5. ATÖLYELERDE İŞ GÜVENLİĞİ
ATÖLYELERDE TEMEL GÜVENLİK KURALLARI
İşyerlerinde çalışanlar, yanlış uygulamalardan, bilgisizlikten veya gerekli iş güvenliği kurallarına riayet etmemekten dolayı kaza riski alındadır. Çalışanlara işyeri ortamında karşılaşabilecekleri tehlikeli durumlar ve bu tehlikeli durumlara karşı alabilecekleri önlemler hakkında ciddi düzeyde bilgi verilmelidir.
TEMEL GÜVENLİK KURALLARI Atölyelerin temiz ve düzenli olması gerekir.
Kazaların olmaması için temizlik, tertip ve düzen mutlaka ön planda tutulmalıdır. Atölyelerde kullanılan aletlerin ve malzemelerin ara yollar üzerine atıldığı, eşyaların masa veya raflara gelişigüzel yığıldığı atölyeler iş kazalarına davet eder niteliktedir. Zemindeki çöp ve sıvı atıklar sadece temiz bir yerde üretimi engellemek ve malzeme israfına neden olmakla kalmaz aynı zamanda iş kazalarına da neden olur. Uygun şekilde yerleştirilmiş, boşaltılması kolay çöp konteynerleri temizlik maliyetlerinin azalmasına ve boş alan yaratılmasına yardım eder.
TEMEL GÜVENLİK KURALLARI Dikkatli ve usulüne uygun çalışma gerekir.
İşle ilgili talimat alındıktan sonra talimata uygun bir yol izlenir. Örneğin, iş parçasının gereği gibi bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilir, eller hareketli kısımlardan uzak tutulur, çıkan talaşlar parmaklarla temizlenmez. Aletlerin tamir bakımları zamanında ve eksiksiz yapılır.
TEMEL GÜVENLİK KURALLARI Uygun çalışmayan aletler operatörlerin zaman kaybını
arttırır, verimliliği düşürür. İyi bakılmamış aletler kazalara neden olur. Ağır yaralanmalar olabilir. Aletlerin düzenli bakımı iyi bir yöntemin bir parçasıdır.
TEMEL GÜVENLİK KURALLARI Uygun giyinme ve vücudun korunması gerekir.
Atölyelerin büyük çoğunluğunda önlük ve tulum giyilir. Kaba işlerin görüldüğü atölyelerde pantolon ve kısa kollu gömlek giyilir. Vücudu korumak için kişisel koruyucular (gözü korumak için maske vb) kullanılır.
TEMEL GÜVENLİK KURALLARI Temiz taşıma yolları daha iyi bir çalışma ortamı sağlar ve
depo alanlarına ulaşmayı kolaylaştırır. Aynı zamanda hızlı ve güvenilir bir taşıma sağlar. Eğer taşıma alanları iyi bir şekilde işaretlenmez ise malzemeler, çalışma parçaları ve atıklar çalışma alanlarında birikir. Bunlar üretim ve taşımayı engellemekle kalmaz aynı zamanda kazalara sebep olur.
TEMEL GÜVENLİK KURALLARI Malzemelerin ve işçinin düzgün hareketine izin verecek
şekilde geçitleri ve koridorları engellerden uzak tutmak önemlidir. Çok dar ya da engelli geçiş yolları işin akışına engel olurken zaman kaybına da sebep olur. Herhangi bir geçit ve koridor için iki yollu ulaşım ihtiyaçtır. Düzgün iki yollu taşıma, çalışma akışına yardım ederken kazaları da önler. Yeterince geniş olan geçitler ve koridorlar el arabalarının geçişine izin verir, üretim etkinliğini kolaylaştırır. Böylece daha güvenli taşıma olanaklarına izin verir.
UYARI İKAZ İŞARETLERİ Endüstriyel tesislerde güvenlik için renk kodları zorunludur. Güvenlik renkleri olarak genelde kırmızı, yeşil veya sarı kullanılır. Genel güvenlik renkleri ve kullanım yerleri şu şekilde örneklenebilir (ISO 3864); :
Kırmızı: Kontrast rengi beyaz ile birlikte bir tehlike, bir uyarı veya bir yasağı simgeler. Ateş kırmızısı, yangın gibi fiziksel tehlike arz eden ekipmanları belirtmek için kullanılır. Anlamı veya Amacı
Talimat ve Bilgi
Yasak işareti
Tehlikeli hareket veya davranış
Tehlike alarmı
Dur, kapat, düzeneği acil durdur, tahliye et
Yangınla mücadele ekipmanı
Ekipmanların yerinin gösterilmesi ve ne olduğu
Sarı: Sinyal (uyarı) etkisinden dolayı, kontrast rengi siyah ile birlikte, çarpma, tökezleme, düşme ve sıkışıp ezilme gibi fiziksel tehlikelerin bulunduğu yerler ile makine ve ekipmanlar için tatbik edilir.
Mavi: Parlak mavi, bozuk makine ve aletler için uyarı niteliğinde kullanılır.
Yeşil: Güvenlik hissini veren ve zıt etkisinden dolayı bir tehlikenin sona erdiğini belirten yeşil (ve yeşil-beyaz renk kombinasyonu), ilk yardım malzemelerinin, ilaç depolarının, kurtarma araçları rengi olarak kullanılır.
ATÖLYEDE TEMİZLİK VE DÜZEN Çalışma sırasında çalışma alanı ve çevresinin kirlenme ve
pislenmesine engel olunmalıdır.
İşin tamamlanmasından sonra çalışılan makineler mutlaka
temizlenmeli, takım ve el aletleri yerine konmalıdır.
ATÖLYEDE TEMİZLİK VE DÜZEN Çok kullanılan araçların yerleri, az kullanılanlara göre,
çalışana daha yakın ayarlanmalıdır.
ATÖLYEDE TEMİZLİK VE DÜZEN Çalışanların kayarak düşmelerine sebep olabilecek
zemindeki yağ, mazot vb petrol ürünleri temizlenmelidir (veya üzerine talaş dökülmelidir).
ATÖLYEDE TEMİZLİK VE DÜZEN İş artıkları ve çöpler düzenli olarak tahliye
edilmelidir.
İş yerinde işin özelliğine göre temizliği en iyi
yapabilecek araç ve gereçler kullanılmalıdır.
ATÖLYEDE TEMİZLİK VE DÜZEN Yemekhane, WC ve dinlenme salonları gibi sosyal
faaliyetlerin yapıldığı yerlerin temizliği daha çabuk yapılmalıdır.
İş yerinde düzenli olarak günlük, haftalık, aylık, 4
aylık, 6 aylık yapılmalıdır.
ve
yıllık
rutin
temizlikler
DÜZEN İLE İLGİLİ DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Tezgahlar sıkışık ve gelişigüzel yerleştirilmemelidir. Takım
dolapları kapamamalıdır.
tezgah
aralarındaki
geçitleri
Atölye çalışma şartları (aydınlatma, ısıtma, gürültü vb)
çalışana uygun şekilde (ergonomik) düzenlenmelidir.
Malzemeler takılıp düşme tehlikesi olmayacak şekilde
stoklanmalıdır.
DÜZEN İLE İLGİLİ DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Dikine duran malzemelerin devrilmemesi için tedbir
alınmalıdır.
DÜZEN İLE İLGİLİ DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Sobalı atölyelerde, soba uygun bir yere ve güvenli bir
şekilde kurulmalıdır.
Atölyenin uygun yerlerinde yangın söndürme ve ilk yardım
cihazları hazır ve bulundurulmalıdır.
kullanılabilir
bir
durumda
ATÖLYEDE GİYİM KUŞAM Çalışmaya başlamadan önce, vücuda uygun, kısa kollu veya
kolları sıvanmış temiz iş elbisesi (önlük, tulum vb) giyilmelidir.
Kravat takılmamalı, eğer varsa gömlek içine sokulmalıdır. Bol, yırtık ve saçaklı iş elbisesi giyilmemelidir.
ATÖLYEDE GİYİM KUŞAM İşin gereğine göre kişisel koruyucular (kaynak işinde koruyucu
gözlük gibi) kullanılmalıdır.
Yüzük, saat, bilezik, kolye vb eşyalar çalışmaya başlamadan
önce mutlaka çıkartılmalıdır.
ATÖLYEDE UYGUN ÇALIŞMA Her türlü işlem öncesi çalışanın dikkatini toparlaması
gerekir. Zira iş kazaları, genelde, dikkatsizlik veya dalgınlık sonucu olur. Çalışan daima uyanık ve tedbirli olmalıdır.
Eğitim ve öğretim sorumluluğunu taşıyan kişiden izin
alınmadıkça herhangi bir tezgah çalıştırılmamalıdır.
İş parçasının veya kalıbın emniyetli bağlanıp bağlanmadığı
kontrol edilmelidir.
Kaldırılıp
bağlanması güç kalıplar alınmadıkça kullanılmamalıdır.
gerekli
yardım
ATÖLYEDE UYGUN ÇALIŞMA Bakım-onarıma alınmış tezgahların koruyucu kapakları
çalışma öncesi yerlerine takılmalıdır.
Çalışır durumdaki bir tezgahın bakım ve onarımı aynı
anda yapılmalıdır.
Aynı tezgahta birden fazla kişi çalışırken tezgahın
kontrolu bir kişi tarafından yapılmalıdır.
Molalarda tezgahlar çalıştırılmamalıdır.
ATÖLYEDE UYGUN ÇALIŞMA Elektrik şalteri kapalı durumda bile olsa tezgah tamamıyla
durmadıkça terk edilmemelidir.
Çalışır durumdaki tezgah, elle vb durdurulmamalıdır. Herhangi bir yaralanma vb durumlarda yeterli bilgi ve
tecrübe yok ise ilk yardım istenmelidir.
ATÖLYEDE UYGUN ÇALIŞMA Takımlar tezgah üzerine rasgele bırakılmamalıdır. Her aletin alet tahtası üzerine şekli çizilmelidir. Çalışma düzenine uymayan davranışlarda bulunulmamalı,
diğer çalışanlar rahatsız edilmemeli veya onların ilgisi dağıtılmamalıdır.
İŞ EKİPMANLARINDA GÜVENLİK
EL ALETLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ Elektrikli matkap, testere, taşlama vb döner aletleri
kullananlar, eldiven (iş eldiveni dışında), kravat, kolye takmamalı, bol elbise giymemelidir. Keski, matkap, bileme, parlatma çarkları vb aletlerin kullanılması esnasında oluşan tozlar için gözlük, yüz siperi vb kullanılmalıdır.
EL ALETLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ Kıvılcım meydana getirebilecek işlerde yangın tehlikesine
karşı iş elbiselerinde yağ ve çözücü artığı bulunmamalıdır. Ağır elektrikli aletlerin düşürülme riskine karşın çalışanlar
tedbirli (özel koruyucu ayakkabı giymek gibi) olmalıdır.
EL ALETLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ Elektrikli aletlerin yüksek yerlerde kullanılması sırasında, aletin
kırılması veya elektrik çarpması ile düşmelere karşı özel önlemler (kemer ve omuz koruyucuları gibi) alınmalıdır.
EL ALETLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ Gürültülü
aletlerin kullanılmalıdır.
kullanımında,
kulaklık,
tıkaç
vb
Topraklaması yapılmamış elektrik motorları kullanılmamalıdır.
MAKİNE VE TEZGAHLARDA İŞ GÜVENLİĞİ
GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Makine
operatörü tehlikelidir.
dışında
bir
kişinin
kullanımı
Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir. Makineyi
kullanan operatör kendi güvenliği kadar çevresindekilerin güvenliğini de düşünmelidir.
Makine çalışır durumda terk edilmemelidir. Makineler amacı dışında kullanılmamalıdır. Makinenin
arka kısımlarında da güvenlik önlemleri alınmalıdır.
GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Talaş sıçramalarına karşı çalışanlar korunmalıdır. Her makinenin çalıştırma ve kullanma talimatı olmalıdır. Çalışmaya
edilmelidir.
başlamadan
Kesilen
iş artıklarının verilmemelidir.
Her uyarıya uyulmalıdır.
önce
tüm
zemine
sistem
kontrol
dağılmasına
izin
GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Hidrolik devre kontrol edilmeli, kapalı vanalar açılmalıdır. İşyeri tabanı temiz olmalıdır. Uygun iş elbisesi giyilmelidir. Gerektiğinde kişisel koruyucular kullanılmalıdır. Tüm makinelere güvenlik topraklaması yapılmalıdır.
GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Besleme
kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır.
Topraklı ve güvenli fiş-priz sistemi kullanılmalıdır. Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır. Makine çalışırken ayar ve ölçme yapılmamalıdır.
GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ İşe uygun makine kullanılmalıdır. Makineyi kullananlar eğitilmelidir. Makineler arasında en az 80 cm mesafe olmalıdır. Makineler
sağlam yerleştirilmelidir.
ve
düz
bir
taban
üzerine
DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI A. ÇALIŞMA DİSİPLİNİ VE GİYİM Çalışma esnasında bütün dikkat işe verilmelidir. Çalışma sahası, tezgah üzeri ve zemin rahat çalışabilecek
şekilde serbest ve temiz olmalıdır.
DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI A. ÇALIŞMA DİSİPLİNİ VE GİYİM Tezgah
ve takım bulundurulmalıdır.
dolabı
temiz
ve
düzenli
Kıyafet tezgahta çalışmaya uygun (bol olmayan, sarkıntı
yapmayan, kolları kısa yada uzun kollu ise bilekleri lastikli vb) olmalıdır.
Uzun
saçlı toplamladır.
bayanlar saçlarını,
bere veya file ile,
Kol saati, kolye, bilezik vb eşyalar takılmamalıdır.
DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI B. TEZGAHIN ÇALIŞTIRILMASI VE İŞ PARÇASININ İŞLENMESİ Tezgah, yalnız tecrübeli ve sorumlu elemanı tarafından
çalıştırılmalıdır.
Tezgahı çalıştırmadan önce arızası olup olmadığı kontrol
edilmelidir.
Tezgah dişli çarkları ve kasnaklarını örten güvenlik
muhafazalarının yerlerinde olmasına dikkat edilmelidir.
DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI B. TEZGAHIN ÇALIŞTIRILMASI VE İŞ PARÇASININ İŞLENMESİ Tezgah çalıştırılmadan önce iş parçasının veya kalıbın
emniyetli bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilmelidir.
DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI B. TEZGAHIN ÇALIŞTIRILMASI VE İŞ PARÇASININ İŞLENMESİ Herhangi bir ayar veya onarımdan sonra muhafazaları
derhal yerlerine takılmalıdır.
Tezgah üzerine, anahtar, çekiç, eğe vb el aletleri
konulmamalıdır.
İş parçası tezgaha güvenli ve dikkatli bağlanmalıdır.
DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI B. TEZGAHIN ÇALIŞTIRILMASI VE İŞ PARÇASININ İŞLENMESİ Çalışan tezgahın başından uzaklaşılmamalıdır. Çalışma sırasında kesici kalemle iş parçası arasına el
sokulmamalıdır.
Ağır parçaları kaldırırken yardım alınmalıdır.
DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI C. TEZGAHIN DURDURULMASI Anahtarı kapadıktan sonra, tezgah tamamıyla duruncaya
kadar başından ayrılmamalıdır.
Tezgah elle vb durdurulmaya çalışılmamalıdır, tezgahın
kendiliğinden durması beklenmelidir.
DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI D. TALAŞLARIN TEMİZLENMESİ Çıkan talaşlar elle alınmamalı, tezgah durdurulduktan
sonra bir aktarıcı (fırça, kanca vb) ile temizlenmelidir.
İşlenen yüzeyin temizliği için üstübü vb değil, fırça
kullanılmalıdır.
DİKKAT EDİLECEK EMNİYET KURALLARI E. TEZGAHIN TAMİR-BAKIMI Tezgaha herhangi bir ayar, bakım-onarım veya yağlama
yapılması gerekiyorsa tezgah durdurulmalıdır.
Herhangi bir nedenle tezgahın sigortası atar yada tezgahta
elektrik arızası meydana gelir ise müdahale yapılmadan, elektrik teknisyeni çağrılmalıdır.
Arıza nedeniyle tezgah çalışmıyorsa, büyükçe bir kağıda
“arızalıdır” yazılarak tezgahın, her görülebilecek bir yerine asılmalıdır.
kes
Tezgahlar mutlaka topraklanmış olmalıdır.
tarafından
HİDROLİK PRESLER EKZANTRİK PRESLER ABKANT PRESLER
PRESLER
Presler saça şekil verme ve kesme işlemlerinde kullanılır. Endüstride tezgahlar arasında iş kazalarının en sık görüldüğü tezgahlardan biridir. Dahası, bu tezgahlardaki yaralanmaların çoğu sürekli veya geçici iş görmezlik ile sonuçlanır.
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Kalıp bağlamadan önce motor durdurulmalı, basınç
bağlantısı kesilmeli, pres başlığı ile tabla arasına yeterli sağlamlıkta takozlar konulmalıdır.
İşe uygun olarak alt ve üst kalıp arasındaki çalışma açıklığı
ayarlanmalı, açık kalıpla çalışılan preslerde mekanik koruyucular yapılmalıdır.
El ve parmak koruyucuları, kalıp hareketinden önce gerekli
uyarmayı yapacak şekilde veya kalıp belirli seviyeye inmeden önce pres başlığının hareketine engel olacak şekilde yapılmış olmalıdır.
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Koruyucu olmayan preslerde, çift el kumanda tertibatı
bulunmalı, bunlardan bir tanesi tek başına presi harekete geçiremeyecek şekilde (komut iki elle) yapılmış olmalıdır.
El ve kolları koruma imkanı bulunmayan yerlerde, uygun
kişisel koruyucular yapılmalı, mekanik veya iş yüklemeçıkarma tertibatı yapılmalıdır.
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Büyük parçaların işlendiği ağır preslerde fotosel tertibatı
bulunmalı, kontaklı veya mekanik engelli yapılmalıdır.
kapaklar
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Çalışma anında parça fırlamasına karşı uygun siperler
yapılmalıdır. Pedalla çalışan ekzantrik preslerde, pedal üzerine uygun bir koruyucu konmalıdır.
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Hidrolik preslerde basınç borusunun görünür bir yerine bir
manometre ve emniyet supabı konmalıdır.
Hidrolik presin dışındaki diğer preslerin pres başlığının
hareketini istenilen yerde tutacak fren tertibatı bulunmalı, kolay erişilebilir kumanda tertibatı olmalıdır.
Preste
operatör bırakılmalıdır.
etrafında
rahatça
çalışacağı
açıklık
Bakım-onarım personelinden başka kimselerin kavrama,
fren pedalı vb müdahalesi yasaklanmalıdır.
GİYOTİN MAKAS
GİYOTİN MAKAS
Saç malzemeler enine veya boyuna giyotin makaslarda kesilmektedir.
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
El hareketli veya ayak pedallı çalıştırılan bütün makaslarda,
bıçağın kesici yüzü tezgah tablasında boydan boya uzanan koruyucu siper ile teçhiz edilmelidir.
Koruyucu parmak girmesini önleyecek şekilde olmalıdır. Bıçağın
arka tarafı ikinci bir sokamayacağı şekilde korunmalıdır.
kişinin
parmağını
Tezgahlarda çift el kumanda tertibatı bulunmalıdır.
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Tezgahlarda fotosel tertibatı bulunmalıdır.
Bıçak kesme hareketinin başlayabilmesi için her iki el ile
beraber komut verilmelidir.
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Kullanıcı tezgahı çalıştırmadan önce çalışma sahasında
kimsenin bulunmadığından emin olunmalıdır.
Her tezgahın üzerinde kesme gücünü gösteren işaret
bulunmalıdır.
Artık ve kırpıntıların dağılmaması için, uygun varil vb
kaplar bulundurulmalıdır.
TORNA
TORNA
Kendi ekseni etrafında dönmekte olan (sağlam bağlanmış) iş parçası üzerinden bir kesici alet aracılığıyla talaş kaldırma tezgahıdır. Kesici aletin talaş kaldırma işlemi el veya otomatik olabilir. Genellikle silindirik tornalama, delme, vida ve rayba çekme, kılavuz veya pafta çekme işlemleri yapılır.
EN SIK KARŞILAŞILAN KAZALARIN NEDENLERİ Ayna üzerinde unutulan anahtarlar Tezgah üzerinde veya geçitlerde bırakılan aletler ve
malzemeler
Revolver tornada, besleme malzemesinin uzantıları Gevşek tespit edilmiş parçalar
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Çapak veya yağ damlacıklarına karşı daima gözlük veya yüz
siperi kullanılmalıdır.
Tornadan çıkan helezon uzayan talaşlar el ile alınmamalı,
bir aktarıcı kullanılmalıdır. Talaş temizleme esnasında tezgah durdurulmalıdır.
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Bütün kayış, kasnak ve dişliler uygun şekilde korunmalı,
transmisyon kayışlarına elle müdahale edilmemelidir.
Operatörün temasını önlemek için tornanın aynası ve
üzerindeki irtibatını saran bir koruyucu bulunmalıdır.
İçten çıkan parçaların yüze sıçramasını önlemek için, bıçak
arabasına tesbit edilmiş sık telli bir kafes, koruyucu bulundurulmalıdır.
ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Adi torna mandalları kullanılmamalı, emniyet mandalları
ile değiştirilmelidir.
Tornada bütün eğeleme işlemleri sol el ile yapılmalı, eğe
torna aynası ile mandallarından uzak tutulmalıdır.
Ayna üzerinde hiçbir zaman anahtar bırakılmamalıdır. Aynanın değiştirilmesi tezgah çalışırken yapılmamalıdır.