Basınçlı kaplarla çalışmalarda iş sagligi ve güvenliği by Yonetmen

BASINÇLI KAPLARLA ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ

Eğitimin Genel Amacı Katılımcıların, İşyerlerinde kullanılan basınçlı kaplarla çalışmalarda ortaya çıkabilecek riskler ve bunlara karşı alınması gereken önlemler hakkında bilgi edinmelerini sağlamaktır.

Eğitimin Hedefi Bu dersin sonunda katılımcılar; 

Basınçlı kapları sınıflandırır,



Periyodik testler, kontroller ve sicil kayıtlarını tanımlar,



Her türlü basınçlı kabın kullanımından kaynaklanan riskleri belirleyerek, korunma yöntemlerini açıklar,

Eğitimin İçeriği 1. Basınçlı Kap Çeşitleri ve Sınıflandırılması 2. Basınçlı Kapların Oluşturduğu Riskler ve Korunma Tedbirleri 3. Kazanlarda Güvenlik 4. Kompresörlerde Güvenlik 5. Basınçlı Tank ve Tüpler 6. Basınçlı Kapların Periyodik Kontrolleri ve Test Teknikleri 7. İmalatçının sorumlulukları 8. İlgili mevzuat 4

Tanımlar  Kap: İçine akışkan doldurmak için tasarlanmış ve imal edilmiş hazneye denir. Bir kap birden fazla hazneden oluşabilir.  Basınçlı kap: İç basıncı denir.

0.5

bardan büyük olan kap

ve ekipmanlara

 Basınçlı ekipman : Ekipman üzerindeki flanş, nozul, kaplın, destekler, kaldırma mapası Basınçlı kap , bunlar ile bağlantılı boru , emniyet donanımları ve bağlı elemanlar da kapsar. 5

Tanımlar Emniyet aksesuarları : Basınçlı kabın emniyetle işletilmesini sağlamak için gerekli olan cihazlardır. 1. Basınç düşürme cihazları: limit aşıldığında devreye girer, basıncı limite uygun şekilde düşürür. emniyet valfları, patlama diski, bel verme çubukları, kontrollü basınç düşürme sistemleri gibi. 2. Otomatik sistemler: limit aşıldığında devreye girerek, tesisi kısmen, tamamen kapatır. Basınç, sıcaklık şalterleri, seviye anahtarları, emniyetle ilgili her türlü ölçme kontrol ve düzenleme cihazları.

Emniyet valfi Ayarlanabilir emniyet valfi

Kontrollü basınç düşürücü Emniyet valfi ve manometre

Patlama diski

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğündeki Emniyet Cihazları Sıra

Cinsi

Adı

Madde nu

Basınç göstergesi

Manometre/presostat

204/1

Sıcaklık göstergesi

Termometre/termo kupl

204/2

Besi pomp./seviye göstergesi

Tağdiye cihazı

204/3

Basınç emniyeti

Em. valfi ağırlıklı/yaylı

205

Boşaltma sistemi

Tahliye vanası

215

Blöf donanımı

Blöf valfi

211

Gaz yakıt yangın emniyet sistemi

Sulu emniyet kabı

216

Gaz patlama emniyeti

Patlama kapağı

217/1

Su ısıl genleşme emniyeti

Nefeslik/genleşme valfi

218/2

Basınçlı Kap Çeşitleri • • • •

Kazanlar, Gaz tüpleri, Hava, LPG tankları, Kompresörler,

• • • • •

Boru hatları, Sınaî gaz tankları. Kriojenik tanklar,(sıvılaştırılmış madde) Otoklavlar,(sterilizasyon) Hidrolik, pnömatik akışkan devreleri,

• Soğutma üniteleri, • Hidrofor vb. 9

Basınçlı Kaplardan Kaynaklanan İSG Tehlikeleri  İnfilak Tehlikesi  Parçalanma Tehlikesi  Boğulma – zehirlenme  Yangın – patlama  Kimyasal ve termal yanıklar

Genel Olarak Alınması Gerekli Tedbirler  Patlamalara karşı dayanıklı bir yerde

bulundurmak  Uygun emniyet donanımının olması  Gaz kaçağı ihtimaline karşı uygun

havalandırma,  Periyodik kontrol ve deneylerinin

zamanında yapılması,  Ömrü biten kabın devreden çıkarılması,  Uzman kişiler tarafından kullanılmasıdır. 11

İnfilak Tehlikesinden Korunma Tedbirleri Tasarım ve imalat yetkili teknik elemanlarca yapılmalıdır, gerekli tedbirler alınmalıdır • Kaplar gerekli emniyet cihazları ile donatılmalıdır. • Uygun yerleşimi sağlanmalıdır. • Ehliyetli elemanlarca işletme ve bakımı sağlanmalıdır. • Periyodik bakım ve deneyleri yapılarak belgelendirilmelidir. • Alana ilgisizlerin girmesi önlenmelidir. • Çalışmalar en az elemanla yürütülmelidir. • Düzenli olarak sicil kayıtları tutulmalıdır. • İşletme - bakım talimatları hazırlanmalıdır. • Elektrik tesisatı exproof (patlayıcı ortamlarda kullanmaya uygun) olmalı ve paratoner bulundurulmalıdır. 12

Parçalanma Tehlikesinden Korunma Tedbirleri (şarapnel etkisi) • Tasarımda parça fırlama risk azaltıcı tedbirler alınmalıdır. • İmal usullerinde uygun teknikler seçilmelidir. • Yer seçiminde dikkatli olunmalıdır. • Gerekli hallerde sütre yapılarak parça yayılımı önlenmelidir. • Periyodik basınç testleri yapılarak rapora bağlanmalıdır. • Tehlikeli alanlara giriş çıkışlar kontrol altına alınmalıdır. • Bakımlar ehliyetli elemanlarca yapılıp belge ve kayıtlar uygun tutulmalıdır. 13

Boğulma ve Zehirlenme Tehlikesinden Korunma Tedbirleri • İmalatta ve yer seçiminde çalışılan maddeler dikkate alınmalıdır. • Genel veya mevzi havalandırma tesis edilmelidir. • Gaz detektörü ve alarm cihazları bulundurulmalıdır. • Çalışanlar eğitilerek dosyalarına belge konulmalıdır. • Kişisel koruyucu donanımlar temin edilerek kullanımı sağlanmalıdır. • Riskli alanlarda en az eleman ile çalışılmalıdır. • Gerekli yerlere ikaz levhaları asılmalıdır. 14

Yangın ve Patlama Tehlikesinden Korunma Tedbirleri • Yanıcı ve patlayıcı ortamlarda sıcak işler özel izinle yürütülmelidir. • Bu bölümlerde çalışanlar yangın konusunda eğitilmelidir. • Geç tutuşan yanıcı maddeler yakınında sıcak çalışma sonrası yeterli bir süre yangın kontrolleri sürdürülmelidir. • Yakıt deposu vb. parlayıcı madde bulaşıkları bulunan kaplarda kaynak çalışması yapmaktan kaçınılmalıdır.

Kimyasal ve Termal Yanıklar • Kimyevi ve termal yanıklara sebep olan maddelerden korunma ve ilk yardım konusunda çalışanlar eğitilmelidir. • İş bitiminde son kontrol ve testler yapılmalıdır. • Termal yanıklar için; maske, bot, tozluk, iş elbisesi, deri önlük vb. kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır. • Çalışmalar özel izinle, yetkililer nezaretinde yapılmalıdır.

Kazanların Sınıflandırılması Kazanları genel olarak; •Sıcak su kazanları •Kalorifer kazanları, •Kızgın su kazanları, •Isı değiştiriciler (Eşanjörler, Boylerler) •Otoklavlar, (Eritme, Pişirme, Buharlaştırma Ekipmanları) •Buhar kazanları •Kızgın yağ kazanları Şeklinde sınıflandırmak mümkündür. 17

Buhar Kazanların Sınıflandırılması a) Alçak basınçlı buhar kazanları:

1.05 - 2.0 kg/cm2

b) Orta basınçlı buhar kazanları:

2.01 - 6.0 kg/cm2

c)Yüksek basınçlı buhar kazanları:

6.01 - üzeri kg/cm2

şeklinde sınıflandırılabilir.

BOYLER KAZANI • Boyler kazanlarında; kalorifer

kazanından ya da başka kaynaklardan gelen sıcak ya da kızgın buhar, serpantinler (borular) vasıtasıyla içinde soğuk su bulunan bir deponun içinden geçirilerek, binada kullanılacak sıcaklığa düşürülmesi sağlanır. • Bu sayede, sürekli ve düzenli olarak

sıcak su temin edilir. Kazanın içerisindeki, su basınçlı olarak tutulur. Bu nedenle, kazanın dış kısımlarının yalıtılması gerekir. 19

HİDROFOR SİSTEMİ • Hidroforlar; basıncı düşük bir akışkanı belli

bir rezervuardan veya direkt su şebekesinden alarak, kullanım yerlerine basınçlı bir şekilde ileten, işletimini kullanım şartlarına göre tamamen otomatik olarak gerçekleştiren pompa sistemleridir. • Hidroforlar; binalarda, dairelerde, villalarda,

site ve gökdelenlerde kısaca şebeke suyunun yeterli olmadığı durumlarda mevcut depolardan ya da bahçelerdeki artezyen kuyularından basınçlı su ihtiyacının karşılanması amacıyla lokal ve bireysel amaçlar için kullanılır. 20

KRİYOJENİK TANKLAR  Çok düşük sıcaklıklardaki maddeleri depolamak

için kullanılan tanklardır.  Bu düşük sıcaklıklar; oksijen, hidrojen, helyum,

argon ve azot gibi gazların sıvılaştırılmasında da kullanılmaktadır. Kriyojenik tanklar, içlerinde -100 derecenin (C) altında sıvı fazda bulunan gazları taşımak ve depolamak amacı ile üretilmekte ve kullanılmaktadır.  Bu tanklarda; sıvı haldeki gazların, gaz fazına

geçmemesi için izolasyon oldukça önemlidir.  Bu yüzden kriyojenik tanklar farklı bir tasarıma

sahiptirler. Her bir tank, iç içe geçirilmiş iki adet tanktan oluşmaktadır. 21

OTOKLAV KAZANI  Vida ve cıvatalarla tutturulmuş basit bir

kapağı olan ve yüksek iç basınca dayanıklı kaplardır.  Otoklav kazanları; gıda laboratuarlarında ve

sağlık sektöründe ameliyatlarda yararlanılan her türlü aygıt ve gereçlerde hijyen sağlamak için yaygın olarak kullanılan basınçlı buhar kazanıdır.

Buhar Kazanları  Sanayi tipi buhar kazanları basınç altında çalışmaktadırlar.  Kazanın mevcut basıncına göre, birim yüzeye isabet eden basınç küçük olsa bile, kazan yüzeyinin büyüklüğü dikkate alındığında, meydana gelebilecek bir patlama çok büyük can ve mal kaybına neden olabilecek sonuçlar doğurmaktadır.

Buhar Kazanı Patlamaları Kazanın Susuz Kalması  Buhar kazanlarının patlamalarında çeşitli nedenler etkili olmakla birlikte, en çok karşılaşılan neden kazanın susuz kalmasıdır.  Kazan besleme suyu sisteminde veya su seviye kontrol sisteminde meydana gelen bir arıza kazanın susuz kalmasına ve seviyenin kritik düzeyin altına düşmesi ile tehlike baş gösterir.  Su seviyenin kritik seviyenin altına düşmesine rağmen yakıt yanmaya devam ettiğinde, ocakta ve duman borularında ısı 1000 santigrat derecelere yaklaştığında patlama riski ortaya çıkmış demektir.  Bu durumda en büyük hata kazana su verilmesidir. Zira, yüksek ısı ve basınca ulaşmış kazana su basılması bu suyun hızla buharlaşarak basıncı daha da arttırması sonucunu doğurur.

Buhar Kazanı Patlamaları İşletme Basıncının Üzerine Çıkılması  Kazanlarda çeşitli nedenlerle çalışma basıncı, tasarım basıncının üzerine çıktığı durumlarda da patlama tehlikesi baş gösterir.  Su normal koşullarda 100 santigrat derecede kaynar ve buharlaşma başlar. Su basınçlı bir ortamda ise kaynama derecesi basınca bağlı olarak artar. Ör. 7 atm basınçta suyun kaynama derecesi 170 derecedir.  Buhar kazanları bu durum dikkate alınarak dizayn edilir ve tasarım basıncı aşıldığında, basıncın aniden düşmesi ile üzerindeki basınç kalkan su, çok hızla bir şekilde buharlaşarak iç basıncı çok yükseltir.

Buhar Kazanı Patlamaları İşletme Basıncının Üzerine Çıkılması • Herhangi bir arıza nedeniyle basıncın aşırı yükselmesi durumunda (emniyet ventillerinin de arızalı olduğu hallerde) kazandan hızla buhar tahliye edilmemelidir. • Buhar kazanlarında; basınç, ısı, su seviyesi, buhar miktarı gibi parametreler birbirlerini etkilediklerinden, bunlardan hiçbirisinin oranı ve miktarında ani düşüş ve yükselmelere izin verilmemelidir. • Kazan güvenlik donanımları bu dengeyi koruyacak biçimde görev yaparlar ve çok önemlidirler.

Buhar Kazanı Güvenlik Donanımları  2 adet emniyet valfı (biri yaylı, biri ağırlıklı)  2 adet manometre  2 adet su seviye göstergesi  2 adet presostat  2 adet kazan besi pompası  2 adet tağdiye cihazı  Yakma düzeneği ve kontrol panosu (Brülör ve kontrol panosu)  Dip blöf vanası ve üst blöf vanası  Buhar vanası  Havalık vanası  İsteğe bağlı olarak blöf düzeneği

Emniyet Valfları  Kazan basıncının ayarlanmış olan basıncın üzerine çıkması durumunda, fazla buharı dışarı atmak için kazan üzerine doğrudan monte edilmiş güvenlik cihazıdır.  Ağırlıklı ve yaylı olmak üzere iki türlüdür.  Her iki valf de mekanik olarak çalışırlar.

Manometre (Basınç Ölçer)

• Kazan içindeki basıncı gösteren basınç göstergesidir. • Kazan içindeki basıncı doğrudan ölçerler. • Yaylı ve sulu olmak üzere iki çeşidi vardır.

Su seviye göstergeleri • Su seviye göstergeleri kazan içindeki su seviyesini gösterirler. • Bunlar genelde iki çeşittir. Düz cam olanlar ve cam gösterge içinde metal farklı renkli disk şeklindedirler. Seviye göstergeleri günde 1 defa blöf edilmelidir. Böylece tortu oluşup görevlerini yapamaz duruma gelmeleri engellenmiş olur.

Presostatlar  Kazan içindeki basıncı belirli bir noktada tutmamızı sağlayan ve basınç sinyalini elektrik sinyaline çeviren elemanlardır.  Ayarladığımız noktada kontak vererek brülörün devreden çıkmasını ve ayarladığımız fark basıncı kadar sonra tekrar devreye girmesini sağlarlar.

Su Besleme Pompası  Kazan besi pompaları, buharlaşmadan dolayı eksilen kazan su seviyesini normal seviyesine getirmek için kazana su basan pompalardır.  Kazan içindeki basıncı yenebilmek için kademelidirler.  Kazan besi pompalarının rulmanları periyodik olarak gres yağı basılarak yağlanmalıdır.  Salmastralarından fazla miktarda su kaçması durumunda salmastra baskısı sıkılmalıdır.  Eğer sonuna kadar sıkılmış ise yeni salmastra takılmalıdır.

Tağdiye Cihazları  Tağdiye cihazları kazan su düzeyini denetlerler. Su seviyesi belirli bir seviyeye düştüğünde kontak vererek kazan besi pompasının çalışmasını sağlarlar. Yine belirli bir düzeye çıktığında pompaların devreden çıkmasını sağlarlar.  Tağdiye cihazları bir emniyet aracı olarak da görev görürler.  Şöyle ki : Kazan su seviyesi ayarlanan değerinde altına düştüğünde ikinci cam tüpteki uçlar kontak vererek brülörün devreden çıkmasını sağlarlar. Böylece olabilecek muhtemel bir kazan patlamasının önüne geçilmiş olunur.

Kazanlarda Güvenlik Önlemleri  Kazanlar ehliyetli kişilerce çalıştırılmalıdır.  Kazanların yılda bir yetkili teknik bir eleman tarafından basınç testi yapılarak hakkında rapor düzenlenmelidir.  Test basıncı en yüksek çalışma basıncının en çok 1,5 katı olmalıdır.  Kazanlarda emniyet donanımların tam ve çalışır durumda olmalıdır.  Kazanın manometreleri üzerinde en yüksek çalışma basıncı kırmızı çizgi ile işaretlenmelidir.

Kazan Daireleri  Çok katlı binalarda kazan dairesi bulunmamalıdır.  Kazan dairesinin üzerinde başka bir bölüm bulunmamalıdır.  Kazan dairesi ana binadan ayrı müstakil bir bina olmalıdır.  Kazan dairesinin çatısı patlamayı tahliye edebilecek hafif malzeme ile kaplı olmalı, duvarları ise patlamaya karşı dayanıklı olmalıdır. • Kazan ile çatı arasında çalışmaya imkan verecek yeterli boşluk olmalıdır. • Kazan dairesinin tüm kapıları dışa açılır şekilde olmalıdır. • Gaz yakıtla çalışan kazanlarda kazan dairesinde gaz dedektörü olmalıdır. • Kazan dairesinde yeterli havalandırma sistemi olacaktır.

Yüksek ve orta basınçlı kazanlar • Yüksek ve orta basınçlı kazanlarda; akaryakıt, kömür tozu veya gaz yakıldığı hallerde, cehennemliklerin en yüksek noktasında bir veya daha fazla sayıda patlama kapakları bulunacaktır. Yerden 2 metre yüksekliğe kadar olan patlama kapaklarının önüne, yeteri sağlamlıkta koruyucu bir siper konacaktır. • Kazandan ayrı bulunan buhar kızdırıcılarının buhar çıkış yerleri ile ön ısıtıcıların üzerine en az birer adet emniyet supabı konacaktır. • Her kazanda, deney basıncını gösteren manometrenin bağlanması için, valflı bir ağız bulunacaktır. • Arı su kullanılmayan kazanlarda, kazantaşı oluşumunu önlemek için tasfiye edilerek yumuşatılmış su kullanılacaktır.

Yüksek ve orta basınçlı kazanlar • Her kazanın besleme suyu borusu üzerinde, stop vanası ile geri tepme klepesi (ek valf) bulunacak ve bu boru, ateşin en sıcak bölgesinden geçmeyecektir. • Besleme suyunun kazana ön ısıtıcılardan geçirilerek verildiği hallerde, bunlarda da stop valfı ve geri tepme klepesi bulunacaktır. • Parelel çalışan kazanların buhar çıkışlarına, stop valfı ile geri tepme klepesi konacaktır.  25 metrekare veya daha fazla ısıtma yüzeyi olan buhar kazanları, ayrı sistemde çalışan en az iki tertibatla beslenecek ve bunlardan biri, enjektör tipi veya buhar türbinli pompa olacaktır.  Isıtma yüzeyi 25 metrekareden az olan kazanlar, tekniğe uygun şekilde beslenecektir.  Buhar kazanlarının ön ısıtıcılarında; bir emniyet supabı, su giriş ve çıkış sıcaklığını gösteren termometreler, ön ısıtıcılarla kazan arasında, iyi kapanan damperler ve iç kısımda biriken tortu ve çamuru temizlemek için, tapa veya kapaklar bulunacaktır.

Alçak basınçlı buhar kazanları  Alçak basınçlı buhar ve sıcak su kazanlarında, basınç 0,5 atü ve sıcaklık ise 110 santigrat dereceyi geçmeyecektir.  Her sıcak su kazanına bir adet genişleme kabı ve borusu (nefeslik) konacak, bunun bulunmadığı kapalı sistemlerde, genişleme valfı bulunacaktır. Genişleme valfı, çalışma basıncına göre ayarlanabilecek ve fazla basıncı önleyecek şekilde yapılmış olacaktır.  Genişleme borusu ile genişleme valfından çıkacak sıcak sular, çalışanlara zarar vermeyecek şekilde dışarı atılacaktır.  Her alçak basınçlı buhar kazanı ile sıcak su kazanının besleme suyu boruları üzerine, en az birer adet stop valfı ve geri tepme klepesi konacaktır.  Paralel çalışan alçak basınçlı buhar kazanıyla sıcak su kazanlarının çıkışlarına, stop valfı ve geri tepme klepesi konacaktır.

Alçak basınçlı buhar kazanları  Alçak basınçlı buhar kazanı ile sıcak su kazanlarına otomatik yakıt verildiği hallerde, kazan basıncının 1 kilogram/santimetrekarenin (bir atmosferin) üzerine çıkmasını önleyecek ve yakıtı kesecek bir tertibat bulunacaktır.  Gaz, kömür tozu ve akaryakıtla otomatik çalışan sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 santigrat derecenin üstüne çıkmasını önleyecek bir termostat bulunacaktır.  Alçak basınçlı buhar kazanlarında besleme suyu, ocaktaki ateşin karşısına gelen kazan kesimine verilecektir.  Sıcak su kazanlarına verilen besleme suyunun basıncı, bir atmosferin üzerinde ise, kazana doğrudan doğruya verilmeyi boru tesisatına bağlanacaktır.

Kazanın İşletilmesi Kazan operatörü: • Kazanlar ehliyetli hükümet veya mahalli idareler tarafından kabul edilen kişiler tarafından işletilecektir. ( İ.S.İ.G. Tz. Md:210) • Kazanın işletmesi ile görevlendirilecek personel, ortaya çıkabilecek ivedi duruma müdahaleden sorumludur. Bunun içinde personel her şeyden önce 1.Bütün donanımın görevlerini, 2.Kullanımını ve işletme özelliklerini, 3.Sistemin; çalışma basınç ve sıcaklığı ile akış miktarlarını, 4.Bütün kontrol devreleri ve ölçü aletlerinin takibini, 5.Elektrik tesisatı ve koruma donanımının görev ve çalışmasını iyi bilmeli, operatör kazan, bütün tertibat ve tesisat üzerinde eksiksiz bilgi ve tecrübe sahibi olmalıdır. Operatörler, gerekli durumlarda periyodik olarak meslek içi eğitimlere tabi tutulmalıdır. 40

Kompresörler Mekanik enerjiyi basınç enerjisine çeviren makinelerdir. • Kompresörlerde basınç, ayarlanmış basınca ulaştığında, kompresör motorunun otomatik olarak durması sağlanacak ve motorun durması geciktiğinde, basınçlı havayı boşa verecek bir güvenlik tertibatı bulunacaktır. • Kompresörlerde çok farklı gazlar ile çalışmalar yapılmaktadır. En çok kullanılan gazlar hava, azot, argon, amonyak, hidrojen, karbondioksit, freon gibi gazlardır.

Kompresörler; • İstenen basınca ulaşınca motor otomatik olarak durmalıdır. • Emniyet supabı ve manometresi olmalıdır. • Tankın altındaki su boşaltma musluğundan her gün biriken su boşaltılmalıdır.

Kompresörlerin Sınıflandırması (TS 9934’e göre) Kompresörler Dinamik Ejektör Tipi

Pozitif yer değiştirmeli Döner Elemanlı

Pistonlu

Sanrtifüj

Paletli

Biyel Kollu

Aksiyal

Su Halkalı

Krosedli

Vidalı

Serbest Pistonlu

Roots

Labirent Diyaframlı 43

Basınçlı Hava Devresi Elemanları Basınçlı hava devrelerinde kullanılan başlıca elemanlar şunlardır: • Basınçlı hava kompresörü, • Basınçlı hava tankı, • Çıkış filtresi, • Hava şartlandırıcı, (Kurutucu) • Son Filtre (hassas filtre)

Basınçlı Hava Tankı Güvenlik Elemanları • Emniyet valfı: Tank basıncının belirlenen değerin üzerine çıkmasını önler. Tankın en üst bölümüne yerleştirilir ve işletme basıncının 1,1 katına ayarlanır. Tank ile arasına hiçbir akış kesici eleman bulunmamalıdır. Emniyet valfının tahliye kapasitesi ile tankın hacmi arasında uygunluk olmalıdır. Ağırlıklı yada yaylı tipleri vardır. Belirli aralıklarda yetkili elemanlarca bakımı, temizliği ve ayarları yapılmalıdır. • Manometre: Tank içi basıncı gösterir. Basıncının iki katını gösterecek taksimatı bulunmalı ve kolayca görülebilecek şekilde yerleştirilmelidir. • Su tahliye sistemi: Tank içinde yoğuşan suyu tahliye eder yerleştirilir. Otomatik veya el ile kumanda edilen çeşitleri vardır. 46

Kompresörlerde Güvenlik  Hava kompresörlerinin hız regülatörü, periyodik olarak kontrol edilecek ve her zaman iyi çalışır durumda tutulacak ve bunlarda soğutma suyunun akışının gözle izlenebileceği bir tertibat yapılacaktır.  Sabit kompresörlerin temiz hava emmeleri sağlanacak ve patlayıcı, zararlı ve zehirli gaz, duman ve toz emilmesi önlenecektir.  Hava kompresörü ile hava tankları arasında, yağ ve nem ayırıcıları (separatör) bulunacak ve bunlar hiç bir şekilde çıkarılmayacaktır.  Hava kompresörlerinin çıkış borusu üzerinde stop valfı bulunduğunda, bu valf ile kompresör arasında bir adet güvenlik supabı konacaktır.  Buhar ve gaz ile çalışan kompresörlerin çıkış borularına, elle kumanda edilen ve yavaş kapanan bir valf konacaktır.  Patlayıcı, parlayıcı ve zararlı gaz kompresörlerinin yapıldığı malzeme, sıkıştırdığı gazın ve içindeki maddelerin kimyasal etkisine dayanacak nitelikte olacaktır.

Kompresörlerde Güvenlik  Kompresörlerin güvenlikle çalışmalarını sağlamak üzere; kompresörlerin montajından sonra ve çalıştırılmasından önce, kompresörler üzerinde yapılacak değişiklik ve büyük onarımlardan sonra, periyodik olarak yılda bir kontrol ve deneyleri, ehliyeti Hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından yapılacak ve sonuçları, sicil kartına veya defterine işlenecektir.  Kompresörlerin her kademesinde basınç deneyi, o kademede müsaade edilen en yüksek basıncının 1,5 katı ile yapılacaktır.  Kompresörler üzerine aşağıdaki bilgiler yazılı bir plaka, imalatçı firma tarafından konacaktır. 1) İmalatçı firmanın adı, 2) Yapıldığı yıl, 3) En yüksek çalışma basıncı, 4) Kompresörün sıkıştırdığı gazın cinsi ve miktarı,

Kompresörlerde Güvenlik  Kompresörlerin, tehlike anında, uzak bir yerden durdurulması sağlanacaktır • Kompresörlerin hava depolarında güvenlik supabı bulunacak ve bu supaplarda, çıkan gazlara karşı gerekli tedbirler alınacak ve emniyet supaplarının açıldığını bildiren uygun uyarma tertibatı yapılacaktır. • Kompresörlerde, her kompresöre özgü, özel kompresör yağı kullanılacaktır. • Sabit kompresörlerin depoları, patlamalara karşı dayanıklı bir bölmede olacak, seyyar kompresörler, çalışan işçilerden en az 10 metre uzaklıkta veya dayanıklı bir bölme içinde bulunacaktır.

Basınçlı Tank ve Tüpler Basınçlı gaz tüpleri yanlış ve kullanım amacı dışında kullanıldıkları zaman son derece tehlikeli ve zararlı olurlar. Bu nedenle basınçlı gaz tüplerinin üzerinde; aşağıdaki bilgiler silinmeyecek şekilde ve oyuk olmamak şartıyla yazılmış olacaktır. 1) İmalatçı firmanın adı, 2) Seri numarası, 3) Doldurulacak gazın cinsi, 4) Boş ve dolu ağırlığı ve hacmi, 5) En çok doldurma basıncı, 6) İmalat tarihi olmak zorundadır. 50

Basınçlı Gaz Tüpleri - Uygulama Yaygın Olarak Kullanılan Endüstriyel Gazlar - Basınçlı Tüp ve Valf Standartları Gaz Cinsi

Renk

Vana/Ventil Prinç 3/4" Dış, Sağ Diş

Koku

İnsan ve Ortama Etkisi

Koyu Mavi

Basınç 230 Bar (ATÜ)

Oksijen (O2)

Kokusuz

Yanma ve Patlamayı hızlandırır.

Yeşil

230 Bar (ATÜ)

Prinç/Çelik 5/8" İç Konik Sağ diş

Kokusuz

Boğucudur. Yanmaz

Özel kokulu

Boğucudur. Yangın ve patlama tehlikesi, hava ile %2,5 - 9,5 arasındaki karışımı patlayıcı

Azot (N2)

LPG (Aygaz/İpragaz)

Asetilen

Hidrojen (H2) Karbodioksit (CO2) Argon (Ar) Helyum (He)

Helyum+Argon

Gri

Mavi

17,5 Bar (ATÜ)

Prinç özel valf

Prinç/Çelik kelepçeli bağlantı

Sarımsak kokulu

200 Bar (ATÜ)

Prinç W21,8x1/14 Ters Dişli Sol

Kokusuz

2,5 Bar (ATÜ) fazla sıkıştırılamaz. Patlama Tehlikesi. Hava ile %2,3100 arasındaki karışımı patlayıcı Yangın ve Patlama Tehlikesi. Hava ile %4-75 arasındaki karışımı patlayıcı

Siyah

50 Bar (ATÜ)

Prinç W21,8x1/14 Düz Dişli Sağ

Kokusuz

Boğucudur. Yanmaz

Açık Mavi

230 Bar (ATÜ)

Prinç 5/8" İçkonik, sağ diş

Kokusuz

Boğucudur. Yanmaz

Kahverengi

200 Bar (ATÜ)

Prinç 5/8" Düz Dişli Sağ

Kokusuz

Boğucudur. Yanmaz

Kahverengi

230 Bar (ATÜ)

Prinç 5/8" İç konik, Sağ diş

Sarı

Turuncu 15 Bar (ATÜ)

Kırmızı

Kokusuz

Boğucudur. Yanmaz

Sıvılaştırılmış Petrol Gazı tüpleri • Basınçlı gaz tüplerini (asetilen tüpleri hariç) dolduran her firma, satışa çıkarmadan önce uygun aralıklarla belirli zamanlarda tüp ve teferruatını muayene edecek veya ettirecek ve hidrolik basınç deneyi, ağırlık deneyi, hacım deneyi gibi deneyleri yapacak veya yaptıracaktır. • Bu muayene ve deneylere ait bir belge tüple birlikte alıcıya verilecektir. • Belgeler istenildiğinde gösterilmek üzere işyerinde saklanacaktır.

Basınçlı gaz tüplerinin depolanmasında aşağıdaki tedbirler alınacaktır  Dolu tüpler sıcaklık değişmelerine, güneşin dik ışınlarına, radyasyon ısısına, soğuğa ve neme karşı korunmuş olacaktır.  Dolu tüpler işyerlerinde depolanmasında mümkün olduğu kadar az miktarda tüp bir arada bulundurulacak, tüpler yangına dayanıklı ayrı binalarda veya bölmelerde, radyatör ve benzeri ısı kaynaklarından uzak bulundurulacak ve tüplerin devrilmesine veya yuvarlanmasına karşı tedbirler alınacaktır.  Tüpler, içinde bulunan gazın özelliğine göre ayrılarak depolanacak, boş tüpler ayrı bir yerde toplanacaktır.  Tüplerin depolandığı yerlerin uygun havalandırma tertibatı olacak ve bu yerlerin yeteri kadar kapısı bulunacaktır.  Yanıcı basınçlı gaz ihtiva eden tüplerin depolandığı yerlerde ateş ve ateşli maddeler kullanma yasağı uygulanacaktır.

Depolama • Depo alanındaki aydınlatma ve elektrik sistemi güvenli türde olacaktır. • Depo alanı diğer yanıcı ve patlayıcı maddelerden uzak olacaktır.(20 m) • Bir yanıcı gaz veya boru hattı ile, tank kapasitesi 150 m3 olan bir sıvı oksijen depolama tankı arasındaki uzaklık en az 4 m. olmalıdır. • Tüplerin depolandığı alana “Sigara İçilmez”, “Yangın Tehlikesi”, “Yanıcı ve Patlayıcı Madde” işaretleri asılacaktır. • Depo alanının dışına yeterli sayıda ve uygun tipte yangın söndürücüler yerleştirilecek ve yerleri levhalarla belirtilecektir. 54

Depolama • Basınçlı Gaz tüplerinin depolama alanına depolanan gazların isimleri kolaylıkla okunacak şekilde yazılmalıdır. • Gaz tüpleri daima dik pozisyonda tutulacak, düşmeye karşı zincirle bağlanacak ve koruyucu kapakları üzerinde olacak şekilde depolanacaktır. • Basınçlı gaz tüpleri türlerine göre gruplanacak, yanıcı ve yakıcı gazlar özellikle ayrı (min. 6 m) tutulacaktır. • Boş ve dolu tüpler ayrı ayrı depolanacak ve üzerlerine “BOŞ”, “DOLU” etiketleri asılacaktır. • Depo alanı iyi havalandırılacak, basınçlı gaz tüpleri direkt güneş ışığına maruz bırakılmayacak, korozyona neden olabilecek şartlardan korunacaktır. 55

Asetilen Tüplerinde tedbirler  Asetonda çözülmüş asetilen tüplerinin doldurulmasında basınç hiç bir zaman 15 kg/cm2 yi geçmeyecektir.  Yeni asetilen tüplerinin absorbsiyon malzemesi ve aseton ile yeteri kadar dolduğu, yetkili bir eleman tarafından kontrol edilecektir. Bu kontroller tüp boşken absorbsiyon malzemesi konulduktan sonra ve asetonla dolu iken sıra ile tartılmak suretiyle yapılacak ve sonuçları tüplerin sicil defterine yazılacaktır.  Asetilenin temas ettiği bakırdan ve % 70 den fazla bakırlı alaşımdan yapılmış olmayacaktır.  Doldurulan asetilen tüpleri en az 12 saat dik olarak bekletildikten sonra kullanılacaktır.

Kullanım • Gaz kaçaklarının kontrolü kesinlikle ATEŞLE yapılmayacak, sabun köpüğü kullanılacaktır. • Eğer herhangi bir sebeple asetilen ya da propan tüpü aşırı derecede ısındıysa aşağıdaki gibi davranılacaktır. • Regülatör ve diğer ekipmanları çıkartın • Gaz tüpünü açık havaya alın • Soğuk suya daldırın veya üzerine soğuk su tutun • Vanayı açın ve tüp boşalıncaya soğuk su uygulamaya devam edin. 57

Tüpler devrilmeyecek şekilde sabitlenecektir.

Şalumo girişlerinde alev geri tepme ventili olmalıdır.

Genel Gereklilikler • Hortumların üzerinde kesik, çatlak, yanık ve aşınmış yüzey olup olmadığı sürekli olarak kontrol edilecektir, kullanırken ve depolarken keskin kenar ve köşelerden, üzerine düşebilecek ağır cisimlerden, kıvılcım ve ateşten korunacaktır. • Hortumların üzerinden araç geçmesi engellenecektir. • Kırmızı renkteki hortum asetilen ve diğer yanıcı gazlar için kullanılacaktır. • Hortumlar yeterli ve eşit uzunlukta olacak, gereğinden uzun hortum kullanılması engellenecek ve hortumlar regülatör ve tüplerin üzerine sarılmayacaktır. • Bakır ve bakır alaşımlı malzemenin asetilen tüplerinde kullanılması yasaktır. 60

Genel Gereklilikler • Şalomenin yakılması ve kullanılması üretici firmanın kullanım talimatlarına uygun olarak yapılacaktır. • Şalomenin vanasını açtıktan sonra bir müddet beklenilecek, içindeki hava tamamıyla çıkmadan ve gaz basıncı normale dönmeden kesinlikle yakılmayacaktır. • Gaz tüpleri kesinlikle kompresöre yakın bir yerde bırakılmayacak ve kullanılmayacaktır.

Taşıma • Taşıma esnasında tüm tüplerin vana koruyucu kapakları üzerlerinde olacaktır. • Tüpler, regülatör ve hortumlar üzerindeyken taşınacaksa, arabalar kullanılacak ve taşıma esnasında vanalar mutlaka kapatılacaktır. • Tüpler kesinlikle yuvarlanarak taşınmayacak, araçtan indirilirken yüksekten düşmesine izin verilmeyecek, kontrollü bir şekilde indirilecektir. • Oksijen tüpleri diğer yanıcı gazlarla birlikte taşınmayacaktır. 62

Kullanım • Asetilen, bazı metaller ve bileşikleriyle, özellikle bakır ve gümüş, temas ettiğinde patlayıcı madde özelliği gösterebilir. Bu nedenle asetilenin bakır veya %70 den fazla bakır içeren bileşiklerle temasına engel olunacaktır. • Kapalı bir ortamdaki az miktarda asetilen, oksijen veya propan herhangi bir kıvılcım vasıtasıyla patlamayla sonuçlanan tehlikeli durumlara neden olabilir. • Oksijen kokusuzdur ve yanmaz ancak yanmayı kolaylaştırır ve hızlandırır. Bu nedenle yanıcı maddelerin bulunduğu ortamlarda saklanmayacaktır. • Vanalar daima yavaş açılacaktır. • Gazı kesmek için vanalar yeteri kadar sıkılacaktır, haddinden fazla güç harcanarak sıkılmaya çalışılmayacaktır. • Regülatörler yada vanalar donmuş ise, çözmek için sıcak su kullanılmayacaktır. Ateş kullanılması kesinlikle yasaktır.

Kullanım • Kesme veya kaynak aparatları, regülatörler ve geri tepme valfları olmadan kullanılmayacaktır. • Hortumlar kaliteli ve ilgili standartlara uygun olacak ve bağlantıları uygun kelepçelerle yapılacaktır. Bağlantılar için kesinlikle tel,ip vb. gibi geçici çözümler kullanılması yasaktır.

Kullanım Yakma işlemi için aşağıdaki sıra takip edilecektir. •

Regülatörleri gerekli basınca ayarlayın

•

Şalomenin ucunu içerdeki gaz serbestçe çıkana kadar herhangi bir ateş kaynağından uzak tutun.

•

Şalomeyi yakmak için kıvılcım çıkaran türde çakmak kullanın. (alev değil)

•

Eğer yanma anında ateş içeri doğru hareketleniyorsa bunun nedeni; regülatörlerin doğru basınca ayarlanmaması ve/veya yakma işleminin, yakıcı gaz yeteri kadar ve serbestçe dışarı gelmeden başlatılmış olmasıdır.

Kullanım Eğer alevde kesiklikler ve patlama oluyorsa; • Regülatör basıncı ve/veya gaz akışı doğru değildir, çok yüksek ya da çok alçak olabilir. • Şaloma de tıkanıklık olabilir. • Şalo menin ucu çalışılan yüzeye yakın tutulmaktadır. • Şaloma ısınmıştır. Bu durumda şalo menin vanası kapatılmalı ve soğutulmalıdır. • Tekrar çalışmaya başlamadan önce şalo menin yeteri kadar soğuduğundan emin olunmalı ve regülatör basıncı ve diğer ekipman kontrol edilmeli ve yukarda tarif edilen şekliyle yeniden yakılmalıdır. 66

Kullanım • Tüplerin kullanıldığı ortamda fazla duman birikimine müsaade edilmeyecektir. • Kurşun, çinko, kadmiyum kaplı malzemelerin kaynağında pozitif tazyikli toz maskesi kullanılmalıdır. • Üretici / tedarikçi firmadan tüplerin ilgili standartlara uygunluk ve kalite belgeleri ile periyodik kontrolleri ve test sonuçları ile ilgili raporlar alınacak, tüp gövdesi içindeki gazı tanımlayacak renkte boyanmış olacaktır. • Tüp üzerinde bir darbe, aşınma, izi olmayacaktır.

Kullanım Tüm tüplerin üst tarafında üretici ismi, seri numarası, boş/dolu ağırlığa ek olarak, • • •

Maksimum basınç Gazın ismi Tüp üzerinde yapılmış test tarihi yer alacaktır.

•

Yanıcı gazlardan kaynaklanan yangında kesinlikle su kullanılmayacaktır.

•

Eğitim

•

Bu talimatla ilgili olarak tesislerde üç ayda bir eğitim verilecektir.

Basınçlı Kapların Periyodik Kontrolleri ve Test Teknikleri • Buhar ve sıcak su kazanlarının; imalinin bitiminde, monte edilip kullanılmaya başlamadan önce, kazanlarda yapılan değişiklik veya revizyonlardan sonra, periyodik olarak ve en az üç ay kullanılmayıp yeniden servise girmeden önce, kontrol ve deneyleri, ehliyeti Hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından yapılacak , sonuçları sicil kartına veya defterine işlenecektir. 69

Yönetmelik Madde 244 • Kompresörlerin güvenlikle çalışmalarını sağlamak üzere; kompresörlerin montajından sonra ve çalıştırılmasından önce, kompresörler üzerinde yapılacak değişiklik ve büyük onarımlardan sonra, periyodik olarak yılda bir kontrol ve deneyleri, ehliyetli teknik elemanlar tarafından yapılacak ve sonuçları, sicil kartına veya defterine işlenecektir. Kompresörlerin her kademesinde basınç deneyi, müsaade edilen en yüksek basıncının 1, 5 katı ile yapılacaktır. I. Zorlayıcı testler (deformatif) : Basınçlı kap üzerinde bulunan her noktanın belirli bir kuvvetle zorlanmasıdır. II. Zorlayıcı olmayan testler (non deformatif): Basınçlı kabın hassas yerlerinin özel yöntemlerle incelenmesidir. 70

I. Zorlayıcı Test Teknikleri a) Hidrolik test : Basınçlı kabın tamamı veya bir kısmının uygun şartlarda bir sıvı ile doldurulup basınçlandırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının irdelenmesi tekniğidir. b) Pnömatik test : Basınçlı kabın tamamı veya bir kısmının uygun şartlarda bir gaz ile doldurulup sıkıştırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının irdelenmesi tekniğidir.

Hidrostatik Test ve Deneyler •Buhar kazanı yıkama ve temizliğinden sonra kazan teste yetkili teknik elemanlar gözetiminde hidrostatik test için hazırlanmalıdır. • Bunun için: 1.

Kazanın bütün giriş ve çıkışları kapatılıp gerektiğinde flanşlarla körlenmeli,

Gerekli her türlü sağlık ve güvenlik tedbirleri alınmalı,

Kalibre edilmiş manometre kazanın uygun yerine monte edilmeli,

Kazan 20 0C su ile doldurulmalı,

Su cenderesi vb. test aletlerinden faydalanılarak kazan en yüksek işletme basıncının 1,5 katı basınca hidrostatik olarak çıkarılmalı,

Kazanın su depolama kapasitesine bağlı olarak yeterli bir süre (2 – 12 saat) bekletilmeli,

Basınç düşmesi olup olmadığı gözlenmeli, 72

Kazanın Yıkama ve Temizliği • Kazan, iç ve dış yüzeyleri ve kazan donanımının sayılan kontrol muayene ve testleri yapıldıktan sonra, kazan iç bölümlerinin temizliği ve yıkaması • TSE 2025 / 1.4.1- 1.3.3.3 ve 1.3.4.6. uyarınca yapılmalıdır.

II. Zorlayıcı Olmayan Test Teknikleri (Non Deformatif) Basınçlı kaba zorlayıcı test tekniklerinin uygulanmasında sakınca görülmesi halinde uygulanırlar. •

Gözle muayene testi

•

Sıvı sızdırma testi (Penetrasyon testi)

•

Manyetik partiküler testi

•

Islak floor ışığı testi

•

Radyografi testi (gamma ve x-ray)

•

Ultrasonik test

Gözle Muayene Testi Malzeme üzerindeki süreksizlik muayenesinin gözle yapılması işlemidir. Uygulanması: 1. Önce yüzey temizliği yapılır. 2. Yüzeyler koordinatlara ayrılır. 3. Uzmanlarca çıplak gözle veya mercek altında göz muayeneleri yapılır. 4. Hassas noktalar ve riskli bölgeler tekrar muayene edilir. Not : Zorlayıcı testlerden sonra bu test tekrar uygulanmalıdır.

Sıvı Sızdırma Testi Özel hazırlanmış bir sıvının muayene yüzeyine sürülmesi ve siyah (uv) ışını altında yüzeyin incelenmesi tekniğidir. Uygulanması:  Önce yüzey belirlenir ve temizliği yapılır.  Yüzeye penetrasyon sıvısı sürülür .  Sonra yüzey temizlenerek normal veya siyah UV ışını altında göz muayeneleri yapılır. Not : Bu teknik süreksizliğin yüzeyde ve açık olması halinde iyi netice verir.

Manyetik Partikül Testi Bu metot süreksizliklerin manyetik kuvvet çizgilerini bozması esası üzerine kurulmuştur. Uygulanması: • Kabaca

yüzey

temizliği

yapılır.

• Örneklerle manyetik alan oluşturulur. • Alana • Manyetik

manyetik akı

tozlar

çizgilerinde

• Manyetik alanın yönü

dökülür. sapmalar gözlenir.

değiştirilerek

test

tekrarlanır.

Not : 1. Bu test yalnızca manyetik malzemelere uygulanabilir. 2. Köşelerde ve kaynak yerlerinde yanıltıcı netice verebilir. 77

Radyografi Testi Bu metot; x ışınlarının, malzemede ki süreksizlik durumunda film negatifleri üzerinde daha koyu alanlar oluşturması tekniğine dayanılarak geliştirilmiştir. Uygulanması: 1. Test yapılacak alanda gerekli radyasyon güvenlik önlemleri alınmalıdır. 2. Uygulama uzman elemanlarca yapılmalıdır. 3. Kalınlık değişim yerlerinde olan süreksizliklerde tespit zorluğu vardır. 4. Süreksizlik derinliğinin belirlenmesi güçtür. 5. Bazı süreksizliklerin belirlenmesi uzmanlık gerektirir. 78

Ultrasonik Test Malzeme üzerine yönlendirilen ( ultrasonik ) ses dalgalarının, malzemedeki süreksizliklerden farklı yansıması temeli üzerine kurulmuştur. Üç parçadan oluşur : 1. Elektronik sinyal üreteci 2. Sinyalleri mekanik titreşimlere dönüştürme

sistemi

3. Dönüş sinyallerini algılayıp geliştiren ve görüntüleyen sistem

Kayıt ve Değerlendirme • Kazanın, iç - dış yüzeylerinin temizlik bakım ve muayeneleri, kazan donanımlarının kontrolü ve hidrostatik testten sonra, gerçekleştirilen bakım ve onarımlar, görülen işletme hataları, değiştirilen parçalar ve geliştirilen öneriler bir teknik rapor halinde onaylanarak dosyalanmalı, teftiş ve kontrole yetkili elemanlara ibraz edilmek ve sonraki test, muayene ve bakım çalışmalarında faydalanılmak üzere saklanmalıdır.

Kayıt ve Değerlendirme İşyerinde, kazanlar ile ilgili belgeler ve kayıtlar düzenlenerek hazır bulundurulmalıdır. I.

Kazan İşletme Defteri,

II.

Kazan Teknik Periyodik Kontrol rapor ve kayıtları,

III. Kazan Sicil Kayıtları, IV. Kazan İşletme Talimatları, V.

Su, elektrik iletkenlik, ( Ph) değer tespiti, buhar, kazan taşı, çamur vb. analiz raporları,

VI. Operatör Ehliyeti ve Meslek içi eğitim belgeleri, VII. İmalatçıdan alınan kazan karakteristik değerleri ve İmalat yeterlilik belgeleri. 81

İmalatçının Makinelerde Güvenlik İle İlgili Sorumlulukları VII. İmalat İle İlgili Belgeler “ İmalatçı firma kazana ait bütün karakteristik değerleri belirtir” belge ile İmalat Yeterlilik ve standart uygunluk belgelerini alıcıya verecek ve alıcı bu belgeleri işyerinde bulunduracaktır. a) Bakiye Riskler Hakkında İkaz Tasarım ve imalat aşamasında alınan bütün tedbirlere rağmen, risklerin olduğu durumlarda üretici gereken ikazları sağlamalıdır. b) İşaretleme (Etiketleme): Makineler, açıkça aşağıdaki bilgileri ihtiva edecek şekilde işaretlenmelidir; Üreticinin adı ve adresi, CE işareti ve imal yılı, serisinin veya tipinin kısa gösterilişi, gerekirse, seri numarası, yapım yılı. 82

İmalatçının Makinelerde Güvenlik İle İlgili Sorumlulukları • Ayrıca, üreticisinin makineyi potansiyel patlayıcı ortamda kullanılmasının amaçlandığı durumlarda, bu durum, makine üzerinde mutlaka belirtilmelidir. • Makineler, ayrıca tipine ait ve emniyetli kullanılması için esas olan bilgileri (mesela, bazı dönen parçaların en yüksek devir hızları, bağlanan aletlerin en büyük çapları, kütle vb.) taşımalıdır. • Bir makinenin, kaldırma makineleri kullanılarak taşınmasının gerektiği durumlarda, makinenin kütlesi açıkça okunur ve bir yanlış anlamaya mahal vermeyecek şekilde belirtilmelidir. • Bu Yönetmeliğin 4. maddesinin (f) bendinde atıf yapılan değiştirilebilir parçalar aynı bilgiyi taşımalıdır. 83

İmalatçının Makinelerde Güvenlik İle İlgili Sorumlulukları Güvenliği sağlamak amacıyla aşağıdaki talimatlar bulundurulmalıdır; • İşletmeye alma, • Kullanma, • Makinenin ve ayrı ayrı taşınacak çeşitli parçalarının kütlesinin verilmesiyle elle taşıma, • Takma ve sökme, • Ayar, • İdame ettirme, bakım (servis ve onarım), • Gerekli olduğu yerlerde, eğitim talimatları,

İmalatçının Makinelerde Güvenlik İle İlgili Sorumlulukları • Gerekli olduğu durumlarda makineye bağlanabilen takımların temel karakteristikleri. • Gerekli olduğu durumlarda, talimatlar makinenin kullanma güçlüklerine de dikkati çekmelidir. • Bütün makineler, servise alındıklarında, orijinal dilindeki bir talimat veya talimat makinenin kullanılacağı ülkenin dilindeki bir tercümesi ile verilmelidir. • Bu talimatlar, üretici tarafından mahalli dile tercüme edilmelidir. • Talimatlar, hizmeti alma, bakım, muayene, düzgün çalışıp çalışmadığının kontrolü ve uygun olduğu durumlarda, makinenin onarımı ile ilgili teknik resimleri ve özelikle güvenlikle ilgili olan faydalı talimatları bulunmalıdır. • Makineyi tarif eden herhangi bir doküman, güvenlik bakımından, talimatlarla ters düşmemelidir. 85

İmalatçının Makinelerde Güvenlik İle İlgili Sorumlulukları • Teknik dokümanlar, bu maddenin gürültü emisyonlarına ve titreşimle ilgili bilgiler vermelidir. • Gerekli durumlarda talimat, titreşim ve gürültüyü azaltmak için gereken tesisat ve montajla ilgili kuralları sağlamalıdır. • Üretici, makineyi muhtemel patlayıcı ortamda kullanılmasını amaçladığı durumlarda, talimatlarda gerekli bilgiler verilmelidir. • Makinelerin meslekten olmayan kişilerce kullanılmasının tahmin edildiği durumlarda, talimatların yerleştirilmesi ve ifade edilmesinde ifade şeklinin seçilmesi bu gibi operatörlerden beklenen makul anlama ve genel eğitim seviyesi dikkate alınmalıdır. 86

İlgili Mevzuat  Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği (97/23/AT)

(Resmi Gazete Tarih: 22/01/2007 Sayı:26411)  Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği (87/404/AT)  İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü/ Sayı:26392)

BASINÇLI KAPLARLA ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ (TÜZÜK)

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 202 • Her çeşit buhar ve sıcak su kazanları ile bunların malzeme ve teçhizatı, fennin ve tekniğin ve kullanılacağı işin gereklerine uygun bir şekilde yapılmış ve kazanlar, sağlam bir taban üzerine uygun bir şekilde monte edilmiş olacaktır. Madde 203 • Her kazanın görünür bir yerine, imalatçı firma tarafından aşağıdaki bilgiler yazılı bir plaka konulacaktır : 1) İmalatçı firmanın adı, 2) Kazanın numarası, 3) İmal edildiği sene, 4) En yüksek çalışma basıncı. 89

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 204 • Kazanlarda basıncı, sıcaklığı ve su seviyesini gösteren aşağıdaki ölçü cihazları bulunacaktır : 1)

Kazanın en yüksek çalışma basıncının iki katını gösterecek şekilde taksimatlı manometresi olacak ve bunun en yüksek çalışma basıncını gösteren rakamı, kırmızı çizgi ile işaretlenmiş bulunacaktır. Manometrenin işaretleri, kazan boyunun bir buçuk katı uzaklıktan rahatça okunmalıdır.

2) Sıcak su kazanlarında bir termometre bulunacaktır. 90

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri 3)Kazanlarda birbirinden ayrı en az iki adet su seviye göstergesi bulunacaktır. Bunlardan en az bir tanesi camdan olacak ve kırılmaması için mahfaza içine alınacaktır. Göstergenin bağlantı borusunun çapı, ısıtma yüzeyi 25 metrekareye kadar olanlarda 25 milimetreden, 25 metrekareden büyük ısıtma yüzeyi olan kazanlarda 45 milimetreden az olmayacaktır. Su göstergeleri, doğrudan doğruya kazana bağlı olacak en çok ve en az su seviyelerini gösterecek şekilde işaretlenmiş bulunacaktır. 4) Su göstergesinin kazanla olan bağlantısı, en az su seviyesinin 15 santimetre altında ve çamur seviyesinden 45 santimetre yukarıda olan bir yerde bulunacaktır. Bütün göstergelerin giriş ve çıkışlarına, kazan basıncına uygun birer adet vana veya musluk konacaktır. Bağlantı borusu üzerinde, başka bir delik açılmış olmayacak bunlar doğrudan doğruya kazana bağlanacaktır. Bütün göstergeler, kazanın önünden veya yanından, normal çalışma durumunda görülebilecek şekilde yerleştirilmiş olacaktır. 91

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 205 • Buhar kazanlarında en az iki adet emniyet supabı bulunacak ve bunlar, doğrudan doğruya kazanla bağlantılı olacak kazanla emniyet supapları arasında bağlantı borusu üzerinde, hiç bir şekilde buharın geçmesini engelleyecek bir valf veya başka bir engel bulunmayacaktır. Emniyet supapları, kazanın çalışma basıncına göre ayarlanacak ve hiç bir zaman tutukluk yapmayacak şekilde paslanmaz malzemeden yapılmış olacaktır. • Emniyet supapları, titreşim yapmadan ayarlanabilecek ve ehliyetsiz kimselerin, ayarı bozmasını önleyecek şekilde kapatılmış veya mühürlenmiş olacaktır. Emniyet supapları, fazla basınçtan dolayı, çıkan buharı dışarı atarken, çalışanlara zarar vermeyecek şekilde teçhiz edilmiş olacaktır. Ağırlıklı emniyet supaplarına gelen buhar basıncı, 600 kilogram/santimetrekareyi geçmeyecek ve ağırlık yekpare olarak yapılacaktır. 92

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 206 • Her imalatçı firma, kazanın bütün teknik karakteristiğini gösteren ve muayenesinin Hükümet veya mahalli idarenin kabul ettiği teknik elemanlar tarafından yapıldığını belirten bir belgeyi, alıcıya verecek, işveren de bu belgeyi istenildiğinde ilgililere gösterecektir. Madde 207 • Buhar ve sıcak su kazanlarının; imalinin bitiminde, monte edilip kullanılmaya başlamadan önce, kazanlarda yapılan değişiklik veya onarım veya revizyonlardan sonra, yılda bir periyodik olarak ve en az üç ay kullanılmayıp yeniden servise girmeden önce, kontrol ve deneyleri, ehliyeti Hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından yapılacak ve sonuçları sicil kartına veya defterine işlenecektir. 93

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 208 • Her işveren, işyerlerindeki kazanlar için bir sicil kartı veya defteri tutacak, bunlara, yapılan onarım, bakım ve deneyleri, günü gününe işleyecektir. Madde 209 • Kazanların hidrolik basınç deneyleri, en yüksek çalışma basıncının en çok 1,5 katı ile yapılacak, kontrol ve deneylerin sonucu uygun bulunmayan kazanlar, uygunluk sağlanıncaya kadar kullanılmayacaktır. Madde 210 • Kazanlar ehliyeti Hükümet veya mahalli idareler tarafından kabul edilen kişiler tarafından işletilecektir. 94

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 211 • Kazanların giriş ve çıkış boruları üzerine, birer adet ana stop valfı konulacak, bunlar çabuk ve kolay kapanacak şekilde olacak ve buhar yoğunlaşması halinde kullanılmak üzere, kazanlarda blöf tertibatı yapılacaktır. Birlikte çalışan kazanların her birinde ayrı ayrı stop valfı bulunacaktır. Madde 212 • Yakıtları otomatik olarak verilen kazanlardaki yakıt besleyicilerinin çalışma basıncına veya sıcaklığına uygun olarak ayarlanabilen bir tertibatı bulunacaktır. (otomatik beslemeli kazanlarda basınçsıcaklığı ayarlama tertibatı bulunacak) Madde 213 • İşyerinde kullanılan bütün kazanlar, yangına ve patlamaya karşı dayanıklı ayrı bir bölmede veya binada olacak ve kazan dairesinin üstündeki katta, işçi çalıştırılmayacaktır. 95

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri • Patlayıcı, parlayıcı veya kolay yanıcı maddelerle çalışılan işyerlerindeki kazan dairelerinin diğer atölyelere açılan pencere ve kapıları bulunmayacaktır. Kazan dairelerinin tavanı, gerektiğinde kazan üzerine çalışmaya kolaylaştıracak yükseklikte olacaktır. Kazan daireleri sürekli olarak havalandırılacaktır, Tabii havalandırmanın yeterli olmadığı hallerde, uygun aspiratör tesisatı yapılacaktır. Madde 216 • Kazanlarda yakıt olarak havagazı ve benzerleri kullanıldığı hallerde, gaz besleme boruları üzerinde ayarlanabilir bir musluk ve sulu emniyet kapları bulunacaktır.

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 217 • Yüksek ve orta basınçlı kazanlarla yapılan çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır • Yüksek ve orta basınçlı kazanlarda, Cehennemliklerin en yüksek noktasında patlama kapakları bulunacaktır. Yerden 2 metre yüksekliğe kadar olan patlama kapaklarının önüne, yeteri sağlamlıkta koruyucu bir siper olacaktır.

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri 4) Arı su kullanılmayan kazanlarda, kazantaşı oluşumunu önlemek için tasfiye edilerek yumuşatılmış su kullanılacaktır. 5) Her kazanın besleme suyu borusu üzerinde, stop vanası ile geri tepme klapesi (ek valf) bulunacak ve bu boru, ateşin en sıcak bölgesinden geçmeyecektir. 6) Besleme suyunun kazana ön ısıtıcılardan geçirilerek verildiği hallerde, bunlarda da stop valfı ve geri tepme klapesi bulunacaktır. 7) Paralel çalışan kazanların buhar çıkışlarına, stop valfı ile geri tepme klapesi konacaktır. 98

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri 8)25 metrekare veya daha fazla ısıtma yüzeyi olan buhar kazanları, ayrı sistemde çalışan en az iki tertibatla beslenecek ve bunlardan biri, enjektör tipi veya buhar türbinli pompa olacaktır. Isıtma yüzeyi 25 metrekareden az olan kazanlar, tekniğe uygun şekilde beslenecektir. 9) Buhar kazanlarının ön ısıtıcılarında; bir emniyet supabı, su giriş ve çıkış sıcaklığını gösteren termometreler, ön ısıtıcılarla kazan arasında, iyi kapanan damperler ve iç kısımda biriken tortu ve çamuru temizlemek için, tapa veya kapaklar bulunacaktır.

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 218 • Alçak basınçlı buhar kazanları veya sıcak su kazanları ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır : 1) Alçak basınçlı buhar ve sıcak su kazanlarında, basınç 0,5 atü ve sıcaklık ise 110 C geçmeyecektir.

100

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Paralel çalışan alçak basınçlı buhar kazanıyla sıcak su kazanlarının çıkışlarına, stop valfı ve geri tepme klapesi konacaktır. 6) Alçak basınçlı buhar kazanı ile sıcak su kazanlarına otomatik yakıt verildiği hallerde, kazan basıncının 1 kilogram/santimetrekarenin (bir atmosferin) üzerine çıkmasını önleyecek ve yakıtı kesecek bir tertibat bulunacaktır. 7) Gaz, kömür tozu ve akaryakıtla otomatik çalışan sıcak su kazanlarında sıcaklığın 120 C nin üstüne çıkmasını önleyecek bir termostat bulunacaktır. 8) Alçak basınçlı buhar kazanlarında besleme suyu, ocaktaki ateşin karşısına gelen kazan kesimine verilecektir. 9) Sıcak su kazanlarına verilen besleme suyunun basıncı, bir atmosferin üzerinde ise, kazana doğrudan doğruya verilmeyi boru tesisatına bağlanacaktır. 101

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 219 • Kazanların işletilmesi ile ilgili çalışmalarda, aşağıdaki tedbirler alınacaktır : 1) Kazan dairelerine sorumlu, ilgili ve yetkililerden başka kimse girmeyecektir. 2) Kazanlar yakılmadan önce, kazancı tarafından tüm vanaların, klapelerin, kapakların, emniyet supaplarının durumu, yakıt ve su miktarları ve işletme ile ilgili bütün hususlar gözden geçirilecek ve kontrol edilecektir. 3) Kazanlar, ilk ateşlemede sıcaklığın birden yükselmesine engel olacak şekilde ve yavaş yavaş yakılacaktır. 4) Yakıt olarak sıvı veya gaz maddeler kullanılan kazanların yakılmasından önce, ocağın içinde, beklerin ağzında veya yakınında ve kazanın etrafında dökülmüş yakıt bulunmayacak ve ocağın içi, hava, gaz veya akaryakıtın patlayıcı karışımları bulunmayacak şekilde iyice havalandırılmış olacaktır. 102

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri • 9)Söndürülen kazan, sıcaklık ve basınç normale dönünceye kadar boşaltılmayacak ve kazancı kontrole devam edecektir. • Madde 220 • Kazanlarda bir arıza nedeniyle tehlike halinde, aşağıdaki tedbirler alınacaktır. • Basınç derhal düşürülecek, yakıt sevki kesilecek, hava verilmesi durdurulacak, kazan içerisinde hava akımını önlemek için baca damperleri ile kazan ön kapakları kapatılacaktır. Kömür yakılan kazanlarda ateş çekilecek paralel çalışan kazanlarda bağlantı derhal kesilecek, kazan devreden çıkartılacaktır.

103

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 221 • Kazanların bakım ve onarımıyla ilgili çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır: 1) Buhar basıncı altında bulunan kazanların basınçla ilgili kısımlarında onarım yapılmayacaktır. 2) Söndürülen bir kazanın içine basınç ve ısı normale dönmedikçe bakım ve onarım için kimse sokulmayacaktır. 3) Paralel çalışan kazanların birbirleri ile olan bağlantıları kesildikten sonra, kör tapa ile kapatılacak ve vanaların üzerine uyarma levhaları konacaktır. 4) Kazanın içinde yapılacak temizlik, bakım ve onarım için, işçinin kazan içine girmesinden önce su çıkış stop valfları ile diğer bütün vanalar kapatılacak ve üzerlerine uyarma levhaları konacaktır. 104

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri 5) Bakım ve onarım için kazana girmiş olan bir işçiyi gözetleyecek diğer bir işçi kazan kapakları başında bekletilecektir. 6) Ocak, içerisine işçi girmeden önce, tehlikeli gazlara karşı havalandırılmış olacak ve onarım sırasında ve özellikle rutubetli günlerde, vantilatör ve aspiratör çalıştırılarak baca gazları ve dumanın kazana dolması önlenecektir. 7) Kazan içerisinde tedbirler alınmadıkça, oksi-asetilen kaynağı yapılmayacaktır.

105

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 222 • Ocaksız buhar ve sıcak su kapları ile basınçlı hava depoları, gaz tüpleri ve depoları gibi basınçlı kaplar ve bunların bağlantıları, teçhizatı ve malzemesi tekniğe uygun olacaktır. Basınçlı kapların görünür yerlerine imalatçı firma tarafından aşağıdaki bilgilerin yazılı olduğu bir plaka, konacaktır. 1) Kap hacmi (litre) 2) İşletme basıncı (kilogram/santimetrekare), 3) Deneme basıncı (kilogram/santimetrekare), 4) Kontrol tarihi.

106

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 224 Basınçlı kapların üzerinde, gerektiğinde içine girmeyi sağlayacak kapılar veya kapaklar bulunacak, girilemeyecek kadar küçük olan basınçlı kaplarda, el delikleri yapılacak ve bu delikler emniyetli bir şekilde kapatılmış olacaktır. Kapı ve kapaklar deney basıncına dayanacak sağlamlıkta olacak, giriş deliklerinin boyutları bir insanın rahatça girmesini sağlayacak büyüklükte yapılacaktır. El deliklerinin boyutları 70x90 milimetreden küçük yapılmayacak ve basınçlı kaplar üzerinde bulunan yıkama ve kontrol kör tapaları en az 25 milimetre çapında olacaktır. 107

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 225 • Basınçlı kaplar üzerinde, (emniyet supabı, boşaltma vanası, manometre ve termometre gibi )kontrol cihazları bulunacaktır. Paralel çalışan basınçlı, kapların, giriş, çıkış, boşaltma ve blöf vanaları ayrı ayrı işaretlenmiş olacaktır. Emniyet supapları basınçlı kapların kullanma basıncına göre ayarlanacak ve basıncın onda biri oranında bir basınç artışında açılabilmelidir. Madde 226 • Basınçlı kaplarda bulunan emniyet supabı, basınçlı kaba doğrudan doğruya bağlı olacaktır. Ancak, kabın içinde bulunan madde, emniyet supabının takılmasını engellediği veya bozulmasına yol açtığı hallerde, emniyet supabı, basınçlı kaba en yakın bir tesisat üzerine takılacaktır. Emniyet supabı, bağlı olduğu basınçlı kabın kapasitesine ve besleme borusunun çapına uygun büyüklükte ve basıncı çabucak düşürecek şekilde yapılmış olacaktır.

108

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 227 • Basınçlı kapların hidrolik basınç deneyleri, en yüksek çalışma basıncının 1, 5 katı ile yapılacaktır. Kontrol ve deney sonucu kullanılması sakıncalı görülen, güvenlikle çalışmayı sağlayacak teçhizatı eksik olan ve bağlantı parçaları uygun bir şekilde bağlanmamış bulunan basınçlı kaplar, eksikleri tamamlanıncaya ve arızalar giderilinceye kadar kullanılmayacaktır.

109

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri •

•

Madde 230 Otoklavların dış gömlek etekleri, tabana kadar uzatılacak ve altından geçilmeyecek şekilde kapatılacaktır. Otoklavların kapıları ile varsa karşı ağırlıkları, bir kızak veya korkuluk içine alınacaktır. Yağ gömlekli otoklavlarda yağın ısıtılması, tehlikeli olmayacak şekilde otoklavdan uzak bir yerde yapılacaktır.

110

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 232 • Kağıt hamuru hazırlamak üzere kullanılan kaynatma kazanlarıyla benzeri kazanlar içindeki malzeme atıklarının , tortuların, emniyet cihazlarını tıkamaması için gerekli tertibat alınacaktır. Bu kazanlar için de kimyasal reaksiyonlar nedeniyle kazan basıncının çalışma basıncı üstüne çıktığı veya emniyet supabının arıza ve tutukluk yaptığı hallerde; kazanı korumak üzere, kırılabilen cinsten bir emniyet cihazı veya benzeri bir tertibat yapılacaktır. Madde 233 • Çökertme ve ayırma veya benzerleri gibi dikey, kapalı ve basınçlı kaplara veya tanklara malzemenin buharla verildiği hallerde, depo ile tankın arasında uygun bir uyarma tertibatı bulunacak ve depo ile tank başında bulunan işçiler, birbirlerinden işaret almadan besleme vanasını açmayacaklardır. 111

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 234 • Donyağı eritme kazanları ve suni gübre kurutucuları gibi sabit basınçlı kapların doldurma ve boşaltma kapakları, kazan içinde oluşacak basıncı düşürmek için, yaylı olarak yapılacaktır. Çalışma sırasında kapaklar kapatılacaktır.

112

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 237 • Basınçlı su , hava tankları ve depoları, bağlı bulunduğu kazanların veya tesisatın en yüksek çalışma basıncına dayanacak sağlamlıkta olacak veya stop vanası ile tank arasına basınç düşürme vanası ve sıcak su tesislerinde genişleme kabı veya vanası konacak, hava basınçlı tanklarda ve depolarda emniyet supabı bulunacaktır. • Basınçlı hava ve su tankları ve depolarında kontrol manometreleri, basınç düşürme vanası ile emniyet supabı arasına konacaktır. Basınçlı sıcak su tanklarına konan kontrol ve emniyet cihazlarında, buhar meydana gelmemesi için gerekli tedbirler alınacak, tankların ve boruların dokunulabilecek yerleri izole edilecektir. Basınçlı su ve hava tanklarının, belli aralıklarla periyodik muayeneleri yapılacak ve sonuçlar sicil defterine işlenecektir. 113

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri • Basınçlı soğuk su tankı, dona karşı uygun bir şekilde izole edilecektir. Aynı kompresörle beslenen basınçlı hava tanklarının her birinde ayrı ayrı stop valfı ve bunların önüne ve tank tarafında olmak üzere birer emniyet supabı bulunacaktır. • Basınçlı hava tankının en alçak yerine konan boşaltma musluğu her gün açılacak, içerde biriken su, yağ ve pislik dışarı atılacaktır. Normal olarak dışarı atılamayan yağ, karbon ve benzeri maddeler, uygun şekilde temizlenecektir. Madde 238 • Basınçlı asit kaplarında, asit borusuna, aside dayanıklı malzemeden yapılmış geri tepme klapesi konacaktır. Basınçlı asit kaplarının gövdesi ile ana hava borusu arasına, basınç düşürücü vana konacak, kapla basınç düşürücü vana arasına manometre ve emniyet supabı veya kırılabilir bir emniyet tertibatı bulunacaktır. Su ile karışma sonucu, ısı veren asitlerle çalışan basınçlı kaplarla ilgili rögar ve kanallara su karışmaması için, gerekli tedbir alınacaktır. 114

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 241 • Hava kompresörlerinin hız regülatörü, periyodik olarak kontrol edilecek ve her zaman iyi çalışır durumda tutulacak ve bunlarda soğutma suyunun akışının gözle izlenebileceği bir tertibat yapılacaktır. Sabit kompresörlerin temiz hava emmeleri sağlanacak patlayıcı, zararlı ve zehirli gaz, duman ve toz emilmesi önlenecektir. Hava kompresörü ile hava tankları arasında, yağ ve nem ayırıcıları bulunacak ve bunlar hiç bir şekilde çıkarılmayacaktır. Hava kompresörlerinin çıkış borusu üzerinde stop valfı bulunduğunda, bu valf ile kompresör arasında bir adet güvenlik supabı konacaktır. Madde 242 • Buhar ve gaz ile çalışan kompresörlerin çıkış borularına, elle kumanda edilen ve yavaş kapanan bir valf konacaktır. 115

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 243 • Patlayıcı, parlayıcı ve zararlı gaz kompresörlerinin yapıldığı malzeme, sıkıştırdığı gazın kimyasal etkisine dayanacak nitelikte olacaktır. Madde 244 • Kompresörlerin güvenlikle çalışmalarını sağlamak üzere; kompresörlerin montajından sonra ve çalıştırılmasından önce, kompresörler üzerinde yapılacak değişiklik ve büyük onarımlardan sonra, periyodik olarak yılda bir kontrol ve deneyleri, ehliyetli teknik elemanlar tarafından yapılacak ve sonuçları, sicil kartına veya defterine işlenecektir. Kompresörlerin her kademesinde basınç deneyi, o kademede müsaade edilen en yüksek basıncının 1, 5 katı ile yapılacaktır. 116

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 245 • Kompresörler üzerine aşağıdaki bilgiler yazılı bir plaka, imalatçı firma tarafından konacaktır. 1) İmalatçı firmanın adı, 2) Yapıldığı yıl, 3) En yüksek çalışma basıncı, 4) Kompresörün sıkıştırdığı gazın cinsi ve miktarı, Madde 246 • Kompresörlerin, tehlike anında, uzak bir yerden durdurulması sağlanacaktır. 117

Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 247 • Kompresörlerin hava depolarında güvenlik supabı bulunacak ve bu supaplarda, çıkan gazlara karşı gerekli tedbirler alınacak ve emniyet supaplarının açıldığını bildiren uygun uyarma tertibatı yapılacaktır. Madde 248 • Kompresörlerde, her kompresöre özgü, özel kompresör yağı kullanılacaktır. Madde 249 • Sabit kompresörlerin depoları, patlamalara karşı dayanıklı bir bölmede olacak, seyyar kompresörler, işçilerden en az 10 metre uzaklıkta veya dayanıklı bir bölme içinde bulunacaktır. 118

TEŞEKKÜRLER….