Firmy Innowacyjne Sektora Lotniczego Edycja 2011

INNOVATIVE COMPANIES OF THE AVIATION SECTOR

Firmy Innowacyjne Sektora Lotniczego EDYCJA

2011

Redaktor prowadzący Paweł Sobierajski

We would like to introduce to you the very first edition of our annual handbook "Innovative Companies of the Aviation Sector", which, we hope, will become your valuable source of information describing the innovation of companies, the aviation industry, as well as the entire spectrum of companies cooperating in this sector.

The information contained in this publication is complimentary to the "Aviation Sector Innovation Report", which was prepared by the Institute of Economics of Polish Academy of Sciences. It is through such independent research, we can find out how strong is Polish economy in given areas and how many companies in Poland, which, despite the global crisis, put great emphasis on development and innovation, thanks to which they are able to compete bravely on domestic and foreign markets, and ultimately to work with such giants as Boeing or Airbus.

The aviation sector companies established their operations mainly in the southeastern part of our country. This is due mainly to the fact that these regions developed economic zones, conducive to this type of businesses. The main clusters of cooperating with aviation companies are located around such cities as: Mielec, Bielsko-Biala, Rzeszow and Kalisz. Another reason is the fact that in these regions we can see formation of a specialist clusters that focus on collaboration and co-operation among its members. With this type of clusters, it is easier to establish cooperation, acquisition of joint contracts, and finally the possibility of undertaking research which ultimately leads to the development of innovation in these companies.

Editor in Chief Pawel Sobierajski

Redaktor prowadzący: Paweł Sobierajski Redaktorzy: Marek Szyl, Małgorzata Makos Współpraca: Justyna Janik, Tomasz Paczkowski Opracowanie językowe: Małgorzata Lillis Adres redakcji: WIMAP ul. Sieczna 64c 03-290 Warszawa Tel.: 501-391-364 biuro@kataloglotniczy.pl www.kataloglotniczy.pl

-3-

Od redakcji From the Editor

Przedstawiamy Państwu pierwszą edycję naszego corocznego informatora „Firmy Innowacyjne Sektora Lotniczego”, który mamy nadzieję stanie się dla Państwa cennym źródłem informacji opisującym innowacyjność firm, sektor lotniczy, a także cały rynek przedsiębiorstw współpracujących w tym sektorze.

Zawartość publikacji jest dopełnieniem informacji zawartych w „Raporcie Innowacyjności Sektora Lotniczego”, który został przygotowany przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. To właśnie dzięki takim niezależnym badaniom możemy się przekonać, jak silna jest nasza gospodarka w tego typu dziedzinach, jak wiele posiadamy w Polsce firm, które mimo ogólnoświatowego kryzysu, kładą bardzo duży nacisk na rozwój przez innowacje, dzięki którym są w stanie bardziej efektywnie konkurować na rynkach krajowych i zagranicznych, a w efekcie współpracować z takimi potentatami, jak Boeing czy Airbus.

Firmy sektora lotniczego ulokowały swe siedziby głównie w południowo-wschodniej części naszego kraju. Wynika to między innymi z faktu, iż w tych regionach znajdują się strefy ekonomiczne, sprzyjające przedsiębiorczości. Główne skupiska przedsiębiorstw współpracujących z lotnictwem, znajdują się wokół takich miast jak: Mielec, Bielsko-Biała, Rzeszów i Kalisz.

Innym powodem jest również to, iż w tych regionach zawiązały się specjalistyczne klastry, które skupiają wśród swoich członków firmy współpracujące i kooperujące ze sobą. Dzięki tego typu klastrom możliwe jest łatwiejsze nawiązywanie współpracy, zdobywanie wspólnych kontraktów, a w końcu możliwość wspólnego prowadzenia badań, co w efekcie prowadzi do rozwoju innowacyjności wśród tych przedsiębiorstw.

Spis treści Contents

Spis treści Contents 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Port Lotniczy Lublin S. A. Lublin Airport 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od redakcji From the Editor 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spis treści Contents 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plakat konferencji "Raport Innowacyjności Sektora Lotniczego" Conference Poster "Aviation Sector Innovation Report" 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . Mapa rozkładu regionalnego najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w Polsce Map of the regional distribution of the most innovative companies in the aviation sector in Poland 8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przemysł lotniczy w Polsce, Justyna Janik The Aviation Industry in Poland, Justyna Janik 11. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Śląski Klaster Lotniczy Silesian Aviation Cluster 12. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wielkopolski Klaster Lotniczy Wielkopolska Aerospace Cluster 13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dolina Lotnicza Aviation Valley 14. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prezentacja firmy Avio Polska Sp. z o. o.

Presentation of the company Avio Poland Ltd. 16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prezentacja firmy Fin Sp. z o. o.

Presentation of the company Fin Ltd. 17. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prezentacja firmy Admill Sp. z o. o.

Presentation of the company Admill Ltd. 18. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prezentacja firmy Central European Engine Services Sp. z o. o.

Presentation of company Central European Engine Services Ltd. 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miasto Rzeszów City of Rzeszow 21. . . . . . . . . . . . . . Rola powiązań zewnętrznych przedsiębiorstw sektora lotniczego w procesie innowacyjnym, Marek Szyl The role of external links of the aviation sector enterprises in the innovation process, Marek Szyl 24 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miasto Kalisz City of Kalisz 25 . . . . . . . . . . . . Szybko rozwijający się rynek prywatnych odrzutowców - realna alternatywa dla lotnictwa komercyjnego?

Avia Solutions Group Rapidly evolving private jets` market - tangible alternative to commercial aircraft? Avia Solutions Group 28 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Śląski Klaster Lotniczy - wspólna inicjatywa dla rozwoju lotnictwa na Śląsku Silesian Aviation Cluster - a joint initiative for the development of aviation in Silesia 29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Firma Shoes for Crews Company Shoes for Crews Europe 30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Analiza polskiego sektora lotniczego, Tomasz Paczkowski Analysis of the Polish aviation sector, Tomasz Paczkowski 32 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miasto Warszawa City of Warsaw 33. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dolina Lotnicza - Pierwszy i największy polski klaster, Andrzej Rybka Aviation Valley - The first and the largest Polish cluster, Andrzej Rybka 36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Firma EuroLot Company EuroLot

-4-

Mapa rozkładu regionalnego najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w Polsce Map of the regional distribution of the most innovative companies in the aviation sector in Poland

2% 1% 2%

2%

16% 7%

2% 7% 6% 2% 5%

39% 6%

-6-

Mapa przedstawia rozkład regionalny 100 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w Polsce w 2009 roku. Według badań Sieci Naukowej MSN i Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, najwięcej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego zlokalizowanych było w regionie podkarpackim (39%), mazowieckim (16%), lubelskim (9%), wielkopolskim (7%), małopolskim (6%), dolnośląskim (6%) i śląskim (5%). Łącznie wyliczone regiony skupiały 88% ujętych w badaniu przedsiębiorstw.

Niewątpliwie rozkład regionalny przedsiębiorstw ma ścisły związek z istniejącymi w regionach klastrami lotniczymi. W regionie podkarpackim i lubelskim funkcjonuje najbardziej rozwinięty klaster Dolina Lotnicza (prezentacja klastra strona 13), który skupia 87 podmiotów. W Wielkopolsce działa Wielkopolski Klaster Lotniczy, do którego należy już 21 podmiotów (opis klastra strona 12), zaś w regionie śląskim działa Śląski Klaster Lotniczy, który skupia ponad 25 podmiotów (opis klastra strona 11). Silne zagęszczenie innowacyjnych przedsiębiorstw lotniczych w regionie mazowieckim jest związane z działaniem w Warszawie największego polskiego portu lotniczego Warsaw Chopin Airport. Na terenie portu i w jego okolicach ma siedzibę i działa wiele firm związanych z transportem lotniczym, w tym wielu przewoźników lotniczych, agentów obsługi naziemnej, firm paliwowych czy cateringowych.

Mapa jest autorskim opracowaniem zespołu redakcyjnego, powstałym na bazie badań Sieci Naukowej MSN i Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk prowadzonych w ramach „Raportu o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku”.

Map shows the regional distribution of the 100 most innovative companies in the aviation sector in Poland in 2009. According to studies conducted by Sientific Network MSN and the Instytute of Economics Polish Academy of Sciences, the most innovative companies in the aviation sector were located in the Podkarpacki region (39%), Mazowiecki (16%), Lubuski (9%), Wielkopolska (7%), Malopolska (6% ), Dolnoslaski (6%) and Slaski (5%). In total, above named regions, gathered 88% of all companies included in the survey. Undoubtedly, the regional distribution of enterprises is closely linked to existing aviation clusters in the regions.

The most developed Aviation Valley cluster (cluster presentation on page 13) operates in the region of Lubelskie and Podkarpackie and brings together 80 entities. Wielkopolska has Wielkopolska Aerospace Cluster, with 21 entities (description of the cluster on page 12).

Silesian Aviation Cluster is located in Slask region and also brings together 21 companies (description of the Cluster on page 11). Strong concentration of innovative companies in the region of Mazowsze is associated with the operation of the Polish Warsaw Chopin Airport which is the biggest Polish Airport. Number of companies related to the aviation and transport industry established its operations within the port and its surroundings, including many air carriers, ground handling agents, fuel and catering companies.

The map is copyrighted to the editorial team, formed on the basis of studies conducted by Sientific Network MSN and the Instytute of Economics Polish Academy of Sciences under the „Report on innovativeness of the aviation sector in Poland in 2010.”

-7-

Przemysł lotniczy w Polsce

Przemysł lotniczy w Polsce Aviation Industry in Poland

Justyna Janik W Polsce, podobnie jak i w innych krajach, sektor lotniczy jest jedną z najbardziej innowacyjnych gałęzi gospodarki. Intensywność nakładów na badania i rozwój firm lotniczych w Polsce należy do największych na świecie. Przedsiębiorstwa współpracują z uczelniami i ośrodkami badawczymi w kraju i zagranicą.

W Polsce produkowane są śmigłowce, samoloty ultralekkie, małe samoloty, szybowce, samoloty bezzałogowe. Firmy lotnicze w Polsce tworzą sieć poddostawców dla światowych producentów samolotów. Charakterystyczne jest również skupienie przedsiębiorstw w 4 ośrodkach i związane z tym powstanie klastrów lotniczych. Tworzone inicjatywy klastrowe mają zasięg międzynarodowy.

Najwięcej firm lotniczych położonych jest w Polsce południowo-wschodniej (województwo podkarpackie), tzw. Dolina Lotnicza. Ważnymi ośrodkami są również Bielsko-Biała, Kalisz i Warszawa.

Tutaj też powstały inicjatywy klastrowe.: Śląski Klaster Lotniczy, Sieć Porozumienia Lotniczego “AVIA - SPLot", Mazowiecki Klaster Lotniczy Aviation Mazovia, Stowarzyszenie Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego "Wielkopolski Klaster Lotniczy".

Stowarzyszenie Dolina Lotnicza realizuje razem z Uniwersytetem Słowackim w Żylinie projekt "Rozwój i promocja transgranicznego polsko-słowackiego klastra lotniczego". Został sfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Karpackiego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007 – 2013. Wnioskodawcą projektu jest Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego "Dolina Lotnicza". Całkowita wartość projektu wynosi 44 766 euro, kwota dofinansowywana z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego to 38 051euro.

Aviation Industry in Poland Justyna Janik In Poland, as in other countries, the aviation industry is one of the most innovative sectors of the economy.

Intensity of spending on research and development of aviation companies in Poland, is the largest in the world. Companies cooperate with universities and research centers in the country and abroad. Poland manufactures helicopters, ultralight aircraft, small aircraft, gliders, drones. Aviation companies in Poland form a network of subcontractors for aircraft manufacturers worldwide. Characteristic is also the focus of enterprises in four centers and the related emergence of clusters of aviation. Cluster initiatives have created an international dimension.

Most aviation companies are located in south-eastern Poland (Podkarpackie Voivodship), so called "Aviation Valley". Important centers are also Bielsko-Biala, Kalisz and Warszawa. That also resulted in other cluster initiatives: Silesian Aviation Cluster, Network Aviation Agreement "AVIA - weave", Mazovia Cluster Air Aviation, Aerospace Industries Association of Entrepreneurs, "Wielkopolska Aerospace Cluster”.

Aviation Valley Association carries out together with the University of Zilina Slovak project "Development and promotion of the Polish-Slovak border aviation cluster." Project is financed by the European Union from the European Regional Development Fund and the state budget through the Carpathian Euroregion in the CBC Programme Poland - Slovak Republic 2007 - 2013. Project applicant is the Association of the Group Aviation Industry Entrepreneurs "Aviation Valley". The total project value is

-8-

Na Śląsku jest duże skupienie firm produkujących samoloty ultralekkie, kompozyty węglowe i polimerowe nie tylko dla przemysłu lotniczego. Szybowce ze Śląska zdobyły światową sławę. Pomogły w tym sukcesy sportowe, m. in. Jerzy Makula zdobył Mistrzostwo Świata w Venlo, w Holandii latając na Foxie (wyprodukowany przez Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski z Bielska Białej). Ponad 90% pilotów biorących udział w akrobacjach szybowcowych lata na szybowcach wyprodukowanych przez Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski. W 2001 roku rozpoczęto tam prace nad nową konstrukcją lotniczą – dwusilnikowym dyspozycyjnym samolotem EM-11 "Orka", który zdobył 2 narody: Wzór Roku 2006 nagrodę specjalną ministra gospodarki dla najlepszego produktu zaprojektowanego przez polskiego projektanta i wyprodukowanego przez polskiego przedsiębiorcę oraz Dobry Wzór 2006 - za szczególne walory wzornicze.

Stowarzyszenie Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego "Wielkopolski Klaster Lotniczy" powstało z inicjatywy czterech firm przemysłu lotniczego skupionego w Kaliszu: Pratt & Whitney Kalisz Sp. z o.o. (produkcji silników turbośmigłowych, turbowentylatorowych i tutbowałowych do samolotów biznesowych, komunikacji lokalnej oraz śmigłowców), Vac Aero Kalisz Sp. z o.o. (działalność usługowa w zakresie lotniczych procesów specjalnych), Meyer Tool Poland Sp. z o.o. (obróbka aparatów kierujących silników lotniczych wykonywanych z wysokostopowych, żaroodpornych i trudnoobrabialnych materiałów) oraz WSK "PZL-Kalisz" - największe przedsiębiorstwo lotnicze na terenie Wielkopolski i inicjator klastra (produkcja silników lotniczych).

€44,766, the amount subsidized by the European Regional Development Fund is €38,051.

Silesia has a large concentration of companies producing ultra light aircraft, carbon and polymer composites, not only for the aviation industry. Gliders from Silesia gained worldwide fame. Success in sports also helped, among them Jacek Makula won the World Championship in Venlo, the Netherlands, flying on FOXI (produced by the Aviation Plant Marganski & Mysłowski of Bielsko-Biala). Over 90% of pilots involved in gliding acrobatics flies on gliders produced by the Aviation Plant Marganski & Mysłowski. In 2001,work started on a new design of aircraft - twin engine airplane dispositional EM-11 "Orca," which won two national awards: Model Year 2006 - a special prize of the Minister of the Economy for the best product designed by Polish designer and produced by a Polish businessman and the Good Design 2006 - the special qualities of design.

Other companies in Silesian Aviation Cluster, producing and renovating the gliders are: Allstar PZL Glider (glider SZD-50-3 Owl, SZD-51-1 Junior SZD-55-1, SZD-59 Acro), Sailplane Jeżów Plants (repairs gliders) , 3Xtrim Aviation Plant (production of ultralight aircraft Moskito, Eol, 3Xtrim), Remos Ltd. Light Construction Plant (production of ultralight aircraft Eol 2), Smith Equipment Repair Service Department of Aviation (maintenance and repair of gliders), Bureau of Design B Bogumil Beres (among other things, high performance aircraft SZD-56-1 "Diana", but also design and manufacture of composite structures reinforced with glass fibers, carbon and aramid high performance), Sailplane WIRKK Service (repair of gliders and powered sailplanes).

Aviation IndustryAssociation of Entrepreneurs, "WielkopolskaAerospace Cluster" is an initiative of four aviation companies focused in Kalisz: Pratt & Whitney Kalisz Ltd. (Engine turboprop, turbofan for business, local communication aircrafts and helicopters), Vac Aero Kalisz Ltd. (Support activities in the area of aviation special processes), Meyer Tool Poland Ltd. (Processing apparatus in charge of engines made from highly air, heat resistant and hard materials) and WSK "PZL-Kalisz" - the largest aviation

-9-

Przemysł lotniczy w Polsce Aviation Industry in Poland

Inne firmy Śląskiego Klastra Lotniczego produkujące i remontujące szybowce to: Allstar PZL Glider (szybowce SZD-50-3 Puchacz, SZD-51-1 Junior, SZD-55-1, SZD-59 Acro), Zakłady Szybowców Jeżów (wykonywanie napraw szybowców), Zakłady Lotnicze 3Xtrim (produkcja samolotów ultralekkich Moskito, Eol, 3Xtrim), Remos Sp. z o. o. Wytwórnia Konstrukcji Lekkich (produkcja samolotów ultralekkich Eol 2), Nowak Serwis Zakład Naprawczy Sprzętu Lotniczego (przeglądy i naprawa szybowców), Biuro Projektowe B Bogumił Bereś (m. in. produkcja wysokowyczynowego szybowca SZD56-1 "Diana" ale również projektowanie i produkcja konstrukcji kompozytowych zbrojonych włóknami szklanymi, węglowymi i aramidowymi o wysokich parametrach technicznych), WIRKK Serwis Szybowców (naprawa szybowców i motoszybowców).

Mazowiecki Klaster Lotniczy AVIATION MAZOVIA powstał w celu wspieranie rozwoju przemysłu małych i średnich przedsiębiorstw lotniczych. Należy do Europejskiego Zrzeszenia Klastrów Lotniczych – EACP.

Przemysł lotniczy w Polsce Aviation Industry in Poland

Wśród firm produkujących samoloty bezzałogowe jest firma z Ożarowa Mazowieckiego WB Electronics (bsl FlyEye), firma Eurotech Sp. z o. o. z Mielca („MJ-7 Szogun” powietrzna platforma bezzałogowa UAV ). Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych opracował bezzałogowy statek powietrzny pionowego startu i lądowania "Koliber", a także lekki bezzałogowy samolot obserwacyjny "Nietoperz", które można było zobaczyć podczas pokazów Bezzałogowych Statków Powietrznych rodzimej produkcji.

Prezentacja odbyła się na terenie 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim 12 lipca 2011 r.

Przemysł lotniczy w Polsce ma liczne powiązania ze światowymi firmami lotniczymi. Swoje odziały w Wielkopolsce otworzyły m. in. Meyer Tool – amerykański producent części dla przemysłu lotniczego, Sandvik - szwedzki producent narzędzi skrawających, stali kwasoodpornej, materiałów elektrooporowych i taśm transporterowych, Pratt & Whitney Canada - wiodący na świecie lider w produkcji silników, VacAero International – Kanada.

W Polsce południowo-wschodniej mamy inwestycje UTC (USA) i należący do niej Sikorsky Aircraft i Hamilton Sundstrand, Augusta Westland (Włochy), MTU Aero Engines (Niemcy), Hispano-Suiza (Grupa Safran), Goodrich (USA).

Polskie przedsiębiorstwa kooperują z przemysłem lotniczym na całym świecie projektując i produkując części do najnowszych wersji samolotów pasażerskich (m. in. Airbusa i Boeinga). Duże jest również zainteresowanie przemysłem lotniczym ze strony kapitału zagranicznego, który tworzy inwestycje typu green field oraz inwestuje w już istniejące przedsiębiorstwa. Tworzy się sektor małych i średnich przedsiębiorstw, które dostarczają komponentów dla przemysłu lotniczego. Rozwija się współpraca międzynarodowa.

company in Wielkopolska and initiator of the cluster, the production of aircraft engines.

Mazowiecki Cluster Mazovia Aviation Cluster was established in order to support the industrial development of small and medium-sized aviation companies. It belongs to the European Aerospace Cluster Partnership - EACP. Among the companies producing drones is a company from Ozarow Mazowiecki, Electronics WB (UAV FlyEye), Eurotech Ltd. of Mielec ("MJ-7 Shogun" UAV unmanned air platform). Air Force Institute of Technology has developed an unmanned aircraft with vertical takeoff and landing "Hummingbird", a lightweight unmanned observation aircraft, "Bat", which could have be seen during the show unmanned aircraft of domestic production. The presentation took place at 23 in the Tactical Air Base in Minsk Mazowiecki, July 12th 2011.

The aviation industry in Poland has numerous links with the global aviation companies. Its branches in Wielkopolska opened, among others. Meyer Tool - American manufacturer of parts for the aviatione industry, Sandvik - Swedish manufacturer of cutting tools, stainless steel, materials electrofusion and conveyor belts, Pratt & Whitney Canada - The world leader in the production of engines, Vac Aero International - Canada.

In south-eastern Poland we have investments from UTC (USA) and belonging to a Aircraft Sikorsky and Hamilton Sundstrand, Augusta Westland (Italy), MTU Aero Engines (Germany), Hispano-Suiza (Safran Group), Goodrich (USA).

Polish companies co-operate with the aviation industry worldwide by designing and producing parts for the latest versions of passenger aircraft (among other things, Airbus and Boeing). There is also big interest in the aviation industry from foreign capital enterprises, which creates a green field investment and invests in existing businesses. Foreign capital creates a sector of small and medium-sized companies that provide components for the aviation industry. International cooperation is being developed.

-10-

Śląski Klaster Lotniczy www.aerosilesia.eu

Activity The purpose of the establishing of the Silesian Aviation Cluster is to increase innovation and strengthen the cooperative relations of its members, which in turn will lead to increased competitiveness of all companies participating in the project.

Achieving these priorities will take place through joint implementation of the following tasks: ? initiating research projects and implementation of technology in aircraft, ? participation in national and international projects for clusters, ? conducting promotional activities at regional, national and international level, ? establishing business contacts with domestic and foreign contractors, ? attract external investors for investment activities in the Cluster, ? take action to build research facilities and equipment for the aviation industry, ? to take steps to create courses of study in aviation technology.

Opis: Dorobek Federacji Firm Lotniczych Bielsko: ? wyprodukowanie ok. 600 egzemplarzy szybowców i samolotów na gotowo, lub w daleko zaawansowanej kooperacji, ? opracowanie i wdrożenie do produkcji kilku typów samolotów i szybowców (Swift, Fox, Diana, 3Xtrim, Mirage, Orka, Bielik), ? wyremontowanie kilkuset egzemplarzy szybowców, ? usługi lotnicze, w tym wyszkolenie ponad 200 pilotów samolotowych i śmigłowcowych, ? zaprojektowanie i wdrożenie w Avio Polska łopatek turbiny niskiego ciśnienia dla jednego z najnowocześniejszych silników świata GEnx-2B. Produkt został nagrodzony w Konkursach „Polski Produkt Przyszłości” oraz „eCO2innowacja” (nagroda Ministra Gospodarki).

Oczywistym elementem działalności członków Klastra była i jest współpraca z Bielskim Parkiem Techniki Lotniczej (www.parklotniczy.pl) oraz projektowanym Śląskim Centrum Technologii Lotniczej. Jeden ze wspomnianych członków – WZL4 S.A. - dysponuje hamownią silników lotniczych, która będzie wykorzystywana przez członków Klastra. W ramach prowadzonej działalności FFLB przystąpiła również do Związku Pracodawców Firm Lotniczych oraz współpracuje z Polską Konfederacją Pracodawców Prywatnych "LEWIATAN".

FFLB nawiązała też stałą współpracę z Alenia Aeronautica i Empresa Brasileira de Aeronáutica S.A., co w przyszłości zaowocuje wymianą doświadczeń i potencjału technologicznego pomiędzy tymi podmiotami.

Samolot Orka -11-

Siedziba/Head office ul. Strażacka 60 43-300 Bielsko-Biała Tel.: +48 (22) 562 33 70 Faks: +48 (22) 562 33 74 www.aerosilesia.eu biuro@aerosilesia.eu O klastrze Zarząd: Krzysztof Krystowski – Prezes Zasięg działania: Klaster o zasięgu ponadregionalnym

Klastry Lotnicze Aviation Clusters

Działalność Celem utworzenia Śląskiego Klastra Lotniczego jest wzrost innowacyjności oraz wzmocnienie powiązań kooperacyjnych jego członków, co w konsekwencji doprowadzi do wzrostu konkurencyjności wszystkich firm biorących udział w projekcie.

Osiągnięcie tych priorytetów odbywa się przez wspólną realizację następujących zadań: ? inicjowanie projektów badawczych oraz wdrażanie technologii lotniczych, ? uczestnictwo w projektach krajowych i międzynarodowych dla klastrów, ? prowadzenie działań promocyjnych na szczeblu regionalnym, krajowym i międzynarodowym, ? nawiązywanie kontaktów handlowych z kontrahentami krajowymi i zagranicznymi, ? pozyskiwanie inwestorów zewnętrznych dla działań inwestycyjnych w Klastrze, ? podjęcie działań mających na celu budowę i wyposażenie zaplecza badawczego dla przemysłu lotniczego, ? podejmowanie działań zmierzających do tworzenia kierunków studiów w zakresie technologii lotniczych.

Przekrój turbiny silnika GEnx-2B z widocznymi łopatkami turbiny niskiego ciśnienia

Stowarzyszenie Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Wielkopolski Klaster Lotniczy”

Klastry Lotnicze Aviation Clusters

www.wkl.org.pl Siedziba/Head office ul. Elektryczna 4A 62-800 Kalisz Tel.: +48 (62) 752 51 16 www.wkl.org.pl biuro@wkl.org.pl Osoba kontaktowa: Karolina BazanMarcinczak Tel.: +48 607 082 477 O klastrze Zarząd: Bogdan Zmyślony – Prezes, Bogdan Karczmarz – Wiceprezes Sławomir Zdyb – Członek Michael J. Miasek – Sekretarz Zasięg działania: Wielkopolska

Działalność Wielkopolski Klaster Lotniczy wspiera działania firm w regionie pod kątem: ? promocja przemysłu lotniczego, ? wspieranie lotniczej myśli technicznej, ? współpraca międzynarodowa, ? obsługa inwestorów branży lotniczej, ? współpraca z jednostkami B+R, ? rozwój kadr.

Activity Wielkopolska Aerospace Cluster supports the activities of companies in the region in terms of: ? promotion of the aviation industry, ? supporting aviation technical ideas, ? international cooperation, ? support for the airline industry investors, ? cooperation with R & D units, ? development of personnel.

Opis 1. Pratt & Whitney Sp. z o.o.

Spółka Pratt & Whitney Kalisz (PWK) powstała w roku 1992. Jedynym udziałowcem Spółki jest Pratt & Whitney Canada, wiodący na świecie lider w produkcji silników turbośmigłowych, turbowentylatorowych i turbowałowych do samolotów biznesowych, komunikacji lokalnej oraz śmigłowców.

Pratt & Whitney Kalisz jest częścią korporacji United Technology Corporation.

Obecnie PWK zatrudnia ok. 1415 pracowników. Spółka odnotowuje stały dynamiczny rozwój. 97% produkcji to eksport do Pratt & Whitney Canada.

Spółka Pratt & Whitney Kalisz produkuje części do silników lotniczych.

2. VAC AERO KALISZ Sp. z o.o.

Założona w 2003 r. VAC AERO KALISZ Sp. z o.o. specjalizuje się w działalności usługowej w zakresie lotniczych procesów specjalnych, tj.: obróbki cieplnej i lutowania twardego w próżni oraz nakładania powłok specjalnych (napylanie plazmowe, nieorganiczne powłoki antykorozyjne). Firma wchodzi w skład grupy VAC AERO INTERNATIONAL Inc. mającej swą główną siedzibę w Oakville (Ontario, Kanada) i jest członkiem m.in. Stowarzyszenia Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego DOLINA LOTNICZA, Polsko – Kanadyjskiej Izby Handlowej oraz Stowarzyszenia Polskiego Przemysłu Lotniczego.

Widok firm lotniczych z lotu ptaka -12-

3. Meyer Tool Poland Sp. z o.o.

Meyer Tool Poland zajmuje się obróbką numeryczną części do przemysłu lotniczego.

Obecnie specjalizuje się w obróbce aparatów kierujących silników lotniczych, wykonanych z wysokostopowych, żaroodpornych a zarazem trudnoobrabialnych materiałów.

4. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL – Kalisz” S. A. WSK "PZL- Kalisz" S.A. jest zakładem polskiego przemysłu lotniczego od 1952 roku i produkuje tłokowe silniki lotnicze ASz-62 IR do samolotów An-2 i M-18 „Dromader” oraz silniki AI-14R do samolotów PZL-101 „Gawron” i PZL-104 “Wilga”. Silniki te posiadają szereg międzynarodowych certyfikatów (m.in. USA, Kanady, Brazylii, Chińskiej Republiki Ludowej.

5. Hamilton Sundstrand Kalisz Sp. z o.o.

HS Kalisz Sp. z o.o. jest związana operacyjnie z Hamilton Sundstrand Marston Aerospace Ltd z Wolverhampton w Wielkiej Brytanii - Jest to już kolejny nowotworzony zakład branży lotniczej w Polsce i należący do korporacji United Technologies.

Celem firmy jest utworzenie w Kaliszu „Produkcyjnego Centrum Doskonałości Przewodów Rurowych” przeznaczonych do silników lotniczych.

Członkowie 1. Aeroklub Ostrowski Lotnisko Michałków 2. BETA PHU S.C. 3. EL METAL 4. Firma Budowlana Marek Antczak 5. Cactus Studio Agencja Reklamowa 6. Impel Security Sp. z o.o.

7. KPMG Tax M.Michna sp.k.

8. Meyer Tool Poland Sp. z o.o.

9. MHM Home Nieruchomości 10. Polsko-Kanadyjska Izba Gospodarcza 11. Pratt & Whitney Kalisz Sp. z o.o.

12. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe KAL-PAP 13. PWSZ Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego 14. Raiffeisen Bank Polska S.A. Oddział Kalisz 15. Sandvik Polska Sp. z o.o.

16. „Tepron-Wieluń” Sp. z o.o.

17. VAC AERO Kalisz Sp. z o.o.

18. WSK „PZL-Kalisz” S.A. 19. Dr Krystian Ziemski & Partners Sp. k.

20. Sójka & Maciak Adwokaci Sp.k.

21. Hamilton Sundstrand Kalisz Sp.z o.o.

SGPPL „Dolina Lotnicza” www.dolinalotnicza.pl

Activity Aviation Valley - an industrial cluster located in the south-eastern Poland, bringing together companies from business aviation industry. The Aviation Valley Association currently has 87 members. SGPPL "Aviation Valley" is the first and largest cluster in Poland.

Furthermore, "Aviation Valley" is a founding member of EACP (European Aerospace Clusters Partnership). The main objective of Aviation Valley is to transform the southeastern region of Poland into one of Europe's leading aviation region, which will provide a variety of products and services for the aviation industry for the most demanding customers and actively participate in the research and development.

Opis Firmy Doliny Lotniczej produkują zarówno wyroby finalne: samoloty, śmigłowce i szybowce, jak również podzespoły i części dla największych przedsiębiorstw przemysłu lotniczego na całym świecie. Przedsiębiorcy klastra Dolina Lotnicza współpracują z naukowcami w ramach CZT Aeronet – Dolina Lotnicza oraz ze szkołami technicznymi średniego szczebla na podstawie porozumienia CEKSO – Centrum Kształcenia Operatorów.

Członkowie ? ? ? ? ?

Arkom Sp. z o.o.

Aviomechanika Sp. z o.o.

Avio Polska Sp. z o. o.

B&M OPTIK Sp. z.o.o.

Lotnicze Zakłady Produkcyjno-Naprawcze "Aero-Kros" Sp. z o.o. ? Creuzet Polska Sp. z. o.o. ? CAV Aerospace Limited EC ? Engineering Sp. z o.o.

? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?

E & K Sp. z o.o.

EL-Automatyka ERKO Sp. j.

Eurotech Sp. z o.o.

Fin Sp. z o.o.

Forum Ltd. Goodrich Krosno Sp. z o.o.

Hispano-Suiza Polska Sp. z o.o.

HSW-Narzędziownia Instytut Energetyki Oddział Ceramiki CEREL Iwamet Kennametal Polska Sp. z o.o.

MARCO Export-Import Rzeszów Margański&Mysłowski Zakłady Lotnicze Mielec ARR M&M air cargo service Polska S.A. Nicholsons Sealing Technologies Sp. z o.o.

Politechnika Rzeszowska Pratt & Whitney Kalisz Prodrem Sp. z o.o.

Nafta-Gaz-Serwis S.A. PZL-Mielec Sp. z o.o.

PZL-Świdnik S.A. Rzeszów RARR Remog Royal Star Sp. z. o.o.

Zakłady Mechaniczne rufus Sp. z o.o.

Serwis Samolotów Historycznych Siemens Tuv Nord TW Metals Polska Sp. z. o.o.

Ultratech Sp. z o.o.

Vac Aero, WALDREX s.c.

Firma Projektowo Usługowa Wietpol Z.P.Chr. WSK "PZL-Krosno" S.A. WSK "PZL-Rzeszów" S.A. Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych Sp. z o.o.

Wytwórnia Konstrukcji Kompozytowych 3XTRIM Zakłady Narzędziowe w Mielcu CERMET-TECHNIKA Zakład Narzędziowy w Świdniku Zakład Kuźnia Matrycowa Sp. z o.o.

ZM "WSK-Rzeszów" Sp. z o.o.

Kreisler Polska Sp. z o.o.

King & Fowler Sp. z o.o.

WSK-Tomaszów Lubelski, M.A.M. PPUH 4 AIR AIRLINES ZPTSz "PZL-Mielec" Sp. z o.o.

"DO - MET" P.P.U.H. CONTI Sp.z o.o.

MTU Aero Engines Polska AERO AT BorgWarner Turbo Systems Poland Sp. z o.o.

SANDVIK POLSKA Sp. z o.o.

Zakład Narzędziowy ZELNAR Norbert Polska Wentworth Tech. Sp. z o.o.

Zakład Narzędziowy "PZL-Dębica" Sp. z o.o.

B/E Aerospace, Borimex PPUH Technology Management Consultants - Poland Thoni Alutec Sp. z o.o.

Stare Miasto - Park Sp. z o.o.

METALTON Sp. J. Hamilton Sundstrand Poland Sp.z o.o.

MAPAL Narzędzia Precyzyjne Sp. z o.o.

Alinox Sp. z o.o. Śląskie Centrum Naukowo-Technologiczne Przemysłu Lotniczego Inkubator Technologiczny Zakład Obróbki Plastycznej FLY Polska Sp. z o.o.

SEGER

-13-

Siedziba/Head office ul. Szopena 51 35-959 Rzeszów Tel.: +48 (17) 850 19 37 Faks: +48 (17) 850 19 36 www.dolinalotnicza.pl info@dolinalotnicza.pl Osoba kontaktowa: Andrzej Rybka andrzej.rybka@dolinalotnicza.pl

O klastrze Zarząd: Marek Darecki – Prezes Ryszard ŁęgiewiczWiceprezes Marek Bujny – Członek Zarządu Mieczysław Majewski – Członek Zarządu Janusz Zakręcki – Członek Zarządu Zasięg działania: Klaster o zasięgu ponadregionalnym

Klastry Lotnicze Aviation Clusters

Działalność Dolina Lotnicza – klaster przemysłowy, zlokalizowany w południowo-wschodniej Polsce, skupiający firmy przemysłu lotniczego.

W skład Stowarzyszenia Dolina Lotnicza wchodzi obecnie 87 członków. SGPPL „Dolina Lotnicza” jest pierwszym jak i największym klastrem w Polsce.

Ponadto „Dolina Lotnicza” jest członkiem założycielem EACP (European Aerospace Clusters Partnership). Głównym celem Doliny Lotniczej jest przekształcenie Polski południowo-wschodniej w jeden z wiodących w Europie regionów lotniczych, który będzie dostarczał różnorodne produkty i usługi z zakresu przemysłu lotniczego dla najbardziej wymagających klientów oraz brał aktywny udział w pracach badawczo-rozwojowych.

Avio Polska Sp. z o.o.

Produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Manufacture of aircraft, aviation engines and components

www.aviopolska.pl Siedziba/Head office ul. Grażyńskiego 141 43-300 Bielsko-Biała Tel.: +48 (33) 813 40 12 Faks: +48 (33) 813 21 28 www.aviopolska.pl sekretariat@aviogroup.com Osoba kontaktowa: Monika Sołtys (Marketing Specialist) Tel.: +48 (22) 562 33 70 Faks: +48 (22) 562 33 74 monika.jarzyna@aviogroup.com

O firmie Zarząd firmy: Krzysztof Krystowski − Prezes Giacomo Vessia – Wiceprezes Guido Giordano Pierfederico Scarpa Carmine Schips Piero Gennaro Liczba zatrudnionych: 425 osób Zasięg działania: Globalny Główni zleceniodawcy: Avio SpA dla General Electric, Pratt&Whitney, Snecma i Rolls Royce Informacje dodatkowe: Biuro Avio Polska w Warszawie ul. Powązkowska 15 01-797 Warszawa +48 (22) 562 33 70 +48 (22) 562 33 74

Działalność Podstawowa działalność Avio Polska jest zlokalizowana w zakładzie w Bielsku-Białej, gdzie w Centrum Produkcyjnym wykonuje się łopatki wirnikowe turbin do silników lotniczych.

W mieszczącym się tam również Centrum Badawczo-Rozwojowym prowadzone są prace nad turbinami i układami przeniesienia mocy do wielu najnowocześniejszych na świecie silników lotniczych.

Rynek, na którym działa firma, należy do najbardziej zaawansowanych technologicznie obszarów gospodarki, dlatego ogromny nacisk kładzie się na prace badawcze oraz rozwój technologii i produktów w dziedzinie napędów lotniczych, które mogą być wykorzystane w przyszłości.

Activity The main operations of Avio Poland are located in a plant in Bielsko-Biala, where the Production Centre is manufacturing rotor turbine blades for aircraft engines.

Also located there Research and Development Center, undertakes work on turbines and power transmission systems for many, the most modern in the world, aircraft engines.

Market in which the company operates, is one of the most advanced areas of the economy, therefore a huge emphasis is placed on research and development of technologies and products in the field of air engines, which can be used in the future.

Przyznane nagrody i wyróżnienia: ! Wyróżnienie w konkursie na Nagrodę Gospodarczą Prezydenta RP w kategorii Innowacyjność w 2011 roku ! Nagroda w konkursie „Polski Produkt Przyszłości” przyznana przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości w 2008 roku ! Nagroda „eCO2innowacja” przyznana przez Ministra Gospodarki w 2008 roku ! Nagroda za „Najbardziej Innowacyjny Produkt w Polsce w 2009 roku” przyznana przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk w 2010 roku ! Nagroda „European Business Awards 2010” przyznana przez Kapitułę konkursu European Business Awards ! Nominacja do Polskiego Godła Promocyjnego „Teraz Polska” w III Edycji Konkursu dla Przedsięwzięć Innowacyjnych przyznana przez Fundację Polskiego Godła Promocyjnego w 2010 roku ! Tytuł „Firma Roku” przyznany przez władze Bielska-Białej w 2004 roku ! Wyróżnienie za wkład w rozwój regionu i stworzenie nowych miejsc pracy przyznane przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. w 2010 roku ! Wyróżnienie w rankingu Polish Intellectual Capital Top 50 przyznane przez Stowarzyszenie IP ManagementPolska ! Wyróżnienie w rankingu „Diamenty Forbesa 2010” przyznane przez miesięcznik Forbes w 2010 roku ! Wyróżnienie w rankingu „Diamenty Forbesa 2011” przyznane przez miesięcznik Forbes w 2011 roku -14-

Opis Projektanci Avio Polska zaprojektowali zespoły kierownic turbiny niskiego ciśnienia do najnowszego na świecie silnika GEnx-2B napędzającego Boeing’a 747-8. Samolot ten jest następcą popularnego „Jumbo Jeta” i powstał na podstawie sukcesu Boeing’a 787 „Dreamliner” - najlepiej sprzedającego się samolotu cywilnego w historii lotnictwa.

Zastosowane w produkcji silnika rozwiązania technologiczne są najnowocześniejsze na świecie, znacznie przewyższają obecny poziom techniki i spełniają cele postawione przez Europejską Platformę Lotnictwa (ACARE) w zakresie zmniejszenia hałasu i emisji spalin.

Projektowany w oparciu o potrzeby klienta GEnx-2B stanowi wielki krok naprzód w technologii napędu. W budowie silnika zostały użyte materiały i procesy projektowania redukujące wagę, zwiększające osiągi i zmniejszające koszty utrzymania silnika w trakcie jego eksploatacji.

Dzięki zastosowaniu w konstrukcji tego silnika wielu rozwiązań innowacyjnych (w tym także w zakresie badania, projektowania i wytworzenia łopatek o nowych własnościach termodynamicznych i wytrzymałościowych) charakteryzuje się on: ? o 15% mniejszym jednostkowym zużyciem paliwa, ? może pozostawać w powietrzu o 30% dłużej, zużywając o 30% mniej części, zmniejszając dzięki temu znacznie koszty utrzymania, w stosunku do silników, które zastąpił, ? jego emisja spalin jest na poziomie o 95% niższym od dopuszczalnej i jest to najcichszy, najbardziej przyjazny dla pasażerów silnik komercyjny, jaki kiedykolwiek wyprodukowano.

W chwili obecnej Boeing ma zamówienia na ponad 100 samolotów modelu 747-8 (posiada on 4 silniki), a Avio Polska jest i będzie jedynym na świecie producentem kluczowego elementu silnika przez najbliższe lata.

Laboratorium Badań Napędów Lotniczych „Polonia Aero” Avio wraz z Wojskowymi Zakładami Lotniczymi Nr 4 SA, Politechniką Warszawską oraz Wojskową Akademią Techniczną zbuduje w Zielonce pod Warszawą laboratorium, które będzie największym i najnowocześniejszym tego typu obiektem na świecie w dziedzinie badań przepływów turbinowych. Będzie służyło do badań przemysłowych i prac rozwojowych w przemyśle lotniczym, a w tym m.in. testowania prototypów turbin silników lotniczych jak również testów demonstratorów technologii wykorzystywanych w budowie silników lotniczych. Laboratorium ma być gotowe do pracy w 2014 roku.

Kulowanie zamka łopatki rotora

Kontrola wymiarowa na maszynie wspomaganej komputerem

Elektrodrążenie drutowe na łopatce statora LPT -15-

Produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych Manufacture of aircraft, aviation engines and components

Projekt Laboratorium Polonia Aero

Fin Sp. z o.o.

Sprzedaż części dla przemysłu lotniczyego Sales of parts for the aviation industry

www.finzoo.pl

Siedziba/Head office ul. Handlowa 2a 36-100 Kolbuszowa Tel.: +48 (17) 227 00 09 Faks: +48 (17) 227 00 08 www.finzoo.pl fin@finzoo.pl O firmie Zarząd firmy: Kazimierz Fryc − Prezes Stanisław Nowak − Wiceprezes Liczba zatrudnionych: 18 osób Zasięg działania: Świat Główni zleceniodawcy: WSK Rzeszów, PZL Mielec, PZL Świdnik

Działalność FIN Sp. z o.o. jest firmą handlową, prowadzącą działalność od 20 lat.

FIN zajmuje się importem oraz eksportem trudno dostępnych towarów i materiałów stosowanych w różnych gałęziach przemysłu. Firma jest wiodącym dostawcą wyrobów i usług dla klientów z branży lotniczej i przemysłu obronnego.

W celu uzyskania zadowolenia klientów, zapewnienia jakości i spełnienia najwyższych wymagań stawianych dostawcom z branży lotniczej, FIN Sp. z o.o. wdrożyła, certyfikowała i stale doskonali ZSZJ, obejmujący AS9120/ISO:9001, Wewnętrzny System Kontroli (WSK), oraz AQAP:2120. Firma posiada ponadto Koncesję MSWiA, NCAGE a także wszelkie inne zezwolenia, wymagane do prowadzenia działalności w sektorze lotniczym i przemyśle obronnym.

Activity FIN Ltd. is a trading company, established for the past 20 years.

FIN Ltd. is engaged in import and export of hard-goods and materials used in various industries. The company is a leading provider of products and services for customers in aviation and defense industry.

In order to achieve customer satisfaction, quality assurance and to meet the highest requirements of the aviation industry suppliers, FIN Ltd. implemented, certified and is constantly improving ZSZJ, including AS9120/ISO: 9001, Internal Control System (ICS), and AQAP: 2120th The company also has a concession MIA, NCAGE and any other permits required to operate in the aviation and defense industry.

Magazyn wyrobów

Opis Firma ściśle współpracuje z klientami zarówno przy uzgadnianiu specyfikacji zamawianych wyrobów, określaniu harmonogramu dostaw, jak również innych specyficznych wymagań.

Zapewnia klientom kompletne rozwiązania logistyczne jak: magazyn wyrobów z odpowiednim zapasem tzw. safety stock, oraz dostawy wyrobów oraz gotowych zestawów części (kitów) bezpośrednio na linię montażową stosując zasady „just-in-time” oraz „kanban”.

Firma posiada także certyfikowane laboratorium pomiaru, oraz linię konserwacji łożysk.

Kluczowymi klientami FIN Sp. z o.o. są: ? WSK „PZL-Rzeszów” (Pratt & Whitney Kanada), ? Polskie Zakłady Lotnicze „PZL-Mielec” (Sikorsky Aicraft), ? WSK „PZL-Świdnik” (Augusta Westland), ? WSK „PZL-Kalisz”, ? WSK „PZL-Warszawa II”, ? EADS Warszawa-Okęcie S.A., ? Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 1, ? Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 2, ? Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 4, ? Grupa „Bumar”.

FIN dostarcza wyroby, komponenty oraz materiały przeznaczone między innymi do montażu samolotu M-28/Bryza, śmigłowców SW-3, SW-4, remontu śmigłowców Mi-8, Mi-17, Mi-24. Przygotowuje się także do dostaw dla nowego produktu PZL Mielec S-70i Black Hawk.

Od 2005 roku jest członkiem Stowarzyszenia Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza”. Firma bierze udział w targach Le Bourget w Paryżu, Farnborough w Wlk. Brytanii, ILA w Berlinie, oraz krajowych.

Budynek Główny wraz z magazynem grupy FIN -16-

Admill Sp. z o.o. www.admill.pl

Opis: Admill Sp. z o.o. jest dostawcą części dla wiodących producentów z branży lotniczej.

Posiada zatwierdzenia firm z grupy UTC: ? Pratt&Whitney USA, ? Pratt&Whitney Canada, ? WSK PZL Rzeszów.

Współpracuje z: ? Pratt&Whitney Kalisz, ? Kreisler Polska, ? Hamilton Sundstrand, eksportuje części lotnicze do USA.

Siedziba/Head office ul. Jana Wiktora 2 36-100 Kolbuszowa Tel.: +48 (17) 227 52 60 Faks: +48 (17) 227 52 61 www.admill.pl admill@admill.pl Osoba kontaktowa: Jerzy Rzeszut Tel.: +48 (17) 227 52 60 Faks: +48 (17) 227 52 61 admill@admill.pl O firmie Zarząd firmy: Jerzy Rzeszut – Prezes Liczba zatrudnionych: 25 osób Zasięg działania: Polska, USA, Kanada Główni zleceniodawcy: WSK PZL Rzeszów, Pratt&Whitney USA, Pratt&Whitney Canada

Activity Admill Ltd. was established in 2007 and is a member of SGPPLAviation Valley.

Admill Ltd. manufactures parts for the aviation industry and it specializes in precision machining of materials such as stainless steel, nickel alloys, titanium and aluminum.

The company has modern CNC machine tools, which enable the processing of a large dimensional range.

Laboratory Test of the company is equipped with a measuring projector, CMM and CMM measuring scanner for rotating parts.

Design and programming of CNC machines is done on the basis of CAD / CAM MasterCam. Przykładowe wyroby

Przykładowe wyroby - frezowanie

Firma Admill w Kolbuszowej -17-

Produkcja części dla przemysłu lotniczego Productions of parts for the aviation industry

Działalność Admill Sp. z o.o. powstała w 2007 r. Jest członkiem SGPPL Dolina Lotnicza.

Zajmuje się produkcją części dla przemysłu lotniczego. Specjalizuje się w precyzyjnej obróbce skrawaniem materiałów takich jak: stal nierdzewna, stopy niklu, tytanu i aluminium.

Spółka posiada nowoczesne obrabiarki sterowane numerycznie, które umożliwiają obróbkę w dużym zakresie wymiarowym.

Laboratorium kontrolno-pomiarowe spółki wyposażone jest w projektor pomiarowy, maszynę współrzędnościową CMM i skaner pomiarowy do części obrotowych.

Projektowanie wyrobów i programowanie maszyn CNC odbywa się na bazie programu CAD/CAM MasterCam.

Central European Engine Services Sp. z o.o. (CEES)

Naprawa i konserwacja statków powietrznych Repair and maintenance of aircraft

www.cees.waw.pl Siedziba/Head office ul. 17 Stycznia 39 00-906 Warszawa Tel.: +48 (22) 606 8872, +48 (22) 606 8236 Faks: +48 (22) 606 8238 www.cees.waw.pl cees@lot.pl Osoba kontaktowa: Małgorzata Świecak Tel.: +48 (22) 606 8871 Faks: +48 (22) 606 8238 m.swiecak@lot.pl O firmie Zarząd firmy: Paweł Gronkiewicz (LOT) − Prezes Leighton Davies (GE) – Wiceprezes Wiesław Wypych (LOT) Członek Zarządu Liczba zatrudnionych: 25 osób Zasięg działania: Polska i świat w zakresie usług wykonywanych samodzielnie oraz w ramach współpracy z GE OWS (General Electric On-Wing-Support) Główni zleceniodawcy: PLL LOT S.A, LOT Aircraft Maintenance Services (LOTAMS), EuroLOT S.A, GE OWS Informacje dodatkowe: Spółka Joint Venture of LOT Polish Airlines and General Electric Company (51/49%)

Central European Engine Services Sp. z o.o.

Joint Venture of LOT Polish Airlines and General Electric Company Działalność Podstawowa - Obsługa modułowa silników CFM56-3 w kooperacji z GE Aircraft Engines Services (naprawa/remont modułów).

Inne usługi: ? Obsługa silników „na skrzydle” B737 (CFM56-3), B767 (CF6-80C2), A380 (GP7200), ERJ170 (CF34-8E) (włącznie z zamianą silnika), ? Obsługa modułowa CF34-8E/-8C, ? Naprawy typu „HPC top case” silników CFM56-3, CF34-8E/-8C, ? Obudowa QEC silników i APU samolotów B767, B737, ERJ170, EMB145, A380, ATR, ? Obsługa APU (B737) typu HSI, testy na stanowisku prób, ? Obsługa śmigieł (ATR72/42), ? Remont wtryskiwaczy paliwowych silników AE3007A/PW100, testy na stanowisku prób.

Współpraca z GE OWS (w różnych lokalizacjach światowych): Ge90, GP7200, CF6-80C2, CFM56-3/-5/-7, CF34-8E/-8C – obsługa techniczna silników m. in. zamiany silników, inspekcje, naprawy, wymiany modułów i komponentów, zabudowy QEC oraz inne zadania.

Activity Basic - CFM56-3 engines modular maintenance in cooperation with GE Aircraft Engines Services (modules repair/overhaul); Other services: ? "On wing" engine maintenance: A380 (GP7200), B767 (CF6-80C2), B737 (CFM56-3), ERJ170 (CF34-8E) (including engine change), ? CF34-8C/-8E engines modular maintenance, ? CFM56-3, CF34-8E/-8C engines HPC "top case" repairs; ? A380, B767, B737, ERJ170, EMB145, ATR72/42 engines and APU’s QEC installation, ? B737 APU’s „hot section” inspections and bench testing, ? ATR72/42 propellers maintenance, ? PW100 series & AE3007A series fuel nozzles overhaul and bench testing.

Co-operation with GE OWS (in worldwide locations): Ge90, GP7200, CF6-80C2, CFM56-3/-5/-7, CF34-8E/-8C engines maintenance including engine changes, inspections, repairs and parts/modules replacements, QEC installation and others.

-18-

Opis Posiadane certyfikaty CEES: ? EASA (European Aviation Safety Agency) EASA Part-145, ? FAA (Federal Aviation Administration), ? 14 CFR Part-145 (FAR-145), ? Możliwość wydawania „dual certificate” (EASE/FAA) po wykonanej obsłudze.

Stacja Prób Silników: Udział CEES w projekcie Stacji Prób Silników z Wojskowymi Zakładami Lotniczymi Nr 4 (WZL-4).

Stacja przeznaczona do testowania silników CFM56-3, możliwe dostosowanie do silników o ciągu do 72,000 funtów (także wojskowych).

Plany rozwojowe: ? Wdrożenie obsługi silników CF34-10E, ? Obsługa silników CFM56-5/-7, ? Rozwój współpracy z GE OWS – w ramach kontraktu na realizację usług wsparcia „on-wing suport”: B B777-GE90, B737-NG wybudowa/zabudowa silników, B ERJ-190 wybudowa/zabudowa silników CF34-10E, B Obsługa doraźna różnych typów silników na skrzydle (GE90, GEnx, Trent 1000). ? Docelowo – wdrożenie remontów wybranych typów silników lotniczych.

sm

On-Wing Support Centers Heathrow, England

sm

Central European Engine Services Warsaw, Poland

On-Wing Support Centers Seoul, S. Korea Xiamen, China

sm

On-Wing Support Centers Cincinnati, OH Dallas, TX

GE OWS - Światowa sieć usług „On-wing support” - 2011

Obsługa modułowa CFM56

Stacja prób silników CEES/WZL-4 -19-

Naprawa i konserwacja statków powietrznych Repair and maintenance of aircraft

GEES Malaysia + On-Wing sm Support Centers Kuala Lumpur, Malaysia

Rola powiązań zewnętrznych przedsiębiorstw sektora lotniczego w procesie innowacyjnym Marek Szyl

Można tutaj postawić śmiałą hipotezę, że wartość w procesie innowacyjnym sektora lotniczego rodzi się bardziej na styku działalności pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorstwami, a nie w samych przedsiębiorstwach odizolowanych od całego łańcucha wartości.

Prześledźmy owe powiązania na wybranych przykładach.

Jedną z najbardziej innowacyjnych firm w Polsce są z pewnością Polskie Zakłady Lotnicze Mielec Sp. z o.o.

Przedsiębiorstwo jest jednym z największych producentów samolotów i śmigłowców w naszym kraju. W 2009 roku przychody spółki ze sprzedaży wyniosły 274 mln zł netto. Przedsiębiorstwo wytwarza samoloty pasażerskie, transportowe oraz specjalne własnej konstrukcji (M28, M28 B Bryza, M18 Dromader), produkuje kabiny do śmigłowca UH-60M BLACK HAWK oraz śmigłowce wielozadaniowe S70iTM BLACK HAWK, przeznaczone na rynki międzynarodowe.

Jak wygląda sieć powiązań zewnętrznych tego przedsiębiorstwa? Gdzie, jak oraz w którą stronę przepływają czynniki tworzące innowacje lub też same innowacje? W 2007 w spółkę zainwestował światowy gigant, jedna z największych firm lotniczych świata United Technology Company (UTC), za pośrednictwem spółki zależnej

The role of the external links of the aviation sector enterprises in the innovation process Marek Szyl Innovation activities of enterprises depends on both the activities conducted internally in the companies, as well as depends on the structure and diversity of relationships with external sources of information, knowledge, technologies, practices, actions, financial or human resources. Analysing the innovative activity of enterprises of aviation industry in particular highlights the importance of international links with stakeholders in their closer and further environment. The importance of these links in the innovation process is a result of the nature of the aviation sector, creation of the value and risk taken by the companies themselves.

Here you can set a bold hypothesis that the value in the innovation process in the aviation sector is created more by interaction between individual companies, rather than companies themselves isolated from the entire value chain.

Let study these links to selected examples.

One of the most innovative companies in Poland is certainly Polskie Zakłady Lotnicze Mielec Ltd. The company is one of the largest manufacturers of aircraft and helicopters in our country. In 2009, net sales of the company amounted to 274 million zl. The company manufactures passenger planes, transport, and special of his own design (M28, M28 Bryza B, M18 Dromader), produces a cab to the UH-60M BLACK HAWK helicopters and multipurpose S70iTM BLACK HAWK helicopters, intended for international markets.

-21-

Rola powiązań zewnętrznych przedsiębiorstw sektora lotniczego w procesie innowacyjnym The role of the external links of the aviation sector enterprises in the innovation process

Działalność innowacyjna przedsiębiorstw zależy zarówno od działań prowadzonych w samych przedsiębiorstwach, jak również zależy od struktury i zróżnicowania powiązań z zewnętrznymi źródłami informacji, wiedzy, technologii, praktyk działania, zasobów finansowych czy ludzkich. Analizując działalność innowacyjną przedsiębiorstw z branży lotniczej w sposób szczególny uwydatnia się znaczenie powiązań zewnętrznych z podmiotami w ich bliższym oraz dalszym otoczeniu. Znaczenie tych powiązań w procesie innowacyjnym wynika z charakteru samego sektora lotniczego, kreowanej tam wartości oraz ryzyka podejmowanego przez same przedsiębiorstwa.

Rola powiązań zewnętrznych przedsiębiorstw sektora lotniczego w procesie innowacyjnym The role of the external links of the aviation sector enterprises in the innovation process

UTC – Sikorsky Aircraft Corporation. Transakcja opiewała na kwotę 250 mln zł, kwota zawierała w sobie kupno udziałów PZL Mielec oraz wartość deklaracji inwestycyjnej w ciągu kolejnych pięciu lat. Spółka, jak deklarowali zarządzający światowego giganta, miałaby stanowić europejskie ramię Sikorsky Aircraft. Amerykanie prócz samego kupna udziałów od Agencji Rozwoju Przemysłu i zobowiązania inwestycyjnego, przekazali niezbędne technologie i know-how. Dzięki tak szeroko pojętej inwestycji, firma mogła zmodernizować park maszynowy, zbudować niezbędną infrastrukturę, wyszkolić personel czy wdrożyć nowe metody produkcji. Mieliśmy tutaj do czynienia z utworzeniem powiązań zewnętrznych, wzdłuż których nastąpił transfer zasobów finansowych, wiedzy i technologii do firmy, w celu budowania innowacji w spółce.

W grudniu 2010 roku została zawarta umowa przez PZL Mielec o dofinansowanie projektu: "Utworzenie Centrum Badawczo-Rozwojowego na potrzeby przemysłu lotniczego". Przedsiębiorstwo pozyskało na projekt 19 mln zł z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (wartość projektu to ponad 46 mln zł). W ramach realizowanej inwestycji ma powstać Centrum Badawczo-Rozwojowe w dziedzinie badań lotniczych. Budowane Centrum ma działać na potrzeby PZL Mielec oraz całej Grupy UTC, jak również oferować usługi badawcze w zakresie badań i testów samolotów oraz śmigłowców. Po raz kolejny mamy do czynienia z tworzeniem się powiązań zewnętrznych, które wywierają i będą wywierać kluczowy wpływ na poziom innowacyjności firmy PZL Mielec. Zdobycie dofinansowania budowy jednostki badawczo-rozwojowej to klasyczne powiązanie zewnętrzne wzdłuż, którego przepływają zasoby finansowe na tworzenie innowacji. Jest to powiązanie typu "do przedsiębiorstwa" (innowacje lub czynniki tworzące innowacje płyną do przedsiębiorstwa). W omawianym przypadku podmiotem z otoczenia firmy innowacyjnej jest jednostka finansująca z obszaru administracji publicznej. Budowane Centrum w przyszłości pozwoli również na przepływ czynników tworzących innowacje oraz samych innowacji "z przedsiębiorstwa", ponieważ innowacje będą powstawały w samym przedsiębiorstwie.

Nie należy zapominać o powiązaniach z odbiorcami. Przedsiębiorstwo działające jako poddostawca, który wytwarza innowacyjne produkty i rozwiązania, nawiązując kooperację z globalnymi firmami lotniczymi, produkującymi najnowocześniejsze silniki i samoloty świata (spółka m.in. nawiązała współpracę z globalnymi firmami, takimi jak Pratt & Whitney Canada, czy Spirit Aerosystem), rozpowszechnia czynniki tworzące innowacje i innowacje w kierunku innych przedsiębiorstw.

Inną innowacyjną firmą sektora lotniczego jest spółka Ultratech Sp. z o.o., producent części i komponentów dla branży lotniczej oraz energetycznej. Firma jest członkiem współzałożycielem klastra Dolina Lotnicza. Wartość przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwa wyniosła w 2008 roku 5,66 mln zł.

How does the network of external links of this company looks like? Where, how and which the factors forming the same innovation or innovation flow? In 2007, the company has seen an investment from the global giant, one of the largest aviation companies in the world, United Technology Company (UTC), through its subsidiary UTC - Sikorsky Aircraft Corporation. The transaction amounted to 250 mln zl, the amount included shares and the value of PZL Mielec investment declaration within next five years. The Company, as declared by the global giant, would be the European arm of Sikorsky Aircraft. Americans apart from the purchase of shares from the Agency for Industrial Development and Investment commitments, gave the necessary technology and know-how. With such a broad sense of investment, the company could modernize the machinery, build necessary infrastructure, train staff and implement new methods of production. This is an example of international links, along which there has been a transfer of financial resources, knowledge and technology to the company, to build innovation in the company.

In December 2010 an agreement was signed by PZL Mielec project financing, "Establishing Research and Development Centre for the aviation industry." The company acquired for the project 19 mln zloty from the Operational Programme Innovative Economy (project value is over 46 mln zloty). As part of the investment Research and Development Centre for research flights is to be build. Newly build center is to operate for the purpose of PZL Mielec, and the Group of UTC, as well as offer research services for research and testing of aircraft and helicopters.

Once again we are dealing with the formation of international links, which have and will have a crucial impact on the level of innovation in the PZL Mielec. Getting financing the construction of research and development unit is a classic international link along which flows the financial resources to create innovation. This is a typical "to the enterprise link" (innovation or innovation flow-forming factors tocompany). In this case, the subject of an innovative business environment is the entity sponsoring the area of public administration. Center built in the future will also allow the flow of innovations and factors that create the same innovation "the enterprise", because innovation will be created in the same company.

Do not forget about the relationship with customers. The company acting as a subcontractor, which produces innovative products and solutions, establishing cooperation with the global aviation companies, producing aircraft engines and most of the world (including the company has partnered with global companies such as Pratt&Whitney Canada or SPIRIT Aerosystem), spreading factors creating innovation and innovation in the direction of other companies.

-22-

Innowacje w tym przedsiębiorstwie powstają zarówno w samej firmie, jak i we współpracy z innymi przedsiębiorstwami, instytutami i uczelniami. W latach 2006-2009 Ultratech wszedł w skład międzynarodowego konsorcjum, które realizowało projekt badawczy w ramach 6 Programu Ramowego Unii Europejskiej. Celem projektu było rozwinięcie nowych technologii formowania stopów magnezu dla przemysłu lotniczego. Wartość projektu wyniosła 3,42 mln euro, zaś wartość dofinansowania 1,89 mln euro. W skład konsorcjum badawczego poza Ultratechem weszło osiem innych przedsiębiorstw (w tym 4 małe i średnie przedsiębiorstwa), dwa uniwersytety i jedna jednostka badawcza. Utworzyła się sieć powiązań pomiędzy firmami i uczelniami, w ramach których przepływały czynniki niezbędne do tworzenia nowych narzędzi, metod i technologii produkcji i obróbki stopów, a w konsekwencji powstawania innowacji. Sieć okazała się niezbędna w procesie tworzenia innowacji, z uwagi na duże ryzyko oraz znaczenie nowej wiedzy i opracowywanych technologii w skali światowej. Branża lotnicza już wdraża opracowane w projekcie technologie i zapewne jeszcze długo będzie korzystała z wyników współpracy tych podmiotów, absorbując, tworząc innowacje i wdrażając je we własnych jednostkach.

Należy podkreślić również znaczenie połączeń zewnętrznych z odbiorcami. Innowacyjne produkty Ultratechu, jako poddostawcy w procesie produkcyjnym, trafiają do krajowych potentatów branży lotniczej. Przedsiębiorstwo produkuje i sprzedaje elementy podwozi do samolotów dla Goodrich Krosno Sp. z o.o., łopatki do silników lotniczych dla WSK PZL-Rzeszów Sp. z o.o. czy duże elementy strukturalne dla PZL Mielec. Na styku kooperacji spółki i jego odbiorców tworzą się powiązania zewnętrzne wzdłuż, których przepływają innowacje typu „od przedsiębiorstwa”.

Opisane przypadki przedsiębiorstw, pokazują znaczenie powiązań zewnętrznych firm lotniczych w procesie tworzenia i rozpowszechniania innowacji. Branża lotnicza z uwagi na poziom inwestycji i kreowaną wartość, rozkłada ryzyko produkcji na wiele podmiotów. To determinuje również proces innowacyjny. Innowacje, co zostało pokazane, powstają często na styku działalności wielu przedsiębiorstw i jednostek badawczych, po czym przedsiębiorstwa absorbują innowacyjne rozwiązania we własnych procesach czy produktach.

Ultratech Ltd. is a manufacturer of parts and components for aerospace and energy policy. The company is a founding member of the Aviation Valley cluster. The value of the company sales in 2008 amounted to 5.66 million zł. Innovations in the company formed both within the company and in collaboration with other companies, institutes and universities. Ultratech In 2006-2009 he joined the international consortium which carries out a research project under the 6th Framework Programme of the European Union. The project aimed to develop new molding of magnesium alloys for the aerospace industry. The value of the project amounted to 3.42 million euro, while the value of the 1.89 million euro grant. The Ultratech research consortium came out eight other companies (including 4 small and medium enterprises), two universities and one research unit. Created a network of links between companies and universities, under which flowed the factors necessary to create new tools, methods and technologies for production and processing of alloys and, consequently, generate innovation. The network has proved to be indispensable in the process of innovation, due to the high risk and the importance of new knowledge and developed technology in the world. The aviation industry has already implemented technologies developed in the project for a long time and probably will use the results of cooperation between these entities, absorbing, creating innovations and implementing them in their own units.

Another large project, which is actively involved Ultratech is a project "Modern technologies of materials for the aerospace industry", implemented under the Center for Advanced Technology, "Aeronet-Aviation Valley". The project is more than 85 million zl. Arises here external link, which will allow the flow of knowledge and technology needed to innovate in the future (a combination of "the company").

Innovative products Ultratechu national champions get into the airline industry. The company manufactures and sells aircraft landing gear components for Goodrich Krosno Ltd., the blades for aircraft engines for the company WSK PZL-Rzeszow Ltd., a large structural components for the company's PZL Mielec.

The cases of companies, show the importance of external linkages of aviation companies in the creation and dissemination of innovation. The aviation industry due to the level of investment and creating value, risk spreads for many manufacturing companies. It also determines the innovation process. Innovation, which has been shown to occur frequently at the interface between the activities of many companies and research units, then absorb innovative companies in their own processes or products.

-23-

Rola powiązań zewnętrznych przedsiębiorstw sektora lotniczego w procesie innowacyjnym The role of the external links of the aviation sector enterprises in the innovation process

Innym dużym projektem, w którym Ultratech bierze aktywny udział jest projekt "Nowoczesne technologie materiałowe dla przemysłu lotniczego", realizowany w ramach Centrum Zaawansowanych Technologii "AERONET-Dolina Lotnicza". Wartość projektu to ponad 85 mln zł. Powstaje tutaj powiązanie zewnętrzne, które pozwoli na przepływ niezbędnej wiedzy i technologii do tworzenia innowacji w przyszłości (połączenie typu "do przedsiębiorstwa").

promocja przemysłu lotniczego

Szybko rozwijający się rynek prywatnych odrzutowców - realna alternatywa dla lotnictwa komercyjnego?

Według ekspertów FL Technics Jets, w krajach gdzie natężenie ruchu jest relatywnie małe, ale odległości do przebycia są znaczne, możliwości i korzyści oferowane przez małe odrzutowce znacznie przewyższają te, które ma do zaoferowania lotnictwo komercyjne. Ponadto statystyki wyraźnie pokazują, że w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Europie Wschodniej istotnie wzrasta popyt na najpopularniejsze modele 50-miejscowych małych odrzutowców.

Choć najwięcej samolotów wciąż jest USA, to jednak Chiny są uważane za najszybciej rozwijający się rynek lotniczy na świecie. Pod względem wielkości rynku Europa razem z Rosją i krajami Wspólnoty Niepodległych Państw jest na trzecim miejscu, z prognozowanym wzrostem na poziomie 17 proc. W opinii FL Technics Jets, te trzy regiony w ciągu najbliższych trzech dekad będą zgłaszać największy popyt zarówno na prywatne, jak i komercyjne samoloty.

Do głównych czynników stymulujących szybko rosnący popyt na prywatne odrzutowce należy zaliczyć czasochłonność i jakość obsługi. Małe odrzutowce oferują nie tylko szybkie i bezpieczne podróżowanie oraz elastyczny rozkład połączeń, ale również pozwalają oszczędzać czas m.in. poprzez możliwość organizowania spotkań biznesowych na pokładzie. Ponadto, małe odrzutowce mogą się pochwalić jednym z najniższych kosztów operacyjnych w przemyśle lotniczym - mówi Darius Saluga, prezes FLTechnics Jets.

Rapidly evolving private jets’ market – tangible alternative to commercial aircraft?

In the climate of gradual recovery in aviation sector that is taking place after the global economic recession FL Technics Jets experts have observed a tangible tendency of rapid recovery in the private jets’ market. It is expected that by 2030 private jets’fleet will have doubled in size reaching up to 30900 ps. In the meantime, one of the major growths in the private jets’ market is foreseen namely in Russia and the CIS where the numbers by then are anticipated to rocket almost four times - up to a whopping 1765 ps.

According to FL Technics Jets experts, in the countries where traffic intensity is relatively low but travelling distances remain considerably long, the capacity and assortment offered by private jets commonly outweighs the common benefits of commercial aircraft. Furthermore, recent statistics suggests that in Africa, Latin America and Eastern Europe the demand for the most favoured 50-seat private jets is also intensifying. While the largest aircraft fleet remains to be based in North America, China is nominated as the most rapidly emerging aviation market in the world. In terms of market size, Europe, including Russia and the CIS, comes in the third position and is forecasted to witness a further 17% growth. In FL Technics Jets opinion, in the following three decades these three regions will enjoy the largest demand in both private and commercial aircraft markets.

‘The major factors stimulating the rapidly growing popularity of private jets must primarily be time consumption and service quality. Private jets offer not only fast and safe travelling facilities and flexible schedules but also saves a lot of priceless time as one can hold business meetings right there, whilst on board. Moreover, business jets can boast one of the lowest operating costs within the aviation industry.’, comments the CEO of FLTechnics Jets Darius Saluga.

-25-

Rynek prywatnych odrzutowców - realna alternatywa dla lotnictwa komercyjnego?

Private jets’ market – tangible alternative to commercial aircraft?

W sytuacji stopniowej poprawy w branży lotniczej po ostatnim globalnym kryzysie gospodarczym eksperci FL Technics Jets zaobserwowali istotne ożywienie na rynku prywatnych odrzutowców. Szacuje się, że do 2030 r. stan liczebny flot prywatnych odrzutowców podwoi się i osiągnie poziom 30,9 tys. sztuk. Największy wzrost jest spodziewany w Rosji i krajach Wspólnoty Niepodległych Państw, gdzie liczba maszyn ma wzrosnąć prawie czterokrotnie - do poziomu 1765 szt.

Saluga podkreśla jednak, że niezależnie od wspomnianego już wzrostu zainteresowania małymi odrzutowcami, aby utrzymać przepływ pasażerów konieczny jest globalny rozwój portów lotniczych. Aby utrzymać wzrost w branży konieczne jest ograniczanie biurokracji na niektórych lotniskach, która powstrzymuje je od zbliżania się do poziomu, jaki jest w Europie i USA. W Chinach, pomijając fakt wielkości kraju, jest ponad 150 cywilnych lotnisk. Kraj ten ma kontrolowaną przestrzeń powietrzną, co oznacza, że samoloty mogą się poruszać tylko wyznaczonymi korytarzami, które i tak są w większości zajęte przez lotnictwo komercyjne. W rezultacie małe samoloty często muszą konkurować o najbardziej dogodne „szczeliny czasowe”. O wiele korzystniejsza sytuacja jest w Rosji i krajach Wspólnoty Niepodległych Państw, gdzie nadzór nad przestrzenią powietrzną jest bardziej zliberalizowany, a procedury ruchu lotniczego łatwiejsze konkluduje D. Saluga.

Rynek prywatnych odrzutowców - realna alternatywa dla lotnictwa komercyjnego?

Private jets’ market – tangible alternative to commercial aircraft?

O FLTechnics Jets: FL Technics JETS świadczy usługi serwisowe dla prywatnych odrzutowców. Działa na bazie infrastruktury spółki FL Technics i oferuje liniową i bazową obsługę, serwis silników, naprawy wyposażenia wnętrz kabin odrzutowców oraz ekspresowo dostarcza części zamienne potrzebne do wykonania napraw oraz inne usługi serwisowe dla dla maszyn z rodziny modeli Hawker Beechcraft 700/750/800/800XP/850XP/950XP. FL Technics JETS jest częścią Avia Solutions Group.AkcjeAvia Solutions Group są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Więcej o FLTechnics Jets: www.fltjets.com Źródło: Avia Solutions Group Artykuł został opublikowany 16 sierpnia 2011 na portalu Polski Rynek Transportu Lotniczego PRTL.pl

However, D. Saluga notices, regardless of the aforementioned tendencies towards the increasing private jets popularity, in order to maintain a continuous passenger and airlines’flow, airports worldwide must keep expeditiously expanding. With a view to maintaining healthy aviation climate we must moderate the existing bureaucracy at our airports as it withholds us from coming up to the current level of the aviation industry in Europe and NorthAmerica.

‘China, for instance, notwithstanding its size, has got slightly more than 150 civil airports. It has a controlled airspace thus civil airliners are allowed to use only a limited amount of air corridors that are mainly dominated by commercial aircraft. As a result, private jets are often faced with the need to compete for the most convenient time slots. In the meantime, a much more favourable situation can be observed in Russia and the CIS where the air space is more liberalized which makes the complicated air traffic procedures significantly easier and the airport infrastructure more manageable.’,- reflects D.Saluga.

About FLTechnics Jets: FL Technics Jets provides services for business aviation. Operating on the technical base of FL Technics, FL Technics Jets offers line and base maintenance, cabin refurbishment, engine management, express spare parts delivery and other services for Hawker Beechcraft 700/750/800/800XP/850XP/950XP family aircraft. FL Technics Jets operations and strong growth is backed up by Avia Solutions Group, one of the leading aviation infrastructure groups in Eastern Europe. For more about FL Technics Jets, please visit www.fltjets.com.

Avia Solutions Group This article was published on August 16, 2011 on the website Polish Air Transport Market - www.PRTL.pl

-26-

Śląski Klaster Lotniczy – wspólna inicjatywa dla rozwoju lotnictwa na Śląsku Silesian Aviation Cluster – a joint initiative for the development of aviation in Silesia

Śląski Klaster Lotniczy – wspólna inicjatywa dla rozwoju lotnictwa na Śląsku Historia współpracy firm lotniczych na Podbeskidziu sięga lat 80-tych ubiegłego wieku, jednak formalizacja wspólnych działań nastąpiła w 2006 roku z chwilą powstania Stowarzyszenia Federacja Firm Lotniczych Bielsko, które wkrótce stało się koordynatorem nowo powstałego Śląskiego Klastra Lotniczego. Obecnie do klastra należy ponad 25 podmiotów, w tym uczelnie wyższe oraz instytucje otoczenia biznesu.

Działalność klastra koncentruje się na dwóch obszarach produkcji lotniczej. Pierwszą specjalizacją jest produkcja samolotów lekkich i ultralekkich przy wykorzystaniu technologii kompozytowych. Druga specjalizacja to produkcja i naprawy lotniczych zespołów napędowych, w tym przede wszystkim elementów turbin lotniczych, ale także przekładni i innych podzespołów.

Przedsiębiorstwa działające w Śląskim Klastrze Lotniczym mogą pochwalić się kilkoma produktami, które zdobyły już uznanie na całym świecie. Wśród nich możemy wymienić np. elementy turbiny najnowocześniejszego silnika na świecie GEnx-2B produkowane przez Avio Polska Sp. z o.o. czy też samolot ORKA oraz szybowiec FOX wyprodukowane w Zakładach Lotniczych Margański & Mysłowski.

Jednym z ważniejszych członków klastra jest Śląskie Centrum Naukowo-Technologicznego Przemysłu Lotniczego, które kosztem ponad 50 mln zł buduje obecnie centrum badań materiałów kompozytowych oraz laboratorium prób statycznych.

Plan wieloletniego rozwoju zawiera liczne działania i inwestycje, które pozwolą poprawić konkurencyjność członków klastra, a także stworzyć zupełnie nowe produkty z zastosowaniem najnowszych rozwiązań aerodynamicznych. Planowane są m.in.:

? laboratorium badawcze stopów metali (umożliwi wytwarzanie części z materiałów o najlepszej charakterystyce), ? centrum obróbki mechanicznej oparte na wysoko zaawansowanych technologicznie maszynach szlifierskich CNC, ? laboratorium badań w locie dla małych samolotów i szybowców służące sprawdzaniu właściwości statków powietrznych ? ? ? ?

w warunkach rzeczywistych, pozwalające na inspekcję samolotu bez rozmontowywania go oraz przygotowanie optymalnych pod względem wyważenia elementów samolotów i szybowców, nowoczesne lakiernie do lakierowania elementów statków powietrznych, modelarnia (pozwoli na prace nad nowymi rozwiązaniami aerodynamicznymi), centrum spawania laserowego (wytwarzanie kluczowych części do największych silników lotniczych o znacznie wyższej jakości niż technika spawania tradycyjnego), sieciowe centrum projektowania komputerowego dzięki nabyciu specjalistycznego oprogramowania UniGrafx do projektowania statków powietrznych i ich elementów.

Silesian Aviation Cluster – a joint initiative for the development of aviation in Silesia History of cooperation of airline companies in Podbeskidzie reaches the 80s of the last century, but the formalization of joint activities took place in 2006 with the founding of theAssociation of Aviation Companies Bielsko Federation, which soon became the coordinator of the newly formed Silesian Aviation Cluster. Currently, the cluster consists of more than 25 entities, including universities and institutions of business environment.

The activities of the cluster focuses on two areas of aviation production. The first specialization is production of light and ultralight aircraft using composite technology. The second specialization is the production and repair of aviation propulsion systems, including the air turbine components, but also gear and other components.

Companies operating in the Silesian Aviation Cluster can boast of several products that have already won worldwide recognition.

Among them we can mention for example, elements of the most modern turbine engine in the world GEnx-2B, manufactured by Avio Poland Ltd. or the airplane and glider ORKAFOXAircraft Factory produced Marganski & Mysłowski.

One of the major members of the cluster is the Silesian Centre for Science and Technology of Aviation Industry, which with the funds of more than 50 million zł is currently building composite materials research center and laboratory of static tests.

Long-term development plan includes numerous actions and investments that will improve the competitiveness of the cluster members, as well as create completely new products with the latest aerodynamic solutions. Planned include: ? Research laboratory of metal alloys (allow the manufacture of materials with the best characteristics), ? Machining center based on high-technology CNC grinding machines, ? Flight test lab for small airplanes and gliders for verifying properties of aircraft in real-world conditions, allowing for inspection of the aircraft without dismantling it and to prepare optimal, in terms of balancing, the elements of aircraft and gliders, ? Modern Painting for painting of aircraft components, ? Pattern shop (will work on new aerodynamic solutions), ? Center laser welding (manufacture key parts to the largest aircraft engine with a much higher quality than traditional welding technique) ? Network design center by the acquisition of specialized computer software to design UniGrafx aircraft and their components.

-28-

Analiza polskiego sektora lotniczego Tomasz Paczkowski

Analiza polskiego sektora lotniczego Analysis of Polish aviation sector

Sektor lotniczy obok sektora przemysłu i sektora wytwórczego należy do głównych branż gospodarki.

Jedne kraje mają swoje Bolywood inne mają swoją „Dolinę krzemową” a w południowo-wschodniej Polsce narodziła się polska „Dolina lotnicza”, która nadaje ton w tej części Europy. Chociaż na co dzień nie mówi się o niej głośno w mediach to o jej znaczeniu niech świadczy to, że właśnie tutaj giganci przemysłu lotniczego szukają partnerów do produkcji najbardziej innowacyjnych i zaawansowanych technologicznie rozwiązań wykorzystywanych w przemyśle lotniczym.

W 2009 r. wydatki firm objętych badaniem (128 firm zaliczone do sektora lotniczego) na działalność badawczo-rozwojową wyniosły 35.468 tys. zł z czego 89% na działalność B+R przeznaczyły firmy, które znalazły się w pierwszej piątce najbardziej innowacyjnych firm sektora lotniczego w Polsce. Wśród pierwszej piątki liderów raportu większość z nich to podmioty powstałe po 2000 r. należące do sektora prywatnego. Wśród pierwszej piątki znalazło się dwóch reprezentantów województwa śląskiego (w tym lider rankingu) oraz po jednym reprezentancie województwa wielkopolskiego, lubelskiego i podkarpackiego.

Lider rankingu innowacyjności sektora lotniczego specjalizuje się w budowie, rozwoju i produkcji silników dla samolotów. Współpracuje z największymi firmami działającymi w tej branży na rynku globalnym (General Electric, Eurokopter, Sikorsky). Dostarcza rozwiązań dla silników okrętowych oraz napędów wojskowych i kosmicznych. Na działalność B+R w 2009 r. przeznaczył 16.848 tys. zł. W latach 2004-2009 wydatki związane z działalnością B+R wzrosły o 71%.

Przedostatnia firma zamykająca pierwszą piątkę innowacyjnych firm sektora lotniczego specjalizuje się w opracowywaniu i wdrażaniu do produkcji własnych konstrukcji lotniczych. Z sukcesem swoje konstrukcje prezentuje na międzynarodowych tragach lotniczych (Międzynarodowe Targi Lotnicze w Paryżu).

Analysis of Polish aviation sector Tomasz Paczkowski The aviation industry next to the industrial sector and the manufacturing sector is one of the major sectors of the economy. Some countries have their Bolywood others have their own "Silicon Valley" in southeastern Poland "Aviation Valley" was born, which sets the tone in this part of Europe. Although every day nobody is talking about it loudly in the media, the importance of this can be proved by the fact that it is here that the aviation industry giants seek partners to manufacture the most innovative and advanced technological solutions used in the aviation industry.

In 2009, the expenses of companies surveyed (128 firms included in the aviation sector) on research and development activities amounted to 35,468 thousand. zł out of which 89% of R & D spend can be credited to the companies that were in the top five most innovative companies in the aviation sector in Poland. Among the top five leaders of the report, most of them are entities created after 2000 belong to the private sector.

Among the top five there were two representatives of the Śląskie Province (including ranking leader) and one representative of the Wielkopolskie, Lubelskie and Podkarpackie.

Innovation ranking leader of the aviation sector, specializes in construction, development and production of engines for aircraft. Company works with major companies in this industry on the global market (General Electric, Eurokopter, Sikorsky) and provides solutions for marine, military and space engines. In 2009, company set aside 16,848 thousand zl for R & D activities. In 2004-2009, expenditure on R & D activities increased by 71%.

Company fourth on the list of innovative companies in aviation sector, specializes in developing and implementing their own production of aircraft structures. Company is showcasing the success of their designs at international air trade fairs shows (InternationalAviation Fair in Paris).

-30-

It should be noted that in 2004-2009 there was a decline in spending on R & D among the top five companies by 42%. The drop in spending on R & D activities are undoubtedly barriers to innovation faced by leaders in their business. Obstacles faced by entities can be divided into three groups ie, factors hampering innovation activity, factors associated with knowledge and market factors. Companies, name lack of funds among the major factors hampering innovation activities exchange. However, as is clear from the survey received, the greatest influence limiting innovative activities are factors associated with knowledge and market factors. Businesses feel the lack of qualified staff. They emphasize the lack of information related to technology and lack of market research. Difficulty in finding partners, are no less difficulty than the uncertain demand for innovative products and domination of the market by market leaders.

Nevertheless, the obstacles encountered in the innovative activities does not discourage them to seek aid from the EU operational programs. Among the 93 projects under the EU Operational Programme for 20072013 nearly 11% of the projects is being implemented by the top five ranking companies.

Naturally high position in the rankings and their innovation is confirmed by research conducted by INE PAN. Report Leaders on innovation in the aviation sector in Poland are leading the market in terms of innovation, the process, expenditures on innovation activities and contracts under the EU operational programs.

It should be noted that despite high spending on R & D activities and funds raised for projects under the operational programs, what is missing are the patents that are kind of confirmation of company innovations.

Therefore, let the above analysis provides an introduction and an incentive to reach for “Report on innovativeness of the Aviation Sector in Poland in 2010” prepared by the Institute of Economics Polish Academy of Sciences. Let it also be also detailed Report on the Polish economy innovativeness as is being developed every year by the Instytute of Economics PolishAcademy of Sciences.

-31-

Analiza polskiego sektora lotniczego Analysis of Polish aviation sector

Należy zauważyć, że w latach 2004-2009 nastąpił spadek wydatków na działalność B+R wśród pierwszej piątki o 42%. Na spadek wydatków na działalność B+R mają wpływ przeszkody dla innowacyjności, na które napotykają w swojej działalności liderzy. Przeszkody te można podzielić na trzy grupy tj. czynniki utrudniające działalność innowacyjną, czynniki związane z wiedzą oraz czynniki rynkowe. Przeszkody na które napotykają podmioty można podzielić trzy grupy tj. czynniki utrudniające działalność innowacyjną, czynniki związane z wiedzą oraz czynniki rynkowe. Firmy wśród głównych czynników utrudniających działalność innowacyjną wymieniają brak środków pieniężnych. Jednakże jak wynika z otrzymanych ankiet największy wpływ ograniczający działalność innowacyjną mają czynniki związane z wiedzą oraz czynniki rynkowe. Firmy odczuwają brak wykwalifikowanego personelu. Podkreślają brak informacji związanych z technologiami oraz brak informacji na temat rynków. Trudności ze znalezieniem partnerów są niemniejszym utrudnieniem niż niepewny popyty na produkty innowacyjne i zdominowanie rynku przez dominujące przedsiębiorstwa.

Nie mniej jednak napotykane przeszkody w działalności innowacyjnej nie zniechęcają je do ubiegania się o środki pomocowe pochodzące z programów operacyjnych UE. Pośród 93 projektów objętych programem operacyjnym UE na lata 2007-2013 blisko 11% projektów realizowane jest przez pierwszą piątkę rankingu.

Oczywiście wysokie miejsca opisywanych przedsiębiorstw w rankingu oraz ich innowacyjność potwierdzają prowadzone badania przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN. Liderzy „Raportu o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 r.” są liderami pod względem innowacyjności rynkowej, procesowej, nakładów na działalność innowacyjną oraz zdolności zdobywania kontraktów w ramach programów unijnych finansujących innowacyjne projekty.Należy jednak zwrócić uwagę na to, że pomimo wysokich wydatków na działalność B+R, zdolności do pozyskiwania środków na innowacyjne projekty realizowane w ramach funduszy europejskich, przedsiębiorstwom tym brakuje patentów, które są niejako dopełnieniem poziomu ich innowacyjności.

Dlatego też, niech powyższa analiza stanowi wstęp i zachętę do sięgnięcia po „Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 r.” opracowanego przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk.

Dolina Lotnicza – pierwszy i największy polski klaster Andrzej Rybka

Aviation Valley – the first and the largest Polish cluster Andrzej Rybka Aviation Valley is already well known in Poland and the world, cluster of the design and manufacture of helicopters, aircraft and aircraft components, ordered by the global aviation industry. The cluster brings together aviation companies located in the south eastern of Poland, from Bielsko Biala to Swidnik, mostly in the voivodship Podkarpackie. Headquarter of Aviation Valley is located in the Rzeszów.

In the early decades the Aviation Valley consisted of 18 companies employing nine thousand. people. Today, nearly 90 companies belonging to the association, employs 23 thousand of engineers and technicians with the highest qualifications., and the turnover is at 1.5 billion dollars.

An excellent staff is largely responsible for the success of the Aviation Valley. Over 70-year-old tradition of aviation in this region resulted in high technical culture that allows to implement new technologies with resounding admiration and appreciation of the world's leading investors from aviation companies. The first success was the privatization of WSK Rzeszow, which today is a company with the highest world standards. Then, followed the acquisition in PZL Mielec technology of U.S. helicopter giant Sikorsky. In a similar rate, after the takeover by the Agusta Westland helicopter PZL Swidnik, Italian-British investors have completely rebuilt the factory adjusting it to the needs of the group. Already working full steam is Borg Warner american factory of turbochargers and the branch of the Bavarian air engines power house MTU Aeroengines. Another great aviation corporation Goodrich - is already doing business in the plant located in Krosno, Podkarpackie and planning to build another establishments in the cluster, among twenty other investors which have already registered. - In the near future further multimillion investments will enrich theAviation Valey.

Chance for the future success of the Aviation Valley, however, does not lay solely in the hands of foreign investors. Cooperation with science and educational institutions is extremely important to the aviation industry. For this purpose, the Centre for Advanced Technologies AERONET was established, associating the company "Aviation Valley" and 11 polytechnics and research institutes, creating research facilities i.e. for the development of technologies used for aviation production.

Cooperation with universities also applies to education. Universities prepare a new cadre of highly qualified staff for the industry ; a leading role in this plays the Rzeszów University of Technology and the Faculty of Mechanical Engineering and Aeronautics. It is a top of the educational pyramid being built by the Aviation Valley, where the lower floor are secondary schools. Already -33-

Dolina Lotnicza – pierwszy i największy polski klaster Aviation Valley – the first and the largest Polish cluster

Dolina Lotnicza to już znany w Polsce i świecie klaster projektowania i produkcji śmigłowców, samolotów i podzespołów lotniczych, zamawianych przez światowych potentatów przemysłu lotniczego. Klaster grupuje firmy sektora lotniczego położone na terenie południowo – wschodniej Polski, od Bielska Białej po Świdnik, głównie w województwie podkarpackim. Siedziba Doliny Lotniczej mieści się w Rzeszowie.

Na początku dekady Dolina Lotnicza liczyła z 18 podmiotów zatrudniających 9 tys. osób. Dziś prawie 90 firm należących do stowarzyszenia zatrudnia 23 tys. inżynierów i techników o najwyższych kwalifikacjach, a obroty są na poziomie 1,5 mld dolarow.

Znakomita kadra pracownicza zadecydowała w znacznej mierze o sukcesie Doliny Lotniczej. Ponad 70-letnia tradycja produkcji lotniczej na tym terenie zaowocowała wysoką kulturą techniczną, pozwalającą wdrażać nowe technologie w tempie budzącym podziw i uznanie inwestorów z czołówki światowych firm lotniczych. Pierwszym sukcesem była prywatyzacja WSK Rzeszów, która dziś jest przedsiębiorstwem o najwyższych światowych standardach. Następnie następowało przejmowanie w PZL Mielec technologii amerykańskiego potentata śmigłowcowego Sikorsky. W podobnym tempie po przejęciu przez Agustę Westland śmigłowcowej spółki PZL Świdnik, włosko-brytyjscy inwestorzy gruntownie przebudowują fabrykę dostosowując ją do potrzeb koncernu. Pełną parą pracują już fabryka turbosprężarek amerykańskiej Borg Warner Turbosystems i oddział bawarskiej potęgi lotniczej MTU Aeroengines. Inna wielka lotnicza korporacja – Goodrich robi biznes w zakładach ulokowanych w podkarpackim Krośnie i planuje budowę w klastrze kolejnych zakładów, wśród dwudziestu innych zarejestrowanych już inwestorów. W najbliższym czasie Dolinę Lotniczą wzbogacą kolejne wielomilionowe inwestycje.

Swojej szansy na przyszłość Dolina Lotnicza nie pozostawia jednak wyłącznie w rękach zagranicznych inwestorów. Niezwykle ważna jest współpraca przemysłu lotniczego ze światem nauki i instytucjami edukacyjnymi. W tym celu powołano do życia Centrum Zaawansowanych Technologii Aeronet – Dolina Lotnicza, zrzeszające firmy klastra "Dolina Lotnicza" oraz 11 politechnik i instytutów naukowych, tworzących zaplecze badawcze m. in. dla rozwoju technologii używanych do produkcji lotniczej.

Dolina Lotnicza – pierwszy i największy polski klaster Aviation Valley – the first and the largest Polish cluster

Współpraca ze szkołami wyższymi ma dotyczyć także edukacji. Uczelnie przygotowują przemysłowi nową kadrę o najwyższych kwalifikacjach, czołową w tym rolę odgrywa Politechnika Rzeszowska i jej Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa. To szczyt budowanej przez Dolinę Lotniczą piramidy edukacyjnej, której niższe piętro ulokowane jest w szkołach średnich. Już 12 średnich szkół zawodowych na terenie województwa podkarpackiego zostało objętych patronatem Doliny Lotniczej, co zapewnia im pomoc w wyposażeniu pracowni, modernizacji programów nauczania i konsultacje dla nauczycieli. Szkołom objętym patronatem, wsparcia udziela nie tylko przemysł lotniczy, ale również Regionalny Program Operacyjny ze środków Unii Europejskiej.

Tak kompleksowe starania o tworzenie warunków dla przemysłu lotniczego i kosmicznego budzą zainteresowanie w najszerszych kręgach światowych producentów tego sektora. Aby mu sprostać Dolina Lotnicza uczestniczy w międzynarodowych imprezach targowo-wystawienniczych, jak również organizuje misje gospodarcze do krajów Unii Europejskiej, Kanady i USA oraz Azji. Efekty tych działań są coraz bardziej widoczne. Dużą rolę odgrywa współpraca z władzami samorządowymi, zwłaszcza województwa podkarpackiego i miasta Rzeszowa. Szczególnie istotne znaczenie ma współpraca w zakresie promocji regionu, jak również rozwoju siatki bezpośrednich połączeń lotniczych.

Z lotniska w Rzeszowie można lecieć do wielu krajów świata. Doliną Lotniczą interesują się nowi zagraniczni inwestorzy. Jednocześnie rozwija się tu przemysł lotniczy, który potrafi koegzystować ze wspaniałą przyrodą i tworzyć wysoką jakość życia.

12 secondary vocational schools in the region was covered by the patronage of Podkarpackie Valley Aviation, which provides them with assistance in laboratory equipment, modernization of curricula and consultation for teachers. Schools covered by the auspices of grants are not only supported by the aviation industry, but also by the Regional Operational Programme of the European Union.

Such a comprehensive efforts to create conditions for the aviation and aerospace industry, create an interest in the widest circles of world manufacturers in this sector. To meet the interest, Aviation Valley participates in international fairs and exhibitions, as well as organizes trade missions to the countries of the European Union, Canada, the USA and Asia. The effects of these activities are increasingly visible. Working with local authorities, especially the region of Podkarpackie and the city of Rzeszow plays an important role. Is particularly important to promote cooperation in the region and also the development of direct air connections grid. From the airport in Rzeszow, you can fly to many countries around the world, new and foreign investors have an interest in the Aviation Valley.

At the same time there is growing aerospace industry, which can coexist with nature and create a wonderful quality of life.

-34-

GDA AŃSK K SZCZECIN

POZNAŃ Ń

WROCŁ AW KRAKÓW

RZESZÓW

Międzymiastowy! Łączymy regiony

wygodna i szybka podróż bilety od 195 PLN w jedną stronę (cena zawiera wszystkie opłaty) pakiety rodzinne 50% zniżki dla dzieci do 14 lat możliwość przewozu nietypowego bagażu – rowerów, nart, desek snowboardowych i windsurfingowych

www.eurolot.com