interview
2
guatemalan woven fabrics
Marisha Maas’s research on Filipino entrepreneurs in the Netherlands has made the social geographer curious about entrepreneurship. “I’m inspired by the Filipinos ‘ability to combine economic with social aspects,” she says. So much so that she will be leaving the academic world after receiving her doctorate to work as a ‘fair trader’ in Guatemalan woven fabrics. She started her company six months ago. In Guatemala, where she previously did volunteer work, she is having pieces of fabric woven in the traditional way. A local organization there has these sown into bags and other products in sewing workshops.” It is about more than just buying fabric; we also have projects in which women are trained in social and organizational skills and others set up to increase corn production.” Marisha Maas considers herself to be an entrepreneur with a social objective. “But if you want a fair trade certificate from the national association for third world shops, it will cost you €6,000. That’s still too expensive. We do however intend to get a certificate from the international World Fair Trade Organization, but that will take two years.” She opened her web shop (www.yabal-shop.com) the day after her PhD defence.
Filippijnse ondernemer is ook sociaal werker Filippijnse ondernemers in Nederland verdienen met hun bedrijf vaak niet genoeg om in hun levensonderhoud te voorzien. Maar wie de ondernemers alleen door de bril van de econoom bekijkt, doet hen tekort, stelt Marisha Maas, die op 17 februari promoveerde op Filippijns ondernemerschap in Nederland. In de jaren zestig van de vorige eeuw trok een golfje Filippijnse vrouwen naar Nederland om als verpleegster of naaister te gaan werken. Later togen Filippijnse vrouwen vooral naar Nederland om te trouwen met een Nederlandse man. De gemeenschap van pakweg vijftienduizend Filippino’s in Nederland telt maar weinig ondernemers, die zich bovendien vooral op de eigen gemeenschap richten: als handelaren in Filippijnse
producten, reisagenten, uitzendbureaus voor verpleegkundigen of au pairs, of met een door-todoor-service. Bij dat laatste vullen Nederlandse Filippino’s een doos met cadeaus en levensmiddelen, waarna het bedrijf zorgt voor bezorging van de doos bij hun familie in de Filippijnen. Maas vindt het een interessante groep. “Economisch gezien gaat het om kleine bedrijfjes. De meeste ondernemers verdienen er niet hun levensonderhoud mee. De vrouwen hebben doorgaans een man die de kost verdient.” Maar dat is slechts het halve verhaal van hun ondernemerschap, vindt Maas. “Je moet ook naar de sociale en emotionele waarde kijken. Ze bedienen hun eigen landgenoten en integreren zo het oude thuis in het nieuwe thuis, ze vormen een brug naar het vaderland. Daarmee geven ze hun leven hier betekenis en voelen ze zich thuis in Nederland.” Dat was in elk geval het beeld dat de promovenda kreeg na interviews met 33 Filippijnse ondernemers, onder wie 22 vrouwen. “Het
Erik van ‘t Hullenaar
g uat e m a lt e e k s w e e f g o e d
Haar onderzoek naar Filippijnse ondernemers in Nederland heeft sociaal geograaf Marisha Maas benieuwd gemaakt naar het ondernemerschap. “Ik ben geïnspireerd door de Filippino’s die het eco nomische en sociale combineren.” Zozeer zelfs dat zij na haar promotie de academische wereld verlaat en verdergaat als ‘eerlijk ondernemer’ in Guatemalteeks weefgoed. Een half jaar geleden is ze haar bedrijfje gestart. In Guatemala, waar ze eerder vrijwilligerswerk deed, laat ze lappen stof op traditionele wijze weven. De lokale zusterorganisatie laat deze in naaiateliers tot tassen en andere producten vernaaien. “Het gaat niet alleen om het kopen van stof, we doen ook projecten waarin vrouwen training krijgen in sociale en organisatorische vaardigheden en projecten om de maïsproductie op peil te krijgen.” Maas ziet zichzelf als onder neemster met een sociale doelstelling, “maar wil je een fair trade-stempel hebben bij de landelijke vereniging van wereld winkels, dan kost dat je zesduizend euro. Dat is nu nog te duur. We willen wel het stempel van de internationale World Fair Trade Organization, maar dat kan pas na twee jaar.” De dag na haar promotie heeft Maas haar webshop (www.yabal-shop.com) geopend.
Marisha Maas
phalen van de dozen gaat gepaard met een o kop koffie en een gesprek over hoe ze hun leven opbouwen. Ze beschouwen zich als sociaal werkers”, duidt ze het werk van de door-to-doorondernemers. Maas wilde achterhalen welke betekenis het ondernemerschap voor de Filippijnse immigranten in Nederland heeft. “Bij onderzoek naar immigrantenondernemerschap ontstaat vaak een negatief beeld: immigrantenonder nemers houden amper het hoofd boven water. Het begrip ‘betekenis’ geeft aan dat er ook een andere waarde aan ondernemerschap zit: een sociaal-emotionele waarde. Daarvoor heb ik gekeken naar hun motieven en doelen.” We wisten toch al dat er andere aspecten aan ondernemerschap zitten, zoals status? “De bedrijfseconomische literatuur heeft wel een brede kijk op ondernemerschap. Maar de sociale en culturele wetenschap benadrukt vooral dat immigranten ondernemen om te overleven. Die twee disciplines zijn niet geïntegreerd.” Drie keer reisde Maas voor een werkbezoek naar de Filippijnen. Daar bezocht ze onder andere het bedrijf dat een Filippijnse vrouw had opgericht met haar Nederlandse man, die een bloemenbedrijf had. De twee startten ruim vijftien jaar geleden in het Filippijnse geboortedorp van de vrouw een bedrijfje dat van kokosnoten decoraties voor bloempotten maakt. Daarnaast richtten ze een door-to-door-service op en een winkel waarin Nederlandse tweedehands spullen en voedingswaren worden verkocht om zo nog meer familieleden en bekenden aan werk te helpen. “Daar kwamen dan ook hulpmiddelen bij, zoals ziekenhuisbedden en schoolmiddelen die ze naar haar vaderland stuurden om het dorp van herkomst te ondersteunen.” Het sociale en economische gingen hand in hand. Hoeveel geld geïmmigreerd Fillipijnen met hun onderneming verdienen, heeft Maas niet kunnen achterhalen. “Het was duidelijk dat je dat niet vraagt. Ik heb dat eerder wel geprobeerd, maar dan stokte het gesprek. Je vraagt bijvoorbeeld wel welk deel het inkomen uit deze onderneming uitmaakt van het gezins inkomen.”4 Harry Perrée
Filipino entrepreneurs double as social workers Filipino entrepreneurs in the Netherlands usually don’t earn enough from their business to support themselves. But viewing these entrepreneurs purely from an economic perspective sells them short, says Marisha Maas, who defended her PhD thesis on 17 February. In the 1960s a considerable number of Filipino women moved to the Netherlands to work as nurses or seamstresses and later on many came to marry a Dutch man. The Dutch Filipino community of roughly 15,000 doesn’t contain many entrepreneurs. Those that there are focus mainly on their own community: as merchants in Filipino products, as travel agents, as employment agencies for nurses or au pairs, or as a door-to-door service workers. Door-to-door service companies deliver the boxes that Dutch Filipinos fill with presents and provisions for their families in the Philippines. Marisha finds the latter group interesting. “In economic terms, the companies are small. Most don’t earn enough to support themselves. These entrepreneurs, who are generally women, often have husbands who support them.” But
there is another side to their entrepreneurship, she thinks. “You also need to see its social and emotional value. They are providing a service to their fellow countrymen and integrating their old home into their new homeland, they are a bridge to their native country. They’re giving meaning to their lives here, and this activity helps them feel at home in the Netherlands.” At least that’s the impression the PhD student got, after interviewing 33 Filipino entrepreneurs, 22 of whom were women. “Picking up the boxes usually involves a cup of coffee and a conversation on how they are building their lives here. They consider themselves to be social workers,” is how she interprets the work of the door-to-door entrepreneurs. Marisha wanted to ascertain what significance entrepreneurship has for Filipino immigrants in the Netherlands. “Studies of immigrant entrepreneurship usually present a negative image: the immigrant entrepreneurs can just barely make ends meet. But there’s another type of value in entrepreneurship: a socio-emotional value that you could call “meaning.” That’s why I’ve looked at their motivation and objectives.” But didn’t we already know that there are other aspects to entrepreneurship, such as status? “The literature on Business Economics may have a broad view of entrepreneurship, but the social
and cultural sciences focus on immigrants purely in terms of entrepreneurship as a means to make a living. The two disciplines are not integrated.” Marisha travelled to the Philippines three times on working visits. “One company had been operating for over 15 years. It consisted of a Filipino woman who had married a Dutch man with a florist’s shop.” Over 15 years ago, the two of them started a company that makes the coconut fibre decorations for flowerpots in the woman’s native village. In addition, they started a door-to-door service and a store that sells second hand Dutch things and provisions to give more family members and acquaintances a job. “The store ended up also selling equipment, such as hospital beds and school supplies, which the couple sent to her homeland to help support her native village.” The social and economic aspects went hand in hand. She failed to find out how much money these entrepreneurs make doing this. “It was obviously not something I could ask. At first, I tried, but it just stalled the conversation. You can ask what portion of the family income comes from the earnings of these companies, for example. But the answers the immigrants give may not be entirely accurate,” warns the researcher. Harry Perrée