Mind the System, Find the Gap - catalogus by Z33

Mind the system, find the gap

3 juni 2012 â&#x20AC;&#x201D; 30 september 2012

Mind the system

elk domein, reguleren kleinere structuren en afspraken de specificiteiten van dat domein. over codes, Sommige zijn eerder systemen en formeel, andere voornastructuren melijk informeel, maar over het alge“What an installation, a performeen kunnen mance, a concept or a medize beschouwd ated image can do is to mark worden als out a possible or real shift gekend en algewith respect to the laws, the meen aanvaard. customs, the measures, the Generatie na mores, the technical and orga- generatie wornizational devices that define den systemen how we must behave and how en structuren me may relate to each other... overgedragen What we look for in art is a (vaak onbewust) different way to live, a fresh en op die manier 1 chance at coexistence.” versterkt, steeds evidenter, en minder zichtbaar. — Brian Holmes Tegelijkertijd Om ons dagelijks leven evolueren systemen te ordenen en te sturen, ook voortdurend, ze ontwikkelen mensen worden aangepast, voortdurend systemen: hervormd, verworpen of politieke, wettelijke, vervangen. economische, maar ook architecturale, ruimDeze regulerende systelijke, sociale, ideotemen zou je kunnen logische en culturele bekijken als een net, systemen leiden onze een raster, dat over samenleving. Binnen onze samenleving

wordt gelegd als een deken. Maar het deken is niet luchtdicht. Systemen kunnen nooit de complexiteit van het leven en de mens volledig omvatten. Hoe stabiel en rigide een systeem ook kan lijken, er zijn altijd openingen die het aan het wankelen kunnen brengen. Zo kan een wettelijk systeem nooit alles reguleren; het kan nooit alle mogelijke menselijke handelingen beschrijven en beoordelen. Bovendien is elke handeling voor interpretatie vatbaar: vanaf wanneer behoort een handeling, een feit, een idee tot de ene of andere categorie? Idem dito voor een ruimtelijk systeem: de indeling van ruimte kan mensen sturen (denk aan straten tussen huizenblokken die mensen in de pas doen lopen, of tunnels in metrostelsels). Echter, je kan mensen niet altijd ‘verplichten’ om de weg te volgen.

“A ‘fold’ in a system can be seen as an interruption of its internal order, an irregularity in its rigid functioning. Artists can be flexible (easily moving and restructuring) and hopefully smart enough, to exploit the system’s folds, and work within (or even thanks to) them.” 2

dere mensen – zoeken deze gaten op; ze spelen ermee, handelen erbinnen, ze wijzen van daaruit naar de systemen, ze infiltreren in, destabiliseren — Cesare Pietroiusti of bekritiseren de systemen “I am in favour of starting off from waartoe ze the gaps that power has. One of zich verhouthe first to realise this is Herman den, of creMelville. Have you read Bartleby? ëren vanuit Bartleby says just one thing to de plooien of power: ‘I would prefer not to’. gaten die ze I do not believe that power is a vertonen een perfectly functioning mechanism. alternatieve Yes, power is everywhere but with realiteit. its weaknesses and gaps.” 3 De codes en — Ahmet Ögüt systemen die ons dageMet andere woorden, lijks leven beheersen ondanks de verschilvormen de rode draad lende lagen van sturenin Mind the System, de systemen, blijft het Find the Gap en in de deken gaten vertonen; praktijk van de deelneer zitten nog mazen in mende kunstenaars. De het net. tentoonstelling brengt een heterogene selectie Kunstenaars – misvan kunstenaars saschien meer dan anmen die vanuit diverse

media, disciplines en contexten werk produceren. Welke positie, artistieke strategie of doel deze kunstenaars ook kiezen, allen tonen ze ons een andere kijk op, en een ander gebruik van, de systemen die ons omringen. Mind the System, Find the Gap is een tentoonstellingsproject dat in de maatschappij staat en de maatschappij als werkterrein ziet. Dit is een positie die zich inschrijft in de missie en visie van Z33. De tentoonstelling positioneert zich ook tegen een achtergrond van actuele verschuivingen en ontwikkelingen binnen de hedendaagse neoliberale maatschappij. Initiatieven als de Occupybewegingen, Indignados en G1000 zijn maar enkele van de actuele protestuitingen gericht tegen het overheersende neoliberale systeem.

Tegelijkertijd plaatst Mind the System, Find the Gap zich onvermijdelijk ook in een bredere kunsthistorische, sociologische en filosofische context; een context en referentiekader

waarin de relatie kunst en maatschappij, space versus place, strategies en tactics, begrippen als context art, situationisme of relational aesthetics, en het vraagstuk rond kunst, politiek en (h)activisme “The difference between current een rol speand earlier contextual art is that len. the ‘critical boundaries’ have been pushed back and extended, in that not only has art as a medium of free expression been problematized, but that through the exposing of art’s frameworks, artists have begun resolutely to take part in other discourses (ecology, ethnology, architecture and politics) and the boundaries of art’s institutions over marhave thus significantly expanded. ges, leegThe critique of representation tes, opebecame the critique of power and ningen en culture, and above all of reality, as grenzen constructed by various discourses. Therefore, by unveiling the Wereldwijd construction of art and reality (…), vraagt een reality, section by section, is recogroeiende vered. It is no longer solely about populatie the critique of art’s systems but the om plaats, critique of reality and the analysis ruimte, een 4 and creation of social processes.” indeling in en organisatie binnen — Peter Weibel

Find the gap

een complex en steeds groeiend stedelijk weefsel. Maar naast dat wat er staat of aangelegd wordt, is er dat wat er niet is, de leegte tussenin. Elk gebouw, elke straat, impliceert een tussenruimte – een stedelijke non-place, een restje overschot als resultaat van soms wettelijke of architecturale, dan weer sociaal-historische of economische afspraken. In 1973 kocht Gordon Matta-Clark vijftien percelen voor een appel en een ei van de staat New York. Het waren percelen die niet alleen ongebruikt, maar ook ‘onbruikbaar’ geacht werden omwille van hun specifieke ligging en afmeting. Voor Matta-Clark waren ze de ideale plekken om zijn praktijk van anarchitectuur uit te oefenen. Matta-Clark fotografeerde de percelen, maakte opmetingen en formuleerde ideeën voor

mogelijk gebruik door kunstenaars. Ondertussen kent Berlijn ook zijn versie van Matta-Clark’s Odd Lots in de Option Lots van de architect Arno Brandlhuber. 5 Japans kunstenaar Tadashi Kawamata zocht in 1989 naar een grotere tussenruimte voor zijn eerste installatie op Canadese bodem. Twee neoklassieke gebouwen, een geïsoleerd stukje park en de straat vormde de contouren voor Colonial Tavern Park. In hetzelfde jaar nam hij ook de binnenruimte van het Begijnhof Sint Elizabeth in Kortrijk onder handen en verbond het opnieuw met de ruimte in de stad. Verborgen hoeken en kantjes achter drankautomaten, reclamepanelen en een bouwwerf werden het terrein voor zijn oefening in stedelijk wonen in Tokyo Project: New Housing Plan, 1998. In 2009 ging ook Se-

bastian “A place (lieu) is the order (of whaStumpf tever kind) in accord with which op zoek elements are distributed in relatinaar de onships of coexistence... A place is tussenthus an instantaneous configuration ruimtes in of positions. It implies an indication het stede- of stability...A space exists when one lijk weeftakes into consideration vectors of sel van direction, velocities, and time vadiezelfde riables...On this view, in relation to stad in place, space is like the word when it zijn fois spoken, that is, when it is caught in toreeks the ambiguity of an actualization,... Sukima. In short, space is a practiced place.” 6 Niet om tussen te — Michel de Certeau wonen, wel om er even tussen dat wat door ruimtelijke te staan – de leegte aan en stedelijke systete wijzen en op te vulmen wordt aangereikt, len, onze blik leidend. blijft ook de burger En welke Hasselaar niet achter. In Avenida herinnert zich niet het Ixtapaluca (2009) toont vreemde bouwsel van Jordi Colomer hoe de Karl Philips op de kleine bewoners van Ixtaparing, een caravan op luca, een buitenwijk van 2m hoogte geprangd Mexico opgebouwd om tussen twee huizen die tijdens de snelle urbavan elkaar gescheiden nisatie plaats te bieden werden door een smal aan een 80.000-tal menen onbruikbaar lapje sen, de opgelegde stegrond. delijke en sociale orde naar hun hand zetten. Als het aankomt op het Een ander voorbeeld is zich toe-eigenen van het fenomeen van de

olifantenpaden of ‘desire paths’.

fen en kleding “Dwelling, moving about, speavan Ceuta naar king, reading, shopping, and Tangiers cooking are activities that seem “The key to the desire path smokkelt to correspond to the characteis not just that it’s a path en toont ristics of tactical ruses and surwhich one person or a group zo hoe prises: clever tricks of the ‘weak’ has made, but that it’s done een grens within the order established by against the will of some auniet alleen the ‘strong’, an art of putting thority which would have us afbakent one over on the adversary on his go another, rather less conmaar own turf, hunter’s tricks, maneu7 venient, way.” ook altijd verable, polymorph mobilities, poreus jubilant, poetic, and warlike — Georgie R is, en een discoveries.” 9 doorgang Flickr groepen zijn erbiedt naar de — Michel de Certeau 8 aan gewijd en meer andere kant. of minder bekende Michel de Certeau Het tussen als kunstenaars maakten spreekt in deze context strategie er werk rond (o.a. Jeff over ‘tactieWall, Mircea Cantor en ken’ (in relatie “Subversivity (…) a disruptive Jan-Dirk Van der Burg). tot ‘strateattitude that tries to create opeNederlands architect gieën’) . In nings, possibilities in the ‘closedAnne Holtrop, bouwde zijn boek ‘The ness’ of a system.” 10 er in 2009 zelfs een huis Practice of op: Trail House. Everyday Life’ — Lieven De Cauter Ook buiten het stedebeschrijft hij lijke, ruimtelijke weefsel de tactieken die de geVoorbijgaand aan het brengen kunstenaars de wone man weet toe te in kaart brengen, dogaten in de systemen passen om autonomie cumenteren en visuaen hoe ze gebruikt wor- op te eisen en openinliseren van de marges den onder de aandacht. gen te vinden binnen de en openingen binnen Yto Barrada brengt in overheersende strucverschillende systemen, The Smuggler (2006) turen van economie, gaan verschillende het beeld van een politiek en cultuur. kunstenaars actief deze oudere vrouw die stofgaten gebruiken om in

systemen te infiltreren en deze mogelijks te destabiliseren. De anarchitectuur van Matta-Clark vloeide in de digitale informatiemaatschappij onder meer uit in zgn. ‘hackitecture’ 11 : collectieven van architecten, kunstenaars en activisten die tijdelijke (fysieke of virtuele) ruimtes proberen te creëren die de formele structuren en opgelegde systemen ontsnappen. Geïnspireerd door de hacker en DIY cultuur proberen ze bottom-up en met open source technieken alternatieve verbindingen te leggen of nieuwe sociale netwerken te creëren. (vb. het Spaanse collectief Hackitectura, of het Duitse Urban Drift). Hacking groeide vanuit de cybercultuur uit tot hacktivism, een strategie die uitwaaiert over allerlei domeinen gaande van architectuur tot

kunst tot activisme tot en met kleine acties van burgerlijke ongehoorzaamheid. Hackers vertrekken precies van de zogenaamde bugs, de gaten, lekken en inconsequenties om een systeem binnen te dringen, te controleren of toe te eigenen en al dan niet te destabiliseren. We denken daarbij aan kunstenaars of collectieven als Irational.org, 0100101110101101.org, Ubermorgen.com, Jodi, Christophe Bruno, System 77, anti-advertising agency, ... Een collectief dat die strategie ook al jaren consequent toepast is The Yes Men. Het collectief rond duo Mike Bonanno en Andy Bichlbaum doet zoals ze het zelf stellen aan “Identity Correction”. In hun praktijk hebben ze het gemunt op grote bedrijven, overheden en leiders van wie ze vinden dat hun

agenda’s sterk ingaan tegen het algemeen belang, hierbij handig gebruik makend van de bestaande media- en communicatiesystemen. Onder andere door het nabouwen van websites wachten ze op formele uitnodigingen om als vertegenwoordiger van een bedrijf te spreken op persconferenties, symposia, televisie, etc. Via deze platformen confronteren ze de bedrijven en overheden publiekelijk met hun ware agenda, en verplichten hen zo een standpunt in te nemen. Amerikaans kunstenares Jill Magid pakt het subtieler aan en zoekt naar emotionele en intieme relaties met wat normaliter onpersoonlijke machtsstructuren zijn. Zo regelde ze voor zichzelf een opleiding bij een veiligheidsagent in de New Yorkse metro na de aanslagen in New York en verwerkte

haar persoonlijke ervaringen tot een boek en tentoonstelling (Lincoln Ocean Victor Eddy). De commissieopdracht die ze in 2005 kreeg van de Nederlandse geheime dienst gebruikte ze als middel om in deze extreem gesloten en anonieme dienst binnen te dringen. Ze nam de opdracht om een werk te maken dat de organisatie een menselijker publiek gezicht zou geven, in de ogen van de organisatie dan ook iets te letterlijk op. Tussen 2005 en 2008 interviewde Magid verschillende geheim agenten wat resulteerde in een tentoonstelling en de nonfictie roman, Becoming Tarden (2009). Het boek werd één maal tentoongesteld in Tate Modern, waarna het samen met haar notaboekjes van de interviews in beslag genomen werd. Het boek verscheen achteraf in een gecensureerde versie.

Ook de Finse kunstena- te voldoen.” Zoals een res Pilvi Takala infiltreert tram (in Easy Rider, in haar praktijk regelma- 2006), een C&A filiaal tig in bestaande, veelal (in The Angels, 2008) sociale, structuren. Ze en een Berlijns winkellegt er de ongeschreven centrum (in Bag Lady, regels en normen bloot 2006-2008). door ietwat afwijkend gedrag. Zich inschrijSituaties – vend in een traditie van realiteiten kunstenaars zoals Ann creëren Messner, of de Belgische “Our central idea is the construcMessieurs Del- tion of situations, that is to say, motte daagt the concrete construction of moTakala “het mentary ambiances of life and systeem (de their transformation into a supeconventies) rior passional quality. We must van binnenuit develop a systematic interventiuit, met acties on based on the complex factors die zich op het of two components in perpetual randje bevininteraction: the material environden van ‘hoe ment of life and the behaviors het hoort’. which it gives rise to and which Hiervoor kiest radically transform it.” 13 zij omgevingen die beladen — Guy Debord zijn met ongeschreven “Creation is not the arrangement regels; geof objects and forms, it is the dragsnormen, invention of new laws on such gebruiken en arrangement.” 14 gewoontes waaraan men — Guy Debord geacht wordt

De focus ligt echter niet altijd of alleen op het destabiliseren of bekritiseren van de bestaande systemen via interventies / acties. Het kan gepaard gaan met, of eventueel overtroffen worden door, de wil om in die plooi, in die marge, een alternatieve realiteit te creëren. Zo houdt Mejor Vida Corp. (Better Life Corporation) van Minerva Cuevas een kritiek in op de heersende praktijken en het discours van de dienstverlenende forprofit bedrijven in de context van het heersende neoliberalisme. Tegelijkertijd gebruikt ze de codes en gebruiken van deze structuren om daadwerkelijk te doen wat in het discours beloofd wordt: diensten en producten aanbieden voor een beter en gelukkiger leven. Ook Identity4You van Heath Bunting kan je le-

zen als een kritiek op de gement van de kunstemanier waarop legale naar anders wordt. Het en overheidssystemen vraagstuk kadert in de omgaan met individuen. discussie over de relatie Hij toont hoe een pertussen kunst, activisme soon, althans voor de en politiek die vandaag wet en overheid, meer weer hoog oplaait. het aggregaat is van Hoewel de elementen zijn of haar dataverkeer van deze discussie misdan wel een persoonschien dezelfde lijken lijkheid in een lichaam. als zij reeds decenniaMaar ook Bunting gaat lang geweest zijn, is de een stap verder en gaat inzet hoger dan ooit. binnen deze geldende Sommige theoretici vrawettelijke en overheids- gen zich daarom luidop systemen op zoek naar af of de enige mogelijke de creatie van nieuwe rol van kunst niet juist realiteiten, in casu activisme is: nieuwe rechtspersoonlijkhe“Artists and intellectuals have to den. change gear and turn the tables in response [to the rise of this De grenzen new mode of capitalism and the tussen het disintegration of the social along documentewith the shadow of ecological ren, infiltreren, disaster]: from the spirit of nedestabiliseren gation to a practice of affirmavan marges of tive civic protest, in short, from gaten, of tussubversion to activism.” 15 sen het suggereren of actief — Lieven De Cauter creëren van een alternatieve realiteit In de kunstenaarsbijzijn flou, al kan je wel drage van Ahmet Ögüt stellen dat het enga‘Strategisch Schema

voor een Niet-hiërarchische Participerende Radicale Democratie’ 16, geïntegreerd in deze catalogus, spreekt de kunstenaar over spleten en verlopen als een soort strategische opportuniteit. “Door het gebruik van strategische tools (tijd / snelheid / afstand,…) (…) kan men beginnen om door de eigenlijke spleten en scheuren te gaan om de mogelijkheid van een niet-hiërarchische participerende radicale democratie te bereiken in zijn onbegrensde, nieuwe en nog niet ontdekte vormen.” 17 En voor zij die alles wat protest, engagement of kritiek binnen de kunst is onzinnig vinden omwille van haar onvermijdelijke plaats binnen allerlei institutionele systemen, verwijzen we graag naar een citaat van T.J. Demos:

“But who is to say that such work, no matter where it is presented, cannot inspire a politicization amongst unexpected viewers, or contribute to unsuspected alliances with social movements outside the gallery, or even inspire protests and manifestations? The problem with arguments that endow the ‘system’ with a seemingly omnipotent power of co-optation is that they end up serving that very power, inadvertently licensing reactionary attacks on art’s political ambition.” 18 — T.J. Demos Epiloog Elke tentoonstelling en catalogus is onvermijdelijk ook ingeschreven binnen een reeks van (kunsthistorische) systemen en structuren. In de tentoonstelling Mind the System, Find the Gap werd gekozen voor een thematische indeling in drie grote groepen: kunstenaars die werken rond wettelijke, politieke en economische systemen, rond ruimtelijke en

architecturale systemen, en rond sociale en culturele systemen. Uiteraard is dit een losse en relatieve indeling waarbinnen heel wat overlappingen aanwezig zijn. Om de relativiteit van de gebruikte ordeningsstructuur van Mind the System, Find the Gap te benadrukken werd in deze catalogus geopteerd voor de (visuele) uitwerking van een mindmap waarin linken en verbanden tussen de deelnemende kunstenaars vanuit diverse andere perspectieven worden weergegeven. Om zo de tentoonstelling op een andere en even relevante manier te ‘vertellen’. In lijn met de volledige grafische communicatie van Mind the System,

Find the Gap, werkte grafisch ontwerper Niek Kosten in deze catalogus verder op de traditionele structuren en systemen van grafische vormgeving en legde hierbij op subtiele wijze diverse aanwezige en onzichtbare systemen binnen dit raster bloot. Ook hier wil de catalogus, evenals de tentoonstelling zelf, doen nadenken over de systemen en structuren die binnen het medium tentoonstelling spelen. Evelien Bracke Ils Huygens Karen Verschooren

1 – Brian Holmes, Escape the Overcode. Activist Art in the Control Society, 2009, p.13-14 2 – The folds of an institution. A conversation between Greg Sholette, Cesare Pietroiusti and Brett Bloom, 2001, bron: http://subsol.c3.hu/ subsol_2/contributors0/ groups&spacestext. html 3 – Conversation Sezgin Boynik & Ahmet Ögüt, Letter from Themroc!, published in: Halil Altindere (ed.), Ahmet Ögüt: Informal Incidents, artist contemporary Art Series-9, Artist Book, 2008. 4 – Context art. Towards a social construction of art / 1994. In: C. Doherty. Situation. Documents of Contemporary Art, 2009, p.51 5 – Option Lots – Eine Recherche von

Brandlhuber. In Arch+ 201/202. Bron: http:// www.archplus.net/ home/archiv/ar tikel/46,3600,1,0.html 6 – Michel de Certeau, The Practice of Everyday Life, 1984, p. 117 7 – Flickr: Desire Paths. Bron: http://www.flickr. com/groups/desire_ paths/ 8 – Flickr: Desire Paths. Bron: http://www.flickr. com/groups/desire_ paths/ 9 – Michel De Certeau, The Practice of Everyday Life, 1984, p. 40 10 – Lieven De Cauter. Notes on Subversion / Theses on Activism. In: Art and Activism in the Age of Globalization, 2010, p. 6 11 – Hackitecture: From hacking and architecture: The use, in an unpredicted and sub-

versive way, of architectural / urban spaces, elements, and systems. The term was influenced by another new concept: hacktivism, that describes the mix of netart, computer science, and activism during the last years of the xxth century. Gonzo architecture: The architectural practice resulting from the application of the principles of gonzo journalism to architecture. In its seminal manifestation it is a mix of Situationism and cyberpunk. Bron: http:// straddle3.net/context/03/en/2003_03_28. html 12 – Act/Out. Onomatopee 65: Research project, 2010, p. 5. 13 – Guy Debord (June 1957). Report on the Construction of Situations and on the International Situationist Tendency’s Conditions of Organization and Ac-

tion. Bron: http://www. cddc.vt.edu/sion line/si/ report.html 14 – Guy Debord (June 1957). Report on the Construction of Situations and on the International Situationist Tendency’s Conditions of Organization and Action. Bron: http://www. cddc.vt.edu/sion line/si/ report.html 15 – Lieven de Cauter. Notes on Subversion / Theses on Activism. In: Art and Activism in the Age of Globalization, 2010, p. 16

18 – Armoede-porno, humanitarisme en neoliberale globalisering: aantekeningen bij enkele paradoxen in de hedendaagse kunst. (over Renzo Martens’ Episode III: Enjoy Poverty) Stedelijk Bureau Newsletter 121, April 2011. Bron: http:// www.ucl.ac.uk/art-history/about_us/academic_staff/dr_tj_demos/ Demos-Poverty_Porn. pdf

16 – eerste keer gepubliceerd in GAGARIN volume 12 #2, November 2011 17 – Ahmet Ögüt, Strategisch Schema voor een Niet-hiërarchische Participerende Radicale Democratie, in: GAGARIN, volume 12 #2, November 2011, p. 30

“My projects are a metaphor for my philosophy which is not only against architecture or art or a city, but against categorised and culturally enclosed situations and the political power structure which we already have. (…) I see what I do as visual terrorism. (…). I make a noise but its meaning is just like a big Happening. I create something that is in a different order. Because the city is based on a very tight structure, the artist must always make something to resist it.” 1 — T. Kawamata

‘Begijnhof St Elizabeth Kortrijk’ (1989-1990) Tadashi Kawamata Kawamata’s ingreep in

‘Project Begijnhof St-Elizabeth’ (1989-1990) Tadashi Kawamata – Foto: Ingeborg Knigge

het Begijnhof St. Elizabeth in Kortrijk bestond uit een verbindende constructie – een constructie die het begijnhof – een voor Kawamata afgezonderde plek waar de tijd was blijven stilstaan – terug in relatie bracht met de stad - de buitenruimte

die na WO II helemaal opnieuw opgebouwd werd. Kawamata vergeleek het begijnhof met een kanker in een levend lichaam, een entiteit die een autonoom, parasitair leven leidt, binnen in een dragend lichaam.

‘Tokyo Project: New Housing Plan’ (1998) Tadashi Kawamata ‘Tokyo Project: New Housing Plan, Tokyo, (1998)’ is een project waar Kawamata 3 woonunits integreerde in de stedelijke ruimte in Tokyo: House of Vending Machines, House of Billboards, en House of Construction Fences. “In this art I’m interested in questioning the possibilities of the forgotten spaces that exist between other sites. (…). The idea is to make people think about what a house is.” 2 – T. Kawamata

Onder het primaat van toenemend economisch efficiënt denken en sociale controle verschijnt Tokyo voor Kawamata als een volkomen neutraal stedelijk landschap, waarin enkel aangepaste, artistieke projecten welkom zijn. Op subversieve wijze eigent hij zich informele ruimtes in het stadscentrum toe om kleine, anonieme schuilplaatsen en “mentale toevluchtsoorden” te installeren. Tussen schuttingen, drankautomaten en achter hoog opgezette reclameborden, worden ‘Construction fence house’, ‘Vending machine house’ en ‘Billboard house’ met alledaagse bouwmaterialen opgebouwd. Het zijn niet zozeer aspecten van een geïmproviseerde, basale architectuur die op de voorgrond staan, maar eerder de mogelijkheden van het gefragmen-

teerd wonen op een zeer kleine oppervlakte. Uitgerust met stroomaansluiting, cd-speler en slaapzak, bieden de schuilplaatsen het minimum van wat de vrijwillige bewoners nodig hebben voor een woonexperiment van één week. ‘Vending machine house’ en ‘Billboard house’ bieden meer dan het kapitalistisch gebruik van de ruimte. Ze zijn “productief” omdat door drankenverkoop en verhuur van reclameruimtes kleine inkomsten verkregen kunnen

‘Tokyo Project: New Housing Plan’ (1998) Shigeo Anzaï

Tadashi Kawamata, Tokyo Project: New Housing Plan, Tokyo, December 1998 © ANZAÏ

worden. Door het samenvoegen van automaten, reclameborden, bouwschuttingen en ondoorzichtige plexiglazen panelen wordt het private, publiek gemaakt en het openbare tegelijkertijd verborgen. Enkel opmerkzame voorbijgangers worden de toevallige waarnemers van een anonieme levensact. Daar Kawamata zijn

Tadashi Kawamata, Tokyo Project: New Housing Plan, Tokyo, December 1998 © ANZAÏ

“guerilla houses” zonder wettelijke vergunning bouwt, bevraagt hij de tolerantie van de directe omgeving en de permissiviteit van de maatschappij. Gezien de mogelijkheden van de stad voelt Kawamata een “stille, diepe vrijheid”. 3 – Andreas Pluskota

‘conciërge’ (2010) karl philips

‘Conciërge’ (2010) Karl Philips – Foto: Karl Philips

‘The Good, the Bad, the UglY’ commissiE (2012) karl philips Drie mobiele wooneenheden – The Good, the Bad and the Ugly – nemen de taal en vorm van reclame over. Ze schrijven zich in en bezetten zo tijdelijk de publieke ruimte. Gedurende vier maanden in de zomer van 2012 worden de modules bewoond door nomadische performers, die in hun levensonderhoud voorzien worden door de verkoop van de reclameruimte die hen letterlijk omringd.

‘The Good, the Bad, the Ugly’ (2012) Karl Philips Foto: Google Streetview

‘The Good, the Bad, the Ugly’ (2012) Karl Philips – Foto: Karl Philips

“Ik maak een soort plooi zodat de marge een inham maakt in het systeem. Het gevolg is dat je een meer panoramisch uitzicht op het systeem krijgt zonder [eraan] te ontsnappen.” 4 — Karl Philips

‘Renault Trafic’ (2011) Karl Philips Voor Renault Trafic reed Karl Philips drie oude Renaults naar het Bois de Boulogne, nabij Parijs. Overdag is dit park het ideale toevluchtsoord voor wandelaars, joggers en dagjestoeristen, ’s avonds doen echter

verschillende geparkeerde busjes – vnl. Renault Trafics - met platgelaten banden of soms zelfs zonder banden - dienst als illegale prostitutieplaatsen. Met het werk wijst Philips op de overlevingsstrategieën van minderheden binnen dominante systemen. Naast de wandelpaden, bestaan de bewoners van het Bois de Bou-

logne vooral uit Parijse outcasts, thuislozen en drugsverslaafden die in de bosjes rond de paden proberen te overleven. Met zijn interventie komt Philips tussen in een sociale realiteit, en verandert hij enkele elementen in de chaotische structuur ervan. Dit echter zonder op te treden als cultureel therapeut; hij toont enkel de pragmatiek van de realiteit. Philips parkeerde zelf drie aangepaste (dichtgelaste) Renault Trafics als sculpturale eenheden tussen de anderen – ze vormen volgens Philips een scène, een set voor de onbewuste ac‘Renault Trafic’ (2011) Karl Philips teurs: “On the Foto: Karl Philips

‘The basement’ (2009) karl philips

‘The Basement’ (2009) Karl Philips Foto: Google Streetview

‘Renault Trafic’ (2011) Karl Philips Foto: Ralph Roelse

“AVL Ville,vrijstaat en atelier”

street, the three Renault Trafics function as a space, a stage-set for an unconscious performance, performed by an unknown cast.” 5 – publicatie Onomatopee

“Renault Trafic is een reflectie op de achterkant van onze vrije markteconomie” 6 — Karl Philips ‘Hagioscoop’ (2012) Atelier Van Lieshout – Foto: Atelier Van Lieshout

Minouk lim

Yto Barrada

‘Insect Farm’ commissiE (2012) Atelier Van Lieshout

De modules van Atelier Van Lieshout, die voor Mind the System, Find the Gap in Z33 dienst doen als onthaal, maken deel uit van een groter project waarin AVL alternatieve toekomstscenario’s wil visualiseren. ‘Insect Farm’ is een onderdeel van een labyrint van verschillende boer-

derijen en focust op insecten als voedzame en kostenefficiënte voedselbronnen met een beperkte ecologische voetafdruk. ‘Insect Farm’ is een commissie van REcentre (centre for sustainable design) en Z33 – Kunst in de open ruimte.

‘Insect Farm’ (2012) Atelier Van Lieshout – Foto: Atelier Van Lieshout

‘Sukima’ (2009) Sebastian Stumpf In de 28 beelden in de fotografische reeks ‘Sukima’ (2009) staat een persoon op de muren en deuren in de gaten tussen de dichte architecturale structuur die het stadsbeeld van Tokyo, Japan uitmaken. Door het letterlijk innemen van de ruimte tussen deze grote gebouwen, stuurt Stumpf onze blik richting dat wat zich tussen, achter of voorbij bevindt, en onderbreekt hij onze normale dagelijkse ervaring van de stad.

‘Sukima’ (2009) Sebastian Stumpf Foto: Sebastian Stumpf

Karl Philips

Francis alÿs

‘Performance #26’ commissiE (2012) Sebastian Stumpf Het videowerk ‘Performance #26’ toont een in scène gezette performance van Sebastian Stumpf, opgenomen in exact dezelfde ruimte als de positie van de projectie: m.n. de trap achteraan in het hoofdtentoonstellingsgebouw van Z33. Stumpf zorgt met zijn projectie voor een perceptuele verruiming van de expo-ruimte in een

onderzoek van wat normaal niet meer dan een transitieplek is. Niet alleen de ruimte wordt verbreed en veranderd, ook de handeling in de ruimte neemt hij onder de loep. Stumpf presenteert niet het normale gebruik van de ruimte, maar een mogelijk gebruik; dat wat ‘Performance #14’ (2007) potentieel altijd Sebastian Stumpf – site-specific aanwezig is maar video projection, Museum der zelden of nooit bildenden Künste, Leipzig geactiveerd wordt. Foto: Sebastian Stumpf ‘Performance #26’ maakt deel uit van een reeks plaatsge“His body serves as a strangely real bonden vibenchmark in a functional architecdeo projec- ture in which humans have become ties. Vorige an abstract reference for the puredities von- poses of architectural calculations den plaats and planning. Stumpf’s protagonist in Leipzig becomes a whimsical revenant of (2007), Ber- Le Corbusier’s Modulor (the figure lijn (2008) meant to represent the dimensions en Linz of modern humans), yet does so as (2009). a kind of living sculpture.” 7

pablo valbuena

— Florian Ebner

‘re-flex [z33]’ commissiE (2012) Pablo Valbuena

‘Roulades’ (1998) Julien Prévieux

Met re-flex [z33] zet de Spaanse kunstenaar Pablo Valbuena de

‘Roulades’ (1998) Julien Prévieux Foto: Julien Prévieux

“(…) hier zie je ook de uitvinding van een nieuwe praktijk en een nieuwe vorm van gedrag, meer bepaald een nieuwe manier van zich voortbewegen in een typisch provinciale stad met haar straten, steegjes, trappen, parken en rotondes. (…) en door het systematisch verkeerd gebruiken van routineuze doorgangsplaatsen en -wegen, geeft hij vorm aan een nieuwe lichamelijke machine. Hierdoor loodst hij een soort van misplaatste dierlijke evolutie binnen in de onheilspellende dagdagelijkse routine van een stedelijke of huiselijke setting.” 8 — Elie During

julien prévieux

sebastian stumpf

tentoonstellingsruimte van Z33 letterlijk op zijn kop. Een reuzenperiscoop die de blik normaal naar buiten leidt, brengt in dit werk het plafond naar de vloer. Valbuena beïnvloedt zo niet enkel onze perceptie, maar ook onze beleving van de museumruimte. Zoals in al zijn werken, speelt Valbuena met de categorieën ‘actueel’ en ‘virtueel’, en brengt hij ze samen in één realiteit.

‘re-flex [z33]’ (2012) Pablo Valbuena – Foto: Pablo Valbuena

re-flex [z33] re-: again, back. (from lat.) flex-, flect-: bend. (from lat.) reflex, reflect, reflection, reflexion bending, folding back return of light or sound waves from a surface careful thought, long consideration exceeding 180° act of reflecting, state of being reflected transformation in which each point is replaced by a point symmetric with respect to a line or plane action performed without conscious thought as a response to a stimulus copy exact in essential features power of responding with adequate speed reflected source of light effect produced by an influence process comprising reception, transmission, and reaction that culminates in a reflex way of thinking or behaving image given back by a reflecting surface

‘Based on a Grid’ commissie (2012) Esther Stocker

‘Untitled’ (2009) – foam core, tape and pins on wall, 2,92 x 6,85 x 5 m – Exhibition view Beyond These Walls, South London Gallery, London

In ‘Based on a Grid’ (2012), creëert Esther Stocker met een reeks zwart geverfde houten blokjes een ruimtelijk systeem in de inkomhal van de tentoonstellingsruimte in Z33. De bezoeker wordt als het ware in de installatie gezogen en uitgedaagd door het systeem, het onderliggend raster dat niet meteen zichtbaar is. Voor Stocker impliceren zowel gaten als contouren het systeem. Maar willen we het systeem opzoeken, of vinden we onszelf in de chaos van uiteenspattende en uiteendrij-

“What interests me most (…) is how the precision of a rational and functional system opposes the approximate. Or, more precisely: the vagueness of exact forms.” 10 — Esther Stocker

vende elementen? Het is een beslissing die volgens Jan Verwoert – bijdragend redacteur van Frieze Magazine en freelance auteur – afhangt van de positie

die men wil innemen vis-àvis ordenende structuren. Hij besluit daarom:

”Using abstraction as a medium, [Esther Stocker] formulates a critical position with respect to the authority of ordering structures.”

— Jan Verwoert

Maquette for installation ‘Based on a grid’ (2012) Esther Stocker – Foto: Esther Stocker

‘Powerless Structures Nr. 136’ (2002) Elmgreen & Dragset ‘Powerless Structures Nr. 136’ is één van de ‘deur-werken’ uit de uitgebreide en nog steeds groeiende reeks ‘Powerless Structures’ van het kunstenaarsduo Elmgreen & Dragset. Duits kunsthistoricus en curator Jochen Volz vertelt het volgende over deze reeks: “Their ‘Powerless Structures’ are an ongoing series of installations and performances in which the two artists examine space with its manifold possibilities of meaning and functions. (…). By transfer-

ring spaces to other contexts of meaning, but also via targeted interventions in the way a space functions, Elmgreen and Dragset time and again succeed in shaking off the customary meanings of a space and thus creating room ‘Powerless Structures, Fig. 136’ (2002) Elmfor new and green & Dragset – Foto: Bent Ryberg different interpretations. All works of the artists therefore express the alterability of established structures.” 11 — Jochen Volz

pablo valbuena

“In Foucault’s History of Sexuality, he writes that no structure is able to suppress anybody Ð not the structure itself. It’s only how you deal with the structures already being there, and all structures can be altered or mutated. That was very much an inspiration for us... to discover that everything is just structures that could be something else... the patterns could be different. It was just a question of imagination. And when it’s just a question of imagination, the visual art field is such a good area in which to work with these things in a very concrete and very simple way. So we started making these suggestions, that everything - from social and political structures to architectural and cultural structures - could be something more exciting and more open... and to make these suggestions we just needed such small elements to start the change ...” 12 — Elmgreen & Dragset

‘Window and Ladder, Too Late for Help’ (2008) Leandro Erlich

Window and Ladder, Too Late for Help, is zowel gewichtig als speels en suggereert tegelijk vlucht en redding. De kunstenaar beschouwt de realiteit als een sociale constructie, die hij in zijn werk deconstrueert. Door een huis te verplaatsen naar de

‘Window and Ladder, too late for help’ (2008) – Installation view at Prospect 1, New Orleans – Courtesy: GALLERIA CONTINUA, San Gimignano / Beijing / Le Moulin – Courtesy: NoguerasBlanchard, Barcelona – Private collection, Palma de Mallorca

lucht, een betreedbare ruimte onder water te maken en een appartement naar de kermis te verplaatsen, creëert hij een nieuwe context waarin dagdagelijkse omgevingen aanpasbaar en veranderlijk worden. De eerste versie van Window and Ladder werd door de kunstenaar ontworpen voor een biënnale in New Orleans, na de verwoestingen van de orkaan Katrina. Onder de indruk van de aanwezigheid van het afwezige, bedacht hij een onmogelijke situatie: een ladder leunend tegen een raam van de resterende delen van een huis, zwevend in de lucht.

‘WATERtekeningen (brief aan Ronny HeirEmans)’ (1999) Katleen Vermeir In Watertekeningen (brief aan Ronny Heiremans), teken ik op een plein met een borstel en water een kamer uit mijn geheugen. Ik

heb de kamer nooit gezien… ze werd me beschreven in een brief. De brief beschrijft in woorden waar welke objecten in de kamer staan en hoe de objecten zich tot elkaar verhouden, uitgedrukt in de subjectieve meeteenheid van voetstappen. Terwijl ik door het tekenen op de grond de ruimte afbaken, geven mijn voetstappen een ritme aan het markeren van de lijnen. De zon maakt de lijnen wit en spiegelend. De hitte zorgt er echter voor dat de tekening verdwijnt nog voor ze af is.

‘Watertekeningen (brief aan Ronny Heiremans)’ (1999) Katleen Vermeir – Foto: Katleen Vermeir

“Not only our memories, but the things we have forgotten are ‘housed’. Our soul is an abode. And by remembering ‘houses’ and ‘rooms’, we learn to ‘abide’ within ourselves. Now everything becomes clear, the house images move in both directions: they are in us as much as we are in them (…).” 13 — Gaston Bachelard

‘Liquid Architecture’ (1999) Katleen Vermeir – Foto: Katleen Vermeir

‘Liquid Architecture’ (1999) Katleen Vermeir In Liquid Architecture wordt de herinnering aan een Chinees interi-

eur met bed en tafel in water geschilderd op een plein met trompe l’oeil perspectief. Enkel de positie van de statische camera geeft een correct beeld van het perspectief en het patroon van verhoudingen. De warmte van de zon doet de tekening verdwijnen nog voor ze af is.

‘Reality Properties Fake Estates: Glendale Sliver (behind houses), Block 3660, Lot 140’ (1973) Gordon MattaClark In 1973 en 1974 kocht Gordon Matta-Clark vijftien lege percelen op die de staat New York verkocht voor een habbekrats. Het waren minuscule lapjes grond die vanuit opzicht van stadsontwikkeling

‘Reality Properties Fake Estates: Glendale Sliver (behind houses), Block 3660, Lot 140’ (1973) Gordon Matta-Clark Courtesy: Kunstmuseum Liechtenstein, Vaduz

compleet onbruikbaar waren omwille van hun kleine oppervlakte, vreemde vorm en omdat ze ingesloten lagen tussen andere percelen. Maar deze ruimtes, of beter gaten, maakten desalniettemin deel uit van de stad en haar innerlijke structuur en waren de ideale plekken voor Matta-Clark

Karl Philips

om er zijn praktijk van anarchitectuur op toe te passen. Matta-Clark fotografeerde de lots, maakte opmetingen en formuleerde ideeën voor mogelijk gebruik door kunstenaars. De weinige bestaande documenten werden na zijn dood door zijn vrouw Jane Crawford, uitgewerkt tot collages.

sebastian stumpf

Odd Lots: Revisiting Gordon Matta-Clark’s Fake Estates – Cabinet Books 2005 – Foto: Z33

‘ReaLity Properties: Fake Estates. Queens Project’ (1975) Jaime Davidovich

Jaime Davidovich. ‘Reality Properties: Fake Estates’ 1975. Courtesy Electronic Arts Intermix (EAI), New York

Een bezoek aan een van die lots werd gedocumenteerd door een bevriend kunstenaar Jaime Davidovich die Matta-Clark en een vriendin Betty Sussler filmde terwijl ze de sites bezochten en opmetingen maakten.

‘option lots’ (2010...) ARNO Brandlhuber

Option Lots – Eine Recherche von brandlhuber, ARCH+ 201/202 14

“I first became involved with this project in 1973. At that time I was doing big adhesive tape projects, interventions on spaces, both private and public (…). Because of this interest in walls, and conceptual thinking, and also because I am Argentinean, I became Gordon’s friend. (…). One day Gordon called me and told me about these slivers of land; I was immediately interested in doing taped projects and interventions. Gordon and I went to Queens and I took pictures of the sites; he also gave me maps of the spaces and I used the maps and photos to do proposals for interventions.” 15

banner, cartoonish cardboard made models of iconic buildings of local architecture. The image nests in the vast spectrum of religiosity of propaganda.

— Jaime Davidovich

‘anarchitecton’ Jordi Colomer “In the series named Anarchitekton (20022004), a character runs frenetically in front of urban landscapes of four cities of the world (Barcelona, Bucharest, Brasilia and Osaka) carrying as a political

Jordi Colomer. Anarchitekton / Barcelona, Bucharest, Brasilia, Osaka. 2002-2004. video-installation. Courtesy: the artist and Galerie Meessen-DeClercq, Brussels.

More than Tatlin’s Tower procession; the actions evoke the late soviet parades, where personal computers marched as to deny western consumerism victory. The sharpness of the images of Anarchitekton is based on its duplication: the model interrupts the landscape with a representation that translates in a handmade and childish level the set up of the masses with which power has created the city. That extravagant gesture interrupts the prestige of modernity: beyond historical inferences (Matta Clark’s anarchitecture or the models of Schwitters or Malevich), the actions of Jordi Colomer (Barcelona, 1962) play to point at architecture as a set up that requires a minstrel to deactivate.” 16

— Cuauhtémoc Medina

“When architecture identifies with a form of imposed power, one should act as the architect of his own life.” 17 — Jordi Colomer

‘Avenida Ixtapaluca (Houses for Mexico)’ (2009) Jordi Colomer De video ‘Avenida Ixtapaluca (Houses for Mexico), 2009’ van Jordi Colomer zoomt in op een van Mexico’s randsteden, Ixtapaluca, waar een plotse urbanisatie plaats moest voorzien voor een populatie van 80.000 mensen. In de video “an aerial view appears to demonstrate the effectiveness of

the urban and social order prevailing in the city. The repetition of a few standard types arranges the urban web in a strictly Cartesian form. The bird’s eye view reveals a geometric space so scrupulously modelled that it looks like an artificial image, some digital artifice that simply multiplies infinitely a few icons of the system. (…). As the camera descends, the imperfections in that initial regularity are exposed. (…). The city no longer appears as an artificial landscape, but on the contrary, upon the cold body of the geometric web emerge touches

of do-it-yourself construction and small, colourfully painted walls. As we approach ground level, the city becomes the stage on which appear individual people incrusted with real actions in pursuit of specific needs. The architecture has not gone away, but it now suffers an evident infection caused by everything that grows in its Environs.” 18 — Martí Peran

verschillende, gepersonaliseerde onderkomens, waarin ze weer iets te‘Avenida Ixtapaluca (houses for mexico)’ (2009) – Jordi Colomer rugvonden van video installation. video still de dingen die het arbeiders“In 1923 gaf de Franse kale wanden. Le Corbu- bestaan hun ontnomen industrieel Henry Frusier was vooral trots op had. Ze deinsden er gès de beroemde maar het ontbreken van verniet voor terug het nog betrekkelijk onerva- wijzingen naar de streek ontwerp van de groren architect Le Corbuof het buitenleven. [...] te architect aan te sier, toen zesendertig, Maar de huurders hieltasten door de toeopdracht huizen te den er een heel ander voeging van schuine bouwen voor een aantal idee van schoonheid op daken, luiken, kleine van zijn handarbeiders na. [...] Het was niet hun openslaande ramen, en hun gezinnen. De dringendste wens om bloemetjesbehang wooncomplexen die na een werkdag in de en tuinhekjes in vervolgens naast Frufabriek opnieuw herinlokale stijl, en zagen gès’ fabrieken in Lège nerd te worden aan de er ook geen been in en Pessac, nabij Bordynamiek van de moom vervolgens hun deaux, verrezen waren derne industrie. Binnen voortuinen op te toonbeelden van moenkele jaren hadden de luisteren met allerlei dernisme: rijen onverwerknemers hun vrijwel kabouters en sierfonteisierde blokkendozen identieke Corbusiaanse nen.” 19 met lange rechthoekige kubussen veranderd in ramen, platte daken en volkomen van elkaar — Alain de Botton

“Wij leven in de ruimte, in die ruimten, in die steden, op dat platteland, in die gangen, in die parken. Wij vinden dat vanzelfsprekend. Misschien zou het inderdaad vanzelfsprekend moeten zijn. Maar het is niet vanzelfsprekend, het ligt niet voor de hand. [...] Niets let ons bijvoorbeeld om voor te stellen wat geen stad en ook geen dorp is (en evenmin een voorstad), of een metrogang die tegelijk een park is. Evenmin weerhoudt iets ons ervan ons een metro voor te stellen midden op het platteland.” 20 — Georges Perec

‘Trail House’ (2009) Anne Holtrop Trail House is ‘Trail House’ (2009) Anne Holtrop een huis dat de Foto: Bas Princen Nederlandse architect Anne Holtrop in 2009 bouwde

op een zogenaamd olifantenpad. Olifantenpaden zijn paden die dwars doorheen een grasperk of veld lopen of hoeken afsnijden. Ze ontstaan doordat mensen een kortere weg zoeken, en zich dus niet laten beperken tot het gebruik van de aangelegde paden. Ze illustreren en visualiseren hoe mensen zich ruimtes toe-eigenen door hun dagdagelijkse gebruik ervan.

‘Trail House’ (2009) Anne Holtrop – Foto: Bas Princen

“Zoals het Trail House zich ervaringen heeft toegeëigend, is het zelf ook weer voorwerp van ‘gebruik’. [...]. Dit (her) gebruik biedt bijzondere mogelijkheden om bestaande representatiestructuren te bevragen. De Franse theoloog en socioloog Michel de Certeau heeft in The Practice of Everyday Life uitgebreid beschreven hoe deze toe-eigening in het dagelijks leven werkt en als tactisch middel wordt gebruikt. De term ‘consument’, schrijft de Certeau, betekent niet dat gebruikers passief zijn. Ze zijn juist zeer actief, maar opereren op een ander niveau dan instellingen en producenten; geen strategisch, autoritair niveau, maar een tactisch niveau. (...). Het lopen is het voorbeeld par excellence van deze toe-eigening; wandelaars zijn de eigenlijke ‘makers’ van de stad, betoogt de Certeau. Ze definiëren de ruimte, die alleen gedefinieerd is zolang er wandelaars zijn: ‘Their intertwined paths give their shape to spaces. They weave places together. In that respect, pedestrian movements form one of these ‘real systems whose existence in fact makes up the city’ […] It is true that the operations of walking can be traced on city maps in such a way as to transcribe their paths […] and their trajectories. […] But these thick or thin curves only refer, like words, to the absence of what has passed by.’ (The Practice of Everyday Life, Berkeley 1988, p. 97).” 21

“A house with the same curvature as a path, a house that curls, bends and splits through the landscape. The plan, as an objet trouvé of a landscape element, has defined characteristics without being formed by its architectural function. A curvature, a dead end, a bifurcation, all are special spaces with its relations to the landscape.” — Anne Holtrop

— Kirsten Algera

‘Short Cut Leuven’ (2010) Stijn Van Dorpe “Short Cut Leuven werd aangekondigd als een stadsproject, een wandeling dwars door de stad van het ene uiteinde naar het andere. In een zo recht mogelijke lijn. Zo wordt de kortste weg genomen. Ergens speelt dat in op de stadsstructuur met de vele passages, doorsteken en ‘shortcuts’ of letterlijke binnenwegen (…).” 22

‘Short Cut Leuven’ (2010) – Stijn Van Dorpe – Foto: Liesbeth Bernaerts

— Christine Vuegen

‘3 Point Turn’ (in collaboration with Dorothee Kreutzfeldt) (2007) Simon Gush In 3 Point Turn, het videoverslag van

een actie opgezet door Simon Gush, zien we hoe een ex-taxichauffeur een stunt performance uitvoert in de

straat voor Point Blank Gallery in Johannesburg, Zuid-Afrika. Het is een van de drukste punten in de stad waar

dagelijks niet minder dan 150 000 reizigers passeren. De auto, die in zijn decoratie refereerde aan de stijl van stuntwagens en minibus-taxis, werd ‘Ihashi Lemohlophe’ gedoopt, wat ‘Wit Paard’ betekent in isiXhosa. De chauffeur maakt in de eenrichtingsstraat in 3 bewegingen een bocht en rijdt dan tegen het verkeer in. De actie werd gefilmd van op het balkon van de galerie. Binnen lut-

tele minuten staat er een ellenlange file in de omliggende straten. Of hoe een kleine actie een bepaald systeem in “The recomplexifying of history, institutional critique, are some of Simon’s de kortste tactics for cutting up big ideas into keren in more realistic fragments. The mocomplete chaos kan ment I find most exciting in his work however, are when he plays those doen ont‘strange forms’ and awkward inequaaarden. lities back into the systems that has generated them and puts both parties to the test. The 21 Gun Salute for the Death of a Collector (2007) is one of these. (…) Three point turn (2007) (…). is another one. (…). The point is, our position, your position, as spectators, art spectators, participants in life, or history, they’re just setups, temporarily harmonised. They can be set up another way.” 23

— Liz Haines

‘3 Point Turn’ (2007) – Simon Gush Foto’s: Simon Gush

Benjamin verdonck

“Ik omschrijf mijn werken als open frames. Open omdat ze niet bestaan uit statements of welomlijnde verhalen, maar eerder gaten slaan in de vaste kaders waarin ons denken, kijken, voelen vervat zitten. Een veel gebruikte strategie bestaat uit het teweegbrengen van verschuivingen, zoals deze tussen kunstcontext en andere (meer dagdagelijkse) werkelijkheden. Die beweeglijkheid vormt het esthetische potentieel van het werk. Het sensibiliseert ons vermogen tot flexibiliteit en mobiliteit in de relaties die we met de wereld aangaan.” 24 — Stijn Van Dorpe

‘Children, buckets’ (2007) – Stijn Van Dorpe Foto: Stijn Van Dorpe

stijn van dorpe

‘Children, bucKets’ (2007) Stijn Van Dorpe In ‘Children, buckets’ staan schoolkinderen in verschillende formaties op of in emmers. De sculptuur (de emmer) wordt hier een alibi om de werkelijkheid te tonen. De sculptuur wordt letterlijk een sokkel waarvan de kinderen gretig gebruik maken om zich met een zachte anarchie te uiten. Dit is precies wat het werk van Stijn Van Dorpe wil zijn: een zachte anarchie ten opzichte van een wereld die we steeds weer als vanzelfsprekend ervaren.

‘Assimilation (drawings)’ (2009…) Stijn Van Dorpe ’Assimilation’ is een serie van ‘uitgepuurde’

tekeningen. Formeel gezien bestaan de tekeningen enerzijds uit een handgeschreven woord en anderzijds uit een blad papier. Normaal gezien leidt de lijn van een tekening de toeschouwer naar andere werelden en is het een middel van de kunstenaar om een imaginaire wereld te creëren. Deze serie tekeningen heeft

‘Assimilation (Drawings)’ (2009-...) Stijn Van Dorpe Foto: Bert de Leenheer

echter een ander doel. Het geschreven woord ‘assimilation’ onthult dat het niets wil meedelen, maar eerder wil opgaan in het aanwezige. Door de kaligrafische letters in schoonschrift, dat iedereen op de lagere school leert, onderscheidt het zich niet van het alledaagse. In plaats van de focus op een imaginair verhaal, richt deze tekening zich op de materiële aanwezigheid van het papier en de vloeiende lijn of handschrift. Dit werk maakt parallelle werelden zichtbaar en roept vragen op over kunstenaarsstrategieën en de conventionele contexten waarin we ons bevinden.

“Hoewel de kunstenaar doet alsof hij assimilatie aanbeveelt, is in werkelijkheid zijn voornaamste eigenschap zijn niet-assimileerbaarheid. In dit niet-assimileerbare schuilt zijn anarchie. Ieder proces van assimileren houdt onvermijdelijk een opslorping in. ‘Gelijkend maken’ betekent dat het afwijkende zich aanpast aan het vooropgestelde of dominante. Het veelvuldige en heterogene wordt ontkend ten gunste van de homogenisering. De trouw aan een model van ongeschreven, stilzwijgend aanvaarde regels is een kenmerk van het ‘klassieke’. Het tegendeel van assimileren is het handhaven en bevestigen van verschillen. Het beste woord hiervoor is ‘anarchie’.” 25 — Francis Smets

‘Assimilation (hommage to Robert Ryman)’ (2010) Stijn Van Dorpe

‘Assimilation (Hommage to Robert Ryman)’ (2010) Stijn Van Dorpe Foto: Bert de Leenheer

De neon ‘Assimilation’ is enerzijds sterk aanwezig door de aard en functie die neonsignalisatie in zich draagt. Anderzijds stelt het zich door de witte kleur en door de betekenis van het woord ‘Assimilation’, terughoudend op en gaat het op in de omgeving. Deze spanning tussen aanwezigheid en mislukte

afwezigheid (de neon reflecteert zelfs in de ramen) refereert aan een kunstreflectieve strategie van het ‘tussen’ dat in het werk van Stijn Van Dorpe een belangrijke plaats inneemt (deze neon bevindt zich ook letterlijk tussen de sacrale kunstruimte en de wereld). De titel verwijst eveneens naar de Amerikaanse schilder Robert Ryman die steeds met witte verf

schildert in een witte ruimte. Vanuit het bevragen van de beginselen van een schilderij geeft hij aan dat de invulling ervan grotendeels bij de toeschouwer ligt.

‘Stilleven, volumes (Mind the System, Find the Gap, 02-062012)’ commissie (2012) Stijn Van Dorpe Dit werk neemt de tentoonstelling Mind the System, Find the Gap, of meer bepaald de kunstwerken die er te zien zijn, als context. Aan de basis ligt een eerder absurde actie om aan ieder kunstwerk een product te koppelen dat

precies dezelfde marktwaarde bezit als een economisch aspect van het kunstwerk. Het bepalen van de economische waarde van het kunstwerk gebeurde in overleg met de desbetreffende kunstenaars. Omdat de economische verwevenheid van het kunstwerk geen eenduidig gegeven is, maar een grote complexiteit vertoont, werd er tevens gekozen om de aangegeven, gekozen economische waarde te duiden (verkoops-

‘Stilleven, volumes (Mind the System, Find the Gap, 02-06-2012)’ commissie (2012) Stijn Van Dorpe Foto: Stijn Van Dorpe

waarde, productiewaarde,…). Doorheen de tentoonstelling wordt op de labels van de kunstwerken de beschrijving van gelijk geijkte producten toegevoegd. De intentie van dit werk is om aan de hand van deze imaginaire volumes een buiten te creëren. Hiermee biedt Stijn Van Dorpe de toeschouwer een perspectief aan om anders te kijken naar zowel onze markteconomie als de kunstwereld.

The Smuggler (2006) Yto Barrada Gedurende de voorbije 30 jaar reisde T.M. regelmatig naar de Spaanse enclave

‘The Green Line’ (2004) FRANCIS ALÿS

‘The Green Line Jerusalem’ (2004) Francis Alÿs Video documentation of an action – Courtesy David Zwirner, New York

Ceuta om textiel, kleding en merkproducten te smokkelen, besteld door winkeliers in Tangiers. Omdat ze een oudere vrouw is, wordt ze door de tax- en douanebeambten aan de grens gewoonlijk niet onder haar jas gecontroleerd.

minerva cuevas

“In her ongoing investigation of the city of Tangiers, where she currently lives, and its adjacent narrow channel, the Strait of Gibraltar, the artist captures the tense atmosphere of a place where people constantly leave or try to leave for Europe. (Since the adoption of a common, closed border for the European Union created in 1991, North Africans are no longer able to travel freely across this channel.) This is not just a physical border, but a political symbolic and intimately personal one.” 26 — FP

“I am always alert for what is lying underneath the surface of social behaviour.” Yto Barrada in een interview met Negar Azimi (catalogus Riffs): “I am an avid reader of Swift. Publicly the suppressed accept their oppression, but they always question it backstage. Subversive tactics, strategies and forms of sabotage used by the poor, that is what interests me most.” 27 — Yto Barrada

‘Strategisch Schema voor een Niethiërarchische Participerende Radicale Democratie’ (2011) Ahmet Ögüt

Het Strategisch Schema voor een Niet-hiërarchische Participerende Radicale Democratie is een soort strategisch stappenplan dat ook een antwoord tracht te vinden op de vraag: Waar gaat onze praktijk eigenlijk over? Hiermee wordt verwezen naar alle bemiddelaars: curatoren, kunstenaars, culturele producenten, activisten, politieke ‘hacktivisten’, revolutionairen, ontologische anarchisten, historici, sociale wetenschappers, enzovoort

Michel de Certeau beschrijft in zijn boek “The Practice of Everyday Life” de tactieken (“tactics”) die voor de gewone man beschikbaar zijn om autonomie op te eisen binnen alomtegenwoordige krachten van economie, politiek en cultuur. “Strategies pin their hopes on the resistance that the establishment for a place offers to the erosion of time; tactics on a clever utilization of time, of the opportunities it presents and also of the play that it introduces into the foundations of power.” 28 — Michel de Certeau

“I do not prefer to speak out loud neither from the inside nor from the outside of the system. I believe in a stance, an attitude at the heart, bottom, centre of the situation, much more than I do in polarities. I am in favour of starting off from the gaps that power has. One of the first to realise this is Herman Melville. Have you read Bartleby? Bartleby says just one thing to power: ‘I prefer not to’. I do not believe that power is a perfectly functioning mechanism. Yes, power is everywhere but with its weaknesses and gaps.” 29

‘Strategic Diagram for Non-hierarchical Participatory Radical Democracy’ (2011) Ahmet Ögüt

— Ahmet Ögüt

– kortom, iedereen die probeert en nadenkt over de mogelijkheden om het systeem te veranderen. Het diagram kan een

soort van praktijkraad (tabula) zijn om kritische ideeën uit te wisselen. Het is een open schema, waarop iedereen commentaren kan

toevoegen of manueel veranderingen kan aanbrengen.

‘Bag Lady’ (2006-2008) Pilvi Takala Het werk Bag Lady is gebaseerd op een interventie in een Berlijns winkelcentrum, waar de kunstenares een week lang ging winkelen met een doorzichtige plastic tas vol geld. Bag Lady gedroeg zich dan misschien wel als ‘Bag Lady’ (2006) – Pilvi Takala – Slideshow, Courtesy of de gedroomde klant, Galerie Diana Stigter tegelijk deed ze iets wat orde, die “Pilvi Takala (…) her work is about als ‘niet paszodatesting social structures or self-forsend’ wordt nig veel med ‘men-machines’(…) With almost aanzien. Bag invisible interventions, notable only for waarde Lady vormt insiders of a particular community, she hecht als dusdanig lifts the cover from unwritten rules of a aan prieen gevaar vébezit particular place or community.” 30 voor de vei(geld of ligheid, maar andere — Rael Artel ook een te materiëbeschermen individu. van het winkelcentrum le zaken) dat Ze speelt deze twee rol- in vraag, en in het bijhet constant len maar past eigenlijk zonder de winkelverant- aan een intuïtieve puin geen van beide. Op woordelijken. Deze klei- blieke controle onderdeze manier stelt Bag ne interventie belicht op worpen wordt. Lady de aangename en controversiële wijze de beschutte atmosfeer fragiliteit van de sociale

Stijn van dorpe

‘KALENDER’ (2009-2010) Benjamin Verdonck Tussen 3 januari 2009 en 2 januari 2010 deed Benjamin Verdonck meer dan 150 acties in de stad Antwerpen. Ze verhielden zich tot traditionele feestdagen, de voortgang der seizoenen, geopolitieke

‘KALENDER’ (2009-2010) Benjamin Verdonck Foto: Mark Rietveld

verschuivingen en het leven zoals het is. Geen van de acties was een mislukking. Geen ervan een succes. KALENDER / WIT is een vertaling van KALENDER naar de white cube. Na een succesvolle museumpresentatie in het M HKA in 2010, is een selectie van deze 365 dagen acties in de publieke ruimte nu te zien in Z33. Materiaal van de actiecyclus vormde ook de basis voor een theater-

voorstelling (KALENDER / ZWART – Toneelhuis en KVS) en een toekomstige publicatie.

“KALENDER was voor mij onder andere een onderzoek naar de snijlijn tussen je engagement als burger, het gebaar dat je stelt vanuit je burgerschap, en het gebaar dat je stelt als kunstenaar. Die gebaren liggen ongetwijfeld in elkaars verlengde, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden maar in de aard van het gebaar zijn ze verschillend. Er zijn de acties van KALENDER, de gebaren, en het spreken erover achteraf. Binnen KALENDER zag ik dat werk vaak als een tool, een gebruiksvoorwerp om iets te bewerkstelligen. Dat ‘iets’ is wat er gebeurde naar aanleiding van wat ik had geënsceneerd, of in gang had gezet. Het werk was een soort van katalysator.” 31 — Benjamin Verdonck

simon gush

dora garcÍa

“Subversivity was defined as a disruptive attitude that tries to create openings, possibilities in the ‘closedness’ of a system. (…) Subversivity is not revolutionary thinking and acting, it does not advocate a world revolution or upheaval, but consists ‘KALENDER’ (2009-2010) in temporary disBenjamin Verdonck ruptions of states of Foto: Mark Rietveld affairs – generally not the system in its totality. It aims to create space for alterity, for deviance and drifting; a place for taboos, truths which generally must remain hidden, a space for the reality of the abject, for the forbidden, for transgression, the breaking the norms and normality, a space for nonconformity, a space for the undermining of convention and tradition, the canon.” 32 — Lieven De Cauter

karl philips

‘International Calling Frequency’ (2011) Minouk Lim International Calling Frequency is een muzikale performance die voor het eerst plaatsvond in Seoul, in 2011. Een groep deelnemers verenigde zich voor een moment van poëtisch protest en vormde zo een tijdelijke gemeenschap. International Calling Frequency heeft als doel het creëren van een gemeenschappelijke stem: de performance heeft geen liedjestekst, enkel een melodie die zich tot diegenen richt die een ervaring van uitsluiting met zich meedragen. De kunstenaar houdt zich

strikt aan de regels voor publieke manifestaties en gebruikt deze regels ook om de performance structuur te geven. De performance distantieert zich van een oproep tot protest. Het romantische geneurie, dat veel weg heeft van een volkslied of een slaapliedje – blijft hangen en brengt de mensen samen aan de hand van een collectief geheugen. De melodie van International Calling Frequency werd ontwikkeld door kunstenaar Minouk Lim in samenwerking met compo-

nist, musicus en zanger Minwhee Lee.

“Through different projects and processes, even if in a modest degree, Minouk ‘International Calling Frequency’ Lim wishes (2011) Minouk Lim to contribute Foto: Minouk Lim to a transformation in the way society functions, trying, for instance, to change our perception and awareness of the life codes around us. She continuously questions the conventional uses of space, pushing to the edge the potential of alternative uses that can, in turn, contribute towards recording and restructuring human relations. (…) Minouk Lim’s work is thus closely embedded to the context that surrounds her as it strongly reflects her own reality as an artist who refuses the dichotomy between art and life.” 33 — Cristina Ricupero

‘International Calling Frequency’ (2011) Minouk Lim – Foto: Minouk Lim

International Calling Frequency Let’s all gather to hum the melody of a seeming anthem Let’s give a place for unheard or forgotten voices through the performance of a melody that brings us together Let’s do it casually, quietly, spontaneously or even in euphoria Let’s do it as we are used to do Friends, families and colleagues The young and the elderly Everybody is welcome to participate International Calling Frequency is the parliament of international voices It sounds like a ritornello and functions as a niche for one’s hopes An ordinary song that offers a universal platform to local concerns It’s an open call To all It respects and accepts singularity, independency, autonomy All the while forming a temporary community

“In order to respond to all these shortcomings [of our world today (pol., econ., soc.)], artists take on a bewildering variety of roles. In their projects they act as journalists, philosophers, architects, politicians, and environmental activists - as well as explainers, commentators, eyewitnesses, documentary makers, and voices of warning. In these projects artists suggest alternatives while targeting social, political and economic blights.” 34 — Alain Bieber

‘Mejor Vida Corp. (Better Life Corporation)’ (1998-…) Minerva Cuevas Mejor Vida Corp. (Better Life Corporation) kwam tot stand als een reeks publieke interventies, gevoed door een combinatie van provocatie en hoop, in de context van Mexico City. Items zoals gratis metrotickets, streepjescodes waarmee je aan verminderde prijs voeding kan kopen in de supermarkt, aanbevelingsbrieven en studentenkaarten werden in de stad uitgedeeld. Hoewel deze interventies oorspronkelijk niet

naar de traditionele indeling op commerciële websites. Het meest opvallende aspect aan het project is dat de producten gratis worden verdeeld en verzonden, ongeacht de bestemming. Het verdelen van gratis producten en diensten, zonder enige filan‘Mejor Vida Corp.’ (1998 - ...) tropische gedachMinerva Cuevas te, duidt op een Foto: Minerva Cuevas weerstand tegen noopgevat waren als exties zoals comperiment, evolueerden modificatie and ze wel hiernaar: een so- winst. MVC ciaal en politiek experibeschouwt ment uitgevoerd in het zichzelf niet als strijdperk van het daeen goed doel gelijks leven. Tijdens de dat hulp of opontwikkelingsfase van lossingen voor de webpagina werkte alledaagse proMVC een bedrijfsstrucblemen biedt. tuur uit, waarbij de In plaats daaractiviteiten opgesplitst van analyseert werden in categorieën, MVC specifieke zoals Producten, Dienproblemen sten, Campagnes – een in diverse sociale en duidelijke verwijzing economische contexten

binnen het kapitalistische systeem, waarbij vaak de wanverhoudingen en excessen in de bedrijfs- en institutionele wereld geviseerd worden. Het uitdelen van gratis producten en diensten wordt de premisse voor het uitdrukken van uitwisseling – een menselijk uitwisselen, sociaal en niet-commericeel.

“MVC’s ‘camouflaged transgressions’ are operators that also engage what de Certeau calls a ‘subterranean economy’: parallel networks of social relations – barter, hospitality, the exchange of nonremunerative services and so forth – that are regarded by capitalist technocracy as worthless, discarded or useless exchanges that cannot (yet) be reduced to is law, but whose role ‘is decisive for the survival of groups or individuals’.” 35

www.irational.org/mvc

— Jean Fisher

Student ID ‘Mejor Vida Corp.’ (1998 - ...) Minerva Cuevas – Foto: Minerva Cuevas

“It is towards interrogating the ethical and political aspect of capitalism’s economic exchange mechanisms – the exploitation of primitive capital accumulation to produce a socially excluded economic underclass and coercive consumerism – that Cueva’s near-illegal interventions in urban advertising and marketing messages are directed, largely under the umbrella of Mejor Vida Corp’s counterfeit corporate processes. One might say that Mejor Vida Corporation’s counterfeit corporation parasitises the parasitic counterfeiters – the corporate peddlers of unrealisable dreams and fake utopias of equality that mask the real inequities of the capitalist system.” 36 — Jean Fisher

‘Identity4You’ (2012) Heath Bunting – Courtesy: SKOR | Foundation for Art and Public Domain – Foto’s: Stefanie Grätz

‘Identity4 You’ (2012) Heath Bunting In Identity4You creëert Heath Bunting kant-enklare verkoopbare personen: nieuwe legale identiteiten opgebouwd

persoonlijkheden kan beschikken. Deze identiteiten worden opgebouwd aan de hand van verschillende registratienetwerken: kortingkaarten, telefoonkaarten, rekeningen, overheidscorrespondentie, enz. Hoe uitgebreider het netwerk, hoe sterker je ‘rechtspersoon’. Met dit werk geeft Bunting ook inzicht in verschillende netwerken en databases in de samenleving die identiteit construeren: banken, gezondheidszorg,

Off the shelf natural person - identity kits

uit een portfolio van unieke wettelijke relaties. Vertrekpunt voor dit werk – dat een verderzetting is van Identity Bureau en The Status Project - is het feit dat je als mens over verschillende rechts-

onderwijs, winkels, postadres, etc. Zo wordt duidelijk dat identiteit vooral afhangt van administratieve systemen (eerder dan bijvoorbeeld persoonlijkheid of zelfs een fysiek lichaam).

‘FREE TEXTS’ (2012) Stephanie Syjuco Onderaan deze grote posters hangen strookjes die kunnen worden afgescheurd door de

“File sharing and copyright infringement – of media, entertainment, creative works, and intellectual property – are hot political and cultural topics in a world increasingly seeking to commodify the production and dissemination of ideas and information. The internet has created a seemingly endless amount of ways in which information can be spread, much to the consternation of copyright holders. Surprisingly, not only music and media are illicitly shared online, but also texts, which are sometimes scanned directly out of books and traded within the academic community. A quick internet search can uncover an amazing amount of them, many ironically being themselves about open source culture and copyright. In a much larger context, the fight for access to cultural resources can also be linked to the fight for physical resources, such as in the field of agriculture and bio-engineering, where corporations are claiming patents on genes of plants and animals. This is an urgent and pressing topic that will shape how the future accesses and produces culture.” 37 — Stephanie Syjuco

reflecteren over de commodificatie van de kunst, the‘FREE TEXTS’ (2012) Stephanie orieën met betrekSyjuco – Foto: Stephanie Syjuco king tot alledaags bezoeker. Op de afverzet, kapitalisme en scheurstrookjes staan alternatieve econolinks naar teksten die mieën, de geschiedenis

van de ‘commons’, en discussies die vandaag de dag gevoerd worden over open source cultuur. Deze, op het eerste zicht uiteenlopende, onderwerpen worden samengebracht doordat

ze een online bestaan leiden, maar ook door de poging om deze ideeën in een tastbare vorm te gieten en ze te verspreiden via een uitdrukkelijk analoog medium – de flyer. Dit werk is een onderdeel van een ruimer, continuerend project dat de mogelijkheden van de digitale ‘commons’, open source distributie en de grenzen van het auteursrecht onderzoekt. Veel van deze teksten worden door enkelingen geupload en online beschikbaar gemaakt – op illegale wijze, aangezien de copyright houders het delen van deze documenten verbieden. Het is de bedoeling dat de flyers naar believen vrij verdeeld, verkregen, gedeeld en herdrukt worden. De posters kunnen hiervoor op om het even welk formaat gedrukt worden. Men kan de volledige verzameling in haar meest recente vorm downloa-

den van: http://www. stephaniesyjuco.com/ freetexts.pdf

‘Failed States’ coproductie (2012) Jill Magid “To enter a system I locate the loophole.” — Jill Magid

Tijdens een trip naar Austin, Texas in voorbereiding van een project rond sluipschutters, is kunstenares Jill Magid getuige van een voorval op de trappen van het State Capitol. De 24-jarige Fausto Cardenas schiet

heath bunting

“I seek intimate relationships with impersonal structures. The systems I choose to work with—such as police, secret services, CCTV, and forensic identification, function at a distance, with a wide-angle perspective, equalizing everyone and erasing the individual. I seek the potential softness and intimacy of their technologies, the fallacy of their omniscient point of view, the ways in which they hold memory (yet often cease to remember), their engrained position in society (the cause of their invisibility), their authority, their apparent intangibility— and, with all of this, their potential reversibility.” 38 — Jill Magid

Failed States (detail.) Magid’s 1993 Mercedes wagon, armored to B4 Level (2012) Foto: Erica Nix

er verschillende keren in de lucht voordat hij gearresteerd wordt. Het voorval wordt de achtergrond waartegen Magid, samen met CT – redacteur bij de Texas Observer en voormalig oorlogscorrespondent voor AP – zich voorbereidt om drie weken als journalist ingebed in het Amerikaanse leger te werken in Afghanistan. De non-fictie roman Failed States vertelt het verhaal van Magids 18 maanden zoektocht naar een insteek en de rol en beteIn Training. Digital kenis van een photograph. Foto: CT. ooggetuige. 2010 – courtesy Yvon Failed States Lambert bestellen kan via failedstates@publicationstudio. biz

‘Dow does the right thing’ (2004) The Yes Men

chemicaliën. Hoewel biljoen dollar op Dow noch UCC nooit de Duitse markt enige verantwoordeen moet zijn ware lijkheid opnamen voor gelaat tonen om de ramp, vertelt Bichlde ‘fout’ recht te baum over de besliszetten. sing van het bedrijf om de slachtoffers te compenseren en de bodem “When it’s over, the studio te reinigen. technician is happy about Vooraleer Dow what she has heard. “What het nieuwsa nice thing to announce,” item opmerkte she says. “I wouldn’t work twee uur na for Dow if I didn’t believe in het interview, it,” replies Andy matter-ofwas het al factly.” 39 wereldnieuws. Dow verliest 2 — the Yes Men

In Dow Does The Right Thing zien we hoe Andy Bichlbaum van het collectief The Yes Men een optreden als woordvoerder van Dow Chemical Company wist te versieren tijdens een live uitzending op BBC World. Dow is de overnemer van Union Carbide Corporation die in 1984 verantwoordelijk was voor het gaslek in Bhopal waarbij honderdduizenden mensen blootgesteld werden aan ‘Dow Does The Right Thing’ (2004) the Yes Men schadelijke Foto: the Yes Men

minerva cuevas

‘New York Times Special Edition’ (2008) the Yes Men “We wanted to experience what it would look like, and feel like, to read headlines we really want to read. It’s about what’s possible, if we think big and act collectively,” said Steve Lambert, one of the project’s organizers and an editor of the paper.” 40 ‘New York Times Special Edition’ (2008) the Yes Men Foto: the Yes Men

— the Yes Men

‘Apparition: Tournez Manège, TF1, March 16 1993 (excerpt)’ Matthieu Laurette – Courtesy Matthieu Laurette / www. laurette.net

“Matthieu Laurette has been using TV as both a work-place and a work-tool, by instrumentalizing the ability of this medium to bring together not only means of production and broadcasting, but an audience to boot.” 41 — Pascal Beausse

‘Mobile Information Stand for Moneyback Products’ (1999) Matthieu Laurette

‘The Freebie King’ (2001) Matthieu Laurette Courtesy Matthieu Laurette / www.laurette.net

Produits rembour“The art press has often mentisés/Moneyback oned Warhol and Debord (SoProducts van ciety of the Spectacle) when Matthieu Laurette speaking of me, something that laat ons kennishas always amused me. In 1998, maken met een I decided to have a media ensysteem waardoor counter with Guy Debord when de kunstenaar in a satellite TV channel contaczijn voornaamste ted me to promote the works noden voorziet of contemporary artists that zonder ook maar recalled May ’68. I did not wish één euro uit te to broadcast some Apparitions ‘Apparition: The Freebie geven. Laurettes that had already had their time King, Daily record, Glasmethode – conin that media and asked them to gow, December 8, 2000 sumeren zonder give me a camera crew specia(p.37)’ (2000) – Matthieu spenderen – belized in man-in-the-street inLaurette rust op een baterviews at cinema and theatre Courtesy: Matthieu Lausistactiek van de performances. We went along rette / www.laurette.net belangrijkste voethe Champs Elysées asking La Central, Bogota dingsbedrijven. passers-by and tourists to read, Laurette voorzag zich without comment, a selection of key phrases by gedurende bijna tien Guy Debord I had chosen. (…) Asking tourists jaar van gratis voedsel, along the Champs Elysées to read sentences by door enkel actieproducDebord, pretending to know them by heart, was ten te kopen - “Tevremy own way of commenting on how the media den of geld terug” of and art world makes use of Debord today.” 42 “Eerste aankoop 100% terugbetaald”. Hij gaat — Matthieu Laurette uitgebreid in op de uitnodigingen van de media om de handleiding matisch toe te passen, vraag. voor zijn gratis verbruik- stelt Mattieu Laurette systeem te verspreiden. op symbolische wijze Door simpelweg een ons kapitalistische, reclamestunt systemercantiele systeem in

‘What Shall We Do Next?’ (2006 - 2011) Julien Prévieux Deze animatiefilm wordt gepresenteerd als een “archief van toekomstige handelingen”. Tussen 2006 en 2011 werd bij het United States Patent and Trademark Office een aantal patenten aangevraagd voor (hand)bewegingen om apparaten te bedienen die in de toekomst ontwikkeld zouden kunnen worden. Bij het bedienen van deze apparaten – tablets, smartphones, elektronische agenda’s, laptops, spelconsoles, enz. – voert de gebruiker acties uit die al vooraf werden bepaald en onder auteursrecht staan, ook al was er

‘What Shall We Do Next?’ (2006 - 2011) Julien Prévieux – Foto: Julien Prévieux

van de “Prévieux sometimes describes his betreffende work as an exercise in ‘counter-prointerface op ductivity’, by which he means a new dat moment resistance strategy. I would be more nog geen inclined to speak of ‘wilful misuse’, sprake. for the primary issue here is the use Technowe make of things, the way we avail logie legt ourselves of them; and this is espemet andere cially true of all systems of control woorden having to do with today’s ‘produchandelintion relationships’. (…) his works are gen vast en part of a form of activism (…).” 43 dit verwordt zo steeds — Elie During meer tot privébezit. De kunstebeelden die op het naar eigent zich deze schermoppervlak lijken handelingen toe en te zweven, verandert licht ze uit hun toepasPrévieux de demonstrasingscontext. Met de tievideo in een choreoaaneenschakeling van grafische abstractie.

minerva cuevas

sebastian stumpf

‘The Inadequate (archief)’ (2012) Dora García The Inadequate (Archief), 2012, is de archiefopstelling van het performance en archiefproject “The Inadequate”, van Dora García voor het Spaans paviljoen van de biënnale van Venetië in 2011. In de biënnale omvatte The Inadequate een uitgesponnen performance, bestaande uit objecten, conversaties, monologen, theater, stiltes en debat. De protagonisten van deze veelzijdige collectieve performance - vooral afkomstig uit de Italiaanse scène en van verschillende generaties - zijn experten in de notie van ‘inadequaatheid’. Ze verte-

genwoordigen onafhankelijke, underground, afwijkende, onofficiële, marginale en verbannen posities. Het programma van The Inadequate werd samengesteld door Dora García en de “Think Table” (Marco Baravalle, Barbara Ca-

Bruna Roccasalva). Met meer dan 80 performers veranderde deze uitgebreide performance van dag tot dag tijdens de zes maanden van de biënnale, het archief mee veranderend tijdens elke nieuwe presentatie.

‘The Inadequate (Archief)’ (2012) Dora García – fragment – Foto: Miguel Balbuena

savecchia, Anna Daneri, Vincenzo de Bellis, Eva Fabbris, Stefano Graziani, Cesare Pietroiusti,

Benjamin verdonck

“My interest is to try to create critical distance by going deep inside commercial and legal institutions, and I aim to use their material, tools and tactics directly in my work. (…). For example, with many of my law works, I worked with a legal team to develop legal structures that operate at the limits of the law. They are legally valid but often stretch existing notions of the way the law operates and highlight the subjectivity of the law, implying it is less rigid than we imagine, or that a kind of unusual subversion can come from getting this close. (…). The point is to use artistic ideas and methods to alter, discuss and sometimes to reverse the tools and tactics of business and law.” 44

‘Obsidian Contract’ (2010) Carey Young In Obsidian Contract (2010) wordt een in spiegelschrift geschreven wettekst gereflecteerd in een zwarte spiegel, een voorwerp dat in vele culturen een lange traditie heeft binnen het occulte en de hekserij, en dat in het Romantische tijdperk ook gebruikt werd door

— Carey Young

landschapsschilders om een scène een dramatische toets te geven. De tekst stelt voor om de gereflecteerde tentoonstellingsruimte te beschouwen als een nieuw publiek gebied waarbinnen bepaalde activiteiten die op verschillende momenten beschouwd werden als illegaal in het publieke domein, zoals grazen of vrijen, toegelaten worden.

‘verzameling (Mind the System, Find the Gap)’ commissie (2012) Agentschap

‘Obsidian Contract’ (2010) Carey Young – Courtesy Paula Cooper Gallery, New York. Foto: Alex Wolkowicz

Voor de Verzameling (Mind the System, Find the Gap), maakt Agentschap uit haar lijst van dingen een selectie die ingaat op de speculatieve vraag: “Hoe kan gemeengoed opgenomen worden in kunstpraktijken?” Ambachten worden veelal geclassificeerd als gemeen goed. Het ontwerp van gebruiksvoorwerpen, hoe bevredigend ook, valt niet onder de auteurs-

Thing 000892 (Liza) In November 1986, Leo Passage, founder of Pivot Point, a company developing educational techniques and tools for hair designers since 1965, developed a mannequin for hair design competitions that was supposed to resemble the “hungry look” of runway models. Passage commissioned Horst Heerlein, a German artist, to sculpt a female human head for the mannequin. From Passage’s description, Heerlein created a sculpture in plaster entitled Mara. The mold of Mara was sent to Pivot Point’s manufacturer in Hong Kong. In May 1988, Pivot Point received its first shipment of PVC mannequins and obtained a copyright registration for the bareheaded female human head with no makeup or hair. Mara enjoyed great success and Pivot Point began making Mara with different types and lengths of hair, different skin tones and variations in makeup. For instance, Mara mannequin implanted with yak hair was called Sonja, and implanted with blonde hair was called Karin. However, no alterations were made to the facial features of the mannequin. In 1989, Charlene Products, a wholesaler of beauty products founded by Peter Yau a former Pivot Point employee, displayed its Liza mannequin. Charlene Products eventually obtained a copyright registration for this mannequin. On September 24, 1989, Pivot Point noticed Charlene Products for copyright infringement on the grounds that Charlene Products based the facial features of Liza on Pivot Point’s Mara mannequin. When Charlene Products refused to stop selling Liza mannequin, Pivot Point filed action. On October 2, 2001, during the court case Pivot Point v. Charlene Products at the United States District Court of Illinois judge Easterbrook stated: “[...] The principal dispute is whether a human mannequin head is copyrightable subject matter. [...] Mara can be copyrighted insofar as [its] form but not [its] mechanical or utilitarian aspects are concerned - and then only to the extent that [its ...] sculptural features that can be identified separately from, and are capable of existing independently of, the utilitarian aspects of the article. [...] Pivot Point insists that its copyright is not limited to the precise features that Mara exemplifies. Mara is just one of many designs that Pivot

thing 000868 (Liza)

Point offers. It sells ‘Madeline’ with long blonde hair, ‘Sonja’ with angora yak hair, versions with Asian and African facial features, and a dozen other variations; all are within the ‘Mara’ copyright, Pivot Point believes, because the facial features of these mannequins all have the same aesthetic qualities as Mara. This demonstrates that Pivot Point wants to copyright a style of mannequin, and no sensible reading of the 1976 Act permits that step. Pivot Point responds that it claims copyright only in Mara’s nose, eyes, musculature, and so on, and that every face is unique, but if this is so then Liza does not infringe. Liza has a face that differs from Mara’s. [...] Mara is not copyrightable subject matter and the copyright registration therefore is invalid. [...]” Charlene Products appealed. On June 25, 2004, during the court case Pivot Point v. Charlene Products at United States Court of Appeals judge Ripple stated: “[...] Mara is a useful article [...] A useful article falls within the definition of pictorial, graphic or sculptural works only if, and only to the extent that, such design incorporates pictorial, graphic, or sculptural features that can be identified separately from, and are capable of existing independently of, the utilitarian aspects of the article. [...] [W]e must conclude that the Mara face is subject to copyright protection. It certainly is not difficult to conceptualize a human face, independent of all of Mara’s specific facial features, i.e., the shape of the eye, the upturned nose, the angular cheek and jaw structure, that would serve the utilitarian functions of a hair stand and, if proven, of a makeup model. Indeed, one is not only able to conceive of a different face than that portrayed on the Mara mannequin, but one easily can conceive of another visage that portrays the ‘hungry look’ on a high-fashion runway model.” The court reversed the first decision and concluded that the face of Mara met the requirements for conceptual separability and fell under copyright protection as a work of art.

‘Verzameling (Mind The System, Find The Gap)’ (2012) Agentschap – Foto’s: Agentschap

rechterlijke bescherming van kunstwerken. Intellectueel eigendomsrecht definieert een gebruiksvoorwerp als “gekenmerkt door een intrinsiek utilitair gebruiksnut, dat zich niet uitsluitend richt op informatieoverdracht of

het weergeven van het uitzicht van een artikel.” Het ontwerp van een gebruiksvoorwerp wordt enkel beschouwd als artistiek wanneer het ontwerp pictoriele, grafische of sculpturale elementen bezit die onafhankelijk van

het gebruikselement kunnen geïdentificeerd worden en kunnen bestaan. Voor vele kunstpraktijken is dergelijk onderscheid moeilijk te maken. Een selectie van dingen vormt een verzameling in Mind the System, Find the Gap

om hierover te getuigen. Agentschap is de generische naam van een in Brussel gesitueerd agentschap dat in 1992 door Kobe Matthys werd opgericht.

‘Tablescape’ commissiE (2003…) Christiane Högner Tablescape is een geabstraheerd meubel, gebouwd volgens het OpenStructures grid. Het combineert verscheidene functies en

‘Tablescape’ (2003-...) Christiane Högner Foto: Kristof Vrancken

is in feite een hybride, het resultaat van een kruising tussen een buitenmaats meubel en micro-architectuur. In de tentoonstelling Mind the System, Find the Gap wordt een Tablescape installatie gebruikt als lounge, bestaande uit verschillende toepassingen, zoals een zitplatform, een tentoonstellingsgedeelte en een verzameling elementen op verschillende niveaus. Daarnaast staan op de Z33 site ook een aantal kleinere Tablescape clusters opgesteld als signalisatie en ook de zitbankjes in de tentoonstellingsruimtes zijn Tablescape meubels.

catiesysteem. Het ontwerp wordt gekenmerkt door een set van strikte regels. Door geen afwijkingen op de regels toe te laten, worden de zwakheden van het ontwerp‘Grafisch Ontwerp Mind The System, systeem op Find The Gap’ (2012) Niek Kosten systematische Foto: Niek Kosten wijze blootgelegd: thumbnails overlappen paginanummers, woorden staan soms vreemd uitgelijnd, etc. Door het inspelen op, of opzettelijk afwijzen van ontwerp conventies, stelt Kosten het grafische medium en de vorm als deel van een systeem in vraag. Hij treedt zo buiten de courante traditionele structuren en systemen van het grafische ontwerp. Grafisch vormgever Niek Kosten ontwikkelde voor Mind the System, Find the Gap een grafisch communi-

‘GRAfisch ontwerp mind the system, find the gap’ (2012) Niek Kosten

1 – Tadashi Kawamata, Brochure Text: Interview with Kawamata by Linda Genereux, 1989, Bron: http://www. mercerunion.org/archive95/277.html 2 – Monty DiPietro, Tadashi Kawamata at Galerie Deux, 1999, Bron: http://www.assemblylanguage.com/ reviews/kawamata.html 3 – Met speciale dank aan Mrs. Irene Piepenbrock. 4 – Karl Philips, Plooien in de marge. Pragmatisme in een gestructureerde maatschappij, 2008-2009, p.21 5 – Onomatopee, Karl Philips. Every social solution is the creation of a new problem. In publicatie Onomatopee 65: Research project Act / OUT, A call for contact, a call for a clash, Bron: http://www.flacc.info/ en/projecten/2011/41

6 – Onomatopee, Karl Philips. Every social solution is the creation of a new problem. In publicatie Onomatopee 65: Research project Act / OUT, A call for contact, a call for a clash, Bron: http://www.flacc.info/ en/projecten/2011/41 7 – Florian Ebner, The Sense and Will of the Body - The Abstraction of the Image, in Ed. F. Ebner, E. Schneider, Sebastian Stumpf - a way, 2011, p. 129 8 – Elie During, Wilful Misuse, 2009 9 – Jan Verwoert, How Everything Moves Apart. On Esther Stocker’s works. In Esther Stocker, 2006, p. 141 10 – Silvia Eiblmayr, Foreword. In Esther Stocker, 2006, p.6 11 – Jeremy Hunt, The Fourth Plinth: Elmgreen & Dragset. Powerless

Structures, Fig.101, 2012, Bron: http:// aajpress.wordpress. com/2012/02/23/thefourth-plinth-elmgreendragset-powerlessstructures-fig-101/ 12 – Hans Ulrich Obrist, Performative constructions. Interview by Hans Ulrich Obrist. Originally published in “Powerless Structures”, catalogue, 1998, Bron: http://www.nicolaiwallner.com/texts.php ?action=details&id=64 13 – Gaston Bachelard, The poetics of space, 1958, p. xxxvii 14 – Option Lots – Eine Recherche von brandlhuber, ARCH+ 201/202, 2010, source : http://www.archplus. net/home/archiv/artikel/46,3600,1,0.html 15 – Citaat Jaime Davidovich in Odd Lots. Revisiting Gordon Matta-Clark’s Fake Es-

tates, p.46 16 – Cuauhtémoc Medina, Extravagant Urbanism, In Reforma. México D.F. 26.06.2009 17 – Jordi Colomer, Avenida Ixtapaluca (Houses for Mexico). Fragment uit een interview van Bea Espejo, El Mundo, 18.09.2009, Madrid, Spain 18 – Martí Peran, After Architecture, 2009. 19 – Alain de Botton, De architectuur van het geluk, 2006, pp. 182-184. 20 – Georges Perec, Ruimten Rondom, 1998 (vertaling van Espèces d’espaces, 1974), in Anne Holtrop, Trail House 2009, p. 1

Short Cut Leuven (Cat.), STUK, 2011, pp. 5-6 23 – Liz Haines, ‘Uneasy Encounters’, Code Magazine Issue 9, Spring 2009, pp. 4-7 24 – Citaat van Stijn Van Dorpe, source: http:// transit.be/artists/Stijn_ Van_Dorpe/text.php 25 – Francis Smets, Wat Hansje niet leert…, 2010, Bron: http://transit.be/artists/Stijn_Van_ Dorpe/text.php 26 – FP, Yto Barrada, in: La Biennale di Venezia, Think with the Senses / Feel with the Mind (Cat.), 2007, p. 26 27 – Okwui Enwezor, Friedhelm Hütte, Marie Muracciole, Yto Barrada: Riffs, 2011

21 – Kirsten Algera, Chemin du désir, In Anne Holtrop, Trail House, 2009, p.47

28 – Michel de Certeau, The Practice of Everyday Life, 1984, p. 38

22 – Christine Vuegen,

29 – Conversation

Sezgin Boynik & Ahmet Ögüt, Letter from Themroc!, published in: Halil Altindere (ed.), Ahmet Ögüt: Informal Incidents, art-ist contemporary Art Series-9, Artist Book, 2008. 30 – Rael Artel, Modestly checked boundaries, Published on the occasion of “Wallflower”-exhibition in TAZ-Tallinn, 2007 31 – Tina Ameel, Interview Benjamin Verdonck, 2010, Bron: http:// www.urbanmag.be/ artikel/1632/interviewbenjamin-verdonck 32 – Lieven De Cauter, Ruben De Roo & Karel Vanhaesebrouck (eds.), Art and Activism in the Age of Globalization, 2011, p. 9 33 – Cristina Ricupero, Minouk Lim’s Art of Life, Hermes Korea Missulsang, 2007, Bron: http://www.minouklim.

com/index.php?/review/minouk-lims-artof-life/ 34 – Alain Bieber, Robert Klanten, Matthias Hübner,… (eds.), Art & Agenda. Political Art and Activism, 2011, p. 51. 35 – Jean Fisher, Minerva Cuevas and the Art of Para-sitic Intervention, in: Afterall 27, Summer 2011, p. 60 36 – Jean Fisher, Minerva Cuevas and the Art of Para-sitic Intervention, in: Afterall 27, Summer 2011, pp. 58-59 37 – Stephanie Syjuco, FREE TEXTS, Project Background, 2011 38 – Jill Magid, Introduction to my work, Bron: http://www.jillmagid.net/books.php

esmen.org/hijinks/bbcbhopal 40 – The Yes Men, New York Times Special Edition, 2008, Bron: http:// theyesmen.org/hijinks/ newyorktimes 41 – Pascal Beausse, in: La Biennale di Venezia (Cat.), 2001 42 – Matthieu Laurette interviewed by Jérôme Sans, Guy Debord is so cool!, 2006 43 – Elie During, Wilful Misuse, 2009 44 – Dieter Buchart & Gerald Nestler, Interview met Carey Young. Eerste publicatie in Kunstforum International, Art and Economy Issue, Vol 200, 2010, Bron: http://www. careyyoung.com/essays/Kunstforum.html

39 – The Yes Men, Dow Does The Right Thing, 2004, Bron: http://they-

AHMET ÖGÜT Original text in English

Ahmet Ögüt was born in Diyarbakir, Turkey, and lives in Amsterdam, the Netherlands. His recent and forthcoming shows (solo) include a/o: Modern Essays 1: Across the Slope at SALT in Istanbul (TR), Once upon a time a clock-watcher during overtime hours at Fondazione Giuliani in Rome, Stones to throw at Kunsthalle Lissabon in Lissabon (PT) and Speculative Social Fantasies at CASCA in Adelaide (AU). His work is/was also on view (group) in a/o the 12th Istanbul Biennial, the 4th Moscow Biennial “Rewriting Worlds”, the 2011 Asian Art Biennial in Tachun (RC) and The Walls That Divide Us at Apexart in New York (USA). Some of his upcoming exhibitions are Moving for Wards Counting Back Wards at MUAC in Mexico City, TRACK in Ghent (B) and Skyscraper: Art and Architecture Against Gravity at MCA in Chicago (USA).

16 79

AHMET ÖGÜT Original text in English

Strategisch Schema voor een Niet-hiërarchische Participerende Radicale Democratie Waarom niet proberen om een strategisch schema voor een niet-hiërarchische participerende radicale democratie tot stand te brengen? Het is een soort strategisch stappenplan dat ook een antwoord tracht te vinden op de vraag: Waar gaat onze praktijk eigenlijk over? Wanneer ik spreek over ‘ons’, dan bedoel ik daarmee alle bemiddelaars: conservatoren, kunstenaars, cultureel producenten, activisten, politieke “hacktivisten,” revolutionairen, ontologische anarchisten, historici, sociale wetenschappers enzoverder—kortom, iedereen die probeert en nadenkt over de mogelijkheden om het systeem te veranderen. Ik dacht dat het misschien interessant zou zijn om samen na te denken over dit schema vanuit een kritisch perspectief. Het kan zo’n soort praktijkraad (tabula) zijn om kritische ideeën uit te wisselen. Ik wil dat het een open schema wordt; iedereen kan het uitprinten, hun commentaren toevoegen of het manueel wijzigen. Daarna kunnen ze het naar iemand anders sturen, van wie ze denken dat hij of zij misschien een kritische respons zou willen geven. Wie heeft de leiding? Het schema stelt de gezaghebbende structuur voor als een proces, niet als iets dat volledig is en een constante snelheid heeft. Antonio Negri en Michael Hardt noemen de nieuwe hegemonie “imperium”, teneinde een nieuwe machtsvorm te impliceren die over de grenzen heen gaat. Het heeft geen fysieke grenzen en wordt opgericht tijdens de val van het imperialisme van de natiestaten. Imperium, Macht, Systeem, Autoriteit, Staat, Regering, Status-quo, enz. als structuren van hegemonie zijn vaak sterk maar traag, omwille van de bureaucratie; daardoor is autonomie niet zo vaak permanent terug te vinden, maar bestaat ze in de spleten die open gelaten worden door het trage tempo van de officiële macht. Door het kiezen van de gepaste snelheid, kan men een vaste kijk op de wereld eventjes verstoren, waardoor men anders kan gaan denken over de dingen. De niet-hiërarchische participerende radicale democratie (N-HPRD) zoals ik dat hier noem, staat centraal in het schema. Machtskanalen vormen en omsingelen de NHPRD en brengen wat leven in een geconstrueerde realiteit die gevangen zit in het hegemoniesysteem. De structuur van de hegemonie is nooit een perfect georganiseerd systeem; het heeft zijn eigen gebreken en complexiteit. Dat is waarom in dit schema de zijkanten en grenzen, en de lijnen die het schema omcirkelen niet met elkaar verbonden zijn. De niet verbonden zijkanten van deze geconstrueerde realiteit als een hegemoniesysteem, vertegenwoordigen de spleten en barsten in elk gegeven systeem. Wat zouden onze strategische tools kunnen zijn? Tijd, Snelheid, Afstand: De afstand is een zeer belangrijke factor, omdat met verschillende afstanden de dingen er fictief of reëel kunnen uitzien of klinken; als je ver van iets verwijderd bent, (wordt) het fictie, of als je dichter bij iets bij bent, (lijkt het) reëler: maar dit betekent niet dat het ding effectief fictie of reëel is. We kunnen afstand gebruiken als een soort tool, gelet op het feit dat afstand een relatief begrip is. Als je snel bent, is de afstand kort en dat betekent dat je dichter bij die centrale realiteit bent. Daarom is het zeer belangrijk hoe we ons tijd en snelheid voorstellen, aangezien afstanden vaak bezwijken ten voordele van bestaande hegemoniesystemen. Als een letterlijk voorbeeld, kunnen we het hebben over één van de eerste micronaties: Sealand, opgericht in 1967. Het lag ongeveer zes mijl voor de kust van Suffolk, buiten de territoriale waterzone van drie mijl waarop het Verenigd

26 81

Koninkrijk aanspraak maakt, en dus in internationaal water. Op 1 oktober 1987 heeft Groot-Brittannië evenwel haar territoriale wateren uitgebreid van 3 naar 12 zeemijl. De dag voordien had de stichter van Sealand, Roy Bates (Prince Roy) verklaard dat de uitbreiding van de territoriale wateren van Sealand overeenstemde met 12 zeemijl voor de kust ervan, zodat het doorgangsrecht vanuit de open zee naar Sealand niet in het gedrang zou komen door de wateren die door GrootBrittannië geclaimd werden. Overeenkomstig het algemeen maritiem beleid, kan verondersteld worden dat het gebied gelijk verdeeld wordt tussen de twee landen. Groot-Brittannië heeft niet meer recht op het grondgebied van Sealand dan dat Sealand recht heeft op het grondgebied van de Britse kustlijn dat valt binnen de door deze laatste geclaimde boog van 12 zeemijl. 1 Prince Roy was op een dag (tijd) sneller (snelheid) dan Groot-Brittannië in het uitbreiden (afstand) van de territoriale wateren van Sealand. Hoewel Sealand geen erkende natie is, wordt het nog steeds als een onafhankelijke staat behandeld door de Britse regering. Reconstrueren van de recente geschiedenis: We hebben niet zoveel te zeggen over de ‘verre geschiedenis’ omdat we geen toegang hebben tot feitelijke verslagen of omdat er geen alternatieve bescheiden meer bestaan die zogenaamde ‘counterfactuals’ bezorgen. Maar wat de recente geschiedenis betreft, is het misschien toch wel even anders. In een interview met Amy Goodman van ‘Democracy Now’, benadrukt Jullian Assange dat wat belangrijk is, het recht is dat iemand heeft om te spreken en het recht dat iemand heeft om te weten, wat samen een recht om te communiceren geeft. Verder stelt hij dat “de zoektocht om het historisch verslag te beschermen en iedereen de mogelijkheid te bieden om bij te dragen tot het historisch verslag, iets is waar ik al ongeveer 20 jaar mee bezig ben, op de ene of andere manier.” 2 Op een gelijkaardige manier als Assange het historisch verslag benadert, heb ikzelf in een interview met Önder Özengi gezegd dat we allemaal initiatief zouden moeten nemen door ieder afzonderlijk verhalen te construeren die parallel kunnen bestaan en waardoor een rizomatisch begrip van de geschiedenis mogelijk wordt.3 Daarmee wil ik zeggen dat onze individuele geheugens toegang hebben tot de recente geschiedenis als een nieuw potentieel, en omgekeerd gemanipuleerd kunnen worden door de status-quo—door wat we gezamenlijk aangeleerd worden om te herinneren. Bijvoorbeeld, in mijn thuisland, geconfronteerd worden met de recente geschiedenis van Turkije, is enkel mogelijk na het verstrijken van een zekere tijdsspanne. De wetten die al vele jaren van kracht zijn, zetten het recente verleden om in het verre verleden. Met andere woorden, de recent beleefde geschiedenis wordt in de ijskast gestopt en het proces van in contact komen met de geschiedenis wordt een proces van een vertraagd potentieel. Deze vertraging of het verstrijken van tijdsperiodes doet niet alleen systematisch kritische actoren verdwijnen van het toneel, maar doet ze ook verdwijnen uit het maatschappelijk geheugen. Wat het laatste punt betreft, staat u mij toe iets te zeggen over de Zaterdagmoeders in Turkije, die al jaren op zoek zijn naar hun verdwenen kinderen, en de 103-jarige Nana Berfo. Tijdens de militaire coup van 1980 in Turkije, toen het huis van Nana Berfo belegerd werd, werd haar zoon, Cemil Kırbayır, gearresteerd. Sindsdien heeft zij niets meer van Cemil gehoord. Niettemin hoopt zij nog steeds dat hij misschien op een dag nog naar haar zou terugkeren, en gedurende dertig jaar heeft zij haar deur open gehouden voor het geval hij naar huis terugkomt. Ik zie dit lange wachten niet als een hulpeloos of discutabel gebaar. Nana Berfo heeft dit herdenkingsritueel tot een onderdeel gemaakt van haar dagelijkse leven, en op die manier vecht zij tegen de sterke kracht van het vergeten dat onvermijdelijk mettertijd plaatsvindt.4

27 82

AHMET ÖGÜT Original text in English

In 2005 maakte Michael Blum voor de 9e Biënnale van Istanbul het fictief museumproject A Tribute to Safiye Behar (Een eerbetoon aan Safiye Behar). Dit kunstwerk is erin geslaagd om een openbare conversatie op gang te brengen die vroeger taboe was, binnen de context van het officiële historische verslag van modern Turkije. Volgens het verhaal van Blum, werd Safiye Behar geboren in Pera, Istanbul, in 1890. Zij bestudeerde Marx, Proudhon en andere socialistische en anarchistische schrijvers. Zij werd een erg gerespecteerd werkorganisator en openbaar spreker, voorstander van de ‘Free-Thinking Movement’ (Vrijdenkersbeweging) en een voorvechter voor vrouwenrechten. Uiteindelijk werd ze de eerste Engelse vertaalster van Nazim Hikmet.5 De meest curiale verklaring uit het verhaal van Behar was dat Blum beweerde dat ze gedurende een periode van dertig jaar een relatie had met Mustafa Kemal. De kunstenares beweerde dat, hoewel haar rol nooit in het openbaar is erkend, zij de inspiratie was van vele van de hervormingen van Mustafa Kemal in de jaren twintig. Het werk van Blum bestond uit een reconstructie van het originele appartement van Safiye en een uitgebreide tentoonstelling van persoonlijke en officiële documenten, foto’s, brieven en boeken. Dit was een heel controversieel werk dat vele vragen deed rijzen, gedeeltelijk omdat vele mensen het als een waar verhaal beschouwden (althans voor een tijdje).6 Fictie/Illusie Een geconstrueerde realiteit is een soort fictie die gemanipuleerd is door de statusquo. Gelet op dit vertrouwen op fictie, kunnen we nog steeds manieren vinden om het produceren van fictie in de realiteit mogelijk te maken. Fictie kan een moment van illusie tot stand brengen, wanneer we het voorkomen van de realiteit voor een kort moment kunnen veranderen. Dit kan misschien niet lang duren, maar toch kan dat speciale moment het proces van de realiteit, zoals dat gewoonlijk wordt opgebouwd, veranderen. In 1938 raakte de 21-jarige Orson Welles wereldberoemd door een openbare ordeverstoring te veroorzaken, toen hij The War of the Worlds (De oorlog van de werelden) regisseerde en vertelde als een aflevering van de reeks bloemlezingen die op de Amerikaanse radio als toneelstukjes gespeeld werden en die ’s nachts werden uitgezonden via het CBS Radio netwerk. De eerste twee derden van de 60 minuten durende uitzending, werden gebracht als een aantal gesimuleerde “nieuwsberichten” waarin gemeld werd dat er een invasie bezig was van buitenaardse wezens. Onmiddellijk na de uitzending gaven kranten zoals de New York Times aan dat veel radioluisteraars in paniek waren, doordat zij het radiotoneelstuk van Welles als een feit aannamen. Later maakten journalisten van de geschreven pers dan van de gelegenheid gebruik om te suggereren dat de radio een gevaarlijk medium was, gedeeltelijk te wijten aan haar nieuw potentieel om de realiteit in fictie om te zetten, zoals dat routinematig via de radiogolven wordt opgebouwd.7 De Image Fulgurator van wetenschapper, activist en kunstenaar Julius von Bismarck is een indrukwekkend voorbeeld van datgene waarover we het hier hebben. De Image Fulgurator is een toestel dat fysiek de foto’s van andere mensen kan manipuleren op het moment dat die worden genomen. De Fulgurator werkt via een soort reactieve flashprojectie waardoor een beeld kan geprojecteerd worden op een voorwerp, precies op het moment dat iemand anders dat aan het fotograferen is. De tussenkomst is een onopvallende vervorming die slechts een paar milliseconden aanhoudt. Zo heeft hij bijvoorbeeld een iconische duif, geschilderd door de Belgische surrealist René Magritte, geprojecteerd op het portret van Mao Zedong op het Tiananmenplein in Peking. Hij heeft ook het beeld van een kruis geprojecteerd op het podium waar Barack Obama een toespraak gaf in Berlijn, in de zomer van 2008.

28 83

Autonomie (zelforganisatie) Wanneer we beginnen te spreken over Autonomie, dan zou men moeten beginnen met te verwijzen naar de TAZ (Tijdelijk Autonome Zone) van Hakim Bey. De TAZ is een vorm van nomadische instelling die constant verhuist in ruimte en tijd. Zodoende, wanneer de autoriteiten toekomen, kan het zijn dat zij al ergens anders is. In die zin bestaat ze niet op de kaart en is ze moeilijk te viseren. De TAZ werd voor het eerst op grote schaal in de praktijk gebracht door de Cacophony Society,8 die geïnspireerd was door bewegingen zoals Dada, de Lettristen en de Internationale Situationisten. Vandaag de dag kunnen we spreken over ‘Flash Mob’ of ‘Improve Everywhere’ als voorbeelden die meestal georganiseerd worden via sociale media, hoewel deze meestal op een ludieke manier aan openbare ordeverstoring doen. In 2006 was er in Turkije een groep genaamd Yuzde 52 (52%). Ze ondernamen een paar controversiële acties en hun daden waren ironisch bedoeld, maar werden door sommigen zeer serieus genomen. Bij enkele acties droegen ze een V van ‘Vendetta-maskers’ om hun anonieme beweging te symboliseren. Op dat moment was er nog geen Globale Financiële Crisis of een Arabische Lente geweest. Nu bestaat er een zeer gelijkaardige globale beweging, opgestart door groepen over de hele wereld, en zij noemen zichzelf 99%; ze dragen ook vaak een V van ‘Vendetta-maskers’. Zoals Naomi Klein onlangs zei bij haar toespraak op Liberty Plaza bij Occupy Wall Street, waar de beweging startte, “horizontaal en diep democratisch zijn is fantastisch.”9 Wanneer OWS op een gelijkgestemde manier begon als een geweldloze beweging zonder leiders. De anonimiteit van de beweging doet onmiddellijk een vraag rijzen en J.J. Charlesworth is één van diegenen die ze stelt; zijn de huidige bewegingen, door het voorrang geven aan politieke vorm boven inhoud, door hun obsessie met het proces eerder dan met het resultaat, bezig om politiek te maken tot “iets zoals een schoonheidsleer”?10 De vraag is of we een onmiddellijk overkoepelend dogma zouden moeten hebben en of we echt andere voorbeelden hebben die het effectief naar de volgende fases brengen? In 2006 publiceerde de kunstenaarsgroep Superflex het boek SelfOrganization/Counter-economic Strategies (zelforganisatie/contra-economische strategieën), dat de vele alternatieve benaderingen van sociale en economische organisaties te boek stelde. Het omvatte: de beweging van Gerecupereerde Fabrieken in Argentinië waar ongeveer 200 bedrijven werden gerecupereerd (bezet) door hun werknemers en omgezet werden in coöperatieven; het Grameen Bank microfinancieringsinitiatief in Bangladesh, opgericht in 1974, en bijna volledig in handen van haar leners; Ithaca Hours, een plaatselijk muntsysteem dat openbaar aanvaard wordt door meer dan 900 deelnemers, plaatselijke werkgevers en werknemers voor goederen en diensten in Ithaca New York. Het boek concentreert zich op vele praktische voorbeelden van zelforganisatie en alternatieve vormen van samenwerking die mogelijk gemaakt worden door vorderingen inzake denken, technologie en sociale structuur. Alle voorbeelden in het boek staan los van institutionele of bedrijfsstructuren, zijn niet-hiërarchisch en hun werking laat ruimte voor participerende besluitvormingsprocessen.11 Ironisch genoeg komt Alexei Monroe tevoorschijn met de term “The Temporary Hegemonic Zone” (de tijdelijke hegemoniezone) om de strategieën van Laibach Kunst te analyseren, één van de groepen die aan de wieg stond van de NSK (Neue Slowenische Kunst). De andere stichtende groepen waren IRWIN, en Scipion Našice Sisters Theater.12 Kort na de val van het socialisme en het uiteenvallen van Joegoslavië in oorlog, werd in het begin van 1992 het artistieke collectief NSK omgevormd van een organisatie tot een State in Time. Het ontstond op een moment dat een radicaal herdenken van de natiestaat nodig was, en toch uitte zich dat niet op een geopolitieke manier. De eerste tijdelijke ambassade van NSK State in Time werd geopend in Moskou. Ze openden ook ambassades in Tirana, Zagreb

29 84

AHMET ÖGÜT Original text in English

en Berlijn. In 1995 opende NSK State in Time een kantoor in Sarajevo, waar ze een paspoortkantoor oprichtten, dat tijdens het event meer dan een paar honderden NSK paspoorten uitgaven. Het event was het best bezochte culturele event in Sarajevo sinds het begin van de oorlog. Deze symbolische ID-kaart werd later functioneel. Vele Bosniërs maakten effectief gebruik van NSK-paspoorten om het land te kunnen verlaten. Momenteel is met betrekking tot NSK State in Time de Nigeriaanse kwestie ontstaan. Nigeriaanse burgers begonnen blijkbaar de State in Time ernstiger te nemen dan dat het dat zelf doet. Ze ontvingen duizenden aanvragen vanuit Nigeria, waarbij sommigen geloofden dat een NSK-paspoort toegang kon verschaffen tot de Europese Unie. Epiloog We kunnen over spleten en verlopen spreken als een soort strategische opportuniteit; en rond de kern van macht kan men de ietsje minder zichtbare pijlen zien als een soort ecosysteem; ze circuleren en ze bewegen, en ze verbinden de strategische tools (tijd / snelheid / afstand, recente geschiedenis, autonomie, fictie / illusie enz.). Door deze strategische tools schematisch te gebruiken, kan men beginnen om door de eigenlijke spleten en scheuren te gaan om de mogelijkheid van een niet-hiërarchische participerende radicale democratie te bereiken in zijn onbegrensde, nieuwe en nog niet ontdekte vormen. Zoals Conor McGrady zegt, “Misschien ligt vandaag de dag de oprichting van een echt radicale artistieke praktijk in het feit dat die in staat is om maatschappelijk tussen te komen en om onvoorspelbare resultaten voort te brengen.”13 Ik zou nog één stap verder gaan en het woord ‘misschien’ weglaten. Vandaag de dag zouden niet alleen kunstenaars maar alle opgedrongen bemiddelaars de positieve mogelijkheden moeten zien van het gebruik van de soorten barsten of spleten zoals hierboven vermeld, als invallen die het hegemoniesysteem verstoren.

30 85

1 Bron: http://www.sealandgov.org/history.html 2 Uittreksel uit het gesprek met de hoofdredacteur van WikiLeaks Julian Assange en de Sloveense filosoof Slavoj Žižek, met als moderator Amy Goodman van Democracy Now! (Democratie Nu). . http://www.democracynow.org/blog/2011/7/5/watch_full_video_of_wikileaks_j ulian_assange_philosopher_slavoj_iek_with_amy_goodman 3 Uittreksel uit “Memory is not dead, but it is often comatose” (Het geheugen is niet dood, maar ligt vaak in coma) , een gesprek tussen Ahmet Ögüt & Önder Özengi. Gepubliceerd in de catalogus van Ricochet # 4, uitgegeven door Museum Villa Stuck, München, november 2010. 4 Een andere versie van deze commentaar gepubliceerd in Fillip Magazine, nummer 14, zomer 2011, Between the Scaffold and the Ruin (Tussen de steiger en de ruïne), een gesprek tussen Berin Golonu en Ahmet Ögüt 5 Nazim Hikmet was een beroemd dichter uit Turkije. Hij werd beschreven als een “romantische communist”. Hij bracht veel van zijn leven in de gevangenis en in ballingschap door. In 2009 herstelde Turkije het burgerschap van Nazim Hikmet, meer dan 50 jaar nadat hij was gebrandmerkt als verrader. 6 http://www.blumology.net/safiyebehar.html 7 http://en.wikipedia.org/wiki/The_War_of_the_Worlds_(radio_drama) 8 http://www.cacophony.org/intro.html 9 De Natie, Naomi Klein, Occupy Wall Street: Het belangrijkste in de wereld nu. 10 J.J. Charlesworth, kunstrecensie, december, 2011 11 Zelforganisatie/contra-economische strategieën opgestart door Superflex, Sternberg Press, 2006 12 Dank aan Borut Vogelnik (IRWIN) voor zijn uitvoerige lezing over de NSK State in Time die hij heeft gegeven aan het Nederlandse Kunstinstituut als onze gast voor het seminarie ‘Situeren van de Artistieke Praktijk vandaag de dag (Steven ten Thije/Ahmet Ögüt) 13 door Conor McGrady, The State as utopian Gesamtkunstwerk, http://www.brooklynrail.org

31 86

Eerste keer gepubliceerd in GAGARIN volume 12 #2, November 2011 Grafisch concept: Casier/Fieuws

Agentschap (1992-, INT.) ‘Verzameling (Mind the System, Find the Gap)’ commissie (2012) Atelier Van Lieshout (1995, NL) ‘Insect Farm’ commissie (2012) www.ateliervanlieshout.com Shigeo Anzaï (1939, JP) ‘Tokyo Project: New Housing Plan, Tokyo’ (1998)

(1975, MX) ‘Mejor Vida Corp.’ (Better Life Corporation) (1998-…) www.irational.org/min erva/projects.html Jaime Davidovich (1936, AR/US) ‘Reality Properties: Fake Estates. Queens Project’ (1975) www.eai.org

Yto Barrada (1971, FR/MA) ‘The Smuggler’ (2006) www.ytobarrada.com

Elmgreen and Dragset (1961-1968, DK/N) ‘Powerless Structures, Fig. 136’ (2002) www.perrotin.com www.nicolaiwallner.com

Heath Bunting (1966, GB) ‘Identity4You’ (2012) http://irational.org/cgibin/cv2/temp.pl

Leandro Erlich (1973, AR) ‘Window and Ladder, Too Late for Help’ (2008) www.leandroerlich.com

Jordi Colomer (1962, ES) ‘Avenida Ixtapaluca’ (Houses for Mexico) (2009) www.jordicolomer.com

Dora García (1965, ES) ‘The Inadequate (Archive)’ (2012) www.doragarcia.net

Minerva Cuevas

Simon Gush (1981, ZA) ‘3 Point Turn’ (in colla-

boration with Dorothee Kreutzfeldt) (2007) www.simongush.net Christiane Högner (1974, D/BE) ‘Tablescape’ commissie (2012) www.lofi-studio.com Anne Holtrop (1977, NL) ‘Trail House’ (2009) www.anneholtrop.nl Tadashi Kawamata (1953, JP) ‘Begijnhof St. Elizabeth, Kortrijk’ (1989-1990) ‘Tokyo Project: New Housing Plan, Tokyo’ (1998) www.tk-onthetable.com Niek Kosten (1986, BE) Grafisch Ontwerp Mind the System, Find the Gap (2012) www.niekkosten.be Matthieu Laurette (1970, FR) ‘Mobile Information Stand for Moneyback Products’ (1999)

www.laurette.net Minouk Lim (1968, KOR) ‘International Calling Frequency’ (2011) www.minouklim.com Jill Magid (1973, US) ‘Failed States’ co-productie (2012) www.jillmagid.net Gordon Matta-Clark (1943, US) ‘Reality Properties Fake Estates Glendale Sliver (behind houses), Block 3660, Lot 140’ (1973-1974) www.davidzwirner.com Ahmet ÖGüt (1981, TU) ‘Strategisch schema voor een Niet-hiërarchische Participerende Radicale Democratie’ (2011) www.ahmetogut.com Karl Philips (1984, BE) ‘Renault Trafic’ (2011) ‘The Good, the Bad and the Ugly’ commissie (2012) Julien Prévieux (1974, FR)

‘What Shall We Do Next?’ (2006-2011) www.previeux.net Esther Stocker (1974, IT) ‘Based on a Grid’ commissie (2012) www.estherstocker.net Sebastian Stumpf (1980, D) ‘Sukima’ (2009) ‘Performance #26’ commissie (2012) www.galeriekleindienst.de Stephanie Syjuco (1974, US) ‘FREE TEXTS’ (2012) www.stephaniesyjuco. com Pilvi Takala (1981, FI/NL) ‘Bag Lady’ (2006-2008) www.pilvitakala.com Pablo Valbuena (1978, ES) ‘re-flex [z33]’ commissie (2012) www.pablovalbuena.com Stijn Van Dorpe

(1970, BE) ‘Children, buckets’ (2007) ‘Assimilation (drawings)’ (2009-…) ‘Assimilation (hommage to Robert Ryman)’ (2010) ‘Stilleven, volumes’ commissie (2012) www.stijnvandorpe.be Benjamin Verdonck (1972, BE) ‘KALENDER’ (2009-2010) www.benjamin-verdonck. be Katleen Vermeir (1973, BE) ‘Watertekeningen’ (brief aan Ronny Heiremans) (1999) ‘Liquid Architecture’ (1999) www.katleenvermeir.be The Yes Men (US) ‘Dow Does The Right Thing’ (2004) www.theyesmen.org Carey Young (1970, US/GB) ‘Obsidian Contract’ (2010) www.careyyoung.com

Meer dan een tentoonstelling. Mind the System, Find the Gap bestaat uit meer dan een tentoonstelling. Z33 voorziet rondleidingen doorheen de tentoonstelling. Zowel een gratis minirondleiding waarbij een gids een korte introductie geeft, in het weekend, als een interactieve groepsrondleiding behoren tot het aanbod. Onder de naam Kiss the Curator kan je ‘Mind the System, Find the Gap’ bezoeken in het voetspoor van de curator. Je krijgt het verhaal van de tentoonstelling uit eerste hand, met aan het slot een zondags aperitief. Tijdens de zomer organiseert Z33 in samenwerking met Zebracinema filmvoorstellingen in de tuin van de Begijn-

hofsite. Op 26 en 27 juli 2012 organiseert Z33 in samenwerking met FoAM een tweedaagse workshop naar aanleiding van de presentatie van het werk ‘Identity4You’ van Heath Bunting. Deze workshop wordt begeleid door Heath Bunting en An Mertens. Z33 werkt samen met het Openluchttheaterfestival Theater op de Markt in Hasselt. Het festival gaat door in het centrum van Hasselt van 9 tot 12 augustus 2012. Van 17 tem 21 september 2012, aan de start van het nieuwe academiejaar, organiseert Z33 een aantal kickoff workshops voor masterstudenten van diverse richtingen binnen de MAD-faculty. Samen met een aantal participerende kun-

stenaars van Mind the System, Find the Gap, gaan ze een hele week aan de slag binnen het thema van de tentoonstelling. Naast deze randactiviteiten voorzien we ook een educatief aanbod voor kinderen, ouders en leerkrachten. Met de kijkwijzer gaan kinderen vanaf 9 jaar op zoek naar kunstwerken én naar een schat in de tentoonstelling. Wie de schat vindt, neemt een mooi aandenken mee. Daarnaast biedt Z33 een ‘Kinderblik’ aan voor (ouders met) jonge kinderen. Hierin vind je leuke materialen om de tentoonstelling op een speelse en creatieve manier te ontdekken. Kinderen, van 9 tot 12 jaar, kunnen zich van 24 tot 27 juli 2012 creatief uitleven tijdens onze kunstkampen en worden Kunstenaar

voor 1 Dag. Tieners, van 13 tot 15 jaar, kunnen zich dan weer verdiepen in diverse spannende Street Art-technieken, onder leiding van DinDin, een bekend street artist. Deze workshop gaat door van 30 juli tot 2 augustus 2012. Ook de leerkrachten worden niet vergeten. Voor hen zijn er twee gratis rondleidingen voorzien op woensdag 6 juni en zaterdag 8 september 2012. Leerkrachten (L.O. en S.O.) kunnen een bezoek aan Mind the System, Find the Gap voorbereiden en nadien verwerken in de klas met behulp van de lesmap, aangeboden door Z33. Voor meer concrete informatie over deze activiteiten verwijzen we graag door naar de website www.z33.be.

Vleugel â&#x20AC;&#x2DC;58, het tentoonstellingsgebouw van Z33, werd gebouwd in 1958 Foto: Z33 / Kristof Vrancken

Z33 is een huis voor actuele kunst.

Z33 is gelegen op de Begijnhofsite in Hasselt Foto: Z33 / Kristof Vrancken

Sinds 2002 maakt Z33 projecten en tentoonstellingen die de bezoeker aanmoedigen om op een nieuwe manier naar dagdagelijkse dingen te kijken. Het is een uniek laboratorium en een ontmoetingsplaats voor experiment en innovatie waar je terecht kan voor vernieuwende tentoonstellingen met actuele kunst en vormgeving. De naam Z33 is afgeleid van haar locatie, Zuivelmarkt 33, de historische begijnhofsite in de stad Hasselt.

een kritische manier belicht vanuit verschillende artistieke standpunten (o.a. Designing Critical Design – 2007, 1% Water – 2008, Thomas Lommée OpenStructures – 2009, Design by Performance – 2010, Alter Nature – 2010, Architecture of Fear – 2011). De projecten van Z33 bestaan steeds uit een tentoonstelling en een uitgebreid randprogramma.

Z33 heeft geen eigen collectie, maar wel een permanent tentoonstellingsaanbod. Elk jaar presenteert Z33 drie grote en drie kleinere tentoonstellingsprojecten in huis. De tentoonstellingen van Z33 hebben steeds een sterke maatschappijgerichte insteek. ActuBeelden van de tentoonstellingen in ele thema’s Vleugel ‘58: Kris Verdonck – EXHIBITION worden op #1 – Foto: Z33 / Kristof Vrancken

Naast de middag worden gratis tentoonstelminirondleidingen lingen in Z33 voorzien. Gezinnen organiseert kunnen de tentoonZ33 ook prostelling bezoeken met jecten met behulp van de Kijkwijkunst in de zer (10–14 jaar) of een open ruimte. Kinderblik (6–10 jaar) Deze groots of ze kunnen voor een opgezette creatieve verwerking projecten terecht in het Z-lab, brengen de educatieve ruimte. Gijs Van Vaerenbergh – ‘Reading between actuele kunst In Z33 kunnen kindethe Lines’ – Foto: Z33 / Kristof Vrancken in de open ren en jongeren drie ruimte in Belgisch Limman Van Rompuy en maal per jaar een creaburg. Het eerste project The Machine in C-Mine tief kunstatelier volgen in deze reeks is pit – Genk. tijdens de schoolvakankunst in de open ruimte ties: Kunstenaar voor 1 van Borgloon-Heers. Z33 ontwikkelt voor Dag (9-12 jaar) of Kunzelke tentoonstelling tlab (13-15 jaar). Z33 fungeert ook als een aanbod curator voor tentoonop maat voor stellingen bij externe gezinnen, partijen. Zo maakte leerkrachten, Z33 in het verleden o.a. jongeren en de tentoonstellingen kinderen, inEmmy+Gijs+Aldo in het dividueel of in Zuiderzeemuseum in groep. Groepen Enkhuizen, Food Forkunnen bij elke ward in Stroom Den tentoonstelling Haag, Cabinet of Curio- een gegidste sities from Belgium for rondleiding Europe voor het kabinet reserveren en Resultaten van creatieve workvan de voorzitter van de elke zaterdagshops voor kinderen en tieners. Europese Raad, Heren zondagnaFoto: Z33 / Kristof Vrancken

Z33 vertrekt vanuit de visie: â&#x20AC;&#x153;Kunst kan de wereld veranderenâ&#x20AC;?. Kunst is meer dan iets waar je naar kan kijken. Goede kunst zorgt er voor dat je anders gaat kijken, anders gaat beleven, anders gaat denken, soms zelfs anders gaat doen. Kunst is niet vrijblijvend. Kunst beweegt je. Kunst kan de wereld veranderen.

Deze catalogus werd gemaakt voor de tentoonstelling Mind the System, Find the Gap – van 3 juni tot 30 september 2012 in Z33 – huis voor actuele kunst.

Tekst Evelien Bracke (Z33), Ils Huygens (Z33), Karen Verschooren (Z33), Ahmet Ögüt vormgeving Niek Kosten vertalingen Liesbet Piessens druk Drukkerij Pietermans

Zuivelmarkt 33 B-3500 Hasselt t +32 (0)11 29 59 60 f +32 (0)11 29 59 61 info@z33.be www.z33.be

lettertype Helvetica Neue LT Std 65 Papier Grey paperboard 450 g (cover), Munken Polar Rough 120 g v.u. Jan Boelen, Z33 wettelijk depot D/2012/5857/29

Z33 is een initiatief van de Provincie Limburg, gedeputeerde van Cultuur, Gilbert Van Baelen en wordt ondersteund door de Vlaamse Gemeenschap.

© Z33 — Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt worden, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Mind the System, Find the Gap kwam tot stand met de medewerking van:

Vermeir (BE), the YES Men (US), Carey Young (US/GB), Niek Kosten (BE)

Agentschap (INT), Atelier Van Lieshout (NL), Shigeo Anzaï (JP), Yto Barrada (FR/ MA), Heath Bunting (GB), Jordi Colomer (ES), Minerva Cuevas (MX), Jaime Davidovich (AR/US), Elmgreen & Dragset (DK/N), Leandro Erlich (AR), Dora García (ES), Simon Gush (ZA), Christiane Högner (D/ BE), Anne Holtrop (NL), Tadashi Kawamata (JP), Matthieu Laurette (FR), Minouk Lim (KOR), Jill Magid (US), Gordon Matta-Clark (US), Ahmet Ögüt (TU), Karl Philips (BE), Julien Prévieux (FR), Esther Stocker (IT), Sebastian Stumpf (D), Stephanie Syjuco (US), Pilvi Takala (FI/NL), Pablo Valbuena (ES), Stijn Van Dorpe (BE), Benjamin Verdonck (BE), Katleen

Alle galeries en verzamelaars/ bruikleengevers, Audiovisuele studio van de Provincie Limburg, vrijwilligers, stagiair(e)s, jobstudenten en de hele ploeg van Z33.

100