Turlane lekcje, czyli kostki na polskim by Asia Krzemińska

Izabella Bartol, Marlena Kowalska, Asia Krzemińska, Ala Podstolec, Joanna Waszkowska

Turlane lekcje, czyli kostki na polskim.

20 pomysłów na niezwykłe lekcje języka polskiego

Kwiecień 2018 2

Spis treści: 

Wstęp, czyli jak to się zaczęło turlać?

-6-



Wyturlany bohater

-8-



Wypracowania dobrze rozegrane

- 11 -



Turlane przypadki

- 15 -



Wyturlany świat przedstawiony

- 17 -



Motywy do sześcianu

- 18 -



Dyktando z kostki

- 21 -



Poezjo, dodaj nam skrzydeł!

- 23 -



Czasownikowe kostki mocy

- 25 -



Turlana randka literacka

- 27 -



Kolorowa ortogra

- 29 -



Streszczenie z kostkami

- 31 -



Literackie trimino

- 32 -



Okolicznościowe opowieści

- 34 -



Kości emocji

- 38 -



Lekturowe taboo, czyli przygoda z „Miziołkami”

- 40 -



Story Cubes na gramatyce

- 45 -



Ortografia na metry

- 46 -



Baśnie z samodzielnie wykonanych kostek

- 48 -



Planszówki do powtórki

- 52 -



Projekty

- 57 -



O autorkach

- 61 -

Wstęp, czyli jak to się zaczęło turlać? Za górami, za lasami, za siedmioma jeziorami… Tak mógłby zaczynać się wstęp to tej skromnej książeczki. Zastanawiacie się, dlaczego? Głównie z tego powodu, że pomysł na jej realizację narodził się już dosyć dawno. Niemal w baśniowej, nieokreślonej przeszłości ;) Jak się okazuje, czasami tak z projektami bywa, że im dłużej się nad nimi zastanawiamy, tym trudniej zabrać się za ich realizację. Na szczęście okazało się, że jest kilka osób, które z chęcią pomogą mi w opisywaniu swoich polonistycznych przygód z kostkami. Mowa tu oczywiście o Izie, Marlenie, Ali i Asi. Gdyby nie one ten zbiór byłby o wiele uboższy, nie tylko w treści ;) A tak, narzucając sobie nieco szalone tempo pracy, siadłyśmy i mimo tego, że

dzielą

nas

setki

kilometrów,

stworzyłyśmy

wspólnie

opracowanie

najciekawszych pomysłów, w których wykorzystywane są kostki na lekcjach języka polskiego. Zastanawiacie się, jak można sięgnąć po tę matematyczną pomoc na zajęciach językowych? Odpowiedzi jest wiele, tak jak wiele jest rodzajów kostek. Niektóre lekcje wymagają zwykłych sześcianów z oczkami, oznaczającymi liczby. Na innych potrzebne są kostki narracyjne, a jeszcze inne zostaną przeprowadzone w oparciu o całkiem gładkie bryły. Ogranicza nas wyłącznie wyobraźnia. Oczywiście zdaję sobie sprawę, że prawdopodobnie pomysłów na to, jak użyć kostek na lekcjach języka polskiego, jest o wiele więcej. Cieszę się jednak, że możemy podzielić się choć garścią. W myśl hasła: zrobione jest lepsze od doskonałego. Nie pozostaje mi nic innego, jak zaprosić Was do poznania naszego spojrzenia na niezwykłe lekcje. Pamiętajcie, mózg najlepiej uczy się, gdy nie wie, że się uczy. Turlajcie więc na swoich lekcje ku radości i pożytkowi uczniów.

1. Wyturlany bohater (Asia Krzemińska) Cel Ćwiczenia redakcyjne. Dla kogo? Propozycja sprawdzi się zawsze wtedy, gdy chcemy ćwiczyć z uczniami tworzenie charakterystyki. Równie dobrze poradzą sobie uczniowie klasy IV szkoły podstawowej, jak i licealiści. Co będzie potrzebne?  

zwykła, sześcienna kostka karta postaci

W zależności od tego, czy klasa/ zespół będzie pracować nad tą samą postacią, czy każdy uczeń nad inną, powinniśmy dysponować odpowiednią liczbą kostek i kart postaci.

Przebieg W tej wersji ćwiczenia każdy uczeń ma za zadanie wyturlanie własnego bohatera. Krok pierwszy: Rozdajemy uczniom karty postaci i kostki (dobrze by było, gdyby każde dziecko przyniosło na tę lekcję swoją kostkę). Wyjaśniamy przebieg zadania. Krok drugi: Młodzi ludzie przechodzą do pracy nad swoją postacią. Odczytując liczbę oczek na kostce, tworzą wygląd oraz dopasowują cechy charakteru bohatera. Schematyczny rysunek umieszczają w wyznaczonym miejscu karty postaci. Krok trzeci: Na podstawie uzupełnionej karty postaci uczniowie tworzą charakterystykę bohatera. Należy przypomnieć młodym ludziom, że praca taka składa się z czterech części: wstępu (przedstawienia postaci), opisu wyglądu, opisu charakteru i własnej opinii o postaci. Dzięki temu, że dzieci tworzą swoich bohaterów samodzielnie, mogą wyobrazić sobie nie tylko kolor włosów, czy oczu, ale również sytuacje, w których postać wykazała się odpowiednimi cechami. Ćwiczenie pomaga nie tylko w kształtowaniu warsztatu pisarskiego, ale również wpływa korzystanie na rozbudzenie wyobraźni.

Krok czwarty: W ramach podsumowania chętni uczniowie mogą odczytać swoje wypracowania, prezentując równocześnie utworzone karty postaci. W ramach oceny koleżeńskiej pozostali uczniowie mają szansę wypowiedzieć się o pracy koleżanek i kolegów. Podczas oceny koleżeńskiej młodzi ludzie kierują się następującymi kryteriami:    

zgodność pracy z poleceniem występowanie elementów charakterystyki (przedstawienia postaci, opisu wyglądu, cech charakteru, opinii) poprawność językowa (m.in. występowanie powtórzeń, budowa zdania) umiejętność uzasadnienia cech charakteru (zachowanie) oraz własnej opinii o bohaterze

Kartę postaci można wykorzystać również podczas omawiania lektury. Uczniowie losują elementy wyglądu postaci i próbują odnaleźć w omawianym tekście bohatera, który będzie spełniał wskazane kryteria. Gdy decydujemy się na wspólne dla całego zespołu losowanie, nadal możemy pozostawić młodym ludziom wolność w wymyślaniu szczegółów wyglądu (koloru oczu, włosów, płci bohatera) oraz sytuacji, które uzasadniają cechy charakteru. Działanie takie może być początkiem rozmowy o tym, jak różnie postrzegamy te same elementy rzeczywistości. Załącznik (karta postaci)

Inny wariant (Joanna Waszkowska) Administrator strony “Drawing Games for Kids” (https://bit.ly/2HDD1c6) proponuje różne gotowe arkusze do wykorzystania przy tworzeniu krótkich opowieści. Jest to uniwersalna metoda, ale jeśli wprowadzimy do tabeli elementy obligatoryjne w każdym opowiadaniu, ćwiczymy tym samym nie tylko wyobraźnię uczniów, ale i utrwalamy zastosowanie przez nich wymaganych komponentów świata przedstawionego, ucząc pośrednio spójności i uważności w ukazywaniu faktów przy pomocy środków narracyjnych. Uważność w pracy nad tekstem przydaje się uczniom w dalszej pracy z tekstami literackimi. Potrafią zarówno zaplanować znaczące elementy czasu, przestrzeni, dokonać opisu miejsca, ważnego przedmiotu, ale również uczestniczyć w grach fabularnych, w których sami projektują drogę bohatera. Stanowi to doskonały wstęp do opisu postaci, a później charakterystyki i odczytywania intencji bohatera, co przekłada się na umiejętność celowego tworzenia argumentów trafnych, szerokich i pogłębionych w rozprawce. Uczeń z uwagą czyta teksty, jest wrażliwy i czujny - szuka różnych źródeł wpływu na bohatera oraz rozważa konsekwencje jego postępowania. Tym samym potrafi potwierdzać swoje stanowisko w pracach pisemnych, ponieważ kompleksowo analizuje nie tylko wydarzenia, ale i zależności pomiędzy nimi, gdy w centrum jego zainteresowania jest postać. Zainteresowanym polecam artykuł Laury Randazzo “Let’s all go to the movies” (https://bit.ly/2K1sCoO) oraz materiały zamieszczane w serwisie Pinterest (np. tutaj: https://pl.pinterest.com/pin/530721137317293706/ ).

2. Wypracowanie dobrze rozegrane (Asia Krzemińska) Cel Ćwiczenia redakcyjne. Dla kogo? Propozycja może zostać wykorzystana zarówno podczas zajęć, na których wprowadzamy nową formę wypowiedzi pisemnej, jak i podczas lekcji utrwalającej już nabyte umiejętności. Zagrać w wypracowanie mogą zarówno młodsi, jak i starsi uczniowie (nie ma ograniczeń wiekowych w jej stosowaniu). Co będzie potrzebne?  



zwykła, sześcienna kostka i pionki plansza do gry, podzielona na odpowiednią liczbę części (w przypadku omawianej w tym wariancie charakterystyki będą one cztery, odpowiadające: przedstawieniu postaci, opisowi wyglądu, cechom charakteru, opinii o postaci) zestaw pytań, na które odpowiadają uczniowie w trakcie gry

W zależności od tego, czy klasa/ zespół będzie pracować wspólnie, czy każdy uczeń indywidualnie, powinniśmy dysponować odpowiednią liczbą kostek i plansz do gry. Przebieg W tej wersji ćwiczenia klasa wspólnie pracuje nad zbieraniem informacji o bohaterze. Krok pierwszy: Na tablicy wyświetlamy/ rysujemy planszę do gry. Zależnie od tego, nad którą formą wypowiedzi będziemy pracować, przypominamy określone elementy wypracowania. W prezentowanym wariancie młodzi ludzie wspólnie opracowują charakterystykę bohatera. Krok drugi: Uczniowie rozpoczynają zbieranie informacji. Klasa jest podzielona na zespoły, każdy zespół wybiera przedstawiciela, który rzuca kostka i odpowiada na pytanie przynależne wylosowanemu polu. Aby móc przesunąć pionek, grupa musi podać prawidłową odpowiedź na zadane przez prowadzącego pytanie. Odpowiedzi na pytania są wpisywane do narysowanej w zeszycie tabeli (każdy uczeń, bez względu na to, czy odpowiadał jego zespół, czy nie, zapisuje informacje). Krok trzeci: Na podstawie zebranych informacji uczniowie tworzą w zeszytach charakterystyki postaci (lub inna formę, zależnie od tego, nad czym wspólnie pracowaliśmy). 11

Krok czwarty: W ramach podsumowania chętni uczniowie mogą odczytać swoje wypracowania. W ramach oceny koleżeńskiej pozostali uczniowie mają szansę wypowiedzieć się o pracy koleżanek i kolegów. Podczas oceny koleżeńskiej młodzi ludzie kierują się następującymi kryteriami:    

W innych wariantach tego ćwiczenia uczniowie mogą pracować w parach. Każda z osób w zespole podaje cechy innego bohatera, w wyniku czego pracują nad różnymi charakterystykami (przeciwnicy mogą wybrać bohatera dla siebie nawzajem). Korzystając z planszy można pracować również nad innymi formami wypowiedzi.

Załącznik 1 (plansza do gry)

Załącznik 2 (przykładowy zestaw pytań wraz z poleceniem) Pytania do gry w charakterystykę Uwaga! Nim przystąpicie do rozgrywki, musicie zdecydować, którego bohatera bierzecie na warsztat (każdy uczeń może wybrać swojego, innego, ale możecie też skoncentrować się na jednym, wspólnym). Aby otrzymać punkt i móc pójść dalej, należy podać odpowiedź, która jeszcze nie padła (powielanie odpowiedzi skutkuje brakiem punktu) i jest poprawna, rzecz jasna ;)

*** 1.

Podaj tytuł utworu, z którego pochodzi postać.

Kto jest autorem tekstu, z którego pochodzi twój bohater?

W jakim wieku jest charakteryzowana przez ciebie osoba?

Co wiadomo o sytuacji rodzinnej bohatera?

Czy wybrana przez ciebie postać jest zamożna?

6. Skąd pochodzi wybrany przez ciebie bohater literacki (z jakiej krainy geograficznej)? *** 7. 8. 9.

Co można powiedzieć o sylwetce wybranego bohatera? Czy twoja postać jest wysoka, czy może niska? Co wiadomo o włosach wybranej osoby?

10. Opisz wygląd twarzy charakteryzowanej postaci. 11. Jak ubiera się prezentowany bohater? 12. Czy w wyglądzie omawianego bohatera jest coś szczególnego, co go wyróżnia? *** 13. Jakim charakterem obdarzona jest wybrana przez ciebie postać? 14. Wymień cechę charakteru, która jest najbardziej widoczną u omawianego bohatera. 15. Podaj przykład zachowania wybranej przez ciebie do charakterystyki osoby.

16. Czy twoja postać jest posłuszna nakazom społecznym? 17. Jak reaguje twój bohater w sytuacjach dla niego trudnych? 18. Czy zachowanie bohatera jest odpowiednie do sytuacji, w której się znajduje? *** 19. Jak oceniasz zachowanie bohatera? 20. Czy zachowałbyś się podobnie na jego miejscu? 21. Czy postać zaimponował ci czymś? 22. Co przeszkadza ci w zachowaniu prezentowanej postaci? 23. Czy da się lubić takiego bohatera? 24. Czy chciałbyś poznać taką osobę, jaką jest omawiana przez ciebie postać?

3. Turlane przypadki (Asia Krzemińska) Cel Utrwalenie lub przypomnienie odmiany rzeczownika przez przypadki. Dla kogo? Ćwiczenie doskonale sprawdzi się jako utrwalenie deklinacji rzeczownika. Najlepiej, jeśli uczniowie poznali już wcześniej nazwy przypadków, ich pytania oraz prawidłową kolejność. Co będzie potrzebne?  

zwykła, sześcienna kostka kostki z obrazkami (story cubes lub inne)

Przebieg W zależności od wybranego wariantu, zadanie będzie miało nieco inny przebieg. Najważniejsze jest, by uczniowie wiedzieli, że konkretnej liczbie oczek przypisane są następujące przypadki: 123456-

dopełniacz; celownik; biernik; narzędnik; miejscownik; wołacz.

Celowo pominięty został mianownik, którego formę i tak młodzi ludzie podają, nazywając wylosowany obrazek.

Wariant pierwszy Praca w parach- na każdą dwójkę przypada jedna kość liczbowa i jedna obrazkowa; uczniowie rzucają na zmianę, a odpowiada ta osoba, która akurat nie rzucała. Należy podać prawidłową formę wylosowanego wyrazu.

Wariant drugi Praca w zespołach- grupy otrzymują zestaw składający się z: jednej kości liczbowej i trzech kości obrazkowych; młodzi ludzie rzucają na zmianę; odpowiedzi zapisują wszyscy, choć każdy może wybrać dowolny symbol. Głośno podawane są prawidłowe formy wyrazów wybranych przez poszczególnych członków zespołu. 15

Wariant trzeci Praca z całą klasą- prowadzący zajęcia rzuca kością liczbową oraz zestawem kości narracyjnych (w zależności od zestawu może on zawierać różną liczbę sześcianów); wszyscy uczniowie zapisują swoją odpowiedź, ale każdy indywidualnie wybiera, jakie słowo będzie odmieniać. Chętne osoby przedstawiają odpowiednią formę wybranego przez siebie wyrazu.

Wariant czwarty Praca indywidualna- każdy uczeń otrzymuje jedną kostkę narracyjną. Prowadzący losuje przy pomocy kostki liczbowej przypadek, a młodzi ludzie rzucają kostką obrazkową i w ten sposób otrzymują słowo, które muszą zapisać w odpowiedniej formie. Po każdej rundzie dzieci przekazują swoją kostkę z symbolami dalej, więc za każdym razem losują wyraz z nowego zestawu. Nawet jeśli przypadki powtórzą się, wyrazy nie powinny.

4. Wyturlany świat przedstawiony utworu (Ala Podstolec) Cel Ćwiczenia redakcyjne, analiza tekstów literackich Dla kogo? Ćwiczenie sprawdza się na wstępnych lekcjach dotyczących analizy tekstów literackich (epickich lub dramatycznych). Dobrze radzą sobie uczniowie starszych klas podstawówki (dawne gimnazjum) i licealiści. Dla młodszych może okazać się zbyt trudne. Co będzie potrzebne?   

zestaw kości Story Cubes (najlepiej czasowniki, ewentualnie podstawowy) projektor multimedialny aparat fotograficzny lub wizualizer

Przebieg Proponowane ćwiczenie może zamykać lekcję dotyczącą analizy świata przedstawionego w utworze literackim. Świetnie sprawdza się przy omawianiu krótszych tekstów. Ćwiczenie pozwala opisać w sposób nieszablonowy fabułę utworu. Wariant pierwszy - cały tekst cała klasa Jeden z uczniów lub nauczyciel rzuca zestawem kości Story Cubes. Wynik rzutu wyświetlany jest wszystkim uczniom w zespole (albo poprzez wizualizer albo po zrobieniu zdjęcia). Każdy z uczniów pisze streszczenie fabuły utworu w taki sposób, żeby wykorzystać wszystkie (9) obrazki z kości. Po wyznaczonym czasie chętni uczniowie odczytują swoje teksty, wskazując nawiązania do kostek. Można również zaproponować wymianę zeszytów i wytropienie w tekście koleżanek lub kolegów słów z kostek. Wariant drugi - praca w grupach Nauczyciel dzieli klasę na grupy, którym przyporządkowuje poszczególne fragmenty tekstu (na przykład kolejne rozdziały, akty). Zadaniem każdej grupy jest przygotowanie streszczenia wskazanych fragmentów tekstu. Przed przystąpieniem do pracy rzucamy zestawem kości (warto go ograniczyć do np. 6 kostek) i wynik losowania wyświetlamy uczniom. Streszczenia mają zawierać nawiązania do obrazków na kostkach. Po wykonaniu ćwiczenia grupy wymieniają się notatkami, by w ten sposób powstało streszczenie całości utworu.

5. Motywy do szcześcianu (Ala Podstolec) Cel Utrwalenie wiadomości literackich, analiza motywów Dla kogo? Uczniowie klas licealnych, szczególnie maturzyści Co będzie potrzebne?  

szablony kostek klej nożyczki (warto poprosić uczniów, by przynieśli je z sobą)

Przebieg Wariant pierwszy 1. Każdy z uczniów otrzymuje szablon kostki. 2. Uczniowie wypisują na poszczególnych ściankach kostki różnych ciekawe dla nich motywy literackie. 3. Wycięcie i posklejanie kostek oraz wymienianie się nimi. 4. Uczniowie rzucają kostkami. Wynik rzutu zapisują w zeszycie i wskazują na znane sobie realizacje danego motywu. Warto określić o ile przykładów nam chodzi. 5. Krok 4 można powtórzyć od razu albo po kolejnej wymianie kości. 6. Można uczniów poprosić również o ułożenie pytania maturalnego do wylosowanego przez nich motywu. Wariant drugi Będziemy analizowali jeden, wybrany motyw literacki, na przykład motyw kobiety, miłości. 1. Każdy z uczniów otrzymuje szablon kostki. 2. Uczniowie wypisują na poszczególnych ściankach kostki różne możliwe warianty danego motywu (np. KOBIETA - matka, famme fatale, kochanka, natchnienie, przyjaciółka, żona, córka itd). 3. Wycięcie i posklejanie kostek oraz wymienianie się nimi. 4. Uczniowie rzucają kostką i w zeszytach zapisują wynik rzutu oraz znane sobie realizacje danego motywu (warto określić, ile przykładów mają znaleźć). 18

5. Można dowolną ilość razy powtarzać krok 4 albo (co wydaje się ciekawsze) po jednym rzucie znów wymienić się kostką i dopiero wtedy powtórzyć krok 4. 6. Można uczniów poprosić również o ułożenie pytania maturalnego do wylosowanego przez nich motywu Wariant trzeci 1. Każdy z uczniów otrzymuje szablon kostki. 2. Uczniowie wypisują na poszczególnych ściankach kostki tytuły różnych tekstów literackich, najlepiej omawianych w szkole. 3. Wycięcie i posklejanie kostek oraz wymienianie się nimi. 4. Uczniowie rzucają kostką, wynik losowania, następnie wskazują, jakie motywy literackie są realizowane w danym tekście. 5. Można dowolną ilość razy powtarzać krok 4 albo (co wydaje się ciekawsze) po jednym rzucie znów wymienić się kostką i dopiero wtedy powtórzyć krok 4.

Załącznik (szablon kostki)

6. Dyktando z kostki (Marlena Kowalska) Cel Utrwalenie zasad ortografii. Ćwiczenia redakcyjne. Dla kogo? Ćwiczenie na każdy poziom edukacyjny uczniowie (nie ma ograniczeń wiekowych w jej stosowaniu). Co będzie potrzebne?   

kości story cubes – podstawowe lub tematyczne; kolorowe karteczki; pudełko / słoik;

Przebieg Krok pierwszy: Każdy uczeń otrzymuje kolorową karteczkę, na której zapisuje jedno pytanie związane z ortografią, np. Kiedy nazwy mieszkańców piszemy małą literą? Następnie wszystkie kartki trafiają do "Słoika pełnego pytań". Pora na losowanie koleżeńskich zapytań i szukanie poprawnych odpowiedzi. Na koniec każdy zapisuje do zeszytu odpowiedź na co najmniej jedno pytanie (jeśli czas pozwoli , uczniowie mogą również zapisać odpowiedź na pytanie kolegi z ławki). Krok drugi: Dzielimy uczniów na grupy. Każdy zespół otrzymuje 3 kości z różnych serii tematycznych (sport, baśnie, zwierzęta) lub losuje 3 kości z zestawu podstawowego. To one wyznaczają temat dyktanda, jakie mają zredagować uczniowie. Każde dyktando ma zawierać 8 -10 zdań. Dodatkową trudnością jest zawarcie w tekście co najmniej 3 zasad, o które "pytał słoik". Krok trzeci: Grupy prezentują zredagowane dyktanda. Wzajemnie odgadują zasady, którymi kierowali się koledzy, tworząc teksty dyktand. Jednocześnie wskazują słowa, które „przyniosły” rysunki z kości SC. W ramach oceny koleżeńskiej pozostali uczniowie mają szansę wypowiedzieć się o pracy koleżanek i kolegów.

Podczas oceny koleżeńskiej młodzi ludzie kierują się następującymi kryteriami:    

zgodność pracy z poleceniem; występowanie wyrazów z ściśle określoną zasadą; nawiązanie treści dyktanda do zestawu kości; poprawność językowa (m.in. występowanie powtórzeń, budowa zdania);

Przykład

7. Poezjo, dodaj nam skrzydeł (Marlena Kowalska) Cel Świadomy odbiór tekstów literackich. Rozumienie symboli i alegorii w sztuce. Tworzenie własnych tekstów lirycznych. Dla kogo? Uczniowie starszych klas szkoły podstawowej, licealiści. Co będzie potrzebne?   

wzór kostki/sześcianu; mazaki, kredki; kolorowe gazety;

Przebieg Krok pierwszy: Rozdajemy uczniom czyste wzory kostki. Zadaniem uczniów jest wybranie z dowolnego utworu lirycznego 6 znaków - symboli i przeniesienie ich w dowolnej formie na kostkę:   

ci, którzy lubią rysować, wykonują ciekawe ikonki, inni znajdują zdjęcia i naklejają je na kostkę, a jeszcze inni wykonują schematyczne rysunki odzwierciedlające słowa - klucze.

Nadanie kostkom tytułów, zgodnie z tym, co widać na jej ściankach. Krok drugi: Uczniowie wymieniają się kostkami. W oparciu o rysunki na ściankach tworzą samodzielnie różnego rodzaju środki stylistyczne, skojarzenia, zwroty; zapisują je w zeszytach. 

Kostki mogą być również inspiracją do poszukiwania związków frazeologicznych, aforyzmów, przysłów.

Krok trzeci: Uczniowie tworzą grupy. Każda grupa turla 3 wybrane kostki. Rysunki/ikonki na ściankach oraz zebrany materiał słownikowy stają się inspiracją do zredagowania własnego wiersza. Krok czwarty: Analiza i interpretacja napisanych przez uczniów wierszy. Uczniowie szukają odpowiedzi na pytania:     

kto mówi w utworze? do kogo? jaka sytuacja liryczna została w wierszu ukazana? w jakim celu podmiot liryczny ją wykreował? w jaki sposób bohater wyraża swe myśli?

Zakończenie Uczniowie oceniają wiersze swoje i kolegów, punktują mocne strony powstałych utworów, wskazują, co warto w wierszu udoskonalić, jaki zwrot, środek poetycki zastosować, by obraz był jeszcze bardziej plastyczny.

Przykład Odszedł. Zostawił. Nastał miłości kres. Usta mówiły, że kocha, że tęskni, oczy jednak temu przeczyły... W morzu łez zatonęłam niczym bezwładny kamień wrzucany do wody. Cisza. W sercu pustka. Ustały wspomnienia. Teraz już nic nie ma... tylko łzy i maleńki smutkiem przepełniony poemat…

8. Czasownikowe kostki mocy (Asia Krzemińska) Cel Ćwiczenia utrwalające odmianę czasownika przez liczby, osoby, czasy i rodzaje. Dla kogo? Ćwiczenie przeznaczone jest dla wszystkich tych, którzy pracują nad odmianą czasownika. Równie dobrze sprawdzi się w klasie czwartej, jak i u starszych uczniów. Co będzie potrzebne? 

trzy sześcienne kostki (na pierwszej zapisujemy osoby, na drugiej rodzaje w liczbie pojedynczej i mnogiej, na trzeciej czasy)

Przebieg W zależności od wybranego wariantu, zadanie będzie miało nieco inny przebieg. Wariant 1 Dla nabrania wprawy- rzucamy pojedynczymi kostkami, a uczniowie podają przykład czasownika we wskazanej formie (z czasem możemy dołączyć drugą i trzecią kostkę, tak by poziom trudności wzrastał); to działanie przewidziane jest jako zespołowe, chętne osoby podają słowa, reszta zastanawia się, czy przykład był właściwy. Wariant 2 Uczniowie indywidualnie rzucają kostkami (umawiamy się na określoną liczbę rzutów); zgodnie ze wskazaniami wszystkich trzech kostek zapisują słowa; kiedy skończą pisanie, zamieniają się kartkami/przykładami i obdarowana osoba określa formy otrzymanych wyrazów. Wariant 3 Mistrzowskie bingo- uczniowie wpisują wybrane czasowniki do schematu gry (o jej zasadach możecie przeczytać choćby <tu>); poprzez rzut kostkami prowadzący wskazuje jakie słowo należy skreślić (wypada np. 1 osoba, rodzaj żeński, czas przeszły i dzieci szukają w swoich tabelach czasowników spełniających te kryteria); kto pierwszy skreśli wszystkie czasowniki i zrobi to poprawnie, wygrywa.

Załącznik (schemat do gry w bingo)

9. Turlana randka literacka (Ala Podstolec) Cel Ćwiczenia redakcyjne i stylistyczne, powtórzenie wiadomości o bohaterach literackich. Dla kogo? Uczniowie klas licealnych lub najstarszych podstawówki (7,8) Lekcja raczej okazjonalna. Można przeprowadzić z okazji walentynek albo pierwszego dnia wiosny Co będzie potrzebne?  

tabela opowieści (w zależności od wariantu: albo wyświetlona na ekranie albo wydrukowana dla każdej grupy uczniów) kości do gry (warto, aby każdy uczeń miał swoją)

Przebieg Wariant pierwszy 1. Nauczyciel wyświetla na ekranie tabelę opowieści. Uczniowie wspólnie ją wypełniają. W kolumnie KTO? wypisują 6 bohaterów literackich (mężczyzn); w kolumnie Z KIM? zapisujemy 6 bohaterek znanych uczniom z literatury; kolumna GDZIE? zapełniana jest miejscami, znanymi z kart literatury. 2. Każdy z uczniów trzykrotnie rzuca kostką, wybierając w ten sposób parę i miejsce ich randki. UWAGA! Warto tutaj przypomnieć uczniom o pozostałych elementach opowiadania (co robili, jaki to miało przebieg i jak się zakończyło), które powinni już dowolnie, według własnej fantazji wymyślić. 3. Uczniowie samodzielnie redagują opis randek. Dobrze jest wskazać formę wypowiedzi. Najciekawiej wychodzą kartki z pamiętnika, ponieważ uczniowie starają się wtedy stylizować na wypowiedź jednego z bohaterów/bohaterek. Można również wybrać inną formę - np. wpis na blogu, list. 4. Odczytanie przez chętnych uczniów relacji z randek. Wariant drugi - grupowy 1. Klasa jest podzielona na grupy. Każda z grup otrzymuje swoją tabelę opowieści, która wypełnia dowolnie, ale zgodnie ze schematem (KTO? - 6 bohaterów literackich; Z KIM? - 6 bohaterek znanych uczniom z literatury; GDZIE? 6 miejsc) 2. Grupy wymieniają się tabelami opowieści. Każda z grup rzuca kością trzykrotnie. Wspólna redakcja relacji z randki. 27

3. Grupy prezentują efekty swojej pracy. Uwaga. Właściwie można dowolnie modyfikować temat takiej opowieści - może to być przecież wyjazd na wakacje, ferie czy na przykład założenie wspólnej firmy, spędzenie świąt itd. Załącznik (tabela opowieści)

Kto?

Z Kim?

Gdzie?

10. Kolorowa ortogra (Asia Krzemińska) Cel Ćwiczenia utrwalające pisownię wyrazów z trudnościami ortograficznymi. Dla kogo? Zadanie doskonale sprawdzi się jako powtórzenie, utrwalenie, ale również sprawdzenie postępów w opanowaniu pisowni wyrazów z trudnościami ortograficznymi.. Co będzie potrzebne?    

kostka ortograficzna, na której ścianach zostały zapisane głoski: “rz”, “ż”, “ch”, “h”, “u” i “ó” (można ją łatwo przygotować w sposób prezentowany na <filmie> ) pionki plansza fiszki z wyrazami (w jednym z wariantów)

Przebieg W zależności od wybranego wariantu, zadanie będzie miało nieco inny przebieg.

Wariant pierwszy Rzucamy kostką. Wylosowana litera wskazuje na pole, do którego przeniesiemy się uzupełniając prawidłowo słowo z kupki wskazanej przez sześcian (jeśli wypadło np. “ż” należy podnieść pierwszą karteczkę oznaczoną: “Ż czy Rz” i zdecydować, która wersja słowa jest właściwa). Jeśli udzielimy złej odpowiedzi, pozostajemy na swoim miejscu. Gra toczy się do momentu, aż pierwszy z zawodników przekroczy linię mety (może też toczyć się do ostatniego pionka przekraczającego metę). Wariant drugi Losujemy literę przy pomocy kostki (dokładnie tak, jak w wariancie pierwszym). Przesuwamy swój pionek wtedy, gdy podamy słowo zawierające odpowiednią trudność ortograficzną. W tej wersji nie potrzeba kart, by toczyć pojedynek na wyrazy. Zakończenie rozgrywki następuje w momencie, gdy ostatni pionek przekroczy linię mety.

Załącznik (przykładowy zestaw wyrazów) Przykładowy zestaw kart jest dostępny w <linku>.

Wariant trzeci Tablicowe drabiny i węże W tej wersji gry nie potrzebujemy specjalnej planszy ani pionków. Wystarczy, że narysujemy pola na tablicy, a zamiast pionków wykorzystamy magnesy (albo będziemy przerysowywać symbol gracza przy kolejnych, zdobytych polach). Rozgrywka toczy się tak, jak w wariancie drugim. Bardzo ważne jest, że „Drabiny i węże” doskonale sprawdzają się również w przypadku innych zagadnień. Ze względu na to, że nie maja narzucanego tematu, stanowią uniwersalną i szybką w przygotowaniu pomoc. Od innych plansz różnią się, poza rozmiarem, tym, że stając na określonym polu można przesunąć się wiele pól w przód, albo w tył, co dodaje partii dramatyzmu.

11. Streszczenie z kostkami (Asia Krzemińska) Cel Ćwiczenia redakcyjne. Dla kogo? Propozycja sprawdzi się w trakcie zajęć poświęconych omawianiu lektury. W trakcie realizacji łatwo można zorientować się, na ile uczniowie znają tekst treść książki. Co będzie potrzebne? 

zestaw kostek story cubes (lub innych kostek narracyjnych)

Przebieg Krok pierwszy: Przypominamy uczniom najważniejsze wydarzenia, które rozegrały się w omawianej lekturze (na przykład poprzez prośbę o odczytanie planu wydarzeń). Krok drugi: Rzucamy wybranym zestawem kostek narracyjnych. Przedstawiamy uczniom wynik losowania. Można ustalić wspólne dla wszystkich znaczenie symboli albo pozwolić, by każdy uczeń odczytał/zinterpretował obrazki z kostek po swojemu. Krok trzeci: Na podstawie podstawie wylosowanych obrazków uczniowie tworzą streszczenie omawianej lektury. Należy je tak zbudować, by zachować logiczny ciąg wydarzeń, nie zmienić przebiegu akcji i wykorzystać wskazane słowa (dobrze, by uczniowie podkreślali wykorzystane słowa z kostek). Krok czwarty: W ramach podsumowania chętni uczniowie mogą odczytać swoje wypracowania. W ramach oceny koleżeńskiej pozostali uczniowie mają szansę wypowiedzieć się o pracy koleżanek i kolegów. Podczas oceny koleżeńskiej młodzi ludzie kierują się następującymi kryteriami:    

zgodność pracy z poleceniem; występowanie elementów streszczenia (m.in. odpowiedni poziom uogólnienia, brak słownictwa oceniającego); poprawność językowa (m.in. występowanie powtórzeń, budowa zdania); umiejętność wplecenia słów, tak by utworzony tekst był poprawny merytorycznie.

12. Literackie trimino (Izabella Bartol) Cel  

utrwalenie wiadomości na temat epok literackich, kierunków filozoficznych, autorów tekstów literackich, tytułów lektur i bohaterów literackich; usystematyzowanie wiedzy dotyczącej wszystkich epok literackich w historii literatury polskiej i powszechnej.

Dla kogo? Propozycja została zaplanowana dla uczniów kl. III gimnazjum starej podstawy programowej, jako powtórka przed egzaminem i usystematyzowanie wiedzy literackiej. Dobrze sprawdzi się również na zajęciach z uczniami klas maturalnych. Co będzie potrzebne? 



96 trójkątów z wypisanymi nazwiskami autorów tekstów literackich, nazwami epok, nazwami prądów literackich, tytułami utworów literackich oraz imionami i nazwiskami bohaterów lektur; kostki do gry, przy czym bierzemy pod uwagę tylko kropki od 1 do 3, jeśli więc gracz wyrzuci 4 kropki, to będą oznaczały 1, pięć – 2, a sześć - 3. Ilość kostek zależy od ilości grup biorących udział w ćwiczeniu.

Opis gry Zabawa polega na pracy w zespołach dwuosobowych. Nauczyciel dzieli klasę na zespoły, a zespoły na grupy (dwa zespoły to jedna grupa). Każdy zespół otrzymuje po 7 trójkątów. Nie pokazuje trójkątów pozostałym zespołom. Spośród wszystkich uczestników grupy zostaje wybrany jeden uczeń, który będzie pełnił funkcję sekretarza i zapisywał wyniki. Na stole pozostaje kilka trójkątów, należących do puli pomocniczej, leżących napisami do dołu. Spośród tych trójkątów sekretarz losuje jeden i kładzie go na środku stołu napisami ku górze. Jest to trójkąt startowy i od niego rozpoczyna się gra. Zadanie polega na tym, aby w ciągu rozgrywki uzyskać jak największą liczbę punktów. Czas rozgrywki zależy od czasu zaproponowanego przez nauczyciela lub kończy się w momencie położenia na stół ostatniego trójkąta przez zwycięski zespół. Przebieg i punktacja Zadaniem zespołu jest dołożenie do trójkąta startowego tylu trójkątów, ile zespół wyrzucił na kostce. Jeśli jest to 1, więc jeden trójkąt, 2 – dwa, 3 – trzy. Jeśli grupa dobrze wykonała zadanie, sekretarz dodaje jej tyle punktów, ile trójkątów dołożyła. Analogicznie, jeśli jeden trójkąt, to 1 punkt itp. Natomiast jeśli zespół nie wykonał 32

zadania, sekretarz odejmuje mu tyle punktów, ile miał trójkątów lub dodaje punkty minusowe w przypadku, kiedy nie zgromadził jeszcze żadnego punktu, np. jeśli zespół miał dołożyć jeden trójkąt, a tego nie zrobił, sekretarz odejmuje mu 1 punkt; jeśli dwa i z tych dwóch dołożył jeden, a drugiego nie, wówczas otrzymuje 1 punkt i jest mu 1 odejmowany. Podobnie postępujemy w przypadku kostki z numerem 3. Uwaga! Trójkąty w puli pomocniczej. Jeżeli zespół nie dołożył żadnego trójkąta, odejmuje mu się punkty w zależności, jaką cyfrę wylosował, ale jednocześnie może skorzystać z opcji trójkątów w puli pomocniczej i wybrać z puli tylko jeden trójkąt. Może go jednak dołożyć w dopiero w następnej rundzie. Trójkąty, które nie pasowały, nadal pozostają w zasobach zespołu.

13. Okolicznościowe opowieści (Marlena Kowalska) WARIANT 1 – Zimowe opowieści Cel Rozwijanie kompetencji językowych. Utrwalanie umiejętności redagowania opowiadania. Dla kogo? Uczniowie młodszych klas szkoły podstawowej. Co będzie potrzebne?   

karta opowieści kostka do gry czysty szablon kostki

Przebieg Krok pierwszy: Uczniowie, nie znając ostatecznego celu ćwiczenia, podają 4 liczby - mogą je wymyślić albo zdać się na los i rzucić kostką; liczby zostają zapisane na kartkach. Krok drugi: Nauczyciel prezentuje (okolicznościową) kartę pracy; wspólnie zostają odczytane zawarte w niej hasła. Przykładowa karta

Krok trzeci: Następuje rozszyfrowanie liczbowych kodów:    

pierwsza liczba - wskazuje na numer, pod którym kryje się bohater; druga - to numer, który określa czas w opowieści; trzecia - jest numerem miejsca akcji; czwarta - to numer, który kryje określoną przygodę, wydarzenie;

Zatem kod: 2,4,6,5 oznacza, że bohaterką zimowej opowieści ma być smutna dziewczynka, która w mglisty weekend, w ogromnym mieście przeżywa bajkowy spacer... Krok czwarty: Uczniowie samodzielnie tworzą krótkie opowieści, po czym prezentują je na forum klasy. Krok piąty: Podsumowaniem pracy jest stworzenie własnych kości tematycznych, których ścianki powinny nawiązywać do różnych opowieści usłyszanych podczas lekcji. w ten sposób tworzymy bazę kości do kolejnych lekcji.

WARIANT 2 – Nadchodzi wiosna / Święta Wielkanocne Cel Rozwijanie kompetencji językowych. Utrwalanie opowiadania. Wyrażanie emocji. Praca w zespole. Dla kogo? Uczniowie młodszych klas szkoły podstawowej. Co będzie potrzebne?    

mazaki, kredki kolorowe papiery czysta kostka kostka emocji

umiejętności

redagowania

Kostka tematyczna

Przebieg Krok pierwszy: Kostka tematyczna (może ich być kilka) staje się inspiracją do rozmowy na temat symboli. Uczniowie przypominają, czym jest symbol, jak należy go odbierać. Wskazują na znane im symbole. Interpretują znaczenie symboli świątecznych / wiosennych. Krok drugi: Uczniowie prezentują swoje podejście do świąt / zmieniającej się pory roku. Projektują własne kości emocji związane z tymi wydarzeniami. Mówią o tym, co lubią, co ich drażni, a czego wręcz nie znoszą podczas świętowania. Krok trzeci: Łączymy uczniów w pary. Każda para wybiera sobie “rywala”. Zespoły rzucają dla siebie kostką emocji i tematyczną. Która para ułoży ciekawszą opowieść, zdobywa punkt. Oceniamy się koleżeńsko - punkty przyznają pozostali uczniowie.

Warto znać i korzystać: http://www.readwritethink.org/files/resources/interactives/cube_creator/ http://www.toolsforeducators.com/dice/

14. Kości emocji (Asia Krzemińska) Cel Rozwijanie słownictwa. Analiza zachowania i emocji bohaterów. Dla kogo? Propozycja doskonała, gdy chcemy ćwiczyć z uczniami tworzenie charakterystyki. Równie dobrze poradzą sobie uczniowie klasy IV szkoły podstawowej, jak i licealiści. Co będzie potrzebne? 

sześcienne kostki (na jednej umieszczamy naklejki z emocjami, na drugiej sformułowania: “zwykle”, “najczęściej”, “czasami”, “rzadko”, “wyjątkowo”, “nigdy”

W zależności od tego, czy klasa/ zespół będzie pracować nad tą samą postacią, czy podzielimy zespół na grupy pracujące nad różnymi postaciami, powinniśmy dysponować odpowiednią liczbą kostek (można pokusić się o wspólne przygotowanie niezbędnych materiałów). Przebieg W tej wersji ćwiczenia zespół pracuje wspólnie nad emocjami i zachowaniem wybranego bohatera. Krok pierwszy: Przedstawiamy uczniom cel ćwiczenia. Wyjaśniamy, w jaki sposób będziemy pracować nad omówieniem emocji i zachowania. Krok drugi: Rozpoczynamy pracę. Uczniowie po kolei rzucają dwiema kostkami i zależnie od tego, co pokażą, podają przykład zachowania i mówią, jakie emocje mogły towarzyszyć postaci (np. “jest radosny zawsze, gdy…”). Krok trzeci: Na podstawie zdobytych informacji uczniowie tworzą charakterystykę bohatera. Należy przypomnieć młodym ludziom, że praca taka składa się z czterech części: wstępu (przedstawienia postaci), opisu wyglądu, opisu charakteru i własnej opinii o postaci. Ćwiczenie pomaga nie tylko w kształtowaniu warsztatu pisarskiego, ale również wpływa korzystanie na rozbudzenie wyobraźni. Dodatkowo dzięki takiemu zadaniu młodzi ludzie rozbudzają w sobie empatię, uwrażliwiają się na los innych, analizują różne zachowania pod kątem odczuwanych emocji.

zgodność pracy z poleceniem; występowanie elementów charakterystyki (przedstawienia postaci, opisu wyglądu, cech charakteru, opinii); poprawność językowa (m.in. występowanie powtórzeń, budowa zdania); umiejętność uzasadnienia cech charakteru (zachowanie) oraz własnej opinii o bohaterze.

W innych wariantach tego zadania klasa zostaje podzielona na zespoły, które pracują nad opisem zachowania i uczuciami różnych bohaterów. Efekty swoich działań prezentują na forum.

15. Lekturowe taboo, czyli przygoda z “Miziołami” (Izabella Bartol) Cel Utrwalenie wiadomości na temat książki Joanny Olech pt. „Dynastia Miziołków”. Dla kogo? Gra przeznaczona jest dla uczniów szkoły podstawowej, omawiających lekturę J. Olech pt. „Dynastia Miziołków”. Co będzie potrzebne?  

kostka do gry 24 karty z pytaniami i odpowiedzią, podzielone na 6 stopni trudności 100 żetonów (żetonami mogą być wycięte kolorowe kółka, fasola, nakrętki od butelek itp.)

Przebieg W grze może wziąć udział od 2 do 4 osób, których celem jest uzbieranie jak największej liczby żetonów, dzięki udzielaniu poprawnych odpowiedzi na pytania. a) Przed przystąpieniem do gry należy podzielić karty na kategorie od 1 do 6, układając je tekstem do dołu (załącznik nr 1). Kategorie wiążą się z wylosowaniem kropek na kostce: jedna kropka to kategoria 1, dwie – 2 itd. Kategorie to stopnie trudności gry i jednocześnie punkty za poprawne udzielenie odpowiedzi.

b) Na środku stołu należy rozłożyć wszystkie żetony. c) Każdy z uczestników zabiera do swojej puli po 6 żetonów – reszta pozostaje we wspólnej puli. d) Grę rozpoczyna najmłodszy uczestnik zabawy, który rzuca kostką. Inny uczestnik czyta mu pytania/podpowiedzi z karty z kategorią trudności, jaką gracz wylosował (nie pokazując mu karty!). Jeśli np. gracz wyrzucił trzy kropki, inny gracz czyta mu pytanie z kategorii trzeciej. W przypadku, gdy gracz poprawnie odpowie na pytanie, dobiera do swojej puli trzy żetony ze wspólnej puli lub – gdy odpowie źle – zabiera trzy ze swojej puli i dokłada do wspólnej. e) Wygrywa gracz, który zbierze jak najwięcej żetonów. załącznik nr 1 (pytania/podpowiedzi)

kategoria 1

1    

Grzegorz ma bałagan w pokoju maniak komputerowy bardzo roztargniony

PAPISZON

1  

 

ma wielki apetyt posiada siedem zębów Anna pije z butelki

MAŁY POTWÓR

1  

 

ma 11 lat jest narratorem powieści ma dwie siostry podoba mu się Beata

MIZIOŁEK

   

oszukuje w grze w karty gubi rękawiczki płacze w kinie wierzy w przesądy

MAMISZON

kategoria 2

2    

2 

chodzi do przedszkola jest skarżypytą bawi się lalkami wierzy w św. Mikołaja

 

2 

kolega Miziołka ma problemy z nauką często wszczyna bójki

 



ZARAZEK

KASZYDŁO



jest najniższy w klasie brat Pućki opowiadał kolegom o odwiedzinach kosmitów nie wpuszczają go do kina

KLAKSON



twierdził, że zna się na hipnozie w Sylwestra odpalił petardy w łazience lubił Pućkę

PIROMAN

kategoria 3

3   

urodził Ogryzka jest samicą szczur Fify

3   

postrach szkoły jest łobuzem wszyscy się go boją, kiedy stoi na bramce

3 



GUTEK

PASIBRZUCH

handlował na bazarze beretem jako pierwszy a klasie przeszedł mutację potrafił udawać szczekanie psa

KUCZMIEROWSKI

 



jest bardzo ładna wszyscy chłopcy się w niej kochają podoba się Miziołkowi i Klaksonowi

BEATA

kategoria 4

4 

  

4 

wyszła za mąż na nauczyciela w-fu szybko traciła cierpliwość wpisywała uwagi wzywała rodziców

  

PANI BARSZCZ

4 

właściciel Gutka dobrze gotuje i piecze nie lubi sprzątać jego mama jest bizneswoman



szczur Miziołków

mają psa Bobika sąsiedzi Miziołków na wakacje pojechali do Grecji

 

OGRYZEK

FIFA

FABISIAKOWIE

kategoria 5

5 



uważała, że Miziołek marnie wygląda ciągle dokarmiała Mizołka miała strych pełen staroci

BABCIA Z KIEŁPIŃ

5     

koleżanka Mamiszona zawsze elegancka nie ma męża podejrzanie miało

CIOCIA WIESIA

5 

 

dawał Miziołkowi drobne rozpieszczał wnuka czasem opiekował się Miziołkiem

DZIADEK JUREK

   

mieszkała w Płocku strofowała dzieci lubiła sprzątać robiła pyszne naleśniki z czekoladą

CIOCIA LUSIA

kategoria 6

6 

 

miał oryginalne przezwisko nie był zbyt ładny ożenił się z panią Barszcz

PIĘKNY LOLO

6    

syn lekarki Malou miał ciemną skórę pokonał Pasibrzucha znał kung – fu

STANISŁAW ŁOKIETEK

6  

potwór dokucza ojcom, którzy krzyczą na swoje dzieci

   

PONURY BAZYLI

potrafi wróżyć Papiszon nie lubi jej wizyt rozmawia z duchami przynosi dziwne prezenty

KORNELIA

16.

Story Cubes na gramatyce (Ala Podstolec)

Cel Urozmaicenie ćwiczeń gramatycznych, wprowadzanie i utrwalanie różnych kategorii gramatycznych. Dla kogo? Uczniowie szkoły podstawowej i gimnazjum. Co będzie potrzebne? 

dowolne zestawy kości opowieści

Przebieg Kości opowieści stają się punktem wyjścia do wielu różnych ćwiczeń z zakresu gramatyki. Są urozmaiceniem monotonnych ćwiczeń, wprowadzają element zabawy. Można wprowadzać wiele wariantów zaprezentowanych poniżej ćwiczeń. Zasadniczo albo każdy z uczniów rzuca własną kością albo jest jeden rzut, którego wynik widzi cała klasa. Ćwiczenia te można dowolnie, według potrzeb modyfikować. Przykłady ćwiczeń, do których wykorzystywałam kości:



rzut



rzut kością i odnalezienie jak największej liczby synonimów lub antonimów dla danego słowa;



rzut kością i zbudowanie rodziny wyrazów wokół wylosowanego słowa;



rzut kością i podanie jak największej ilości wyrazów pochodnych od wylosowanego słowa;



rzut kostką i dopisanie jak największej ilości przymiotników określających rysunek na kostce;



rzut kostką, dopisanie czasownika odpowiadającego rysunkowi i odmienienie go przez osoby, czasy, rodzaje (w zależności od ćwiczonej/wprowadzanej) kategorii;



rzut kością i zbudowanie: równoważnika zdania, zdania pojedynczego i zdania złożonego opisującego obrazek na kostce.

kością

odmiana

przez

przypadki

wylosowanego

słowa;

17. Ortografia na metry (Asia Krzemińska) Cel Ćwiczenia utrwalające pisownię wyrazów z trudnościami ortograficznymi. Dla kogo? Zadanie doskonale sprawdzi się jako powtórzenie, utrwalenie, ale również sprawdzenie postępów w opanowaniu pisowni wyrazów z trudnościami ortograficznymi. Co będzie potrzebne?    

centymetr krawiecki (metrowy lub dłuższy) z oznaczonymi kolorami strefami ortograficznymi; fiszki z wyrazami (w jednym z wariantów); zwykła, sześcienna kostka do gry; spinacze do przypinania prania.

Przebieg W zależności od wybranego wariantu, zadanie będzie miało nieco inny przebieg. Wariant pierwszy Rzucamy kostką. Sprawdzamy na jaką trudność wskazuje kolor wylosowanego pola. Aby się przenieść o wylosowaną liczbę oczek, należy wybrać kartę z puli i podać poprawną odpowiedź („u”, „ó”, „rz”, „ż”, „ch”, „h”). Jeśli udzielimy złej odpowiedzi, pozostajemy na swoim miejscu. Gra toczy się do momentu, aż pierwszy z zawodników przekroczy linię mety (może też toczyć się do ostatniego pionka przekraczającego metę). Wariant drugi Losujemy liczbę przy pomocy kostki (dokładnie tak, jak w wariancie pierwszym). Przesuwamy swój pionek wtedy, gdy podamy słowo zawierające odpowiednią trudność ortograficzną. W tej wersji nie potrzeba kart, by toczyć pojedynek na wyrazy. Zakończenie rozgrywki następuje w momencie, gdy ostatni pionek przekroczy linię mety.

18. Baśń z samodzielnie wykonanych kostek (Joanna Waszkowska) Cel Ćwiczenie praktycznego rozpoznawania cech baśni. Praca w zespole. Dla kogo? Uczniowie szkół podstawowych (szczególnie czwartej). Doskonale sprawdza się jako powtórzenie wyznaczników gatunkowych baśni oraz jako ćwiczenie kreatywnego pisania. Co będzie potrzebne?     

szablon kości do wycięcia (załącznik) kości wykonane przez uczniów rolkotapeta lub duże arkusze papieru kredki, pisaki notatki z poprzednich lekcji, w tym rysnotka na temat baśni

Przebieg Krok pierwszy: Podsumowujemy poznane na lekcjach baśnie. Sporządzamy listę baśni, a następnie zachęcamy uczniów do wykonania w zeszytach notatki graficznej. Krok drugi: Prosimy uczniów, by w domu wykonali kość. Ustalamy, co ma się znaleźć na poszczególnych polach kości. Są to odpowiednio: postać (rzeczywista), istota fantastyczna, miejsce (przestrzeń), pora roku lub dnia, przyrząd (niefantastyczny), przedmiot fantastyczny. Krok trzeci: Na tym etapie powstaną baśnie. Na wyjaśnienie zadania, pracę zespołów oraz finał przeznaczamy przynajmniej dwie godziny lekcyjne. Przygotowanie: Należy podzielić uczniów na grupy (najlepiej zastosować jakieś zewnętrzne narzędzie do losowania, by współpraca również była wyzwaniem, a dzięki zadaniu uczniowie poznawali się lepiej). Liczebność grup to maksymalnie trzy osoby. Każdemu zespołowi dajemy arkusz rolkotapety/dużą kartkę papieru oraz kości. Jeśli mamy tylko jedną klasę, która przygotowywała kości, każdy zespół dostaje po dwie (lub trzy) i wykonuje tyle rzutów, by wylosować sześć różnych pól (powtórzone się nie liczą), 47

Jeśli mamy więcej klas, które wykonywały kości, to od razu dajemy zespołowi sześć kości, a oni wykonują nimi tylko jeden rzut. Zespół wybiera “Nadzorcę treści” - jego zadaniem jest wypisać (w notesie, zeszycie, na odwrocie arkusza) w formie słów lub wyrażeń to, co zdaniem grupy wylosowały im kości. Obrazki mogą być niejasne, ale nie pozwalamy uczniom biegać do siebie nawzajem z pytaniem, co kto na kości narysował. Prosimy ich, by wspólnie zinterpretowali obrazek. Nadzorca musi podczas pracy kontrolować, czy grupa wykorzystała wylosowane i dobrane elementy oraz czuwać nad spełnianiem wyznaczników gatunkowych. Polecenie: Zadaniem uczniów jest napisać baśń. Mogą podczas pracy korzystać z zeszytów, własnych notatek, podręczników, ale nie mogą wykorzystywać rozwiązań narracyjnych, które zostały zastosowane w innych, znanych im tekstach. Baśni muszą nadać tytuł, który ma spełniać funkcję uogólniającą oraz zachęcającą do poznania opowieści. Zapis wykonują w centralnej części arkusza, a na brzegach powinny powstać ilustracje, przedstawiające fabułę baśni lub ważne, kluczowe momenty. Wylosowane słowa powinny być w treści baśni wyróżnione (np. kolorem). Porady dla nauczycieli: Zdarzyć się może, że w wylosowanych polach zabraknie któregoś z kluczowych dla treści elementów, np. fantastycznego przedmiotu, a za to uczniowie wylosują dwóch bohaterów fantastycznych. Nie stanowi to problemu. Wszystkie wyrzucone elementy należy użyć w baśni, a te, których zabrakło, wspólnie wymyślić. Należy przypomnieć uczniom, że baśń wykorzystuje elementy fantastyczne zbliżone do fantasy (a nie science fiction). Wiele grup chętnie tworzy po prostu opowiadania fantastyczne i bez przypominania o tej ważnej zasadzie może odejść od tematu, przenosząc akcję na statki kosmiczne w odległych galaktykach. Pamiętajmy, że naszym celem jest baśń, a fantastyka pełni w niej rolę wzmocnienia morału i podkreślenia sprawiedliwości, nad którą czuwa natura i jej magiczne siły. Przypominamy uczniom, że morał musi zrozumieć czytelnik, ale jeśli zespoły nie są pewne tego, jak czytelnik poradzi sobie z treścią ich baśni, mogą morał sformułować na końcu w formie sentencji. Pomocne elementy: Nauczyciel na tablicy przygotowuje podpowiedzi. Są to:  

Wyznaczniki gatunkowe baśni (skrótowo, od myślników), "Słowa łączące" (np. potem, gdy, później, po chwili, zatem, zaraz, jednak, w tym samym czasie) oraz elementy ważne w strukturze (zmaganie dobra ze złem, w którym wygrywa dobro; postacie prawdopodobne 48

i nieprawdopodobne, elementy fantastyczne, niejasny czas i miejsce, morał, który da się wyczytać z treści). Krok czwarty: Każdy zespół wychodzi na środek i po przeczytaniu swojej baśni wyjaśnia, które elementy wylosowali, a co musieli wspólnie wymyślić. Uczniowie uważnie słuchają i notują w zeszytach tytuły baśni oraz imiona bohaterów, gdyż ich zadaniem po prezentacji wszystkich zespołów będzie udzielenie odpowiedzi na trzy pytania:   

Postępowanie którego bohatera najbardziej cię zaciekawiło? Napisz odpowiedź i uzasadnij ją, podając przykład z treści baśni. Napisz, co było najłatwiejsze w pracy nad zadaniem? Uzasadnij odpowiedź. Napisz, co twojemu zespołowi lub tobie sprawiło najwięcej trudności? Wyjaśnij, dlaczego tak było. Napisz, jak można sobie poradzić z tą trudnością.

Wszystkie arkusze zostają wywieszone w łatwo dostępnym miejscu, by uczniowie mogli jeszcze raz w wolnej chwili zapoznać się z treścią powstałych utworów. Nauczyciel zaznacza rażące błędy (nie robi tego na arkuszach, ale w swym notesie, podsumowując ilościowo) oraz sprawdza zgodność z wyznacznikami gatunkowymi baśni. Nauczyciel, oceniając pracę zespołów, bierze pod uwagę:      

zgodność pracy z poleceniem, występowanie elementów baśni, poprawność językowa (m.in. występowanie powtórzeń, budowa zdania) i ortograficzna, walory pracy: bogactwo językowe, stylizacja, wskazówki moralne, współpracę w zespole, refleksje (wpisy w zeszytach).

Uwaga: nie stosujemy odpowiedzialności zbiorowej. Jeśli jakiś uczeń przeszkadzał w pracach zespołu, interweniujemy od razu w trakcie pracy. Jeśli zachowywał się nieuprzejmie podczas prezentacji lub nie wykonał ewaluacji, to tylko jemu obniżamy ocenę. Doceniamy również działania tych zespołów, w których uczniowie przezwyciężyli wspólne trudności. Warto pochwalić takich uczniów na koniec pracy nad zadaniem i poprosić ich, by głośno innym opowiedzieli, jak im się udało np. wybrnąć z trudnej sytuacji.

Załączniki: Szablon kości

Kości i rolkotapeta

Przykładowe prace

19. Planszówki do powtórki (Ala Podstolec) Dramaty na planszy rozegrane Cel Powtórzenie wiadomości o dramatach czasu romantyzmu przed egzaminem maturalnym Dla kogo? Maturzyści lub uczniowie powtarzający wiadomości z romantyzmu Co będzie potrzebne?     

plansza, karty pytań, instrukcja, kostka, pionki (można użyć kolorowych guzików lub - co najzabawniejsze - figurek z jajek niespodzianek).

Grę przeprowadzamy w mniejszych grupach, trzeba więc przygotować tyle zestawów, ile grup planujemy. Przebieg Grę rozpoczyna najmłodszy z graczy, następnie ruchy wykonuje się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Gracz przesuwa pionek o tyle pól, ile oczek na kostce wyrzuci. Jeżeli gracz stanie na polu oznaczonym maską tragiczną musi odpowiedzieć na pytanie dotyczące dramatów romantycznych. Jeśli nie udzieli poprawnej odpowiedzi, wraca na poprzednio zajmowane pole. Wygrywa gracz, który jako pierwszy dotrze do mety. Pola specjalne:     

[MUR] toczysz bezsensowny spór o mur w zamku, tracisz kolejkę ; [ANIOŁ] objawia Ci się Anioł, ma on Cię w opiece, w następnej kolejce przesuwasz się o podwójną liczbę oczek; [KROKODYL] ukochana kazała Ci szukać krokodyla, znalazłeś go, uciekając cofasz się o trzy pola; [ROZERWANA SZARFA] nagłe przerwanie akcji – podążasz za strzałką; [DUCH] spotykasz złego ducha, uciekając, wracasz się na start;

 

[ZNICZ] uczestniczysz w obrzędzie dziadów, za pomoc duszom otrzymujesz nagrodę – dodatkowy rzut kostką; [KRATY] - trafiłeś do więzienia, tracisz dwie kolejki.

Planszówka przedmaturalna Cel Powtórzenie i utrwalenie wiadomości przed egzaminem maturalnym Dla kogo? Propozycja skierowana głównie dla maturzystów. Co będzie potrzebne?     

plansza zasady zestawy pytań z trzech kategorii kostka pionki

Grę przeprowadzamy w mniejszych grupach, trzeba więc przygotować tyle zestawów, ile grup planujemy. Przebieg Zasady gry: Gra polega na przejściu od pola “start” do pola “meta” zgodnie z liczbą wyrzuconych oczek. Grę rozpoczyna gracz, w którego nazwisku jest najmniej samogłosek. Gdy gracz stanie na polu oznaczonym jednym z trzech kolorów, bierze kartę oznaczoną tym samym kolorem i odpowiada na pytanie. Dobra odpowiedź to możliwość pozostania na tym miejscu,. Zła odpowiedź powoduje cofnięcie gracza na poprzednio zajmowane pola. Pola specjalne:  

[kwiatek] - utrata kolejki; [pytajnik] - każdy z graczy zadaje pytanie polonistyczne stojącemu na tym polu; jeśli gracz nie odpowie, wraca na pole start. Jeśli odpowie, ma dodatkowy rzut kostką.

Jeśli gracz stanie na polu zajmowanym przez przeciwnika, ten zadaje mu dowolne pytanie polonistyczne. Jeśli odpowie, zajmuje to miejsce, a przeciwnik cofa się o trzy pola. Jeśli nie odpowie, wraca na poprzednio zajmowane pole.

Przykładowe pytania według podziału na kategorie: LEKTURY                     

Na czym polega konformizm Eugeniusza? Dlaczego “Dżuma” jest powieścią parabolą? Co oznacza pojęcie “człowiek zlagrowany”? Podaj symboliczne znaczenie tytułu “Jądro ciemności”? Jakie przemiany przechodzi Cezary Baryka? Udowodnij, że Makbet jest bohaterem tragicznym. Jakie problemy poruszone są w balladzie “Romantyczność”? Kim był i jakie poglądy miał Szymon Gajowiec? Wyjaśnij symboliczną wymowę rozdartej sosny. Podaj 4 bohaterów “Granicy”. Jakie motywy odnajdziesz w “Zbrodnii i karze” (przynajmniej 4)? Wyjaśnij wymowę tytułu “Przedwiośnie”. Omów warunki życia w łagrze sowieckim. Na czym polega narracja behawioralna? Scharakteryzuj Joannę Podborską. Na czym polega kryzys światopoglądowy w “Trenach”? Podaj cztery cechy Lady Makbet. Scharakteryzuj narrację w “Chłopach”. Wymień miejsca akcji w “Przedwiośniu”. Wymień cztery utwory literackie, w których odnajdziesz motyw przyjaźni. Na czym polega tragizm Edypa?

JĘZYK               55

Na czym polega funkcja fatyczna? Jakie są rodzaje imiesłowów? Podaj trzy przykłady zapożyczeń z 3 języków. Jaka funkcja językowa dominuje w zdaniu: “Zróbmy dzisiaj coś dobrego”? Znajdź orzeczenie w zdaniu: “Gra jest ciekawa”. Podaj przykład czasownika w formie nieosobowej. Podaj cztery synonimy słowa DOBRY. Podaj C. lm słowa PRZYJACIEL. Ile przydawek jest w zdaniu: “Zdolni maturzyści szybko powtórzyli wszystkie potrzebne informacje”? Wskaż wyraz podstawowy dla wyrazu MATURZYSTKA. Jakie są rodzaje formantów? Określ formę gramatyczną słowa ZAGRAŁABYM. Podaj zdanie, w którym dominować będzie funkcja metajęzykowa. Z ilu głosek składa się wyraz DESZCZ?

         

Zbuduj parafrazę słowotwórczą słowa PIĄTECZEK. Podaj rodzaje zdań współrzędnie złożonych. Odmień wyraz GWIAZDA przez przypadki. Wymień style funkcjonalne polszczyzny. Znajdź podmiot w zdaniu: “Mama i tata kochają swoje dzieci”. Znajdź podmiot w zdaniu: “W domu zabrakło czekolady”. Określ formę gramatyczną słowa LUDŹMI. Podaj antonim słowa PRZYJAŹŃ. Podaj cztery wyrazy pokrewne od słowa GRA. Jakie są rodzaje stopniowania?

TEORIA LITERATURY                      

Co to jest synekdocha? Co to jest antyteza? Podaj cechy dramatu antycznego. Co to jest hiperbola? Wskaż cechy dramatu romantycznego. Podaj przykład synestezji. Wskaż cechy dramatu szekspirowskiego. Jakie środki językowe mogą służyć wyrażaniu miłości. Co to jest porównanie homeryckie? Podaj przykład eufemizmu. Jakim środkiem stylistycznym jest sformułowanie: “Kocham Cię jak Irlandię”? Jakim środkiem stylistycznym jest sformułowanie: “Ramiona drzew rozpościerają się na horyzoncie”? Podaj cechy gatunkowe sonetu. Podaj przykład onomatopei. Podaj przykład metonimi. Podaj dwa przykłady oksymoronu. Co to jest komedia? Wymień cztery gatunki epickie. Co to jest epopeja? Co to jest poemat heroikomiczny? Co to jest apostrofa? Co to jest satyra?

20. PROJEKTY (Asia Krzemińska) Kostki Story Cubes (lub inne kości narracyjne) są doskonałym źródłem inspiracji, więc fantastycznie sprawdzają się w różnego rodzaju projektach. Poniżej znajdziecie opis dwóch inicjatyw ogólnopolskich, w których wykorzystano kostki do ćwiczenia warsztatu pisarskiego. Każdy z projektów doczekała się więcej niż jednej edycji.

Cele

   

Założenia W projekcie biorą udział chętne gimnazja z terenu całej Polski; uczniowie pracują w nie więcej niż dziesięcioosobowych zespołach. Zadaniem uczestników projektu jest wspólne stworzenie opowieści. Tworzenie odbywa się etapami; każdy ze szkolnych zespołów opracowuje swój fragment w oparciu o wylosowany zestaw kości (Story Cubes)i przesyła gotowy materiał kolejnemu zespołowi; kolejne teksty powstają zgodnie z przedstawionym na początku projektu harmonogramem. Wymiana tekstów odbywa się raz w miesiącu; w efekcie wszystkich wymian powstaje opowieść w dziesięciu częściach. 57

W finale, na podstawie spisanych historii tworzone są komiksy (wykorzystanie narzędzi TIK). Opowieść Każdy zespół tworzy własnego bohatera. Może to być postać zmyślona lub wykreowana w oparciu o istniejący pierwowzór literacki. Postać bohatera jest elementem łączącym kolejne fragmenty opowieści, więc musi pojawić się w każdym tworzonym odcinku. Kolejne fragmenty opowieści powinny mieścić się w limicie pomiędzy 600 a 1000 słów. Pierwszy odcinek powinien powstać do dnia 15 września, kiedy to nastąpi pierwsza wymiana; kolejne fragmenty przesyłamy do 10 dnia miesiąca. Podsumowanie i prezentacja powstałych prac planowane są na dzień 15 czerwca. Wszystkie wątki opowieści będą publikowane za pośrednictwem strony stworzenizwyobrazni.blogspot.com . Każdy opiekun grupy otrzyma do niej dostęp i będzie odpowiadał za publikowane przez podopiecznych treści. Do każdego kolejnego fragmentu grupa powinna dołączyć fotografię przedstawiającą wylosowane kości. Zanim zespoły zaczną tworzyć opowieści, losują konwencję literacką, w której stworzą pierwszy fragment opowieści. Każda grupa otrzyma inną formę. Konwencja, obok bohatera, będzie elementem spójnym wszystkich fragmentów jednej historii (choć co miesiąc inny zespół będzie nad nią pracował). Harmonogram stosowanych form wypowiedzi Nadrzędną formą wypowiedzi jest opowiadanie, ale w każdym miesiącu należy umieścić, zgodnie z harmonogramem, obszerne elementy innych form.          

wrzesień- opis postaci; październik- relacja ze zdarzenia; listopad- monolog wewnętrzny; grudzień- ogłoszenie; styczeń-list; luty- instrukcja; marzec-opis krajobrazu; kwiecień-kartka z pamiętnika; maj-charakterystyka; czerwiec-streszczenie.

Cele     

Zachęcanie młodych ludzi do aktywności literackiej. Rozbudzanie wyobraźni uczniów poprzez działania związane z tworzeniem wspólnej opowieści. Propagowanie aktywizujących metod pracy w oparciu o działania ze Story Cubes. Nawiązanie współpracy pomiędzy uczestniczącymi w projekcie szkołami. Przygotowanie do świadomej pracy nad rozprawką argumentacyjną (jedną z form wypowiedzi obowiązującą na egzaminie maturalnym).

Założenia W projekcie biorą udział chętne szkoły ponadgimnazjalne z terenu całej Polski; uczniowie pracują w nie więcej niż dziesięcioosobowych zespołach. Zadaniem uczestników projektu jest wspólne stworzenie rozprawki na zaproponowane w pierwszym etapie tematy. Tworzenie odbywa się etapami; tylko w pierwszym niezbędne są kości Story Cubes (uczniowie wymyślają w jego trakcie temat i proponują fragment tekstu, do którego należy się odwołać); kolejne fragmenty oraz ocena wypracowań powstają zgodnie z przedstawionym na początku projektu harmonogramem. Wymiana tekstów odbywa się raz w tygodniu; w efekcie wszystkich wymian powstaje wypracowanie maturalne. Rozprawka Każdy zespół proponuje własny temat rozprawki maturalnej. Tworzy go w oparciu o losowe obrazki z kości. Do tematu dodawany jest fragment tekstu literackiego, do którego należy odnieść się w pierwszym argumencie. Temat jest niezbywalny, więc wszystkie kolejne argumenty muszą do niego nawiązywać. W efekcie powinien powstać tekst o liczbie słów nie mniejszej niż 250 (zgodnie z kryteriami przyjętymi przez Centralną komisję Egzaminacyjną). 59

Wszystkie wątki opowieści będą publikowane za pośrednictwem strony www.wypracowanianaczteryrece.blogspot.com . Każdy opiekun grupy otrzyma do niej dostęp i będzie odpowiadał za publikowane przez podopiecznych treści. Harmonogram prac Nadrzędną formą wypowiedzi jest rozprawka argumentacyjna. Podawane argumenty mogą potwierdzać lub zaprzeczać postawionej we wstępie tezie/ hipotezie. W kolejnych tygodniach powstawać będą:

Etap 1- temat i wybór fragmentu tekstu do analizy; Etap 2- wstęp + pierwszy argument (odnoszący się do podanego tematu); Etap 3- rozwinięcie (argument odnoszący się do wybranego tekstu kultury); Etap 4- argument odnoszący się do wybranego tekstu kultury + zakończenie ; Etap 5- ocena prac zgodnie z kryteriami przedstawionymi przez CKE.

O autorkach Izabella Bartol Nauczycielka języka polskiego, socjoterapeutka, autorka i realizatorka innowacji filmowej "Magia kina", należąca do grupy Nauczeni - wspieramy się w edukacji i rozwoju. Pasjonatka nauczania, neurodydaktyki oraz nowoczesnych technologii w edukacji. Miłośniczka poezji, biegania, jazdy na rolkach i rowerze.

Marlena Kowalska Nauczycielka języka polskiego, wychowawca salezjański, bibliotekarka, należąca do grupy Superbelfrz RP. Staram się tak planować pracę, by moi uczniowie zdobywali nowe wiadomości i umiejętności przez działanie. Projekty te krótsze i te bardziej rozbudowane - często goszczą na moich lekcjach. Lubię wyzwania i zachęcam swoich uczniów, by nie obawiali się nowego. Swoje pomysły i doświadczenia opisuję na blogu https://szkolainaczej.blogspot.com/ .

Asia Krzemińska Nauczycielka języka polskiego i terapeutka z zakresu terapii pedagogicznej. Pomysłodawca i koordynator Konkursu Filmowego „Lektury w kadrze” oraz Ogólnopolskiego Konkursu Plastycznego „Baśnie, naturalnie!”. Inicjatorka projektu, realizowanego za pośrednictwem platformy eTwinning „Stworzeni z wyobraźni” oraz innych projektów rozwijających umiejętności językowe uczniów. Członkini grupy zrzeszającej kreatywnych nauczycieli „Superbelfrzy”. Autorka bloga „Zakręcony belfer” (www.zakreconybelfer.pl), wyznająca zasadę: dzień bez szalonego pomysłu, dniem straconym.

Ala Podstolec Polonistka z zamiłowania, nauczycielka z powołania, wykładowca języka migowego z pasji. Na co dzień pracuję w szkole salezjańskiej, spotykając się z młodymi ludźmi i rozmawiając o języku, literaturze i kulturze. Uwielbiam czekoladę, kawę i herbatę, dobrą książkę, muzykę i film. Lubię się uczyć wciąż nowych rzeczy (aktualnie zgłębiam tajniki myślenia wizualnego, kaligrafii oraz historię muzyki rockowej), największe marzenie - zostać świętą.

Joanna Waszkowska Joanna Waszkowska, nauczycielka języka polskiego oraz egzaminatorka maturalna, należąca do grupy Superbelfrzy RP. Autorka bloga http://uczycielnica.blogspot.com/. Ambasadorka i certyfikowana trenerka międzynarodowej platformy Edmodo. Pasjonuje się wykorzystaniem gamifikacji i metody scaffolding w nauczaniu oraz pracy wychowawczej.