COSKUN KOLEJI PDR DERGISI 13., OZEL SAYISI by Yusuf Unkesti

Özel Coökun Eúitim Kurumlar×’n×n Ücretsiz Yay×n×d×r.

Y×l: 8 Say×: 13 2012

Co÷kun Psikolojik DanÑäma ve Rehberlik

ùçindekiler 2 / Üstün Yetenekliler Eûitiminde Yeni Bir Soluk 3 / Üstün Yeteneklilerin Eûitiminde Yeni Bir Dönem 7 / Üstün Yeteneklilerin Eûitimi 10 / Sempozyum ve Co÷kun Pdr Dergilerinin Önemi 11 / Üstün Yetenekli Kimdir? 14 / Üstün Yetenekli Çocuklar×n Duygusal ve Sosyal Geli÷imi 17 / Enderun Mektebi (Dahi Fabrikas×) 20 / Okul Öncesi Dönemde Üstün Yetenekli Çocuklar×n Eûitimi 22 / Karakter Eûitimi Ailede Ba÷lar 24 / Üstün Yetenekli Bir Çocuûa Sahip Olmak 27 / Geleceûin Milli Sporcular› 30 / Üstün Yeteneklilerde Öûretmen Eûitimi 34 / Çocuk Üniversiteleri 37/ Co÷kun Koleji’nde Üstün Yetenekli Çocuklar Eûitimi 41 / Üstün Ba÷ar×l× ve Üstün Yetenekli Öûrencilerin Kar÷×la÷t×r×lmas× 45 / Üstün Yetenekli Öûrencilerin Öûretmeni Olmak 48 / Zekay× Anlamak 50 / Futbolda bir yetenek Arif ERDEM 54 / Renzulli Learning Sistemi 56 / Üstün Yeteneklilerin Kar÷×la÷t×klar× Problemler ve Çözüm Önerileri 60 / Üstün Yetenekli Çocuklar×n Akademik Alanda Üretkenliûinin Desteklenmesi 63 / Bir Üstün Yetenek Enes SUYABATMAZ 65 / Güney Kore’de Üstün Yetenekliler Eûitimi PDR COøKUN Y×l: 8 Say×: 13, Nisan 2012 ÖZEL COøKUN EúùTùM KURUMLARI ADINA SAHùBù Mehmet KICIROùLU YAYIN KOORDùNATÖRÜ Önder EMøR Ferhat ÇELøK EDùTÖR Oya DURAK REKLAM ve HALKLA ùLùøKùLER øsmail SERTDEMøR ùLETùøùM cek@coskunkoleji.org

YAYIN KURULU Ayhan ALTUNTA÷ Ceyda AKTA÷ Eslemnur BA÷OùLU Fatma Sevgili AY Fazl× NAYIR Ferhat ÇELøK Hacer ÇAVU÷ Hilal GÜLTEKøN Kübra YAKICI Mehmet ERDEM Meryem GÖKGÖZOùLU Müöerref TøRYAKø Oya DURAK Safiye Esra DEMøRAL Seval GÖZETEN ÷enay KALENDAR

Cemalbey Cad. Turgutreis Sk. No:27 Maltepe - ùSTANBUL Tel: 0216 370 55 55 www.coskunkoleji.org

Faks: 0216 370 13 13 cek@coskunkoleji.org

ùNCELEME KURULU Ahmet PALABIÇAK Ali ERDEM Bilal AKKAYA Birgül BOZKURT Bülent YAVUZ Kadriye BORAK Mehmet Sinan GEREV Mehmet TA÷KALE Mustafa TURAN Önder EMøR Selva Nur ERDEM Yusuf DOùAN Bask×: Elma Bas×m Yay×n Dergi içeriûine ait yetki ve sorumluluk Co÷kun Eûitim Kurumlar×na aittir.

Dergimiz, 2576 say×l× Tebliûler Dergisi’nde yay×mlanan Sosyal Etkinlikler Yönetmeliûi, Madde 24 “Yay×nlar” bölümüne uygun olarak haz×rlanm×÷t×r.

PDR

EDùTÖR

ÜSTÜN YETENEKLøLER EùøTøMøNDE

YENø BøR SOLUK “Ećit olmayan insanlara ećit davranmaktan daha büyük ećitsizlik olmaz.” Thomas Jefferson

DeĆerli okuyucular m z;

eni bir say ile sizlere yeniden merhaba demenin mutluluĆunu yać yoruz. ăkinci mutluluĆumuz ise ; son y llarda önemi daha farkl bir ciddiyetle hissedilen “Üstün Yetenekliler EĆitimi” baćl Ć n dergimize tać m ć olmak. “Üstün Yetenekliler EĆitimi” alan nda ihtiyaç hissedilen bir çok soruyu hem baćl klar m za tać d k; hem de içerik ve çözüm yollar yla diĆer say lar m zda olduĆu gibi bu say n n da sizler için bir rehber olmas n saĆlamaya çal ćt k. Her çocuk özeldir felsefesiyle ćekillendirdiĆimiz eĆitim sürecimizde; “Üstün Yetenekliler EĆitimi” ile ilgili baćlatm ć olduĆumuz çal ćmalar n dalgalanarak bir çok eĆitim alan n da yer bulmas bizleri onurland rmaktad r. Ülkemizin tarihi ve kültürel alt yap s göz önüne al narak ilk olarak Enderun Mektepleriyle baćlayan ve günümüze kadar farkl uygulama alanlar yla varl k gösteren bu eĆitim alan n da; son y llarda gerekli hassasiyeti gösterme yolunda önemli ad mlar at lm ćt r. Coćkun EĆitim Kurumlar olarak bizler yedi y ll k kesintisiz çal ćmalar m z n bize kazand rm ć olduĆu altyap ve birikimleri bu dergi yoluyla sizlerle de paylaćmaktan mutluluk duyuyoruz. Üstün yetenekli çocuklar n tan m ,gelićim düzeyleri,sosyal gelićimleri gibi temel alanlardan baćlayarak;öĆretmen eĆitimi,üretkenlik becerileri, farkl eĆitim metotlar ,anne-baba tutumlar gibi ana baćl klar ć Ć nda deĆerlendirdiĆimiz bu alanda hayata dokunan örnekleri de vermeyi ihmal etmedik. Yaćarak ve uygulayarak tecrübe ettiĆimiz ve belki zaman zaman ad n koyamad Ć m z bir çok sorunun; cevaplar n , somut çözümleriyle birlikte sizlerle paylaćmaya çal ćt k. Bizler bu anlamda üzerimize düćen sorumluluklar n fark nday z ve en büyük sorumluluĆumuzun “Üstün Yetenekliler EĆitimi” konusunda fark ndal k kazand rmak olduĆunun bilincindeyiz. Bu say y ” Coćkun EĆitim Kurumlar “ ad na eĆitim camias için yeni bir soluk ve fark ndal k olarak deĆerlendiriyoruz. Kurumlar m zda verilen “Üstün Yetenekliler EĆitiminin “ bu dergi ile birlikte amac na bir ad m daha yaklaćt Ć n ümit ediyoruz .Her ad m n insanl k için at ld Ć temel prensibiyle ćekillenen eĆitim anlay ć m zda; yap lan tüm çal ćmalar n ülkemizde bu alandaki uygulamalar ad na yeni bir soluk olmas ümidiyle hepinize esenlikler diliyoruz.

OYA DURAK ÖZEL YAĄAR CăMăLLă COĄKUN ÜSTÜN YETENEKLăLER PROGRAMI KOORDăNATÖRÜ

PDR

RÖPORTAJ

PSùKOLOJùK DANIøMAN

OYA DURAK

ÜSTÜN YETENEKLøLERøN EùøTøMøNDE

YENø BøR DÖNEM MøLLø EùøTøM BAKANLIùI ÖZEL EùøTøM VE REHBERLøK GENEL MÜDÜRÜ DOÇ. DR. HAKAN SARI

ay n genel müdürüm öncelikle bize böyle bir f rsat tan d Ć n z için size tećekkür ediyoruz. Sizi k saca tan yabilir miyiz? Doç. Dr. Hakan Sarı: Zonguldak Karadeniz EreĆli Ömerli Köyü 1964 doĆumluyum. Babam öĆretmen olduĆu için orada doĆdum. Aslen Konya’n n Ilg n ălçesine baĆl Mamućlar köyündenim. ălkokulu Ilg n ilçesi Çömlekçi köyünde okudum. Ortaokulu ve liseyi Konya merkezde bitirdim. 1984 K rćehir EĆitim Yüksek Okulunu bitirdim. Bir süre öĆretmenlik yapt m, Gazi Üniversitesi EĆitim Bilimlerini imtihanla kazanarak istifa ettim. 1987 y l nda okulumu bitirdim. Tekrar öĆretmenliĆe döndüm. 3 - 3,5 y l Özel EĆitim okullar nda öĆretmenlik yapt ktan sonra Milli EĆitim Bakanl Ć ’n n açm ć olduĆu Yurt D ć Yüksek ÖĆretim s nav n kazand m. Özel EĆitim ile ilgili yüksek lisans yapmak üzere ăngiltere’ye gönderildim. Warwick University’de yüksek lisans m yapt m. Tekrar döndükten sonra Milli EĆitim Bakanl Ć doĆrudan Selçuk Üniversitesine atamam yapt . 1994 y l nda Anadolu Üniversitesinde Özel EĆitim bölümünde doktoraya baćlad m. Dersler bittikten sonra yeterliliĆi verdim. Teze baćlad m. Bitirmek üzere iken YÖK Dünya Bankas bir s nav daha açt . Bu s nav baćar yla tamamlayarak Oxford Brookes

University’de Özel EĆitim üzerine doktora hakk kazanarak burada doktora program m tamamlad m. 2000 y l nda Selçuk Üniversitesine geri döndüm. Selçuk Üniversitesine geri döndükten sonra 2001 y l nda Yrd. Doç. oldum. Özel EĆitim birimini kurdum. O günden beri Özel EĆitim Bölüm baćkanl Ć n yürütmekteyim. 2010 y l nda da Özel EĆitim alan nda Doçent oldum. Ąuanda da Doç. olarak üniversitedeki görevime devam ediyor ve MEB Özel EĆitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel MüdürlüĆü yap yorum. Oya Durak: Say n genel müdü-

rüm “Engelsiz yaćam, YEBAY, Avrupa BirliĆi Projesi DESAPA, YÖK Özürlüler komisyonu dâhil olmak üzere özel eĆitimin bir çok alan na

destek vermektesiniz. Bununla birlikte bir üniversitemizde bu bölümün ilk kez aç lmas nda ciddi katk n z n bulunduĆunu da biliyoruz. Bu çerçevede özel eĆitimin önemini bizlerle paylać r m s n z? Özel Eğitimin Önemi; “Özel eğitimsiz genel eğitim, genel eğitimsiz özel eğitim düşünülemez.”

Özel eĆitim genel eĆitimin ayr lmaz ve bütünleyici bir parças d r. Özel eğitimsiz genel eğitim, genel eğitimsiz özel eğitim düşünülemez.

Dolay s yla genel eĆitimin içerisinde bireysel yönden farkl laćan ve bir daire çizdiĆimizde özellikle genel eĆitim programlar n izleyebilecek; ancak o daire içerisinde üst ve alt tarafta kalan çocuklar için bireysel

PDR

eĆitim programlar uygulanmal d r. Okullarla çocuklar ortak bir paydada birlećtirme süreci özellikle kaynaćt rma/bütünleştirme dediĆimiz modelle mümkün olmaktad r. Ancak dairenin d ćar s nda üstte ve altta kalan çocuklar m z için özel eĆitim okullar m z bulunmaktad r. Bunlar için de özel programlar uygulanm ć olmas gerekiyor. Özel eğitim deyince özel olarak yetiştirilmiş personel bu çocukların gelişimsel özelliklerine göre uyarlanmış bir program, farklılaştırılmış bir program ve bireysel eğitim programları anlaşılmalıdır. Bunun yan nda özel haz rlanm ć ortamlarda engeller tür ve kategorisine göre ayr lmaktad r. Yine üstün yetenekli çocuklarda buna dâhil olarak, bunlar içinde yeteneklerine göre özel hazırlanmış programlar uygulanmaktadır. Bu kapsamda özel

olarak haz rlanm ć araç gereçlerle eĆitim almas gereken bu bireylerin eĆitiminin topluma üretici bir vatandaş olarak katılmalarını sağlamak

ad na son derece önemli olduĆunu düćünüyorum. Aksi takdirde bu çocuklar topluma tüketici vatandać olarak girecekler ve belki de çok yönlü yararlanacağımız bu çocuklardan hiç yararlanmadan hayata veda edip gitmelerine sebep olma sorumluluğunu üstlenmiş olacağız. Tabi burada yine

Özel EĆitimin önemi belirginlećmektedir. Bir baćka aç dan da bakt Ć m zda özel eĆitim hem çocuĆu etkilemekte hem de çevresindeki insanlar etkilemektedir. Yani özel eĆitime muhtaç bir çocuk anne, baba ve kardećleri olmak üzere yak n çevresini etkilemektedir. Bu olumsuz etkilemeden dolay sosyal hayatta çekinen, pasif kalan, toplumdan uzaklaćan bu insanlar n yine kendisini de hayata baĆlamalar ve üretici vatandać olarak hayata devam etmeleri son derece önemlidir. Bu da özel eĆitimin önemini bir kere daha vurgulamaktad r. Oya Durak: SayÛn Genel Müdürüm, Türkiye’de özel e͛itim kavramÛ içerisin-

PDR

de “üstün yetenekliler e͛itiminin” gerekli deste͛i görebildi͛ini dü΅ünüyor musunuz? Doç. Dr. Hakan Sarı: Üstün yetenekli çocuklarÛmÛzÛn geli΅mi΅ ülkelerde oldu͛u gibi e͛itimlerinin ne kadar önemli oldu͛unun farkÛndayÛz. Geçti͛imiz günlerde SayÛn BakanÛmÛzÛn üstün yetenekliler ile ilgili meclis araȴtÛrma komisyonunda uzunca ve detaylÛ bir konu΅ma yapmasÛ, yine Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nda üstün yetenekli çocuklara önemli bir paragraf ayrÛlmasÛ ve ülkemizde Bilim Sanat Merkezleri, yarÛ zamanlÛ özel sÛnÛf uygulamalarÛ, destek eȘitim uygulamalarÛ ve kaynaȴtÛrma/bütünleȴtirme uygulamalarÛ gibi uygulamalar bu çocuklarÛn toplumda daha iyi yeti΅mi΅ bir ΅ekilde yer almalarÛ için açÛlmasÛ önemli çalÛ΅malardÛr. Üstün yetenekli çocuklar ile ilgili bazÛ üniversitelerde akademisyen arkadaȴlarÛn çalÛȴmalarÛ, bu anlamda Milli EȘitim BakanlÛȘÛ Özel EȘitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel MüdürlüȘünde üstün yetenekliler ile ilgili bir grup baȴkanlÛȘÛnÛn ayrÛca kurulmuȴ olmasÛ üstün yetenekli çocuklarÛn daha önceki yÛllara göre eȘitimlerine daha ciddi bir hassasiyetle yaklaȴÛldÛȘÛnÛn önemli göstergelerdir. Ülkemizde Üstün Yetenekli Birey Oranı Diğer Toplumlara Göre Daha Fazla: “Ülkemizin gelişmesi ve 2023 hedeflerine ulaşması üstün yetenekle-

bilmektedir. Bu çocuklar n farkl yeteneklerine göre eĆitim almas örneĆin; genel zihinsel yetenek, özel akademik yetenek, yaratıcılık, liderlik, görsel ve işitsel sanatlar ve psikomotor gibi ye-

tenekleri mutlaka çok iyi gelićtirilerek, Türk toplumunun deĆićimine gerçek damgas n vuracak ćekilde yetićtirilmeleri hem de yaćad Ć hayattan zevk alarak yaćamalar , hayata daha çok baĆlanmalar ad na üstün yetenekli çocuklar n eĆitiminde ciddi anlamda bir ilerleme saĆlam ć durumday z. Tabi bunlar n özellikle, bilim ve sanat merkezlerinin, yarı zamanlı özel sınıf uygulamalarının, destek eğitim uygulamalarının ve kaynaştırma/bütünleştirme gibi uygulamalarının daha

ihtisasl hale getirilmesi, bu çocuklar n yeteneklerine göre farkl bireysel eĆitim programlar n n gelićtirilmesi, yine bu çocuklar n yeteneklerini gelićtirilmesinde uygun ortamlar n saĆlanmas konusunda Milli EĆitim Bakanl Ć taraf ndan son derece güzel ortamlar haz rland Ć gibi, bunun gelićtirilmesi içinde yoĆun çal ćmalar yap ld Ć n söyleyebiliriz. Türkiye’de üstün yetenekliler eğitim ile ilgili farkındalığın son yıllarda yeni bir ivme kazanmasını nasıl yorumluyorsunuz? Doç. Dr. Hakan Sarı: Bir ülkenin ilerleyebilmesi gelićebilmesi; oradaki yeteneklerin gelićtirilmesine paralel gitmektedir. Yani toplumda bir yenilik

rin liderliğinde olacaktır”

bir değişim olacaksa bu yeteneklerin liderliği altında olacaktır. Bugün kul-

Doç. Dr. Hakan Sarı: Türk toplumunun birçok medeniyeti geçirmić bir toplum olmas , daha önceki medeniyetleri de içine alarak yaćam na devam etmesi böyle bir toplumda üstün yetenekli bireylerin oran n n genel nüfus içerisinde diĆer ülkelere göre daha fazla olmas noktas nda zemin olućturmaktad r. Genel nüfus içerisinde %1, %2, baz toplumlarda %3’e kadar ç kan Üstün Yetenekli birey oran ülkemizde %3, %4’e kadar ç ka-

land Ć m z elektrik, araç gereçler, teknoloji günlük yaćamda kulland Ć m z materyaller ayn zamanda toplumun önünü açan yani toplumun deĆićimine liderlik yapan bireylerin üstün yetenekli olduklar n söyleyebiliriz. Bunlar n yetenekleri gelićtirildiĆinde ve deĆerlendirildiĆinde hem toplumun daha yüksek bir seviyeye ç kmas hem de refah düzeyinin artt r lmas ve ayn zamanda yüksek standarda sahip bir yaćam içerisinde olmas söz

konusu olacakt r. Bunun için üstün yetenekli çocuklar m z n mutlaka özel olarak eĆitilmesi gerektiĆine inan yoruz. Türkiye’nin de bunun için özellikle üstün yetenekli çocuklar n eĆitiminde çok ciddi at l mlar yapt Ć n ve 1 y l içerisinde Bilim ve Sanat Merkezlerinin yeniden revizyonu hedeflenmektedir.

Say n Bakan m z n da bunun üzerinde hassasiyetle durmas yla ve Özel EĆitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel MüdürlüĆümüzün ilgili birimlerinin yoĆun çal ćmas yla bu çocuklarımızın yeteneklerinin daha da üst düzeyde geliştirilmesiyle ilerde 2023 dediğimiz, beklediğimiz yıllara ülkemizin hazırlanmas›n›

sağlayacaktır.

2023’

te Sayın Başbakanımızın ifade ettiği kendi ürettiğimiz uçağımız, arabamız, uzay araçlarımız olacaktır. Dolayısıyla bunların üretilmesinde üstün yetenekli çocuklarımızın katkısı büyük olacaktır. Biz de üstün yetenekli çocuklar m -

z bugüne haz rlay p bu 2023 y l ndaki uzun dönemli amaçlar m z gerçeklećtirmeye çal ć yoruz. Bu anlamda üstün yetenekli çocuklar m z için ülkemizde özellikle son 2 y l içerisinde at l mlar olmućtur. Özellikle Say n Bakan m z n Ömer Dinçer Beyin bakanl Ća gelmesinden sonra (kendisinin de üstün yetenekli bir birey olmas dolay s yla ) böyle bir grubun diĆer ülkelere göre daha üst düzeyde yetićtirilerek gelićtirilmesi gerektiĆi bir politika olarak benimsendi. Oya Durak: SayÛn genel müdürüm

bu çerçevede son yÛllarda özel ö͛retim kurumlarÛnÛn da “Üstün Yetenekliler E͛itimi” kapsamÛnda yapmÛ΅ olduklarÛ çalÛ΅malarÛ ve geli΅meleri nasÛl de͛erlendiriyorsunuz? Üstün Yeteneklilerin Eğitimi Konusunda İşbirliği ve Ortak Çalışma Alanları Oluşturulabilir. Hakan Sarı: Bunu takdirle karć l yoruz. Biz bütün devlet kurumlar m z ile gerek Özel EĆitim Kurumlar m z ile bu Okul Öncesi olabilir, ălköĆretim

olabilir, OrtaöĆretim kurumlar m z olabilir, kurumlar m z n bu konuda hassasiyetleri varsa ülkemize son derecede önemli bir katk s bulunduĆundan, buna inand Ć m zdan dolay biz bu girićimleri takdirle karć l yoruz. Dolay s yla baz özel öĆretim kurumlar nda üstün yetenekli çocuklar için özel tećvikler verilmesi yine bu anlamda baz üniversitelerimizin üstün yetenekliler ile ilgili bilimsel etkinlikler düzenlemesi son derece önemlidir. Yine üstün yeteneklilerin eĆitimi ile ilgili ülkemizde baz özel kurumlar ve devlet kurumlar ile birlikte özellikle Milli EĆitim Bakanl Ć m z n Özel EĆitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel MüdürlüĆü üstün yetenekli öĆrencilerin eĆitimi ile ilgili onlara saĆlanacak araç ve gereçlerin revizyonu, onlar n tan mlanmas nda kullan lacak ölçeklerin yenilećtirilmesi gelićtirilmesi onlara uygulanacak programlar n içeriĆini yine Milli EĆitim Bakanl Ć Talim Terbiye Kurulunun çok önemli kurumlar nda görüćülmesi bizim Milli EĆitim Bakanl Ć m z n ve Bakanl Ć m za baĆl kurumlar n bu konuda ne kadar hassas davrand klar n gösteren önemli sembollerdir, göstergelerdir. Üstün yeteneklilerin eĆitiminde ister devlet, isterse özel kurumlar m z olsun bunlar takdirle karć l yoruz. Bunlar n daha yayg nlaćt r lmas özellikle öĆretim kurumlar n n bu tür kurumlar n gelićtirilmesinde belli bir ekonomik finans ay rmalar n n son derece önemli olduĆunu söyleyebilirim. Oya Durak: Bu anlamda bir po-

litika olarak Özel EĆitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel MüdürlüĆümüzün izlediĆi süreç nas l devam edecektir? Doç. Dr. Hakan Sarı: Tabi ki Üstün Yeteneklilerin eĆitiminde, Özel EĆitim ve Özel ÖĆretim Kurumlar n n Milli EĆitim Bakanl Ć m z n Özel EĆitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel MüdürlüĆündeki ilgili birimlerle iletićim kurarak ya da genel olarak Genel MüdürlüĆümüzle iletićim kurarak programlar n n

gelićtirilmesi, eĆitimlerinde kullan labilecek materyallerin daha da üst düzeyde gelićtirilmesi ad na faydal olacaĆ n ve bu konuda bir birliktelik saĆlamam z gerektiĆine inan yorum. Dolayısıyla böyle bir birlikteliği Coşkun Eğitim Kurumları ile sağlayabilirsek ve bir model olarak sizlerle güzel çalışmalara imza atabilirsek, diğer Özel Öğretim Kurumlarına bunu yaygınla ştırabilirsek bunun ülkemiz adına son derece önemli bir katkı olacaktır. Coşkun Eğitim Kurumları olarak Üstün Yetenekliler ile ilgili benimle böyle bir röportaj yapmanız bir model olacaktır. Dolayısıyla sizlerin bu girişimlerini takdirle karşılıyorum. Aynı zamanda teşekkür ediyorum. Oya Durak: SayÛn genel müdürüm bu süreçte bizler de Co΅kun E͛itim KurumlarÛ olarak deste͛iniz için te΅ekkür ediyoruz. Bu alanda yapÛlacak çalÛ΅malara deste͛inizin devam etmesini ümit ediyoruz. Doç. Dr. Hakan Sarı: Tabi ki de bizim de üstün yetenekliler ile ilgili bilimsel çal ćmalara bilimsel etkinliklere her türlü desteĆi vermemiz gerekiyor. Biz hem devlete ait kurumlarımızın bu türlü çalışmalarına hem de Özel Öğretim Kurumlarımızın bu türlü çalışmalarına ayrıca sivil toplum kuruluşlarından gelecek bu tür işbirliğine her zaman açığız. Ve dolayısıyla onları desteklemenin ülkemiz açısından faydalı olacağına ve son derece ülkemizin gelişiminde temel olacağını düşünüyoruz.

Dolay s yla bu dergi ile birlikte düzenlemić olduĆunuz “Üstün Yetenekliler EĆitimi” sempozyumuna biz de etkin olarak kat l yoruz ve aran zda olmaktan onur duyacaĆ z. Oya Durak: Say n genel müdürüm, bir taraftan üniversitedeki çal ćmalar n z, diĆer taraftan bakanl ktaki çal ćmalar n z devam ederken ciddi yoĆunluĆunuza raĆmen bizlerle vakit ay rd n z. DeĆerli paylać mlar n zdan dolay sizlere çok tećekkür ediyoruz.

PDR

ùstanbul ùl Milli Eûitim Müdürü

Dr. MUAMMER YILDIZ

ÜSTÜN YETENEKLøLERøN EùøTøMø Ü

stün yetenekli çocuk dediĆimiz-

Üstün yetenek, kićilerin baćar l

de zekâ, yarat c l k, sanat, liderlik

bilim ve ić adam olmalar için ge-

kapasitesi

akademik

rekli ancak yeterli deĆildir. Üstün

alanlarda yać tlar na göre yüksek

veya

özel

veya özel yetenek baćar y etkileyen

düzeyde

gösterdiĆi

diĆer faktörlerle uygun bir bilećim

uzmanlar taraf ndan belirlenen ço-

olućturduĆu zaman bir güç kayna-

performans

cuĆu anlamam z gerekiyor (Bilsem

Ć haline dönüćür. Bu kićiler yüksek

Yönerge 2007). Günümüzde her

zihinsel potansiyelleri uygun ćekilde

yüz çocuktan en az ikisinin üstün

gelićtirilip yönlendirilebilirse, baća-

yeteneklere ve hünerlere sahip ol-

r l birer fert olarak ülkemize önemli

duĆu bilinmektedir. Ünlü düćünür ve

hizmetlerde bulunabilirler; aksi du-

daha erken yaćta baćlamaktad r-

filozof Eflatun’un bu çocuklar “Alt n

rumda kendileriyle bar ć k olmayan

lar. Bitip tükenme bilmeyen enerji-

Çocuklar” diye adland rd Ć n farkl

aile ve toplum için sorunlu grup ha-

leri sebebiyle yanl ć olarak bazen

kaynaklardan biliyoruz.

line dönüćmeleri ihtimalide oldukça

kendilerinin hiperaktif olduĆu söy-

yüksektir.

lenmektedir. Görev ve problemleri

Üstün yeteneklilik ortalaman n

olarak çal ćmaya ve araćt rmaya da

organizeli, hedefli ve verimli bir će-

üzerinde bir kabiliyet, yarat c dü-

Üstün yetenekli insanların en

ćünme ve görev sorumluluĆunun

önemli özelliği, öğrenme hızları-

bilećkesi olarak tan mlanmaktad r.

dır. Bu tür çocuklar, diĆerlerine göre

Üstün yetenekli öĆrencilerde bu üç

daha erken yaćta konućma, okuma

özellik mutlaka bulunmak zorunda-

ve yazmay öĆrenirler. Doymak bil-

Bu sebeplerden dolay üstün

d r. Üstün yetenekli çocuklar yuka-

mez meraklar yla sürekli yeni ćeyler

veya özel yetenekli çocuklar n özel-

r da belirtilen özelliklere ve bunlar

öĆrenme azmi tać rlar. EĆer anne

liklerini ve ihtiyaçlar n bilmeye ve

gelićtirebilecek potansiyele sahip

babalar , öĆretmenleri ve arkadaćla-

bu çocuklara karć ailelerinin sergi-

bireylerdir. Bu çocuklar normal

r , bu çocuklara gerekli alakay gös-

leyeceĆi davran ćlar n neler olmas

programlar yolu ile sağlanamayan

terir, sab rla onlar dinler ve motive

gerektiĆinin bilinmesine ve özel öĆ-

geniş kapsamlı eğitim olanakları-

ederlerse, ruhi krizlere düćmeden

renme ihtiyaçlar na cevap verecek

na ihtiyaç duyarlar.

kendilerinden beklenen performan-

eĆitim modellerinin gelićtirilmesine ihtiyaç vard r.

Üstün yetenekli çocuklar n ye-

s gösterirler. Aksi takdirde ilgisizlik,

teneklerini gelićtirerek kapasitelerini

hor görülme ve bask gibi sebepler

en üst düzeyde kullanmalar n saĆ-

yüzünden yetenekleri körelir.

kilde ele alarak çözerler. ÖĆrenme, araćt rma ve kećfetme konusunda f tri motivasyonlar mevcuttur.

Üstün yetenekli potansiyelin değerlendirilmesine yönelik ta-

lamak ülkemizin bugünü ve gelece-

Üstün yetenekli çocuklar n yak-

rihsel çabaların dünyada ilk ve en

Ći aç s ndan büyük önem tać mak-

lać k yar s , okula gitmeden önce

ünlü uygulamasının tartışmasız

tad r.

okumay

Enderun Mektebi olduğu söyle-

öĆrenmekte,

baĆ ms z

PDR

nebilir. Cumhuriyet dönemi boyunca

lamadır. Ancak bu programlar üstün

Bugünden geleceĆe bakt Ć m zda

üstün veya özel yetenekli öĆrencilerin

veya özel yetenekliler gibi s ra d ć bir

yak n zamanda eĆitim sistemimizin

eĆitimi için çećitli düzenlemeler yap l-

grubun ihtiyaçlar na cevap veremez.

endüstrinin insan kaynaĆ ve nitelikli

m ćt r.1960 öncesinde yap lan düzenlemelere bakt Ć m zda daha çok bireysel niteliktedir. 1960’l y llara geldiĆimizde özel üst s n flar n aç lmas yla üstün veya özel yetenekli öĆrencilerin eĆitimi daha kapsaml bir ćekilde ele al nm ćt r. Ortaya ç kan ciddi sorunlar sonucunda,

ilkokullar n

bünyesin-

deki özel üst s n f uygulamas na son verilmićtir. 1980’liy llarda konu tekrar gündeme al nm ć ve projeler gelićti-

PDR

malar n sonucunda en doĆru yolun

beyin gücü sorununu çözemeyeceĆi görülmektedir.

üstün veya özel yetenekli öĆrencilerin

Bu olumsuzluklar da göz önüne

normal akranlar yla birlikte eĆitim gö-

alarak 1980 sonras gelićtirilen projeler

rürken bireysel yeteneklerinin fark nda

yard m ile ortaya ç kan ihtiyac karć -

olmalar n ve kapasitelerini gelićtirerek

layabilmek için çözüm yolunda at lan

en üst düzeyde kullanmalar n saĆla-

özgün bir ad m olarak okul öncesi, il-

yacak ve özel öĆrenme ihtiyaçlar na

köĆretim ve orta öĆretim çaĆ ndaki öĆ-

cevap verecek eĆitim yöntemlerinin gelićtirilmesi olduĆu ortaya ç km ćt r.

rencilerin üstün veya özel yeteneklerini gelićtirerek bilimsel düćünme ve davran ćlarla estetik deĆerleri birlećtiren,

Üstün veya özel yetenekli öĆren-

üretken, problem çözen bireyler haline

Bireylere toplum içinde birlikte

ciler ilgi duyduklar alanlardaki bilgi-

gelmelerini, onlara gerçek yaćamda

yaşama bilincinin kazandırılması ve

yi, yarat c l klar n kullanabilecekleri

öĆrenme f rsatlar ve özel eĆitim akti-

demokratik değerlerin geliştirilme-

düzeyde almak isterler. Gelićtirilecek

viteleri yoluyla saĆlayan “Bilim Sanat

sinde tüm öğrencilerin okul hayatla-

model; öĆrencilerin bireysel yetenek-

Merkezleri (BăLSEM)” 1993 y l nda An-

rının bir bölümünde ortak öğrenim

lerinin fark nda olmalar n ve kapasite-

kara, ăstanbul, ăzmir, Denizli ve Bayburt

yaşantılarını paylaşmaları son dere-

lerini gelićtirerek en üst düzeyde kul-

illerinde kurulmućtur. ăstanbul’da ayr ca

ce faydalı ve vazgeçilmez bir uygu-

lanmalar n saĆlamaya odaklanmal d r.

Fatih ilçesinde böyle özel çocuklar m -

rilmićtir.

Ąimdiye kadar yap lan uygula-

z n eĆitim ald Ć Ford Otosan Beyaz t

ve gerçekleri hakk nda gerçekçi

meyi birlećtirerek sorun çözmenin

ălköĆretim Okulu da eĆitime devam

düćünebilmek,

deĆerini anlayabilmek ve pratik

Günlük yaćamdaki sorunlarla, bü-

gereksinimler için yarat c çözüm-

ren ve üstün yeteneklilere hizmet eden

tün yönleri ile baća ç kabilmek, ye-

ler gelićtirebilmek.

bir diĆer eĆitim kurumu ise Özel TEV

nilikçi öneriler, alternatif süreçler,

ănanç Türkeć Lisesidir. BUGÜN ăTăBA-

yeni çözüm yollar yaratabilmek,

nük, endüstri, tar m ve hizmet sektör-

etmektedir. ăstanbul’da faaliyet göste-

Ră ăLE ÜLKEMăZDE Millî EĆitim Bakan-

•

Çećitli ić alanlar ndaki gereksinim-

leri ile bilim ve sanat bir araya getiren

lerin ve sorunlar n fark nda olabil-

böylesine dinamik bir süreci ilk kez

mek ve yenilikçi fikirler, teknikler,

baćlatm ćt r. Üstün yetenekli çocukla-

araçlar önerebilmek ve gelićtire-

r n eĆitimine yönelik olarak Milli EĆitim

bilmek,

Bakanl Ć n n çal ćmalar devam etmek-

Problemleri ihtiyaç analizi, plan-

tedir. ăstanbul Milli EĆitim MüdürlüĆü

lama, bütçe haz rlama, uygulama

olarak üstün yetenekli çocuklar m z n

ve deĆerlendirme aćamalar ndan

tespiti ve eĆitimlerinin gelićtirilmesine

Pratik ve gerçek yaćamdaki so-

geçen ‘PROJE’ler haz rlayarak çö-

yönelik olarak üniversiteler ve STK’larla

runlar çözebilmek,

zebilmek,

ićbirliĆi halinde çal ćmalar m z devam

Estetik deĆerler ile bilimsel düćün-

etmektedir.

l Ć bünyesinde, öĆrenci kabul eden 62

•

Bilim ve Sanat Merkezi mevcuttur. Bu merkezlerin ikisi Ataćehir ve Bećiktać’ta olmak üzere ăstanbul’da d r. Bu merkezler; öĆrencilerde aćaĆ daki yetenekleri gelićtirmeyi amaçlan-

•

maktad r: • •

Milli EĆitim Bakanl Ć , üretime dö-

Güncel yaćam n ićlevi, süreçleri

Genel Müdürlüğün Şubenin Adı

•

Adı : Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü : Üstün Yeteneklilerin Eğitimi Şubeye Bağlı Okul/Kurum İsimleri

S.N

İLİ

İLÇESİ

KURUMUN ADI

Bayburt

Merkez

Bilim ve Sanat Merkezi

Sinop

Merkez

Bilim ve Sanat Merkezi

Trabzon

Merkez

Bilim ve Sanat Merkezi

Bursa

Mustafakemalpaća

Cevdet Nerse Bilim ve Sanat Merkezi

Bursa

Y ld r m

Bilim ve Sanat Merkezi

TekirdaĆ

Merkez

Bilim ve Sanat Merkezi

ăzmir

Urla

Asiye-Hüseyin Akyüz Bilim ve Sanat Merkezi

Denizli

Merkez

Bilim ve Sanat Merkezi

ăstanbul

Kad köy

Bilim ve Sanat Merkezi

Isparta

Merkez

Bilim ve Sanat Merkezi

Afyon

Merkez

Bilim ve Sanat Merkezi

Ućak

Merkez

Bilim ve Sanat Merkezi

Açılmış Olup Ancak Faaliyette Olmayanlar (EĆitim-öĆretime geçilmesi için alt yap çal ćmalar devam etmektedir.) S.N

İLİ

İLÇESİ

KURUMUN ADI

Ankara

Çankaya

Yasemin Karakaya Bilim ve Sanat Merkezi

Dünya SaĆl k Örgütü ve Üniversitelerin verilerine göre nüfusun %2 sinin Üstün veya Özel Yetenekli olduĆu belirtilmektedir. Ayr ca Bilim ve Sanat Merkezlerinin ăćleyić Esas ve usulleri için 2530 say l TebliĆler Dergisinde yay mlanan “Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi” ne bak n z.

PDR

Co÷kun Eûitim Kurumlar× Genel Müdürü

Mehmet KICIROúLU

SEMPOZYUM ve CO÷KUN PDR DERGøLERøNøN ÖNEMø P

PDR

DR dergilerini 8 y ld r büyük bir özveri ile haz rlayan kurumumuz rehber öĆretmenlerini bu gayretlerinden dolay kutluyorum. Son 3 y ld r ç kar lan her derginin kapak konusu ile ilgili bir sempozyumun da ayr ca düzenlenmesi ve toplumsal bir duyarl l k olućturulmas çok önemli. Daha önce yap lan “Beslenme ve obezite” konulu sempozyum oldukça ses getirmićti. Konu ile ilgili ç kar lan dergi bir çok aile için baćucu kaynaklar ndan biri olmućtu. Daha sonra yap lan “Uzlać ” konulu sempozyum da yine önemli konuklar ve medyatik isimleri ile toplum olarak ihtiyaç duyduĆumuz uzlać konusunda bir çok kesimden insanlar , yazarlar , konuklar bir araya getirmićti. Ąimdi de 04 Nisan 2012 tarihinde düzenlenecek “Üstün Yeteneklilerin EĆitimi” konulu sempozyum ayn ćekilde ülke gündeminde yer alan oldukça önemli bir konudur.

celikle Çaml ca Coćkun ilköĆretim

den çok farkl bir durumdayd . Bun-

ćubemizde bundan 7 y l önce bać-

dan 10 y l sonra da ülkemiz çok daha

layan üstün potansiyelli öĆrenciler ile

güzel bir yerde ve konumda olacakt r

ilgili çal ćmalar 3 y l öncesinde Yaćar

diye ümitlerimiz taptazedir. Elimizdeki

Cimilli Coćkun ilköĆretim okulumuzda da uygulamaya konulmućtur. Kurumlar m zda üstünlerin eĆitimi ile ilgili bir genel koordinatör ve uygulaman n

deĆerlerin k ymetini bilerek ve onlara uygun eĆitim metotlar n gelićtirerek gereken desteĆi sunabilirsek bizler

Üstünlerin eĆitimi konusu, ailelerin, özel öĆretim ve eĆitim kurumlar n n kendilerini gelićtirmeye ve yetićtirmeye çal ćt Ć fakat ülke gündeminde hak ettiĆi yeri alamam ć bir konudur. Bu alandaki çal ćmalar n h zland r lmas , toplumsal duyarl l k olućturulmas , ću ana kadar yap lan çal ćmalara bir katk sunulmas amac yla sempozyum çal ćmas n n yap lacak olmas çok önemli.

tifade eden öĆrenciler sadece üstün

vatan m z belki de dünya muvaze-

Coćkun EĆitim Kurumlar nda ön-

10 y l öncesinin Türkiye si bugün-

yap ld Ć okullar m zda birer koordi-

vazifemizi lay k yla yapm ć olacaĆ z.

natörle bu eĆitimler yürütülmekte-

Ümit ediyorum ki geleceĆimiz, mad-

dir. Bu programa, kurumlar m zda

di-manevi her yönden çok iyi yetićti-

çal ćan çok say daki eĆitimci kadro

rilmić böyle vas fl nesillerle tahminle-

destek vermektedir. Programdan is-

rimizden çok daha iyi olacakt r. Aziz

zekâl olarak nitelendirilenlerle s n rl olmay p, üstün yetenek ve potansiyel gösteren öĆrenciler de gerekli desteĆi almaktad rlar.

nesindeki hak ettiĆi yeri bu vesile ile yeniden alacakt r.

MAKALE

Co÷kun Koleji Üstün Yetenekliler Program› Dan×÷man×

Dr. Abdullah FIÇICI

ÜSTÜN YETENEKLø KøMDøR? H

erkesin üzerinde hemfikir olduĆu evrensel bir tan m yoktur. Zekâ ve yetenek soyut kavramlar olduĆu için deĆićik ortam ve deĆićik kültürlerde farkl l k gösterebilir. Hatta bir okulun içinde bile “üstün yetenek” kelimesine farkl manalar yükleyen çok deĆićik fikirler bulunabilir. Yüksek performans gösteren veya göstermeye potansiyeli olan çocuklar vard r. EĆitimciler olarak bizim sorumluluĆumuz, mümkün olduĆu kadar çok çocuĆa yeteneklerini gelićtirebilecekleri ortam haz rlamakt r. Bu ćekilde hem çocuklara hem de topluma faydal olunmuć olur.

Güncel TanÑmlar “Üstün Zekal ” kelimesiyle ilgili s n rs z yorumlar yap lsa da, temel tan mlar kat (ölçülmüć yüksek IQ ile ilgili) dan, esnek (bir tek IQ testi ile ölçülemeyen ve birden fazla ölçüt içeren genićletilmić bir anlay ć)e kadar kategorize edilebilecek birçok tan m vard r.

Amerikan Ulusal Üstün Yetenekli Çocuklar Derneèi (NAGC) Üstün yetenekliler bir veya daha fazla alanda olaĆanüstü seviyelerde yetenek (müstesna ćekilde ak l yürütme ve öĆrenme yeteneĆi olarak

tan mlanm ć) ya da yeterlilik (en üst %10 veya daha nadir performans veya baćar s belgelenmić) gösterirler. Kendi sembol sistemi yap land r lm ć bir faaliyet alan olan disiplinler (örneĆin, matematik, müzik, dil) veya sensorimotor beceriler seti (örneĆin, resim, dans, spor) alanlar içermektedir. Beceri ya da yetenek gelićtirme, hayat boyu devam eden bir süreçtir. Küçük yaćtaki çocuklar kendi yać tlar ile karć laćt r l nca, yetenek ölçümlerinde ve/ya testlerde olaĆanüstü performans veya yüksek öĆrenme h z veya bir alanda gerçek baćar olarak gözlemlenebilir. Bu-

nunla birlikte bireyler çocukluktan ergenliĆe geçerken olgunlaćt kça, belli bir alanda baćar ve yüksek seviyelerdeki motivasyon üstünlüĆün temel özellikleri haline gelir. Çećitli faktörler yeteneklerin gelićtirmesini ve ifade edilmesini ya destekler ya da köstekler. Kićinin Üstün Potansiyeli ile hangi araçlarla gözlendiĆi ya da deĆerlendirildiĆi birbirine kar ćt r lmamal d r. Sadece veli, öĆretmen veya öĆrenci taraf ndan aday gösterilme, sadece s navda al nan yüksek bir puan ya da yüksek bir IQ puan üstün potansiyel deĆildir. Bütün bunlar üstün potansiyelin var olduĆuna

PDR

bir alandaki bir dereceye kadar üstünlüĆü ile çocuĆu akranlar aras nda en üst %10’a yerlećtiren üstünlüĆü ifade eder. Bunun aksine, yetenek terimi çocuĆun baćar s n sistematik olarak gelićmić yeteneklere (veya beceriler) üstün hâkimiyet ve en az ndan bir alanda, aktif olan yać yać tlar aras nda en üst %10’lük dereceye yerlećtirecek bilgiyi ifade eder. Modelinde beć yetenek etki alan sunar: Entelektüel, üretken, socioaffective, sensorimotor ve diĆer (örneĆin, duyular ötesi alg lama). Net bir genetik alt tabakas olan bu doĆal yetenekler, çocuĆun okul hayat boyunca karć laćt Ć her olayda gözlemlenebilir.

Renzulli: Üstün Yetenekli davran ć, insan özelliklerinin üç temel kümeleri (ortalaman n üzerinde genel ve/veya özel yetenekleri, yüksek düzeyde göreve baĆl l k (motivasyon) ve yükbir emare olabilir. Baz ölçüm araçlar çocuĆun yetićtiĆi çevredeki farkl l klara diĆerlerinden (ölçüm araçlar ndan) daha fazla duyarl d r.

Amerikan Federal TanÑmÑ Bu tan m, fakir ailelerin parlak çocuklar na yönelik eĆitim programlar na fon saĆlayan Javits Kanunu’ndan al nm ćt r: “Üstün zekal ve yetenekli bir öĆrenci terimi entelektüellik, üretkenlik, sanatsal ya da liderlik kapasitesi gibi alanlarda veya özel akademik alanlarda, yüksek performans gösteren ve bu yeteneklerini tam olarak gelićtirmek için normal okullar taraf ndan saĆlanmayan hizmet veya faaliyetlere ihtiyaç duyan çocuk ve genç anlam na gelir”

PDR

tüm ekonomik tabakalar n çocuklar n-

sek düzeyde üretkenlik) aras nda bir

da ve gençlerinde mevcuttur.”

etkilećim olduĆu zaman olućur.Üstün

Amerika’da her eyaletin kendi zeki ve yetenekli tan m vard r.

Bu alandaki Dièer TanÑmlar Columbus Grup TanÑmÑ: “Üstün yete-

Zekal ve yetenekli çocuklar bu kesićim kümesine sahip ya da bunu gelićtirme yeteneĆine sahip olan ve bunlar insanlar için potansiyel olarak deĆerli alana

uygulayanlard r.

Renzulli’nin

neklilik, gelićmić bilićsel yetenekleri ve

okul çap nda Zenginlećtirme Mode-

artan yoĆunluĆu ile birlećerek norm-

linde belirtildiĆi gibi, üstün yetenekli

dan niteliksel olarak farkl iç deneyim-

davran ćlar “belirli zamanlarda (her

ler ve fark ndal k olućturan asenkron bir gelićmedir. Bu asenkroni yüksek entelektüel kapasite ile artar. Yeteneklilerin bu özgünlüĆü onlar özellikle sa-

zaman deĆil), baz insanlarda (tüm insanlar deĆil) ve belirli ćartlar alt nda (her ćartta deĆil) bulunabilir.”

Gardner: Çoklu Zeka

vunmas z k lar ve onlar n en iyi ćekilde

Gardner’ a göre zeka “bir ya da

gelićtirmesi için ebeveynlik, öĆretim

birden fazla kültür için deĆerli olan bir

ve dan ćmanl kta deĆićiklikler gerek-

ürünü ortaya koyma ya da problem

tirir.”

çözme yeteneĆi” dir. Gardner’a göre

Gagné: Üstünlük ve yetenek ara-

yedi (daha sonra bu say artm ćt r) tur zeka vard r:

Amerkan EĆitim Araćt rma ve Ge-

s nda net bir ayr m önermektedir. Mo-

lićtirme Ofisi (OERI, 1993) raporuna

delinde üstünlük terimi sahip olunan

Sözel Zeka: Dili ve kelimeleri çok

göre, “Üstün yetenekler, tüm alanlar-

ve eĆitilmemić ve kendiliĆinden doĆal

iyi kullanma ve yorumlama yeteneĆi-

da, tüm kültürel gruplar aras nda ve

olarak ifade edilen ve kullan lan en az

dir. Yaz yazma ve hitabet, kitap, ćiir

yazma ve diĆer edebiyat becerilerini

baćar l tiyatro, bale, dans sanatç lar

Sentezci zekâ üretkenliĆi, yeni du-

kapsar.

ve sporcular yüksek bedensel zekaya

rumlarla bać etmeyi ve sezgileri kapsar.

MantÑksal Zeka: Zeka testlerinin

sahiptir.

Pratik zekâ da, analitik ve sentezci

ölçmekte olduĆu zeka türüdür. Anali-

Baćkalar n Anlama: DiĆer insan-

becerilerin günlük hayat n problemle-

tik ve bilimsel düćünme, matematik ve

lar anlama yeteneĆidir. Çok baćar l

rini çözmede kullan lmas söz konu-

fen alan n kapsar. S navlarda yüksek

sat ć elemanlar n n, politikac lar n, öĆ-

sudur.

baćar gösterirler.

retmenlerin ve din görevlerinin bu tür

Müzik ZekasÑ: Müzik insanlar n kendilerini ifade ettiĆi bir aland r. “Müzik kulaĆ ”na sahip insanlard r. Bir ćark n n güftesini ve bestesini çok çabuk kaparlar.

Uzay ZekasÑ: Üç boyutlu düćünme yeteneĆidir. Yön bulmakta ve satrançta çok maharetlidirler. Çok baćar l denizciler, mühendisler, mimarlar bunlardan ç kar.

Bedensel Zeka: Bedeni çok baćar l ve etkili kullanma yeteneĆidir. Çok

zekalar yüksektir.

Benlik Bilgisi: ănsan n kendisini, duygular n anlama ve tan ma yetene-

Seçtièiniz tanÑm, hangi öèrencileri nasÑl seçeceèinizi ve ne tür eèitim programlarÑ uygulayacaèÑnÑzÑ äekillendireceèi için çok önemlidir.

Ćidir. Gardner’a göre herkeste bu zekalar n tümü deĆićik düzeylerde vard r.

Referanslar: •

lished transcript of the meeting of the

Baz lar çok gelićmić, baz lar orta seviyede gelićmić olabilir.

Sternberg: Analitik zekâ problem

Columbus Group. •

Columbus, Ohio.

•

National Excellence: A Case for Deve-

çözme becerilerini, mant ksal düćünmeyi, ak l yürütmeyi ve okuduĆunu

Columbus Group (1991, July). Unpub-

loping America’s Talent - October 1993 •

Renzulli, J. S. (1978). “What Makes Gif-

anlamay içeren ve geleneksel zekâ

tedness? Re-examining a Definition”. Phi

testlerinin ölçtüĆü becerileri içerir.

Delta Kappa, 60: pp. 180-181.

PDR

ARAøTIRMA

Psikolog

Hacer ÇAVUø

ÜSTÜN YETENEKLø ÇOCUKLARIN

DUYGUSAL VE SOSYAL GELø÷øMø

stün yetenekli çocuk denildiĆi zaman

beceriler, duygusal alanda saĆl kl

akla baz kal plaćm ć görüntüler, dü-

olma ve üstün becerilerinin gelićtiril-

engel olabilir. Bunun yan nda, üstün

ćünceler gelmektedir. Bunlar n ba-

mesi gibi konular ele al narak deĆer-

zekâl ve yetenekli çocuĆun duygusal

ć nda, üstün yetenekli bir çocuĆun

lendirilmelidir.

ve sosyal deneyimleri hem iç hem d ć

sadece akademik alanda çok baćar l

PDR

l kl arkadać ilićkileri gelićtirmesine

Üstün yetenekli çocuklarla yaća-

faktörlerden etkilenir. Ayr ca, üstün

olduĆu ve arkadać ilićkileri ve duy-

nabilecek olas sorunlar çocuk bü-

zekâl ve yetenekli çocuk çevresiyle

gular n ifade edebilme konular nda

yüdükçe belirginlećmektedir. Çocuk

iletićime geçtikçe farkl l klar na karć

s ra d ć olduĆu düćüncesi gelmek-

akademik alanda dikkat çekmeye

tutum ve bulunduklar sosyal ortam

tedir. Bu düćüncenin çok da geçerli

baćlad kça çocuĆun sosyal ve duy-

gibi faktörler de sosyal ve duygusal

olmad Ć son araćt rmalarla ortaya

gusal gereksinimleri giderek ikinci

deneyimlerini etkilemektedir.

konmućtur. Üstün zekâl ve yetenekli

plana at lmaya baćlar. Bu durum ço-

Üstün zekâl ve yetenekli çocuk-

çocuk okul yaćam , özgüven, sosyal

cuĆun saĆl kl bir benlik alg s ve saĆ-

lar n duygusal ihtiyaçlar akranlar na

göre daha yoĆundur. Bu çocuklar duygusal ihtiyaçlar na göre yak nlar ndaki kićileri ćöyle s ralar: • Duygular n kabul edenler, • Onlar sadece zekâ ve yetenekleri için deĆil gerçekten sevenler, • Onlara zaman ay ranlar, • Baćar lar yan nda gayretlerini de destekleyenler, • ÖĆrenmenin önemli olduĆuna inananlar, • Kendilerine inanmalar na yard mc olanlar, • Hayallerinin pećinden koćmalar n cesaretlendirenler. Böyle bir s ralama duygusal baĆlanmay kuvvetlendireceĆi gibi kićiler

da farkl l klar yla ön planda olmalar d r.

önemli basamaĆ d r. Bu aç dan bakt -

aras ndaki duygu ak ć n n da saĆl kl

Bu da çocuklarda performans kayg -

Ć m z zaman empati kurabilmek duygusal ve

s na sebep olabilir. Bu gibi durumlar

sosyal geliäimin göstergesi sayÑlabilir.

bir ćekilde kurulmas n saĆlar. Okul ve aile iä birlièi içerisinde çocuèun bu duygusal ihtiyaçlarÑnÑ karäÑlayabilirler. Okulda yapÑlmasÑ gereken, öèretmenin çocuèun duygusal ihtiyaçlarÑna karäÑ duyarlÑ olmasÑ, evde de ebeveynin çocuèun duygusal ihtiyaçlarÑna karäÑ hassasiyetli davranmalÑdÑr. Üstün zekâlÑ ve yetenekli çocuklar çevresindeki kiäiler tarafÑndan farklÑ olarak nitelendirildikleri için yanlÑä anlaäÑlabilliyorlar. Enerjik olmalarÑ hiperaktivite rahatsÑzlÑèÑ, kararlÑ olmalarÑ inatçÑlÑk, fazla sorgulamalarÑ asilik ve aäÑrÑ duyarlÑ olmalarÑ da olgunlaämamÑälÑk olarak deèerlendirilir. EĆer çok hareketli bir çocuk için hiperaktif kelimesini kullan rsak bu durumun olumsuz yan n vurgulam ć oluruz. Bu da bizi olumsuz yönden bakmaya sevk eder ve olumlu olarak

deĆerlendirildiĆinde çocuklar n duygusal ve sosyal gelićimleri çok önem kazanmaktad r.

Oyun: Duygusal ve sosyal gelićimi en çok destekleyen basamaklardan biri

Üstün potansiyelli çocuklarda duy-

olan oyun ile çocuklar, içsel derinlikle-

gusal ve sosyal gelićimin doĆru olarak

rini kolayca görsellećtirebilirler. Bazen

ilerlediĆini gözlemleyebilmek için baz

gerçek ve hayal aras ndaki farkl l k

alt basamaklar n da gelićime katk

kaybolabilir. Üstün zekâl ve yetenekli-

saĆlamas gerekmektedir. Bunlar da

ler aras nda hayali arkadaćl Ć n yayg n

ćöyle s ralayabiliriz; empati, oyun, ar-

olarak bulunmas n bu duruma örnek

kadaćl k ilićkileri, liderlik, duygusall k,

olarak gösterebiliriz. Bununla birlikte

mükemmeliyetçilik ve ać r duyarl l k.

eĆer çevresiyle yak n bir ilićkiye sahip

Bu baćl klar ile beraber incelediĆimiz

deĆilse üstün zekâl ve yetenekli ço-

zaman, üstün zekâl ve yetenekli ço-

cuk kendi bać na oynamay veya ha-

cuklar n duygusal ve sosyal gelićim

yali bir arkadać edinmeyi tercih edebi-

alan ndaki gereksinimlerini daha net

lir. Ebeveynler çocuklarÑnÑn gerçek arkadaälÑk-

aç klayabiliriz.

lar kurabilmeleri için çevrelerini bu durumu ön

yap labileceklerini düćünmek zorlaća-

Empati:

planda tutarak düzenleyebilirler.

ArkadaälÑk æliäkileri:

bilir. Olumlu bak ć gelićtirmek çocuk-

Empati, bir kićinin kendini karć -

lar n duygular n anlay p uygun cevab

s ndaki kićinin yerine koyarak, olayla-

Çocuklar kendileriyle en çok oy-

vermeyi kolaylaćt racakt r.

ra onun bak ć aç s ile bakmas ve o

nayan kićileri arkadać olarak görürken üstün zekâl ve yetenekli çocuklar er-

Üstün zekâl ve yetenekli çocuk-

kićinin duygu ve düćüncelerini doĆru

lardan üstün beklentilerimiz vard r

olarak anlamas ve bu durumu iletme-

ken yaćta gerçek karć l kl arkadaćl k

ama bu çocuklarda olućan korkular-

si sürecidir (Dökmen, 1996). Empati

gelićtirebilme eĆilimindedirler. Fakat

dan ve kayg lardan habersizizdir. En

kurabilen çocuk arkadać ilićkilerinde

bu durum üstün zekâl ve yetenekli

çok beklediklerimizden biri, her soru-

sorun yaćamayacakt r ve arkadać ilić-

çocuĆun doĆru (zihinsel) akranla-

ya mutlaka doĆru cevab vermeleri ya

kileri bir çocuĆun sosyal çevredeki en

r bulduĆunda gerçeklećebilir. Bunu

PDR

yapmak için birçoĆu yaćça büyük ço-

dir. Bu da kendisinin fark na varmas n

cuklar veya yetićkinler bulmaya çal ć r

kolaylaćt racakt r.

veya diĆer çocuklara göre daha s k yaln z kalmay tercih eder.

retmenin sosyal ve duygusal olgun-

Üstün zekâl ve yetenekli çocuk-

laćma yerine zihinsel baćar ya ać r

lar n kendi performanslar için yüksek

odakland klar görülmüćtür. Farkl ge-

Liderlik özellikleri aras nda; kićinin

standartlar belirledikleri ve aile veya

lićim alanlar ndaki ećzamanl olmayan

kendini iyi ifade edebilmesi, baćkala-

öĆretmenlerinden de yapabilecekle-

gelićim hayal k r kl Ć na neden olabilir.

r yla uyumlu ilićkiler kurabilmesi, top-

rinin üstünde performans bekledikleri

Üstün zekâl ve yetenekli çocuklar ne

lumsal duyarl l klar yüksek olma gibi

belirtilmektedir. Bu özellik genellikle

özellikleri baćta gelmektedir. ălköĆre-

mükemmeliyetçilik olarak adland r l-

tim düzeyindeki üstün liderlik yetene-

maktad r. Mükemmeliyetçi eĆilimin so-

Ćine sahip çocuklar n tipik özellikleri

nucu olarak üstün zekâl ve yetenekli

ćunlard r: kendi akranlar yla ve yetić-

çocuklar bazen risk almaktan kaç -

bul etmede zorlanabilirler. Hayal k -

istediklerini kavramsallaćt rabilirler fakat motor becerilerin yetersiz olmas gibi kendi yać düzeyi becerilerini ka-

nabilirler ve sadece uzman olduklar

r kl Ć n n patlak vermesi yoĆun olabilir

yeni durumlara uyum saĆlayabilir,

yeteneĆe yoĆunlaćabilirler ve bu da

ve genellikle olgunlaćmam ćl k olarak

yüksek düzeyde konućma yeteneĆi-

güçlü ve zay f becerilerinin aras ndaki

yanl ć yorumlan r. Eèer üstün yetenekli

ne sahip ve diĆerlerinin duygular n

fark art r r. Böylece git gide zay f alan-

çocuklara kendi zekâ düzeyinde çocuklarla

ve ihtiyaçlar na karć duyarl d rlar ve

lardaki güvenlerini kaybederler. Üstün

liderlik becerileri ile genel zekâ ara-

zekâl çocuklarda görülen mükemme-

s nda korelâsyon bulunmućtur. Baćka

liyetçiliĆin olumsuz sonuçlar aras nda

bir ifadeyle, zekâ artt kça ileri düzey

düćük baćar , öz-sayg n yitirilmesi,

liderlik becerileri gösterme ćans da

erteleme, depresyon bulunmaktad r.

artacakt r. Üstün zekâl ve yetenekli çocuklar sorumluluk almaya isteklilik, grubun bir parças olmak, akranlar n n sayg s n kazanmak, aç k bir iletićim kullanmak, uyumluluk, esneklik, aktiviteleri takip etmek yerine yönlendirme tercihi ve kendine güven gibi erken liderlik becerisi sergilerler.

Duygusal Geliäim:

AäÑrÑ DuyarlÑlÑk: Birçok üstün zekâl ve yetenekli ço-

azaltacaktÑr. Üstün yetenekli çocuklar n sosyal aksakl klardan kaynaklanacak duygu-

cuĆun ać r duyarl olduĆu bulunmuć-

sal travmalar önlemek veya atlatmak

tur. Yüksek standartlara sahip olma ve

için neler yap lmas gerektiĆinin bilin-

diĆerlerini alg lay c olma üstün zekâl

cinde olmak gereklidir. Çünkü ancak

ve yetenekli çocuklar n ać r duyarl

bu sayede öz sayg ve özgüvenlerini

-özellikle de elećtiriye karć - yapabilir.

korumalar , kendilerini olumlu alg la-

Ayr ca bu duyarl l k, kolay incinmeyi, elećtiriye kuvvetli tepkiyi, merhametli davranmay ve hatta s ya, gürültüye,

normal öĆrencilere göre duygusal ola-

dokuya ve besinlere fiziksel tepkiyi

rak daha duyarl , yoĆun ve karć l k ve-

içerebilir. ÖrneĆin parlak bir ć k üstün

ren olarak tan mlanmaktad r. Baz ya-

zekal ve yetenekli çocukta kayg ya

zarlar gelićmić öĆrenmeye neden olan

veya kafa kar ć kl Ć na yol açabilir.

beyin yap s n n daha yüksek duygusal-

Yüksek sese duyarl çocuklara daha

l Ća da yol açt Ć n savunmaktad rlar.

yumućak konućmak veya ses seviyesi

Kićinin kendisine ilićkin yapt Ć ve

çalÑäma imkânÑ saèlanÑrsa bu onlarÑn soyutlanma ve hayal kÑrÑklÑèÑ yaäama duygularÑnÑ

ve duygusal gelićim basamaklar ndaki

Üstün zekâl ve yetenekli çocuklar

Benlik SaygÑsÑ:

PDR

Ayr ca araćt rmada birçok aile ve öĆ-

Mükemmeliyetçilik:

Liderlik:

kinlerle kolayca iletićim kurabilirler,

r kl Ć yaćad klar n ortaya koymućtur.

malar , sosyal ilićkilerde baćar l ve mutlu olmalar ve en sonunda potansiyellerini tam anlam yla gerçeklećtirmeleri saĆlanabilir.

KAYNAKÇA •

gifted children. J. Freeman (Ed.) The psychology of gifted children (pp. 297 -

düćük müzik yararl olabilir.

Hayal KÑrÑklÑèÑ: Suç ićlemić üstün zekâl ve yete-

mesi benlik sayg s olarak tan mlan-

nekli çocuklar üzerinde yapt Ć çal ć-

maktad r. Baz yazarlar n aktard Ć na

mada Brooks (1985) üstün zekâl ve

göre üstün zekâl ve yetenekli çocuk-

yetenekli

lar n benlik sayg s erken gelićmekte-

yüksek beklentiden dolay hayal k -

çocuklar n

308). New York: John Wiley & Sons. •

al ćkanl k haline getirdiĆi deĆerlendir-

çevrelerindeki

Brooks, R. (1985). Delinquency among

Tutar, H., Y lmaz, M. K. ve Erdönmez, C. (2003). Genel ve teknik iletiúim. (1. Bask ). Ankara: Nobel Yay n DaĆ t m.

•

Üstün

Dökmen

ăletićim

çat ćmalar

ve empati. ăstanbul: Sistem Yay nc l k (1996).

ARAøTIRMA

Uzman Psikolog

Ferhat ÇELùK

ENDERUN MEKTEBø (Dahi Fabrikas×) T

ürkler istisnai vas flara sahip bir insan bulduklar zaman sanki paha biçilemeyecek deĆerde bir ćey bulmuć gibi çok sevinirler, onu yetićtirmede hiçbir fedakârl ktan sak nmazlar; ćayet savaćmaya müsait vücut yap s da varsa her ćeyden üstün tutarlar. Bizim plan m z çok farkl d r; zira ćayet biz bir köpek, ćahin veya at bulduĆumuzda çok seviniriz ve onu neslinin en iyisi yapabilmek için elimizden gelen her ćeyi yapar z. Ama bir adam üstün vas flara sahipse onu da mükemmellećtirmek için bir fedakârl kta bulunmay z; ne de onun eĆitimini bize düćen bir vazife olarak telakki ederiz ve iyi eĆittiĆimiz at, köpek veya ćahinden bu zahmetimizin karć l Ć nda hizmet görürüz; fakat Türkler iyi eĆitim görmüć bir insandan ayn nispette hizmet görürler. Zira bir insan n tabiat diĆer hayvanlara nazaran çok daha takdire ćayan ve çok daha mükemmeldir. (Bak. Milliler, B: a.g.e. 1941, S.99.) Üstün zekâl lar n ve yeteneklilerin eĆitim-öĆretimi için kurulan ve Türk-ăslam EĆitim Tarihi’nde olduĆu kadar, Dünya EĆitim Tarihi’nde de çok önemli yere sahip olan Enderun Mektebi, tarihten günümüze eĆitimde çok önemli bir yer tutmaktad r. Enderun, bir ćeyin iç k sm , iç yüzü, dâhili, harem dairesi gibi

anlamlara gelmekte olup Enderun Mektebi ise Osmanl Devleti’nde mülkî, idarî, diplomatik ve diĆer önemli kadronun yetićtirildiĆi yerdir. Bu baĆlamda Enderun Mektebi, dünyan n ilk “kamu yönetimi okulu” olarak da nitelendirilebilir. Osmanl ’y cihan devleti yapan kurumlar n en bać nda bu Enderun Mektebi gelir ki, Osmanl Devleti’nin ihtiyaç duyduĆu devlet adam kadrosu bu mektepten yetićirdi. Bu mektepte öĆrenciler, üstün zekâl lara ve çećitli yeteneklere yönelik programlarla ve testlerle, ortalama 15 y ll k bir eĆitimden geçtikten sonra, devletin ihtiyaç duyduĆu üst düzey idarî/bürokratik ve askerî personelin yetićmesi saĆlanm ćt r. Nitekim bu konuda,

önde gelen tan nm ć psikologlardan Amerikal Lewis Terman (StanfordBinet adl zekâ testini bulan kići) Enderun Mektebi’ne al nan çocuklar için ćunlar söylemektedir: “Zekâ seviyesini ölçmek için ilk defa test yöntemi, Osmanl larda Enderun mektebine seçilen öĆrenciler için uygulanm ćt r.” Bu baĆlamda Enderun Mektebi, üstün yeteneklilerin eĆitiminde “dünyadaki ilk sistemli eĆitim” örneĆini olućturmaktad r. Öyle ki pek çok bat l kaynakta, Osmanl Devleti’nin alt yüzy l boyunca devam etmesinin temel nedeninin, üstün yetenekli çocuklar Enderun’a devćirme yöntemiyle seçip orada eĆitim verdikten sonra ülke yönetimini bu kićilere emanet etmesi olarak gösterilmektedir. Amerika’da

PDR

Enderun Mektepleri hakk nda 350’ye yak n akademik çal ćma yap lm ćt r. 20. yüzy l n bać nda Amerikal EĆitimci- Psikolog John Dewey’in “ÇocuĆa Göre EĆitim ălkesi” diye formüle ettiĆi düćünceyle çaĆdać eĆitimin öncülüĆünü yapt Ć dönemden yüzlerce y l önce, Osmanl Devleti, Enderun Mektebi’nde bu eĆitim anlay ć na göre hareket ediyordu. EĆitimde çocuĆun yeteneklerini ve ilgilerini, bireysel farkl l klar n ön plana ç karmay , John Dewey’den yüzy llarca önce Enderun Mektebi’nde baćar yla uygulamaya konulmućtur. Saray düzeni içinde ve devletin d ć hizmetlerinde ilerleyip yükselebilmek büyük ölçüde kabiliyetlere dayal d r II. Murad zaman nda kurulan Enderun Mektebi, gerçek kimliĆine Fatih Sultan Mehmet zaman nda kavućmućtur. Fatih zaman nda Enderun Mektebi yaln z bir devćirme mektebi olma hüviyetinden ç karak, devletin siyasî sistemi için gerekli idarî ve mülkî kadronun eĆitimine de yönelmićtir. Balkanlar’daki H ristiyan halktan ve Anadolu’dan devćirilen oĆlanlar, önce Anadolu’da seçilmić Türk çiftçi ailelerine verilir, üç dört y lda Türk ve Müslüman kültürünü kazand ktan sonra da ăstanbul ve Edirne’deki çećitli saraylara yerlećtirilirdi. Bu haz rl k saraylar : Edirne Saray , Galata Saray , ăbrahim Paća Saray ve ăskender Saray olmak üzere dört taneydi. Bu saraylar n eĆitime tahsis edilmić odalar nda eĆitim görürlerdi. Burada acemi oĆlanlar olarak fizikî ve ruhî talimler ve terbiyeler ald ktan sonra “ç kma” denilen mezuniyet usulüyle imparatorluĆun farkl bölgelerindeki görev yerlerine tayin olunurlard . Bunlar aras nda en yetenekli olanlar ise daha iyi bir eĆitim almak üzere Enderun’a kabul edilirdi. Bu mektebin bir diĆer özelliĆi ise, sadece baćkent ăstanbul’da bulunmas d r. Osmanl lar-

PDR

da temel eĆitim kurumu olan medreseler, imparatorluĆun dört bir taraf n kaplarken, Enderun Mektebi sadece ăstanbul’da bulunmaktad r. Bir ăngiliz sefiri (elçisi) Enderun mektepleri hakk nda ćunlar söylemektedir: “Osmanl lar, ald klar esirlere hiç kötülük yapm yor, kardeć gibi davran yorlar. Hangi milletten, hangi dinden olursa olsun, küçük çocuklar n zekâlar n ölçüyorlar. Keskin zekâl çocuklar, seçilerek saraydaki Enderun denilen mekteplerde, deĆerli öĆretmenler taraf ndan okutuluyor, ăslâm bilgileri, ăslâm ahlâk , fen, kültür dersleri verilerek, kuvvetli, baćar l Müslüman olarak yetićtiriliyorlar. Osmanl ordular n zaferden zafere ulaćt ran deĆerli kumandanlar, Sokullular ve Köprülüler gibi seçkin siyaset ve idare adamlar , hep böyle yetićtirilen keskin zekâl çocuklard . Osmanl ak nlar n durdurmak için, bu Enderun mekteplerini ve bunlar n kollar olan medreseleri y kmak, Osmanl lar fende geri b rakmak lâz md r.” DoĆućtan soylu olmaĆa hiçbir deĆer verilmemektedir. Ancak kićinin görevlendirildiĆi ićle ilgili meziyetleri ve yetenekleri önem tać maktad r. Büyük insanlar n çoĆu mütevaz , köylü ailelerin çocuklar d r. Bunlardan da gurur duymaktad rlar. Onlar yeteneĆi Allah n verdiĆine, eĆitimin bunu ićleyip gelićtirdiĆine, gayret ve çabayla da bunun ürünü olan baćar n n saĆland Ć na inanmaktad rlar. (Bak. Enç. M. : S. 342) Enderun öĆrencileri, gün doĆmadan iki saat önceden kalkar, hamama gidip y kand ktan sonra, toplu halde sabah namaz n k larlard . DiĆer bütün vakit namazlar da cemaatle k l n rd . Padićah ăstanbul’da ise sabah namazlar Ayasofya Camii’nde padićahla beraber k l n rd . Yat ć ve kalk ćlar günećin doĆuć ve yats namaz n n

vaktine göre deĆićirdi. ÇoĆu zaman yats namaz k l nd ktan sonra yat l rd . Perćembe günleri yats dan sonra her odada, topluca padićah n s hhat ve selameti için dua, din ve devlet düćmanlar n n kahr için topluca beddua edilirdi. Giyim ve kućamlar , bizzat padićah taraf ndan temin edilir ve mertebelerine göre farkl l k gösterirdi. Elbiselerin düzenli ve temiz kullan lmas na özen gösterilirdi. Enderun öĆrencilerinin faydalanmas için Enderun Kütüphanesi vard . Topkap Saray ’ndaki diĆer kütüphanelerden de faydalan l rd . Bütün eĆitim öĆretim masraflar bizzat padićah taraf ndan karć lan rd . Temizlik ve nezaket kurallar na son derece dikkat edilirdi. Mesela yere tükürmek, öksürürken mendilini aĆz n kapamamak, kirli elbise giymek cezay gerektirirdi. Verilen cezalar kat ve sertti. Bu disiplin ve ceza anlay ć öĆrencilerin sab rl , dayan kl , sayg l ve alçakgönüllü olmas n saĆl yordu.

Enderun’da Eèitim Öèretim ve Okutulan Dersler Enderun Mektebi’nde eĆitim öĆretim faaliyetleri bir bütün ve de uygulamal olarak yap l rd . Askerlikten diplomasiye, güzel sanatlardan spora kadar her türlü eĆitim-öĆretim üst düzeyde ve tatbikî/uygulamal olarak yap l rd . Bugünkü Japon eĆitim sisteminin “uygulama aĆ rl kl ” eĆitim sistemini, yüzy llar öncesinde Enderun Mektebi’nde baćar yla uygulanm ćt r. EĆitim-öĆretim, birbirini izleyen yedi odada verilirdi. Odalara “KoĆuć” da denilirdi. ÖĆrenciler sarayda her odan n gereklerini yerine getirirlerdi. Odalardaki eĆitim süresi bir ile iki y l aras nda deĆićirdi. Enderun’da baćar y artt ran ve günümüzdeki ideal eĆitim anlay ć içinde sayabileceĆimiz önemli unsurlar ćunlard r: 1. Buraya al nacak öĆrenciler büyük

bir dikkat ve titizlikle seçilirdi. 2. Teorik öĆrenimin yan s ra uygulamaya da genić yer ayr l rd . 3. El becerilerinin kazand r lmas na önem verilirdi. 4. Nitelikli ve seçkin öĆreticiler (müderris/dânićment) derslere girerdi. 5. Zaman/yać s n rlamas ndan çok liyakat ve baćar esas na göre s n f atlan rd . 6. Üst düzey öĆrenciler, daha alt düzeydekilere rehberlik yapard . 7. ÖĆrencilerin beden ve ruh saĆl Ć na ayn derecede özen gösterilirdi. 8. Estetik anlay ć yla her bir öĆrencinin kićisel yeteneĆine göre bir güzel sanatla ilgilenmesi saĆlan rd . 9. Bireysel ilgi ve yetenekleri destekleyip gelićtirmeĆe elverićli esnek bir yap dayd . 10. ÖĆrenciler sabah kalk ć ndan yemek saatleri ve akćam yat ć na kadar tam bir disiplin içinde düzenli yaćamak zorundayd . 11. Gösterilen en küçük bir baćar dahi ödüllendirilirdi. 12. ÖĆrencilerin bać boćluĆunu ve zaman kayb n önlemek için yap lan hatalar deĆićik ćekillerde cezaland r l rd . Enderun’u deĆerlendirirken bać ndan sonuna kadar titizlikle takip edilen ve baćar l lar n bir üst öĆretim düzeyine yükselmesi, baćar s zlar n ise askerî birliklere sevki olarak ifade edilebilecek olan “ç kma” ile öĆrencilerin tam entegrasyonunu saĆlamaya dönük olarak Türk-ăslam kültürünün eksiksiz verilmesi göz önünde bulundurulmal d r. Enderun’da eĆitim, tedrici/aćamal bir yap ya sahipti. Enderun Mektebi’nde okuyanlar n eĆitim süresi boyunca geçmeleri gereken on iki terfi s nav vard , ancak bu s navlardaki baćar lar n n yan nda; öĆrencilerin ilgileri, yetenekleri ve bireysel farkl l klar da önemli bir rol oynard . Çok üstün ba-

ćar göstermediĆi müddetçe bir içoĆlan , asla Enderun’u tamamlayamaz, ara kademelerde “ç kma” olarak ayr ld Ć odan n derecesine göre bir birliĆe tayin olunurdu. Ąöyle ki: Enderun Mektebi’nde öĆrenciyi s k s k imtihan etmek suretiyle öĆrenci eleme usulü, elenenlerin sokaĆa b rak lmay p yan hizmetlerde deĆerlendirilmesi, yeteneklilerin tespiti, eĆitimde teori-pratik bütünlüĆü ve adâb- muaćeret(görgü/ edep) kurallar n n öĆretilmesi önemli bir yer tutmaktad r. Baz uzmanlar n, Osmanl lar n elitlećmesini saĆlayan bu rekabetçi ve baćar s zl Ć affetmeyen bulućuna “eĆitim mucizesi” demeyi tercih etmeleri bu yüzdendir. Bugün Japon mucizesinin temelini olućturan “uygulamal eĆitim” sistemi, yüz y llar öncesinden Enderun Mektebi’nde baćar yla uygulanm ćt r. Bilgiyi ahlâkla beraber verme, teoriyi pratikle/uygulamal olarak öĆretme, Enderun Mektebi’nin ana gayelerinden olmućtur. “Enderun Efendisi” veya sadece “Enderunlu” tabiri, art k nesli tükenmić olan “ăstanbul Efendisi” tabirinin ećanlaml s olarak kullan lm ćt r.

Tarihi, Ferâiz(Miras ălmi).

Müsbet ilimler: T p, Heyet (Astronomi), Hendese (Geometri), Cebir (Matematik), Tarih, CoĆrafya, Mant k, Hukuk, Hikmet, Türk Dili ve Edebiyat , Sarf, Nahiv, Bed-i Beyan (Güzel Konućma), Belagat, Riyaziye (MatematiĆin bir dal ), Ąiir ve ănća, Medni (Söz ve Lügat), Hitabet, Maanî(Sözdizimi, Sentaks), Durub-i Mesel(Atasözleri).

Güzel Sanatlar:

Musiki,

Tezhip,

Hüsn-ü Hat, Cilt Sanat , Mimari, Minyatür., Oymac l k, Kakmac l k.

Beden Eèitimi ve Spor: Binicilik, K l ç çekme, Gürz, Koću, Avc l k, Ok atma, Atlama, M zrak, Çelik-Çomak, Güreć, Meç, AĆ rl k kald rma, Cirit, Ąamar Atma.

Meslekî Eèitim: Giyim, deri ićlemeciliĆi, inćaat, kuyumculuk, çećitli ilaçlar n ve merhemlerin yap m gibi. Bu dersleri alanlar nda uzman hocalar ve mesleĆinde ehil sanat erbab üstatlar verirdi. Bu eĆitim sistemi sayesinde mezunlar birçok alan hakk n-

Enderun’da eèitim öèretim äu beä konu üzerinde toplanmÑätÑ:

da gerekli temel bilgileri öĆrenirken,

1. ÖĆrencinin ăslamî ilimlerde en iyi ćekilde yetićmesi saĆlan rd . 2. Dönemin, bütün pozitif ilimleri okutulurdu. 3. Saray protokolünü, saray ile ilgili diĆer ićleri “mefrućat” uygulamal olarak en iyi ćekilde öĆrenirlerdi. 4. Güzel sanatlarla ilgili eĆitim öĆretim verilerek “estetik bilgisi”nin gelićmesi amaçlan r; böylece bireyin güzel duygulara, güzel düćüncelere sahip olmas saĆlan rd . 5. Meslekî eĆitim verilerek, bir meslekte uzmanlaćmas saĆlan rd . ăslamî ălimler: Kuran- Kerim, ălmihal, Tefsir, Hadis, Kelam, Tecvit, Akaid, Arapça ve Farsça, Peygamberler

belirleyip o alanlarda uzmanlaćma

kendi yeteneklerini ve ilgi alanlar n imkân na da sahip olabiliyordu. Bu mektepte, 63 sadrazam, 3 Ąeyhülislam, 23 kaptan- derya, çok say da Kubbealt Veziri, Defterdar, Beylerbeyi, Sancakbeyi, Yeniçeri AĆas , Mimar, Nakkać, Ressam, Minyatür Ustas , Hattat, Musikićinas, Kâtip, ămam, Müezzin, Müverrih, Ąair, Âlim, Hanende vb. yetićmić ve uzun y llar baćar yla hizmet etmićlerdir.

Kaynak •

Enderun mektebi (Yrd. Doç. Dr. Ülker AKKUTAY) Gazi ünv. Bas mevi 1984

•

www.enderun.com

PDR

MAKALE

Psikolog Ceyda AKTAø

OKUL ÖNCESø DÖNEMDE ÜSTÜN YETENEKLø

ÇOCUKLARIN EùøTøMø O

kul öncesi dönem, çocuklar için gelićimin yap taćlar n n olućtuĆu bir süreçtir. Çocuk için hayati önem tać yan yürüme, konućma gibi ićlevlerin kazan lmas bu süreçte gerçeklećir. Gelićim özellikleri aç s ndan yać tlar na göre farkl l k gösteren çocuklar vard r ve bu çocuklar n dikkatli bir ćekilde gözlenmesi gerekmektedir. Birçok alanda yać tlar ndan önde olan çocuklara yayg n olarak “üstün zekal ”, “özel yeteneĆi olan” ya da “üstün yetenekli çocuk” olarak tan mlamalar yap l r. Üstün zekal çocuk, yać tlar na göre daha h zl

Yap lan araćt rmalara göre üstün yetenekli çocuklar bebekliklerinden itibaren genel motor beceriler, ince motor beceriler ve bilićsel ve dil gelićimine göre normal çocuklara oranla farkl l klar gösterirler. Üstün yetenekli çocuklar n gelićim özelliklerine bakt Ć m zda bir çok alanda yać tlar ndan ileride gittiklerini söyleyebiliriz. Okul öncesi Dönemde Üstün ZekalÞ ÇocuklarÞn Genel DavranÞê Özellikleri éunlardÞr: • •

öĆrenen, özel akademik alanlarda, yarat c l k, sanat ve liderlik kapasitesi

•

yönüyle yać tlar na göre yüksek düzeyde performans gösteren çocuklar-

•

d r. Üstün yetenekli çocuklar toplumun hemen hemen her düzeyindeki aileler-

•

den gelebilir. Unutulmamas gereken, bu özel yeteneklerin doĆućtan getiri-

•

len bir kapasiteyle ilgili olmas yla birlikte uygun çevre ve eĆitim olanaklar yla

•

da gelićtirilebileceĆidir. Özel yeteneĆi olan çocuklar çoĆu kez ortalaman n

•

üstünde özellikler gösterirler, özellikle de üstün olduklar alan zihinsel aland r

•

ancak bir çocuĆun üstün yetenekli olduĆunun tek kan t n n sadece yüksek zekayla ilgili olduĆunu düćünmemek

• •

gerekir. Üstün yetenekli olma birçok özelliĆin kombinasyonu olarak düćünülmelidir.

PDR

•

Dikkatli ve uyan kt rlar. Yać tlar na göre ileri düzeyde sözel yeteneĆe sahiptirler. Okumaya ve kitaplara karć ilgisi erken gelićir. Elde ettiĆi bilgileri uzun süre haf zas nda tutabilirler. ălgilerinin pećinden koćar,bir ćeyler biriktirirler. Çok soru sorar,hayal gücü yać tlar na göre yüksektir. Baz ćeyleri kendi düćüncesi doĆrultusunda yapmak isterler. Bir amaca ulaćmak için pek çok yol düćünürler. Yetićkinlerle ve diĆer çocuklarla çok kolay iletićim kurarlar. Yeni durumlara kolay uyum saĆlarlar. Yać tlar taraf ndan ilk seçilen kići olarak gözlemlenirler. Çizimlerinde canl varl klar n d ć nda imgesel objeler çizebilir.

• •

Nesneleri ayr nt lar yla hat rlarlar. Baćkalar n n duygular na ve davran ćlar na karć yać tlar na göre daha fazla duyarl d rlar. • S ra d ć bir mizahi anlay ća sahiptirler. • Çabuk s k lma, yapacak bir ćeyler arama, boć duramama çok s k rastlanan özelliklerindendir. • “Merak” öĆrenmeye karć istekli olmak,araćt r c ve kećfedici düćünme karakteristik özelliklerindendir. • Zamana ait bilgileri doĆru kullanmas , özellikle geçmić ve gelecekle ilgili zihinsel çözümlemeyi doĆru yapmas yać tlar na göre ileri seviyededir. • Kompleks, karmać k ćeyleri tercih ederler; tart ćmalardan zevk al rlar. • Adaletli olmaya, hak ve hukuk kavram na yać tlar na göre daha fazla önem verirler. Yukar da incelenen belli özelliklerin tamam n her üstün zekâl öĆrencide göremeyebiliriz. Kabul edilen görüće göre üstün zekal öĆrenciler bilićsel özellikler,duygusal özellikler, fiziksel özellikler ve sosyal özellikleri bak m ndan bu alanlar n birinde ya da birkaç nda üstün performans sergilemektedirler. Anaokulunda karć lać labilecek üstün çocuklara bir örnek verirsek eĆer; Ali bir anaokulu öĆrencisi ve oldukça gelićmić bir adalet duygusuna sahiptir. Anaoku-

lunda bir çocuĆa haks zl k edildiĆinde veya kendisi haks z yere cezaland r ld Ć nda, ya aĆlamaya baćl yor, ya da adalet konusunda tart ćmaya girerek düzeni saĆlamaya çal ć yor. Bazen öĆretmenleri bu davran ć na izin vermiyorlar, çünkü tart ćmalar ile diĆer çocuklar n kapasitesini fazla zorluyor ve diĆer çocuklara kural koyma ćeklindeki tarz ile ukala ve kaba oluyor. Abart bir adalet duygusuna sahip olmak, üstün yetenekli çocuklarda s kl kla rastlan lan bir durum.Ali’nin bir resim yapmas istendiĆinde ise , saatlerce bu ićin içerisinde kaybolabiliyor, fakat bir hata yapt Ć nda çok mutsuz ve sinirli oluyor. Zevk ald Ć konularda büyük bir dikkatle çal ć yor, sevmediĆi konular ise baćtan savma ve dikkatiz bir ćekilde yap yor. GösterdiĆi disiplin, yapt Ć ićten ald Ć zevk ile doĆru orant l .Ali’nin mükemmeliyetçiliĆi de onu frenlemektedir. YapabileceĆinden kesinlikle emin olmad Ć konulara baćlam yor bile, çünkü kendi mükemmeliyetçilik anlay ć için sadece mükemmel bir sonuç kabul edilebilir bir sonuçtur. Üstün yetenekli çocuklar n sosyal gelićim sürecinde arkadaćlar yla olan ilićkilerinde de farkl l klar ortaya ç kabilir. Bu çocuklar gelićimlerindeki farkl l ktan dolay kendilerini diĆer yać tlar aras nda da farkl görme eĆilimindedirler. Bu durum çocuĆun sosyal etkilećimini olumsuz yönde etkileyebilir. Çocuk,üstün yetenekli olsa da diĆer çocuklarla etkilećim içinde olma gereksinimi duyar. Çocuklar n bu gereksinimi karć lanmal d r,eĆer sadece tek bir arkadać grubu bu ihtiyac karć layam yor o zaman daha say da arkadać grubuyla etkiletićim kurmalar saĆlanmal d r.

özelliklerini yak ndan takip etmektir. EĆer çocuĆunuzda yać tlar na göre bir farkl l k fark ettiyseniz bunu okuldaki öĆretmeniyle paylać p, daha sonra okul ve aile ićbirliĆi içinde çocuĆun gelićim özellikleri deĆerlendirilmedir. Y l içerisindeki öĆretmenin gözlemleri ve uygulanan okul olgunluĆu testleri sonucunda yać tlar ndan üstün performans gösteren çocuklar zeka testi uygulanmas için gerekli yerlere yönlendirilir.Bu ćekilde çocuĆun var olan potansiyelini kullanmas na ve ortaya ç karmas na f rsat verilmelidir. Aksi takdirde üstün yetenekli çocuk akranlar n n yan nda hayal k r kl Ć na uĆrar, s k labilir ya da yeteneklerini gizleme yoluna gidebilir. Okul öncesi dönemde, üstün zekal çocuklar n zihinsel gelićimi, aile içinde edindikleri deneyimlere de baĆl d r. Bu nedenle, üstün zekal çocuĆu olan ailelerin, çocuklar n n özelliklerini ve ihtiyaçlar n mutlaka bilmeleri gerekmektedir. EĆer yetićkinler çocuklar n gelićim alanlar aras ndaki bu farkl l Ć göz önünde bulundurmazlarsa,

çocuk kendinden beklenen yüksek beklentilere cevap verememenin s k nt s na girer ve bu onu duygusal ve sosyal yönden olumsuz bir tabloya sokar. Bu durumda çocukta olumsuz benlik kavram olućabilir. Bu çocuklar özel ya da üstün yetenekli olsalar da her alanda üstünlük göstermeyecekleri bir gerçektir.

Kaynakça: •

Bildiren, Ahmet. (2011). Üstün Yetenekli Çocuklar, DoĆan Kitap: ăstanbul. TuĆrul, Belma. (1994).

•

Okulöncesi EĆitimciler ăçin El Kitab , Bilir Ąule (Ed.), Okulöncesi dönemde üstün yetenekli çocuklar n tan nmas ve eĆitimleri, YA-PA: ăstanbul.

•

Özel Coćkun Anaokulu

Okul öncesi Dönemdeki Üstün Zekal Çocuklara Yaklać mda Anne ve Babalar nas l Bir Yol ăzlemelidir? Ailelerin okulöncesi süreçte yapmalar gereken, çocuklar n n gelićim

PDR

DEúERLENDùRME

Psikolojik Dan×÷man

KARAKTER EùøTøMø

AøLEDE BA÷LAR B

ir çok yaz l ve görsel kaynakta kar-

için aileye olan ihtiyac iyice anlać l-

ć n za s kça ç kan üstün potansiyelli

maktad r.

çocuk kimdir, özellikleri nelerdir, na-

Süt durduĆu yerde yoĆurda dö-

s l tav r ve davran ćlara sahiptir gibi

nüćmez. Sütü yoĆurda dönüćtürmek

konulardan bahsetmek istemiyorum.

için içine maya katacak bir el laz m.

Bu konular hakk nda yeterince konu-

Süt ve maya ne kadar kaliteli ise yo-

ćulduĆuna inan yorum. Fakat destek-

Ćurt da bir o kadar lezzetli olacakt r.

lenmesi gerektiĆini düćündüĆüm bir

Karakter de insan n mayas mahiye-

konu var ki oda üstün potansiyelli ço-

tindedir. Fakat süt, mayalanmadan

cuĆun karakter eĆitimi.

da bir çok derde derman olabilirken;

ănsan hayat nda cemiyetin yeri

insan, karakteri olmadan hiçbir yara-

ne ise cemiyet hayat nda da ailenin

ya merhem olamayacaĆ gibi adeta

yeri odur. Aile olmaks z n ne cemiyet

dert olabilecek hale gelir. Her insan n

ne de insanl Ć n varl Ć düćünülemez.

doĆućtan sahip olduĆu bir kićiliĆi ve

Aile, insanl Ć n varl Ć için zaruri oldu-

karakteri vard r. Fakat bu karakterin

Ću gibi dünyevi bar ć ve mutluluk için

ehlilećmesi için bir tak m süreçlerden

de zaruridir. Aile yap lar saĆlam cemi-

geçmesi de gerekmektedir.

yetler saĆl kl ; aileleri huzurlu, bireyleri mesut ve bahtiyard r.

PDR

ănsana karakter mayas en saĆlam ve en saĆl kl bir ćekilde aile or-

Çocuk deyince ilk akla gelen hu-

tam nda çal n r. Çünkü aile, talim ve

suslardan biri, ćüphesiz ailedir. Zira

terbiyede en birinci ocak ve en birinci

çocuĆun doĆup büyüdüĆü, hayata

mekteptir. Karakterin terbiyesi

haz rland Ć iyi ve kötü istikametlerde

yuvada baćlamal ki kal c ol-

ćekillendiĆi yer ailedir. Yani aile, çocu-

sun. Yuva terbiye esaslar

Ćun en mühim meselesi olan hayata

üzerine

haz rlanmas nda -ki baćka bir ifadeyle

cemiyetin terbiyeli olma-

terbiye denmićtir- en tesirli rolü icra

s da düćünülemez. Hele

eden müessesedir. Çocukla alakal

büyük

bütün meseleler burada düĆümlenir

nesil söz konusu ise her ailenin

ve burada çözüme kavućur. Çocuk

bu konuya büyük bir önem vermesi

üzerine yaz lan araćt rmalar artt kça

gerekmektedir. Çünkü ideal nesiller

onun her yönüyle mükemmel ve den-

için her ćeyden önce ideal bir yuva-

geli bir gelićmeye mazhar olabilmesi

ya ihtiyaç vard r. Nitekim gerek ilmi

kurulamam ćsa,

Türkiye’yi

kuracak

Safiye Esra DEMùRAL

gerek askeri ve siyasi sahalarda gü-

neyi iyi neyi kötü alg l yor, biliyor musu-

mas nda, büyüklerin, yani terbiyecile-

nümüze kadar ćöhretini devam ettire

nuz? Vaktini nelerle deĆerlendiriyor ol-

rinin hep ona emredici deĆil, onu da

bilen büyüklerin çoĆu, küçük yaćlarda

duĆuna nas l bak yorsunuz? ălgisini ve

dinleyici, fikrini al c ve ona deĆer ve-

tahsil ve terbiyelerini tamamlayarak

kabiliyetini neye ve nas l yönlendirdiĆi-

rildiĆini hissettirici bir davran ć tak n-

yirmi yać na varmadan kariyer yapm ć

ni fark edip takibini yap yor musunuz?

malar daha doĆru olacakt r.

kimselerdir. Fatih Sultan Mehmet, ăbn-i

Bu konularda gerçeklećtirmeyi tasar-

Planl ve prensipli yaćamak ve

Sina bunlardan ilk akla gelenlerdir.

lad Ć n z bir plan ve projeniz var m ?

çocuĆa örnek olmak da önemle üze-

Diyebiliriz ki; ićin büyük k sm anne

Bir bak ma; terbiye terbiye diyen,

rinde durulmas gereken bir diĆer

ve babaya aittir. Anne baban n kendini

çocuĆun eĆitimi için nice fedakarl klar

mevzudur. Daha baćtan hayat m z bir

esasl bir sorumluluk anlay ć , hoćgö-

göze alan sizler bu sorular hiç sordu-

prensipler mecmuas olarak takdir ve

rü, samimiyet, fedakârl k, ciddiyet ve

nuz mu? Çocuklar n za vermek istedi-

tayin edebilme ve ona göre yaćaya-

diyergaml k gibi vas flarla donatmas

Ćiniz ulvi deĆerler var m , varsa bunlar

bilmek çok önemlidir. Evet -benim bu

gerekmektedir.

nelerdir? Bunlar üzerine kafa yormad

y l m ćöyle, gelecek y l m böyle, daha

iseniz kendi kendinize bu sorular hiç

sonraki y l m da ću ćekilde planlan-

sormad ysan z veya sorulunca dü-

m ćt r- diyebilmeliyiz. Bunu diyebildi-

ćünmeden verilecek cevab n z yoksa

Ćimiz takdirde hep tasarlad Ć m z ve

kendinize yönelik bir içsel analiz yap-

projelendirdiĆimiz bir k s m mevzular

man n zaman çoktan gelmić demektir.

hakk nda rahatl kla karar verecek ve

Karakter

terbiyesinden

önce

düćünmek gerekir. Neyi iyi neyi kötü görüyorsunuz? ÇocuĆumuzun nas l yetićmesini istiyorsunuz? ÇocuĆunuz

Ąu da göz ard edilmemeli; çocu-

katiyen ćaćk nl Ća düćmeyeceĆiz.

Ćunuz üstün potansiyelli olabilir ancak

EĆer geleceĆiniz ad na önceden

siz yeterli donan ma sahip misiniz?

belirlenmić baz karar ve prensipleri-

Üstün potansiyelli çocuĆun anne ba-

niz yoksa; yar ndan itibaren, ćaćk nl k

bas n n da, üstün potansiyelli olma

içinde bir k s m meçhullere sürüklen-

zorunluluĆu olmayabilir fakat ailenin

meye haz r olmal s n z. Kendiniz ve

karakter olarak deĆer yarg lar n n ve

bir cok yönleriyle diĆer çocuklara na-

durućunun çocuĆa aktar m konusun-

zaran üstünlüĆü olan çocuĆunuz için

da üstün bir potansiyel göstermesi

geç kald Ć n z fark ettiĆiniz zaman

gerektiĆini düćünüyorum.

ihtimal elerinizi dizlerinize vuracak ve

Büyüklere öĆretim, nazari olabilse

eseflerle inleyeceksiniz. Öyleyse bü-

de küçüklere öĆretim fiilen göstermek-

tün bunlar meydana gelmeden evvel

le, öĆreteceĆimiz her hususu ćahsi

mutlaka verilmić bir karar n z ve hede-

hayat m zda yaćayarak onlara örnek

finizin olmas gerekmektedir.

olmakla mümkündür. Nitekim bütün

K saca toparlayacak olursak ka-

mürebbilerce bilindiĆi üzere, çocuĆun

rakter eĆitimi insan n s cac k yuvas n-

hayat nda taklit esast r ve taklitçilik

da filizlenir ve ćekillenir. ÇocuĆunuza

onlarda, büyüklere nispetle kat be kat

ideallerinizi sadece laf olarak aktar r

fazlad r. ăyi kötü her ćeyi çevreden gö-

ve dönütünü fiiliyat olarak isterseniz

rerek, taklit ederek hayatlar ile bütün-

elinizde sadece çocuĆunuz ile s k

lećtirip davran ć haline getirirler. Bah-

s k yaćama ihtimalinizin olduĆu çat ć-

settiĆimiz çocuklar n bir de baz özel-

ma an lar kalacakt r. ÇocuĆunuzdan

likler bak m ndan üstün olduklar da

beklentilerinizi dilinizden önce haliniz

düćünülecek olursa onlara örnek teć-

ile ondan istemelisiniz. Laf ile peynir

kil edecek anne ve babalar n ćahsi ya-

gemisinin yürümediĆi iki kere iki dört

ćant ve davran ćlar n iki kez gözden

eder kadar sabit bir gerçektir hele de

geçirmelerinde fayda bulunmaktad r.

bu geminin kaptan aday Üstün Potan-

ÇocuĆun hayata haz rlanma aća-

siyelli ise.

PDR

EúùTùM

Psikolojik Dan×÷man

Seval GÖZETEN

ÜSTÜN YETENEKLø

BøR ÇOCUùA SAHøP OLMAK B

ir çocuĆun yetićtirilmesinde en büyük sorumluluk, hiç kućkusuz ailesinin omuzlar ndad r. Ailelerin çocuklar yla ilgili üstlenmić olduĆu bu görev ve sorumluluklar , üstün yetenekli çocuklara sahip olmalar durumunda bir kat daha artmaktad r. Çünkü bu çocuklar n sahip olduklar farkl yap ve özellikler, ebeveynlerin ona yaklać m ve davran ćlar n n da farkl olmas n gerektirir. Bu kićiler, kendi yać tlar ndan rastgele seçilmić bir grubun %98’inden daha üstündürler. Yani toplumu olućturan bireylerin ancak %2’lik bir k sm bu özelliĆe sahiptir. Bu nedenle üstün yetenekli çocuklar n erken yaćta fark edilmesi ve yeteneklerine uygun bir çevrede yetićmesi son derece önemlidir. Üstün yetenekli çocuklar, daha bebeklik döneminden itibaren baz yönlerden yać tlar ndan farkl l k gösterirler. Sekiz y l boyunca J. Brown taraf ndan yürütülen bir araćt rma

lanan ipuçlar n kullanarak çocuk-

mućlard r. Bunlar: •

göre ićitsel ve görsel uyaranlara daha çok tepki verdiĆi, daha az uyku ihtiyac duyduĆu ve daha bü-

nemli ve k sa-dönemli haf za, •

Uzun dikkat süresi,

•

Erken ortaya ç kan genić kelime haznesi,

Soyut kavramlar hakk nda düćünmedir. Farkl özellikler göstermelerine

raĆmen üstün yetenekli çocuklar n büyük bir bölümü, aileleri ya da öĆretmenleri taraf ndan fark edilemeyebilir. Bunun en önemli nedeni, bu çocuklar n her alanda mükem-

ifadelerini sergilediĆi belirlenmićtir.

da, resimlerde ve diĆer etkinlik-

mel olamayacaĆ gerçeĆidir. Ör-

Ayr ca araćt rmac lar yetićkinlerin,

lerde hayal gücü,

neĆin gelmić geçmić dünyan n en

“Her ćey” ve/veya baz ilgi alan-

büyük fizikçisi olarak kabul edilen

lar hakk nda doyumsuz merak,

Albert Einstein, üstün bir zekâya

üstün yetenekli çocuklar n gelićimlerini belirlemek için aćaĆ da s ra-

PDR

daha küçükler), •

ăfadelerde, farz etme oyunlar n-

yük yaćtaki çocuklarda görülen yüz

Etkileyici derecede uzun-dö-

Daha büyük oyun arkadać tercihi (ya da emirlerine uyacak

konusunda baćar l olduklar n bul-

sonucuna göre üstün yetenekli olarak doĆan bir bebeĆin normallere

•

lar n n gelićimlerini iyi analiz etme

•

sahip olmas na raĆmen yaćam nda birçok alanda baćar s zl k yaćam ćt r. Hatta 16 yać nda iken Zürih Teknik Üniversitesi'ne girme s nav nda matematik d ć ndaki konularda -modern diller, zooloji ve botanik bilgisi- baćar s z olduĆu için bu üniversiteye al nmam ćt r. Dolay s yla önemli olan, bireyin farkl bir zekâya sahip olduĆunu erken fark ederek üstün olduĆu alan kećfetmek ve o alanda baćar l olmas na yard mc olmakt r.

Anne ve Babalara Öneriler Anne-babalar n, üstün zekâ veya özel yeteneĆe sahip çocuklar n n olaĆanüstü potansiyelini gelićtirme ve onlar geleceĆe haz rlama sorumluluklar n yerine getirirken onlar n bu özelliklerine ket vurmamalar gerekir. Ebeveynlere bu konudaki destekleyici önerilerimiz ćunlard r: •

ÇocuĆunuzu üstün yetenekli olduĆu için deĆil, çocuĆunuz olduĆu için sevin.

•

ălgi, yönelim ve isteklerini belirleyebilmesi için alternatifli ortamlar haz rlay n.

•

Anne-baba olarak, üstün yetenekli çocuĆunuzu yetićtirirken sevgi ve anlay ć çerçevesinde ilgilerini destekleme ve yöneltme konular nda ortak hareket edin.

•

ÇocuĆunuzun, zihinsel gelićimleri ne olursa olsun diĆer akranlar ile

iyi olan düćüncelerini, bilgilerini ve

geçinmeyi öĆrenebilecekleri sos-

saptamalar n takdir edin.

yal ortamlar haz rlay n. •

•

ÇocuĆunuzun sorduĆu sorulardan yola ç karak, onu ilgilendiĆi konu-

ÇocuĆunuza, ona güvendiĆinizi,

gelićtirmek için onunla birlikte gü-

larda

konućma ve davran ćlar n zla gös-

lün ve esprilerinin hoćunuza gitti-

terin.

Ćini belli edin.

r n zla veya akranlar ile k yasla-

Zihinsel gelićimi kadar, fiziksel ve

may n.

•

araćt rmaya

yönlendirin.

ÇocuĆunuzu asla, diĆer çocukla-

si ve sorumluluk duygusu kazana-

toplumsal becerilerini gelićtirme-

bilmesi için ihtiyac olan rehberliĆi

sini tećvik edin.

ken kurallar ve ölçütleri onunla bir-

ÇocuĆunuzun sorduĆu sorular

likte belirleyin, aile üyeleri aras nda

sab rla ve büyük bir zevkle cevap-

tutarl l k olmas na özen gösterin.

ve desteĆi ona saĆlay n •

•

ÇocuĆunuzun mizah duygusunu

ÇocuĆunuzun kendine güvenme-

•

lamaya haz r olun.

ÇocuĆunuzun sizinkinden daha

•

ÇocuĆunuz için evde uymas gere-

PDR

•

Baćar lar n ać r abartmay n ve umursamaz ya da olduĆundan aćaĆ biçimde deĆerlendirmeyin.

•

Beklentilerinizi çok aćaĆ ya da çok yukar da tutmay n.

•

Asla evin patronu olmas na izin vermeyin, ancak ev içinde ve kendisiyle ilgili verilecek kararlarda onun fikrini al n.

•

Üstün zekâl veya özel yeteneklilerle ilgili kamu yasalar n araćt r n ve gerektiĆinde

baćvurabileceĆiniz

uzman kićilerin, yard mc kurum ve kurulućlar n adreslerini öĆrenin. Sonuç olarak, üstün yetenekli çocuklar n erken dönemde belirlenip

Unutmamal d r ki, üstün yetenekli

Çocuklar n EĆitimi ve ÖĆretimi”

yetenek, ilgi ve kapasiteleri ölçüsünde

çocuĆun topluma yararl bir birey ol-

eĆitim alabilmeleri için ebeveynlere

Seçilmić Makaleler Kitab I. Tür-

mas , sadece kendi potansiyel gücü-

çocuklar n n ilk öĆretmenleri olmalar

kiye Üstün Yetenekli Çocuklar

ne deĆil, gereksinmelerine duyarl bir

nedeniyle çok büyük görevler düć-

Kongresi ăstanbul, Çocuk Vakf

aile ortam na baĆl d r…

Yay nlar

mektedir. Ebeveynler, çocuklar n n ge-

Kaynaklar:

lićimlerini ne kadar iyi gözlemlerlerse onlar n gelićimlerindeki farkl l Ć ortaya

PDR

ÇaĆdać A.ve Seçer, Z.Ą., Anne-

•

DaĆl oĆlu H. E., “Üstün Yetenekli Çocuklar n Aileleri” Hacettepe

ç karmalar ve buna dönük önlemleri

Baba EĆitimi, 2.Bask , Ankara,

Üniversitesi Çocuk Gelićimi ve

ve f rsatlar araćt rmalar da o oranda

Kök Yay nc l k, 2006.

EĆitimi

ÇaĆlar, D. (2004b). “Üstün Zekal

2005.

kolay olacakt r.

•

Dergisi,

Haziran-Aral k

RÖPORTAJ

Fatma SEVGùLù AY Psikolojik Dan×÷man

GELECEùøN MøLLø SPORCULARI B

iz COĄKUN EąăTăM KURUMLARI

uygulan yor. Üçüncü olarak da mü-

Mehmet İnal: Okulumuzda üs-

rehberlik servisi olarak, özel yete-

lakat geçmesi gerekiyor. Mülakatta

tün yetenekli birçok öĆrenci var:

nekli öĆrencilerle ilgili bilgi toplamak

kićisel özelliklerine, geldiĆi okuldan

Bir öĆrencimiz Avrupa Tekvando

için spor alan nda özel yetenekleri

ve kulüpten gelen referanslar na ba-

Ąampiyonu, bir öĆrencimiz Sutopu

toplay p onlar yetićtirmeyi amaç

k l yor. Daha sonra heyet toplan yor.

Milli tak m nda, bir öĆrencimiz Ga-

edinmić Özel Burç Güzel Sanatlar

SBS puan , kondisyonu ve mülakat

latasaray basketbol tak m nda, bir

ve Spor Lisesine gittik. Bizi bu oku-

sonucuna göre öĆrenci ile ilgili bir

öĆrencimiz Türkiye tekvando ćam-

lun müdür yard mc s Mehmet ăNAL

karar veriyor.

piyonu, bir öĆrencimiz de ćampiyon

Bey karć lad . Mehmet ănal Bey ile okulun ićleyići ve okuldaki öĆrenciler hakk nda genel bir görüćme yapt k: Fatma Sevgili Ay: Bize biraz okulunuzu anlat r m s n z? Mehmet İnal: Memnuniyetle anlat r m. Okulumuz 27 dönüm arazi üzerine kurulmuć bir okul, Türkiye’de

Fatma Sevgili Ay: ÖĆrencilerinizden baćka kulüplerin sporcusu olan var m ?

Fatma Sevgili Ay: Okula öĆsunuz? Mehmet İnal: Birincisi öĆrencinin SBS de 300 puan ve üstünde

öĆrencilerimiz var: Bećiktać’ n santraforu, kalecisi bizde. Senegal’den bir öĆrenci getirdik. Bu öĆrencimiz

Mehmet İnal: Ąu ana kadar

3-4 sene sonra A Milli tak m kalesine

ald Ć m z öĆrencilerin hepsi kulüp

geçebilecek kapasitede. Gelecekte

sporcusu. Kulüp lisans olmayan

olimpiyat ćampiyonu olabilecek bir-

öĆrenci alm yoruz.

çok öĆrenci bizde.

Fatma Sevgili Ay: Bu okulun

bizden baćka özel spor lisesi yok. renci al rken nelere dikkat ediyor-

karateci. Bećiktać’ta futbol oynayan

amac sadece sporcu yetićtirmek mi?

Fatma Sevgili Ay: Okulunuzda k z-erkek daĆ l m nas l? Mehmet İnal: Henüz k z öĆren-

Mehmet İnal: Bizim buradaki gayemiz sadece sporcu yetićtirmek deĆil spor adam da yetićtirmek.

cimiz yok. Fatma Sevgili Ay: Baćvuru mu yok siz mi alm yorsunuz?

puan almas gerekir. ăkincisi öĆren-

Fatma Sevgili Ay: Gerçi öĆren-

Mehmet İnal: Spor eĆitiminde

cilerimizin yapt Ć m z özel yetenek

cilerinizle de görüćeceĆiz, bize ge-

k z ve erkeklerin eĆitimleri ayn de-

s nav n kazanmas gerekiyor. Spor

lecekte kendinden söz ettireceĆini

Ćil. Burada sadece erkekleri eĆitiyo-

akademilerine giren öĆrencilere uy-

düćündünüz öĆrencilerinizle ilgili ne

ruz. K zlar al rsak her ćeyi ay rma-

gulanan s nav n bir benzeri burada

söyleyebilirsiniz?

m z gerekecek.

PDR

O zaman kazanma oran m düćer. Tekvandoda vücudun en çok neresi çalÑäÑyor? Ayaklar, bacaklar, kollar. Kollar n ve bacaklar n uzun olmas tekvandoda avantajd r. Güzel sanatlarla ilgili bir dala ya da baäka bir spor dalÑna yönelmeyi düäündün mü? Biraz keman çal yordum. Tekvandoya yönelince vakit kalmad . TekvandocularÑn kiäilik özellikleri nasÑldÑr? Tekvandocular biraz hÑrçÑn kiäiler olarak bilinir. Bu konuda sen ne düäünüyorsun? Dövüć sporu yap yoruz. ănsan n özgüveni art yor. Bu da insan biraz h rç nlaćt rabilir. Ama illa böyle olacak diye bir ćey yok. *** AdÑn SoyadÑn? Seydau Sy BranäÑn? Futbol Fatma Sevgili Ay: Sporun yan nda diĆer alanlarda da çok yetenekli

dövüće merakl yd m. Babam “okuluna

KaçÑncÑ sÑnÑfsÑn? 11

Mehmet İnal: Gitar çalan, keman

verirsek daha iyi olur” dedi. Öylece

Hangi kulüpte oynuyorsun? ăBB altyap

rak olan çocuklar var. Ancak bütün uĆraćlar spor olduĆu için haftada en az 5 antrenman yapt klar için diĆer alanlara pek vakit bulam yorlar. Mehmet ănal Bey’le yapt Ć m z bu görüćmenin ard ndan öĆrenci görüć-

baćlam ć oldum. Kaç yaäÑnda baäladÑn? 7 yać nda baćlad m Ailede baäka sporcu var mÑ? Kuzenlerim var. Ama onlar benden sonra baćlad .

melerine baćlad k.

Derecelerin var mÑ?

åimdi size öèrencilerle ilgili görüämelerimizden bazÑlarÑnÑ aktarmak istiyorum:

Var. Uluslararas tekvando 3.lü-

AdÑn? Mehmet Akif IĄITAN BranäÑn? Tekvando YaäÑn? 16 KaçÑncÑ sÑnÑftasÑn? 10. En iyi derecen? Uluslararas Tekvando Turnuvas 3.lüĆü

PDR

Ben biraz yaramazd m biraz da

YaäÑn? 16 Kaç yaäÑnda baäladÑn? 6

diyebileceĆimiz öĆrencileriniz var m ?

çalan deĆićik sanatsal aktivitelere me-

Spora nasÑl baäladÑn?

Ćüm var. Türkiye’de de ilk 3 de deĆićik derecelerim var. TekvandocularÑn özel bir beslenme düzeni var mÑ?

Spora nasÑl baäladÑn? Ailemin desteĆi ile baćlad m. Ailede baäka sporcu var mÑ? Yok Derecelerin var mÑ? Senegal’de milli tak mda oynuyordum. Türkiye’ye nasÑl geldin? Senegal’deki Türk okullar nda vazife yapan öĆretmenler beni milli tak mda izlemićler. O vesileyle geldim. Geleli birkaç ay oldu. Burada tam burslu okuyorum. Türk vatandaälÑèÑna geçmeyi düäünüyor musun? Evet. Özel bir beslenme düzeni var mÑ?

Hamur ići vücudu hantallaćt r yor.

Senegal’in yemekleri mi yoksa Türk yemek-

Az hamur ići yemeli ya da yememeli.

leri mi sporcuya daha uygun? Bana göre

Ben 55 kiloda yar ć yorum. Yersem 60

Senegal’in. Çünkü henüz Türk yemek-

kiloda yar ćmam gerekir. Bu da rakibi-

lerine al ćamad m ama ăskender çok

min güçlü benim zay f olmam demek.

güzel.

(Seydou ile röportaj s ras nda bize tercümanl k yapan Spor Lisesi öĆrencisi Bar ć ăhsan Erçal ćkan’a tećekkür ederiz.) *** AdÑn SoyadÑn? Batuhan YILMAZ BranäÑn? Basketbol YaäÑn? 16 Basketbola kaç yaäÑnda baäladÑn: 13 KaçÑncÑ sÑnÑfsÑn? 11 Hangi kulüpte oynuyorsun? Galatasaray Y ld z Milli Tak mda oynuyor. Spora nasÑl baäladÑn? Aileme basketbol oynamak istediĆimi söyledim. Onlarda beni basketbol okuluna götürdüler. Bir hafta gittim, 2. hafta beni alt yap ya çaĆ rd lar. Ailende baäka sporcu var mÑ? Babam eskiden futbol oynam ć. K z kardećim de Galatasaray altyap da oynuyor.

Ailenin boyu nasÑl? Babam 1.95, annem 1.78, k z kardećim 1.75

Basketbolu bÑrakÑnca ne yapmayÑ düäünüyorsun? Antrenörlük.

BasketbolcularÑn beslenme düzeninde özellikle dikkat etmeleri gereken bir äeyler var mÑ? Var. Mesela ben boyuma göre biraz zay f m. Boyum 2.07 83 kiloyum. Onun için kulüp diyetisyeni bana 6 öĆün yemek verdi. Genellikle karbonhidratl yiyecekler yiyorum. Makarna, k rm z et vb. Hedefim 97 kilo olmak. Ribaunt yapabilmek için güçlü olmam laz m.

Henüz kećfedilmemić ve yurdun bir çok yerinde kećfedilmeyi bekleyen üstün yetenekli sporcular n en k sa zamanda kećfedilmesi ve bu gençlerin böyle güzel eĆitim kurumlar nda yetićtirilmesi dileĆiyle. Ayr ca fotograflar ăle bize teknik destek saĆlayan Gazetecilik Bölümü öĆrencisi OĆuzhan Y lmaz’a tećekkürler.

Basketbolda vücudun en çok neresi çalÑäÑyor? Özellikle bacaklar ve kollar. Güzel sanatlarla ilgili bir dala ya da baäka bir spor dalÑna yönelmeyi düäündün mü? Futbolda hep kötüydüm. Ama voleybol ve hentbolda iyiyim. BasketbolcularÑn kiäilik özellikleri nasÑldÑr? Sempatik. Tak m oyunu olduĆu için herkes birbirini kollamak zorunda.

PDR

MAKALE

Psikolojik Dan×÷man

ÜSTÜN YETENEKLøLERDE

Fazl× NAYIR

ÖùRETMEN EùøTøMø

stün zekal çocuklar n, yeteneklerinin üst düzeyde gelićtirilebilmesi için öĆretmenlere büyük görevler düćtüĆü göz ard edilemez bir gerçektir. Bu nedenle öĆretmenlerin öncelikli olarak bu çocuklar n gelićim ve ay rt edici özelliklerini bilmeleri ve uygun yaklać mlar

gelićtirmeleri

büyük

önem tać maktad r. Bir s n fta öĆretmenin en önemli görevleri öĆrencileri tećvik etmek ve hareket serbestliĆi saĆlamakt r. Üstün zekal lar n, ać r merak, yüksek motivasyon araćt rma, orijinal fikirler üretme, duyarl l k, problem çözme ve yać tlar ndan daha önce öĆrenme yetenekleri göz önüne al nd Ć nda, tećvik edici ve hareket serbestliĆi saĆlayan öĆretmenlerin bu çocuklar için en cazip öĆretmenler olduĆu rahatl kla söylenebilir. ÖĆrencilerin yeteneklerini gelićtirmek ve yetenekli öĆrencilere uygun eĆitimi vermek farkl ćeylerdir. Yetenekli öĆrenciler deĆićik ilgi alanlar na; öĆrenme h zlar na ve derinliklerine uygun öĆrenim yaćant lar na gereksinim duyarlar. Bu çocuklara uygulanacak

programlar

ezber-

leme ve bilgi edinmenin ötesinde düćünme becerilerini gelićtirme ve edindikleri bilgiyi ićleme f rsat saĆlamal d r.

PDR

Çocuklar en etkin olarak katk lar -

da çaba sarf etmelidirler. Etkili soru

nedenini mutlaka irdelemelidir. Baća-

na deĆer verilen s n f ortam nda öĆre-

sorma becerisini kazand rmak için;

r s zl Ća neden olan problemi mutlaka

nirler. Yap lan çal ćmalar bu çocukla-

öĆretmenler iyi soru sorman n yolla-

araćt r p bulmal ve uygun önlemleri

r n eĆitiminde “soru sorma ve cevap

r n öĆretmeli ve karmać k düćünme

almal d r. Göz ard edilen ya da fark -

verme”nin özel bir önemi olduĆuna

için soru olućturma tekniklerini bilme-

na var lamayan problemler, öĆrencinin

ićaret etmektedir. Sorulan sorular n

lidirler. ăyi bir soru, öĆrenmeyi art r p,

ćekli ve verilen cevaplar öĆrencinin

birçok soruyu da ortaya ç karmal ve

kendine güvenini ve ortama kat l m n

cevap bulma isteĆi uyand rmal d r.

etkiler. ÖĆretmenler çocuklar n sor-

ÖĆretmenler üstün zekal çocuk-

duklar sorular tatmin edici düzeyde

lardan beklentilerini gerçekçi düzey-

okul ortam na karć ilgisinin kaybolmas na, ileri aćamada sosyal izolasyona neden olabilecek boyutlara ulaćabilir. ÖĆretmenler uygun eĆitim orta-

cevaplamal lard r, bu çocuklar için

de tutmal d rlar. Üstün zekal bir çocuk

m saĆlamad klar ve uygun yaklać m

yüzeysel cevaplar yeterli deĆildir. So-

tüm alanlarda ayn düzeyde gelićme

gösteremedikleri takdirde, üstün ze-

rular n ayr nt l ve derinlemesine ce-

göstermeyebilir. ÇocuĆun yetenekli

kal çocuklar n düzenli s n f program n

vapland r lmas uygundur. Çocuklar n

olduĆu alan dikkate alarak diĆer alan-

baćarsalar bile yeteneklerini gelićti-

sorular n n cevapland r lmas kadar

larda da benzer düzeyde performans

remeyecekleri ve kullanamayacaklar

onlar n soru sorma becerilerinin gelić-

beklememelidir. Bu yüksek beklenti-

gerçeĆini ak ldan ç karmamal d rlar.

tirilmesi de önemlidir.

ye uygun davranamamaktan dolay

ÖĆretmenler üstün zekal öĆrenci-

Kaynaklar

öĆrenci kayg ya düćüp, yetersizlik

ler de dahil olmak üzere bütün öĆren-

duyar ve özgüvenini yitirebilir. Baz

cilerin soru sormada uzman olmalar n

durumlarda da üstün zekal öĆren-

saĆlamal , problem çözme ve karma-

ciler performanslar na uygun baćar

ć k düćünmeyi gelićtirme konusun-

gösteremeyebilirler. ÖĆretmen bunun

•

Türkiye üstün yetenekli çocuklar kongresi Bildiriler Kitab

•

Prof Dr Ayćegül ATAMAN Özel EĆitime Girić

PDR

ARAøTIRMA

Psikolojik Dan×÷man

Meryem GÖKGÖZLÜOúLU

ÇOCUK ÜNøVERSøTELERø D

ünyada ălk Çocuk Üniversitesi (ÇÜ) ăngiltere,

telerin kampüslerinde olućturulan Çocuk Üniversiteleri için tek bir

Birmingham’da 1993 y l nda aç ld . ÇÜ’ lerinin ku-

model olmasa da, hepsinin ortak amac çocuklar bilimle erken yać-

rulmas her ne kadar birçok deĆićik yeni aç l mlar

larda tan ćt rarak, potansiyellerini en üst düzeyde ortaya koyabile-

için olmućsa da, öĆrenciler aras ndaki eĆitim ola-

cekleri alanlar belirlemelerinde onlara yard mc olmakt r.

naklar ve fark ortadan kald rmak için kurulmućtur. OECD ÖĆrenci DeĆerlendirme Raporlar , bu durumun hemen her ülkedeki okullar n ortak problemi olduĆunu ortaya koymućtur. Hâlbuki tüm toplumlar fakir ve sosyal olarak d ćlanm ć çevrelerden gelen çocuklar n yetenek, beceri ve kabiliyetlerine ihtiyaç duyar. Avrupa Çocuk Üniversiteleri AĆ n n (EUCU. NET) bildirgesinde bu bireylerin üniversite ve demokrasilerimizdeki varl klar n n toplumlar n çećitlilik ve zenginliĆine büyük katk larda bulunduklar ve birtak m önyarg lar n ortadan kalkmas na yard mc olduklar belirtilmićtir. Avrupa Çocuk Üniversiteleri AĆ n n bu konudaki slogan : “OlaĆanüstü bir öĆrenme sitesi

kapa-

biricik

yetenekleri ile her çocuk kećfedilmeyi beklemektedir”

ćeklin-

dedir. Amerika ve

Avrupa’da

2000’li y llar n baćlar nda baz üniversi-

PDR

Ülkemizde 5 Çocuk Üniversitesi Var Türkiye’deki ilk çocuk üniversitesi, 2009’da çal ćmalar na baćlad . Dünyada ise 11 y ll k geçmići var. Bu nedenle ülkemizdeki çocuk üniversitesi say s da çok fazla deĆil, sadece 5 tane. ălk olarak Ankara Üniversitesi taraf ndan 2009’da aç lan Ankara Çocuk Üniversitesi’ni ăstanbul, Trakya, Anadolu ve ănönü Çocuk Üniversiteleri takip etti. Ąu anda baćta UludaĆ olmak üzere birçok üniversite de çocuk üniversitesi kurma çal ćmalar n sürdürüyor. Peki çocuk üniversitesi ne demek, kimler, nas l bir eĆitim alabiliyor, eĆitmenler kim ve çocuklara ne gibi faydalar var? Çocuk üniversiteleri müdürlerinin anlatt klar na göre, genellikle yaz aylar nda eĆitim veriyorlar. Ama çal ćmalar n bütün y l sürdürenler de var. ăsteyen herkes bu eĆitimlere kat labildiĆi gibi üstün zekâl lara özel programlar da veriliyor. Ücretli eĆitim verenler burs imkân saĆlarken, dezavantajl gruplara yönelik

çal ćmalar n

ücretsiz

yürütenler de bulunuyor. Avrupa’daki Çocuk Üniversitelerinde eĆitim alan

öĆrenciler bilim,

kültür, sanat, spor gibi çećitli alanlarda, üniversite hocalar ndan eĆitim al yorlar. Deneyleri üniversite ortam nda laboratuarlara girerek yap yorlar. Elećtirel

düćünme yeteneklerini gelićtiriyorlar, temel yaćam becerileri kazan yorlar. Ve gelecekte seçecekleri meslek hakk nda karar verebiliyorlar. Tabii eĆitim içerikleri

çocuklar n

anlayabileceĆi

ćekilde programlan yor. Y lda 4 bin çocuĆu eĆitiyoruz Ankara Çocuk Üniversitesi Müdürü Doç. Dr. Tülin Sağlam’dan alınan bilgilere göre: Çocuklar n üniversite ile etkilećim içinde birtak m beceriler edinmesini hedefleyen bir yap lanma. Temel ihtiyaç çocuklar n bilimsel elećtirel düćünme becerisini gelićtirmek, çocuklara temel yaćam becerisi kazand rmak. Ankara Çocuk Üniversitesi’nde y lda 4 bin çocuĆa eĆitim veriliyor. Temelde dezavantajl gruplara ücretsiz eĆitim veren bir yap var. 4 bin çocuĆun yüzde 95’i ücretsiz eĆitim al yor. Milli EĆitim Bakanl Ć ile yap lan protokol arac l Ć yla dezavantajl gruplara ulać l yor. Yerel yönetimlerle, özel kurulućlarla yap lan ićbirlikleri sonucunda saĆlanan fonlarla veriliyor eĆitimleri. Yüzde 5’lik bölümü de çocuk üniversitesine ulaćma imkân bulan kićiler olućturuyor. Bir temel kayg var. O da mümkün oldukça çok çocuĆa ücretsiz eĆitim imkân saĆlamak. EĆitim-

ler üniversitede, genelde hafta sonlar ya da tatil dönemlerinde düzenleniyor.

Sadece çok baäarÑlÑ öèrencileri almÑyoruz İstanbul Çocuk Üniversitesi Müdürü Doç. Dr. Gökhan Karabulut’dan alınan bilgilere göre: Çocuk Üniversiteleri öĆrencileri bilim adamlar yla bir araya getiren, üniversitenin içine, laboratuar na sokarak çećitli bilimlerde alan n n önde gelen isimlerinden bilgileri doĆrudan

PDR

almalar n saĆlayan bir yer. Ayr ca meslek seçiminde karar vermeleri konusunda da etkili oluyor. Amerika’daki sistem ăstanbul Üniversitesi’ndeki uygulamalara daha yak n. Avrupa’da çocuk üniversiteleri birkaç gezi, konferans gibi faaliyetler içerirken, Amerika’da öĆrencileri gerçek anlamda laboratuara sokup, onlar n yapacaĆ formata indirerek deneyleri bire bir gerçeklećtirerek yerinde görme ćeklinde bir program uygulan yor. ăstanbul Üniversitesi olarak Avrupal Çocuk Üniversiteleri AĆ kurucu üyesiyiz. Baz eĆitimler ücretli ama birçok faaliyet ücretsiz. Ücretli olanlarda da % 25 burslu öĆrenci var. ălköĆretim 6, 7 ve 8’inci s n flar geliyor İnönü Çocuk Üniversitesi: Prof. Dr. Hikmet Geçgil’in KoordinatörlüĆü’nü üstlendiĆi ănönü Üniversitesi Çocuk Üniversitesi Malatya ve çevresindeki ilköĆretim 6, 7 ve 8. s n f öĆrencileri için ücretsiz k ć ve yaz kamplar organize ediyor. 2011-2012 eĆitim-öĆretim y l nda, ‘OlaĆanüstü bir öĆrenme kapasitesi ve biricik yeteneĆi ile her çocuk kećfedilmeyi beklemektedir’ konulu proje kapsam nda öĆrenciler üniversiteye getirilerek, bilimdeki kećiflerin ve teknolojik yeniliklerin dünyay nas l dönüćtürdüĆünü görecek.

PDR

da çocuklar n entelektüel ve bilimsel

Çal ćmalar n bütün y l sürdüren Ana-

gelićimleri saĆlanmaktad r.

dolu Çocuk Üniversitesi’nde bahar ve

Fen, sosyal bilimler, spor ve sanat eĆitimi veriyoruz.

k ć dönemi programlar için çal ćmalar sürüyor.

EĆitimler 1-11 Ąubat ve 20-30 Haziran

Anadolu Çocuk Üniversitesi:

4-14 yaćtakiler gidebiliyor.

2012 tarihlerinde yap lacak.

Prof. Dr. ErtuĆrul YörükoĆullar ’ n n

Trakya Çocuk Üniversitesi:

İnönü Çocuk Üniversitesi, her

yürüttüĆü Anadolu Üniversitesi Ço-

türlü sosyoekonomik çevreden ço-

cuk Üniversitesi resmi aç l ć 23 Nisan

cuĆun erken yaćlarda üniversite or-

2011’de yap ld . GeçtiĆimiz yaz 24

tam na getirilerek merak, motivasyon

programda 283 öĆrenciye eĆitim ve-

ve yeteneklerini ortaya koyabildikleri

ren birimde fen, sosyal bilimler, spor

2010’da Trakya Üniversitesi bünyesinde kurulan birim yöneticiliĆini Prof. Dr. Hilmi Abar yürütüyor. 4-14 yać aras eĆitimler veren Trakya Çocuk Üniversitesi’nde ‘Dijital Sanat,

yüksek bir özgüven ortam saĆlamak-

ve sanat ana dallar nda programlar

tad r. Farkl l klar n zenginlik say ld Ć ,

aç l yor. Ücretli eĆitimler veren kurum-

diĆer kültürlerin fark nda olunduĆu

da öĆrencilerin yüzde 10’luk bölümü-

Matematik Gezegeni’ baćl klar alt nda

ve takdir edildiĆi, hoćgörülü, karć l kl

nü ücretsiz eĆitim alanlar olućturuyor.

çećitli eĆitimler veriliyor. K ć ve bahar

etkilećime dayal öĆrenme ve analitik

Ayr ca yurt d ć nda okuyan Türk öĆ-

dönemlerinde eĆitimlerine ara veren

düćünmenin tećvik edildiĆi bir ortam-

rencilere de ücretsiz hizmet sunuluyor.

kurum, yaz aylar nda hizmet veriyor.

Bilićim, Felsefe, Sinema, Deney ve

DEúERLENDùRME

Psikolojik Dan×÷man

Mehmet ERDEM

CO÷KUN KOLEJø’NDE ÜSTÜN YETENEKLø ÇOCUKLAR EùøTøMø

u konu ile ilgili yapt Ć m z çal ćmalar

ebeveynlerin

eĆitimcilerin

Yurt d ć ndaki uygulamalara ba-

k ymetli okurlar m zla paylaćmak-

sorduklar

sorular derleyerek bir

gerek

k ld Ć nda Üstün zekâl öĆrencilerin

tan büyük keyif duyduĆumu ifade

sistem dâhilinde cevapland rmak

eĆitimlerine dair uygulanan tek bir

etmek isterim. Yap lan çal ćmalar

istiyorum.

yöntem ve usul olmad Ć n görüyo-

çećitli baćl klar alt nda okurlar m zla

1. Coäkun Kolejinde üstün potan-

ruz. Hatta ABD de eyaletler aras n-

paylaćmak san r m daha faydal ve

siyelli öèrencilerin eèitimi -kuruluş

da bile farkl uygulamalar olduĆu bi-

anlać l r olacakt r. Bu amaçla; bana

amacı, kuruluş öncesi araştır-

liniyor. Baz okullar n üstünlerin eĆiti-

ćimdiye kadar konu ile ilgili gerek

malar- hakkÑnda;

minde sadece Akademik eĆitimlere

PDR

r n gözlemliyoruz. Ąunu ifade etmekte fayda var; kendilerini biraz zorlayan aktivite ve çal ćmalardan hoćlanmakla birlikte çok zor olan çal ćmalar ya da çok kolay olan çal ćmalar yapmak istemiyorlar.

3. Üstün yetenekli/potansiyelli öèrencilere Coäkun Kolejinde uygulanan program ne gibi farklÑlÑklar taäÑmaktadÑr? 1. Ders isimleri ve içerikleri anlam nda farkl l klar (müfredat n farkl laćt r lmas ) 2. Materyal içerikleri anlam nda farkl l klar 3. ÖĆretmen seçimindeki farkl l klar aĆ rl k verdikleri baz okullar n ise ye-

farkl dersler ve materyaller ve destek

4. Gezi ve proje uygulamalar

teneklere ve yetenek gelićimine önem

odalar ile vakitlerini deĆerlendirebili-

5. EĆitim programlar

verdiklerini görüyoruz. Baz ülkelerde-

yorlar. Normal s n flar m zdaki öĆren-

6. Kullan lan mekânlar

ki okullarda ise hem yetenek hem de

cilere göre biraz daha fazla efor sarf

7. Rol model çal ćmalar

akademik alandaki eĆitimlere birlikte

etmeleri gerekiyor. Normal müfredat-

Coćkun EĆitim Kurumlar nda öĆ-

aĆ rl k verildiĆini görüyoruz. Bizim

lar ndaki dersleri daha h zl ve kolay-

rencilerimiz 1. 2. 3. 4. 5. s n f düzey-

okullar m zda uygulad Ć m z yöntem

ca öĆrendikleri için h zl ilerliyorlar.

lerinde genel anlamda temel fark

son örnekte verdiĆim profile uygun

Farkl dersler ve farkl materyallerle

derslerinin tümünü görmüć olarak ve

bir ćekilde yap land r l yor. Kendi uy-

hem öĆrendiklerini pekićtiriyorlar (yani

potansiyellerini fark edecek ćekilde

gulad Ć m z modeli k saca özetlemek

zenginlećtirme çal ćmalar yap yorlar)

yetićtiriliyorlar. ăkinci kademede 6. 7.

gerekirse; üstün potansiyelli ve üstün

hem de yeni yeni bilgilere ve düćün-

8. s n flarda ise “ălgi ve Yetenek Grup-

zekâl çocuklara yönelik okulumuzdaki

celere yelken aç yorlar.

lar ” dediĆimiz daha spesifik çal ćma

eĆitimler öncelikle Hafta Sonu Zenginlećtirme programlar ćeklinde baćlad . 2 y l kadar çocuklar sadece Cumartesi günleri tam gün eĆitimler alarak za-

PDR

2. Coşkun Kolejindeki üstün

alanlar na

yönlendiriliyorlar.

Bilićim

alan nda kendini gelićtirmek isteyen

yetenekli/potansiyelli öğrenciler-

öĆrencilerimiz “Robotik” ve “Bilićim

de gözlemlediğimiz özellikler;

Teknolojileri” gibi alanlara yönlendiri-

manlar n deĆerlendirdiler. Bu gruptaki

Daha mutlu olduklar n gözlem-

liyor. Sözel anlamda yetenekleri ge-

çocuklar hafta içi kendi normal s n f-

liyoruz. Okulu ve s n flar n çok sev-

lićmić öĆrencilerimiz “Genç Yazarlar”

lar nda eĆitimlerine devam ettiler ve

dikleri ve her sabah mutluluk içinde

grubuna yönlendiriliyorlar. Matematik

Cumartesi günleri s n f düzeylerine ve

farkl bir ćeyler yapman n heyecan

alan nda iyi olan öĆrencilerimiz çe-

ilgilerine göre bir araya gelerek zen-

içinde okula geldiklerini görüyoruz.

ćitli s navlar ve aćamalardan sonra

ginlećtirme eĆitimlerine kat ld lar. Özel

Bu s n flarda çocuklar, ălgi ve yete-

“Matematik Olimpiyatlar ” na yönlen-

s n f uygulamas ise Çaml ca Coćkun

nekli olduklar alanlarda daha çok

diriliyorlar. Ayr ca yine matematik ilgisi

ălköĆretim okulumuzda 5 y ld r Yaćar

çal ćma yapma zaman bulabiliyorlar.

olan öĆrencilerimiz “Matematik Proje”

Cimilli Coćkun ălköĆretim okulumuzda

Zaten dersleri ona göre baćtan yap -

gruplar na yönlendiriliyor. Fen alanla-

ise 3 y ld r uygulad Ć m z bir yöntem.

land r l yor. Bu çocuklar daha merakl ,

r nda bir ilgi ve yetenek söz konusu ise

Burada, öĆrenciler daha az mevcutlu,

araćt rmac ve sorgulay c oluyorlar.

bu öĆrencilerimiz de “Fen Proje” gru-

normal müfredat derslerinin ićlendiĆi

Projeler yapmak ve uygulama dersleri

bu ad alt nda eĆitimler alarak ulusal

ve farkl derslerin de görülebildiĆi bir

onlar için büyük keyif. Tabiki akademik

ve uluslar aras yar ćma, organizasyon

ortam var. Yani öĆrenciler hem normal

dersler konusunda da üst düzeyde

vb. çal ćmalara kat l p kendilerini ge-

müfredatlar n takip ediyorlar hem de

baćar gösterebilen çocuklar oldukla-

lićtirme ćans buluyorlar. Ayr ca; bu

deĆerlendirilmekte ve yorumlanmak-

programlara ek olarak “Liderlik” ve

mić müfredat sunan bunun yan n-

“Sanat Atölyesi” dersleri de bu öĆren-

da eĆlendirerek öĆreten, kolay-

tad r. Bu doĆrultuda öĆrencinin eĆitim

cilere yan dersler olarak veriliyor.

orta-zor seviyelerinde aktiviteler

programlar nda bir tak m yeniliklerin

sunan bir sistem)

yap lmas gerekebilmektedir. Biz ku-

7. Görsel Alg Saati

rum olarak velilerimizle ćunu da pay-

4. Üstün yetenekli/potansiyelli öèrencilerin

yeteneklerinin/potansiyelle-

rinin ortaya çÑkmasÑnÑ ve geliätirilmesini

8. Karakter EĆitimi (DeĆerler EĆitimi)

saèlamaya yönelik Coäkun Kolejinde han-

9. Düćünce ve Üretkenlik Becerileri

gi etkinlikler yapÑlmaktadÑr? Coćkun EĆitim Kurumlar nda Üs-

EĆitimi

laćmaktay z. Bu tarz üstün yetenekli çocuklar n sadece okulla yetinmemeleri bunun yan nda kendi ilgi ve yeteneklerini destekleyici özel bir tak m

10. Liderlik EĆitimleri

kurs ve beceri eĆitimlerinin verildiĆi

tün Zekal öĆrencilere verilen eĆitimle-

Bu eĆitimlere kat lan öĆrencile-

yerlere devam etmelerinin gerekli ve

ri ve alternatifleri ćöyle gruplayabiliriz:

rimiz süreç içerisinde kendilerine en

önemli olduĆunu da ifade ediyoruz.

uygun eĆitim programlar na yönlen-

Bu tür özel eĆitimleri; eĆer velimizin

diriliyorlar ve yeteneklerini gelićtirme

imkânlar müsaitse kendi ev ortam-

f rsat yakal yorlar. Yine süreç içeri-

lar nda da alabileceĆini belirtiyoruz.

2. Sanat eĆitimleri (Drama, Müzik,

sinde öĆretmenlerimiz, öĆrencilerin

Nitekim bu ćekilde evlerinde piyano,

Görsel Sanatlar, Teknoloji Tasar m)

programlar ve dersleri ne ölçüde

satranç, keman, resim vb. özel eĆitim-

deĆerlendirebildiklerini

ler alan öĆrencilerimiz de mevcuttur.

1. Akademik eĆitimler (Matematik, Fen Teknoloji, Türkçe, Yazarl k)

3. Sportif eĆitimler (Taekwondo, Yüzme, Basketbol vb.) 4. Ak l ve Zeka oyunlar 5. Yabanc dil eĆitimleri (Bilgisayarl

kendi

göz-

lem ve performans deĆerlendirmeleri

5. Coäkun Kolejinde üstün yetenekli/

ile kay t alt na almaktad r. Bu amaçla

potansiyelli öèrencilerin öèretmenleri

“Performans DeĆerlendirme Raporlar ” ve “ălgi Yetenek Gözlem Raporlar ”

nasÑl seçilmektedir? Üstün yetenekli/potansiyelli öèrencilerin öèretmenleri nasÑl

program ećliĆinde, ănteraktif ve

düzenlenerek öĆrencilerimizin hangi

yabanc öĆretmenler ećliĆinde)

alanda yetenekli olduklar ve ilgili ol-

6. Renzulli Learning System (Bilgisa-

duklar ortya konulmaktad r. Velilere

Genel anlamda alan nda uzman

yar da web tabanl zenginlećtiril-

verilen bu raporlar öĆretmenlerce

ve kendisi de üstün yetenekli olan

seçilmeli ve yetiätirilmelidir?

PDR

öĆretmenlerden ve en önemlisi bu tür çocuklarla çal ćmaya istekli öĆretmenlerden seçilmektedir. Öncelikle programda kendilerine k sa süreli gözlemler yapma ve k sa süreli derslere girme ćeklinde görev ve sorumluluklar verilmekte daha sonra önemli sorumluluklar yüklenerek görevler almalar saĆlanmaktad r. Tabi bu arada çećitli eĆitimlerden geçmekte ve seminerlerle kendilerini gelićtirmektedirler. Süreç içerisinde düzenli olarak yap lan eĆitimler ve zümre çal ćmalar ile bu öĆretmenler üstünler eĆitimi konusunda zamanla daha donan ml hale getirilmektedir. Üstün zekâl lar lisans mezunu öĆretmenler de bu eĆitimlerde görev almaktad r. Bizim ilerideki hedefimiz bu tür çocuklara eĆitim veren öĆretmenlerin bu alanda bir master program na kat lmalar ve kendilerini gelićtirmeleridir. K sa vadede hem yaz dönemlerinde hem de eĆitim

sezonunda bu öĆretmenlerimize serti-

de ve hayat nda hep en önde olacak

fikal eĆitimler vermekteyiz. Ayr ca bu

diye bir kaide yoktur. Bu tarz çocuklar

tarz eĆitimler veren benzer kurumlarla

çok hassas ve duyarl olduklar ndan

ićbirliĆi yaparak ve görüć al ćverićinde

olaylardan çabuk etkilendiklerinden

bulunarak s n f ve branć öĆretmenle-

kimi zaman ać r h rs gösterebilir kimi

rimizi karć l kl bir araya getirerek bil-

zamanda ać r geri çekilerek pasif bir

gi, görgü ve deneyimlerini artt rmaya

durum sergileyebilir. Bu tür durumlar

çal ćmaktay z. Yurt d ć ndaki eĆitim fuarlar na, kongrelere ve okul gezilerine de kat larak dünyadaki gelićmeleri de yak ndan takip etmeye çal ć yoruz. Buralarda elde edilen bilgi ve deneyimleri de öĆretmenlerimize aktararak gerekli düzenlemeleri yap yoruz yenilikleri de uygulamaya geçiriyoruz.

6. Üstün yetenekli/potansiyelli öèrencilerin anne-babalarÑna nasÑl bir görev ve sorumluluk düämektedir? Coäkun

da baćar lar na etki edebilir. Bu süreçleri yak ndan takip edebilecek ve gerekli durumlarda uzmanlardan yard m alacak bir aile modeli olmal d r. Ayr ca bu aileler kendileri de fark ndal klar n artt rmak için ilgili eĆitimlere mutlaka kat lmal lar ve kitaplar okumal d rlar. Tüm bunlar n yan nda eĆer imkânlar elveriyorsa üstün bireylere yönelik eĆitim veren kurumlarla irtibata geçerek çocuklar n n benzer çocuklarla ayn

Kolejinde üstün yetenekli/potansiyelli

ortamlarda bulunmalar n saĆlama-

öèrenci anne-babalarÑ için yaptÑèÑnÑz ça-

l d rlar. Çünkü bu çocuklar kendileri

lÑämalar nelerdir?

gibi bireyler ile birlikte olmaktan son

Aileler çocuklar n çok iyi tan ma-

derece keyif al rlar. Bir velinin telefon-

l d r. Üstün zekâl kavram bir defa

da bana aktard klar aras nda söyle-

zihinlerde çok iyi tan mlanmal . Üstün

dikleri ću husus bu anlamda çok iyi bir

zekâl veya yetenekli veya potansiyelli

örnek olacak galiba. Ąöyle ki; çocuk

çocuk her alan da çok üstün özellikler

annesine –Anne! ben gezegenlerin

gösterecek diye bir beklentiye girilme-

nas l olućtuĆu ile ilgili kafam kurcala-

melidir. Dolay s yla bir bask bir zorla-

yan sorulara cevap ararken arkadać-

ma ve bir k yaslama yap lmamal d r.

lar m son derece s k c ćeylerden ko-

Akademik anlamda üstün zekâl birey-

nućuyorlar- demićti. Üstün yetenekli/

ler, yetenek anlam nda üstün özellik-

potansiyelli

ler gösteren bireyler veya potansiyel itibariyle üstün bireyler olarak 3 farkl grup söz konusu olabilir. Potansiyel itibariyle çok iyi olup bunu bir alana bir hedefe kanalize edememić bir bak ma kendini kećfedememić ya da kećfedilememić bireyler olabileceĆi de unutulmamal d r. Her birinin hususiyetleri

çocuklar n

kendilerinin

benzer durumdaki arkadaćlar ile bir araya gelmeleri ne kadar önemli ise ebeveynlerinin de kendi aralar nda birliktelikler kurmalar o kadar önemli bence. Mail gruplar na üye olarak kendi yaćad klar zorluklar, deneyimler hakk nda paylać mlarda bulunabilirler.

farkl olup ihtiyaçlar da ona göre fark-

Birbirlerine önerilerde bulunabilirler.

l l k gösterebilir. Aileler bu farkl l klar n

Birlikte bir dernek bir platform kura-

fark nda olup çocuklar ile ilgili gerekli

bilirler ya da bir yap lanma içine gire-

tespit ve tećhislerin saĆl kl bir ćekil-

bilirler. En az ndan kendilerini yaln z,

de yap lmas n saĆlamal ve ona göre

çaresiz ve çözümsüz hissetmezler.

bir hareket plan çizmelidir. Üstünlük

Ortak ak lla hareket etmić olurlar. Yek-

vasf n tać yan her çocuk derslerin-

lileri harekete geçiren bir güç olurlar.

ARAøTIRMA

Psikolojik Dan×÷man

Eslem Nur BAøOúLU

ÜSTÜN BA÷ARILI VE ÜSTÜN YETENEKLø ÖùRENCøLERøN

KAR÷ILA÷TIRILMASI

ocuĆunun üstün zekal lar s n f na

zekâs n

düćünmeye

Peki, bu ikisi ayn ćey mi? ÇocuĆum

dahil olduĆunu öĆrenmesi hangi ai-

baćlar ”YataĆ n toplamak istemiyor-

Üstün baćar l m , üstün zekâl m ?

lenin ayaklar n yerden kesmez ki?...

san toplama, ećyalar n n oyuncak-

EĆitmenler, aileler bu iki tip çocuk-

Zekâ hayat kolaylaćt ran lütuflar n

lar n n daĆ n k kalmas n istiyorsan

lar kendi aralar nda çokça kar ć-

en ayr cal kl olanlar ndand r ne de

öyle olsun” diyerek çocuĆun sorum-

olsa. ÇocuĆunun üstün zekâl lar

luluk bilincinin ćekillenmesine engel

körelttiĆini

t rmaktad r. Ayn gibi görünür fakat çokça farkl l klar vard r.

s n f na girdiĆini öĆrenen aile, ço-

olurlar. Bunlara karć l k sorumluluk-

cuĆunu üstün” etiketi ile etiketler.

lar n yerine getirebilen, olaylara

Ali, s n f n üstün baćar l öĆren-

Aileler, çocuklar n kazanmas ge-

fark ndal k gelićtirmić, üstün baćar l

cisidir. Resim dersinde öĆretmeni-

reken tutum ve sorumluluklar onun

ve üstün yetenekli çocuklar vard r.

nin verdiĆi konuyu kas becerilerinin

PDR

gelićmić olmas ndan ve çokça resim çizmesinden dolay yać tlar na göre daha baćar l bir ćekilde resmetmićtir. Ayn konulu resim de, üstün zekâl Murat tükürüĆünü, dić macununu kullanarak resme kendi yorumunu katm ć ve deneyimlerini sergilemić. Bu iki çocuk aras ndaki fark Ali’nin gördüĆünü ve bildiĆini sunmas , Murat’ n ise kendi ürününü sunmas d r. Resim gibi kićinin yeteneĆine baĆl olan bir alanda üstün zekâl çocuk kendisini farkl l klar ile öne ç karmaktad r. Bir baćka örnekte ise; Ali, müzik dersinde piyanodaki baćar s n , öĆrendiklerini taklit etmesine borçludur. Murat ise notalar , ritmi, öĆrendiklerini ve yeteneĆini kullanarak yeni bir eser ortaya koyar. Elindekilerini zihninde deĆerlendirerek tamamen ayr bir boyutta yorumlar. Zekâ ve üretkenlik çocuĆun doĆućtan getirdiĆi yeteneklerdir. ăçsel materyalleri mükemmel kullanabilme sonucu üretme gerçeklećir. ÖĆrendikleri ve çevresinde olup bitenler üstün kićide yeni bir durum olućturmaz. ăçinde var olan ortaya ç kart r. Üstünlük; öĆrenileni kullanmaya m , yorumlamaya göre mi belirlenmeli? Çevresi zenginlećtirilmić, çok gezip görmüć iyi bir haf zaya sahip Ali mi üstün yetenekli? Yoksa çevresindeki var olanlara yorum getirerek yeni bir olućum yapan Murat m ? Anne baba olarak çocuĆumuzun çevresini zenginlećtirerek fark ndal Ć n artt r yoruz. Çevreyi zenginlećtirmek baćar ya m götürüyor çocuĆu yoksa çevre onun

dirini alan, s n f taraf ndan sevilen ve

lamazlar. Tar k espri yeteneĆine sahiptir. Etraf ndan duyduklar ile olaylar bü-

retmenleri, ailesi onun komik espriler

tünlećtirebilir. Tar k öĆrendiklerini farkl

yap p yać tlar ndan üstün espri anlay -

yerlerde kullan rken, Emre kullan lma-

lan rd . Tar k üstün baćar lar ile toplum-

ć olduĆunu düćünmektedir. Emre ise

yan ortaya ç kart r. Bu beceri ilerleyen

da her alanda kabul görmüć ancak her

esprilerinde inceden göndermelerle

yaćlarda Emre için çok avantajl olsa

söylediĆi ile farkl l k olućturan Emre’nin

olay n ayr nt lar ndan kimsenin düćün-

da küçük yaćlarda etraf taraf ndan an-

kabul durumu Tar k kadar iyi deĆildi.

mediĆi farkl l klarda espri yapar. O

lać lamaz.

3.s n fa giden üstün baćar l Tar k ile üstün yetenekli Emre arkadaćlar aras nda iletićim olarak farkl bir dil kul-

PDR

buna gülerken arkadaćlar Emre’yi an-

esprileri ile popüler bir çocuktur. ÖĆ-

içindekileri yorumlamas n m saĆl yor?

Tar k s n f n ve öĆretmeninin tak-

yen bir insan n asl nda yaćama ayak uydurmas ne kadar zordur. Bu farkl l Ć n bilmeyen bir aile veya eĆitici, çocuĆun kendi içinde yaćad Ć duygusal süreçleri yorumlayamaz. Bu duygusal süreçlerin nas l gelićtiĆini örnekle aç klamak istiyorum. Karć komćumun k z Emel daha 2. S n f öĆrencisiydi. Bizimle beraber haberlere bakarken birden ortadan kayboldu. O dönemde Lübnan ve savaćlar tüm kanallar n gündemindeydi. Odaya gittiĆimde Emeli hüngür hüngür aĆlarken buldum. Kendi kendine ritmik bir ćekilde “ama bunlar yetmez ki, ama bunlar yetmez ki” diyerek aĆl yordu. Yan na oturdum ve ne olduĆunu sordum. Emel Lübnan da olan bitenleri tam anlayamam ćt ama oradaki savaćta çocuklar n ve yaćl lar n evsiz kald Ć n anlam ćt . Bunun için kumbaras n açm ć ve paras n n buna yetmeyeceĆini görerek durumu içerlemićti. Sonra ki süreçte Emel s n f arkadaćlar ile konućarak okulunda sat ć yapm ć, k yafet toplam ć, defter kitap ve paralar ile Lübnanl çocuklara yard m etmićti. Burada üstün baćar l bir çocuĆun yapacaĆ tek ćey ona söylenen miktarda para veya yard mda bulunmakt r. Olaylar Emel gibi içsellećtirmez ve kendi meselesi gibi sosyal sorumluluk hissedip yard mda bulunmaz. EĆer çocuk üstün zekâl ise bizim beklentimiz çocuĆun akademik anBir baćka örnekte ise Tar k öĆretmenin söylediĆi her ćeyi yerine getirir ve bunu sorgulamaz. ÖĆretmeninin herhangi bir ćey demesi onun için yeterlidir. Emre ise öĆretmeninin daha önce ayn konu ile ilgili söylediklerini göz önünde tutarak tutars zl klar irdeler, ayr nt y hat rlar ve kendi süzgecinden geçirerek durumu deĆerlendirir. Üstün baćar l Tar k öĆretmenin ve

çevrenin isteĆi doĆrultusunda hareket ederken Üstün zekâl Emre kendini, tarz n konućturur. Davran ćlar n çevrenin talep ve beklentilerinden olućturmaz. Yapt Ć baćar l kećifler, espriler ve mizah tarz akranlar taraf ndan kabul görmeyebilir. Kendine özgü bir tarz vard r. Düćünsenize dünyada

lamda baćar l olmas d r deĆil mi? Yaz

olup bitene her insan n bakt Ć gibi bakmayan ve hissettiĆi gibi hissetme-

bunun üstesinden gelirler ve baćar l

yazmak, okumak veya problem çözmek onun için çabalamadan baćar l olabileceĆi bir aland r. Ne de olsa zekâs n ispat edeceĆi en uygun yerdir s n f . Evet, üstün zekâl çocuklarda bu sayd klar m za emek bile harcamadan ulaćan çocuklar var. Üstün zekâlar ile da olurlar. Üstün zekâl olup da yaz

PDR

ki kendini gelićtirebilsin. Üstün baćar l

rada üstün zekâya sahip Berna’n n

çocukta bununla karć lać lmaz. Oku-

yazmad Ć hikâyesi K vanç’ n yazd Ć

mak için isteklidir, yaz yazmay sever,

hikâyesine k yasla baćar l d r.

derslere ilgilidir. Üstün baćar l öĆrenci için önemli olan öĆrenmektir. Bu konuya örnek olarak; Berna yaz yazmay hiç sevmez ve tüm olaylar kendi tarz nda ifade eder. Bir olay anlat rken yazmay , kitap okumay sevmeyen çocuklar m z da var. Hitabeti çok güçlü olup da bunu yaz ya dökemeyen, ilgi duyduĆu alandan baćka bir konuyla

PDR

onu o kadar renklendirir ki dinleyiciler için bu olay s ra d ć bir hal al r. Gel gör ki Berna öĆretmeninin verdiĆi hikâye ödevini anlat r ama yazmak is-

Üstün baćar l veya üstün zekâl aras ndaki bu farkl l klar n bilinmesi çocuĆun ve ailenin hayat n kolaylaćt rmaktad r. Ailenin üstün baćar l bir çocuktan ne beklemesi gerektiĆini, ne beklememesi gerektiĆini bunlar belirler. Her çocuĆun kendi içinde gizlediĆi bir hazinesi vard r. Önemli olan

temez ve ödevini yapmaz. K vanç ise

bu hazinedeki güzellikleri ve yetenek-

ilgili okumayan araćt rmayan çocuklar.

yaz yazmay sevdiĆi için kendince bir

leri ortaya ç karmakt r. Beklentilerimizi

Böyle çocuklar okumay öĆrenmekte

hikâye uydurur ve bunu sayfalarca

askeri düzeye indirerek çocuĆumuzun

zorlanmazlar. Mant Ć n kavrar ayn

yazar. Berna ödevini yapmad Ć için

içerisindeki hazineye kećfe ç kmak ve

zamanda yaz y da öĆrenirler. Bir tür-

ceza al r ve teneffüse ç kamaz. K -

onun farkl l klar n fark etmek ise her

lü okumay ilerletemeyen çocuklarda

vanç ise yazd Ć sayfalarca hikâyeden

iki taraf aç s ndan en güzelidir. Unu-

ailenin desteĆine ve sürekli ilgisinin

dolay hem öĆretmeninin hem de s n f

tulmamal d r ki farkl l klar hayat m z

bu alana yöneltilmeye ihtiyac vard r

arkadaćlar n n takdirini alm ćt r. Bu-

renklendirir.

EúùTùM

Co÷kun Koleji Üstün Yetenekliler S×n×f Öûretmeni

Ye÷im YALÇINER

ÜSTÜN YETENEKLø ÖùRENCøLERøN

ÖùRETMENø OLMAK.. H

angi semtte ya da hangi sosyo-ekonomik tabakada öĆretmen olursan z olun üstün zekâl çocukla karć laćabilirsiniz. Üstün zekâl çocuklar n öĆretmenlerinin ortalama üstü zekâya sahip olmas nda fayda vard r ancak üstün zekâl olmalar gerekmez. Üstün zekâl çocuklar n öĆretmeni olmak keyifli olmas n n yan nda ayr sorumluluklar getirir. Bu tür öĆrencilerin öĆretmenlerinin nitelikleri bać nda, kapsaml bir meslek tecrübesine sahip olmas gelir. Doymak bilmeyen meraklar yla sorular soran, çećitli ilgi alanlar na sahip bu tür çocuklara yanl ć ve ‘bunlar sonra öĆrenirsin’ gibi baćtan savma yan tlar verilmemelidir. ÖĆretmen, öĆrencisinin tüm sorular na, ister uygun bir ortamda sorulmuć olsun, isterse olmas n yan t vermek durumundad r. ÖĆretmen, her ćeyi bilmek durumunda deĆildir, ancak öĆrencisinin sorusuna cevap vermek zorundad r. Zaten her ćeyi bildiĆini sanan ve kendisini bütün bilgilerin kaynaĆ olduĆunu iddia eden bir s n f öĆretmeninin, üstün zekâl çocuklar aras nda çok geçmeden baćar s zl Ća uĆrayacaĆ aç kt r. Üstün zekâl çocuklar n öĆretmenlerinden beklenen en önemli özelliklerden

biri de “bilmiyorum” diyebilmesi, bunun yan nda çocuĆu uygun kaynaklara yöneltmesidir. ÖĆretmen, asla sorulara karć tepkisiz kalmamal , kitaplardan veya uzman kićilerden yararlanarak öĆrencisine çözüm aćamas nda a destekçi olmal d r. Böylece çocuklarda arda ‘niçin’ sorusu yerlećir ve yaćam am boyunca daha iyiyi bulma çabas as devam eder. Ayr ca öĆretmen, çocuĆun üstünlük arda kendisine, s n f gösterdiĆi alanlarda rütmekte yard mc etkinliklerini yürütmekte acak olanaklar taolmas n saĆlayacak n mal d r. Üstün zekâl l çocuklar, öĆrendikleri bilgileri anlatma, ilgilerini paylaćma dolay s yla s yla s k s k konućma ihtiyac içindedirler. dedirler. Üstün zekâl birden fazla azla öĆrencinin bulunduĆu u bir s n f ortam nda s n f öĆretmeni s k s k ayn anda birkaç olay yönetme etme durumunda kalabiabilir. Üstün çocuklar ar üstünlüklerinden n dolay özel im-tiyazlara sahip olmamal d r ve kabul görmeyen n davran ć ve sözlerilerine hoćgörü gösterilmeerilmemelidir. Ancak bu u gibi du-

rumlarda s n f ortam n n kaosa dönmemesi ad na uygulanacak disiplin de öĆrencileri susturucu, sindirici cinsten deĆil onlar ikna yöntemiyle olmal d r. ÖĆretmen, kendisinin de kurallara baĆl kald Ć n yaćam ndan örnek vererek göstermelidir. ÖĆretmenin tutarl disiplini, çocuk-

sosyal yaćam n etkiler. Ebeveynler ve öĆretmenin gerçekçi beklentiler ile çocuĆun ilgi ve yeteneklerine ilićkin uygun yans tmalar konusunda ićbirliĆi yapmalar faydal olacakt r. Çocuk vücudu içinde yetićkin zekâs ve çocuk duygusall Ć n n bir arada olmas hem çocuk hem de çevresi için zorlay c bir durumdur. Gelićimlerindeki bu uyumsuzluk hem ailede hem de üstün zekâl çocukta hayal k r kl Ć ve duygusal patlamalara sebebiyet verebilmektedir. Bu durum uygun bir eĆitim kurumu bulmakta da s k nt lara neden olabilmektedir. Üstün zekâl çocuĆun ihtiyaçlar na ve özelliklerine göre ćekillendirilmić esnekliĆi olan programlara,

PDR

lar n daha canl ve daha kićilikli bir

cukta kayg ya veya kafa kar ć kl Ć na

h zland rmas ,

öĆrenim yaćant s saĆlamas na büyük

yol açabilir. K yafetlerinin dokusun-

s n f ortamlar n n olućturulmas na ve

ölçüde yard m eder.

dan ać r rahats z olabilir. Gündüz ha-

eĆitim programlar n n yürütülmesine ihtiyaç duymaktad rlar.

derinlećtirmesi

olan

Üstün öĆrencilerin baz durumlar-

yallere dalabilir. Bu gibi durumlarda

da verdikleri tepkiler “garip, anormal”

öĆretmenin iyi bir gözlemci olmas ,

görünebilir. Gerçekte bu durum yać-

öĆrencisinin hassasiyetlerinin fark n-

lar n n hayli ötesinde bir alg lama ve

da olmas , gerektiĆi anda doĆru tep-

deĆerlendirme gücünün sonucu ola-

kiyi vermesi, öĆrencisinin duygular n

bilir. Einstein’in alt yać ndayken geçit

doĆru ifade edebilmesi konusunda

töreninde gördüĆü askerlere bakarak,

ona iyi rehberlik etmesi gerekmektedir.

olmas , tutarl davran ć sergilemesi,

“Bunlar gibi makine olmak istemiyo-

Üstün çocuklar asenkronize bir

vaatlerde bulunurken dikkatli olmas

rum” diye aĆlamas gibi. Dabrowski

gelićim göstermektedirler. Bunun an-

ve eĆer söz vermićse mutlaka zama-

(1972) bu durumu ‘uyaranlara karć

lam bilićsel becerilerinin sosyal, duy-

n nda yerine getirmesi gerekmektedir.

normalin üstünde yan t verme’ olarak

gusal ve motor becerileriyle ayn oran-

Bu durum üstün zekâl öĆrencinin gü-

tan mlam ćt r. Yani bizim gördüĆümüz-

da ve yaća uygun gelićim gösterme-

venme ihtiyac n n karć lanmas bak -

den fazlas n görüyorlar, duyuyorlar,

mesidir. Motor becerileri, özellikle okul

m ndan önem tać maktad r.

hissediyorlar ve bunlar n hepsine ayn

öncesi dönemde ince motor becerileri

Üstün zekâl öĆrencilerin öĆret-

anda maruz kal yorlar. Bu gibi özel-

zihinsel yeteneklerinin gerisinde kal-

meni, s n f ve ev ortam nda öĆrencile-

liklere sahip çocuklar etraf ndakilere

maktad r. Bu çocuklar zihinlerinde ne

rinin farkl konularda kitap ve kaynak

karć fazla al c olmas na karć n eksik

yapmak istiyorlarsa, ne inća etmek, ne

edinmesini saĆlamal d r. Astronomi,

yaćam tecrübesinden dolay yanl ć

çizmek istiyorlarsa görebilirler fakat

bilgisayar, enerji kaynaklar , doĆa,

anlać lmalar yaćayabilir. Kolay incin-

motor becerileri onlar n amaçlar na

insan ve tarih konular ndaki kitap ve

mek, elećtiriye kuvvetli tepki göster-

ulaćmalar ndaki engel olabilir. Geli-

kaynaklar sayesinde çocuklar, üze-

mek, fazla merhametli davranmak,

ćimlerindeki bu uyumsuzluk hem aile

rinde

s ya, gürültüye, dokuya ve besinlere

hem de üstün zekâl çocuk için hayal

tan ma ve seçim yapabilme imkân na

fiziksel tepki göstermek, ać r duyarl -

k r kl Ć ve duygusal patlamalar yara-

kavućurlar. Ancak bu seçim sürecin-

l k alan na sahip çocuklar n gösterdiĆi

tabilmektedir. Dengesiz gelićim, uy-

de öĆretmen ve öĆrenciler ailenin

özelliklerden olabilir. ÖrneĆin parlak

gun olmayan beklentiler düćük benlik

destek ve sayg s na ihtiyaç duyarlar.

bir ć k üstün zekâl ve yetenekli ço-

sayg s na yol açar ve kićinin psiko-

Anne-babalar n kendi düćüncelerine,

Üstün zekâl çocuklar kendilerini ve çevresindekileri iyi biçimde deĆerlendirirler. ănsanlar n söyledikleri ile yapt klar aras ndaki farkl l klara dikkat ederler. ÖĆretmenin planl , programl

yoĆunlaćabilecekleri

alanlar

ümit ve hayallerine ters düćse bile, çocuklar n n kararlar na sayg göstermesi gerekir. ÖĆretmenin de aileler ile iyi ilićkiler içinde olmas , çocuklar n n yetenek ve ilgi alanlar doĆrultusunda gereken desteĆi vermeleri konusunda onlar tećvik etmesi önemlidir. Üstün çocuklar ödevlerini çok k sa zamanda yapabilir. Bu nedenle de zaman n çoĆunu boća harcay p son anda bir ćey üretme çabas na girebilirler. Bu da kendi potansiyelleri oran nda bir baćar y tatma ćans n kaybetmelerine yol açabilir. ÖĆretmenin planl ve düzenli çal ćma al ćkanl Ć konusunda öĆrencilerine rehber olmas , her zaman ‘azim ve gayretin’ ön planda olduĆu bir s n f atmosferi olućturmas önemlidir. S n f öĆretmeni, üstün zekâl öĆrencilerini, sosyal yönlerini gelićtirebilecekleri arkadać ortamlar na girmeleri ve zihinsel yönden ayn düzeyde olan kićilerle görüćmeleri konusunda tećvik etmelidir. Görev ve problemleri organizeli, hedefli ve verimli bir ćekilde ele alarak çözebilen, öĆrenme, araćt rma ve kećfetme konusunda f tri motivasyonu olan öĆretmenlerin üstün zekâl öĆrencilerle çal ćmas keyifli ve faydal olacakt r. Üstün zekâl öĆrencilerin s n f öĆretmeni, kültürel etkinlikler ve yap labilecek geziler konusunda iyi bir takipçi olmal , uygun gördüĆü etkinliklere mutlaka öĆrencileriyle birlikte kat lmal d r. Kültürel etkinlikler ya da geziler çocuklar n dünyas n genićletir. Se-

kolay hazmedemez. Bu durumda öĆretmenin, sevgisinin onlar n baćar lar na baĆl olmad Ć n söylemesi gerekir. Ayr ca ‘-bu kez yapamam ć olabilirsin, ama yine denemelisin-’ gibi cümlelerle çocuk yüreklendirilmelidir. ÖĆretmen, kendisi ayn durumda kald Ć nda bu durumla nas l baća ç kt Ć n çocukla paylaćmal d r. Üstün yetenekli bir çocuĆun yetićmesindeki en önemli nokta sayg d r; farkl l Ća sayg , fikirlere sayg , hayallerine sayg . Kabiliyetlerin yećermesi için özel müfredatlar, yaz l mlar ve programlar yan nda huzurlu, emin ve s cak bir aile ve okul ortam da gereklidir. Okul ortam ndaki kilit nokta üstün öĆrencinin s n f öĆretmenidir. ÖĆretmen, öĆrenci velileri ile yak n ilićki kurarak, ićbirliĆi ile eĆitim ve öĆretimi yürütmelidir.

• ămgelem gücünü ve üretkenliĆi destekleyen, sayg duyan ve espri yapmaktan hoćlanan bireyler olmas nda fayda vard r. Ne kadar üstün zekâl olursa olsun, öĆrencinizin hâlâ bir çocuk olduĆunu unutmay n z! Sevgiye olduĆu kadar denetlenmeye, disiplinli bir ilgiye, öĆretmenince kabul edilmeye, kićisel baĆ ms zl Ć n kazanmaya ve sorumluluklar almaya gereksinimi vard r.

Kaynakça: •

ÖSYS Baćvuru K lavuzu-2010

•

Webb, Kleine 1993

•

T. Ganser. “What Do Mentors Say About Mentoring?,” Journal of Staff Development, say : 17, 1996, s. 36-39.

•

J. E. Wollman-Bonilla. “Mentoring as a Two-Way Street,” Journal of Staff Development, say : 18, 1997, s. 50-52.

•

C. Murphy. “Study Groups Foster Schoolwide Learning,” Educational Leadership, say : 50, 1992, s. 71-74.

•

www.tsd.org.tr

Özetleyecek olursak üstün zekâlÑ öèrencilerin öèretmenlerinin; • Sözel ve say sal yeteneĆi gelićmić, • Sosyal bilimlere ve özellikle psikolojiyle ilgili, • Düćüncelerini baćkalar na aç k bir biçimde aktarabilen, • Dikkatli, ićine özen gösteren, • ănsanlarla iyi iletićim kurabilen; sevecen, hoćgörülü, sab rl , • ÖĆrencilerin duygu ve düćüncelerini anlayabilen, • Benlik duygular güçlü, iradeleri yüksek, • Kendilerine deĆer veren ve güvenen,

bep-sonuç ilićkileri kurmalar na, kendilerini ve çevrelerini daha kapsaml tan malar na imkân verir. Dolay s yla bu tür etkinlikler, çevrelerine karć zaten duyarl olan üstün zekâl öĆrencilerin duyarl l klar n art r r, sorunlar n çözümü konusunda onlara yol gösterir.

• DiĆer kićilere ve özellikle öĆrencilerine deĆer veren ve onlara sayg duyan,

Üstün çocuklar mükemmeli arar, yapamay nca da baćar s zl Ć kolay

• Demokratik, ićbirlikçi, yenilikçi, deneyimlerden hoćlanan,

• Esnek, yeni fikirlere aç k, entelektüel, edebi, sanat konular na ilgili, bilgisini gelićtirmeye hevesli, • Bask ve zorlama yerine, yol gösterici,

PDR

MAKALE

Fatih Üniversitesi Psikoloji Bölümü

Doç. Dr. Osman Tolga ARICAK

ZEKAYI ANLAMAK Z

eki Bir ÇocuĆa Sahip Olmak ăster

rak tan mlanm ćt r. Son y llarda çok

kavramdan biridir zeka ve bu baĆ-

miydiniz?

popüler olmuć olan Gardner ise ze-

lamda Gardner, dokuz alanl k s n fla-

Üstün yetenekli bir çocuĆa sahip

kan n tek bir ćey deĆil, dokuz farkl

mas yla oldukça insafl davranm ćt r.

olmak pekçok anne-baban n gizli; fakat

kategoriden olućan nitelikler olduĆu-

Herćeyden önce bilinmesi gere-

inkar edilen bir isteĆidir. “Aman üstün

nu öne sürmüćtür. Tüm bu yaklać m-

ken, yeteneklerin zekaya temel tećkil

zekal falan olmas n, saĆl kl , normal

lar belli oranlarda doĆru olmakla bir-

ettiĆidir. Yetenek, genetik temeli olan,

olsun” der çoĆu anne-baba. Bununla

likte bütünü göstermesi bak m ndan

bir fonksiyonu gerçeklećtirmeye dö-

birlikte f rsat n bulduĆunda da çocu-

yeterli deĆildir. Bu nedenle zekaya

nük ve bireyin doĆućtan getirdiĆi po-

Ćunun zekas yla övünmekten geri dur-

ilićkin daha bütüncül bir bak ć aç s na

tansiyelleridir. Bu, düćüncenin farkl

maz. “Dersi dinlemese de s n f n ge-

ihtiyaç vard r.

boyutlar yla ilgili olabileceĆi gibi, bedeni kullanmaya ilićkin yetenekler

ama çok zeki. Zaten yaramaz çocuk

Yeteneklerin Bir Bileäkesi Olarak Zeka

zeki olur”, “S n fta kimsenin çözemedi-

Öncelikle ćunu belirtmek gerekir ki,

ganlar, bu alana dahildir.

çiyor. Çok zeki maćaallah”, “Yaramaz;

Ći soruyu çözdü. Zehir gibi zekas var”,

tek bać na zeka kavram birćey ifade

“Boyundan büyük laflar ediyor, çok zeki

etmemektedir. “Total IQ’su (zeka pua-

bedeni de idare eden, tüm duygu,

maćaallah”. Bu ve benzeri sözler as-

n ) 145” dediĆinizde bunun size ifade

düćünce ve davran ćlar n koordinas-

l nda zekan n inkar edilse de ne kadar

ettiĆi ćey nedir? Muhtemelen ilk akl n -

yon merkezidir. Özellikle üst-düzey

önemsendiĆini göstermektedir. Peki

za gelen, “bu bireyin üstün zekal ” bir

(metacognitive) düćünsel süreçlerin

nedir bu kadar önemli olan zeka? Nedir

kići olduĆu ćeklinde olacakt r. Bunun

ve soyut düćüncenin merkezi olarak

onu belirgin k lan özellik? K saca buna

ötesinde sadece bu puana bakarak

yeteneklerin

bir göz atal m.

söyleyebileceĆiniz ćeyler muhtemelen

milyarlarca sinir hücrelerinde somut-

spekülasyondan ibaret olacakt r.

laćmaktad r. Sinir hücreleri aras ndaki

Zeka Nedir?

PDR

Beyin,

fonksiyonel

kesićimleri

bak mdan

beyindeki

filozof,

Bugün en az ndan psikologlar n

baĆlant lar ne kadar fazla ise yetenek

hekim ve psikologlar n tan mlama

üzerinde anlaćt Ć ćey, zekan n tek bir

alanlar aras ndaki baĆlant lar da o ka-

çabas nda olduklar bir kavram ola-

ćey olmad Ć yönündedir. Zeka, asl n-

dar fazlalaćmakta ve kićinin fonksiyo-

gelmićtir. Psikolojinin son 150 y ll k

da insan n doĆućtan getirdiĆi tüm ye-

nel olma özelliĆi o derecede artmakta-

tarihinde onlarca zeka tan m görmek

teneklerinin bir bilećkesi olup bu yete-

d r. Bir kići beynindeki farkl alanlar ne

mümkündür. Bununla birlikte bunlar n

neklerin çećitli uyaranlarla aç Ća ç k p

kadar çok birbiriyle ve vücut organla-

pek az zekaya gerektiĆi gibi deĆine-

beceriye dönüćmüć ćeklidir. Asl nda

r yla ilićki içine sokabiliyorsa o kadar

bilmićtir. Kimi kuramc ya göre zeka,

eĆitimde tek bać na “zeka” dediĆi-

zekidir ya da daha doĆru bir ifadeyle

uyum saĆlama yeteneĆi; kimine göre

mizde ne olduĆu belli olmayan soyut

yeteneklidir demek mümkündür.

problem çözme becerisi; kimine göre

bir kavramdan söz edilmektedir. Tek

ise zeka testlerinin ölçtüĆü ćey(!) ola-

bać na yüzlerce ćeyi anlatan çok az

BaèlantÑ Kurabilme Yeteneèi = YaratÑcÑlÑk

Zeka,

ćeklinde de olabilir. Tüm beden ve or-

tarih

boyunca

Bir diĆer aç dan bakarsak beynin belkide en önemli yeteneĆi, baĆlant kurabilme özelliĆine sahip olmas d r. Bu yetenek, diĆer yetenekleri birbirleriyle ilićkiye sokabilmek ad na oldukça önemli bir özelliktir ve zekan n en önemli bilećenini temsil etmektedir. Bu yetenek ayn zamanda soyutlama yeteneĆiyle de ilićkili olup ilićkisiz gibi görünen olaylar aras nda baĆlant kurup orijinal üretim yapmayla eć anlaml kabul edebileceĆimiz yarat c l Ć n da temelidir. Kići ne kadar çok durum ve düćünce aras nda baĆlant kurabiliyorsa o derece orijinal fikirler üretebilmekte ve dolay s yla da yarat c olmaktad r. BaĆlant kurman n h z da bir kićiyi “zeki” olarak niteleyebilmek aç s ndan önemli bir belirleyicidir. “Leb demeden leblebiyi anlamak” deyići tam da bunu ifade etmektedir. ÖrneĆin siz nano teknolojinin tekstil sektöründe yaratt Ć yenilikleri izlerken akl n za bu teknolojinin organ yap m nda da kullan labileceĆine ilićkin bir fikir geliyorsa, bu sizdeki önemli bir yeteneĆin, baĆlant kurma yeteneĆinin bir göstergesidir. Bununla birlikte bu fikrin yan nda nano teknolojinin varl Ć sizde atto ölçekte bir teknolojiyi çaĆr ćt r yor ve siz bununla gen teknolojisini birlećtirebiliyorsan z ve buradan uzayda yeni hayatlar inća etme projelerine dal yorsan z bu sizdeki potansiyelin derinliĆi hakk nda daha da fazla fikir veriyor olacakt r.

Soyut Düäünebilme Yeteneèi Zekan n bir diĆer önemli boyutu soyut düćünebilme yeteneĆidir. Soyut düćünme, bireyden bireye farkettiĆi gibi ayn bireyde de zaman içinde gelićen bir yetenektir. DeĆićmesi ve gelićmesi onun beynin bir potansiyeli olarak aç Ća ç kma, beceriye dönüćme süreci ile ilgilidir. Adeta açan bir çiçek gibi zaman içinde açar ve gelićir. Bundaki en önemli faktör yukar da

ifade ettiĆimiz baĆlant kurma yeteneĆi ile ilićkili olmas ndand r. Bu nedenle 15 yać ndaki düćünce biçimimiz soyut olmas na raĆmen 30 yać ndaki soyutlama becerimiz daha da gelićmićtir. Soyut düćünme, bir durum deĆil, farkl derinliklere sahip karmać k düćünce süreçleridir. Beć duyunun bittiĆi yerde baćlayan bir alemdir. Zaman ve mekan kavramlar n n kaybolduĆu bir yerdir. Normal yetenekteki tüm bireyler temel fizik kurallar n öĆrenebilirler. Bu bireylerin baz lar üniversitede fizik okuyabilir. Bununla birlikte her fizik mezunu bir fizik doktoru, her fizik doktoru bir fizik profesörü, her fizik profesörü de bir Einstein ya da Hawking olamaz. Bu nedenle baĆlant kurma yeteneĆi kadar soyut düćünebilme yeteneĆi de zeka aç s ndan ay rtedici bir özellik olarak karć m za ç kmaktad r.

KalÑtÑm-Çevre Etkileäimi Yeteneklerin beceriye dönüćmesi sürecinde kal t m ve çevre sürekli etkilećim halindedir. Genetik miras, potansiyeli belirler. Kićinin yeteneklerinin beceriye dönüćebileceĆi üst s n r as-

iyi müzik eĆitimi al rsa als n bu kićinin ulusal ya da uluslararas bir bestekar olmas pek de olas deĆildir. Kićinin genetik olarak belirlenmić üst s n r aćmas gibi bir durum da söz konusu deĆildir. Yüksek yetenek, alev almaya haz r yan c bir madde gibidir. Ufak bir k v lc ma bakar. Üstün yetenekli bireyler, en ufak çevresel uyaranlarla bu yeteneklerini beceriye dönüćtürebilirler. Bu da onlar n çok daha çabuk farkedilmelerini saĆlar. Sonuç olarak, zeka çok farkl yeteneklerin ortak bir fonksiyonudur. Onu sadece belirli alanlardan ibaret bir özellik olarak görmek, bu s n flaman n d ć nda kalan diĆer yeteneklere sahip bireyleri göz ard etmemiz anlam na gelebilir. Bireylerdeki bu yetenekleri beceriye dönüćtürme sürecinde eĆitimin özellikle en çok üzerinde durmas gereken konulardan birinin bireylerin baĆlant kurma becerilerini gelićtirmek olduĆu unutulmamal d r.

l nda bir zigotken bellidir. Çevre bu potansiyeli aç Ća ç karan uyaranlar sunar. Yüksek bir müzik yeteneĆi ile doĆan birey eĆer uygun çevre koćullar nda yetićmez ve gereĆi gibi eĆitim almazsa bu yeteneĆi zamanla körelip yitebilir. Bununla birlikte vasat bir müzik yeteneĆiyle doĆan bir birey ise ne kadar

PDR 49

RÖPORTAJ

Psikolojik Dan×÷man

Fatma SEVGùLù AY

FUTBOLDA BøR YETENEK

ARøF ERDEM M

altepe Coćkun Lisesi Rehberlik Servisi olarak aktif futbol hayat nda yapt rd Ć penalt larla ceza sahas n n en tehlikeli futbolcular npe dan biri olmuć, özel futbol yetenekleriyle dikkatleri üstüne çekmić, ćimdi ć di ćim di de d teknik te tek e nik n direktörlük yapan eski bir futbolcuyla, İstanbul

Büy üy yükş ü eh hir hi ir Belediyespor’un Bele elediy diyesp esp p Büyükşehir Teknik Direktörü Arif Erdem’le bir görüće isteĆinde ist s eĆi eĆinde eĆ nde bulunduk. bulun bu lunduk lun duk.. SaĆ duk S olsunlar bizi k rmad lar. S cak bir karć lamadan me sonra son nra a biz biiz sorduk, b sordu so ordu rdukk, k, o cevaplad . ceva ceva eva a Fatma Sevgili Fat am ma a Sev Se e gi gi i Ay: gil Ay: y: Arif Ar Hocam önce bize k saca kendinizi tan t r m s n z? Ar Ar f Erdem: Ari Ar Erde em: m: Memnuniyetle, Me em Arif 02.01.1972 ăstanbul doĆumluyum. Zeytin tinbur bu nul bur nuluyu uyum. m. Asl Asle e göçmen bir aileden geliyorum. Annem Yugoslav tinburnuluyum. Aslen göç göçmen men e i. 6 çocu ç ocukk ailenin en küçük evlad y m. göçmeni. çocuklu Fatma Sevgili Sevg Sev g Ay: Futbola yeteneĆiniz olduĆunu nas l fark etFatma tiniz? tiniz? Ar f Erdem: Ari Erde Erde d m Yetenek konusunda Allah’ n verdiĆi yetenek Arif bizde çoc bizde o ukl u çocukluk yaćlarda vard . Çocukken futbolla hać r nećir oluyor olu y duk yor d .O oluyorduk. Oynam ć olduĆum futboldan ötürü mahalledeki büyü yük l imi ler m zde zd illa gel ću tak mda oyna dediler. Ben bu ćekilde yüklerimizden futbol fut bolla b ać futbola baćlam ć oldum. Ayr ca ortanca aĆabeyim de futbola merakl mer akl d akl d 2. Liglerde mücadele etmić. Onun da desteĆi ile merakl d r. ilk lk k am ama a amatör tak m m Yećil lgaz semt tak m nda amatör olarak ak 13 1 - yaćlar nda mücadele etmeye baćlad m. Ondan 13-14 son nra 1 sonra 15-16 yaćlar nda Zeytinburnu Spor’a 20 futbol topu karć l kar a ć l Ć Ć karć l Ć nda(bonservis bedeli olarak) oynamaya baćlad m. Gen enç ç ttak m, ak Genç amatör tak m, PAF tak m bütün kategorilerde mücade müc mücadele ad le ett ade et ettim. im m A tak m nda oynad ktan sonra orada beĆenilen b fu bir ffutbolcu tbo olcu c ol o a olarak Galatasaray’a transfer oldum. F Fa Fat atma a Sev ev Fatma Sevgili Ay: Futbol d ć nda farkl alanlarda da yeteneĆiniz Ćin niz old o uĆunu uĆu nu u düćünüyor musunuz? Baz sporcular n “Ben de olduĆunu far arkl ar kl ye yyetenekler tenekl ten ekle de vard . Ama onlara zaman ay ramad Ć m için farkl

PDR PPD DR

köreldi” gibi aç klamalar var. Bu konu-

asla doĆru bulmuyorum. ălk önce, her

rekli suni ortamlarda gelićmeleri ço-

da ne düćünüyorsunuz?

ćeyden önemlisi eĆitim ćart. Kendim-

cuklar n yeteneklerini köreltiyor. Benim

de gördüĆüm eksiklikleri ćahsen oĆ-

çocukluĆumda sabah evden ç kard m

lumda görmek istemiyorum.

akćama kadar mahallenin boć alanla-

Arif Erdem: Bana göre bu bir bahane. Ben mesela futbolu o kadar

r nda top oynard k. Bu ister istemez

severdim ki. Aile olarak k rsal bölge-

Fatma Sevgili Ay: Bir çocuĆun

de yaćad Ć m z için maddi anlamda

spor alan nda üstün yetenekli olduĆu

yeteneĆinizi artt r yor. Allah’ n verdi-

bir rahatl Ća ermić durumda deĆildik.

en erken ne zaman fark edilebilir?

Ći melekeleri gerçeklećtirme imkân

Çal ćmak zorundayd k. Ben çal ć rken

Arif Erdem: Branć na göre deĆi-

kazand Ć m para ile ilk defa bir kram-

ćir. Futbolda 10 yać ndan sonra bana

pon ayakkab alm ćt m. Ben sürekli o

göre çok net göstermeye baćlar. Ben

ayakkab larla yatard m. Futbolu, futbol

ćimdi oĆluma bak yorum. Topa çok iyi

topunu çok severdim. Maç yapmay

vuruyor. Ama kuzenleri ile oynamaya

çok severdim. Onun için eĆer bir in-

ç k yor bak yorum çok da iyi deĆil gibi

san çok seviyorsa güdüsel olarak o

duruyor. 10 yać na kadar benim oĆlum

sporu tercih eder. Birden fazla alanda

süper ćöyle böyle demek doĆru deĆil.

baćar l olan olur. Ama muhakkak bir

Fatma Sevgili Ay: ăyi bir futbol-

tanesinin üstünde yoĆunlać r diye düćünüyorum. Fatma Sevgili Ay: Futbolcu olmasayd n z ne olurdunuz? Futbol oynamasayd n z ću ići çok iyi yapabilirdim dediĆiniz bir meslek var m ?

saĆl yor. Ąimdi mesela o ortamlar bulam yoruz. Bizim futbol eĆitimi ad na eksikliĆimiz eĆitimsel anlamda bunun bilgisine vak f deĆiliz. Çal ćt r c lar oyuncuyu fazla yönlendiriyor. Çal m atma pas at gibi. ÇocuĆu özgür b rak bakal m neler yap yor. O yaćtaki çocuk pas verse ne olur çal m atsa ne olur. Sen onun alt yap s nda nerde çal m atacaĆ n nerede pas vereceĆini

cunun vurućlar nda tam isabet saĆla-

öĆretirsen elindeki yeteneĆi almadan

yabilmesi için geometri bilgisinin, će-

öĆretirsen o zaman fayda verir.

kil-uzay yeteneĆinin iyi olmas gerekli midir? Arif Erdem: Ąöyle bir gerçek var.

Fatma Sevgili Ay: O zaman ćöyle bir sonuç mu ç k yor ortaya; büyük ćehirlerden ziyade küçük yerlerden, ma-

Futbol yeteneĆi olan birinin futbol

Arif Erdem: Yok. Ama futbola

halle maç yapan çocuklar n yeteneĆi

zekâs o kadar iyi olmayabilir. Topa

baćlamadan önce dić teknisyenliĆi

daha fazla gelićiyor?

iyi vuran biri çok iyi pas atamayabilir.

yap yordum. O zamanki dönemlerde

Futbol zekâs ile ayaklar n birlećtirirse

Arif Erdem: Bana göre öyle. Ben kendimi deĆerlendiriyorum. O zaman-

analar babalar çocuklar n n elinden

o zaman yeteneĆi ortaya ç kar. Baz -

tutup altyap kulübüne götürmüyorlar-

lar da vard r ki bireysel anlamda çok

d . Mesela idman ećofmanlar n ben

iyi ama tak m halinde iyi deĆil, tak ma

Fatma Sevgili Ay: Okul dersle-

eve kaçak sokuyordum. Babam iste-

uyum saĆlayam yor. Bu ić bireysel

rinin yüksek olmas konusunda ne

miyordu. Anneme veriyordum. “Anne

yap lacak meslek dal deĆil. ălla ekip

düćünüyorsunuz, mesela bizim okulu-

ne olur y ka, ertesi hafta temiz gideyim

olmak zorunda, ekip ruhu olmadan

muzda bir tak ma girebilmenin ilk ćart

çamurlu gitmeyeyim” diyordum. Ama

baćar l olamaz.

derslerinde zay f n n bulunmamas d r.

ćimdi anneler babalar evlatlar n n her ćeylerini al yorlar. Fatma Sevgili Ay: Sporda genetik faktörler etkili mi? Arif Erdem: Tabii ki etkili. %80 etkiliyor diye düćünüyorum. Rahmetli

Fatma Sevgili Ay: O zaman iyi bir futbolcunun hem IQ sunun hem EQ sunun yüksek olmas gerekiyor? Arif Erdem: Ben IQ, EQ bilmem ama kafas yla ayaklar n birlećtiren iyi futbolcu olur.

lar Zeytinburnu’nda her yer boć aland .

Bu sayede öĆrenci dersle sporu beraber götürmeye çal ć yor. Bu konuda ne dersiniz? Arif Erdem: Aynen öyle. Bu yaćlardaki çocuklar için bu ćart. Ama çocuk gelmić 19 yać na; bizde 1994’lü iki tane çocuk var. Bunlar A tak m

babam spor dallar nda çok baćar l y-

Fatma Sevgili Ay: Üstün yete-

m ć. ăster istemez onun genlerinden

profesyonel tak m lisede okuyor. Ąu

nekli futbolcularla ilgili Türkiye de bir

bize de geçmić olabilir.

anda okul onlar için ek ić gibi görünü-

çal ćma yap l yor mu?

Fatma Sevgili Ay: OĆlunuz ileride futbolcu olabilir mi?

Arif Erdem: Ąu anda istediĆimiz

yor. ÇoĆu zaman milli tak mdalar. Art k çocuk bir yola kanalize olmuć, futbol-

gibi çok yetenekli futbolcu bulam yo-

cu olma ad na bir netliĆi var ve o yol-

Arif Erdem: ăsterse olabilir. Ama

ruz. Çünkü kentsel dönüćümler, futbol

da gidiyor. Futbolcu olarak Allah’tan

illa futbolcu olacak diye bir dayatmay

için yeterli alanlar n bulunmay ć , sü-

bir mani olmazsa para da kazan yor,

PDR

mesleĆi de belli oluyor art k. Dersler

gelmić bir genç çal ćmaman n eksik-

Fatma Sevgili Ay: Futbolda üstün

ikinci planda kal yor. Bu çocuĆa illa

liĆini o yaćtan sonra telafi edebilir mi?

yetenekli olman n kriteri çok çal ć p

derslerine çok çal ć dersen buradaki

Arif Erdem: Bir örnek vereyim: Sergen. Çok yetenekli ama çok çal ć-

Arif Erdem: Bu söyleyeceklerimi

yoksa dersler ve okul hayat kesinlikle

kan deĆil. Dünya star olabilirdi. Türki-

ego olarak alg lamay n ama bizim eki-

ön planda olmal .

ye star oldu. Çal ćsayd belki dünya

bimiz yetenekli idi. Avrupa ćampiyonu

Fatma Sevgili Ay: Üstün yetenek-

star olurdu. O yeteneĆi vard . Ama

oldu, UEFA kupas n kald rd . Hakan

li bir futbolcu size geldiĆinde nelere

Messi dünya star oldu, Ronaldo dün-

Ąükür ayr yetenekti ben ayr yete-

dikkat ediyorsunuz?

ya star oldu. Bunlar çal ćm ć hem de

nektim. Hepimiz ayr ayr yetenekler-

Arif Erdem: Mesela futbol topunu kontrol edićine bak yoruz. Bir çocuĆun

deydik kolektifte birlećince ćampiyon

doyurmuyor.

olduk. Ferdi yeteneĆin yan nda oyun

Fatma Sevgili Ay: Sizce ću anda

fada topu kontrol edebilir. Ama Allah

Türkiye’de en baćar l futbolcu kim?

vergisi yeteneĆi olan çocuk topu bir

Üstün yetenekli futbolcu budur diyebi-

seferde kontrol eder. Topu tutućun-

leceĆimiz biri var m ?

yeteneĆini anlayabilirsiniz. Fatma Sevgili Ay: Yetenekli ama yeterince çal ćmam ć, 15-16 yać na

PDR

yeteneĆi var. Yetenek tek bać na kar n

önüne topu pas atars n çocuk 4-5 de-

dan, pas at ć ndan, topa vurućundan

Avrupa’ya gitmek mi?

hayat biter. Ama ikisi aras nda seçim

bilgisi ekip olma ruhu çok önemli. Ąimdi 11 tane domino tać n düćün 11 tane yetenekli futbolcu sahaya ç k yoruz. Ama hepimiz kimin ne yapacaĆ n çok iyi biliyor ve ona göre oyun ser-

Arif Erdem: Bence böyle görünen

giliyoruz. Ben gözüm kapal biliyorum

bir futbolcu yok. Ama Arda say labilir.

ki ben burada kessem Hakan Ąükür

Yeteneklerinin üstüne ç k p Avrupa’ya

orda. Hakan Ąükür biliyor ki ben bu-

gitti.

rada topu ald m Arif direk bana döne-

cek. Benim kestiĆim toplarda orada

11-12 senedir bizi çaĆ r yorlar UEFA

gösteri yapanlar var. Onlardan iyi fut-

baćkas olsa gol olmaz ama Hakan

kupas konusunda; ya yeter dedim 12

bolcu ç kar m ?

at nca gol oluyor.

senedir insanlar b kt bizi görmekten.

Arif Erdem: Yok. Adam top cam-

Fatma Sevgili Ay: Sizden önceki

Art k yeni birileri kazans n da UEFA’y ,

baz olabilir ama koć desen koćamaz.

futbolcular içinden ‘bu çok iyidir üstün

yeni çocuklar gelsin buraya dedim. O

yeteneklidir’ diyebileceĆiniz futbolcu-

kadar futbol ülkesi olarak tan n yoruz.

lar kimlerdir?

Ama 12 senedir hala UEFA kupas n

Arif Erdem: Rahmetli Metin Oktay

kald ran baćka bir tak m ç kmad .

mesela, UĆur Tütüneker, Can Bartu..

Fatma Sevgili Ay: Fatih Terim ne ya-

Bunlar n hepsi göreceli isimler. Me-

p yor da futbolcular bu kadar etkiliyor?

sela benim için de üstün yetenekli

Arif Erdem: Fatih Terim ayn ama

diyorlard ama ben belli yerlerde k -

elindeki hamur farkl . O zaman ki ha-

s tl yd m. Kafa topunda Hakan Ąükür

mur çok kaliteli idi. O da böreĆi iyi

kadar yetenekli deĆildim. Ama baćka

yap yordu.

Fatma Sevgili Ay: Yeni nesil anne-babalarda ćöyle bir durum var: Herkes çocuĆunun çok yetenekli olduĆunu düćünüyor. Herkesin çocuĆu bir yetenek; bu konuda anne babalara ne tavsiye edersiniz? Arif Erdem: Anne-babalara tavsiyem ću: çocuklar n muhakkak spora göndersinler. Ama kesinlikle çocuklar n sen ću olacaks n diye yönlen-

futbolcularda da bendeki koću özelliĆi

Fatma Sevgili Ay: Futbolcu olup

yoktu. Öbüründeki ćut özelliĆi bende

da baćka bir mesleĆi de olan bir spor-

Çünkü çocuk k smeti varsa, olur. K s-

yoktu. Hepimiz kolektif oyunda birbi-

cu olabilir mi? Mesela Ferhat Göçer

metten ötesi yalan. Çocuk disiplinli

rimizi tamaml yorduk. Baćar da bura-

gibi. Ąark söylüyor ama asl nda doktor.

çal ć yorsa, yetenekli ise ve k smeti

Arif Erdem: Portekiz de böyle

varsa sporcu olur. Ama çocuĆu sen

Fatma Sevgili Ay: Arnavut as ll

bir futbolcu var. Doktor futbol oynu-

dayatmayla olmad Ć makamlara yük-

olduĆunuzu söylediniz. Hakan Ąükür

yor. Ama normalde futbol hayat ile iki

seltirsen çocuk yar n ya kafay yer bir

de Arnavut as ll . Arnavutlardan iyi fut-

meslek bir arada gitmez. Futbol aĆ r

ćey olamad m diye ya da bomboć

bolcu mu ç k yor?

meslek; her gün idman var, idman n

hayal k r kl Ć na uĆrar ve bu onda iç

Arif Erdem: Belki, suyun öbür

vermić olduĆu yorgunluĆu muhakkak

çöküntüye sebep olur. Anne-babalara

taraf ile ilgili olabilir. Avrupa’da daha

beslenme ile dinlenerek, uyuyarak te-

söyleyeceĆim tek söz ću: Çocuklar n -

çok spor dallar na merak olduĆu için

lafi etmek gerekir. Onun için futbolcu

z muhakkak spora götürün branć ne

olabilir.

iki mesleĆi bir arada götüremez. Çok

olursa olsun ama bir beklentiye sok-

uĆrać rsa götürebilir belki ama verimli

may n. Zaten çocuĆun yeteneĆi varsa

olamaz.

onu kećfederler.

dan geliyordu.

Fatma Sevgili Ay : Galatasaray’da üstün yetenekle ilgili özel futbolcular vard : Siz, Hakan Ąükür, Tanju Çolak.

Futbolcular haftal k yaćar. Her

Hakikaten son dönem Türk futbol tari-

hafta bir s nava girer. O s navdan

hine damga vurmuć isimler var. Arif Erdem: Türk futbol tarihine damga vuran isimleri söyleyeyim:1996-2004 ekibidir Türkiye tarihine damga vuran ekip. 1996 da Fatih Terim’in gelmesi ve bu baćar lar dört sene üst üste kupa, UEFA kupas , o ekibin 8-9 tanesi A Milli Tak m na gitmićti, iki tane Avrupa Ąampiyonas oynam ć. Türkiye futbol tarihinin tarihe geçen futbol kitlesi budur. Önceki yap lan baćar lar var ama bizim üzerimiz-

kimi zaman baćar l ç kar kimi zaman baćar s z.. Bir hafta gidiyorsun galip oluyorsun öbür hafta gidip maĆlup oluyorsun. Bu durum psikolojik anlamda zaman zaman iç çöküntüye, zaman zaman tavan yapm ć adrenalin yüksekliĆine neden oluyor. Bunun için haftal k yaćanan bir dönemde iki ići beraber götürüp iće konsantrasyon saĆlamak çok zor. Fatma Sevgili Ay : Yetenek Sizsiniz program n seyrediyor musunuz?

de baćar saĆlayan ekipte görülmedi.

Arif Erdem: Evet.

Geçen gün NTV ‘de bir espri yapt m

Fatma Sevgili Ay : Orada top ile

dirmesinler. Bu en büyük problem.

Fatma Sevgili Ay: Son söz olarak söylemek istediĆiniz bir ćey var m ? Arif Erdem: Ąunu söyleyebilirim herkes için en önemlisi gençler ad na ‘eĆitim ćart’. 15-16 yać na kadar zaten çocuk eĆitimini al yor. Okul çok önemli ama okulun yan nda sosyal eĆitim ve aile ortam çok önemli. Aile nas l yetićtiriyorsa çocuĆu çocuk bana göre öyle yetićiyor. Burada en büyük ić annelere düćüyor. Anneler çocuklar n n etraf nda daha çok bulunuyor. Biz biraz daha d ćar day z. Anneler her ćeyden önce varl Ć n varolućun gayesini öĆretmeli. Fatma Sevgili Ay: Bize vakit ay rd Ć n z için tećekkür ederiz.

PDR

EúùTùM

ùngilizce Öûretmeni

Saadet MAHMUDOVA

RENZULLI LEARNING SøSTEMø

PDR

enzulli öĆrenme sistemi, Amerika’n n

potansiyellerini en yüksek seviyeye

Connecticut üniversitesinden, Prof.

nas l ç karabiliriz sorusuna cevap

görülmüćtür.Sistem Dünya’n n farkl

Dr. Joseph Renzulli ve eći Prof. Dr.

aranm ćt r? Araćt rma da öĆrencilerin

ülkelerinden öĆrencilere uygulanarak

Sally Reis Renzulli taraf ndan gelić-

ilgi alanlar ,yetenek alanlar , öĆren-

bilimsel olarak baćar s n kan tlam ć-

tirilmić olan sürekli kendini yenileyen

me stilleri, kendini ifade etme stilleri

t r. Dünyada zeka ve yeteneĆi en iyi

farkl yeni bir sistemdir. 2005 y l nda

tespit edilip ayr nt l profilleri olućtu-

gelićtiren sistem olarak bilinmektedir.

web tabanl sisteme geçić yap lm ćt r

rulmućtur. Daha sonra profile uygun

Amerika’da 500’den fazla kurumda

Sistem yaklać k 32 y ll k bir araćt r-

aktiviteler sunularak öĆrencilerin geli-

kullan lmakta, kurumlar n eĆitim sistemlerinin temelini olućturmaktad r.

r n n gelićtiĆi, okul baćar s n n artt Ć

man n ürünüdür. Araćt rman n temel

ćimleri kay t alt na al nm ćt r.Araćt rma

konusu çocuklar n zeka ve yetenek

sonucuna göre sistemi takip eden

Bu sistem kolayca elde edilebilen

alanlar n nas l gelićtirebiliriz? var olan

öĆrencilerin zeka ve yetenek alanla-

yüksek kalitede materyal ve kaynak-

lar saĆlayarak bütün çocuklar n kabili-

•

Düćünce Becerilerini Gelićtirme

teleri yapt Ć n da kontrol edebilmek-

Aktiviteleri

tedir.ÖĆretmen sisteme girić yaparak

•

Ders Aktiviteleri

her öĆrenciye ait aktiviteleri print edip

•

Sanal Geziler

•

Web siteleri

ad Model’e dayanmaktad r. Bu sistem

•

EĆitim amaçl geziler

içerisindeki Renzulli Profiler her bir

•

Dijital kitaplar

öĆrenci için kićisel profiller olućturur.

•

Video ve Dvdler

•

Online s n f aktiviteleri

fotoĆraf n çekebilmektedir. ÖrneĆin

Projeler

kurumda eĆitim alan matematiĆe ve

yet ve ilgi alanlar n tespit eder ve gelićtirir. Bu sistemdeki bütün aktivite ve seçenekler dünyada kabiliyet ve yeteneklerin gelićimindeki en iyi sistem olarak gösterilen The Enrichment Tri-

Sonra internetten kićiye özel zenginlećtirilmić farkl koleksiyon ve yüklenebilir kaynaklara ulaćmak mümkündür.

•

derste her öĆrenciye farkl bir müfredat uygulayabilmektedir.

Sisteme dahil olan kurumlara bir adet yönetici ćifresi verilmektedir. Yönetici sistemden bütün kurumun

fene ilgi duyan çocuklar kimler, 3.s n f-

ÖçRENCæ PROFæL OLUåTURMA AåAMASI

NOT DEFTERæM

Renzulli Learning System’de profil

Not defterim k sm na öĆrenci-

cuk var? 1.s n flar n veya bütün okulun

nin yapt Ć bütün aktiviteler,girdiĆi

aĆ rl kl öĆrenme stili nedir? Hangi

siteler,girić tarihleri,öĆrenci notlar ve

çocuklar tart ćma yöntemiyle kendini

öĆrencinin belirlediĆi favori aktiviteler

ifade etmekten hoćlan yor gibi bir çok

bu k sma kaydedilmektedir.ÖĆrenci

deĆićkeni kullanarak sistem içerisin-

sistem içerisinden arkadaćlar na ve

de tarama yap labilmektedir. Yönetici

öĆretmenine mail gönderebilmekte,

sisteme müfredat koordinatörü olarak

aktivite önerebilmektedir.

öĆretmenleri atayabilmektedirler.Sis-

olućturma aćamas çok büyük önem tać maktad r.Her birey farkl d r dolay s yla herkese ayn program uygulanmamal d r.Renzulli Learning System’de her çocuĆa farkl müfredat program uygulanmaktad r. Baćlang ç aćamas nda 5 alanda

larda kaç tane sanata ilgi duyan ço-

sunulan ölçeklerle sistemde her öĆ-

SæSTEME ANNE BABALARIN GæRæåæ

renci için özel bir profil olućturulur.

Anne ve babalar istedikleri za-

•

ălgi Alanlar na Yönelik Sorular

•

Yetenek Alanlar n n Belirlenmesi

•

SæSTEME YÖNETæCæ GæRæåæ

Anlama Ve Kendini ăfade Etme Stillerine Yönelik Sorular

•

ÖĆrenme Stillerine Yönelik Sorular

•

Aç k Uçlu Sorular Bu profil rapor ćeklinde print edi-

man, sisteme girić yaparak çocukla-

temle ilgili bütün düzenlemeleri yönetici yapabilmektedir.

PROJE SæHæRBAZI

r n sistemden takip edebileceklerdir.

Sistem içerisinde proje sihirbaz

Aileler çocuklar n n hangi gün, hangi

yer almaktad r. Proje sihirbaz ile öĆ-

saatte,hangi sitelere girdiĆini,hangi

renciler ad m ad m bilimsel projelerini

aktiviteleri yapt Ć n görebilmektedir-

olućturabilmektedirler. Ülkemizde ge-

ler.Ayr ca araćt rma sitelerine de anne

nelde öĆrencilerden proje yapmalar

babalar n erićimi saĆlanmaktad r.

istenir ancak bir projenin nas l haz r-

lebilmekte ve öĆrencinin dosyas n-

Sistem ABD hükümetinin garan-

lanacaĆ öĆretilmez. Çocuklarda bir

da konulabilmektedir.Her bireyin ilgi

tisi alt ndad r.Olumsuz bir tak m akti-

projenin nas l haz rlanacaĆ n bilme-

alanlar zamanla deĆićeceĆi için kići

vitelerle karć laćmayacaĆ n z garanti

dikleri için bu konuda problem yaćar-

istediĆi zaman sisteme girip profilini

edilmektedir.

lar.Proje sihirbaz öĆrencilere ad m

güncelleyebilmektedir.

ZENGæNLEåTæRæLMæå AKTæVæTELER Renzulli Learning system içerisinde uzmanlar taraf ndan haz rlanm ć atm ć bin civar nda aktivite bulunmaktad r. Sistem öĆrencinin profiline uygun olan aktiviteleri seçerek öĆrencinin kullan m na sunmaktad r.

Aktiviteler •

Yarat c l k aktiviteleri

SæSTEME ÖçRETMEN GæRæåæ Bu k s mda da s n f öĆretmeni sistemden kendi s n f ndaki bütün

ad m bilimsel araćt rma projesi haz rlamay öĆretiyor.

SINIF UYGULAMALARI

edebilmektedir.

Coćkun EĆitim Kurumlar nda Ren-

Her öĆrencinin ilgi alanlar ,yetenek

zulli Learning sistemi diĆer branćlar-

alanlar ,öĆrenme stilleri gibi konu-

da olduĆu gibi inglizce derslerinde de

larda ayr nt l bilgiye sahip olan s n f

kullan l yor. Sistem arac l Ć yla yap lan

öĆretmeni her öĆrencisine,öĆrencinin

sanal geziler, dijital kitaplar, video ve

profiline uygun etkinlikler verebilmek-

Dvdler öĆrencilerimizin en çok ilgisini

tedir.ÖĆretmenler bütün öĆrencilerini

çeken favor aktiviteleridir.

öĆrencilerini

takip

sistemden takip ederek hangi aktivi-

www.renzullilearning.com

PDR

MAKALE

Psikolojik Dan×÷man

Kübra YAKICI

ÜSTÜN YETENEKLø ÇOCUKLARIN KAR÷ILA÷TIKLARI PROBLEMLER VE ÇÖZÜM ÖNERøLERø

PDR

stün yetenekli çocuklar n birçoĆunda;

gusal problemler olarak karć m za

aksayabilmektedir.

arkadać edinemeyerek yaln z kalma,

ç kmaktad r. Özellikle anne-babalar

çocuklar n eĆitim ortamlar nda kar-

akranlar taraf ndan farkl alg lanarak

söz konusu durumlar karć s nda ne

ć laćabileceĆi bu problemlere yan t

alay edilme, ać r mükemmeliyetçi

yapacaĆ n bilememekte, öĆretmen-

aranmaya çal ć lmaktad r.

tutumlar nedeniyle becerilerini ser-

lerden ve okuldan yard m beklemek-

gilemekten çekinme, karć laćt klar

tedirler. ÖĆretmenlerin bu konulara

çal ćmada;

Arkadaä Edinme

durumlara üst düzey bir duyarl l kla

çözüm getirememesi durumunda so-

Bir grubun üyesi olma ve sevgi

yaklaćarak gelićtirdiklere anksiyete,

runlar büyümekte, çocuk okula uyum

ihtiyac arkadaćlar taraf ndan ka-

endiće ve korkular sosyal ve duy-

saĆlayamamakta ve s n ftaki eĆitim

bul görme ve dostluk kurmay kap-

samakta ve Maslow taraf ndan beć

arkadaćlar ndan

uzaklaćt rmaktad r

olarak alg lanabilir.Bunun yan s ra

temel ihtiyaçtan birisi olarak nitelen-

Bu çocuklarda kendini diĆerlerinden

çocuk; okula gelmek istemiyorsa, her-

dirilmektedir. Arkadaćlar taraf ndan

farkl hissetme, okuldaki gruba ait his-

kesin onunla alay ettiĆini söylüyorsa,

kabul görmeyerek izole olma durumu

setmeme duygusu oldukça yayg nd r .

oyuncaklar n , kitaplar n , elbiselerini

çocuk için akademik baćar s zl ktan

Birçok üstün yetenekli çocuk arkadać

veya deĆerli ećyalar n arkadać edin-

çok daha zarar verici bir durum olarak

edinmekte s k nt çekmektedir. Çocu-

mek için baćkalar na veriyorsa, ćaka

karć m za ç kmaktad r. Arkadać edin-

Ćunu okul yemekhanesinde herkes

ve aćaĆ lanmalara hedef oluyorsa,

me; okullu olman n getirdiĆi önemsiz

gruplar halinde birlikte oturarak ye-

yetićkinlerle anlaćt Ć halde yać tlar yla

bir özellik deĆil, çocuĆun tüm yaćam

mek yerken, bir masada tek bać na

geçinemiyorsa, yaln zsa yard ma ihti-

boyunca kuracaĆ ilićkilerin yap tać n olućturacak olan bir faktördür. Yaln z çocuklar diĆer çocuklar n kolayca bać edebildiĆi stres ve zorluklar karć s nda daha fazla zorlanmakta ve bu durum yetićkinlikte de devam etmektedir.

oturmuć yemeĆini yaln z yerken gören bir annenin üzülmesi, kayg duymas ve eĆitimcilerden “ÇocuĆumun arkadaćs z kalmaktan kurtulmas için ne

yac olduĆu sonucu ç kar labilir. Baz üstün yetenekli çocuklar arkadaćlar taraf ndan kabul görmek

yapabiliriz?” diye sormas kaç n lmaz

için özel yeteneklerini ve farkl ilgilerini

bir durumdur. Ancak öncelikle bu du-

gizlemeye çal ćarak onlar gibi görün-

rumun süreklilik gösteren ciddi bir du-

me çabas içine girme yolunu seçe-

Üstün yetenekli çocuklar n oyna-

rum olup olmad Ć n n anlać lmas ge-

bilmekte ve bu yolla yaln z kalman n

maktan hoćland klar oyunlar, ifade

rekmektedir. Çocuk her zaman yaln z

önüne

edici dil becerileri, yapmaktan zevk

görünüyorsa, hiç arkadać olmad Ć n

Baz lar ise arkadać edinebilmek için

geçmeye

çal ćmaktad rlar.

ald klar etkinliklerin arkadaćlar ndan

veya nas l arkadać edineceĆini bilme-

bir ç k ć yolu bulamamakta ve yaln z

farkl olmas , arkadaćlar yla arala-

diĆini söylüyorsa bu durum durumun

kalmaktad r. Oysa bu çocuklar n ken-

r nda bir engel olućturmakta, onlar

ciddi olduĆunu gösteren bir ićaret

dilerini farkl yönleriyle kabul ettirerek

PDR

arkadać edinmeleri mümkündür.

Alay Edilme Alay etme sözel ćiddetin bir boyutudur. Pek çok çocuk ve ergen alay edilmeyle baća ç kabilecek sosyal beceri ve tekniklere sahip deĆildir. K zd r lmaya tepki olarak sergiledikleri üzgün ve k rg n görünüm diĆerlerinin alay etmeyi sürdürmelerine yol açmaktad r. DiĆerleri taraf ndan onay görmediĆine ilićkin hisler çocuktaki izole edilmićlik duygular n artt racakt r. EĆitimcilerin alay edilerek küçük düćürülmeye çal ć lan çocuklar üzerinde önemli etkileri bulunmaktad r. ÖĆretmenler alay etmeyi durdurmaya çal ćmazlarsa, diĆer çocuklara bu davran ć n kabul edilebilir olduĆu mesaj n vermić olmaktad rlar, Bu durum ise alay edilen çocuĆun daha çok ac çekmesine ve daha yaln z kalmas na neden olmaktad r.

Anksiyete, Endiäe ve Korkular Kayg , bunalt ya da s k nt olarak da adland rabileceĆimiz anksiyete, duygulan mda kayg yönünde art ć olduĆunu ifade eden korkuya benzer bir duygudur. Çocuk bunu sanki kötü bir ćey olacakm ć gibi nedeni belirsiz bir endiće olarak alg lamaktad r. Üstün

olmas ndan kaynaklanan bir ać r mü-

verilen görevleri mümkün olan en

kemmeliyetçilik durumu söz konusu

baćar l ćekilde tamamlama isteĆine

olabilir. Çocuk kendini deĆerli hisset-

ićaret etmektedir. Mükemmelliyetçilik;

me duygusunu baćar yla ilićkilendire-

durumdan haberdar ancak düćünce-

çal ćmalar nda titiz olma, özenme,

bilir, kendisine aile ve öĆretmenlerinin

lerini aç klayamayacak kadar küçük

elinden gelenin en iyisini yapma ćek-

beklentilerinin

yaćta olmas , üst düzey empati kurma

linde olumlu olarak alg lanabilecek bir

güç standartlar belirleyebilir. Baz du-

yeteneĆi ve normalden farkl olan is-

durumken , bu durumun giderek bir

rumlarda üstün yetenekli çocuĆun ba-

tisnai hayal gücü; çocukta anksiyete,

tak nt halini almas ve çocukta rahat-

ćar s z olmas n n alt nda yatan sebep

endiće ve korkular n gelićmesine ne-

s z edici düćüncelere, dolay s yla ać r

ać r mükemmeliyetçilik olabilmektedir.

den olabilir. Üstün yetenekli çocuk ka-

tepkilere yol açmas ciddi bir sorun

Çocuk çok fazla çal ć p baćar s z olma

fas nda çećitli kuruntular üreterek bun-

olarak karć m za ç kabilmektedir.

kayg s yaćamaktansa, az çaba gös-

Üstün

yetenekli

çocuklar;

üst

çocuĆu yerine getirmesi gereken

düzey yeteneklerinden dolay kendi-

üzerinde,

ulać lmas

tererek baćar s z olman n daha iyi olduĆuna kendisini inand rabilmektedir.

Sonuç ve Öneriler;

temel ićleri yerine getirmekten al ko-

lerini bask alt nda hissedebilmekte,

yuyorsa, bu durum çocuĆun yard ma

kendilerine güvenen, deĆer veren ki-

Üstün yetenekli çocuklar; üstün

ihtiyac olduĆu anlam na gelmektedir.

ćileri memnun edememekten endiće

yetenekliliĆin karakteristik ek özelliĆi

duyabilmektedirler. Bazen çocuĆun

olan gelićimsel alanlardaki uyumsuz

AäÑrÑ Mükemmelliyetçilik PDR

s n ftaki arkadaćlar ndan daha ilerde

yetenekli çocuĆun içinde bulunduĆu

lardan endiće duyabilir. Bu endićeler

Mükemmeliyetçilik çocuĆun yapt Ć ići en mükemmel ćekilde yapma,

gelićim

nedeniyle

sosyal-duygusal

iyi belirlenir, çocuĆun problem dolay -

cuĆun problemlerle bać edebilmesini

s yla ne tür s k nt lar yaćad Ć , ne tür

kolaylaćt r c bir faktör olabilmektedir.

problemler yayg n olarak; arkadać

endićelerinin olduĆu iyi anlać l r, çocu-

Bunlar n yan s ra, bu çocuklar n

edinmekte yaćanan s k nt lar, alay

Ćun kićilik yap s na uygun çözümlerin

toplumsallaćmas için önemli olan bir-

problemler

yaćayabilmektedir.

edilme, anksiyete, korku ve endiće-

neler olabileceĆi üzerinde durulur ve

tak m beceriler konusunda s k nt çe-

ler ve ać r mükemmeliyetçilik olarak

aileyle ićbirliĆi yap l rsa, karć lać labi-

kebileceĆi ve desteklenmeye ihtiyaç-

karć m za ç kmaktad r. Bu çal ćmada

lecek her tür problemle mücadele et-

lar olabileceĆi gerçeĆi göz önünde

amaç; bu problemlerin tan mlanma-

mek daha kolay ve daha etkili olacakt r.

bulundurulmal , sosyal iletićim s k nt -

s , problemlerle ilgili gerekli bilgilerin

ÇocuĆun sosyal- duygusal prob-

lar konusunda çocuk suçlanarak bir

verilmesi ve çözüm yollar n n öneril-

lemlerle

mesidir. Çal ćmada elde edilen veriler

olabilecek diĆer bir önemli faktör ise

literatür taramas yoluyla elde edilmić

deĆer verdiĆi bir yetićkinin, bir hikaye

olup, konu anlat m nda örneklendir-

veya film kahraman n n veya kendisiy-

melere yer verilmićtir.

le benzer olaylar yaćam ć birinin ken-

bać

edebilmesinde

etkili

EĆitim ortamlar nda birçok üstün

disinin karć karć ya olduĆu probleme

yetenekli çocuĆun karć laćt Ć sosyal-

benzer bir durumu yaćam ć olduĆunu

duygusal problemler, onlar n eĆitim

ve üstesinden geldiĆini öĆrenmesi,

yaćant s ndan uzaklaćmak istemesi-

bu problemle karć laćan tek kići olma-

ne, ileride toplumsal sorunlar yaća-

d Ć n n fark na varmas ve problemin

mas na neden olabilmektedir. Sosyal-

üstesinden gelebileceĆini kavrayabil-

duygusal problemler çocuk için aka-

mesidir.

kenara itilmemelidir. Karć lać labilecek her türlü problemde çocuĆun kendisini destekleyen arkadaćlar n n olmas , kendini yaln z ve bir kenara itilmić hissetmemesi, ona kendini daha güçlü hissettirecek ve problemlerle bać edebilmeyi kolaylaćt racak bir unsurdur. Bu nedenle gerek eĆitimciler, gerekse ebeveynler çocuĆun arkadać edinmesine, yaln z kalmamas na özel bir önem vermelidir. ÇocuĆun kendisine deĆer veren

demik baćar s zl ktan çok daha ciddi

EĆitimci ve ebeveynlerin çocuk

s k nt lara yol açmaktad r. Ebeveynler

arkadaćlar n n bulunmas n n onun için

üstün yetenekli olduĆundan dolay

bu durumdan kayg duymakta, ço-

bir güç, pek çok zorlukla mücadelede

ać r beklentiler içerisine girerek, ço-

Ćunlukla çözümü eĆitimciden bekle-

bir destek, s k nt l anlar nda bir terapi

cuĆun kendisini bask alt nda hisset-

mektedirler. Oysa bu konuda yeterli

anlam na geldiĆi göz önünde bulun-

mesine sebebiyet vermesi bu prob-

bilgi sahibi olmayan bir eĆitimcinin

durulmal d r.

lemleri çözmekten öte durumun daha

gerek anne-babalar doĆru yönlendir-

da ciddilećmesine ve içinden ç k lmaz

mesi, gerek eĆitim ortam nda gelićen

bir hal almas na neden olacakt r. Üs-

sorunlara nitelikli çözüm yollar bulma-

tün yetenekli çocuklarla yap lan çal ć-

s çok zordur. Bu nedenle; bu çal ć-

malarda sonuçtan çok sürece önem

mada sosyal-duygusal sorunlar belli

verilmesi, onlar n sadece baćar ya

konu baćl klar alt nda ele al narak eĆi-

odaklanarak kendilerini en baćar l ol-

timcilerin bu konuda bilgilendirilmesi

mak için bask alt alt nda hissedip bu

Üstün yetenekli çocuklar farkl l klar ndan dolay bir kenara itilmemeli, yaćad klar problemlerden ötürü suçlanmamal , onlara karć “bać n n çaresine baks n” mant Ć yla hareket edilmemelidir. Kabul görmek herkesin hakk d r; esas olan ortak noktalardan yola ç karak benzerliklerin vurgulan-

ve gerek eĆitimcilerin gerek ailelerin

durumdan kayg duymas , ya da ça-

uygulayabileceĆi

önerilere

l ć p da baćar l olamamak düćünce-

mas ve eĆitim süreci içerisindeki her

yer verilerek nitelikli çözüm yollar bu-

sinden ötürü çal ćmaktan vazgeçerek

bireyin kabul görmesi saĆlanarak top-

lunmas n desteklemek amaçlanm ćt r.

baćar s z olmay tercih etmesi durum-

luma kazand r lmas olmal d r.

nitelikte

Gerek arkadać edinme, gerek alay edilme, gerek anksiyete, gerekse ać r

mükemmeliyetçilik

Kaynakça:

lar n n önüne geçebilir. Ebeveynlerin çocukla bać baća

•

http://www.iconte.org/FileUpload/ ks59689/File/228.cagla.gur.pdf

problemle-

zaman geçirerek çocuĆunu iyi tan ma-

rinde temel çözüm noktas çocuĆun

s , sorunlar n , tepkilerini, beklentilerini

elećtirilmeden dinlenerek probleminin

iyi bilmesi çocuĆun yaćad Ć problem-

küçümsememesi ve yetićkinin her za-

lerin üstesinden gelebilmesi aç s ndan

•

http://www.ustunveozel.com/

man yan nda olduĆunu çocuĆun his-

önemlidir. Bu durum etkili eĆitimci-aile

•

http://www.ustunlerakademisi.com/

setmesidir. Problemin ne olduĆunun

ićbirliĆine zemin haz rlamakta ve ço-

•

http://uycuk.anadolu.edu.tr/documents/uycukozetkitap_000.pdf

main/article.asp?articleId=18

PDR

MAKALE

Psikolojik Dan×÷man

Hilal GÜLTEKùN

ÜSTÜN YETENEKLø ÇOCUKLARIN AKADEMøK ALANDA ÜRETKENLøùøNøN DESTEKLENMESø F

atih Sultan Mehmet ăstanbul’u ne zaman fethetti? (Bunun cevab , 1453, kavrama ve ezberleme bilgisini gerekli k lar.) Peki ala Fatih Sultan Mehmet ve günümüzdeki A lideri aras ndaki farkl l k ve benzerlikler neler? (bu sorunun cevab ise ezberleme ve anlamadan daha fazlas n gerektirir. ÖĆrencilerin bildikleri ćeyler hakk nda düćünmelerini gerekli k lar.) Fatih Sultan Mehmet’in Ankara’y fethettiĆini düćün! Hayat m z ve tarihimizde nas l bir farkl l k olućturacakt ? (Sorunun cevab , hayal etme, deney, kećif, seçme, test etme gibi yarat c düćünme becerilerini gerektirir.) Literatüre bakt Ć m zda, yarat c düćünmenin dört farkl yönüne dikkat çekilir; Ak c l k, Esneklik, Özgünlük ve Zenginlećtirmedir. Ak c l k, uygun düćünceler

üretebilme

becerisidir.

Esneklik, farkl kategorilere giren düćünce üretme yeteneĆidir. Özgünlük, ećine rastlanmayacak mant kl düćünceler üretme becerisidir. Zenginlećtirme ise, düćünceyi tamamlayarak gelićtirme, ayr nt lar ekleme yeteneĆidir. ÜretkenliĆin baz belirgin kićisel özelliklerle aç kland Ć n da görüyoruz. ÖrneĆin, üretken kićiler genelde kendilerini kabul etme eĆilimi gösterirler ve diĆerlerinin fikirlerinden çok fazla etkilenmezler, yarg lar nda oto-

PDR

nomdurlar, yani baĆ ms zd rlar, öz gü-

Ćin yüksek ve düćük seyrettiĆi dönem

objelere dokunma imkânlar tan nd Ć ,

venleri yüksektir, deneyime aç kt rlar,

hakk nda bize tam bir netliĆin olmad -

engellemelerin konulmad Ć durum-

içten denetimlidirler.

Ć n gösteriyor.

larda çocuklar n çok fazla fikir ve çok

Araćt rmac lara

göre

üretkenlik

özelliĆinin belirli dönemlerde yüksel-

Çocuklarda YaratÑcÑlÑk DavranÑäÑ Çocuklar f traten merakl bir yap -

me belli dönemlerde düćüć, belli dö-

ya sahiptirler. Bu merak asl nda kendi-

nemlerde tekrar yükselme ćeklinde bir

lerini, diĆer insanlar ve dünyay tan -

ivme gösterdiĆini görmekteyiz. Örne-

mak ve öĆrenmek için bahćedilmićtir.

Ćin Smith & Carlsson (1983, 1985)’a

ÖrneĆin anaokuluna baćlayan bir ço-

göre ilkokula baćlayan çocuklar n

cuk, soru sorma, araćt rma, test etme

orijinal fikirler ürettiĆi görülebilir. Okul çaĆ çocuklar n n renkli hayal dünyalar nedeniyle oldukça üretken olduklar n görebiliriz. Araćt rma, riske girme, test etme yollar ile öĆrenme gerçeklećtirmektedirler.

Öèretmenler Okul OrtamÑnda YaratÑ-

ve oynama gibi öĆrenmeyi saĆlayan

cÑlÑèÑ NasÑl Destekleyebilir?

nu, 12 yać civar nda yine düćüćün tek-

pek çok ayr becerilere sahiptir. ălk ola-

•

rarland Ć n , 14-15 yaćlar aras nda bir

rak çevresini gözlemler, dikkatini çe-

m içerisinde üretken davran ćlar

düzelmenin olduĆunu, fakat 16 yać n-

ken ćeye yak ndan bakar ancak daha

desteklemek için asl nda çok fazla

dan sonraki art ć n daha belirgin hale

çok ilerleyip ona dokunmas gerekir

imkâna sahiptir. Mesela bu konu-

geldiĆini araćt rma bulgular na daya-

ve deĆićik bir ćey ortaya koymas için

da orijinal çal ćma/proje, baĆ ms z

narak belirtmićlerdir. Ancak, üretken-

biraz zamana ihtiyaç duyar. Ancak biz

öĆrenme, öĆrencinin bireysel yap-

lik özelliĆinin dönemine dair yap lan

çocuĆun merak duygusuyla çevreyi

t Ć projeler ve deneyler diyebile-

aras nda

kećfetme isteĆine çoĆu zaman pek

ceĆimiz ödevlendirmeler yapabi-

paralellik olmamas kićideki üretkenli-

çok k s tlamalar getiririz. Çocuklara

lirler

üretkenliklerinde bir düćüćün olduĆu-

araćt rmalardaki

bulgular

Hünerli öĆretmenler ders progra-

PDR

•

r yla sevinmesi, memnuniyet duy• •

•

mas için imkânlar sunulabilir. Bu

balar n n hemen deĆerlendirilece-

ćekilde çocuĆun yeni deneyimle-

ÖĆrencinin sorduĆu acayip soru-

Ći kayg s na girmeksizin öĆrenme,

rinde karć s na ç kan problemlerle

lara sayg duyulmal d r

düćünme ve kećfetmelerine f rsat

baća ç kmas nda üretken yollar

Bu çocuklar ebeveyn ve öĆret-

verilmelidir. ÖĆretmenin hemen ve

gelićtirmesi için yard m edilebilir

menlerinin kaç rd Ć fikirler aras n-

sürekli deĆerlendirme yapmas ,

daki pek çok ilićkiyi yakalad Ć n-

özellikle öĆrenmenin baćlang c n-

dan, çocuklar n ortaya koyduĆu

da ve pratik aćamas nda çocukla-

farkl fikirler ve farkl çözüm yollar -

r n öĆrenirken farkl yollar kullan-

için yollar bulmaya çal ćabilir. Ce-

na deĆer verilmelidir

mas nda çekingenlik duymas na

zaland r c

Çocuklara fikirlerinin ne kadar de-

neden olabilir. Çocuklar n yapt Ć

kontrol etme yerine üretken davra-

Ćerli olduĆu bu fikirleri dinleyerek

yanl ćlar n üretken becerilerinin

n ćlar n ortaya ç kar c yollar bulu-

ve dikkate alarak gösterilebilir

gelićmesi için bu sürecin bir par-

nabilir

•

ças olarak kabul edilmelidir

ălgilendikleri konularda özel proje •

Ebeveyn çocuĆun y k c davran ćlar n yap c davran ćlara çevirmek

•

yöntemlerle

çocuĆu

Ailedeki yaln zca bir ferdin ihtiyac ile diĆer fertlerin ihtiyaçlar aras n-

bu projeyi s n f arkadaćlar yla pay-

berlik yap larak onlarla s n f içinde

daki çat ćmay çözecek deĆićik

laćmalar na imkân saĆlanabilir

yarat c olmalar n tećvik edici ilić-

yollar bulunabilir

kiler kurulabilir

Fikir ak c l Ć tećvik edilmelidir. (Bir tuĆlan n çećitli kullan ć yerlerini

Anne ve Babalar Ne Yapabilir?

aç klay n gibi.)

Küçük çocuklar f tri olarak belli

•

Ailedeki her bir fert ebeveyni taraf ndan bireysel olarak ilgi ald Ć n ve sayg duyulduĆunu hissetme-

Aç k bir biçimde üstün olduklar

bir metodu izlemeden üretken ćekil-

matematik, fen vb. derslerde daha

lerde öĆrenme sürecine girerler. Dans

özgür ve ileri çal ćmalar n tećvik

ederek, ćark söyleyerek, hikâye anla-

edilmeli, tekrarlay c al ćt rmalar-

tarak, oynayarak vb. Formal eĆitime

dan uzak tutmaya çal ć lmal d r

yani ilkokula baćlad klar nda çocuk-

f rsatlar verilebilir

Genić bir kelime hazinesine sahip

lar n nazik, uyumlu, itaatli olmas ve

Kaynakça:

olduklar ndan s n f içi çal ćmalar-

kurallara uyan davran ćlar göstermesi

da bu özelliĆin göz önünde tutul-

beklenir. Bu davran ćlar çocuklarda

mas gerekir

görülmek istenen özellikler olmakla

ÖĆrenme yetenekleri normalle-

genićliĆine ve derinliĆine zenginlećtirilmelidir S n f ortam nda öĆrenciye f rsat-

siyelinin körelmesine neden olabilir.

bütünlüĆünü korumada önemli ve yarat c katk larda bulunmas için

•

Davasl gil, Ü. (2008) Yarat c l k Tan mlar http://www.ustunzekalilar. org

•

Torrance, E. Paul; Goff, Kathy. (

Ebeveynler belki ću ćekilde çocukla-

22 Jul 1996) Fostering Acade-

r ndaki üretkenlik potansiyelinin büyü-

mic Creativity in Gifted Students.

mesini destekleyip besleyebilirler:

http://www.kidsource.com

•

Çocuk merak etme, araćt rma,

•

kećfetme, denemeler yapma, ha-

me tećebbüsleri ödüllendirilebilir.

yal kurma, sorgulama, test etme

ÖĆretmenin ać r denetleme yap-

ve yarat c istidatlar n n gelićimi

mas , öngörülen müfredata çok

konusunda cesaretlendirilebilir

fazla güvenmesi, çocuĆun kendi

lidir. Bu ćekilde her bireye ailenin

birlikte çocuklarda yarat c l k potan-

lar sunulabilir ve bireysel öĆren-

PDR

•

ÖĆrencilere s n f ortam nda reh-

müfredat program ndaki konular

ÇocuĆa yeni deneyimler yaća-

Çocuklar n çal ćmalar n n ve ça-

re göre daha üstün olduĆundan,

•

mas öĆretilebilir

gelićtirmelerine f rsat tan nabilir ve

•

çabalar na mani olmaktad r

ÖĆrenciye üretken nitelikli çabala-

•

ÇocuĆun farkl ifadeler kullanma-

MEGEP. (2007). Üstün Zeka ve Özel Yetenekli Çocuklar. http:// cygm.meb.gov.tr

•

C. Wu, Y. Cheng, H. Ip, and C. McBride-Chang (2005). Age Dif-

gayretleriyle öĆrenmesi sonucu

s , farkl ćekillerde problem çöz-

ferences in Creativity:Task Struc-

ortaya ç kard Ć sonuca itibar et-

mesi, bir deĆićiklik ve stres karć -

ture and Knowledge Base. Crea-

memesi ve çok fazla materyali

s nda yap c bir tepkide bulunmas

tivity Research Journal 2005, Vol.

kapsamas , çocuĆun söz konusu

için f rsatlar saĆlanabilir

17, No. 4, 321–326

RÖPORTAJ

Uzman Psikolog

Ferhat ÇELùK

BøR ÜSTÜN YETENEK

ENES SUYABATMAZ

zel Kas moĆlu Coćkun Fen Lisesi

rülmüć bir “üstün yetenek” in düćün-

öĆrencilerimizden Enes Suyabat-

cülerini sizlerle paylaćmak istedik.

maz iki y ld r Türk Zeka Vakf taraf ndan düzenlenen OYUN yar ćmas nda Türkiye 1.si olarak bizleri

Ferhat Çelik: Sevgili Enes öncelikle baćar lar ndan dolay seni

Enes

Suyabatmaz:

2008

OKS’de, Akdeniz Üniversitesi matematik olimpiyatlar nda Türkiye 1.; ăstanbul geneli düzenlenen matematik ve geometri yar ćmalar nda 1.

gururland rmaktad r. Üstün yetenek-

tebrik ediyoruz. Kat ld Ć n yar ćma-

oldum. Ayr ca TZV’nin düzenlediĆi

liler eĆitimi alan nda haz rlanm ć bir

lar hakk nda bize k saca bilgi vere-

OYUN 2010 ve OYUN 2011 (ZEKA

yay nda bu alanda ödüle lay k gö-

bilir misin?

OYUNLARI YARIĄMASI) de Türkiye

PDR

1. si oldum. (14-21 yać aras )

yaćad Ć en büyük problem; bilgilerin

Ferhat Çelik: Bu yar ćma hangi

onlara, kendilerinin bulmas na f rsat

kurum taraf ndan düzenleniyor ve kaç

verilmeden direkt verilmesi. Mesela

y ld r yap l yor,bizi bilgilendirir misin?

öĆrenci bir teoremin ispat n yapmak

Enes Suyabatmaz: Türkiye Zeka

yerine onu akl nda tutmaya çal ć yor.

Vakf düzenliyor. ăsteyen herkes kat la-

Daha doĆrusu zekas n bu yönde kul-

biliyor fakat deĆerlendirme 14 yaćalt ,

lanmaya itiliyor. Dersler öĆrencilerin

14-21 aras ve 21 üstü olmak üzere 3

üretkenlik

kategoride yap l yor. Bu sene 16. s

Bunla ilgili bence öĆretim müfredat n-

yap ld .

da köklü bir deĆićiklik gerekiyor. Bir

Ferhat Çelik: Bu yar ćmaya kimler

cilerin boć b rak lmas . Yani sen bekle

Enes Suyabatmaz: Herkes kat la-

diĆeri de öĆrensin, ondan sonra yeni

biliyor, ben iki kere kat ld m.

bir ćeyi öĆrenirsin mant Ć . Bunun da

Ferhat Çelik: Bu yar ćmaya haz r-

çözülmesi gerektiĆini düćünüyorum.

lanma sürecini bizlerle paylać r m s n?

Ferhat Çelik: On beć y l sonras -

Enes Suyabatmaz: Zeka oyunlar

n deĆerlendirdiĆinde kendini nerede

yar ćmas n n bana göre en önemli haz rl Ć , zeka sorular ve bulmaca çözmek; ben de öyle yapt m, bolca zeka sorular çözdüm. Ferhat Çelik: Potansiyelinin, yani zekan n fark nda m yd n?

Enes Suyabatmaz: Klasik ve ez-

görüyorsun?

berci bir ifade gibi gelebilir, ama ger-

Enes Suyabatmaz: Bir araćt rma

çekten okulu seviyorum, hele kendi

laboratuvar nda bir projenin bać nda

okulumu çok seviyorum. Çünkü matematik dünyas na ilgimin olmas bununla ilgili çal ćma ar n Kas moĆlu Coćkun

daha genel olarak zeka ve yeteneklerimi en iyi ćekilde kullanabileceĆim bir yerde olmak isterim.

Enes Suyabatmaz: Bu yar ćmadan

Kolejinde fazlaca olmas benim okulu-

önce de kat ld Ć m yar ćmalar oldu.

ma baĆl l Ć m art rd . Tabiki sadece bu

Ferhat Çelik: Sana göre dünyan n

Matematik olimpiyat düzeyinde yar ć-

deĆil öĆretmenlerimin yak n ilgisi ar-

en önemli problemi nedir ve senin bir

malard . Ve bu yar ćmalara kat lmak

kadać dünyas n n yak nl Ć k saca okul

çözüm önerin var m ?

için belli bir eleme sürecinden geçiyor-

çat s alt nda ailenin, öĆrencinin bir aile

sunuz, onun için buna matematiĆi sev-

s cakl Ć içinde bir ilićki aĆ nda olmas

diĆinizi veya potansiyelinizin olduĆunu

okulu ve okulumu sevmede etkili oldu-

farketmek mi dersiniz bilmiyorum. Ama

Ćunu düćünüyorum.

küçük de olsa bir ćeyleri fark ettim. Ferhat Çelik: Enes,tüm bu baćar lar çerçevesinde deĆerlendirme yaparsak okul senin için neyi ifade ediyor?

Ferhat Çelik: Enes biraz da geleceĆe yönelik planlar ndan bahseder misin? Enes Suyabatmaz: En büyük ha-

Enes Suyabatmaz: Okul benim

yalim t p okuyup alan nda iyi bir araćt r-

için not al p, karneyi güzel getirip bir

mac olmak. T p dünyas na ve insanl Ća

engeli geride b rakmak deĆil. Okul be-

hizmet etmek.

nim için hayata haz rl kt r, hayat n içinde hayata haz rlanmak diyebilirim. Ferhat Çelik: ÖĆrenciler için oldukça klasik bir soru olarak “okulunu seviyor musun?”diye sorsak bizlerle neler paylać rs n?

PDR

zay flat yor.

önemli nokta ise h zl öĆrenen öĆren-

kat labiliyor, sen kaç kere kat ld n?

potansiyelini

Ferhat Çelik: Zeki öĆrencilerin eĆitim hayat nda zorland Ć noktalar var m , varsa bunlarla ilgili ne yap labilir, tavsiyelerin neler? Enes Suyabatmaz: Bence zeki ve yetenekli öĆrencilerin eĆitim hayat nda

Enes Suyabatmaz: Bence insanl Ć n en büyük problemi insand r. ănsan kendisinden baćka her ćeyle bugüne kadar ilgilendi, çözümler bulmaya çal ćt . ălk bilim dal astronomi, son bilim dal ise psikolojidir. Bu bile bence çoĆu ćeyi anlat yor. ănsan en son kendisine dönmüćtür ; kendi problemlerine, insanlar aras ndaki problemlere çözüm aram ćt r. Bunun için sadece okul bitirmek diploma almak yetmiyor, hayat okur yazar da olmak gerekiyor bu yönümüzü ihmal ediyoruz. DeĆerli paylać mlar n için sana tećekkür ediyor ve baćar lar n n devam n diliyoruz.

ARAøTIRMA

Ata÷ehir Bilsem Müdürü

Gürhan KURUKAYA

GÜNEY KORE’DE ÜSTÜN YETENEKLøLER EùøTøMø

Kurumsallaäma

üney Kore Cumhuriyeti, yer alt ve yer üstü zenginlikleri bak m ndan k s tl imkanlara sahiptir. Yüz ölçümü bak m ndan 220.000 KM Karelik Kore Yar madas ’n n %45’ine sahip olup yüz ölçümü 99.000 KM Karedir. Ülkemizle k yasland Ć nda Türkiye’nin

görmeye baćlad klar insan kaynak-

çal ćmalar n n gelićtirilmesini en üst

lar n gelićtirme ad na insana yat r m

düzeyde organize eden Kore Edu-

yapma karar alarak üstün yetenekli

cation Development Enstitute (KEDI)

öĆrencilerini tan lama ve eĆitme sü-

adl kuruluć üstün yetenekli bireylerin

recine baćlamalar ile birlikte günü-

eĆitiminde çok önemli bir fonksiyonu

müzde Güney Kore’de kići bać na

icra etmektedir. ÖĆretmenlerin eĆiti-

düćen milli gelir ortalama 21000 Do-

mi ve gelićtirilmesi, aile eĆitimlerinin

lar civar na ulaćm ć durumdad r.

planlanmas , eĆitim programlar n n

1/8’i büyüklüĆünde bir ülkedir. Nüfu-

Ülke, üstün yeteneklilerin eĆiti-

öĆrenci merkezli olarak gelićtirilmesi,

su yaklać k olarak 50 Milyon civar n-

mi konusunda 2000 y l nda ç kar lan

eĆitimde ihtiyaç duyulan materyal-

dad r.

“Üstün Zekal lar n EĆitimi Yasas ” ile

lerin belirlenmesi ve gelićtirilmesi ile

kurumsallaćma sürecinde önemli bir

AR-GE ić ve ićlemlerini yürütme gö-

mesafe kat etmić durumdad r.

revini ifa etmektedir.

Kore’nin 1970’li y llarda gayri safi milli has ladan kići bać na düćen milli geliri yaklać k 300 Dolar civa-

EĆitim Bilim ve Teknoloji Bakanl -

Üstün yetenekli öĆrenciler ülke-

r nda iken en önemli kaynaĆ olarak

Ć ndan baĆ ms z olarak ülkede eĆitim

de bulunan 250 civar ndaki üniver-

PDR

sitelerin bir çoĆuna (Seoul Universitesi hariç olup s navla almaktad r.) s navs z ve mülakata dayal olarak al nabilmektedirler. ÖĆrenciler lisede iken “Advens Plusment” ad verilen bir sistemle üniversiteden dersler alabilmektedirler. Çok erken yaćlarda orta öĆretimi tamamlayarak üniversitede eĆitimlerini sürdürmekte olan öĆrenciler bulunmaktad r.(Örn. 13 yać nda iken Üniversite 2. s n fta kimya eĆitimi almakta olan öĆrencilerin varl Ć bildirilmićtir. Kaynak: Gezi rehberi Ahmet Bey) Ülkenin en önemli üniversitelerinden olan Ka st Üniversitesinin gifted bölümü de bulunmaktad r. Üstün yetenekli öĆrenciler liseden takip edilerek bu bölümlere al nmaktad rlar. Üniversite, uluslar aras düzeyde lisans ve lisans üstü eĆitim vermektedir. ÖĆrenci deĆićim program kapsam nda pek çok Türk öĆrenci de bu üniversitede eĆitim görmektedir.(ăTÜ Endüstriyel Tasar m Bölümü öĆrencilerimizden Cansu’ya burada rastlanm ć ve bilgi al ć-verićinde bulunulmućtur.)

PDR

Ülkede ălköĆretim ve ortaöĆretim çaĆ nda bulunan üstün yetenekli öĆrenciler için aç lan örgün eĆitim kurumlar bulunmaktad r. Seoul Science H gh School bu okullardan birisidir. ÖĆrencilerini yat l olarak ve ilköĆretim okullar n n 1. Kademesini tamamlayanlar aras ndan seçerek lise eĆitimlerinin sonuna kadar eĆitim süreçlerine devamlar saĆlanmaktad r. Bu okul her y l 120 öĆrenci al nmaktad r. S n f mevcutlar 15 öĆrenciden ibaret olup y lda 8 yeni s n f olućturulmaktad r. EĆitim masraflar konusunda diĆer

ciler okullar nda özel eĆitim s n flar nda eĆitim görmektedirler. Güney Kore’de 1. Kademe eĆitimi 6 y l olduĆundan 7. S n ftan itibaren Seoul H gh School gibi

okullarda aralar nda bir farkl l k olmay p müfredatlar nda ve zamanlamalar nda farkl l klar bulunmaktad r. (Müfredat zenginlećtirme ve farkl laćt rma ile h zland rmaya önem verilmektedir.).

eĆitim hizmeti veren okullar n s navlar -

Ülkede ailelerin eĆitim seviyesi yüksek olduĆu için 4. S n fa kadar öĆrencilerin yetenekleri ve diĆer eĆitim ihtiyaçlar yla doĆrudan aileler ilgilenmekte ve bu s n ftan itibaren de üstün yetenekli öĆrencilerin tan lanmas devlet eliyle yap lmaktad r. Tan lanan öĆren-

yetenekliler için aç lm ć kurumlar olma-

na al nmaktad rlar. Ülkede say lar 90’ bulan Bilim ve Sanat Merkezleri ve Müzeleri bulunmaktad r. Bu kurumlar, özellikle üstün y p tüm yać ve kademedeki bireylerin yetenek gelićimlerine imkan sunan deneme-bilim ve uygulama merkezleri olup ayn zamanda bilimsel gelićme evreleri ile hayata dair muhataplar na üç boyutlu görsel materyaller kullan -

larak olućturulmuć bilim müzesi özelliĆi tać maktad r.

TanÑlama Ülkede resmi tan lama süreci 4. S n ftan itibaren baćlamaktad r. Tan lama sürecinde aćaĆ da belirtilen uygulama baćl klar na yer verilmektedir. • ÖĆretmen Gözlemleri • Portfolyo Raporlar • KEDI (Kore Education Deveplopment Enstituete), Üniversiteler, Okul öĆretmenlerinden olućan heyet taraf ndan haz rlanan bir kullan ml k yetenek testi (aĆ rl Ć %5) • Yarat c l k ve yetenek çözümleme testleri

menler baćta ABD olmak üzere pek çok

üstün yetenekliler için olućturulmuć

ülkeye k smi zamanl eĆitim çal ćmalar

eĆitim birimlerinin varl Ć

• Bilim Kamp ve Gözlemleme

için gönderilmekte; edinilen bilgi, gör-

Not-1: 2000 Y l nda WISC-R Testin-

• Üstün Yeteneklilerin eĆitiminde

gü ve tecrübeler sentezci bir mant kla

ihtiyaç duyulan program gelićtirme,

ülkelerine uyarlanmaktad r.

materyal/donan m malzemesi temini ve

den vazgeçilmićtir. Not-2: Ülkede 7.000.000 (yedi mil-

• ÖĆrenciler de öĆretmenler gibi

insan kaynaklar n n iyilećtirilmesi ad na

yon) öĆrenci bulunmaktad r. Bu öĆren-

s kl kla devlet kontrolünde yurt d ć na

yasalara dayal ve alanlar tan mlanm ć

cilerin 90.000’i yani %1.3’ü üstün yete-

gönderilip ülkelerine döndürülerek eĆi-

kurumlar n varl Ć

nekli olarak tan lanm ć ve fiilen eĆitime

tim hizmetlerinin pekićmesine çal ć l-

al nm ć durumdad r.

maktad r.

Model’in Özellikleri: • ÖĆretmenlerin eĆitim programlar n kendilerinin gelićtirmesi

• ănsan kaynaklar n n etkin kullan m n n yan s ra üstün yetenekli öĆrencilerin ihtiyaç duyduklar eĆitim ma-

• EĆitimin ücretsizliĆi

teryallerinin de gelićtirilmesine yönelik

• 3-6 Yać EĆitimi

evrensel normlara uygun çal ćmalar

• 1-4. S n flar aras nda Aile desteĆinin al nmas ve devlet taraf ndan tan lama yap lmamas

yürütülmektedir. • Aile EĆitimine özel önem gösterilmekte; ailelerin eĆitimin içinde doĆ-

• 4. S n ftan itibaren devletin tan -

rudan rol almas na ve aktif kat l mlar na

lama yapmas okullardaki özel eĆitim

uygun ortamlar ve mevzuatlar haz rlan-

s n flar nda Üstünler eĆitimi verilmesi

maktad r.

• ălköĆretimin 1. kademesinde eĆitimin 6 y l olmas • ălköĆretimin II. Kademesi olan 7. S n ftan itibaren baćlay p Lisenin bitimine kadar olan yat l ve homojen Üstün Yetenekliler okullar n n aç lmas .

• ănsan kaynaklar ile ilgili hükümler, modellerde olduĆu gibi kanuni hükümlerle desteklenmektedir.

Sürdürülebilirlik: • Üstün Yeteneklilerin devam ettiĆi

• Yurt içi ve yurt d ć nda eĆitilen yetenekli insan kaynaklar n n takibinin, bir devlet politikas olarak, yap l p beyin göçünün engellenmesi • Nitelikli insan gücünün, ülke aç s ndan stratejik öneme sahip alanlar ile ekonomik ve sosyal alanlarda deĆerlendirilmesi ve istihdam edilmesi. • AR-GE

harcamalar n n

devlet

taraf ndan desteklenmesi ve kaynak ayr lmas , (KEDI için özel bütçe olućturulmas gibi) • Üstün yeteneklilere yönelik hizmet veren tüm kurumlar için eĆitime ait bütün yat r mlar n devlet eliyle yap lmas • Baćta Samsung olmak üzere, sanayi ve teknoloji kurulućlar n n üstün yeteneklilerle ilgili kurulućlarda proje

ălk ve OrtaöĆretim kurumlar ndaki öĆ-

ænsan KaynaklarÑ

yat r mlar ve araćt rma harcamalar

rencilerin baz üniversitelere s navs z

yapabilmeleri (ÖrneĆin bir uçak tasa-

• ÖĆretmen EĆitimleri ve KEDI ta-

ve mülakatla al nmalar .

r m atölyesinin Boing firmas taraf ndan

raf ndan organize edilmektedir. ÖĆret-

• Baz üniversitelerin bünyesinde

yapt r lmas )

PDR

Ă&#x2021;izi-Yorum

PDR