Γιώργος Γραμματικάκης | Σκέψεις φωτός

Σκέψεις φωτός με τον Γιώργο Γραμματικάκη

13,8 δισεκατομμυρίων ετών το αρχέγονο φως που κρατάμε στις χούφτες μας, 4,5 δισεκα- τομμυρίων ετών η γη, μόλις 30 ετών και 100 χιλιάδων αντιτύπων «Η Κόμη Της Βερενίκης», το βιβλίο που μας αφηγήθηκε την περιπέτεια του σύμπαντος σαν ένα παραμύθι.

Φωτογραφίες: Σπύρος Τσακίρης Κείμενα: You May Say... stars team Παραγωγή: Αντιγόνη Tigs Μπούνα

Τα παιδιά, κοιτώντας τα άστρα απλώνουν τα χέρια τους να τα αγγίξουν. Οι μεγάλοι καθηλώνουν το βλέμμα στη γη, βασα- νίζονται από εμμονές και άγχη περίεργα. Γι’ αυτό ρωτάνε «Τι σας δημιουργεί πανικό, τι σας δημιουργεί δέος;».

«Με πανικοβάλει μια καταπληκτική ιδιότητα που έχει το σύ- μπαν: Ό,τι και να δούμε σε αυτό, ανήκει στο παρελθόν. Αν στην Ανδρομέδα που απέχει από εμάς δυόμιση εκατομμύρια έτη φωτός υπάρχουν κάποιοι ταλαίπωροι άνθρωποι, αυτό που θα αντικρύσουν κοιτώντας προς τη γη είναι, περίπου, η στιγμή που ο άνθρωπος σηκώνεται από τα τέσσερα στα δύο του πόδια για να περπατήσει. Και με τα νέα τηλεσκόπια που φτιάξαμε, μπορούμε να δούμε πολύ μακρύτερα στο σύμπαν, δηλαδή πολύ πιο βαθιά στο παρελθόν. Καταφέραμε να φωτογραφή- σουμε τους “Πυλώνες της Δημιουργίας”, έτσι ονομάσαμε τον αστερισμό που βρίσκεται 7 χιλιάδες έτη φωτός μακριά από εμάς. Σκεφτείτε ότι 6 χιλιάδες έτη φωτός πριν από σήμερα μια φοβερή αστρική έκρηξη κατέστρεψε αυτό το περίφημο δημιούργημα της φύσης, όμως εμείς εξακολουθούμε να το βλέπουμε. Θα πάψουμε να το βλέπουμε σε χίλια χρόνια, τότε θα εξαφανιστεί η εικόνα του. Αυτό μου προκαλεί δέος. Το υπέροχο αυτό δημιούργημα, τι να πω, του Θεού; Όχι, δε θα το πω... Το δημιούργημα του σύμπαντος».

«13,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν ένα φως, αρχέγονο φως το ονόμασα εγώ, απε- λευθερώνεται από την ύλη. Και ταξιδεύει από τότε και φτάνει ως εμάς με τη συχνότητα μικροκυμάτων, γιατί αλλάζει η συχνότητά του όσο περνούν οι αιώνες. Η γη μας καται- γίζεται από αυτό το αρχέγονο φως που είναι ένα υπόλειμμα της δημιουργίας. Αυτή τη στιγμή, αν κρατήσετε τη φούχτα σας κλειστή, θα υπάρξουν μέσα της εκατοντάδες αρχέγο- να φωτόνια. Αυτά ξεκίνησαν το ταξίδι τους τόσα δισεκατομμύρια χρόνια πριν, και φτά- νουν ως εμάς σήμερα, κι απ’ την κλεισμένη φούχτα μας, μάς παρατηρούν».

«Το πιο ακατανόητο πράγμα είναι το εσωτερικό σύμπαν του ανθρώπου»

Ένα παιδί θα είχε ήδη γεμίσει χρώματα, ιδέ- ες και όνειρα. Ο ενήλικας όμως επιμένει να σκύβει το κεφάλι με κάθε τρόπο προς τη γη. Στρέφεται προς τον επιστήμονα που αγαπάει να μιλάει για το θαύμα της δημιουργίας και επιμένει με τις αγωνίες του: Θα συνεχίσει να προχωρά η επιστήμη;

«Δεν τελειώνει η γνώση. Και ευτυχώς, γιατί τότε η παντοδυναμία μας θα ήταν πολύ επι- κίνδυνη. Η επιστήμη θα προχωρά συνέχεια, αλλά με μια προϋπόθεση: Να συνεχίσει να υπάρχει ο πλανήτης. Αυτός ο πλανήτης, ο δικός μας, ο περιούσιος πλανήτης. Είμαστε ακόμη στην αρχή, φτάσαμε μόνο μέχρι το φεγγάρι. Κι αν ακούτε ότι σύντομα θα επι- κοίσουμε τον Άρη, θα σας απογοητεύσω. Μίλησα πριν για εκατομμύρια έτη φωτός, σκεφτείτε ότι το φεγγάρι σε έτη φωτός απέχει μόλις ένα δευτερόλεπτο. Μέχρι εκεί φτάσαμε. Κι η κλιματική αλλαγή ήδη μας απειλεί. Θα σας παρακαλούσα να έχουμε μεγαλύτερη εγρήγορση για το μέλλον του πλανήτη. Να κάνουμε όλοι μας ό,τι καλύτερο μπορούμε. Η προσπάθειά μας αυτή δε θα είναι μόνο για τα παιδιά μας, θα είναι και για εμάς τους ίδιους. Τόσο κοντά είμαστε στην καταστροφή. Η ανθρώπινη βλακεία συνεχίζει να διαστέλλεται, κι ακριβώς όπως το σύμπαν, να επεκτείνεται και να μεγαλώ- νει. Δυστυχώς, συχνά και οι πολιτικοί μας είναι μια εικόνα του παρελθόντος όπως τα αστέρια που παρατηρούμε με τα τηλεσκόπιά μας κι έχουν χιλιάδες χρόνια πριν εξαφανιστεί».

Είναι λάθος οι ερωτήσεις, αναγκάζουν διαρ- κώς τον αστροφυσικό να στρέφει το βλέμμα του στη γη…

«Οι ερωτήσεις είναι πάντα σωστές, οι απα- ντήσεις είναι λάθος. Τα χρόνια της πανεπι- στημιακής μου ζωής σε αυτό το συμπέρα- σμα με οδήγησαν».

Κι όμως, μπορεί να στριμωχτεί το μυστήριο του σύμπαντος σε μια απλή απάντηση; Τα αρχέγονα φωτόνια θα μας κοροϊδεύουν που προσπαθούμε να αντιληφθούμε το αδια- νόητο.

«Το σύμπαν διέπεται από κανόνες. “Το πιο ακατανόητο πράγμα για το σύμπαν, είναι ότι είναι κατανοητό” είχε πει ο Αϊνστάιν. Ένα τελείως άλλο σύμπαν είναι αδιανόητο: το εσωτερικό σύμπαν του ανθρώπου. Αυτό, είτε το ονομάσετε ψυχή, είτε συνείδηση, είτε σκέψη, δεν υπάγεται σε νόμους. Αγνοούμε ακόμη και εάν ο εγκέφαλος είναι η πηγή όλων των νοητικών μας λειτουργιών, ενώ ακόμη και αυτόν, όσο κι αν τον μελετάμε, η λειτουργία του μας διαφεύγει. Βιογραφία είναι ότι γίνεται μέσα μας, κι ότι γίνεται μέσα μας δεν εκφράζεται με τα λόγια, δεν υπάγε- ται σε νόμους».

* Οι σκέψεις του αστροφυσικού για τον άνθρωπο και το σύμπαν, καταγράφηκαν τέλη Οκτωβρίου του 2019 στο βιβλιοπωλείο Ευριπίδης στην Κηφισιά. Ευχαριστούμε τους ανθρώπους του βιβλιοπωλείου για τη βοήθειά τους.