ‘Hoeveel tijd heb je nodig?’ ‘Het rapport is nog niet klaar. Ik moet nog de laatste toxicologische onderzoeken en een gestratificeerd onderzoek van de weefsels doen. Ik laat het je weten zodra ik iets heb.’ ‘Bel me maar. Ik ga weer naar mijn Carnevali,’ zei Mancini, en daarna zuchtte hij. ‘Eigenlijk zou dit me helemaal niet aan moeten gaan, maar Gugliotti had me gebeld…’ 33
Schaduw 1-384.indd 33
10-01-17 08:14
‘Iedereen noemt je naam, Enrico. Dat weet je. En als de hoofdcommissaris je heeft opgeroepen, betekent dat dat degenen die het onderzoek leiden denken dat er misschien iets groots achter zit…’ ‘Of misschien wel niet.’ Hij was even stil. ‘Maar als het zo is als je beweert, bij de Eenheid onderzoek naar gewelddadige misdrijven zitten veel capabele mensen.’ ‘Ze hebben daar goede technisch rechercheurs, maar ik vind dat er een profiler zoals jij mist.’ ‘Inderdaad,’ zei Mancini, ‘dat vind jij.’
34
Schaduw 1-384.indd 34
10-01-17 08:14
5 Boven de centrale oven haalt een gevleugelde geest de stier bij de hoorns neer. Voorbij de ingang slingert een reeks vierkante lampen langs de lage bouwwerken. Ooit van brandstof voorzien door het verderop langs de Tiber opgeslagen gas, maar inmiddels zijn die lichten buiten gebruik. Vanavond wordt het slachthuis van Testaccio alleen door de nevel van een bleke maan verlicht. In het gebouw ondersteunen tien gietijzeren pilaren het systeem om het vlees aan op te hangen. Boven de drie depots zitten de ijzeren dakspanten, die door dubbele t-balken worden ondersteund. Rond de dikke gele bakstenen muren lopen vlak langs de grond dunne platen van travertijn, die de basis van de gevelbekleding, de drempels en de stijlen van de deuren markeren. Door de lunetten en het dakraam valt een vaag schijnsel op de kettingen en haken die aan de metalen spiraalbuis hangen. Hij is binnen. Het mannetje met de baard zucht, trekt zijn neus op, kijkt omhoog en volgt met zijn ogen de rail die door de oude constructie heen loopt. Hij steekt zijn hand in zijn pij en vindt het briefje. Hij vouwt het open en brengt het dichterbij om zijn eigen onzekere handschrift nogmaals te lezen. ‘Om 1.00 uur, bij de ontharingsruimte voor varkens.’ Hij is op de juiste plek. Hij is er gekomen door de laan naast de waterreservoirs te volgen, terwijl hij zich onder het afdak, dat door de stevige cementen pilaren wordt ondersteund, tegen de regen beschermde. De stem aan de telefoon had hem de stuipen op het lijf gejaagd. Een meisje. Ze leek jong, met een hese stem, gebroken door haar gehuil. Net geen kind meer. Hij kon zich niet meer terugtrekken. Maar op zijn leeftijd zou hij dat wel moeten doen. Naar het klooster teruggaan. Zijn voeten doen pijn in de strakke leren sandalen, maar dat geeft niet, hij kan het verdragen: hij heeft toch maar even nodig om haar te overtuigen. 35
Schaduw 1-384.indd 35
10-01-17 08:14
De dubbele deur is weer dichtgegaan als die van een saloon. En nog stopt hij niet. Wat hield hij als klein jongetje van westerns, paarden die langs cactussen en door de duinen galoppeerden. Daarna het afscheid van zijn ouders, het seminarie, de Heer in zijn hart en een lange, hobbelige weg om samen met Hem af te leggen. Er is tijd voorbijgegaan, hij is niet meer wie hij toen was, maar hoeveel onschuldige levens heeft hij gered door plaats te maken in zijn hart met Zijn woord, met het heilige woord van de hemelse Vader. En hoeveel mensen heeft hij niet op hun doodsbed begeleid door ze te zegenen en een laatste maal te troosten. Girolamo is al tientallen jaren franciscaner monnik, en ondanks zijn leeftijd en ouderdomskwaaltjes voelt hij zich tevreden. Op de plek, die inmiddels al jaren buiten gebruik is, hangt een verschrikkelijke stank. De muren ruiken naar een mengeling van brak water en dood vlees. Wie weet hoeveel arme beesten hier voorbijgekomen zijn. Heel even lijkt hij ze te zien, die dieren, daarboven opgehangen om hun geest door hun snuit te laten wegstromen. En hij vliegt terug in de tijd. Hij herinnert het zich nog heel goed. Het was 3 januari, de dag waarop het varken werd gedood. Elk jaar met de familie, met zijn ooms en tantes en neefjes en nichtjes. Een dag vol bloed en euforie, iedereen bezig met dat afschuwelijke ritueel. De stank van opengesneden vlees, de koekenpan met de afsnijdsels van het varken en de zure smaak van de rode wijn. Daarna de roes van het feest vermengd met een onnatuurlijk, dierlijk rouwbeklag. Allemaal voordat zijn vader en moeder de pijp uit gingen. Bij dat ongeluk. Het was zondag en ze kwamen terug van een weekje aan zee. Hij moet even glimlachen: ze zagen de zee namelijk echt niet vaak! Ze kwamen uit een dorpje in de Valnerina, en als hun ouders hen in juni naar de stranden van de Marche brachten, was het feest. Toen was er ineens een hobbel in de weg, die vrachtwagen die slipte en de scherpe geur van die hars op de boomstam die de auto had gestopt. Alleen hij had het overleefd. Zijn vader en moeder en zijn zus Elena hadden het niet gehaald. Hij had zijn polsen, neus en knieĂŤn gebroken. Daarna, niets. Behalve de herinnering aan het seminarie. Lange, gelukkige en wanhopige jaren. Tot aan de verlichting, het geschenk van 36
Schaduw 1-384.indd 36
10-01-17 08:14
het geloof en de hoop die weer terugkwam. Jezus had hem gered van de eenzaamheid en hij zou zijn leven aan hem wijden door goed te doen. Hij kijkt op zijn vaders horloge hoe laat het is. Vijf voor één. Nu is hij alleen maar een oude franciscaner monnik die het in zijn hoofd heeft gehaald om nog een leven te redden. Misschien wel het laatste. En om de zoveelste abortus te vermijden. Maar hij is zo oud dat de pijn aan zijn polsen en knieën, die in zijn jeugd alleen bij weersveranderingen opkwam, hem nu niet meer met rust laat. Zo oud dat zijn ogen moeite moeten doen om ’s avonds de Heilige Schrift te lezen. Zo oud dat zijn oren het lichte gefladder van de vleermuis op het dak van de hooischuur niet meer zouden kunnen horen. En ook het zachte metalen geluid achter zijn rug niet. Ting. ‘Eerste fase.’ Een verstikte echo, en maar nauwelijks de tijd de beweging waar te nemen en te proberen zich om te draaien. Daarna de helse vlammen, die zijn rug bestoken en tot zijn nek doordringen. Een verblindend licht achter in zijn ogen, een gezoem en totale duisternis. ‘Verdoving en fixatie,’ concludeert de stem die de oude man niet meer kan horen.
37
Schaduw 1-384.indd 37
10-01-17 08:14