BLACK OUT DAY
XML ARCHITECTURE RESEARCH URBANISM
WWW.X-M-L.ORG
1 / 19
BLACK OUT DAY ‘Black Out Day’ is een idee voor een grote maatschappelijke campagne waarin de vraag centraal staat hoe Nederland kan komen tot een ‘energietransitie’. Met energietransitie wordt de systeemverandering in Nederland bedoeld van een energiesysteem dat rust op de import en het gebruik van grote hoeveelheden fossiele energie naar een duurzaame energiehuishouding. Dat wil zeggen een energiehuishouding waarbij iedereen toegang houdt tot betaalbare en schone energie. Er zijn drie redenen waarom de omslag naar een duurzaam energiesysteem nodig is. Ten eerste zijn fossiele bronnen eindig, terwijl met de opkomst van nieuwe economieën de vraag naar energie wereldwijd toeneemt. Als gevolg daarvan zal er in de toekomst steeds vaker krapte ontstaan op de markt voor fossiele energie. Een tweede gevolg van de stijgende vraag naar energie is dat de prijs van fossiele energie op een ander niveau zal komen te liggen en steeds onvoorspelbaarder wordt. Daarbij komt dat grote voorraden fossiele brandstoffen in handen zijn van regimes met een twijfelachtig democratisch karakter en een onvoorspelbare geopolitieke positie. Dat is een uitermate onzekere factor voor het businessmodel van een groot deel van de Nederlandse ondernemingen.
Deltawerken, zo is Black Out Day het begin van een project waar iedereen in de samenleving op eigen wijze aan kan bijdragen. Daarmee onstaat er in de samenleving een belangrijk gemeenschappelijk doel. Anders dan de mogelijke organiatie van de Olympische Spelen in 2028 is dit doel niet extern gedefinieerd, maar transformeert de Black Out Day campagne de samenleving als geheel aan de van een toekomstbeeld dat gevoed wordt vanuit de samenleving zelf. De campagne begint op 20 juni 2012. Na maandenlange voorbereiding van de campagne door een projectteam van experts onder leiding van Joop van den Ende wordt er overal in het land afgeteld naar middernacht: 21 juni 2012, Black Out Day is begonnen. Tijdens Black Out Day zal heel Nederland gedurende 24 uur zonder energie zijn. Er rijden geen treinen, computers starten niet, koelkasten moeten worden leeggehaald, straatverlichting brand niet, televisie en internet functioneren niet - het land is zonder stroom, met uitzondering van vitale functies zoals ziekenhuizen.
Een derde en misschien wel meest belangrijke reden voor de energietransitie is dat het gebruik van fossiele brandstoffen de uitstoot van enorme hoeveelheden CO2 veroorzaakt. Die uitstoot zorgt voor versterking van het broeikaseffect en een klimaatverandering waarvan de wereldwijde gevolgen nu nog amper zijn te overzien.
Op deze historische dag zal iedereen gedurende 24 uur ervaren hoe afhankelijk de samenleving van energie is. Het zal een dag zijn met grote maatschappelijke impact, maar ook een dag van improvisatie en grote creativiteit. Een historische dag waar men een heel leven aan zal terugdenken, een dag waarop bij iedereen bijna lijfelijk het besef zal doordingen hoe afhankelijk een ieder van energie is, en hoe noodzakelijk het dus is onze energie strategie te herzien tot een duurzame energiehuishouding. Het is ook een dag die Nederland wereldwijd op de kaart zet als gidsland voor een duurzame samenleving.
Om de energietransitie te bereiken is naast technologische ontwikkeling ook een maatschappelijk bewustzijn nodig. Hoewel de noodzaak tot duurzaamheid steeds meer doordringt in de samenleving, blijft voor veel mensen energietransitie een abstract begrip waardoor het ontbreekt aan een breed ervaren maatschappelijke urgentie. ‘Black Out Day’ is een maatschappelijke campagne die als doel heeft dit te veranderen en energietransitie tot een nationaal project te maken. Zoals de watersnoodramp in 1953 heeft geleid tot het breed gedragen nationale project
Als op 22 juni de energie weer wordt ingeschakeld, is dat het begin van een maatschappelijk dialoog die een jaar zal duren. In vier scenario’s, die elk getrokken worden door een topteam met mensen als Herman Wijffels, Rem Koolhaas, Joop van den Ende en Pieter Winsemius (maar ook met internationale gasten als Bill Clinton, Steve Jobs of Stephen Hawking) zal gezocht worden naar op welke manier Nederland in de toekomst in zijn energie behoefte gaat voorzien. Een van de scenario’s is niets doen, het andere scenario is volledige autarkie per huishouden, de overige twee scenario’s bevinden
BLACK OUT DAY
zich tussen deze twee uitersten. In sessies door het hele land met experts, bedrijven, universiteiten en burgers zal de in de samenleving aanwezige creativiteit en kennis worden benut om zoveel mogelijk ideeën te genereren voor nieuwe manieren hoe de samenleving met energie kan omgaan. Door deze gecombineerde topdown/bottom-up benadering wordt de sameneving maximaal uitgedaagd. Een enorm bewustzijn over energie maar ook nieuwe energie voor de samenleving zelf zal het gevolg zijn. Op 21 juni 2013 worden deze scenario’s tijdens een nationale feestdag gepresenteerd: ‘Enlightment Day’. Opnieuw een moment om de samenleving te laten delen in de ideeën die ze zelf gegenereerd heeft en om de wereld te laten zien wat Nederland kan op het gebied van duurzaamheid. Volgend op Enlightment Day kan beleid gemaakt worden, en kan Nederland vergelijkbaar met de kennis over watermanagement die ontwikkeld werd in het Deltawerken project, ook de kennis over de bouw van een duurzame samenleving internationaal gaan inzetten. Het idee voor Black Out Day is ontstaan tijdens de bijeenkomst ‘PowerShift’ georganiseerd door Sogeti en Rijkswaterstaat in het LEF Future Center op 28 juni 2011. Aanleiding voor de bijeenkomst was de in opdracht van Sogeti door Freedomlab gemaakte research documentaire over de zoektocht naar een toekomst met duurzame energie. XML, 2011 Bron: powershift.sogeti.nl / energietransitie.nl
2 / 19
eu doelstelling: 80% - 95% reductie van CO2 emissies in 2050. In 1998 besloten de leiders van Europese landen dat in 2050 de CO2 uitstoot zou moeten worden teruggebracht met 80 - 95%. Dit omdat een drastische reductie van CO2 emissies noodzakeijk is om de opwarming van de aarde, en de ingrijpende gevolgen daarvan voor het klimaat, tegen te gaan. Een stijging van de temperatuur zal wereldwijd grote gevolgen hebben voor economie en samenleving. De emissies als gevolg van de productie van energie vormen een belangrijk deel van de totale CO2 uitstoot. Om de reductie ambitie van 80-95% te halen is daarom een drastische herziening nodig van de manier waarop Europa, en dus ook Nederland, voorziet in haar energie behoefte. Daarom is ook in Nederland een systeemverandering noodzakelijk: van een energiesysteem dat rust op de import en het gebruik van grote hoeveelheden fossiele energie naar een duurzaame energiehuishouding. Dat wil zeggen een energiehuishouding waarbij iedereen toegang houdt tot betaalbare en schone energie.
BLACK OUT DAY
3 / 19
ENERGIE TRANSITIE: ECOLOGISCHE FOOTPRINT Onderstaand diagram laat de ‘Global Hectares’ zien van verschillende landenwereldwijd, uitgerekend door het Wereld Natuurfonds (Living Planet Report, 2008). De Global Hectares zijn een maat om de druk op de ecologische capaciteit van de aarde uit te drukken. Nederlanders hebben in dit overzicht gemidded 4,4 GHA nodig om in hun consumptiepatroon te voorzien (inmiddels 6,2 GHA). Dat is ruim meer dan wat de aarde aan kan. Een belangrijke factor in de ecologische druk op de aarde is de CO2 uitstoot. Een energietransitie is noodzakelijk om deze CO2 drastisch te beperken.
CO2 vastlegging
10
OVERIG
Built-up land Fishing ground
2.0 AANTAL PLANETEN
Forest
9
Grazing land Cropland Carbon footprint
8
1.5 1.0 0.5
1961
NEDERLAND
4.4
5
4
WERELD
2.7
3
1971
1981
1991
2001
2007
De ECOLOGISCHE FOOTPRINT is uitgedrukt in aantal planeten. De biocapaciteit van de aarde, weergegeven als stippellijn, is altijd gelijk aan één aarde, ook al verandert de biologische productiviteit van de aarde elk jaar (Global Footprint Network, 2010). SInds 1961 bestaat meer dan de helft van deze de hoeveelheid uit het bos dat nodig is om de CO2 emissie vast te leggen uit het verbranden van fossiele brandstoffen, verandering van landgebruik en chemische processen. Een toename van duurzame energie zou daarom de ecologische footprint aanzienlijk kunnen verbeteren.
6
ECOLOGISCHE CAPACITEIT WERELD
2
HAITI
MALAWI
CONGO
BANGLADESH
AFGHANISTAN
NEPAL
TAJIKISTAN
SWAZILAND
CONGO, DEM. REP.
TOGO
ZAMBIA
RWANDA
SIERRA LEONE
LIBERIA
BURUNDI
PAKISTAN
INDIA
PHILIPPINES
CÔTE D'IVOIRE
YEMEN
ANGOLA
GUINEA-BISSAU
CAMBODIA
MOZAMBIQUE
BENIN
BHUTAN
INDONESIA
KENYA
LAO PDR
SRI LANKA
JAMAICA
GEORGIA
LESOTHO
MADAGASCAR
MYANMAR
MOROCCO
ZIMBABWE
KYRGYZSTAN
GAMBIA
ERITREA
TANZANIA, UNITED REP.
VIET NAM
CAMEROON
MOLDOVA, REP.
IRAQ
GABON
GUINEA
NIGERIA
ETHIOPIA
SENEGAL
GHANA
UGANDA
SOMALIA
ARMENIA
PERU
GUATEMALA
KOREA, DPR
DOMINICAN REP.
MALI
NIGER
EL SALVADOR
CENTRAL AFRICAN REP.
EGYPT
ALGERIA
PAPUA NEW GUINEA
CUBA
CHAD
TUNISIA
JORDAN
COLOMBIA
HONDURAS
MAURITANIA
UZBEKISTAN
SYRIA
NICARAGUA
BURKINA FASO
CHINA
BOLIVIA
SOUTH AFRICA, REP.
THAILAND
ECUADOR
AZERBAIJAN
TRINIDAD AND TOBAGO
BRAZIL
ALBANIA
MAURITIUS
COSTA RICA
SUDAN
MALAYSIA
ARGENTINA
IRAN
SERBIA AND MONTENEGRO
WORLD
SAUDI ARABIA
TURKEY
UKRAINE
BULGARIA
VENEZUELA
CHILE
ROMANIA
BOSNIA AND HERZEGOVINA
PANAMA
LEBANON
CROATIA
LITHUANIA
SLOVAKIA
PARAGUAY
LATVIA
MEXICO
KAZAKHSTAN
MONGOLIA
NAMIBIA
HUNGARY
BOTSWANA
KOREA, REP.
RUSSIAN FEDERATION
POLAND
BELARUS
NETHERLANDS
TURKMENISTAN
LIBYA
SINGAPORE
SLOVENIA
GERMANY
PORTUGAL
ITALY
OMAN
MACEDONIA, FYR
JAPAN
ISRAEL
FRANCE
AUSTRIA
SWITZERLAND
FINLAND
SWEDEN
BELGIUM
UNITED KINGDOM
SPAIN
CZECH REP.
GREECE
IRELAND
BLACK OUT DAY
URUGUAY
CANADA
ESTONIA
NORWAY
NEW ZEALAND
KUWAIT
DENMARK
AUSTRALIA
UNITED ARAB EMIRATES
1
UNITED STATES OF AMERICA
GLOBAL HECTARES PER PERSOON
7
4 / 19
Vraag: hoe kunnen we de energietransitie mogelijk maken. Meer dan enkel een technologisch vraagstuk ENERGIE TRANSITIE: EINDIGHEID FOSSIELE BRANDSTOFFEN is het ook een vraag naar een mentaliteitsverandering.
De afgelopen eeuw is in hoog tempo een moderne samenleving ontstaan. Deze samenleving is echter zeer afhankelijk van fossiele energie. Deze fossiele bronnen zijn eindig, terwijl de vraag naar energie wereldwijd toeneemt als gevolg van opkomende economieen zoals China, India en Brazilie. Als gevolg daarvan zal er in de toekomst steeds vaker krapte ontstaan op de markt voor fossiele energie. Als we onze manier van leven willen handhaven zullen we daarom op zoek moeten gaan naar andere manieren om te voorzien in onze energiebehoefte. Bron: Society for the Study of Peak Oil and Gas, 2009
100
2011
NATUTAL GAS LIQUIDS POLAR DEEPWATER HEAVY OIL
OLIE PRODUCTIE (MILJOEN VATEN / DAG )
80
REGULAR OIL
60
40
20
1930 BLACK OUT DAY
1940
1950
1960
1970
1980
1990
2000
2010
2020
2030
2040
2050 5 / 19
ENERGIE TRANSITIE: AFHANKELIJKHEID VAN ANDERE LANDEN Een belangrijk deel van de wereldvoorraad olie en gas, de belangrijkste fossiele brandstoffen, zijn in handen van regimes met een twijfelachtig democratisch karakter. De groeiende behoefte, en schaarste, aan fossiele brandstoffen brengt daarom grote geopolitieke risico’s met zich mee. Gezien de grote afhankelijkheid van de samenleving van toegang tot energie, is het ook om deze reden van belang te komen tot een energietransitie. Bron: OPEC, Freedomhouse.org
OPEC DICTATUUR PSEUDO-DEMOCRATIE DEMOCRATIE
BLACK OUT DAY
6 / 19
ENERGIE TRANSITIE: NEDERLAND Om de energietransitie mogelijk te maken zijn er tal van initiatieven in de samenleving, zowel op rijksniveau als op regionale en gemeentelijke schaal. Ook in het bedrijfsleven zijn er veel intiatieven die moeten bijdragen aan het realiseren van een energietransitie in Nederland. Veel van deze intiatieven zijn echter vooral van technologische aard.
BLACK OUT DAY
7 / 19
Behalve het doorontwikkelen van duurzame technologie vereist de energie transitie echter ook een mentaliteitsverandering in de samenleving. Om dat te bereiken stellen we een omvattende maatschappelijke campagne voor met als inzet het bewustzijn in de samenleving over de noodzaak tot energietransitie te vergroten:
black out day
BLACK OUT DAY
8 / 19
BLACK OUT DAY De campagne begint op 20 juni 2012. Na maandenlange voorbereiding van de campagne door een projectteam van experts onder leiding van Joop van den Ende wordt er overal in het land afgeteld naar middernacht: 21 juni 2012, Black Out Day is begonnen. Tijdens Black Out Day zal heel Nederland gedurende 24 uur zonder energie zijn. Er rijden geen treinen, computers starten niet, koelkasten moeten worden leeggehaald, straatverlichting brand niet, televisie en internet functioneren niet - het land is zonder stroom, met uitzondering van vitale functies zoals ziekenhuizen.
BLACK OUT DAY
9 / 19
HISTORISCHE DAG Op deze historische dag zal iedereen gedurende 24 uur ervaren hoe afhankelijk de samenleving van energie is. Het zal een dag zijn met grote maatschappelijke impact, maar ook een dag van improvisatie en grote creativiteit. Een historische dag waar men een heel leven aan zal terugdenken, een dag waarop bij iedereen bijna lijfelijk het besef zal doordingen hoe afhankelijk een ieder van energie is, en hoe noodzakelijk het dus is onze energie strategie te herzien tot een duurzame energiehuishouding. Het is ook een dag die Nederland wereldwijd op de kaart zet als gidsland voor een duurzame samenleving.
BLACK OUT DAY
10 / 19
WHAT YOU SEE IS WHAT YOU GET Black Out Day maakt letterlijk onze afhankelijkheid van energie zichtbaar, en de mogelijkheden ook in de toekomst in deze afhankelijkheid te kunnen voorzien. Waar alle voorzieningen die voor hun energie afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen een dag niet gebruikt kunnen worden zal op Black Out Day duurzaam opgewekte energie wel beschikbaar zijn.
BLACK OUT DAY
11 / 19
GIDSLAND De campagne zal Nederland wereldwijd op de kaart zetten als pionier van energie transitie.
BLACK OUT DAY
12 / 19
INDICATIEVE PLANNING CAMPAGNE
BLACK OUT DAY (21 juni 2012) Op 21 Juni 2012 is er een dag geen energie in Nederland. Black Out Day is een nationale dag van bewustzijn over de afhankelijkheid van energie
JUNI 2012
BLACK OUT DAY
JULI 2012
21 JUNI 2012
MAATSCHAPPELIJKE DIAOOG (2012-2013) Aan de hand van vier scenario’s wordt de samenleving uitgedaagd hoe Nederland ook in de toekomst in haar energie kan voorzien. Het scenarioproces is topdown, de input van mensen en bedrijven binnen een van de scenario’s bottom-up.
4 SCENARIO’S
2. ...
3. ...
4. NIETS DOEN ENIGHTMENT DAY (21 juni 2013) De uitkomsten van de vier scenario’s worden een jaar ater, 21 juni 2013, gepresenteerd tijdens Enlightment Day.
JULI 2013
1. AUTARKIE
ENLIGHTMENT DAY 2013-2015
21 JUNI 2013
MINISTERIE VAN DUURZAAMHEID vanaf 2015 zal een nieuw Minsiterie van Duurzaamheid uitvoering geven aan het Energietransiiebeleid.
2050
MINISTERIE VAN DUURZAAMHEID
BELEID (2013-2015) De uitkomsten van de maatschappelijke dialoog worden vertaald naar een nationaal programma duurzaamheid.
BLACK OUT DAY
13 / 19
Na Balck OutAFTER Day volgt een maatschappelijke discussie van een jaar. Tijdens deze discussie worden THE DAY door vier topteams vier scenarios uitgewerkt. De bevolking wordt uitgedaagd om binnen deze scenaAls opzelf 22 juni deideeen energie te weer wordt en ingeschakeld, is datDe het scenario’s begin van een rio’s met komen bij te dragen. zijn daarmee een denkkader waarbinnen maatschappelijk dialoog die een jaar zal duren. In vier scenario’s, die elk getrokken door middel van user - generated context ideeen kunnen worden ontwikkeld hoe we als samenleving de worden door een topteam met mensen als Herman Wijffels, Rem Koolhaas, Joop van energietransitie maken. den Ende en Pieterkunnen Winsemius (maar ook met internationale gasten als Bill Clinton, Steve Jobs of Stephen Hawking) zal gezocht worden naar op welke manier Nederland in de toekomst in zijn energie behoefte gaat voorzien. Een van de scenario’s is niets doen, het andere scenario is volledige autarkie per huishouden, de overige twee scenario’s bevinden zich tussen deze twee uitersten. In sessies door het hele land met experts, bedrijven, universiteiten en burgers zal de in de samenleving aanwezige creativiteit en kennis worden benut om zoveel mogelijk ideeen te genereren voor nieuwe manieren hoe de samenleving met energie kan omgaan. Door deze gecombineerde topdown/bottomup benadering wordt de sameneving maximaal uitgedaagd. Een enorm bewustzijn over energie maar ook nieuwe energie voor de samenleving zelf zal het gevolg zijn.
BLACK OUT DAY
14 / 19
SHOWCASES Tijdens deze maatschappelijke dialoog die de vorm in de vorm van scenario planning worden ook best practices aangewezen. Innovaties op het gebied van duurzaamheid krijgen zo nationaal en internationaal aandacht en een platform.
BLACK OUT DAY
15 / 19
Op 21 juni 2013 is er opnieuw ENLIGHTMENT DAY een dag van nationale manifestatie: enlightment day. Op deze dag worden de vier scenario’s die het resultaat zijn van een jaar lang maatschappelijk discussie gepresenteerd. Op 21 juni worden de vier scenario’s tijdensde een nationale feestdag gepresenteerd: Deze dag2013 vormt het startpunt om vanuit vier scenario’s te komen tot beleid. ‘Enlightment Day’. Opnieuw een moment om de samenleving te laten delen in de ideeën die ze zelf gegenereerd heeft en om de wereld te laten zien wat Nederland kan op het gebied van duurzaamheid. Volgend op Enlightment Day kan beleid gemaakt worden en duurzaamheid verder verankerd worden als bindend project in de samenleving.
BLACK OUT DAY
16 / 19
DELTAWERKEN Zoals de watersnoodramp in 1953 heeft geleid tot het breed gedragen nationale project Deltawerken, zo is Black Out Day het begin van een project waar iedereen in de samenleving op eigen wijze aan kan bijdragen. Daarmee onstaat er in de samenleving een belangrijk gemeenschappelijk doel. Anders dan de mogelijke organiatie van de Olympische Spelen in 2028 is dit doel niet extern gedefinieerd, maar transformeert de Black Out Day campagne de samenleving als geheel aan de van een toekomstbeeld dat gevoed wordt vanuit de samenleving zelf.
Zoals de Watersnoodramp van Nederland een land met wereldwijde expertise op het gebied van watermanagment heeft gemaakt, zo zal Blackoutday ons tot marktleider kunnen maken op het gebied van energietransitie.
BLACK OUT DAY
17 / 19
BLACK OUT DAY Zoals de Deltawerken Nederland een internationale reputatie heeft opgeleverd op het gebied van watermanagement, zo kan Black Out Day het begin zijn van een internationale reputatie op het gebied van kennis over duurzaamheid en energie transitie. Naast de molen, symbool van de Nederlandse traditie van het maken van polders, komt een tweede molen: symbool van een samenleving die in staat is om op een duurzame manier met de wereld om te gaan, zodat deze kan worden doorgegeven aan volgende generaties.
BLACK OUT DAY
18 / 19
COLOFON Het idee voor BLACK OUT DAY is ontstaan in een brainstormsessie tijdens het event ‘Powershift’. Dit evenement vond plaats op 28 juni 2011 in het LEF Future Centre van Rijkswaterstaat en werd geroganiseerd door Rijkswaterstaat en Sogeti. Aan de brainstormsessie namen deel: Herman van Bolhuis, Bita Center Ria Borst, Energiecentrale Ruud Frijstein, Sogeti Rene Speelman, Sogeti Max Cohen de Lara, XML David Mulder, XML
XML Krelis Louwenstraat 1 1055 KA Amsterdam +31 (0)20 68 68 555 general@x-m-l.org www.x-m-l.org
BLACK OUT DAY
19 / 19