Damming The Irrawaddy Burmese

Page 1

{&m0wDjrpfukd ydwqf kd a&umwmwnfaqmufjcif;


uGsefawmfwdk h ucsifvlr_zHG h+zdK;a&;uGef,uftzJG haejzifh TtpD&ifcHpm xGufay:vmzdk twGut f pjyL;ulnaD xmufyahH y;cJah om tvl&iS rf sm;jzpf=uaom DCMF ESihf GGF wd k ukd txl;aus;Zl;oif&Sdygonf? xked nf;wl TtpD&ifcpH mtwGuf enf;pepfrsm;jzifh yHyh ;kd I taumif;qH;k jzpfatmif 0dik ;f 0ef; ulnD=uaom BRC, E-desk ESifh ERI okd hudkvnf; txl;aus;Zl;wifygonf? xdk twl TtpD&ifcpH mukd tprStqH;k wdik f owif;tcsut f vuf aumufcpH ak qmif;jcif;udk wm0ef ,laqmif&u G cf ahJ om ucsio f bm0ywf0ef;usiq f ikd &f mtzJ G ESihf yg0ifun l aD y;aom ucsif ausmif;om;vli,frsm;tzJ G ESihf enf;pepfrsm;/ t}uHn%fjzif0h ikd ;f 0ef; uln=D uaom tjcm; obm0ywf0ef;usifqdkif&m tzJG rsm;tm;vHk;udk vnf;txl;aus;Zl;oif&Sdygonf?

Kachin Development Networking Group ucsifvlr_zHG h+zdK;a&;uGef,uftzJG onf 2004 ckEpS w f iG f pwifwnfaxmifaom ucsijf ynfe,ftwGi;f ESihf jynfyEdik if H rsm;&Sd ucsijf ynfe,f zH G òz;a&;qdik &f mtzJ G rsm;ESihf vlxt k ajcjyKvlrt _ zJ G tpnf;. uGe, f uf wpfcjk zpfygonf? KDNG . OD;wnfcsurf mS a&&Snzf GH òz;wd;k wufa&;twGuf ucsijf ynfe,f twGif;&Sda'ocHtzJG tpnf;rsm;ESifh twlvufwGJ+yD; xda&mufpmG taumiftxnfazmf aqmif&u G Ef ikd &f efjzpfygonf? tzJ G tpnf;.&nf&, G cf surf mS jrefrmEdik if w H iG f vlra_ &;ESiEhf ikd if H a&;wdk;wufajymif;vJ jzpfay:ap&eftwGuf wdkufyJG0ifae=uaom a'ocHjynfolrsm;t wGuf wef;wlnDr#r_ESifh w&m;r#wr_tay: tajccHonfh vlr_tzJG tpnf;wpf&yfudk xl axmifjrifw h ifay;&efjzpfonf? ucsio f bm0 ywf0ef;usiq f ikd &f m tzJ G onf ucsiv f rl z_ GH òz; a&;uGe, f uftzJ G wGif tzG J 0ifjzpf+yD; TtpD&ifcpH mjzpf ajrmufz kd twGut f ptqH;k wm0ef ,lpDpOfa&;om;onfhtzJG hjzpfonf? KDNG


Kachin Environmental Organization ucsifobm0ywf0ef;usifqdkif&mtzJG ucsifobm0ywf0ef;usifqdkif&mtzJG onf {+yDv 2004 ckESpfwGif ucsifjynftwGif; obm0o,HZmw/ opfawmESifh obm0ywf0ef;usif tvGeftu|H ðyef;wD;aer_jy\em rsm;udk umuG,fxdef;odrf;ae=uaom ao'cHvlxktzJG tpnf;rsm;jzifhzJG pnf;xm;aom tzJG jzpfygonf? TtpD&ifcpH m rS "gwyf rkH sm;udk toH;k jyKvdyk gu oufqikd &f m ucsiv f rl z_ GH òz;a&;uGef,uf tzJG odk ta=umif;=um;+yD; toHk;jyK=uyg&ef arwWm&yfcHtyfygonf?


rmwdum tpD & if c H p m tusOf ; csKyf

1

tcef ; (1)? aemuf c H o rd k i f ; a-umif ; ppfwyf}uD;pdk;r_ESifh ucsifjynfe,ftwGif; jzpfay: ajymif;vJr_rsm; jrefrmEdkifiH&Sd a&tm;v#yfppfxkwfvkyfief; jrpf}uD;{&m0wD {&m0wDjrpf0Srf; jrpfqHka'oESifhucsifwdk@twGuf ,Ofaus;r_t&ta&;ygr_

5 6 8 10 11 14

tyd k i f ; (2) {&m0wD j rpf q H k q nf aqmuf v k y f a &;pD r H c suf qnfudk rnfodk@toHk;csrnfenf; v#yfppf"gwftm;a&mif;csr_rS &&Sdrnfh cef@rSef;ajcwefbdk; b¾maiG rnfr#ukefusrnfenf;? tifrdkifc (arc) jrpfudkqnfzdk@jcif; tcsdefumv owfrSwfcsufrsm; qnfaqmufvkyfrnfhae&mY vwfwavm jzpfay:wdk;wufr_rsm; tusKd;pD;yGm;t& yg0ifywfoufae=uolrsm;

16 17 18 18 19 20 23 25

tyd k i f ; (3)? {&m0wD j rpf q H k q nf a -umif h jzpf v mEd k i f a om &d k u f c wf r + qd k ; usKd ; rsm; {&m0wD jrpfqHkqnf pDrHcsufa=umifh a&v$rf;cH&rnfhae&mrsm; vlrsm; ae&yf&if;pGef@cGg ajymif;a&$@&jcif;ESifh if;.aemufqufwGJjy\emrsm; jrefrmEdkifiHwGif qnfwnfaqmufa&;vkyfief;rsm;a=umifh a&$@ajymif;=u&r_rsm; ,Ofaus;r_qdkif&m ysufpD;qHk;&_H;apr_rsm; toufarG;0rf;ausmif;r_b0rsm; ysufpD;=u&jcif;? jrpfatmufydkif;&Sd ajrEkEHk;wif pdkufcif;rsm; ysufpD;apjcif;? vHkðcHa&;twGuf ylyef&r_rsm; obm0ywf0ef;usif ysufpD;qHk;&_H;r_rsm; usef;rma&;qdkif&m tE W&m,frsm;

33 33 34 35 41 43 44 47 54 60


ppftiftm;wdk;csJ@ csxm;jcif;? trsKd;orD;rsm;twGuf txl;xdcdkufepfemapEdkifonfh tE W&m,frsm;

63 65

tcef ; (4)? tod & S d & S d j zif h oabmwl I tepf e mcH - u&jcif ; / od k r[k w f tjcm;a&G ; cs,f p &m enf ; vrf ; rsm; !$ e f j ya&G ; cs,f a pjcif ; r&S d b J vl t rsm;u xd c d k u f e pf e m-u&jcif ; ? ti,fpm;a&tm;v#yfppf xkwfvkyfief;rsm;

69

atmuf a jcrS w f p k r sm;

71

aemuf q uf w G J 1?

76

69


{&m0wDjrpfqHkqnf wnfaqmufrnfhae&m


tpD&ifcpH m tusOf;csKyf jrefrmEdkifiH. tcsuftcsma'orsm;udk jzwfoef;pD;qif;aeaom/ tm&Swdkuf. t"du jrpf}uD;woG,jf zpfonfh {&m0wDjrpfukd qnfz@kd =uayawmhrnf? jrefrmEdik if . H ppftpd;k &onf {&m0wDjrpfuykd w d I f (152) rDwm tjrif&h adS om {&mrqnf}uD;wckukd wnfaqmuf+yD;/ v#ypf pf"gwt f m;udk w&kwjf ynfo@kd y@kd vw $ f a&mif;cs&ef w&kwu f rk % ` rD sm;tm; &if;ES;D jr KyfEcHS iG hf ðycJhonf? jrefrmppftpdk;&tzdk@ 0ifaiG0ifvrf;topfrsm;&&Sdrnfjzpfaomfvnf; rnfonfh ta&;qdkydkifcGifhr# r&Sdaom jrefrmEdkifiHjynfolrsm;tzdk@rl TpDrHcsuftwGuf xdcdkufepfem r_rsm;jzifh wefbdk;ay;qyf=u&rnfjzpfonf? (2007) ckESpfwGif jrefrmEdkifiHY qnfopfrsm;aqmufvkyfa&;ESifh ywfoufaom pDrHudef; tajrmuftrsm;udk xkwjf yefa=ujimcJ+h yD;/ wd@k txJwiG f tdref ;D csi;f wdik ;f jynfrsm;od@k v#yf h nf? ppf"gwt f m;wify@kd a&mif;csEikd f rnfh a&tm;v#ypf pfxw k v f yk if ef;rsm;vnf; yg0ifaecJo v#ypf pfprG ;f tifqmavmif rufarmae=uaom tdref ;D csi;f wdik ;f jynfrsm;tzd@k jrefrmEdik if t H wGif;wGif qnfrsm;aqmufvkyfjcif;onf v#yfppf"gwftm;udk aps;csdKcsdKESifh &apEdkifonfh twGuaf =umifh tusK;d tjrwfjzpfapaomfvnf;/ Tqnfrsm;wnfaqmufjcif;a=umifjh zpf ay:vmaprnfh pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ywf0ef;usiq f ikd &f m xdcu kd ef pfem&r_rsm;udk jrefrmEdik if H bufjcrf;&Sd vlxkrsm;odk@ yHkcswGef;ydk@xm;Edkifygonf? jrefrmjynfajrmufydkif;tpGefqHk;jzpfaom ucsifjynfe,f&Sd {&m0wDjrpf tpðy&mjrpfqHkY qnfaqmufvyk af &; pDrcH suzf iG yhf t JG cef;tem;wckukd (2007) ckEpS /f arvwGif usi;f ycJyh g onf? TqnfraS eI a&tm; v#ypf pf"gwt f m; rD*g0yf 3 600 (MW) udk xkwv f w $ af y; Edik rf nfjzpf+yD;/ trsm;pkukd w&kwEf ikd if o H @kd yd@k vw $ af &mif;csaprnf jzpfonf? Tqnfwnf aqmufa&;vkyif ef;rsm;onf w&kwEf ikd if H A[dt k pd;k &. taemufrS ta&S@o@kd pGr;f tify@kd v$waf pa&; rl0g' (West to East Power Transmission Policy) t& aqmif&u G jf cif; jzpfygonf? Tv#ypf pf"gwt f m; a&mif;csrw _ efz;kd onf wESpv f #if tar&duefa':vmoef; (500) cef@&Sdvdrfhrnf[k cef@rSef;&onf? {&m0wD jrpfqHkqnfonf Tjrpfa=umif;w av#muf w&kwfwdk@u wnfaqmufrnfh qnf}uD; (7) ckteuf yxrOD;qHk;qnfvnf; jzpfonf? qnfa=umifh jzpfay:vmp&m&Sdaom qdk;usKd;rsm;ESifhywfoufI pdk;&drfylyefrdaoma=umifh ucsifjynfe,f wv$m;&Sd &yf&Gmvl}uD;rsm;ESifh &Gmol&Gmom;rsm;u AdkvfcsKyfrSL;}uD;oef; a&$EiS hf ajrmufyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyf wdik ;f rSL;xH Tqnfaqmufvyk af &; pDrcH suu f kd &yfqikd ;f ay; {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

1


&ef uef@uu G pf mrsm; ay;yd@k c=hJ uonf? od@k aomfvnf; Tuef@uu G rf r_ sm;udk vspv f sLðyxm; =uqJyifjzpfonf? ZD0owW pHkvifaxGjym;r_ESifhywfoufI urBm@ tausmf=um;qHk;ae&m ae&m (8) ck teuf Ta'oudk wcktygt0iftjzpf owfrw S x f m;=u+yD;/ qnfwnfaqmuf+yD;pD;ygu Ta'owGi;f &Sd cef@reS ;f ajc&Gmaygi;f (47) &Gm a&ðryfomG ;ayawmhrnf? vlO;D a& cef@reS ;f ajc tm;jzifh (10000) onfvnf; td;k tdrt f ajcysuf a&$@ajymif;=u&rnfjzpfum tvkyt f udik f qHk;&_H;&jcif;/ tvkyfvufrJhjy\emudk ydkrdkqdk;&Gm;vmapjcif;/ rl;,pfaq;pGJr_ jy\emrsm; wd;k yGm;vmapjcif;ESihf ud, k cf t H m;usa&m*g (tdycf st f ikd Af -DG attdik 'f t D ufp)f ul;pyfys@H ymG ;r_ ydrk q kd ;kd &Gm;vmzG,f &Sad eayonf? a&v$r;f r_a=umifh a0;vHacgio f o D nfh a'orsm;ESihf òr@}uD; rsm;udk qufoG,fxm;aom vrf;rsm;vnf; jywfawmufum vrf;yef;qufoG,fa&;ESifh ukefoG,fa&; xdcdkufepfem=u&ayawmhrnf? r=umao;rDumv/ (2006) ckESpf twGif;uvnf; teD;tem;&Sdjrpfay:Y wnfaqmuf xm;aom qnfusKd;aygufjcif;a=umifh aetdrfrsm;ESifh wHwm;rsm; arsmyg qHk;&_H;=u&+yD;/ vlrsm;toufqHk;&_H;&jcif;/ v#yfppf"gwf tm;ay;puf&HkESifh qnftaqmuftODrsm; jyef jyifIr&awmhavmufatmif ysupf ;D jcif;rsm; jzpfay:cJ&h ygonf? jrefrmEdik if H ajrmufyikd ;f onf ajrivsi'f %f r=umc% cH&wwfaomae&mjzpf+yD;/ {&m0wDjrpfqkH qnfae&monf t"du ppfuikd ;f ajrivsiaf =umESihf uDvrkd w D m (100)yif rjynfw h wfaom tuGmta0;wGif wnf &Sad eygonf? qnfatmufbuf uDvrkd w D m (40) r# tuGmta0;wGi&f adS e=uaom ucsif jynfe,f. òr@awmf jzpfonfh jrpf}uD;em;òr@aevlxrk sm;tzd@k qnfusK;d aygujf cif;/ od@k r[kwf obm0t& r[kwaf om &kww f &uf a&v#w H ufrE_ iS v hf nf; ñuH&Edik yf gao;onf? xdk@tjyif qnf}uD;rsm; wnfaqmufr_a=umifh jzpf&aom qdk;usKd;rsm;rSm ig;zrf;vkyfief;/ EH;k wifajrEkviG jf yifrsm;wGif ,mpdu k yf sK;d =uolrsm;ESihf jrpf&;kd wav#muf jrpfurf;yg;rsm;ay:wGif pdkufysKd;rSDcdkae=uolrsm;wdk@tay: aocsmayguf usa&muf&ayawmhrnf? tjcm;qnf}uD; rsm; aqmufvkyfa&;vkyfief;rsm;rS Todk@qdk;usKd;rsm; ñuH=u&yHkudk aocsmrSwfwrf;wif xm;cJ=h u+yD; jzpfonf? Tod@k jzpfvmrnfh qd;k usK;d '%foifrh r_ sm;udk {&m0wDjrpfukd rSw D if; aexdkif=uonfh vloef;aygif;rsm;pGmwdk@ cHpm;=u&ayawmhrnf? xdk@tjyif iSufzsm;a&m*g ys@H E@HS u;l pufvmEdik o f uJo h @kd / a&avSmifwmwrHrsm;rS xGuv f maom rDoikd ;f rmusL&D jy'g;qdyf oifrh _ ponfh use;f rma&;jy\emrsm;udv k nf; jrefrmjynfow l @kd cHpm;=u&vdrrhf nf jzpfyg onf? Ttajctae jzpfay:vmygu urBmay:wGif use;f rma&;apmifah &Smufrp_ epf tnHh zsif;qHk; EdkifiHwcktjzpf owfrSwfcHxm;&aom jrefrmEdkifiH. usef;rma&;pepftwGuf

2

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


ydkI0efxkyf0efydk; jzpfvmapawmhrnf? {&m0wDjrpf.trnfESifhtwl ,SOfwGJausmf=um; vSonfh &Sm;yg;rsKd;wkef;awmhrnfjzpfaom {&m0wDvif;ydkifig;}uD;rsm;onfvnf; Tjrpf twGif;rS t+yD;wdkif aysmufuG,foGm;Edkifygonf? ppftpd;k &onf wnfaqmufa&;pDrcH su}f uD;rsm;. vHðk cHa&;twGuq f u kd m ppftiftm;wd;k cs@J csxm;jcif;ESifh xdka'owGif ajrjr Kyfrdkif;rsm; cif;vmzG,f &Sdaeygao;onf? ppftpdk;&. tus,t f jyef@v@l tcGit hf a&; csKd;azmufrr_ sm;twGuf tpD&ifcpH m tapmifapmifu rSwf wrf;wifazmfjycJh=u+yD;/ twif;tusyf vkyftm;apcdkif;jcif;/ ajrodrf;jcif;ESifh vltrsm;. touftE W&,f+cdrf;ajcmufjcif; ponfh vl@tcGifhta&;csKd;azmuf zdESdyfr_rsm;onfvnf; Tqnfwnfaqmufa&; pDru H ed ;f rsm;ESit hf wl vdu k yf gvmEdik yf gonf? {&m0wD jrpf qHq k nf ae&mwGif aexdkifae=uaom vlxkrsm;onfvnf; c|if;csufrjzpfEdkifyg? tvm;wltusKd; qufrsm; udk cHpm;&&ef ta=umif;&Sad eygonf? txl;ojzifh trsK;d orD;rsm;tzd@k ppfwyf. vdirf q _ ikd &f mt& t=urf; zufrr_ sm;udk cH&Edik pf &m ta=umif;&Sad eygonf? TuJo h @kd aom ab;tE &W m,frsm; omru/ qnfaqmufvyk rf nfah e&mudk owfrw S t f +yD;/ ajymif;a&$@=u& onft h cg toufarG;0rf;ausmif; vkyif ef;rsm;vnf; qH;k &_;H xdcu kd =f urnfjzpf+yD;/ b0tajc ysu=f u&aoma=umifh trsK;d orD;rsm; taejzif/h vdiaf zsmaf jza&; vkyif ef;rsm;ESihf vlarSmifckd ukeful;r_rsm;xJodk@ usa&mufoGm;apEdkifonfh tE W&m,fvnf; &SdEdkifygonf? &mpkESpfrsm;ESifhcsDI jrpfqHka'oonf ucsifwdk@. *k%f,lzG,f tarGtESpfomru jrefrm Edik if o H El ikd if o H m;tm;vH;k . tarGtESpv f nf;jzpfaom aw;oDcsi;f rsm;/ uAsmrsm;ESihf '¾m kd m qufIaqmuf &DyjkH yifrsm;. blred ufoefvnf; jzpfcyhJ gonf? tu,fI Tqnfuo oGm;rnfqykd gu trsK;d om; ,Ofaus;r_ txdr;f trSwaf e&mwckvnf; tem*wfrsK;d quf rsm;twGuf tpOfxm0& qHk;&_H;oGm;&ayawmhrnf? ucsizf @HG òzd;wk;d wufa&;uGe&f uftzG@J (KDNG) u {&m0wDjrpfqq kH nf wnfaqmufa&;pDrH csuf &yfwef;u &yfypfa&;twGuf twdtvif; zGifh[awmif;qdkvmcJholrsm;ESifhtwlw om;wnf; &yfwnfygonf? vuf&dS ppftpd;k &onf . ppftm%mwnfjrJa&;twGuf om óu;yrf;aev#uf&Sd+yD;/ wdk@ tjrwftpGef;rsm;aprnfh {&mrwnfaqmufa&;vkyf ief;}uD;rsm;udk wd;k jr iv hf yk af qmifv#uf &Syd gonf? Twnf aqmufa&;vkyif ef;rsm;. tusK;d qufaumif;usKd;csrf;omudk jynfolvlxkrsm; cHpm;cGifh&Sd=urnf r[kwfbJ/ xdcdkufepfem &rnfh ay;qyfrr_ sm;ESihf tE &W m,freS o f r#uo kd m tm%mrJjh ynforl sm;tay: usa&mufap ygvrd rhf nf? Tod@k {&mrpDrcH su}f uD;rsm;tpm; a'oae jynfov l x l rk sm;. tcGit hf a&;rsm; udk todtrSwfðyay;+yD;/ obm0t&if;tjrpfrsm;udk pDrHcef@cGJ&mY olwdk@udk,fwdkif yg0if {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

3


aqmif&u G pf rD cH iG ahf y;&ef vdt k yfygonf? xd@k tjyif tjcm;a&G;cs,pf &menf;vrf;rsm;udv k nf; &Sm=uHaqmif&u G &f ef vdt k yfygonf? w&kwEf ikd if o H nf tdref ;D csi;f tiftm;}uD; Edik if w H ckjzpf +yD;/ a'otwGi;f Edik if rH sm;twGurf sm;pGmaom aumif;usK;d rsm; aqmifusO;f ay;Edik yf gonf? ucsizf @HG òzd;wk;d wufa&;uGe&f uftzG@J (KDNG) taejzifh w&kwEf ikd if t H ay:awmif;qdv k o kd nf rSm jrefrmEdik if t H wGi;f w&kwEf ikd if u H aqmif&u G af eonfh pDrcH surf sm;wGiv f nf; w&kwEf ikd if H wGi;f csrw S x f m;onfh usi0hf wfpo H wfrw S cf surf sm;twdik ;f av;pm;vdu k ef m aqmif&u G yf g &efESifh TpDrHcsufrsm;. qdk;usKd; tusKd;quf'%fudk cHpm;=u&rnfh jynfolvlxkrsm;. toHudk tav;teufðyyg&ef awmif;qdkygonf?

4

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


Photo: tab

jrpfqt kH eD;&Sd rvdcjrpf pD;0ifaeyHk

tcef; (1)? aemufco H rdik ;f a-umif; jrefrmEdkifiHESifh ucsifjynfe,f jrefrmEdkifiHonf (1948) ckESpfwGif vGwfvyfaom 'Drdkua&pDEdkifiHwck jzpfvmcJhonf? (1962) ckESpfwGif ppfwyfu 'Drdkua&pDtpdk;&xHrS tm%modrf;,lcJh+yD;/ xdktcsdefrSpI ppfwyfu wdik ;f jynfukd tkycf sKyfvmcJo h nf? (1990) jynfEh pS w f iG f ESpaf ygi;f (30) eD;yg;=um +yD;aemufyikd ;f vGwv f yfI w&m;r#waom a&G;aumufyrJG sm;udk yxrOD;qH;k t}udrt f jzpf usif;yay;cJhonf? trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (NLD)u tjywftowftEdkif&cJhaomf vnf; ppfwyfu a&G;aumufy&JG v'fukd todtrSwrf ðycJah cs? ppfwyfu Edik if aH wmfat;csr;f om,ma&;ESihf zG@H òz;a&;aumifpD (SPDC) trnfjzif/h ppfaumifpu D tm%mudq k ufvuf csKyfuikd x f m;qJjzpf+yD;/ . nHzh si;f qd;k &Gm;aom vl@tcGit hf a&;rSww f rf;a=umifh emrnfq;kd jzifah usm=f um;ae&ygonf? vuf&u dS mvwGif ppfwyfu rsm;pGmtjiif;yGm;zG,f &Sad eaom zG@J pnf;yHt k ajccHOya'w&yf a&;qGI J tem*wftpd;k & tkycf sKyfa&;vkyif ef;rsm;wGif ppfwyf. tcef;u¾udk w&m;0ifjzpfatmif óu;yrf;aev#uf&Sdonf? ucsijf ynfe,fonf jrefrmEdik if . H ajrmufbuftusq;kH tydik ;f wGi&f o dS nf? ajrmufbufEiS hf ta&S@bufwiG f w&kwEf ikd if /H awmifbufwiG f &Sr;f jynfe,f/ taemufbufwiG f ppfuikd ;f wdik ;f / tdENd,EdkifiHwdk@ESifh e,fedrdwfcsif; qufpyfv#uf&Sdonf? ucsifjynfe,f. vlOD;a&rSm 1²2 {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

5


oef;ausm&f +dS yD;/ ucsiv f rl sK;d EG,rf sm;jzpfonfh *si;f azg/ &0rf/ vDq;l / Zdik 0f g/ avmif;0d/k vcspf ESihf /&Sr;f vlrsK;d / ArmvlrsK;d / w&kwEf iS hf tif';D ,ef;EG,zf mG ; vlrsK;d rsm; rSw D if;aexdik =f uonf? jynfe,fòr@awmfonf jrpf}uD;em;òr@jzpf+yD;/ vlO;D a& (140 000) cef@ &So d nf? ucsijf ynfe,fwiG f ta&S@awmiftm&S. tjrifq h ;kH awmifxÉG jf zpfaom qD;ESi;f rsm;zH;k v$r;f ae wwfonfh (tjrifh 5 881 rDwm&Sd cgumbd&k mZDawmif) wnf&&dS m t&yfvnf;jzpfonf? ajrmufyikd ;f &Sd ESi;f zH;k awmifrsm;onf wdik ;f jynf. yifrjrpfjzpfaom {&m0wDjrpf. jrpfzsm; cH&mae&mvnf;jzpfonf? ucsijf ynfe,fwiG f obm0o,HZmwESihf ouf&o dS wW0gtrsK;d rsKd;wdk@ pHkvifºu,f0onf? jynfe,fw ckxJrSmyifv#if opfcGrsKd;pdwfaygif; (800) &Sdonfh tjyif/ &Sm;yg; awm&dik ;f wd&p>mefrsm;jzpfonfh (leaf deer) ac: orifwrsK;d ESihf taumift a&twGuf qkwf,kwfav#mhyg;vmaeaom usm;tygt0if tjcm;&Sm;yg; owW0grsKd;pdwf aygif;rsm;pGm&Sdonf? ausmf=um;aom +Adwdo# &kuQaA'ynm&Sifjzpfol tufzf-uif;'ef; 0g'h f (F.Kingdon Ward) u ucsijf ynfe,fonf ta&S@awmiftm&Sa'o&Sd pdw0f ifpm; zG,f taumif;qH;k &kuaQ A'ESihf owWaA'qdik &f m obm0Xmaeawmwck [k azmfjyajymqdk cJhygonf? Photo: tab

ppfwyf}uD;pdk;r_ESifh ucsifjynfe,ftwGif; jzpfay: ajymif;vJr_rsm; a&&Snf jynfwGif;ppfyGJ'%fESifh jrefrmppfwyfu ucsifjynfe,fae jynfolvlxkrsm;tay: zdESdyfr_/ vl@tcGifhta&;csKd;azmufr_rsm; ESpfaygif;rsm;pGm cHpm;cJh=u&+yD; aemufydkif;wGif/ (1994) ckESpfY jrefrmppftpd;k &ESihf ucsiv f w G v f yfa&;tzG@J (KIA) wd@k t=um; typftcwf&yfpaJ &; oabmwlnrD &_ ,lEdkifcJhygonf? typftcwf&yfpJr_vkyf+yD;csdefrSpI ucsijf ynfe,ftwGi;f wGif jrefrmppfwyf wyfz@JG rsm; ododomomwdk;csJ@csxm;vmonfESifh ñuH=u&+yD;/ jrpf } uD ; em;avqd y f w G i f vuf e uf u d k i f qdk;usKd;ajrmufrsm;pGm jzpfay:apaom a'ozGH@òz; apmif=h uyfaeaom ppfom;wOD; a&;pDrHcsufrsm;udkvnf; vkyfaqmifcJh=uygonf? TtusKd;qufrsm;a=umifh jzpfay:vm&aom bufaygif;pHk tajctaeudk a'ocHacgif; aqmiftcsKd @u taxGaxGp;D yGm;a&;/ obm 0ywf0ef;usiaf &;&mESihf vlra_ &; uyfoifrh [ _ yk if ac:qdkcJh=uygonf? pdkufysKd;ajr{u axmifaygif;rsm;pGmESifh vlaetdrfrsm;udk ppftm%m ydik rf sm;ESihf wd@k . taygi;f yg pD;yGm;a&;vkyif ef;&Sirf sm;u zG@H òz;a&;trnfcv H #uf odr;f ,lchJ

6

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


=uygonf? xdk@tjyif pnf;urf;rJh opfckwfr_a=umifh ucsifjynfe,f. ºu,f0vSaom obm0opfawm&dik ;f rsm;ESihf axGjym;vS onfh ZD0owWrsK;d uGrJ sm; wnf&adS er_vnf; ysupf ;D qH;k &_;H cJ&h ygonf? owWKwl;az:a&;vkyif ef;rsm;a=umifh jrpfacsmif;rsm; npfnrf;=u&ygonf? xd@k tjyif rl;,pfaq;pGo J rl sm;/ ud, k cf t H m; usa&m*g (tdyt f ikd Af -GD attdik 'f t D ufp)f ul;pufr_ rsm;ESifh vlarSmifcdk ukeful;a&mif;csr_rsm;vnf; ydkrdkysH@ESH@jzpfyGm;vmaoma=umifh vlr_tzGJ@ tpnf;wckvHk;twGuf ydI xdcdkufepfemzG,fta=umif; jzpfapcJhygonf? xdkr#omru ud, k cf t H m; usa&m*g jzpfymG ;r_EiS hf rl;,pfaq; 0g;jy\emonf tdref ;D csi;f w&kwEf ikd if o H @kd yif e,fpyfjzwfausmf ul;pufoufa&mufae+yDjzpfygonf? typftcwf&yfpaJ &; aemufyikd ;f umv/ vlrsK;d pkrsm; ,cifu xde;f csKyfxm;&m e,fpyfa'o rsm;xJo@kd wikd af tmif jrefrmppfwyfrsm; wd;k cs@J csxm;vm+yD;/ e,fpyfa'ozG@H òz;a&; tpDtpOf rsm;uvnf; ,SOw f v JG u kd v f mcJyh gonf? Ttajctaersm;a=umifh Edik if . H obm0t&if;t jrpfrsm;udk vkyif ef;&Si}f uD;rsm;xH a&mif;pm;Edik cf =hJ uygonf? jrefrmEdik if . H obm0"gwaf iG@/ ausmufjruf&wemrsm;ESifh u|ef;opfwdk@udk vdkcsifwyfrufae=uonfh tdrfeD;csif;EdkifiHrsm; onf/ jrefrmppftpd;k &u vl@tcGit hf a&; csK;d azmufrr_ sm;a=umifh emrnfysuI f t}uD;t us,&f w _ cf scaH e&onfw h ikd f ppftpd;k &ESihf tay;t,lðy qufqcH =hJ uygonf? ppftpd;k &onf ucsifjynfe,fY awm&dkif;wd&p>mefrsm; cdkv_Husufpm;cGifhay;xm;&m ab;rJhawmrsm;ESifh jrpfa=umif;rsm;wGif ukr% ` rD sm;udk pD;yGm;jzpf a&$xw k cf iG ðhf ycJ+h yD; tjrwftpGe;f rsm;pGm xkw, f l Edik cf =hJ uygonf?1 (trsm;pkukd w&kwEf ikd if o H @kd uke;f vrf;rS wdu k &f u kd w f ify@kd onf)h u|e;f opfEiS hf tjcm;opfrmrsm; ajymifwvif;cgatmif ckwf,l a&mif;csonfhudpPrsm;ESifh ywfoufI Edik if w H um jypfwifa0zefrr_ sm;ay: xGuv f m+yD; aemufyikd ;f wGi/f ppftpd;k &onf Edik if jH cm;od@k opfwifydk@onfhvkyfief;rsm;udk &efukefrSaeIom wqifhvkyfudkif&rnf[k trdef@xkwfjyef cJyh gonf? Tenf;tm;jzifh opfvyk if ef;rS aocsmayguf wdu k &f u kd f tjrwfxw k Ef ikd &f ef ppf tpdk;&u xyfrHpDpOfcJhygonf? ppftpdk;&onf xdkif;EdkifiH/ w&kwfEdkifiHwdk@ESifh obm0"gwfaiG@a&mif;csa&; ESpf&Snfoabm wlnDr_rsm;vnf; ðyxm;onfhtjyif/ tdENd,EdkifiHESifhvnf; aphpyfaqG;aEG;v#uf&Sdygonf? ToabmwlnDr_rsm;wGif obm0"gwfaiG@ydkufvdkif; wnfaqmufa&;twGuf t}uD;pm; Edik if jH cm;&if;ES;D jr KyfErHS r_ sm;vnf; yg0ifygonf? tdref ;D csi;f Edik if H od@k r[kwf Edik if jH cm;ukr% ` rD sm; onf/ wd@k . y%mr&if;ES;D jr KyfErHS t _ wGuf tjrwftpGe;f tvHt k avmuf jyefvnf&,lEikd f a&;twGuf TpmcsKyfrsm;udk ESpaf ygi;f (25) ESprf S (30) ESpf pDrx H m;avh&ydS gonf? Tod@k &if; ES;D jr KyfEx HS m;aomae&mrsm;Y &if;ES;D jr KyfEo HS t l zd@k wd@k oabmwlvufrw S x f ;kd xm;aom tpdk;&. wnf+idrfr_/ odk@r[kwf wnfwHhr_wGif tavmif;tpm;vkyfxm;&onfvnf;jzpf {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

7


&m/ ppftpdk;&u T obm0pGrf;tifa&mif;csr_ rSaeI EdkifiHa&;t&omru/ b¾m a&;t&yg tusK;d tjrwfrsm; xkw, f &l &SEd ikd o f nfh t&if;tjrpfow H refa&; upm;uGuf vnf; jzpfaeygonf?

Adv k cf sKyfrLS ;}uD;armifat;u aygi;f avmif;qnfziG yhf JG wGif rde@f cGe;f ajym=um;aepOf/ w&kwEf ikd if rH S &if;ES;D jr KyfEHS olrsm;vnf; wufa&mufco hJ nf?

jrefrmEdik if &H dS a&tm;v#ypf pfxw k v f yk if ef;

(2006) ckEpS f pufwifbmvtxd/ w&m;0ifued ;f *%ef;rsm;t& jrefrmEdik if w H iG f &S+d yD;om; v#yfppf"gwf tm;xkwfv$wfr_ pGrf;tm;onf pkpkaygif; (1 775) rD*g0yf jzpfygonf?2 a& tm;v#ypf pfxw k v f yk rf r_ mS t=urf;zsi;f tm;jzifh Tpkpak ygi;f yrm%. (30)rS (35) &mcdik f E_ef;&Sdonf[k cef@rSef;&ygonf? aemufxyf a&tm;v#yfppfxkwfvkyfEdkifrnfh puf&Hkrsm;udk vnf; wnfaqmufaeqJ jzpfonf[k a=ujimcJyh gonf? jrefrmEdkifiHwGif a&tm;v#yfppfxkwfvkyfrnf[k cef@rSef;wGufcsufxm;onfh yrm%onf (38 000) rD*g0yf jzpf&m/ onf ta&S@awmiftm&Suek ;f ajr&Sd Edik if rH sm;xuf ausmv f eG f rsm;jym;aeonfh yrm%yif jzpfonf?3 (etz) ppftpd;k &onf Ttvm;tvmtwdik ;f taumiftxnfaz:Edkifa&;twGuf tvGefpdwfxufoefaeonfjzpf&m/ owfrSwfxm;

8

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


aom tvm;tvm&So d nfh ae&mrsm;Y &if;ES;D jr KyfEo HS rl sm;ESihf em;vnfr_ pmc|ev f m$ rsm; trsm;tjym;udk tvsifpvdk a&;xdk;csKyfqdk v#uf&Sdygonf? a&tm;v#ypf pf xkwv f yk rf E_ iS hf qnfrsm; (Hydropower and Dams) trnf&dS pufrv _ yk f ief;r*~Zif;wGif r=umao;rDu azmfjycJhaom aqmif;yg;wapmift& avmavmq,f jrefrmEdkifiHwGif taumiftxnfaz:&ef pDrHcsufa&;qGJaeqJjzpfaom pDrHcsuf (29) ckudk pm&if;ðypk az: jycJyh gonf? Tpm&if;xJwiG f ucsijf ynfe,f&dS qnfwnfaqmufa&;pDrcH suf (5) ckta=umif; rygcahJ cs? ta=umif;rSm aqmif;yg; yHEk ydS af z: jy+yD; aemufyikd ;f rSom xkwf jyef=ujimcJah oma=umifjh zpfonf?4 vuf&dS a=ujimxm;onfrsm; omru tpOfw;kd vmae v#u&f adS om pDrcH surf sm;u az:nGe;f jyaeonfrmS ppftpd;k &taejzifh tvm;tvm&Sad e onfh a&tm;v#yfppf"gwftm;ay;puf&Hkrsm; tjreftaumiftxnfaz:a&;ESifh xdkpuf&Hk rsm; rSaeI EdkifiHjcm;aiGa':vmrsm; tirf;r&&&Sdvdkaeaom taetxm;yifjzpfonf? tpd;k &onf v#ypf pf"gwt f m;ay; vkyif ef;rsm;wGif t"duavmifpmtjzpf obm0"gwaf iG@ udk tm;xm;ae&mrS (2030) ckEpS f ta&mufwiG f a&tm;pGr;f tifbufo@kd ajymif;vJtm; xm;awmhrnf[k v#ypf pfprG ;f tm; 0ef}uD;XmerS t&m&Sw d OD;u jrefrmEdik if w H iG ;f xkwaf 0ae aom owif;pmwapmifukd ajymjycJyh gonf?5 od@k aomfvnf; Ta&tm;v#yf ppfprD cH suf rsm;rS &&Sv d mrnfh v#ypf pf"gwt f m; rnfr# jrefrmEdik if t H wGi;f use&f t dS oH;k ðyEdik rf nf qdo k nf udk &Sif;&Sif;vif;vif; rod&ao;acs? jrefrmEdik if . H tdref ;D csi;f Edik if rH sm; jzpf=uonfh xdik ;f Edik if /H tdE, dN / b*Fvm;a'h&/fS w&kwEf ikd if H rsm;u v#ypf pf avmifpmudk tirf;r& vdck siaf e=uygonf? jrefrmEdik if b H uf tjcrf;wGif wnfaqmufrnfh xdq k nfrsm; a=umifh v#ypf pf"gwt f m; aps;aygaygEiS hf &Edik =f urnfjzpf+yD;/ Tqnfrsm; wnfaqmufjcif;a=umifh tusKd; qufjzpfvmrnfh pD;yGm;a&;/ vlr_a&;ESifh obm0ywf0ef;usifqdkif&m qdk;usKd;rsm;udkrl jrefrmEdkifiHbuf tjcrf;rSmom c|if;csefxm; &pfv=kd uygonf? xdik ;f Edik if EH iS hf tdE, dN Edik if w H @kd wiG f &Sad eonfh qnf}uD;rsm; wnfaqmufr_ qef@usiaf &;v_y&f mS ;r_rsm;u tiftm;aumif;aeaoma=umif/h jrefrmEdik if w H iG f a&G;+yD; qnf wnfaqmufvakd e=uygonf? Ttcsuo f nfvnf; TEdik if rH sm;twGuf txl;qGaJ qmif r_w&yfjzpfaeygonf? (1998) ckESpfwGif urBmhb%fESifh urBmhobm00ef;usif xdef;odrf;a&;or*~ (World _ kd pDppf=unf&h efEiS hf qnf Conservation Union)wd@k u {&mrqnf}uD;rsm;. xda&mufru }uD;rsm;aqmufvyk af &;ESihf ywfoufI pHxm;csurf sm; csrw S Ef ikd &f ef urBmq h nfrsm;qdik &f m aumfr&Sif (World Commision on Dams--WCD) udk zG@J pnf;xm;cJyh gonf? Taumfr&Sif {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

9


u (2)ESpaf usm=f um avhvmcJ+h yD;aemuf awG@&cdS &hJ onfrmS ae&mtawmfrsm;rsm;Y qnf }uD;rsm; wnfaqmufjcif;a=umif&h vmrnfh tusK;d tjrwfrsm;twGu/f vufcEH ikd zf , G &f mr&Sd aom/ &Hzef&cH g rvdv k m;tyfaom xdcu kd ef pfemr_ wefb;kd rsm; ay;cJ=h u&onf [k azmfjycJh ygonf?6 urBmhqnfrsm;qdkif&m aumfr&Sif. tpD&ifcHpmxGuf+yD; aemufydkif;wGif {&mr a&tm; v#ypf pfqnf}uD;rsm; wnfaqmuf&mY xdcu kd ef pfem&r_ ukeu f sp&dwrf sm;udk av#mh aygw h u G q f jcif;ESihf &vmrnfh tusK;d tjrwfrsm;udk tvGet f u|H ydw k u G rf eS ;f qxm;jcif;rsm; 7 ta=umif;udk urBmwv$m;rS ydkrdkod&Sdvm=u+yD;/ qnf}uD;rsm; tawmfrsm;rsm;udkvnf; zsuo f rd ;f ypfae=uygonf? od@k jzpfonfw h ikd f w&kwEf ikd if o H nf/ jynfwiG ;f rSma&m jynfyrSmyg {&mrqnf}uD;rsm;udk tpOfw;kd I wnfaqmufaev#uf &So d nft h jyif/ jrefrmEdik if &H dS a&tm; v#ypf pfxw k v f yk af &; vkyif ef;tpDtpOfrsm; txajrmufvmapa&;wGif OD;aqmifO;D &Guðf yae ol jzpfvmygonf? w&kwfEdkifiHta&S@ydkif;&Sd zGH@òz;}uD;xGm;vmaeaom òr@}uD;rsm;qDodk@ v#yfppf"gwftm; axmufyahH y;Edik &f ef wd;k Iwd;k I vdt k yfvmae&m/ w&kwEf ikd if H A[dt k pd;k &u taemufrS ta&S@o@kd v#ypf pf"gwt f m;yd@k vw $ af y;a&;rl0g' udk tylwjyif; taumiftxnfaz:&ef jzpf vm&ygonf? w&kwfEdkifiH taemufydkif;ESifh tdrfeD;csif; jrefrmEdkifiHwGif aqmufvkyfrnfh a&tm;v#ypf pfxw k f a&umwmrsm;onf Trl0g'ESihf tHuu kd jf zpfapygonf? jrefrmEdik if . H a&tm;v#ypf pfu¾wGif w&kwEf ikd if . H &if;ES;D jrSKyfErHS o _ nfvnf; ESpEf ikd if t H =um; pD;yGm;a&; ESihf Edik if aH &;t& ydrk &kd if;ES;D yl;aygi;f aqmif&u G v f mapa&;twGuf u¾wck jzpfvmaeonf? pGr;f tifvyk if ef;ESihf ywfoufaom r*~Zif;wapmifu azmfjy&mwGif taemufEikd if rH sm;u jrefrmEdkifiHudk . qdk;&Gm;nHhzsif;vSaom vl@tcGifhta&;rSwfwrf;rsm;a=umifh[kqdkum 0dkif;y,fxm;csdefwGif w&kwfEdkifiH tpdk;&u xdkEdkifiHxJodk@ aiGrsm;qufvuf yHkatmoGefcs v#uf&Sdaeonf? [k r=umao;rDu az: jya&;om;cJhygonf?8

jrpf}u;D {&m0wD

ukvor*~ obm0 ywf0ef;usit f pDtpOf (UN Environment Programme). urBmh ywf0ef;usif xde;f odr;f r_ apmif=h unfah &; Xme (World Conservation Monitoring Centre) u {&m0wDjrpfudk . ZD0owW0g pHkvifaxGjym;jcif;ESifh tem*wfumvwGif zdpD;+cdrf; ajcmufr_cH&zG,f ta=umif;rsm;a=umifh urBmay:wGif OD;pm;ay;xdef;odrf;&rnfh jrpf0Srf; (30)wGif pm&if; xnfo h iG ;f xm;cJyh gonf?9 od&x dS m;aom tcsurf sm;t& {&m0wDjrpfwiG f ig;rsK;d pdwaf ygi;f (79) rsK;d cdv k &H_ maexdik =f uonft h jyif/10 (2002) ckEpS f txdavhvmcsuf rsm;t& {&m0wDjrpf0Srf;Y vltrsm; todtrSwfðyxm;aom iSufpm;usufe,fajr (4)

10

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


{&m0wD jrpf0rS ;f © EarthTrends 2002 World Resources Institute

ckvnf;&Sdonf?11jrpf. ZD0owWpHkvifaxGjym;r_ta=umif;ESifh ywfoufI aumif;pGmavh vmxm;onfrsm;vnf;r&Sad o;acs? r=umao;rDu awmifusacsmif; ig;clrsK;d pdwo f pfrsm; udk xyfrHawG@&SdcJh+yD;/ {&m0wDjrpfqHkESifh odyfra0;vSaomae&mrsm;wGif (2005) ckESpfu awG@&SdcJh&jcif; jzpfonf?12 {&m0wDjrpfonf urBmay:wGif yOPrajrmuf EHk;wifajrESpfrsm; trsm;qHk;ydk@csay;Edkifaomjrpfvnf;jzpfonf? {&m0wDjrpfonf jrefrmEdkifiH. A[dkcsufrae&m rsm;udk jzwfoef; pD;qif;oGm;onf? jrpf0rS ;f onf (413 674) pwk&ef;uDvrkd w D m us,0f ef;+yD;/ jref rmEdkifiH pkpkaygif;tus,ft0ef;. (61) &mcdkif E_e;f udk v$r;f ðcHxm;onf?13 {&m0wDjrpfonf jrpf a=umif;tv#m; (2 170) uDvdkrDwmeD;yg;&Snf v#m;+yD;/ wdkif;jynf. ta&;t}uD;qHk; ul;oef; a&mif;0,fa&; a&a=umif;vrf;vnf;jzpfonf?

{&m0wD[laomtrnfonf tdik &f m0wD (Iravati) [laom ooFu&dkuf bmompum;rS qif;oufvmonf[k ,lq& +yD;/ txGÉftjrwfxm;aom jrpfEiS hf tdE, dN '¾m&D vmewf orD ; i,f w yg;[k t"d y ` g ,f &ygonf? {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

11


The Myitsone Song of praise for the Kachin confluence Memorable ever pleasant Kachin homeland Mali hka and Nmai hka flow there with beautiful and colorful surroundings Local residents enjoy their lives This is the lovely natural homeland of the Kachin people Dear loving brothers and sisters Will you forget it due to long loss of contact? Will you be looking forward to my return? On the river banks of Mali hka and Nmai hka The singerÂ’s song spreads The fascinating environment of Kachin homeland Impressed my heart and nostalgia is felt I will keep the music of my soul in my heart for you brothers and sisters

Photo: tab

12

{&m0wDjrpfukd ydwq f ‹kd a&umwmwnfaqmufjcif;


{&m0wDjrpfonf ucsifjynfe,f&Sd rvdcESifh tifrdkifc (arc) jrpfrsm;aygif;qHk&mrSaeI pwifp;D qif;onf? Tjrpfzsm;c&m jrpfEpS pf if;vH;k onf [dr0E mW awmifwef;. ta&S@awmif ydik ;f a'orS jrpfzsm;cHvmjcif; jzpfonf? tifrikd cf jrpfonf ylwmtdak jrmufbuf&dS vifa*Gvm a&cJawmifxGÉf (Languela Glacier) rSm pwifay:xGef;onf? jrpfqHkonf ucsifjynf e,fòr@awmf jrpf}uD;em;òr@. ajrmufbuf (28) rdkif tuGmwGif wnf&Sdonf? jrpfonf jrefrmEdik if . H A[dck surf a'orsm;ESihf wdik ;f jynf. 'kw, d t}uD;qH;k òr@jzpfaom rE aW v;òr@ukd jzwfoef;pD;qif;oGm;onf? jrpfatmufyikd ;f jzpfaom {&m0wDjrpf0u|e;f ay:a'oonf us,0f ef;I ajrqDajrESpjf ynf0h aom ajrjyef@ vGifjyifwckjzpf+yD;/ tvsm; (290) uDvdkrDwmESifh teH (240) uDvdkrDwm &So d nf? jrpf0u|e;f ay:a'o atmufyikd ;f onf vrk&@H$ !aHG wmESihf 'Da&a&muf jrpf0a'ojzpf +yD;/ xdcdkufvG,faom El;nHhodrfarG@aom a*[pepfwckvnf;jzpfonf?14 jrpf0u|ef;ay: a'oonf vlO;D a& (3) oef;ausmrf w DS if;aexdik &f mjzpf+yD;/ jrefrmEdik if H qefpyg;txGu. f (60) &mcdik Ef e_ ;f eD;yg;udk Ta'ouxkwv f yk f jznfq h nf;ay;aeonf? od@k jzpfapumrl jrpf0 u|ef;ay:a'oae jynfolwdk@onf ppftpdk;&. tcGeftwkwfzdpD;r_ESifh ajr,mydkifqdkifcGifhrJh aer_w@kd a=umifh qd;k &Gm;jyif;xefaom qif;&JraJG wr_'%fukd cHpm;ae=u&ygonf?15 yk*v ~ u d ydik f ykZeG af rG;vkyif ef;rsm; pnf;urf;rJv h yk u f ikd af e=ur_EiS hf opfawmðyef;wD;r_rsm;a=umifh obm0 ywf0ef;usirf sm; ysupf ;D qH;k &_;H ae=u&+yD;/ urBm@awm&dik ;f wd&p>mefrsm; &efyakH iGtzG@J (World d @H$ !aHG wmrsm;&Sd a*[pepftwGi;f aexdik af e=uaom Wildlife Fund) u {&m0wD a&csK& awm&dik ;f wd&p>mefrsm;tzd@k tem*wf&iS o f efEikd af &;onf txl;pd;k &drzf , G f tajctaeqd;k 16 &Gm;aea=umif; azmfjycJhygonf? urBmOD; wnfpuwnf;u usaemfwdk@&J@ obm0tarGjzpfcJhwJhae&m wcsKd @&Syd gw,f? jrefrmEdik if rH mS qd&k if tJ't D arGawGxrJ mS ykyg` ;awmif/ ZGu J yifawmife@J rvdc/ tifrikd cf jrpfqakH wG ygwmayg?h 'D&wemawG zsuq f ;D cHvdkuf&+yDqdk&if tm;vHk;zsufqD;cHvdkuf&ovdk jzpfoGm;rSmaygh? (ucsijf ynfe,frS oif;tkyq f &mwOD;ESihf awG@qHak r;jref;csu/f awG@qHak r; jref;cef; trSwf-30)

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

13


rvdcESihf tifrikd cf jrpfwYkd aygi;f qHI k {&m0wDjrpfjzpf ay:vmaomae&m jrpfqkH

jrpfqHka'oESifhucsifwdk@twGuf ,Ofaus;r_t& ta&;ygr_

ucsiw f @kd . rlvXmaeonf {&m 0wDjrpf/ jrpfzsm;cH&mawmifwef; rsm;aomf v nf ; aumif ; / od k @ r [k w f y d k I a0;uG m vS r f ; aom ajrmufbuf&Sd wdbufukef;ajr jrif h r S a omf v nf ; aumif ; qif ; ouf v mol r sm;jzpf = uonf ? vufqifhurf;ajym=um;vmcJh=u aom vl}uD;olrrsm;. a&S;pum;rsm;t&/ ucsiw f @kd onf rvdcESihf tifrikd cf (arc) jrpf a=umif;rsm;wav#muf ajymif;a&$@tajccsqif;oufvm=uonf[k qdyk gonf? xd@k a=umifh jrpfqHka'oonf ucsifvlrsKd;wdk@twGuf tvGefta&;ygaom ordkif;0ifae&mjzpfonf? jrpfESpfoG,ft=um;&Sd }wd*HyHk o¿mefa'oudk ucsifvlrsKd;wdk@. tonf;ESvHk;ozG,f tcsut f csma'o[k vltrsm;u ,lqxm;=uonf? jrpfqakH 'oonf jrefrmEdik if &H x dS if &Sm;aom ae&mrsm;teufvnf;wckjzpf+yD;/ ESpfpOf vltrsm;tjym;vma&mufvnfywf

14

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


avh & S d = uonf ? Tae&monf {&m0wD . csuf j r K yf Z mwd a e&mjzpf a oma=umif h ucsif v l r sKd ; wd k i f ; u Tae&mtwG u f *k % f ,l = uonf ? *D w pmqd k E S i f h uAsmq&mtawmfrsm;rsm;u jrpfqHkta=umif;a&;zGJ@cJh=u+yD;/ TjrpfqHkajrta=umif;ESifh ywfoufI txl;a&;zGJ@xm;aom aw;oDcsif;trsm;tjym; &Sdaeonf? wefz&Jaus;&Gmonf rvdcESihf tifrikd cf jrpfqw kH iG f wnf&+dS yD;/ Tvrf;qHv k rf;cGY avSqyd f vnf;&So d nf? jrpf}uD;em;rS jrpfnmydik ;f &Sd ydak 0;vHaom ae&mrsm;od@k omG ;vdyk gu Tae&m wGif avSajymif;pD;=u&onf? ucsijf ynfe,f&dS ordik ;f 0if omoemðytzG@J }uD;wzG@J jzpfaom ±dkrefuufovpfausmif;awmf A[dkXmeonf wefz&Jaus;&GmwGif wnfxm;ouJhodk@/ t jcm;ordkif;0ifbk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;vnf; T&GmY wnf&Sdae=uonf? ucsifwdk@. '¾m&Dwyk'fu Todk@qdkygonf? urBmapmifhewf}uD;u vufwzufpDwGif a&$cu G w f cGupf u D ikd v f #uf a&rsm;oGe;f csvu kd o f nf? vuf,mbufraS eI pD;qif;aomrvdc ({&m0wD) jrpfonf jrpftzdk jzpf+yD;/ ydI k us,o f nf? a&wdro f nf? a&pD;oefonf? vuf0J bufvufrSaeI oGef;csvdkufaom tifrdkifcjrpfonf ol. ESpfrjzpfonf? olronf jrifrh m;aomawmifacsmuf urf;yg;rsm;/ opfyifjrif}h uD;rsm; xlxyf&mawmrsm;tkyrf ;kd xm; v#uf jzwfoef;pD;qif;cJ&h +yD; vlrjrifomaom a&eufyikd ;f rsm;&So d nf? xd@k twGuaf =umifh olronf wdwfqdwfonf? tod&cufonf? tE W&m,fðywwfonf[k ,lq=uonf? TonfrSmvnf; jrpfESpfoG,f. ,ae@yx0Dtaetxm; twdkif;yifjzpfonf? a&$cGufrS aeIaygufzGm;vmojzifh/ jrpfESpfoG,fpvHk;wGif a&$tr_efrsm;/ twHk;tcJrsm; yg0ifpD;qif; vm=uonf? a&$usio f rl sm;onf ESpaf ygi;f rsm;pGmuwnf;uyif jrpfurf;oJjyifrsm;ay:wGif f id_ f &Sad eaomig; ydik ef ufowfrw S I f ,m,DwrJ sm;aqmufvyk f tdypf uf=u+yD;/ aygaygvid_ v rsm;ESihf awmxJrS opfOopfzEk iS hf toD;t&Gurf sm;udk csuðf ywfpm;aomuf=uv#u/f Tjrpf rsm;xJY a&$&SmcJh=uonf?17 jrpfqakH 'oonf '¾m&Dvm rdbrJh nDaemifjzpfol c±dik *f rf; (Hkrai Gam) ESihf c±dik af emf (Hkrai Naw) wdk@ aexdkifvmcJh&m Zmwdt&yfa'otjzpfvnf; vltrsm;od=uonf? '¾m&DyjkH yifu qd&k mwGif nDjzpfol c±dik af emfonf raumif;qd;k &Gm; odr;f iSu}f uD;waumif udk ol.av;r#m;ESifh &J&ifhpGmcGif;+yD;aemuf ucsifjynfolwdk@udk u,fwifcJholtjzpfvnf; trsm;. ,H=k unfu;kd pm;jcif; cHc&hJ onf? ol@ukd ,ae@umvwdik f ewftjzpf ylaZmfyoae =uqJjzpfonf?

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

15


tydik ;f (2) {&m0wDjrpfqq kH nf aqmufvyk af &;pDrcH suf qnfEiS yhf wfoufaom tao;pdwt f csut f vufrsm;

(etz) ppftpdk;&onf w&kwfEdkifiHrS yl;aygif;aqmif&Gufrnfholrsm;ESifh yl;aygif;I (yxr OD;pGm) {&m0wD jrpfr}uD;ay:wGif qnf}uD;wckwnf aqmufEikd &f eftwGuf pDru H ed ;f jyifqif a&;qGJv#uf&Sdaeygonf? odk@jzpfygu T}uD;rm;aomqnfa=umifh jrpf. obm0a& a=umif;udk rkcsajymif;vJ oGm;aprnfjzpfonf? od@k aomfvnf; ppftpd;k &u Tqnfaqmuf a&; pDrcH suaf qmif &Gurf nfh a'owGif aexdik =f uaom jynfov l x l rk sm;udk today;jcif; rðybJ/ qnfwnfaqmufa&;ESihf ywfoufonfh tao;pdwf tcsut f vufrsm;udv k nf; vlo&d iS f =um; xkwjf yefjcif; rðyao;yg? uHtm;avsmpf mG ucsizf @HG òzd;wk;d wufa&;uGe&f uf tzG@J (KDNG) u TpDrcH suEf iS hf ywfoufonfh pm&Gupf mwrf;tcsK@d ukd &&SEd ikd cf +hJ yD;/ aqmuf vkyrf nfh qnf. oabmobm0ESihf twdik ;f tqudk od&EdS ikd cf yhJ gonf? jrefrm v#ypf pf"gwf tm; ay;vkyfief;ESifh/ pdkufysKd;a&;ESifh qnfajrmif;0ef}uD;Xmewdk@u a&;om;ðypkxm;aom (2002) ckESpf/ azaz:0g&Dv &ufpGJazmfjyxm;onfh {&m0wDjrpfqkHqnf bufpHka&tm; pGr;f tif toH;k csa&; pDrcH su f (Irrawaddy Myitsone Dam Multipurpose Water Utilizing Project) trnf&dS Ttaxmuftxm; pmwrf;Y pDrc H su. f tao;pdwt f csut f vuf rsm;udk az: jyxm;onf? (atmufwiG f azmfjyxm;ygonf?) TpDrcH suw f iG f yg0ifywfouf ae=uaom w&kwEf ikd if rH S ukr% ` t D csKd @. qdik &f mtcsut f vufrsm;udv k nf; vwfwavm owif;rD'D,mESifh pmapmifpmwrf;rsm;wGif azmfjycsufrsm;udk pkpnf;I az: jyay;xm;yg onf? (1) wnfae&m (2) ajryHt k n$e;f

tifrikd cf / rvdcjrpfq. kH atmufbuf (3)rdik f (jrpf}uD;em;òr@rS 25rdik t f uGm) 1 vufrv#if 1 rdik pf au;/ 92G 10 24 2860

(3) qnfe,fajrtus,f (4) txufa&avSmifuef}uD;. a&tjrifh (5) qnftjrifh

16

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

18 000 pwk&ef;rdik f 980- ay (299-rDwm) 500-ay (152-rDwm)


(6) a&avSmifuef}uD; tjrifq h ;kH xde;f Edik af oma&tjrifh (7) a&avSiu f ef}uD; trsm;qH;k xde;f xm;Edik af oma&xk (8) yifrqnf.tvsm; (9) txufqnf (awmifa=um) trSwf (1) tvsm; (10) txufqnf (awmifa=um) trSw(f 2) tvsm; (11) txufqnf (awmifa=um) trSwf (3) tvsm; (12) qnftrsK;d tpm; (13) owfrw S x f m;aom v#ypf pf"gwt f m; (14) trmcH v#ypf pf"gwt f m; (15) ESppf Ofxw k v f yk rf _

950-ay (290-rDwm) 34- {uay oef; 500-ay (152-rDwm) 4 200-ay (1,280-rDwm) 4 300-ay (1,311-rDwm) 1 850-ay (564-rDwm) ausmufpD uGeu f &pfuikd f (a&jznfq h nf) 3 200 rD*g0yf 1 100 rD*g0yf 16 634 uDv0kd yf em&Doef;aygi;f

qnfukd rnfo@kd toH;k csrnfenf;

pDrcH suw f iG f t"du yg0ifvyk af qmifrnfo h l wOD;jzpf aom w&kwfEdkifiH v#yfppf"gwftm; &if;ESD;jr KyfESHr_ aumfyakd &;&Si;f (CPI) . tqdt k &/ ,leefv#ypf pf "gwftm;uGef&ufukr`%D (Yunnan Power Grid H S xkwv f w $ af y;rnfh v#yf Company) u jrefrmEdik if r ppf"gwftm;rsm;udk ,leefv#yfppf"gwftm; uGef &ufjzifh w&kwEf ikd if o H @kd yd@k vw $ af y;rnfjzpfonf?18 w&kwfEdkifiHonf . taemufrS ta&S@odk@ v#ypf pf"gwt f m; yd@k vw $ af y;a&;tpDtpOf enf; wlyif/ r[mrJacgifa'o v#yfppf"gwftm;uGef &uf19 xJo@kd v#ypf pf"gwt f m;rsm; yd@k vw $ Ef ikd af &; twGuf tjyif;txefavmaqmf aqmif&u G af eonf? xd@k tjyif Tqnfrsm;rS xkwfv$wf rnfh a&tm;v#yfppf &&Sda&;onf/ w&kwfEdkifiH. taemuf ydkif;a'orsm;wGif zGH@òz;r_jzpfay:vmapa&; r[mAsL[m. ta&;}uD; tpdwftydkif;wck jzpf+yD;/ w&kwEf ikd if H taemufyikd ;f rS aps;csKd oufompGm xkwv f w $ v f u kd af om v#ypf pf"gwf tm;udk pGr;f tifvt kd yfaev#u&f adS om ta&S@yikd ;f jynfe,f urf;&d;k wef;a'orsm;od@k yd@k vw $ f ay;&ef &nf&, G cf suv f nf; &Sad eonf?20 ucsifjynfe,f&Sd qnfrsm;ESifh &Srf;jynfe,f&Sd a&$vDqnfwdk@ ta=umif;ajymqdk&mY bef aumuftajcpdu k f pGr;f tifqikd &f m ydik ;f jcm;oH;k oyfow l OD;u jrefrmEdik if rH mS u 'Davmuf rsm;wJh v#ypf pf"gwt f m;udk yd@k vw $ af y;Edik w f hJ jzef@a0ay;a&; aumif;uif*&pf óu;uGe&f uf {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

17


r&Sb d ;l ? txl;ojzifh ucsijf ynfe,fvkd a0;vHoD acgiw f t hJ &yfrsK;d rSm 'Dvt kd ajccHtaqmuf tODrsKd;&Sdae[ef rwlbl;? 'Dawmh/ "gwftm;trsm;pkudk e,fpyfjzwf+yD; w&kwfEdkifiHbuf ydk@ay;zdk@ ydkrsm;aew,f? 21[k oHk;oyfygonf? tu,fIv#ypf pf"gwt f m; tcsKd @t0ufukd jynfwiG ;f od@k jzef@a0ay;rnfqv kd #iaf omfrS ppft pd;k &. v#ypf pf "gwt f m; xkwv f yk rf E_ iS hf jzef@a0r_ tpOftvmt& a'ocHjynfow l @kd tzd@k v#ypf pf"gwt f m;udk aps;csKcd sKEd iS hf azmazmoDoD &&Srd nfh tvm;tvm r&Sad cs? Oyrmjy&yg v#if u&ifejD ynfe,f&dS avmydw a&tm;v#ypf pf "gwt f m;ay;puf&rkH S v#ypf pf"gwt f m;udk &efuek Ef iS hf rE aW v;od@k yd@k ay;+yD; a'ocHaus;&Gmom;rsm;udk tarSmifxYJ xm;ypfcyhJ gonf? (1993) ckESpfu ucsifjynfe,fY wnfaqmuf+yD;pD;cJhaom }udrfc&rfqnfrS v#yfppf"gwf tm; trsm;pkudkvnf; teD;tem;&Sd ppfpcef;rsm;odk@om ydk@v$wfxdefvif;apcJhygonf? (azmfjyxm;aom uGif;twGif;udk =unfhyg?) v#yfppf"gwftm;a&mif;csr_rS &&Sdrnfh cef@rSef;ajcwefbdk; v#ypf pfprG ;f tm; 0ef}uD;XmeESihf qnfajrmif;OD;pD;Xme wd@k . (2002) ckEpS /f azaz:0g&v D xkwf rSww f rf;rsm;t& {&m0wDjrpfqq kH nf. pDrcH suyf g v#ypf pf"gwt f m; xkwv f yk rf o _ nf wESpf v#if (16 634) uDvdk0yf em&Doef;aygif; &SdEdkifygonf? {&m0wDjrpfonf urBmay:wGif yOPrajrmuf EH;k ajr tenftESpt f usq;kH jrpfjzpfygonf? tenftESpfrsm;r_ a=umifh a&avSmifuef}uD;twGif; tenftESpf ydk@csr_E_ef; ydkjref+yD;/odk avSmifEdkifpGrf;vnf; tv#iftjref av#mhenf; usqif;apygvdrfhrnf? odk@twGufa=umifh . v#ypf pf"gwt f m; xkwv f yk rf o _ nfvnf; av#mu h somG ;zG,&f adS eygonf? (qdv k o kd nf rSm a&avSmifuef}uD;xJwGif tenftESpfrsm; w0ufwysuf jynfhaeygu/ rdk;&moDwGif a&odkavSmifEdkifpGrf; usqif;av#mhenf;ap+yD; aEG&moDwGif toHk;ðya&;twGuf t&enf; oGm;apEdkifygonf?) b¾maiG rnfr#ukefusrnfenf;? trsm;tm;jzifh tif*sifeD,mrsm;u cef@rSef;=uonfrSm a&tm;v#yfppfxkwfrnfh qnf wnfaqmuf&mY wyfqifaom pGr;f tm; (1) rD*g0yfv#if tar&duefa':vm (1) oef;cef@ ukeu f sEikd yf gonf? ajrae&m tvGeaf umif;ygu Txuf ukeu f spm;&dwf av#meh nf;Edik +f yD;/ pDrcH suw f iG f rar#mv f ifah om jy\emrsm; ñuHawG@&ygu ukeu f spm;&dwf ydrk sm;Edik yf gonf? t=urf;zsi;f tm;jzifh wGucf su&f v#i/f {&m0wDjrpfqq kH nftwGuf &if;ES;D jr KyfErHS o _ nf tar &duefa':vm (3²6) bDvsHtxd&SdEdkifygonf?

18

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


tifrdkifc (arc) jrpfudkqnfzdk@jcif; ppftpd;k onf {&m0wDjrpfay:&Sd yifrqnf}uD;tjyif/ jrpfqakH jrmufbuf&dS tifrikd cf jrpfay:Y vnf; aemufxyf qnf (7)ck wnfaqmuf&ef vsmxm;aom pDrHudef;rsm;&Sdaeygao; onf? (2007) ckESpf/ arv tpdk;&xkwf jrefrmhtvif;owif;pmyg aqmif;yg;wyk'fY atmufygtwdkif;az: jyxm;ygonf? trSwf (1) v#yfppfpGrf;tm; 0ef}uD;Xme vufatmuf&Sd/ a&tm;v#yfppf taumift xnfaz:a&;XmeESifh w&kwfEdkifiH v#yfppf"gwftm; &if;ESD;jr KyfESHr_aumfydka&;&Sif; (China f pfvyk if ef; pDrcH suf (7) Power Investment Corporation--CPI) wd@k onf a&tm;v#yp ck ({&m0wDjrpfqHkY 3 600- rD*g0yf pDrHcsuf/ csDaAGY 2 000-rD*g0yf pDrHcsuf/ yg&SD;Y 1 600-rD * g0yf pD r H c suf / vm rvdcESifh tifrdkifcjrpfay:&Sd qnfwnfaqmuf&ef uifY 1 400-rD*g0yf pDrcH su/f zDaZmY 1 500-rD*g0yf pDrH tqdjk yKxm;aom ae&mrsm; csuf/ acgif*vefzlY 1 700rD * g0yf pD r H c suf / vd k i f Z mY 1 560-rD *g0yfpDrHcsuf) udk ucsijf ynfe,ftwGi;f Y wnf aqmuf o G m ;rnf j zpf o nf ? Khaunglanphu qnftm;vH;k wnfaqmuf+yD; Phizaw pD;oGm;yg u pkpak ygi;f rD*g0yf Lakin Laiza (13 36 0)udk xkwfv$wfay; Pashe Ed k i f r nf [ k ar#mf v if h x m;yg Chibwe onf? TpDrcH suo f nf jrefrm Myitsone Edik if YH t}uD;qH;k a&tm; v#yf ppfvyk if ef; jzpf+yD; wdik ;f jynf. t}uD ; qH k ; a&tm;v#yf p pf vkyif ef; pDrcH sujf zpfaom &Sr;f jynfe,f&Sd (7 100) rD*g0yf xk w f a y;Ed k i f o nf h wmqef ; qnf . tif t m;xuf o m vGefaeygonf?22 jrefrmhtvif;owif;pmyg tcsuftvufrsm;t& qnfwnfaqmufrnfh ae&mrsm;

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

19


tifrikd cf jrpfay:wGif wnfaqmuf&efvsmxm;aom {&mrqnf}uD;rsm; wnfaqmufrnfh pDru H ed ;f onf oef@f pifaomTjrpf. a*[pepfukd aocsmayguf xdcu kd yf supf ;D aprnfjzpfyg onf? xdrk #omru/ {&m0wD jrpftay:wGiv f nf; rvGrJ aoGtusK;d oufa&mufrr_ sm;jzpf ay:apygvrd rhf nf? TtpD&ifcpH mwGif az: jyxm;aom {&m0wDjrpfqq kH nf. xdcu kd &f u kd f cwfEikd rf _ qd;k usK;d rsm;twdik ;f yif/ tifrikd cf qnfrsm; tm;vH;k . &du k cf wfr_ qd;k usK;d rsm;onf vnf; tvm;wlyif jzpfygvrd rhf nf? Tqnfrsm;wnfaqmufrnft h wGuaf =umifh vltrsm; tdk;tdrftajcysuf&r_ taetxm;udk rod&SdEdkifao;yg?

w&kwfEdkifiH v#yfppf"gwftm; &if;ESD;jr KyfESHr_ aumfydka&;&Sif; CPI) ESifh jrefrmEdkifiH pGrf;tif0ef}uD;Xmewdk@ em;vnfr_pmc|efv$m vufrSwfa&;xdk;yGJ tcrf;tem;

qnfwnfaqmufrnfhae&modk@ oGm;rnfh vrf;azmufvkyfxm;yHk

tcsdefumv owfrSwfcsufrsm; 2002 {&m0wDjrpfqq Hk nfa&bufpt kH oH;k csa&;pDrcH suf trnfay;xm;aom avhvmwdkif;xGmr_ w&yfudk jrefrmv#yfppf"gwftm;ay;vkyfief;ESifh pdkufysKd;a&;ESifh qnfajrmif; 0ef}uD;Xmewdk@u a&;om;ðypkcJhonf? uefqikd ;f v#ypf pf"gwt f m; ukr% ` (D Kansai Electric Power kH dS wefz&J&mG wGif tao;pm; rd;k av0\Xme Company)u jrpfq& wckwnfaqmufcJhonf? 2003 qnfaqmufrnfah e&mod@k KEPCO .wdik ;f wma&;tzG@J wzG@J 2-}udrf a&mufvmcJh onf? 2004/ azaz:0g&D wefz&J&mG om;rsm;u ajrmufyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyf wdik ;f rSL; Adv k cf sKyf armifarmifa&$ xHo@kd uef@uu G pf m ay;yd@k co hJ nf? 2005/ atmufwdkbmv w&kwEf ikd if &H dS ,leef puf,E , W m; oGi;f uke/f xkwu f ek f ukr% ` D (Yunnan Machinery Export & Import Company)ESihf ulrif; a&tm;v#ypf pf 'DZikd ;f Xme (Kunming Hydropower Institute of k ;f wm=uonf? Design) wd@k u qnfaqmufrnfh ae&mudk wdi

20

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


2005/ Edk0ifbmv (YMEC) ESihf jrefrm v#ypf pfprG ;f tif 0ef}uD;Xmewd@k tifrikd cf jrpf0rS ;f zG@H òz;r_ yl;aygi;f aqmif&u G af &;twGuf em;vnfrp_ mc|ev f m$ w&yfukd ulrif;òr@wGif vufrSwfa&;xdk; cJhonf? 2006/ =o*kw-f pufwifbmv ajryHka&;qGJjcif;vkyfief;udk txl;ðyvkyfudkifaom jrefrmEdkifiHrS pef; wufenf;ynm ukr% ` v D rD w d uf (Suntac Technologies Co. Ltd) u wefz&J&mG &Sd bke;f }uD;ausmif; wausmif;wGif &H;k pdu k v f #uf qnf aqmufrnfah e&mudk wdik ;f wmcJo h nf? wdik ;f wma&;vkyif ef;rSm toH;k ðyrnfph uf,E , W m;rsm;udk w&kwjf ynfrS o,f,al &;udpP tqifajy atmif aqmif&u G af &;twGuf 0ga&Smif&mG wGiv f nf; ,m,Dpcef;pdu k f J yk u f ikd f onf? pef;wufurk % ` o D nf w&kwu f rk % ` D (YMEC)ESihf yl;wGv onf? 2006/ atmufwdkbmv qnfaqmufrnfah e&m (jrpfqrkH S atmufbuf 3-rdik t f uGm) Y jref rmEdkifiHrS at&Sa0gvfukr`%Du pDrHcsufaqmif&Gufa&; pcef;wck wnfaqmufco hJ nf? pcef;aqmufvyk +f yD;pD;onfEiS hf wòyifeuf w &kwfvlrsKd;ajrae&mppfaq;a&;ynm&Sifrsm;onf pcef;wGif 5-v =umr# aexdik v f #uf ajr ae&m ppfaq;onf? 2006/ 'DZifbmv v#yfppfpGrf;tm; trSwf(1)0ef}uD;XmeESifh w&kyfEdkifiH. t}uD;qHk; v#ypf pf"gwt f m; xkwv f yk af &; tzG@J jzpfaom w&kyEf ikd if H v#ypf pf"gwf tm; &if;ES;D jr KyfErHS _ aumfyakd &;&Si;f (CPI)wd@k onf arc-rvdc a&t &if;tjrpfzGH@òz;a&;qdkif&m {&m0wDjrpfqHk a&tm;v#yfppf pDrHcsuf twGuf em;vnfrp_ m c|ev f m$ w&yfukd vufrw S af &;xd;k cJo h nf? T oabmwlnrD w _ iG f jrpfqw kH iG f 3 600 rD*g0yf pDrcH suEf iS hf tifrikd cf jrpf ay:&Sd csaD AGwiG f 2 000 rD*g0yf pDrcH suw f @kd yg0ifonf? Tvufrw S af &; xdk;onfh tcrf;tem;odk@ at&Sa0gvfukr`%Dvnf; wufa&muf onf? ("gwyf &kH )_ 2007/ Zefe0g&rD aS r w&kwEf ikd if rH S cse*f si;f 'DZikd ;f Xme (Changjing Design Institute of f ufjzifh ajrwl;azmufjcif;/ a&avSmifuef ppfaq;jcif; China)u vGep ESihf ZvaA'wdik ;f wmjcif;rsm; aqmif&u G &f eftwGuf 'DZikd ;f a&;qGaJ &; tkyfpkrsm;apv$wfcJhonf? 2007/ {+yDv qnf (7) ckwnfaqmuf&mY v#ypf pf"gwt f m;ay;rnfh 65-rD*g0yf "gwt f m;ay; puf&w kH &Hu k kd csaD AGacsmif;teD;wGif wnfaqmufa&;t {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

21


2007/ arv

wGuf tkwfjrpfcsajrnd yGJ tcrf;tem; usif;ycJhonf? puf&kHonf {&m0wDjrpfqHkqnf tygt0if tifrdkifcESifh rvdcjrpfrsm;ay:wGif qnf}uD; (7)ck wnfaqmufI v#yfppf"gwftm;ay;rnfjzpfonf? tcrf;tem;udk ajrmufyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyfwikd ;f rSL; Adv k rf LS ;csKyftek ;f jrifhESifh v#yfppfpGrf;tm; trSwf(1)0ef}uD;Xme 0ef}uD; AdkvfrSL;}uD; aZmfrif;wdk@u tzGifhrdef@cGef;ajym=um;zGifhvSpfcJhonf?23 trSwf (1) v#ypf pfprG ;f tm; 0ef}uD;Xme vufatmuf&dS a&tm;v#yf ppfprD cH suf taumiftxnfaz:a&;XmeESihf w&kwEf ikd if H v#ypf pf"gwf tm;&if;ES;D jr KyfErHS _ aumfyakd &;&Si;f (CPI)wd@k onf tifrikd cf ESihf {&m0wD jrpfrsm;ay:Y pkpak ygi;f a&tm;v#ypf pfprD cH suf (7) ckwnfaqmufrnf jzpfa=umif; jrefrmhtvif;owif;pmuaz: jycJhonf? arv (1) &ufae@/ jrpf}uD;em;òr@Y arc-rvdcjrpf0rS ;f ESihf jrpfqakH 'o a&tm; v#ypf pfprD cH surf sm;ESihf csaD AGacsmif; a&tm;v#ypf pf pDrcH su f uGyfuJa&;&Hk; zGifhyGJtcrf;tem; usif;ycJhonf? arv (21) &ufae@/ ucsijf ynfe,fw0Sr;f vH;k &Sd òr@e,frsm;rS trsm; =unfnKd av; pm;jcif;cH&aom yk*Kd~ vfrsm;ESihf t}uD;tuJrsm;u Adv k f csKyfrSL;}uD;oef;a&$xHodk@ Tqnfwnfaqmufa&;ESifh ywfoufI &yfqikd ;f ay;yg &ef uef@uu G pf m 0dik ;f 0ef;a&;om;I ay;yd@k c=hJ uonf? od@k &mwGif jyef=um;csuf wpHw k &mr# r&&Scd ahJ cs?

qnfwnfaqmufrnfhae&m&Sd wdkif;xGma&;ynm&Sifrsm;

22

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


olwdk@ajrjyif wdkif;xGmppfaq;wmawG vkyfae=uw,f? qnfaqmufr,fhae&m rSm tvkyform; w&mausmfavmufeJ@ w&kwftif*sifeD,mawG awG@ae&w,f? ukefwifum;awGeJ@ pufawGvJ q,fpD; avmuf&Sdw,f? (awG@qHkar;jref;cef;trSwf-27) jrpfq&kH dS wefc;kd }uD;anmifyif teD;Y &yfxm;aom qef;wufwikd ;f xGma&; ukr %DrS um;wpD;

qnfaqmufvkyfrnfhae&mY vwfwavm jzpfay:wdk;wufr_rsm; vuf&SdumvwGif/ w&kwfEdkifiH v#yfppf"gwftm; &if;ESD;jr KyfESHr_aumfydka&;&Sif; (pDyDtdkif) k pf cef;rsm;rS ESihf at&Sa0gurk % ` D vDrw d ufw@kd u qnfaqmufrnfah e&m&Sd wd@k . tajcpdu aeI qnfae&mudk wdik ;f wmjcif; ESihf ajr&Si;f vif;jcif;rsm; vkyaf qmifaeygonf? wefz&J aus;&GmrS &GmcHtvkyform; (24) a,mufcef@udk pcef;twGuf opfyifrsm; ckwfvSJ&ef/ ajr&Si;f &eftwGuf ac:,lcyhJ gonf? w&kww f ikd ;f wma&;tzG@J wzG@J ajrae&m wdik ;f &ef ajymif; a&$@vmcJyh gonf? &GmcHwOD;u ajymjy&mY olw@kd ajrjyif wdik ;f xGm ppfaq;wmawG vkyaf e =uw,f? qnfaqmufrnfhae&m teD;tem;wGif at&Sa0gvf/ pef;wufESifh csef*sif;tzGJ@wdk@. wdik ;f wma&;tkypf rk sm; csex f m;&pfaom bdvyfajrazsmpf ufrsm;/ tvHrsm;ESihf qdik ;f bkwrf sm; udv k nf; trsm;tjym; awG@&adS e&onf? vrf;r}uD; wav#mufY ausmuferlem aowWm rsm;udkvnf;awG@&onf? a'oaejynforl sm;u a=umufvef@ae=uum/ rdrw d @kd . a&S@a&;twGuf tpDtpOfrsm;udk jyifqifae=u&onf? e,fajrcH oif;tkyq f &mwOD;u ajymjy&mY qnfomaqmufvu kd f &ifawmh usaemfw@kd &mG vnf; a&atmuf ðryfr,f-rðryfz;l qdw k m taotcsm rajymEdik b f ;l ? 'ga=umifrh @kd tdro f pfaqmufr,fh tpDtpOf&w dS mawmifrS tpDtpOf zsuyf pf&awmhr,f? (awG@qHkar;jref;cef; trSwf-25)

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

23


vuf0zJ ufraS eI tpOftwdik ;f ? ? jrpfqt kH eD; wdik ;f xGm rSww f rf;wifaeolwOD;? qifa*smifbrG f ESihf *a&mifbrG f t=um;/ qnfwnfaqmufrnfah e&mY qef;wuf wdik ;f xGma&;ukr% ` . D uGi;f qif;refae*sm wOD;u tvHpdkufaeyHk? 0g'lbGrf&Sd wdkif;xGmrSwfwrf; jyKxm;aom tvHwck? vrf;ab;wGif &Sdaeaom ausmufrD;aoG; erlemrsm;?

24

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


tusKd;pD;yGm;t& yg0ifywfoufae-uolrsm; (etz) ppftpdk;&. tzGJ@tpnf;rsm; v#ypf pfprG ;f tm; 0ef}uD;Xme (MOEP) v#yfppfpGrf;tm; 0ef}uD;Xmeudk 0ef}uD;Xme (2) ck cGJI zGJ@ pnf;xm;ygonf? trSwf (1) v#ypf pfprG ;f tm; 0ef}uD;Xme onf v#yfppf"gwftm; xkwfvkyfa&;twGuf wm0ef&Sd+yD;/ trSwf(2)v#yfppfpGrf;tm; 0ef}uD;Xmeu v#yfppf"gwftm; jzef@jzL;ay;a&;twGuf wm0ef,&l ygonf? xd@k tjyif T0ef }uD;Xmeonf (2002) ckEpS /f azaz:0g&v D wGif a&tm;v#yf ppfOD;pD;Xme ( Department of Hydroelecric Power-0ef}uD; Adv k rf LS ;}uD;aZmfrif; h gonf? TXmeonf tem*wfv#yf DOHP) udk zG@J pnf;cJy ppf"gwftm; vdktyfcsufudk jznfhqnf;ay;Edkifa&; twGuf a&tm;v#yf p pf x k w f vk y f i ef ; rsm; pD r H c suf a &;qG J & ef E S i f h taumif t xnf a z:&ef wm0ef&o dS nf?24 T0ef}uD;Xmevufatmuf &Sd Edik if yH ikd f pD;yGm;a&;vkyif ef; Xmersm;onf v#ypf pf"gwt f m; xkwv f yk jf cif;/ yd@k vw $ af y;jcif; ESihf jzef@jzL;ay;jcif;wd@k ukd wm0ef,al qmif &Gu&f onft h jyif Tvkyif ef;rsm;twGuf Edik if H jcm;&if;ES;D jr KyfEo HS rl sm;ESihf zufpyfvyk if ef;rsm; wnfaxmifEikd yf gonf? tifrikd cf ESihf rvdcjrpfrsm;ay:&Sd wnfaqmufa&;vkyif ef;rsm;twGuf em;vnfrp_ mc|ev f m$ rsm; vufrw S af &;xd;k cJo h rl mS trSw(f 1) v#ypf pfprG ;f tm; 0ef}uD;Xme jzpfonf? Adv k rf LS ;}uD;aZmfrif;onf (2006) ckEpS /f arvwGif trSwf (1) v#ypf pf pGr;f tm; 0ef}uD;Xme. 0ef}uD;jzpfvmcJhonf? ajrmufydkif;wdkif; ppfXmecsKyf ajrmufyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyf wdik ;f rSL;onf ucsijf ynfe,fEiS hf ppfuikd ;f wdik ;f wpdww f ydik ;f wGif ppfqifa&; wm0ef,&l ygonf? jrefrmEdik if w H iG f vuf&dS ppfXmecsKyf (13) ck&I dS wdik ;f rSL; (13) OD; &Syd gonf? olw@kd onf EdkifiHawmf +idrf;csrf;a&;ESifh zGH@òz;a&;aumifpD tzGJ@0ifrsm;vnf; jzpfygonf? olw@kd &@J =oZmt&Sed t f m%m uawmh &efuek rf mS &Sw d hJ ajrmufyikd ;f wdik ;f k vG&J if/ wEdik if v H ;kH qdik &f m rl0g' csrw S w f hJ udpaP wGukd ausmf ppfXmecsKyfwdkif;rSL; zG@J pnf;yHu vGef =oZmra&mufEikd =f ubl;? 'gayr,fh olw@kd xikd &f wJh ppfwikd ;f awGrmS AdkvfcsKyf tkef;jrifh awmhææ wdik ;f rSL;awGu =oZmt&Sq d ;kH yJ? pD;yGm;a&;vkyif ef; uefx &du k pf mcsKyfupd aP wG/ t&if;tjrpf xkw, f al &;vkyif ef;awG/ td;k tdrjf cHajrwnf aqmufa&; vkyfief;awG/ ausmif;/ aps;eJ@ vrf;-wHwm; wnfaqmufa&; vkyfief;awG tm;vHk;rSm {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

25


olwdk@u qHk;jzwfEdkifw,f? &J/ vHkðcHa&;wyfzGJ@awGeJ@ axmufvSrf;a&;awGuvnf; olwdk@ acgi;f rndr &hf if bmrSvyk yf ikd cf iG hf r&S=d ubl;? [k wOD;u azmfjyygonf?25 w&kwfEdkifiH v#yfppf"gwftm; &if;ESD;jr KyfESHr_ aumfydka&;&Sif; (CPI) w&kwEf ikd if H v#ypf pf"gwt f m; &if;ES;D jr KyfErHS _ aumfyakd &;&Si;f (CPI) ud/k jrefrmhtvif; owif;pmu jrpfqHk&Sd qnf(7) ckwnf aqmufa&; vkyfief;rsm;ESifh ywfoufI azmfjycJh&mwGif v#yfppfpGrf;tm;0ef}uD; Xme. vkyfief;vkyfazmfudkifzuftjzpf vnf;aumif;/ jrpfqakH 'o a&tm;v#yf ppfaq;a&;tzGJ@udk vd_ufvd_ufvSJvSJóuqdkae=uyHk ppfvyk if ef;pDrcH surf sm; . pDrcH suf refae *smtjzpfvnf;aumif; az: jycJhygonf? csef*sif; 'DZdkif;Xme (atmufwGif =unfhyg) ESifh twly;l wGI J jrpf0rS ;f a'owckv;kH udk v$r;f ðcHonfh r[mpDru H ed ;f ESihf jrpfqEkH iS hf csaD AGa&tm; v#ypf pf "gwt f m;ay; puf&w kH nfaqmufa&;twGuf yHpk x H w k f 'DZikd ;f a&;qGaJ &;vkyif ef;rsm; udkvnf; yl;wGJa&;qGJcJhygonf? w&kwEf ikd if H v#ypf pf"gwt f m; &if;ES;D jr KyfErHS a_ umfyakd &;&Si;f (CPI) onf ,cif w&kwEf ikd if /H Edik if aH wmf v#ypf pfprG ;f tm;aumfyakd &;&Si;f (State Power Corporation of China--SP) . pD;yGm;a&;vkyif ef;Xme tydik ;f rSaeI cGaJ xmifxm;jcif; jzpfygonf? rSwyf w kH ifxm;aom t&if;tES;D tjzpf tar&duefa':vm (1² 57) bDvsH &S+d yD/ (CPI) onf Edik if aH wmfaumifp. D todtrSwfðycsuft& prf;oyf tpdk;& &if;ESD;jr KyfESHr_ vkyfief;jzpf+yD;/ EdkifiHawmfydkif OD;ydkif aumfydka&;&Sif;w&yf jzpfvmcJhygonf? onf w&kwfjynf. t}uD;qHk; v#yfppfxkwf vkyfa&;vkyfief;}uD;wck jzpfygonf?26 (2007) ckEpS f tapmydik ;f Y w&kwEf ikd if H v#ypf pf"gwt f m; &if;ES;D jr KyfErHS a_ umfyakd &;&Si;f (CPI) awmifydkif;XmecGJonf jrefrma&tm;v#yfppf pDrHcsufrsm;. t&ma&mufr_udk pdwfyg0if pm;r_ jyoaomtm;jzifh jrefrma&tm;qdkif&m XmecGJ (Myanmar Hydro Division) wckudk wnfaxmifcJhonf? (CPI) OuUXonf (2007) ckESpf/ azaz:0g&Dv twGif;u XmecG&J ;kH od@k omG ;a&muf+yD;/ wdik ;f jynf. pufrw _ ;kd wufa&; r[mAsL[mESiu hf u kd n f aD om jrefrmEdik if &H dS pDrcH surf sm; t&Sed jf r iw hf ;kd wufjzpfay:apa&;twGuf nGe=f um;csurf sm;ay;cJyh g 27 onf?

26

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


w&kwEf ikd if H awmifyikd ;f v#ypf pf"gwt f m;uGe&f uf (China Southern Power Grid) (2007) ckEpS /f arv(21)&ufae@wiG f (CPI)onf tifrikd cf / rvdcESihf {&m0wDjrpf0rS ;f rsm;&Sd a&tm;v#ypf pf pDrcH surf sm; yl;wGt J aumiftxnfaz:a&;ESihf ywfoufI yl;aygi;f aqmif &Gufa&; oabmwlnDcsuf w&yfudk w&kwfEdkifiH awmifydkif;v#yfppf"gwftm;uGef&uf aumfyakd &;&Si;f (China Southern Power Grid Corporation)ESihf vufrw S af &;xd;k cJyh gonf? Tod@k jzifh TpDrcH surf sm;wGif ukr% ` ED pS cf o k nf r[mAsL[majrmuf vkyif ef;vkyzf ufrsm; jzpfvmcJha=umif; tcsufjyvdkufjcif;yif jzpfygonf?28 w&kwEf ikd if H awmifyikd ;f v#ypf pf"gwt f m;uGe&f uf (CSG) onf/ w&kwjf ynf. awmifyikd ;f jynfe,f (5) ckrS aumfyakd &;&Si;f rsm;udk aygi;f pkv#uf (2000)ckEpS /f 'DZifbmvwGif wnf axmifcahJ om tpd;k &ydik u f rk % ` w D ckjzpfygonf? vuf&t dS m;jzifh Tukr% ` o D nf urBmt}uD; qH;k vkyif ef;}uD; (500) pm&if; (Fortune 500 Global List) wGif (266) tqifh &Sad eygonf? (CSG)onf w&kwE f ikd if . H awmifyikd ;f v#ypf pf"gwt f m; uGe&f ufEiS hf ywfoufaom &if;ES;D jr KyfErHS /_ wnfaqmufrE_ iS hf pDrt H yk cf sKyfrw _ @kd uo kd mru v#ypf pf"gwt f m; yd@k vw $ jf cif;/ jzef@a0 jcif;rsm;udkyg wm0ef,l&onf? onf r[mrJacgifa'o v#yfppf"gwftm; aumfydka&; &Si;f wGif Edik if aH wmfaumifpu D cef@tyfwm0efay;xm;onfh tvkyt f r_aqmiftzG@J 0ifvnf; jzpfonft h jyif r[mrJacgiaf 'o v#ypf pf"gwt f m;aumfyakd &;&Si;f . vkyif ef;udk wufwuf 29 ºuºu wGe;f aqmfay;v#u&f o dS nf? Photo: CPI publication

&if;ESD;jr KyfESHolrsm; w&kwfEdkifiH v#yfppf"gwftm; &if;ESD;jr KyfESHr_ aumfyakd &;&Si;f (CPI)onf . Edik if &H yfjcm; &if;ESD;jr KyfESHr_wGif b¾maiGaxmufyHhjcif;/ ñu&H Edik af om ar#mv f ifrh xm;onfh tE &W m,f qHk;&_H;r_rsm;udk pDrHtkyfcsKyfjcif;wdk@ESifh ywf w&kwfEdkifiH v#yfppf"gwftm; &if;ESD;jr KyfESHr_ aumfydka&; oufI b%f}uD;rsm;ESifh aumfydka&;&Sif;t &Sif; (CPI) u 2007 ckESpf/ rwfvwGif usif;yaom rsm;udk oGm;a&mufawG@qHk+yD; t}uHOm%f jynfy&Sd a&tm;v#yfppfpDrHcsufrsm;Y &if;ESD;jr KyfESHr_zdwf rsm;awmif;cHcy hJ gonf? Tod@k aom aqG;aEG; ac:a&;aqG;aEG;yGJwck wdkifyifcH tzGJ@tpnf;rsm;wGif w&kwfEdkifiH yd@k uek -f oGi;f ukef b%f (China Exim Bank)/ w&kwEf ikd if H yd@k uek f tmrcH aumfyakd &;&Si;f (China Export Credit Insurance Corporation)/ w&kwE f ikd if H pufrE_ iS hf ul;oef;a&mif; 0,fa&;b%f (Industrial and Commercial Bank of China)/ w&kwEf ikd if H aqmufvyk f a&;b%f (The Construction Bank of China)/ umvf,eG f aumfyakd &;&Si;f ESihf &if;ES;D jr yEf rHS _ {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

27


b%f (Calyon Corporate and Investment Bank) (rlv jyifopfyikd )f ESihf at&Sa0gvf ukr% ` w D @kd jzpfygonf? ,leef puf,EW,m; oGi;f uke/f xkwu f ek f ukr% R` D (Yunan Machinery Equipment Import & Export Company) (YMEC)

,leef puf,E , W m;oGi;f uke/f xkwu f ek f ukr% ` D (YMEC) onf w&kwEf ikd if . H xdyw f ef; puf,E W,m;ESifh v#yfppfypPnf; ydk@ukefvkyfief; (100) wGif wcktygt0if jzpfygonf? ukr% ` . D pkpak ygi;f ukeo f , G rf _ yrm% onf tar&duefa':vm oef;aygi;f (700) ausmf &SdcJhygonf? (YMEC)onf jrefrm/ AD,uferfESifh tar&duef jynfaxmifpkwdk@Y a&tm; v#yfppfpuf&Hkaygif; (24) &Hkudk wm0efcHwnfaqmufay;aeygonf?30 ,leefae@pOf owif;pm (Yunnan Daily News). azmfjycsut f & (YMEC) ESihf jrefrm v#ypf pfprG ;f tm; 0ef}uD;Xmewd@k onf (2006) ckEpS /f Ed0k ifbm (30) &ufae@wiG f ulrif;òr@Y tifrdkifcjrpf0Srf; zGH@òz;a&; yl;aygif;aqmif&Gufr_twGuf em;vnfr_ pmc|efv$mw&yfudk vufrSwfa&;xdk;cJhygonf?31 em;vnfr_ pmc|efv$myg ta=umif;t&mrsm;udk trsm;od atmifxw k jf yefa=ujimjcif; rðyojzif/h w&kwEf ikd if H v#ypf pf"gwt f m; &if;ES;D jr KyfErHS a_ umfyakd &; &Sif; (CPI) ESifh qufqH&mY (YMEC). tcef;u¾ rnfodk@&Sdrnfudk &Sif;&Sif;vif;vif; rod&yg? (atmufwGif azmfjyxm;onfudk =unfhyg?) cse*f si;f (wdik ;f wma&;/ pDru H ed ;f a&;qGaJ &;/ 'DZikd ;f a&;qGaJ &;ESihf okawoeðya&;)Xme Cha-ngjiang Institute of Surve-ying, Planning, Design and Research) (CISPDR)

csef*sif; (wdkif;wma&;/ pDrH udef;a&;qGJa&;/ 'DZdkif;a&;qGJ a&;ESifh okawoeðya&;Xme/ twdkaumuftm;jzifh csef *sif;'DZdkif;tzGJ@ ) onf t}uD; pm;ESifh{&mr a&odkavSmif a&;vkyfief;rsm;ESifh a&tm; v#yfppfpDrHcsufrsm;ESifh ywf oufI tif*sifeD,mu|rf; usifr_qdkif&m wdkif;wmr_rsm;/ pDrHudef;a&;qGJjcif;/ 'DZdkif;a&; qGJjcif;/ okawoeðyjcif;/ t wkdifyifcHt}uHðyjcif;/ }uD;=uyf ay;jcif;wdk@udk aqmif&Guf onf? Tvkyfief;rsm;ESifh ywfoufI TtzGJ@onf w&kwfEdkifiHwGif t}uD;qHk;jzpfonf? csef*sif;'DZdkif;tzGJ@onf w&kwfEdkifiH. ausmf=um;aom ausmuf(3)vHk; jrpfusOf;qnf wnf aqmufa&;udk wm0ef , l a qmif & G u f c J h o nf o mru bJ v d k u f Z f (Belize)/ tD o d , d k ; yD ; ,m;/ ql ' ef / udkvHbD,m/ oD&dv uFm/ *DeD,m/ zD*sD/ uGef*dk/ tDuGmwdk&D ,,f*DeDESifh tmz*ef epPwefEdkifiHrsm;wGif pDrHcsufrsm; vkyfaqmifaeygonf?

28

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


Photo: CPI publication

csef*sif; wdkif;wma&;tzGJ@rS vuf a tmuf c H t zG J @ wzG J @ onf {&m0wDjrpfqq kH nfae &mod@k oGm;a&mufcahJ om (5) v=umc&D;udk r=umao;rD uyif +yD;qH;k cJyh gonf? pufjzifh ajrazgufjcif;/ a&avSmifuef ppfaq;jcif;ESifh ZvaA'wdkif wmjcif ; rsm; aqmif & G u f c J h onf?32 tcsKd@aom aqmif;yg;rsm;u cse*f si;f wdik ;f wma&;tzG@J uo hJ ykd if tvm;wlvkyfief;rsKd;vkyfudkif aom ul r if ; 'D Z d k i f ; tzG J @

(Kunming Design Institute) . yg0ifywfoufr_t

a=umif;udkvnf; az: jy=u onf?

pwDAifavm

Photos of CISPDR s field work in Kachin State

at&Sa0gvf ukr% ` v D rD w d uf (Asia World Co., Ltd) at&Sa0gvf ukr% ` v D rD w d ufonf jrefrmEdik if &H dS t}uD;qH;k pD;yGm;a&; vkyfief;pk}uD;wckjzpf+yD;/ pD;yGm;a&;vkyfief;aygif;pHkudk us,fus,f jyef@jyef@vkyfudkifaeonf? emrnfysufpm&if;0if bdrf;bk&ifa[mif; avmfppf[efu (1992) ckESpfwGif wnfaxmifcJhaom Tukr`%D onf ,cifòr@awmfa[mif;&efukefY XmecsKyf&Hk;zGifhxm;&Sdonf?

jynfwiG ;f Y at&Sa0gvo f nf ukeo f , G v f yk if ef;/ tajccHtaqmuftOD tdr, f m&if;ED;S jr Kyf ESHr_vkyfief;/ ukefypPnf; xkwfvkyfa&;/ axmufyHha&;vkyfief;ESifh ya&m*sufpmcsKyfvkyfief; rsm;udk vkyu f ikd o f nf? at&Sa0gvo f nf aqmufvyk af &;uefx&du k pf mcsKyfcsKyfqjkd cif;/ ypPn;f ESihf pufu&d,maxmufyjhH cif; uJo h @kd aom tpd;k &vkyif ef;rsm;wGiv f nf; yg0ifvyk u f ikd o f nf? 33 EdkifiHwumvkyfief;rsm;udkrl t"dutm;jzifh zufpyfvkyfief;taejzifh vkyfudkifonf? {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

29


avmavmq,fY avmfppf[efonf ukr% ` . D OuUXjzpfonf? ol.om; jzpfol xGe;f jrifEh ikd f (ac:) pwDAifavmonf refae*sif;'g&dkufwmjzpfonf? pwDAifavmonf bdef;ukeful; &mrSmyg0ifywfoufonf[k ouFmruif; jzpfc&H r_a=umif/h (1996) ckEpS w f iG f tar&duef jynfaxmifpo k @kd oGm;a&muf&ef ADZmydwyf ifccH &hJ onf? Tod@k emrnfysurf a_ =umifh at&S a0gvfukr`%Dtaejzifh jrefrmEdkifiHtwGif; aqmif&Gufaeaom pD;yGm;a&;vkyfief;rsm; xdcdkufepfemr_r&Sdonfhtjyif/ vuf&Sd tm%m&Sif tpdk;&atmufwGif rñuHpzl;atmifjrif r_rsm;&aeonf? (1995) ckEpS w f iG f pwDAifavmu/ vkyaf z:udik zf ufwOD; jzpfol puFmylEikd if o H l pDpv D , D m iuf (Cecilia Ng)ESihf vufxyfco hJ nf? jrefrmEdik if &H dS puFmyl &if;ES;D jr KyfErHS r_ sm;. w0uf ausmaf usmo f nf at&Sa0gv. f tpkpyfyg0ifrj_ zifh 0ifa&mufco hJ nf[k cef@reS ;f &onf? pwD Aifavmonf puFmylvyk if ef;&Sirf sm; todik ;f t0dik ;f xJwiG f v_y&f mS ;aeqJ&adS e+yD;/ ol@zcif. yifv,f&yfjcm;&Sd vkyif ef;rsm;udk at&Sa0gv. f yifv,f&yfjcm;&Sd ukr% ` cD rJG sm;jzifh pDrt H yk cf sKyf ay;v#u&f o dS nf? 34 Photo: tab

jrpfqHkpDrHcsufwGif at&Sa0gvf ukr` %D . wd u saom tcef ; u¾ud k xkwfaz:a=ujimxm;cJhjcif;r&Sdacs? odk@&mwGif olwdk@. vkyfaqmifcsuf rsm;wGif jrefrmAdkvfcsKyfrsm;ESifhw &kwf ukr`%Dwdk@t=um;tquft oG,fvkyfay;jcif;/ vrf;azgufvkyf jcif;ESifhypPnf;u&d,mrsm;axmuf qnfwnfaqmufrnfhae&m&Sd at&Sa0gvf ukr`%D tajcpdkufpcef; yHhjcif;wdk@yg0ifvdrfhrnf[k ucsifzGH@òzd; wk;d wufa&;uGe&f uftzG@J (KD NG)u ,lqonf? at&Sa0gvo f nf a& avSmifuef}uD; a&rjznfrh D umvwGiyf if opfuo hJ @kd aom t&if ; tjrpf r sm;xk w f , l j cif ; rS a eI tusKd ; tjrwf & Ed k i f z G , f & S d a eygonf ? a&rv$r;f rDwiG o f wWKESihf tjcm;ausmuf jruf&wemrsm; wl;az:&eftwGuf a&avSmifuef wnfaqmufrnfh ae&mrsm;wGif prf;oyf ppfaq;r_rsm; vkyfaeonf[k ,lq&a=umif; a'ocH&Gmom;rsm;u ajymjycJhygonf? at&S a0gvfonf opfvkyfief; cGifhðycsuf trsm;tjym; &xm;+yD;jzpf&m/ a&rv$r;f rDwiG yf if a& avSmifuef wnfaqmufrnfah e&mod@k 0ifa&mufopfckwfEdkifzG,f&Sdaeygonf?

30

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


pef;wuf enf;ynmukr`%DvDrdwuf (Suntac

Technologies Co. Ltd.)

pef ; wuf enf ; ynmuk r ` % D v D r d w uf o nf (1999) ck E S p f w G i f wnf a xmif c J h a om pef ; wuf ukr`%Dpk . vufcGJ ukr`%Dwckjzpf+yD;/ &efuek òf r@wiG f tajcpdu k o f nf? pef;wuf onf trsK;d om;ajrwdik ;f tcsut f vufrsm; ðypka&; (National Spatial Database Development)

jrpf}uD;em;òr@&Sd qef;wufukr`%D&Hk;cef;

wm0ef,x l m;&+yD;/ vrf;yef;qufo, G f a&;ESiyhf wfoufaom tif*sif eD,mavhvmr_rsm;/ ta0;ajy;vrf;ESihf rD;&xm;vrf;wnfaqmufa&;/ qnfajrmif;wm wrHEiS hf oufqikd af om avh v mr_ r sm;ud k aqmif & G u f a y;ygonf ? 35 pef ; wuf o nf (etz) ppf t pd k ; & 0ef}uD;Xmersm;ESifh wdkuf&dkuftquf toG,f&Sdonfhtjyif rl;,pfaq;0g;ukef ul;r_wGif yg 0ifywfoufjcif;/ w&m;r0ifopfcw k jf cif;wd@k a=umifh raumif;emrnfausmf aZmaeaom at&Sa0gvf ukr`%DvDrdwuf/ xl;ukr`%Dwdk@uJhodk@aom ukr`%Drsm;twGuf vkyfiefrsm; vnf; aqmif&Gufay;aeonf? EdkifiHwume,fy,fwGif pef;wufonf tjiif; yGm;zG,f ` D oHviG jf rpfqnf wnfaqmufa&;udpw P iG f yg0ifywfoufaeaom xdik ;f Edik if rH S (MDX) ukr% ESiv hf nf;aumif;/ jrefrmEdik if YH t}uD;qH;k owWKrdik ;f wl;az: a&;vkyif ef;}uD;wckjzpfonfh uae 'gukr`%D/ tdkifAif[dk owWKwl;az:a&;vkyfief; (Ivanhoe Mining) wdk@ ESifhvnf;aumif; aygif;zGJ@vkyfudkifv#uf&Sdygonf? w&kwEf ikd if H v#ypf pf"gwt f m; &if;ES;D jr KyfErHS a_ umfyakd &;&Si;f (CPI) rSxw k af 0aom pmapmifw apmif. az: jyxm;csuft& pef;wufenf;ynm ukr`%Donf qnfae&m wdkif;wma&; ajryHrk sm;twGuf ajrtaetxm;jy aumif;uif"gwyf rkH sm; &du k &f efwm0ef,al y;&ygonf? (2006) ckEpS /f =o*kwv f ESihf pufwifbmvwGif ,leef puf,E , W m; oGi;f uke/f xkwu f ek f ukr`%D (YMEC) xHrS puf,E W,mrsm;udk qnfaqmufrnfh ae&modk@o,f,l+yD;v#if wdkif;wmr_rsm; vkyfaqmifcJhygonf? uefqikd ;f v#ypf pf"gwt f m; ukr% ` pD k (Kansai Electric Power Co, Inc.) (KEPCO) uefqikd ;f v#ypf pf"gwt f m; ukr% ` pD o k nf *syef Ekid if w H iG f t}uD;qH;k &if;ES;D jr KyfEx HS m;aom 36 v#yf ppf"gwt f m; ukr% ` D (9)ckteufwckjzpf+yD;/ jrefrmEdik if w H iG f a&tm;v#ypf pfpuf&rkH sm; wnfaqmuf&mY enf;ynmqdik &f m tultnDrsm;ay;aeygonf? (2003-2005) ckEpS t f wGif;Y jrpfqHkpDrHcsufjzpfEdkifzG,f &Sd-r&Sd avhvmwdkif;xGma&;twGuf wm0ef,lcJhygonf? (2002) ckESpftwGif;Y uefqdkif;ukr`%Donf wefz&J&GmwGif rdk;av0\ Xmei,fwckudk wnfaqmufcJhygonf? ("gwfyHkudk =unfhyg?) {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

31


{&m0wD jrpfqq kH nf pDrcH suaf =umifh a&v$r;f cH&rnfah e&mrsm;

Marazup

N jangyang Chibwe

Tang Hpre

Sailaw

Myitkyina

32

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


tydik ;f (3)? {&m0wDjrpfqq kH nfa-umifh jzpfvmEdik af om &du k cf wfr+ qd;k usKd;rsm; qnftxufyikd ;f ? ? a&zH;k v$r;f jcif;ESihf t"rRa&$@ajymif;&r_rsm; qnf wnfaqmuf+yD;onfESifh a&avSmifueftwGif;odk@ a&jznfhoGif;onfESifh wòyifeuf a&avSmifuef}uD;. tjrifq h ;kH a&csed rf w S x f uf edrahf omae&mrsm;rS vlxrk eS o f r#w@kd ajymif; a&$@ay;=u&ayawmhrnf? olw@kd . td;k tdrrf sm;/ pdu k yf sK;d ajr,mrsm;/ bd;k bGm;ydik f ajrae&m rsm;ESihf txGÉt f jrwfxm;&m ae&mrsm;vnf; a&atmufo@kd a&muf&dS jrKyfu, G o f mG ;ay awmhrnf? olw@kd . toufarG;0rf;ausmif; vkyif ef;rsm;ESihf olw@kd . b0"avhvyk &f ;kd vkyf pOfrsm;vnf; qHk;±H_;=u&ayawmhrnf? jrpfqHkw0dkufwGif aexkdif=uolrsm;. jrpfurf;yg; wav#muf O,smOf pdkufysKd;=uaom vkyfief;rsm;/ v,f,m/ opfr[kwfaom tjcm; opfawmxGuyf pPn;f rsm; &SmazGa&mif;csjcif;/ ti,fpm; a&$w;l azmfjcif;/ ponfv h yk if ef;rsm; vnf; ysufpD; qHk;&_H;=u&awmhrnf jzpfonf? tpOftvmtm;jzifh &SdcJhaom urBmvSnfh c&D;oGm; vkyif ef;rsm;uJo h @kd aom a'oqdik &f m toufarG;0rf;ausmif; vkyif ef;rsm; tm;vH;k vnf; qHk;&_H;&ayawmhrnfjzpfonf? {&m0wDjrpfqq Hk nf a&pGr;f tm; bufpkH uefqikd ;f ukr% ` &D @J rSww f rf;t&qd&k if {&m0wD toH k ; csa&;pD r H c suf (Irrawaddy jrpfqq kH nf aqmufvu kd w f meJ@ wefz&J&mG awmh Myitsone Dam Multipurpose a&ðryfomG ;rSmyJ? usaemfw@kd &Gm aysmufomG ;rSmudk Water Utilizing Project) t& a& usaemfw@kd awmfawmf pdwrf aumif; jzpf=uw,f? avSmifuef}uD;. tjrifhqHk;a&csdeft pd;k vnf; pd;k &drw f ,f? bma=umifv h q J akd wmh 'Dae rSwo f nf (290)rDwm &Sv d rd rhf nfonf? &m[m usaemfwdk@&J@ordkif;qdkvnf;[kwfw,f? emqm§tJef*sDatat jzwfoef;oGm; vrf;yef;qufoG,fa&;vnf;[kwfw,f? wefzdk; onfh ò*[fwrk S &du k u f ;l aom "gwyf t kH xm;p&m obm0t&if;tjrpfqdkvnf; [kwf & ( NASA/ NGAA Suttle Radar w,f? tvGet f a&;}uD;wJh ae&myg? (awG@qHk f ,fykH Topography) 90rDwm 'pf*spw ar;jref;jcif;/ trSw-f 15) wG u f q r_ yH k p H ( 90 meter Digital f vufrsm; Elevation Model) tcsut . uGefwdkrsOf;rsm;udk tajccHv#uf ucsifzGH@òzd;wkd;wufa&;uGef&uftzGJ@ (KDNG) u ajrjyifnDrsOf; (290) rDwmatmuf edrfhaeaom a&v$rf;ZHkajryHk wckudk wGufcsufazmf xkwfEdkifcJhygonf? TpDrcH su. f a&v$r;f cH&rnfh a'otus,t f 0ef;rSm 766 pwk&ef; uDvrkd w D m&S+d yD;/ t=urf; zsi;f tm;jzif?h aus;&Gmaygi;f 47 &Gmudk vH;k 0a&zH;k v$r;f oGm;rnfjzpf+yD;/ vlO;D a&cef@reS ;f acs tm;jzifh 10 000 r# td;k tdrrf jhJ zpfum a&$@ajymif;=u&rnfjzpfygonf? (Z,m;ud=k unfyh g?) {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

33


vHk;0a&v$rf;cH&rnfh aus;&Gmrsm;tjyif tjcm;aus;&Gmtrsm;onfvnf; v,f,mjcH ajrrsm; qHk;&_H;&Edkifjcif;/ opfawmrsm; qHk;&_H;&jcif;/ ul;oef;oGm;vma&;vrf;a=umif;rsm; a&jrKyfoGm;jcif;/ a&v$rf;cH&jcif;a=umifh ajymif;a&$@vmonfh vlxkrsm;0ifa&mufvmjcif;/ ponfh tusKd;qufrsm;udkvnf; cHpm;=u&ygvdrfhrnf? txl;ojzifh jrpf}uD;em;rS qGrfy &mbGr/f ylwm tdak 'orsm;od@k omG ;aom um;vrf;r}uD; jywfawmufa&jrKyf oGm;rnfjzpf+yD; jrpf}uD;em;rS acsaAGo@kd omG ;aom um;vrf;vnf; jywfawmufomG ;rnfjzpfonf? a&v$r;f cH &aomvrf;rsm;udk tpm;xdk;jyefvnfazmufvkyf rnfhtwGufa=umifhvnf; ZD0owWo abmt& axGjym;aom opfawmrsm;wGif xyfrx H cd u kd &f Edik af om tusK;d qufuv kd nf; cHpm;=u&ygvdrfhrnf? vlrsm; ae&yf&if;pGef@cGg ajymif;a&$@&jcif;ESifh if;.aemufqufwGJjy\emrsm; urBmh qnfrsm;aumfr&Sif (World Commission on Dams). cef@rSef;csuft& urBm w0Sr;f vH;k wGif qnfrsm; aqmufvyk rf a_ =umifh vlO;D a& oef;(40)rS (80) txd ae&yf&if; pGef@cGg ajymif;a&$@cJh=u&a=umif; azmfjyxm;ygonf? Todk@ajymif;a&$@=u&r_a=umifh trsKd; orD;rsm;ESifh Xmaewdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;rSm txl;epfem cHpm;cJh=u&ygonf? aumfr&Sif .azmfjycsut f & &kyyf ikd ;f qdik &f mt& ajymif;a&$@tajccs=u&r_EiS hf oufarG;0rf;ausmif;? ae xdkifr_b0rsm; ajymif;a&$@=u&aoma=umifh ajr,mrJhrsm; jzpf&jcif;/ tvkyfvufrJhrsm; jzpf&jcif;/ tdrfajc,mrJhrsm; jzpf&jcif;/ cGJjcm;zdESdyfcH&jcif;/ pm;a&&duQm rzlvHkjzpf&jcif;/ aoE_ef;jrifhrsm;jcif;ESifh vltrsm;ydkif &if;jrpfrsm; qHk;&_H;&jcif;/ vlr_a&;ESifh ,Ofaus;r_t& jyefvnfxal xmif Edik af omowWrd sm; qH;k &_;H &jcif; wd@k uv kd nf; jzpfymG ;apygonf? zG@J pnf; wnfaqmufxm;aom vlaer_ pepfòyuG&J jcif;ESit hf wl pD;yGm;a&;t&pGr;f tm;rsm; ysupf ;D qHk;&_H;&jcif;wdk@a=umifh rsm;aomtm;jzifh jyefvnf ðyjyifI r&Edkifawmhavmufatmif vlaer_tqifhtwef; edrfhus&jcif;rsm; udkvnf;jzpfapygonf? {&m0wDjrpfqq kH nf wnfaqmufra_ =umifh ajymif;a&$@vm&zG,&f adS om vlxrk sm;onf jrpf }uD;em;òr@odk@ ajymif;a&$@tajccsvm=uzG,f&Sd+yD;/ tvkyftudkif&&Sda&;wGifvnf;aumif;/ vlr0_ efaqmifrv _ yk if ef;rsm; yHyh ;kd ay;&mYvnf;aumif;/ zdp;D r_rsm; ydrk o kd ufa&mufvmaprnf jzpfonf? tcsKd@aomolrsm;rSm awmeufrsm;xJY v,fajropfrsm; wDxGif=uzG,f&SdI obm0ywf0ef;usit f ay:wGiv f nf; zdp;D r_rsm; jzpfay:apygvrd rhf nf? tcsK@d aomolrsm;rSm tvkyt f udik &f mS azG&ef a&$ wGi;f a'orsm;od@k ajymif;a&$@tajccsz, G &f +dS yD;/ xdak 'orsm;wGif vlr_a&;jy\emrsm;jzpfaom rl;,pfaq;0g;oHk;pGJr_/ udk,fcHtm;usa&m*g (tdyfcsftdkifADG) yd;k ul;pufrE_ iS hf avmif;upm;r_rsm;udk ydq k ;kd apygvrd rhf nf? aemufq;kH ucsijf ynfe,fwiG ;f rS jrpfqHkqnf wnfaqmufa&;pDrHcsufa=umifh a&$@ajymif;xGufcGgvm=urnfholrsm;onf

34

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


tdref ;D csi;f Edik if rH sm;jzpfonfh xdik ;f ESiw hf &kwEf ikd if rH sm;od@k vnf; ajymif;a&$@0ifa&mufvmr_rsm; wdk;wufjzpfay:vmEdkifygonf? urBmh qnfrsm;aumfr&Sif (World Commission on Dams) u/ vlrsm;ajymif;a&$@tajccs apr_vkyfief;rsm;/ oifhav#mfaom avsmfa=u;aiG&&Sdapa&;udpPrsm;wGif aESmifhaES;zG,fñuH& EdkifzG,f tajctaeudkvnf; rSwfwrf;wifxm;cJhyg onf? Tjy\emrsm;rSm vlOD;a& trSeftwdkif; a&wGufr_qdkif&m jy\em/ vHkavmufaomav#mfa=u;aiGrsm;udk tcsdefESifh tnDay;tyfa&;jy\em/ oifhav#mfaom jyefvnfae&mcsxm;ay;r_/ epfem&r_rsm;udk jyefvnfajz&Sif;ay;jcif;ESifh Oya'a=umif;qdkif&mt& yHhydk;ay;Edkifonfh &if;jrpfrsm; r&Sd onft h ajctaeESiñhf uH&jcif; ponfh jy\emrsm; jzpfygonf? Tjy\emrsm;udk w&m; Oya'ouf0ifaom Edik if rH sm;Yyif ñuHawG@=u&jcif;jzpf&m/ a'oqdik &f m ppfwikd ;f rSL;rsm;u Oya'txufwiG f cs,v f , S af e=uaom jrefrmEdik if w H iG /f av#maf =u;&&Srd j_ y\em/ jyefvnf ae&mcsxm;ay;r_ jy\em/ epfemr_rsm;udk jyefvnfukpm;ay;r_ jy\emrsm;rSm rjzpfp avmufyif cHpm;&&Sd=uzG,f&Sdaeygonf? jrefrmEdik if w H iG f qnfwnfaqmufa&;vkyif ef;rsm;a=umifh a&$@ajymif;=u&r_rsm; qnfwnfaqmufa&;vkyif ef;rsm;a=umifh jrefrmEdik if w H iG f a&$@ajymif;=u&r_rsm; rnfo@kd jzpf ay:cJ&h onfukd oabmod&EdS ikd &f eftwGuf avhvmzG,t f aumif;qH;k udprP mS u&ifejD ynfe,f (u,m;jynfe,f) twGi;f wnfaqmufrnfh jrefrmEdik if . H t}uD;qH;k a&tm;v#ypf pfvyk if ef; qnfwnfaqmufa&;yifjzpfygonf? rd;k jAq J nfEiS hf avmyDwa&tm;v#ypf pfpuf&kH wnfaqmuf a&;a=umifh vlaygi;f (12 000)cef@ ae&yfpeG @f cGg a&$@ajymif;cJ=h u&ygonf? vltrsm;pkrmS a&$@ ajymif;=u&rnfukd óuwiftoday;cJjh cif; r&Sb d /J wd@k trd af &S@o@kd a&a&mufrS a&$@ajymif;xGuf ajy;cJ=h u&ygonf? aus;&Gm trsm;pkukd ppfwyfu xde;f csKyfxm;aom pkpnf;aus;&Gmrsm;od@k ajymif;a&$@ap&ef trde@f ay;cJ+h yD;/ Tae&mrsm;rSm vlO;D a&xlxyfoyd o f nf;vS+yD;/ use;f rma&; ESiv hf nf; nD!w G jf cif;r&Syd g? Tpkpnf;aus;&Gm pcef;rsm;udk pGe@f ypfxu G cf gG Eikd cf =hJ uolrsm;rSm vnf;/ if;wd@k . aqGrsK;d rsm;xHo@kd vH;k vH;k vsm;vsm; rDcS &kd yfwnf=u&ygonf? av#maf =u;aiG tjzpfay;tyfaom axmufyahH =u;rSmvnf; vH;k 0rr#wyg? apmfum;onfo h zG,jf zpfaeaom a=umifh vltrsm;u vufc&H ef a'gojzifh jiif;y,fc=hJ uygonf? a'ocHrsm;u T av#maf =u;aiG yrm%udk tdraf vS cg;zd;k r#om&So d nf[k wGuq f ajymqdo k nfukd =um;cJ=h u&ygonf? vdt k yf aom tajccHtaqmuftODrsm;jzpfonfh puf rsm;wnf aqmuf&ef/ a&v$aJ jrmif;rsm;wnf&ef v,f,mjcaH jrrsm;udk av#maf =u;r ay;bJ odr;f ,lc=hJ uygonf? a&tm;v#ypf pf puf&w kH 0du k w f iG f ajrjrK yfrikd ;f (18 000) cef@ukd csxm;cJ+h y;D / teD;&Sv d ,fuiG ;f rsm;/ jcrH sm;od@k omG ;=uaom v,fo rm;rsm;twGuv f nf; tE &W m,fjzpfapygonf? xd@k tjyif a&tm;v#ypf pf puf&t kH eD;&Sd v,f uGi;f rsm;od@k oGm;aom v,form;rsm;tay:wGiv f nf; csKyfcs,u f ef@owfrr_ sm; ydrk w kd if; 37 usyv f mcJyh g onf? {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

35


a*:eefaus;&Gm&Sd &dk;&mwdkif;&if;aq;xkwfvkyfaeyHk? opfawmrsm;wGif ta&;ygvSonfh wdkif;&if;aq;tyif/ EG,fjrpf rsm;ºu,f0vS+yD; jrpfqHkqnfom wnfaqmufcJhygu Topfawmrsm;vnf; a&v$rf;cH=u&awmhrnf?

&d;k &m,H=k unfrIt& wdik ;f &if;aq; opfOopfzrk sm;udk oifah v#mo f nft h csed w f iG f &SmazGpk aqmif;=u&onf? yHrk eS f tm;jzifh usaemfw@kd u aq;jrpfawGukd Zefe0g&v D uae {+yDvt wGi;f rSm&Sm=uw,f? 'D&moDu aq;jrpfawGpv k @kd taumif;qH;k &moDy?J 'Dtcsed rf mS awmxJ u ewfaumif;ewfjrwfawGu aumif;csD;ay;=uvdk@ aq;aygif;cwJhtcsdefvdk@ ,lqw,f? usaemfw@kd u tudik ;f tcufawGyJ ,lw,f/ opfyif yifpnfu tayG;udk r,lb;l ? usaemfw@kd u 'Daq;yif awGukd aemifrsK;d quftxd qufo;kH Edik zf @kd xde;f odr;f xm;=uw,f? (awG@qakH r; jref;jcif;/ trSwf-10) wdkif;&if;aq;0g;rsm;tjyif/ tcsK@daomtrsKd;orD;rsm;uvnf; opfr[kwfaom awm xGufypPnf;rsm;tay: rSDcdkI touf&Sifoef&yfwnfae=u&onf? rd_rsm;/ [if;&GufrsKd;pHk/ awmxGuf opfo;D rsK;d pHu k kd olw@kd u a&mif;csum 0ifaiG&mS Edik =f uonf? TypPn;f rsm;udk a'oaps;/ òr@aps;rsm;wGif a&mif;csI olw@kd twGuf ta&;ygonfh qD? qm;ESihf rD;zdak csmif oHk;ypPnf;rsm;udk jyef0,fEdkif=uonf? Tenf;tm;jzifh awmrsm;u aus;vufaevlxk rsm;twGuf b%fwckozG,f wefzdk;&SdvSonf? tu,fI jrpfqHkqnfwnfaqmufvdkuf onft h csed w f iG /f Tawmrsm;rSm a&atmufa&mufomG ;awmh rnfjzpf+yD;/ xH;k wrf;pOfvm &SifoefaexdkifEdkifonfh b0rsm;vnf; ysufpD;òyuGJ=u&awmhrnf jzpfonf?

36

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


jrpfqHk&Sd tvnftywfavSpD;&efESifh aps;a&mif;ae=uaomqdkifrsm;

jrpfqakH 'o. obm0tvStyESihf ucsiv f rl sK;d rsm;. ºu,f0vSaom ,Ofaus;r_a=umif/h xdka'oodk@ vlrsm;pGmvma&mufvnfywfavh&Sdygonf? odk@twGufa=umifh c&D;oGm;vkyf ief;rSaeI a'ocHrsm; aiG0ifvrf;ajzmif=h uygonf? a'ocH tpm;taomufrsm;ESihf &d;k &m vufr_ypPnf; a&mif;csolrsm;rSmvnf; jrpf}uD;em;ESifh txufbufa'orsm;odk@ tvnf vma&muf =uolrsm;xHrS ae@pOf0ifaiGukd rScD I kd &Sio f efaexdik =f u&ygonf? aps;onf trsm;pkrmS trsK;d orD;rsm; jzpf=uygonf? tjcm;olrsm;rSmvnf; c&D;oGm;rsm;udk avSjzifh vSnfhvnf =unfh&_&ef ydk@aqmifay;onfhtwGuf 0ifaiG&=uygonf? Todk@ c&D;onfydk@ ay;olwOD;u jrpfq. kH tvSukd cs;D rGr;f cef; zGiyhf gonf? c&D;oGm;awG 'Dae&mudk trsm;}uD; vm=uw,f/ olw@kd u taysmcf &D;twGuf avSp;D +yD; =unfch si=f uw,f? usaemfu avSe@J yd@k &&if rdepf (30)udk usyw f pfaomif;,lw,f? =unfph rf;ygO;D -'DjrpfqkH ae&mu b,favmuf vSovJqw kd m/ olw@kd bma=umifh vmcsi=f uw,fqw kd m cifAsm;jrifomwmyJ? (awG@qakH r; jref;jcif;/ trSwf-13)

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

37


a'ocHrsm;u a'otwGi;f &&SEd ikd af om opfO opfzrk sm;rSaeI wdik ;f &if;aq;0g;rsm; xkwf vkyfrSD0JvmcJh=uonfrSm &mpkESpfESifh wdkifcJh+yD jzpfonf? rsKd;quftvdkuf awmawmift a=umif;ESihf &moDOwkobm0udk A[kow k vufqifu h rf;cJ=h uonf? tcsK@d ro d m;pkrsm;u wdik ;f &if;aq;puf&rkH sm;od@k aq;jrpf/ aq;yifrsm; a&mif;csI oufarG;0rf;a=umif;ðyae=uyg onf? Oyrmtm;jzif-h jrpf}uD;em;&Sd bGerf qGrf wdik ;f &if;aq;puf&u kH Taq;jrpf/ aq;yifrsm; udk 0,f,x l w k v f yk af e+yD;/ onf jrefrmEdik if &H dS wdik ;f &if;aq;puf&rkH sm;wGif emrnft}uD; qHk; aq;puf&Hkwckjzpfygonf?

38

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


qnfwnfaqmufvu kd rf a_ =umifh jrpfnma'owGif ig;rsm;a&$@ajymif; tajccsom;aygurf u _ kd ydwyf ifvu kd f ouJo h @kd jzpfomG ;aprnf jzpfonf? od@k twGuaf =umifh a&umwmtwGi;f ESihf jrpfatmufyikd ;f a'orsm;wGif ig;ta&twGuf usqif;vmEdik o f uJo h @kd / ig;rsK;d pdwrf sm;vnf; av#meh nf;vmEdik o f nf? if;wd@k rSm jrpfqt kH eD;awG@&aom ig;rsK;d rsm;jzpf+yD; aysmufu, G o f mG ; &ef ta=umif;&Sad eayonf?

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

39


wHigvkyfief;? ? a'ocHvlxkrsm;. toufarG;0rf;a=umif;r_wGif ta&;ygaomvkyfief;jzpf+yD;/ qnfwnfaqmuf +yD;ygu jrpfatmufajc uDvdkrDwm &mESifhcsDaom a'orsm;txd qdk;usKd;oufa&mufr_ &Sdapvdrfhrnf?

40

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


,Ofaus;r_qdkif&m ysufpD;qHk;&_H;apr_rsm; tu,f I qnf w nf a qmuf y gu tcsK@d aom ,Ofaus;r_qikd &f mt& t a&;ygonfhae&mrsm;onf a&jrKyfqHk; &_;H &awmhrnfjzpfonf? ae&mrsm; wGif ordik ;f 0ifb&k m; ykx;kd rsm;ESihf c&pf ,mefcsyfausmif;rsm;yg0if+yD;/ jrpfqHk ae&m&Sd wefc;kd }uD; a&$anmifyifonf vnf; a&jrKyfoGm;vdrfhrnfjzpfonf? a&v$r;f cH&rnfh wefzaJ us;&GmrS uufovpf bk&m;&Scd ;kd ausmif;wck tcsK@d aomolrsm;u TanmifyifwiG f ewfaeonf[k,Hk=unf=u+yD;/ aumif;rItwGuf yoylaZmf=u&mae&mvnf;jzpfonf? qnfaqmufjcif;jzifh vlrsm;udk &kyyf ikd ;f qdik &f mt& ae&majymif;a&$@jcif; jzpfap&Hrk #omru/ wdk@. ,Ofaus;r_rsm; qufvufxdef; odrf;wnfwHhEdkifa&;twGufvnf; xdcdkufapEdkif onf? TjrpfqHkae&monf ucsifvlrsKd;rsm;twGuf 0daooxl;ae&mwckjzpfouJhodk@/ ordik ;f 0ifae&mvnf; jzpfonf? tu,fI Tae&mom a&jrKyfomG ;ygu vltrsm;*k%, f l cJ=h u&aom/ yGv J rf; rsm;aqmif&u G cf =hJ u&aomae&monfvnf; aemifrsK;d qufrsm;pGmwdik f qHk;&_H;oGm;apawmhrnfjzpfonf? ucsiv f rl sK;d awG[m 'DprD cH suf jyef&yk o f rd ;f ay;zd@k (etz) ppftpd;k &eJ@ w&kwf ukr% ` aD wG/ jrefrmukr% ` aD wGukd tcGit hf a&; qdo k ifw h ,f? 'Dvakd wmif;qdzk @kd wm0efvnf;&Sw d ,f? 'Dvkd rvkyEf ikd =f uzl;qdv k #ijf zifh {&mrordik ;f aºu;wifawmhrmS aocsmw,f? bmjzpfv@kd vq J akd wmh jrpfqakH 'oqdw k m ucsiv f rl sK;d awG&@J ordik ;f a=umif;/ *k%o f u d mQ eJ@ qufpyfaevd@k yJjzpf w,f? (awG@qHak r;jref;jcif;/ trSwf 30)

a&jrKyfoGm;rnfh wefzJaus;&Gm&Sd &dk;&m,Ofaus;r_ taqmuftODwck {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

41


ig;zrf;ol wHigtrsm;pku ydu k cf sjcif;udk 2 rsK;d toH;k jyKavh&o dS nf? avSay:rS ydu k af r#mjcif;ESihf tjcm;w enf;rSm ydu k u f kd tao 24 em&D wae@vH;k axmifxm;+yD; wae@v#if 2-3 }udrf ppfaq;jcif;rsK;d jzpfonf?

42

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


toufarG;0rf;ausmif;r+b0rsm; ysufp;D -u&jcif;? qnfrsm;wnfaqmufjcif;a=umifh jrpfatmufajca'orsm;wGif wHigvkyfief; xGuu f ek rf sm; odoo d momav#meh nf;us qif;oGm;a=umif;udk urBmw0Sr;f vH;k &Sd jzpf&yfrsm;t&od&cdS &hJ ygonf? 38 qnfrsm;wnfaqmufjcif;a=umifh jrpfatmufyikd ;f a'orsm;wGif qd;k usK;d rsm;udk uDvrkd w D m &mESichf saD om tuGmta0;txd/ jrpfa=umif;wav#muf. jyifya'orsm;txd oufa&muf cHpm;&apEdik yf gonf? qnfwnfaqmuf +yD;+yD;csi;f / cHpm;&rnfh qd;k usK;d rsm;udk jrpfatmuf ajca'orsm;wGif awG@ñuH=u&rnf jzpf+yD;/ tcsdefESifhtr# qdk;usKd;rsm;u ydkIwdk;yGm;vm Edkifygonf? ig;rsm; ajymif;a&$@tajccsonfh vrf; a=umif;udk ydwfqdk@apaoma=umifh/ ig;rsm;rSm jrpftnmod@k wufI om; aygufjcif;rðyEdkif=uawmhyg? Ttcg jrpfatmufajca'o&Sd wHigvkyfief; rsm;wGif qdk;&GmpGmxdcdkufr_&Sdvmap ygonf? qnfrsm;a=umifh rlv&S&d if;pGJ ig;rsKd ; uG J r sm;vnf ; av#mh e nf ; us qif;vmapygonf? Oyrmtm;jzif-h ta&S@awmiftm&S jrpfrsm; qdkif&m uG e f & uf t zG J @ (Southeast Asia k & xdik ;f Rivers Network). tqdt EdkifiHtpdk;&u EdkifiH.ta&S@ajrmuf ydkif;a'owGif yufrkef;qnf wnf aqmufcJh+yD;aemuf TjrpftwGif;&Sd ig;trsK;d (100) teuf (50) cef@rmS aysmufuG,foGm;cJh=u+yD;/ usef&Sdae aom ig;rsK;d pdwrf sm;. ta&twGuf rSmvnf; usqif;vmygonf? a&jrpf a=umif; ajymif;vJoGm;jcif;a=umifh ,cifuod&x dS m;aom a'oqdik &f m todokwrsm;rSmvnf; toHk;r0if

jrpfatmufajcjrpfa=umif;wav#mufESifh jrpf a=umif;ESifh eD;pyf&ma'orsm;wGif aexdkif=u aom vlr_todkif;t0dkif;rsm;wGif qnf}uD;rsm; wnfaqmufjcif;a=umifh jzpfay:&aom qd;k usK;d rsm;udk odoo d mom ñuHawG@&Edik yf gonf? txl; ojzifh jrpf.a&pD;qif;r_rsm; ajymif;vJomG ;+yD;/ a& v$r;f EH;k wifaom vGijf yifrsm;udk ajymif;vJomG ;ap Edik yf gonf? Tod@k jzpfonfEiS t hf r# jrpfa&uscsed f wGif pdu k yf sK;d a&;/ wHigvyk if ef;/ tdraf rG;wd&p>mefarG; jrLa&;vkyif ef;/ EH;k wifajrEkviG jf yifrsm;wGif opf awmxGuyf pPn;f rsm; &SmazGpm;aomuf aexdik f =uaomolrsm;. oufarG;0rf;ausmif;vkyfief; rsm;onfvnf; rsm;pGmqd;k usK;d oufa&mufEikd yf g onf? qnfwnfaqmufvu dk jf cif;ESihf obm0t& a&wufrr_ sm; av#meh nf;usqif;vmonfEiS t hf r#jrpfatmufajc a'oaevlxrk sm;. pD;yGm;a&; udk xdcu kd v f mEdik yf gonf? od@k jzpfonfEiS t hf r# rdrd wd@k wwfu|r;f xm;onfh oufarG;0rf;ausmif;qdik f &m u|rf;usifr_rsm;rSm tvkyfrjzpfEdkifawmhbJ aemufq;kH ajymif;a&$@tajccsjcif;/ òr@jya'orsm;Y usyrf;vkyif ef;rsm;wGif tvkyv f yk I f aiG&mS &jcif; ESihf qif;&JraJG wr_rsm; jzpfvmapEdik yf gonf? (urBmh qnfrsm;qdik &f m aumfr&Si)f {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

43


jzpf&ygonf? Oyrm-urfabm'D;,m; Edik if w H iG jf rpftxufyikd ;f Y ,mvDa&wHceG f wmwrH aqmufvu kd +f yD;aemuf/,cifuaEG&moDwiG f ig;zrf;onfyh pPn;f rsm;udo k ;kH Ir&=uawmhyg?39 wHigvkyfief;onf jrpfqHka'o&Sd vlxkrsm;. ta&;ygaom toufarG;0rf;a=umif; vkyf ief;wck jzpfovdk/ 0rf;a&;twGuf t[m&vnf; jzpfygonf? ig;zrf;&moDrSm atmuf wdb k mvrS arvjzpf+yD;/ rdom;pk0rf;pmtwGut f jzpfaomfvnf;aumif;/ aps;wGif a&mif; cs&eftwGufaomfvnf;aumif; ig;zrf;=ujcif;jzpfygonf? ajcmufaoG@&moDwGif jrpf}uD; em;rS ajymif;a&$@vm=uaom ig;zrf;olrsm;onf jrpftnmod@k wufI ig;zrf;=u+yD; jrpf}uD; em;aps;ESihf jrpfq&kH dS azmufonfrsm;xH a&mif;cs=uygonf? rd;k &moDusa&mufvmaomtcg wHig;rsm;onf olwdk@ydkufrsm;udkodrf;xm;vdkuf=u+yD;? ae&if; &yf&GmjyefI v,f,mvkyf ief;cGirf sm;wGif jyefvyk u f ikd =f uygonf? Ttcsed o f nf ig;om;aygu&f moD tpyifjzpfonf? a'ocH wHigwOD;u ajymjy&mwGif uqkeef @J 0gacgiv f =um;rSm b,forl S ig;rzrf;=ubl;? 'DtcsdefrSm ig;awGu oaE<aqmif=u+yD; om;O=uvdk@yJ? (awG@qHkar;jref;cef; trSwf16) ig;tajrmuftrsm;xaom &moD ({+yDvESihf arv=um;wGi)f wae@v#if ig;zrf;orm; wOD;onf ig; 50 uDv*kd &rftxd zrf;I&&Sw d wf=u+yD;/ tjcm;tcsed rf sm;wGif ig;&enf;wwf ygonf? ,ae@umvrsm;wGif ig;trsm;qH;k &aom &moDwiG f uDvkd (30) rS (40) t=um; &&Sdwwfygonf? jrpfatmufydkif;&Sd ajrEkEHk;wif pdkufcif;rsm; ysufpD;apjcif;? rd;k &moDrmS a&wufvmw,f? a&v$r;f oGm;w,f? a&awGu obm0t& ajrEk/ ajr=oZmawGukd o,fvm=uw,f? tJonfawmh a&v$r;f cH&wJah jruGuef @J a&v$r;f rcH&wJh ajruGut f =um;rSm oD;ESt H xGuEf e_ ;f u odyu f mG w,f? a&v$r;f cHxm;&wJh ajruGurf mS qd&k if "gwaf jr=oZmawG oH;k zd@k rvdb k ;l ? bmjzpfv@kd vJqakd wmh obm0 t& a&v$r;f wmeJ@ EH;k ajrEkawGu wifaewmud;k ? (awG@qHak r;jref;cef; trSw-f 6/ 17/ 19) qnfwmwrHrsm;u jrpfrsm;o,faqmifvmaom te,ftESprf sm;udk wm;qD;xm;vdu k yf g onf? od@k twGuaf =umifh jrpfatmufyikd ;f od@k ra&muf&EdS ikd af wmhyg? Tte,ftESprf sm;onf yHrk eS t f m;jzifh jrpfatmufyikd ;f a'o&Sd a&v$r;f aewwfaom ajrEkviG jf yifrsm;ESihf jrpf0u|e;f ay:a'orsm;wGif oD;ESHtxGufaumif;ap&ef ajr=oZmtjzpf jznfhqD;ay;=uygonf? xdk@ tjyif a&aetyifrsm;ESihf ig;rsm;twGuv f nf; t[m&"gwjf zpfapygonf? qnfrsm;wnf aqmufvu dk jf cif;a=umifh obm0t& a&v$r;f rd;k wwfonfh yHpk u H ykd supf ;D oGm;ap+yD;/ EH;k wif a'orsm;ESihf jrpfatmufajc&Sd EH;k wifviG jf yifrsm;od@k obm0t& a&ESihf ajrqD"gwrf sm;jznfh wif;ay;r_udk [ef@wm;vdkufonfhES,f &Sdapygonf? Todk@jzifh {&m0wDjrpfa=umif; w

44

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


av#mufwGif pdkufysKd;a&;txGufE_ef;udk xdcdkufapEdkifygonf? jrefrmEdkifiH. jrpf0u|ef;ay: a'oonf jrefrmhqeftxGuf. (60) µ udk xkwfvkyfay;aeaom a'ovnf;jzpf&m rsm;pGm qdk;usKd;oufa&mufr_ &SdvmapEdkifygonf? jrpfurf;yg; wdkufpm;r_rsm;jzpfay:apjcif;? }uD;rm;aom a&tm;v#yfppfxkwfvkyfief; rsm;a=umifh yHkrSefr[kwfaom a&pD;qif;r_ rsm;jzpfay:ap+yD;/ TtwGufa=umifh jrpf a=umif;&Sdjrpfurf;yg;wdkufpm;r_rsm; jzpfay: apEdik yf gonf? a&avSmifxm;onfh qnfrS a&xkwfv$wfvdkufonfhtcg qnfonf qmavmifaeonfhES,f jzpfvmygonf? wmwrHtaemufwGif te,fxdkifaeaom te,ftESpfrsm;udkjyefvnf jznfhqD;Edkif&ef twGuf jrpfurf;yg;rsm;udk wdkufpm;r_rsm; jzpfap+yD; TtwGufa=umifh urf;yg;wdkuf pm;r_rsm; ydkIjzpfapygonf? qDqef;qnf pDrHcsufa=umifh urfabm'D;,m;EdkifiHwGif

xdkif;EdkifiH&Sd rJacgifjrpf0Srf;wav#mufwGif jrpfurf;rsm; wdkufpm;òyuscHae&yHk ("gwfyHk- NGO Foaexdik =f uol aus;&Gmom;rsm;onf r=um rum on Cambodia ) ao;rDu jrpfurf;yg;&Sd olwdk@. pdkufcif;rsm; qHk;&_H;onfudkñuHcJh&ygonf? ta=umif;rSm jrpftxufydkif;&Sd w&kwfEdkifiHwGif qnfrsm;wnf aqmufcJhjcif;a=umifh jzpfay:vmaom tusK;d qufyifjzpfygonf?40 jrpfurf;yg;rsm; &kww f &uf wdu k pf m;òyusjcif;onf tE &W m,f wck jzpfouJhodk@/ aus;&Gmaevlxkrsm;rSm wdk@. tdrfrsm;udk ukef;wGif;ydkif;odk@ ydkI ajymif;a&$@=u&onfh tajctaejzpfay:apygonf? jrpfqt kH eD;wGif trsm;aom vlxrk sm;rSm rd;k &moDwiG f pyg;pdu k yf sK;d =u+yD;/ aEG&moDwiG f [if;oD;[if;&Guf pdu k yf sK;d =uygonf? trsK;d orD; rsm;onf ajrqDºuG,0f vSaom jrpfurf;a'oudk toH;k csI [if;oD;[if;&Gurf sK;d pHk pdu k yf sK;d =u+yD;/ 0ifaiGtyd&k ap&efEiS hf rdom;pkpm;&eftwGuf rScD akd e=u&ygonf? tu,fI Tjrpf urf;yg;rsm;om wdu k pf m;òyuscyhJ gu TajrqDºu,f0vSaom ajrrsm;wGio f w l @kd rcDS akd exdik f =u&onfh tcGifhta&;vnf; qHk;&_H;oGm;&zG,f&Sdygonf?

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

45


ucsifjynfe,f&Sd 0ga&SmifqnfrSm 2006 ckESpf/ arvwGif qnfusKd;aygufcJhonf? qnfa&}uD;r_a=umifh qnfwckvHk; òyusysufpD;cJh&onf?

tdENd,ESifh ,la&;&Sm;wdkufrsm;rS ajrv$mjywfa=umrsm;onf ppfudkif;iv#ifjywfa&G@a=umwGif qHkawG@=uonf? Tae&mrSm jrpfqHkqnfwnfaqmufrnfh ae&mESifh uDvdkrDwm 100 r#yif ra0;acs?

46

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


vHkðcHa&;twGuf ylyef&r_rsm; ucsijf ynfe,f&dS vlxrk sm;onf qnfusK;d I 'kuaQ &muf=u&yHu k kd ud, k af wG@ tawG@tñuH &Sdxm;cJh=u+yD; jzpfygonf? jrpf}uD;em;òr@. ajrmufbuf 10 rdkif tuGmwGif&Sdaom }udrcf &rfa&umwmrSm (2006) ckEpS /f Zlvikd v f wGif &ufrsm;pGm rd;k onf;xefpmG &GmoGe;f +yD; aemuf qnfusKd;aygufcJhygonf? a&umwmusKd;aygufr_a=umifh }udrfc&rfaus;&Gmudk a& v$rf;cJh+yD;/ vl 5-OD; aoqHk;cJh&ygonf? 0ga&Smifqnfonfvnf; 2006 ckESpf/ arvwGif usK;d ayguyf supf ;D cJyh gonf? od@k aomfvnf; Tqnf usK;d ayguo f nfh owif;rsm;udk owif; rD'D,mrsm;wGif azmfjyjcif;r&SdbJ/ ppftpdk;&u owif;rxkwfjyef&ef wif;usyfpGmwm;jrpf xm;cJyh gonf? urBm. tqd;k &Gm;qH;k qnfusK;d aygurf r_ mS w&kwEf ikd if H tv,fyikd ;f &Sd [Deef c&dik w f iG f 1975 ckEpS u f jzpfymG ;cJyh gonf? T uyfab;'kuQ jzpfymG ;r_EpS af ygi;f (20)ausmf ausmv f eG v f maomtcgrS owif;tao;pdwrf sm; xGuaf y:vmcJ&h m/ vlaygi;f (230 000) r# Tjzpf&yfa=umifh toufq;kH &_;H cJ&h ygonf? 41

ajriv#irf sm; tEW&m,f

xdk@tjyif iv#if}uD;rsm;. jyif;tm;/ wnf a e&mES i f h xl ; jcm;csuf r sm;ud k vdkufI iv#ifrsm;a=umifh qnfrsm;Y tufa=umif;rsm;udk jzpfay:apEdkif+yD;/ wpfcgw&Hqnfòyus usKd;aygufonf txdjzpfapEdkifygonf? urBmvHk;qdkif &m iv#iaf =umifjh zpfaom tE &W m,f rsm; avhvmtuJjzwfa&; tpDtpOf

(Global Seismic Hazard Assessment Program). tcsuftvuf

rsm;t& jref r mEd k i f i H o nf iv#if tE W&m,f jrifhaomtajctaerS t vGefw&mjrifhrm;pGm wnf&Sdaeaom a'otwG i f ; wG i f usa&muf a e+yD ; / ajrmufyikd ;f ucsijf ynfe,fEiS hf ppfuikd ;f wdkif;twGif;wGif worwfwnf; jrifh rm;pGm &Sad ecJyh gonf?43 {&m0wD jrpfqkH qnfonf jrefrmEdkifiHudk jzwfoGm; aom ,la&;&Sm;ajrjywfvm$ ESihf tdE, dN

ta&;ay: tajctaersm; [Deef uyfab;'kut Q jyif/ 1993 ckEpS w f iG f jzpfymG ;aom usif [ d k i f c &d k i f (Qinghai province) &S d a*gif [ l ; qnf (Gouhou dam) usK;d aygur f w _ iG v f nf; vlaygi;f (1 200) cef@ toufq;kH &_;H cJ&h ygao;onf? xdt k csed rf pS I w&kwf Edik if . H a&t&if;tjrpfqikd &f m 0ef}uD;Xmeonf qnfrsm; vHðk cHrq _ ikd &f m vrf;!$ecf surf sm;ESihf pnf;rsO;f Oya'rsm; cs rSwv f mcJyh gonf? txl;ojzifh 1998 ckEpS w f iG f jyXmef; aom a&}uD;r_xed ;f csKyfjcif;qdik &f m Oya't& uef@owf xm;aom twdik ;f twmwck. txuf&o dS nfh qnfwck csif;pDtwGuf ta&;ay: jyifqifr_rsm; pDrHxm;&Sd&efvdk tyfygonf? TtpDtpOfwiG f ta&;ay:tajctaejzpf ygu qufoG,f&rnfholrsm;pm&if;ESifh ta&;ay: pDrH aqmif&u G &f rnfh vkyif ef;rsm;yg0ifygonf?42 jrpfqkH qnf pDrcH sut f wGuf tvm;wl ta&;ay: pDrx H m;csuf rsK;d udk vlod&Sif=um; xkwfjyefa=ujimxm;jcif; r&Sdao;yg? od@k aomfvnf; jrefrmEdik if t H wGi;f vkyif ef;rsm;aqmif&u G f ae=uaom w&kwfEdkifiHydkif ukr`%Drsm;taejzifhvnf;/ w&kwEf ikd if H Oya'rsm;twdik ;f vdu k ef maqmif&u G &f ef jy Xmef;xm;jcif; r&Sdyg? {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

47


ajrjywfv$mawG@qHk&m iv#iftuf a=umif;rS uDvdkrDwm 100 atmuf av#mhenf;aom a'otwGif; usa&mufaeygonf? ppfa=umif; ajrv$mjywfa=umif;wGif wdkif;wmr_t& jyif;tm;tqifh (M 7.0- 8.0) tqifh&Sdaom iv#ifrsm;udkvnf; awG@ñuHcJh&zl;ygonf? xd@k tjyif qnf}uD;rsm;wnfaqmufra_ =umifv h nf; iv#irf sm;jzpfymG ;ap&ef ydrk w kd eG ;f tm;ay; ouJo h @kd jzpfapEdik yf gao;onf? qnfrsm;a=umifh iv#ijf zpfay:&r_rsm; (Reservoir-induced Seismicity or RIS) udkvnf; awG@&SdcJh=u&+yD;/ tydkwdk;vmaom a&zdtm;rsm;a=umifh qnfatmufajc&Sd ajrtufa=umif; i,frsm;wGif zdtm;ydkwdk;vmap jcif;jzpfay:&jcif; jzpfygonf?44 qnfwnfaqmufrnfh a'owGif aexdik =f uonfh vlxrk sm;twGuf vHðk cHa&;pDraH qmif&u G f ay;Edik rf _ tpDtpOfrsm;rSm yGihf vif;jrifomr_ r&So d nfh tm;av#mpf mG / pd;k &dryf yl efz, G f tajc l OD;u ajymonfrmS - tu,fI w&kwaf wG taersm; jzpfvmapygonf? a'ocHjynfow om qnfvmaqmufr,fqdk&ifawmh usaemfawmh vHkðcHtE W&m,fuif;vdrfhr,fvdk@rxif bl;? usaemfawmh jrpf}uD;em;òr@rmS tdr0f ,fz@kd jyifxm;+yD;+yD? 'gayr,fh tckawmh rajymif; ao;bl;? bmjzpfreS ;f odwmr[kwb f ;l ? (awG@qakH r;jref;cef; trSw-f 29)

48

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


a&}uD;òyusoGm;+yD;aemuf }udrfc&rfqnfrS u|if;usef&pfaom tysuftpD;rsm;

jzpf&yf avhvmcsu?f ? }urd cf &rfqnf

}udrcf &rf§ }udrcf &rfc qnfonf ,ae@umvtxd ucsijf ynfe,ftwGi;f ppftpd;k &u wnfaqmufcJhaom t}uD;qHk; qnfwck jzpf+yD;/ jrpf}uD;em;òr@. ajrmufbuf 10rdkiftuGmwGif wnf&Sdygonf? Ed_if;,SOftcsuft& }uD;rm;aomqnf trsKd;tpm;wGif ryg0ifb/J ruf*g0yf (2² 5) r#om xkwaf y;Edik yf gonf? 1993 ckEpS w f iG f qnfwnfaqmuf +yD;pD;cJh+yD;/ 2006 ckESpf/ ZlvdkifvwGif qnfusKd;aygufcJhr_a=umifh vlodrsm;aom qnfwck jzpfygonf? qnfusK;d aygu&f mrS a&v$r;f aoma=umifh vl 5-OD; toufq;kH &_;H cJ&h ygonf? (awG@qHkar;jref;cef; trSwf-1) t"rRvkyftm;cdkif;apjcif;/ tvSLaiG aumufcHjcif;ESifh toufqHk;&_H;&r_rsm; qnfwnfaqmufrnfhae&m &Sif;vif;jcif;udk (1982) ckESpfuyif pwifcJh+yD;/ tca=u;aiG ray;bJ vkyt f m;cdik ;f apr_rsm;wGif vlaygi;f axmifEiS chf sI D vkyu f ikd af y;cJ=h u&ygonf? vlrsm; udk aus;&Gmtkyfpkrsm;tvdkuf pkaqmif;+yD;/ tvSnfhus t"rRvkyftm;ay;apygonf? &Gm om;rsm;onf opfyifrsm;ckw&f jcif;/ vrf;rsm;azmufvyk af y;&jcif;ESihf aqmufvyk af &;vkyf ief;rsm;wGif ulnDaqmif&Gufjcif;rsm; vkyfay;=u&ygonf? awG@qHkar;jref;r_rsm;t& wvv#if vkyt f m;ay;&rnfo h l (500) r# Tae&mod@k vma&mufI t"rRvyk t f m;ay;cJ&h a=umif;od&Sd&ygonf? {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

49


tJ'rD mS oGm;+yD; tvkyv f yk af y;=u&wJo h al wGu/ olw@kd rdom;pk v,fawGjcHawGukd rvkyEf ikd =f ubl;? tJonfawmh rdom;pkwckv;kH xdcu kd &f w,f? usyw f nf;=u&w,f? vkyt f m;ay;oGm;=u&wJh olwkid ;f uvnf; ud, k &hf u d mQ ud, k yf ikd , f o l mG ;=u&w,f? tvum;vkyt f m;ay;=u&wJt h jyif ud, k yhf pPn;f u&d,mawGvnf; ud, k , f o l mG ;=u &w,f? tu,fI rdom;pkawGu vkyt f m;ay;r,fo h l rv$wEf ikd zf ;l qd&k if tJonf tpm; usyf (3 000) ay;=u&w,f? tJonf tcsed u f (3 000) usyq f w kd m odyf wefz;kd &Sw d ,f? qefaps;eJ@ qDaq;u tckavmuf aps;r}uD;=uao;bl;? a,mufsm; om;r&SdwJh rkqdk;rtdrfawG/ tdrfaxmifpkawGu udk,fwdkiftvkyfoGm;vkyf&ifvkyf/ r[kwf&ifvnf; ydkufqHtpm;ay;=u&w,f? ppfwyfu &GmtkyfpkwckrSm aumfrDwDwckzGJ@cdkif;+yD;awmh qnfwnfaqmufa&;t wGuq f +kd yD;/ rdom;pkwckqu D ae ydu k q f H (300) usyf aumufcikd ;f w,f? tJonft csed u f usaemfvnf; 'Daumfrw D x D rJ mS tzG@J 0iftjzpfygao;w,f? usaemfu ppfwyfp cef;xJrmS a'ocHjynfoal wGukd b,fvpkd nf;&H;k &r,fqw kd hJ oifwef;awG/ rdom;pkawG qDu ydkufqHaumufcHzdk@ twGuf oifwef;awGwuf&ao;w,f? wcsKd@vlawGu usaemhukd odyaf 'goxGu=f uw,f? a'ocHvx l ak wGu qnfwnfaqmuf+yD;wJt h cg v#ypf pfr;D &r,fv@kd xifxm;=uw,f? wu,fawmh jzpfrvmbl;? wcg qnfusK;d oGm;&jyefw,f? qnfwnfaqmufa&;eJ@ ywfoufv@kd a'ocHvx l ak wGu tawmf pdwfysuf=uw,fqdkwm usaemf,Hk=unfw,f? (awG@qHkar;jref;cef; trSwf-25) a'ocH c&pf,mefoif;tkyq f &mwOD;. tqdt k & qnfwnfaqmufa&;twGuf ajr&Si;f vif;&mwGif opfyif}uD;rsm; ckwv f =JS u&mY &Gmom; 2-OD; aoqH;k cJ&h +yD;/ qnfwnfaqmuf rnfhae&monf awmxlaoma=umifh &Gmom; 7-OD; iSufzsm;a&m*gjzifh toufqHk;&_H;& onf[k od&&dS ygonf? qnfwnfaqmufa&;umvwGif ta&twGuf rodEikd af om aus; &Gmvlxkrsm;rSm zsm;emjcif;/ '%f&m&jcif;rsm; ñuHawG@cJh=u&ygonf? tvkyform;rsm;. use;f rma&;twGuf apmifah &Smufay;r_ r&So d nft h jyif ppftpd;k &xHrv S nf; zsm;em'%f&m& ygu usef;rma&;apmifha&Smufr_ r&&SdcJh=uyg? uwdysufjcif;? }udrfc&rfqnfaqmufwkef;u usaemfwdk@ jyif;jyif;xefxefvkyftm;ay;cJh=u& w,f? +yD;vmawmh v#ypf pfr;D vnf;r&bl;? yxrydik ;f rSm tpd;k &u a'ocHjynfol awGudk pnf;&Hk;wkef;u qnfwnfaqmuf+yD;wJhtcg &vmwJhv#yfppfudk ausmif; awGtwGuo f ;kH r,f? +yD;rS ppfwyftwGu/f +yD;awmh csyaf usmif; bk&m;&Scd ;kd ausmif; awGtwGuf oH;k r,f/ pwkwt aeeJ@rS tpd;k &&H;k awGtwGuef @J &yf&mG vlxak wGt

50

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


wGuf oH;k r,f/ ajymcJ=h uw,f? +yD;awmh vrf;rD;awGvnf; vif;vmr,fajymw,f? aemufq;kH awmh olw@kd ajymwJt h wdik ;f wckrS jzpfrvm=ubl;? (awG@qHak r;jref;cef; trSwf-26) qnfwnfaqmufr_ +yD;pD;aomtcg v#ypf pfr;D udk tvSnu hf spepfjzifh axmufyahH y;ygonf? aus;&Gmrsm;rSm av;&ufrS w}udrrf ;D &ygonf? od@k aomfvnf; (etz) ppftpd;k &. ppfwyf rsm;ESifh &Hk;rsm;rSm tcsdefjynfhrD;&+yD;/ tcrJhv#yfppfrD;oHk; pGJ&jcif;jzpfygonf? aus;&Gmom; wOD;u ajymjyonfrSm &Gmrsm;onf rdk;umvwGif v#yfppfrD;&aomfvnf;/ aEGtcgwGif v#ypf pfr;D r&&S[ d q k ykd gonf? tjcm;&Gmom;wOD;u ajym&mwGif aEG&moDa&mufvmwdik ;f ausmif;om;awGu qnfrmS tca=u;aiGr&bJ vkyt f m;ay;=u&w,f? aemufq;kH v#ypf pf rD;&vmwJt h cgvnf;usa&m/ olw@kd bmtusK;d tjrwfrS rcHpm;=u&bl;? ausmif;pmzwfz@kd / tdrpf mvkyzf @kd za,mif;wdik rf ;D udyk J quftm;ud;k ae=u&w,f? (awG@qHak r;jref;cef; trSw-f 27) qnfusKd;aygufjcif;? (2006) ckEpS /f Zlvikd v f eHeuf (2;00)em&Dtcsed w f iG f &ufowWywf 5 ywf=um rd;k onf; xefpGm &GmoGef;vm+yD;aemuf qnfusKd;aygufygawmhonf? t&Sed t f [kejf yif;pGmjzifh xd;k qif;vmaom a&vH;k u teD;&Sd a&tm;v#ypf pf puf&w kH ckv;kH udk wdu k pf m;xd;k csomG ;cJo h nf? TtwGuaf =umifh vl 5-OD; toufq;kH &_;H cJ&h onf? }udrcf &rf c aus;&G m ES i f h jrpf } uD ; em;òr@ud k quf o G , f a omt"d u wH w m;rS m vnf ; a&pD ; jzif h arsmygomG ;cJo h nf? od@k aomfvnf; xl;qef;pGmyif aus;&Gmaevlxrk sm;teufrS rnfow l OD; wa,mufr# toufqHk;&_H;jcif; r&SdcJhyg? a&tm;a=umifh awmifESpfvHk;=um;wGif&Sdaom ae&mwckvHk;udk a&wdkufpm;xdk;cs oGm;aoma=umifh a&tm;v#yfppfpuf&Hkudk jzpfap/ qnfujkd zpfap jyefvnfðyjyif wnfaqmufEikd jf cif; r&Sad wmhyg? 45 a'ocHjynfolwOD;. ajymjycsuft& a&wdkufpm;r_wGif tdrf 5 vHk;arsmygoGm;cJhygonf? tjcm;tdrrf sm;rSmvnf; txl;qd;k &Gm;pGm ysupf ;D cJ&h +yD; jyefvnfwnfaqmuf=u&ygonf? tdrfydkif&Sifrsm;u olwkd@tdrfrsm;udk jyefvnfðyjyif&ef rwwfEdkifaoma=umifh usef&Gmom; rsm;u 0dkif;0ef;ulnD=u&ygonf? &dkrefuufovpf bk&m;ausmif;/ ucsif bufywpf bk&m;ausmif;/ &yf&Gm tzGJ@awGeJ@ woD;yk*~v pD;yGm;a&;vkyfief;&SifawGu usaemfwdk@udk vmul=uw,f? t&ifu wcgrS 'Dvrkd sK;d a&}uD;wm rñuHc&hJ zl;bl;? 'Dwcg ñuH&wm usaemf wdk@twGuf odyfcufcJygw,f? [k &Gmom;wOD;u ajymjyygonf? (awG@qHkar;jref;cef; trSw-f 22) {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

51


aemufxyf ysufpD;qHk;&_H;&aom zGH@òz;a&;pDrHcsufwck a'oqdkif&m zGH@òz;a&;vkyfief;rsm;rSm rnfr#atmifjrifa=umif; (etz) ppftpdk;&u tjrJ wrf;0g'jzef@ ºum;0gavh&Sdygonf? odk@aomfvnf; vufawG@wGif a'ocHjynfolvlxkrsm; twGuf tusKd;jzpfxGef;apr_ r&Sd=uyg? }udrfc&rfqnfonf zGH@òz;a&; pDrHcsufrsm; r atmifjrif&yHk. Oyrmaumif;wck jzpfygonf? jynfolvlxkrsm;rSm olwdk@.vkyftm;ESifh tcsed u f kd tv[\qH;k &_;H cJ=h u&+yD;/ olw@kd . b0udv k nf; aemufq;kH wGif xdcu kd ef pfemapcJh ygonf? xdk@tjyif TpDrHcsufrsm;rS xGufay:vmaom v#yfppfrD;udkvnf; cHpm;EdkifcGifh r&SdcJh=uyg? a&v$rf;rdk;r_'%fñuHI epfem&zG,f&Sdjcif;? urBmay:&Sd qnf}uD;rsm;. tusKd;tjypf oufa&mufEdkifr_ twdkif;twmudk us,fus,f jyef@jyef@avhvmcJ=h u+yD;aemuf urBmq h nfrsm;qdik &f maumfr&Siu f qnfrsm;a=umifh jynfol vlxkrsm;wGif a&v$rf;rdk;r_'%f ydkIñuH&zG,f&Sdonfudk awG@&SdcJh=uygonf? a&wmwrHrsm; onf a&v$r;f rd;k r_'%f ti,fpm;tcsK@d ukd umuG,af y;Edik af omfvnf;/ a&v$r;f rd;k r_ }uD;rm; pGmjzpfay:vmygu qnfrsm;a=umifh ysupf ;D qH;k &_;H &r_ ydI k }uD;rm;apEdik yf gonf? a&v$r;f rd;k r_ }uD;rm;pGm jzpfay:vmygu qnfrsm;u xdak &vH;k rsm;udk xde;f odr;f xm;Edik pf rG ;f r&S=d uawmh yg? a&v#+H yD;aemuf ydI k qd;k &Gm;jyif;xefaom a&v$r;f rd;k r_rsm;jzpfay:apygonf? jrpfqq kH nf wnfaqmuf&mwGifvnf; TudpPonf pdk;&drfzG,ftcsufjzpfygonf? ta=umif;rSm T ae&monf jrpf}uD;em;òr@txufzuf uDvrkd w D m (40) cef@ tuGmta0;wGio f m wnf&adS e aoma=umifhjzpfygonf? r=umao;rDESpfrsm;twGif; xdka'ow0dkufwGif a&v$rf;rdk;r_ tE &W m,fu wESpw f jcm; ydI k qd;k &Gm;jyif;xefvmaecJyh gonf? ta=umif;rSm Ta'ow 0du k w f iG f a&$w;l azmfae=uaoma=umifh jrpfurf;yg;rsm;udk ysupf ;D ap+yD;/ a&a=umif; ajymif;vJ aponft h jyif/ a&}uD;r_ukd obm0t& wm;qD;Edik af om opfawmrsm;vnf; ðyef;wD;vm aeaoma=umifh jzpfygonf? (2004) ckEpS /f Zlvikd v f wGif jrpf}uD;em;òr@a&v$r;f cJ+h yD;/ vlaygi;f (19 000) ausmf a&v$r;f r_'%fccH =hJ u&ygonf? a'o&Sd &yf&mG tzG@J tpnf;rsm;ESihf bk&m;&Scd ;kd ausmif;rsm;/ bmoma&;toif;rsm;u zsm;emolrsm;ESifh tdk;tdrfrJh jzpf&olrsm;udk ulnD u,fq,fay;a&;twGuf &kef;uefóu;yrf;cJh=u&ygonf?46 &kww f &uf a&wufvmonfEiS hf ñuH&Edik jf cif;? a&umwmrS a&v#Husonfjzpfap/ qnfusKd;aygufonfjzpfap &kwfw&ufa&v$rf;r_ jzpfapEdkifygonf? xdkodk@ r[kwfygbJ vnf; a&tm;v#yfppfxkwfaom puf&Hkrsm;wGif csd e f c gr[k w f b J &k w f w &uf wmwrH r S a&pG e f @ xk w f o nf h tjzpf r sKd ; &S d E d k i f y g onf ? jrpftxufyikd ;f &Sd qnfukd pDrt H yk cf sKyfaeolu v#ypf pf"gwt f m;ay;puf vdt k yfra_ &yrm%

52

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


tajctaeud k v d k u f I a&pG e f @ xk w f & ef qH k ; jzwf c suf c sygonf ? (Tod k @ a&pGe@f xw k &f efq;kH jzwfcsucf sorl sm;rSm jrpftxufyikd ;f w&kwEf ikd if &H dS tm%mydik rf sm;vnf; jzpfEikd yf gonf?) a&pGe@f xw k v f u kd o f nft h cg a&tjrifh csucf si;f wufvm+yD;/ jrpfta=uydik ;f &Sd vlxk rsm;rSm óuwifowday;r_ r&SdbJ a&tE W&m,fESifh ñuH&Edkifygonf? vltrsm;tzdk@ wd@k .avSrsm;/ ig;zrf;u&d,m rsm; qH;k &_;H =u&+yD;/ &kww f &uf a&jrifw h ufvmr_a=umifh 47 tcsK@d rmS a&epfaoqH;k =u&ygonf? rSwfom;zG,f&m qnfrsm;a=umifhjzpfaom a&v$rf;rdk;r_rsm; tDwvD/ 1963 ckEpS /f atmufwb kd mv? ? urBmt h jrifq h ;kH qnf}uD;wckjzpfonfh Adik t f eG @f a&avSmifwrH (Vaiont Dam) onf wnfaqmuf+yD;pD;I a&pwifjznfo h nf ESifh wòyifeuf iv#ifrsm;v_yfvmapygonf? ajrwkefv_yfr_a=umifh a&avSmifwrH twGif;odk@ ajrom;òyusr_rsm; jzpfay:vmap+yD;/ ajròyr_a=umifh vd_if;vHk;}uD;rsm; jzpfay:vm+yD; qnfwrH tay: rDwm 200 ausmjf rifah om vdi_ ;f vH;k rsm; v$r;f rd;k cJh onf? ESprf cd ef@t=umwGif avmif*g&;kH òr@ (Longarone) vnf; wòr@v;kH a&v$r;f rd;k cH &+yD; vlaygi;f 2 000 ausmrf # toufq;kH &_;H cJ&h onf? ygupPwef/ 1992 ckEpS /f pufwifbmv? ? ref*vmqnf (Mangla Dam) . a&xdef;armif;ESifolrsm;u óuwifowday;jcif; r&SdbJ a&v$JwHcg;aygufrsm;udk zGichf sco hJ nf? rsujf rifoufaorsm;. tajymt& a&tjrifeh &H H 7 rDwmr# jrifah om a&eH&H}uD;u &GmESifhqnfteD;&Sd ppfwyfpcef;qDodk@òyqif;vmcJh+yD;/ vl 500ausmf toufqHk;&_H;apcJhonf? uae'g/ 1996 ckEpS /f Zlvikd v f ? ? uG;D bufa'o/ qef*al e;jrpf0rS ;f vGijf yifwiG f a&v$r;f rd;k r_a=umifh vl 7 OD; toufq;kH &_;H cJ&h +yD;/ vlaygi;f (16 000) cef@ukd u,f q,fae&mcsxm;&aom tajctae jzpfay:apcJo h nf? uae'g a':vm (1 '\r 5) bDv, D rH # ysupf ;D qH;k &_;H cJ&h aom a&v$r;f rd;k r_onf uae'gEikd if H ordik ;f wGit f }uD; us,q f ;kH aom jzpf&yfjzpfonf? tpd;k &u zG@J pnf;ay;onfh aumfr&Si. f avhvmawG@ &Sdcsuft& ravsmfuefaom pDpOfaqmif&Gufcsufrsm;ESifh qnfwmwrHrsm; usKd; aygufcJhr_a=umifh a&v$rf;rdk;r_udk ydkrdkqdk;&Gm;apcJhonf[k azmfjycJhonf? Edu k *f s;D &D;,m;/ 1999 ckEpS /f pufwifbm§atmufwb kd mv? ? ude*f s/D *sufbm/ &Sd&d&dkqnfrsm;. a&xdef;pDrHcef@cGJolrsm;u a&wHcg;rsm;udk zGifhvdkuf=u aoma=umifh Edik *f gEiS hf um'kemjrpf0rS ;f a'orsm;wGif qd;k &Gm;jyif;xefonfh a&v$r;f rd;k {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

53


r_rsm; jzpfay:vmcJ&h onf? tpD&ifcpH mrsm;t& vlwpfaxmifcef@ toufq;kH &_;H cJ&h +yD;/ vl (3)odef;ausmf xdcdkufepfemcJh&onf? w&kwfEdkifiH/ 2004 ckESpf/ arv? ? rdk;jyif;xefpGm&GmoGef;r_a=umifh a[Gbikd ;f jynfe,f/ usi*f se;f jrpf (Qingjiang River) ay:wGif wnfaqmufaeaom 'gavmif;wef (Dalongtan Dam) ,m,DqnfusK;d aygu+f yD;/ vl 18 OD;touf qH;k &_;H cJh&ygonf? b&mZD;Edik if /H 2004 ckEpS /f ZGev f ? ? y&mbmjynfe,f&dS 2-ESpo f m; umrm qnfusK;d aygu+f yD; tmvm*dt k m *&efa'; (Alagoa Grande) òr@ rlvef*òl r@ (Mulungu) rsm; a&v$r;f rd;k cHc&hJ ygonf? vl 5-OD; toufq;kH &_;H &+yD;/ rdom;pk (800) eD;yg;r# tdk;tdrfrJhjzpfcJh&ygonf? ygupPwef/ 2005 ckEpS /f azaz:0g&v D ? ? rd;k jyif;xefpmG &GmoGe;f +yD;aemuf qnf (5) ck usK;d aygucf yhJ gonf? t}uD;qH;k jzpfonfh 35-rDwmjrifah om &Sm'Daum qnfvnf; usKd;aygufcJh+yD;/ vl 80 toufqHk;&_H;cJh&ygonf? vltajrmuftrsm; '%f&m&&Sdum rdom;pkaygif; (4 000) ausmf tdk;tdrfrJhjzpfcJh&ygonf? &Sm'Daum qnfukd wnfaqmufxm;onfrmS ESpEf pS rf #yif &Sad o;onfh qnftopfjzpfygonf? tdE, dN / 2005 ckEpS /f {+yDv? ? ruf'&m y&ma'hjynfe,f&/dS emrm'gjrpfay:wGif wnfaqmufxm;onfh qnf a=umifh a&v$r;f rd;k r_ jzpfay:apcJ+h yD; tenf;qH;k vl 62-OD; toufq;kH &_;H cJ&h ygonf? xdt k csed w f iG f jrpfurf;yg;Y 0wfjyKqkawmif;aeol [dELN bmom0ifrsm;ESihf pnfum;aeaom tcsed jf zpfygonf? jrpf. txufbuf&dS uDvrkd w D m 100 cef@ tuGmta0;&Sd tif'&D m qm*gqnf. a&wHcg;rsm;udk óuwif owday;r_r&SdbJ zGifhcsvdkuf+yD;aemufydkif; Todk@0rf;enf; a=uuGJzG,ftjzpfqdk;jzpf vm&jcif;jzpfygonf? Before the Deluge: Coping with Floods in a Chainging Climate, International Rivers Network, 2007. pmtkyr f S xkwEf w _ af zmfjyygonf?

obm0ywf0ef;usif ysufpD;qHk;&_H;r_rsm; xif&Sm;aomynm&SifwOD;u {&m0wDjrpfonf urBm.xif&Sm;aom jrpf}uD;rsm;wGif wpif; tygt0ifjzpfonf[k azmfjycJyh gonf? txl;ojzifh .pD;qif;r_yrm%/ t&Snf tvsm;ESihf Tjrpfa=umif;wav#muf xde;f odr;f xm;aom axGjym;pHv k ifonfh ZD0rsK;d uGrJ sm; 49 t& wefz;kd owfrw S jf cif;jzpfygonf? {&m0wDjrpfonf rJacgijf rpf0rS ;f a'o&Sd jrpf}uD; 5-

54

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


ck ({&m0wD/ rJacgif/ oHvGif/ ausmufz&mESifh jrpfeDjrpfrsm;) wG i f w pif ; tygt0if jzpf y g onf? us,fjyef@vSaoma&pD; qif ; &mvrf ; a=umif ; w av#muf&Sd obm0a*[aA'p epfudk xdef;odrf;xm;&efonf ta&;}uD;vS+yD;/ jrpfa=umif;t wGi;f &Sd xl;jcm;wefz;kd &So d nfh a& nd a &arS m f r sm;ES i f h taumif i,frsm;ESihf Tjrpfa=umif;udk rSD cdk&Sifoefae=u&aom jynfol vl x k r sm;twG u f v nf ; t oufaoG;a=umozG,fyifjzpfyg onf?50

qnfrsm;onf ZD0rsK;d uGrJ sm; axGjym;wnf&rdS t _ ay: wpHk w&mtusK;d oufa&mufr&_ adS pEdik af om tajccHtaqmuf tODwnfaqmufr_vkyfief;rsKd;jzpfygonf? qnfrsm;wnf aqmufra_ =umifh jrpftxufyikd ;f &Sd jrpfa=umif;wav#muf a'orsm;udk a&v$r;f rd;k Edik +f yD;/ &moDtvdu k f a&pD;qif;aer_/ jrpfatmufyikd ;f &Sd te,fusrj_ zpfpOfuv kd nf; ajymif;vJapEdik f ygonf? xd@k tjyif qnfrsm;wnfaqmufra_ =umifh ig;rsm;a&$@ ajymif;aexdik rf _ vrf;a=umif;rsm;udk [ef@wm;r_jzpfap+yD;/ om;aygu&f ma'orsm;od@k a&$@ajymif;r_ukd xdcu kd af pygonf? æqnfwnfaqmufro _ nf ZD0rsK;d uGrJ sm; axGjym;pGmwnf&dS aexdik rf u _ v kd nf; wdu k &f u kd t f usK;d oufa&mufr_ &Sad pygonf? Oyrmtm;jzifh vlrsm;ajymif;a&$@r_ jzpfap+yD;/ xdo k @kd ajymif;a&$@ tajccs&jcif;a=umifh obm0t&if;tjrpfrsm;tay:xyfI zdp;D r_rsm; jzpfay:apygonf? 48

qnf}uD;rsm;wnfaqmufvdkuf jcif;jzifh Ttajctaeudk qef@usiI f qd;k usK;d rsm; jzpfay:apygonf? jrpfa=umif;&Sd obm 0a*[pepf wnfwHhaer_udk rxdef;odrf;EdkifawmhyJ/ jrpfa=umif;. a*[pepfudk òyuGJapyg onf? qnfujcm;xm;vdkufaom jrpf.txufESifhatmuf ZD0rsKd;uGJrsm;udk oD;oef@ydkif; jcm;onfhES,f&Sdap+yD;/ rsKd;&dk;ADZ xdef;odrf; &Sifoefr_pepfudk jzpfapaom ZD0owW0grsm; a&$@ajymif;oGm;vmr_ukd ydik ;f jcm;jzwf awmufonfEh , S f jzpfapygonf? xd@k tjyif ,cifua& v$r;f EH;k wifaomvGijf yifrsm;ESihf jrpf a&udv k nf; xdawG@ru _ if;rJv h mapygonf? qnfrpS eG @f xkwv f u kd af oma&rsmwGif te,f tESpyf g0ifre_ nf;+yD;/ "gwo k abmt&vnf;ajymif;vJr_ 51 rsm;jrpfa&wGifjzpfvmapygonf? ucsijf ynfe,fonf ZD0rsK;d uGrJ sm; axGjym;pGmwnf&adS eaom ae&m 2-ckjzpfonfh tdE, dN jrefrma'oESifh awmif w&kwf tv,fydkif;a'o=um; txl;tav;xm;&rnfhae&mwGif wnf&Sdae+yD;/ urBmay:wGif tav;xm;xdef;odrf;&rnfh obm0a*[pepft& ta&;yg aom a'owck jzpfygonf? Ta'oESpcf w k iG f toD;oD;Y &Sm;yg;aom ZD0owW rsK;d uGaJ ygi;f tenf;qHk; (1 500) cef@pD&Sdae=u+yD;/ a'owGif aexdkifcJhaom rlvrsKd;uGJaygif;(70)µ r# qHk;&_H;aysmuf uG,fcJh&+yD jzpfygonf?52 tdENd,-jrefrm ZD0owWpepft& ta&;}uD; {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

55


a'orSm ta&;}uD;a'o (8) ckteuf/ wcktjzpf owfrSwfxm;cJh+yD; ZD0&kuQ rsKd;EG,f (7 000) ausmf wnf&adS eaom a'ojzpfygonf? Tod@k urBm}uD;. a*[aA'pepft& ta&;ygaoma'orsm;tjzpf owfrw S cf x H m;&onfh tjyif/ rvdcESifh tifrdkifcjrpf a&wHcGefwdk@ awG@qHk&m jrpfqHka'oonf rDZdk&rf-r%dylucsirf w k o f ek o f pfawma'otwGi;f Yvnf; usa&mufaeygonf? Tae&monf obm0 twGuf urBmo h m;&dik ;f wd&p>mefrsm; xde;f odr;f apmifah &Smufa&; &efyakH iGtzG@J }uD; (World d ;f odr;f &ef todtrSwðf yxm; Wild Wide Fund for Nature--WWF) . apmifah &Smufxe aom a*[pepft& ta&;ygaom a'o (200) teufrS wcktygt0ifvnf; jzpfygonf? xl;jcm;axGjym;aom ZD0rsK;d uGrJ sm;wnf&adS er_ a=umifh ,ckuo hJ @kd owfrw S x f m;jcif;vnf; 53 jzpfygonf? Ta*[pepft& ta&;ygaom yx0Da'owGif/ a'orsm; pkqHk=uonfh vrf;qHo k zG,jf zpf+yD;/ tdE, dN / tif'-kd rmvm,ef/ tif'-kd w&kwaf 'orsm;wGif awG@&&dS aom &kuo Q wWZ0D rsK;d pHu k kd awG@Eikd +f yD; ZD0rsK;d uGrJ sm; txl;ºu,f0aoma'ovnf; jzpfygonf? awmifwef;rsm;ESihf awmifuek ;f rsm;a=umifh a&aiG@rsm;xde;f odr;f xm;onfh us,jf yef@vaS om vGijf yifukd zefw;D ay;xm;ygonf? Ta'owGi;f aygrsm;vSaom om;&J wd&p>mefjzpfonfh usm;rsm;uvnf; Ta'o. xl;jcm;r_udk jznfhqD;wefzdk;jrifhapygonf? jrefrmEdik if w H iG f tenf;qH;k iSurf sK;d uGJ (1 027)wnf&adS e+yD;/ ta&S@awmiftm&Sa'o&Sd Edik if H rsm;wGif tjcm;Edik if rH sm;xuf ydrk ºkd u,f0pGmxde;f odr;f xm;Edik af om Edik if jH zpfygonf?54 a'o aygufiSufrsKd;uGJrsm;onf {&m0wDjrpfa=umif;wav#mufwGif usufpm;=u+yD;/ (2002) ckEpS f pm&if;t& {&m0wDjrpf0rS ;f a'owGif iSurf sm;usupf m;aexdik &f m ae&m (4) ck&adS eyg onf?55 {&m0wDjrpf tv,fyikd ;f a'oonf wdbufEiS hf [dr0E mW ajrmufyikd ;f tjcm;a'o rsm;rS a&$@ajymif;aexdik =f uaom a&aysmif u S rf sm;twGuf aqmif;cd&k mtwGu/f em;cdt k ajc cs&mae&mjzpfygonf? a&. t&nftaoG;ajymif;vJ oGm;jcif;/ ig;rsm;wnf&Sdr_ ta&t wGuaf jymif;vJomG ;jcif;twGuf iSurf sm;tajccsrw _ iG v f nf; xdcu kd af jymif;vJrr_ sm; jzpfay: vmapvdrfhrnf jzpfygonf? xdk@tjyif urBm.tjcm;aom a'orsm;wGif&SmazrawG@Edkif onfh iSufrsKd;rsm;aysmuf uG,fqdwfokOf;&rnfh tajctaevnf; jzpfapEdkifygonf? Tod@k om;aumifrsm;aysmufu, G o f mG ;&jcif;onf a&$@ajymif;tajccsr_ yHpk yH su, f iG ;f oGm; apjcif;/ a&. t&nftaoG; usqif;oGm;jcif;/ a&. jrpfa=umif; pD;qif;r_ obm0ajymif; vJomG ;jcif;wd@k a=umifh jzpfay:Edik yf gonf? {&m0wD jrpfqq kH nf wnfaqmufa&;ESihf tifrikd cf jrpfay:wGif wnfaqmufrnfh tqdðk yxm;aom tjcm;aomqnfrsm;a=umifh ,ck umv uwnf;u rsKd;wkef;vkeD;yg;jzpfaeaom/ txl;&Sm;yg;ae+yDjzpfonfh {&m0wDvif;ydkifrsm;

56

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


(Irrawaddy dolphins) udv k nf; tE &W m,f&adS pEdik yf gonf? jrpftxufyikd ;f wGif qnfwnf

aqmufra_ =umifh jzpfay:vmEdik af om jy'g;"gwrf sm; ZD0owWrsm;wGif pkyo kH yd o f nf;vmjcif; a=umifhvnf; ydkIqdk;&Gm;apEdkifygonf? (jy'g;tenfrsm;pkyHkaeaom a&avSmifwrHrsm;æ æ tcef;udk =unfhyg?) jy'g;qdyfoifhr_ jy\emrSm jzpfvmEdkifzG,f&Sdonfh }uD;av;aom jy\emwck jzpfygonf? urBmo h bm00ef;usif xde;f odr;f a&;or*~ (World Conservation k & a&arSmyf ifrsm; ydwq f @kd xx l v J mjcif;/ tajccsaexdik af om ZD0owWrsm; Union). tqdt av#mhenf;oGm;jcif;/ rmusL&D jy'g;"gwfrsm; pkyHkvmjcif;wdk@a=umifh jrpfae vif;ydkifig;}uD;rsm;twGuf txl;tE W&m,f&Sdvmap+yD;/ Tta=umif;rSm a&t wGi;f taqmuftOD}uD;rsm; txl;ojzifq h nfrsm; aqmufvyk jf cif;a=umif/h a&umwmrsm; ESihf a&wHwikd ;f rsm; aqmufvyk jf cif;a=umifjh zpfapygonf? a&wGi;f aqmufvyk rf v _ yk if ef;rsm; a=umifh obm0ywf0ef;usif xdcu kd yf supf ;D apr_rmS odoo d momjzpf+yD;/ twdik ;f tqt& tvGe}f uD;rm;vSygonf? Twnfaqmufrr_ sm;a=umifh ZD0rsK;d uGrJ sm;OD;a&udk uGjJ ym;wnf &Sad p+yD;/ jrpfa&jzifh &Sio f efa&;twGuf rScD akd e=u&aom ZD0 owW0grsm;/ tyifrsm;aysmuf uG,fum/ obm0ywf0ef;usif axGjym;wnf&Sdr_vnf; qkwf,kwfusqif;vmapEdkifyg onf? od@k aomfvnf; TudprP sm;tay: od&edS m;vnfr_ odyf r&S=d ubJEiS /hf qd;k usK;d rsm;tay: tav;xm;r_ r&S=d ubJEiS /hf jrpfae vif;ydik u f o hJ @kd aom Ed@k wu kd o f wW0grsm;tay: oufa&muf apr_ESifh ywfoufI xnfhoGif;tav;xm; pOf;pm;r_r&Sd=ubJESifh/ a&wGif;wnfaqmufr_ rsm;udk quf vufaqmif&Gufae=uygonf? 56

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

57


w&kwEf ikd if . H obm0ywf0ef;usif umuG,x f ed ;f odr;f apmifah &Smufa&; Oya'rsm;t& qnf w nf a qmuf a &;vk y f i ef ; rsm; twG u f obm0ywf 0 ef ; usif xd c d k u f a pr_ kd af pr_ tuJjzwfcsuf (Environmental Impact Assessment) ESihf vlra_ &;t& xdcu tuJjzwfcsuf (Social Impact Assessment) vkyfaqmif&ef vdktyfygonf? Oya't&udk pDrcH su. f jyefvnf ppfaq;oH;k oyfrE_ iS hf oifah v#m-f roifah v#mf qH;k jzwf csucf sEikd &f eftwGuf aqmif&u G =f u&ygonf? pDrcH sujf yifqif a&;qGaJ epOfumvrSmyif TuJo h @kd ywf0ef;usiEf iS hf vlra_ &; xdcu kd rf q _ ikd &f m tuJjzwfcsurf sm;udk aqmif&u G =f u &+yD;/ T&v'frsm;udk pDrHcsuf jyifqifa&;qGJ&mY xnfhoGif; pOf;pm;toHk;cs=u&yg onf? 57 jrefrmEdkifiH&Sd wnfqJOya'rsm;t& Todk@ ywf0ef;usifESifh vlr_a&; xdcdkufr_qdkif&m tuJjzwfcsufrsm;udk aqmif&Guf&ef xnfhoGif; jyXmef;xm;onfudk rawG@&Sd&yg? (2006) ck E S p f / atmuf w d k b mvwG i f (etz) ppf t pd k ; &u a&t&if ; tjrpf E S i f h jrpfacsmif;rsm; xdef;odrf;r_Oya'udk jyXmef;cJhaomfvnf; txufazmfjyygtcsufrsm; ryg0if y g? TOya'wG i f pD r H c suf r sm; twG u f tu,f I jrpf a =umif ; rsm; ajymif;vJapjcif;/ a& t&nftaoG;usqif;apjcif;ESifh a,bk,stm;jzifh obm0 ywf 0 ef ; usif xd c k d u f y suf p D ; r_ &S d a pEd k i f y gu/ o,f , l y d k @ aqmif a &;0ef } uD ; Xme. cGifhรฐycsuf&,l&ef vdktyfonf[kazmfjyaom tcsKd@tydk'frsm; &Sdygonf? jrefrmEdkifiH a&t&if;tjrpfESifh jrpfacsmif;rsm; xdef;odrf;a&; !$ef=um;r_OD;pD;Xmeuvnf; jrpf acsmif ; rsm;. ywf 0 ef ; usif rysuf p D ; apa&;twG u f =unf h & _ = uwf r wf & ef wm0ef & S d y gonf ? od k @ aomf v nf ; TOya't& cG i f h รฐ ycsuf & ,l & ef t wG u f aqmif&u G &f rnfh oifah v#maf om vkyif ef;pOftqifrh sm;udk tao;pdwaf zmfjyxm;jcif; rawG@& bJ/ qdk;usKd;rsm; jzpfay:vmapEdkifaomudpP&yfrsm; wm;qD;umuG,fa&;ESifh ywfoufI wdusaom Oya'pnf;rsOf;rsm;/ vkyfief;pOfrsm; jyXmef;xkwfjyefxm;jcif; rawG @ &yg? xd k @ tjyif jref r mEd k i f i H w G i f v$ r f ; รฐcH j yXmef ; r_ & S d a om obm0ywf 0 ef ; usix f ed ;f odr;f r_qikd &f m Oya' r&Sad o;yg? 58 ,ae@txd {&m0wD j rpf q H k q nf wnf a qmuf r nf h u d p P E S i f h ywf o uf I jzpfay:vmEdik o f nfh obm0ywf0ef;usiq f ikd &f m &du k cf wfrr_ sm;tay: tuJjzwfcsuu f kd vltrsm;od&EdS ikd af tmif xkwjf yefay;jcif; r&Sad o;yg? Tod@k tuJjzwfppfaq;r_ rsm; aqmif&u G x f m;&Sjd cif; vH;k 0r&S[ d yk if oHo,yGm;p&m tajctae &Sad eygonf?

58

{&m0wDjrpfukd ydwq f ย kd a&umwmwnfaqmufjcif;


{&m0wDvif;ydkifig;}uD;rsm; urBmay:wGif jrpfwiG ;f ae vif;ydik rf sK;d pdwf (4) rsK;d cef@om &So d nft h euf/ {&m0wDvif; ydik if g; }uD;rsm;(Orcaella brevirostris) onf wrsK;d tygt0ifjzpfonf? wd@k onf urBm@jrpf}uD; (3)pif; jzpfonfh tif'ekd ;D &Sm;Edik if rH S r[mcrfjrpf/ avmEdik if aH wmifyikd ;f / uarBm'D;,m;/ AD,uferfEikd if w H @kd ukd jzwfoef;pD;qif;oGm;aom rJacgijf rpfEiS /hf jrefrm Edik if . H {&m0wDjrpfw@kd wiG o f m &Sm;&Sm;yg;yg; awG@=u&onf? vif;ydik if g;}uD;rsm;onf (2) rDwmrS (2²75)rDwmtxd &Snv f #m;+yD;/ tjym&ifrh S rD;cd;k arSmifta&mifrsm;&S=d u onf? {&m0wDvif;ydkifwdk@onf vlwdk@ESifhyl;aygif;I ig;&Smwwf=uaom rwljcm;em;onfh xl;jcm;csu&f o dS nf? jrefrmEdik if YH wHigw@kd onf avSeu H kd avSmw f ufjzifah cguI f vif; ydkifrsm;udkac:avh&Sdonf? vif;ydkifwdk@u ig;rsm;udktkyfzGJ@+yD; ydkufxJodk@armif;ydk@ay; wwf=uonf? &vmaomig;udk vif;ydik w f @kd tm;vnf; wHigw@kd u r#a0ay;=u&onf? Trwl xl;jcm;aom taygi;f taz:zG@J ra_ =umifh odyyH` nm&Siw f @kd tzd@k vlEiS w hf &d p>mefw@kd . qufqaH &;udk avhvm&ef xl;xl;jcm;jcm; tcGit hf vrf;w&yf &&Sad ponf? od@k &mwGif urBmo h bm0xde;f odr;f apmifah &Smufa&;tzG@J (The World Conservation k rf sm;udk tvGe&f mS ;yg; xde;f odr;f apmifah &Smuftyfaom Union)u {&m0wD vif;ydi owW0gtjzpf (2004) ckEpS w f iG f xnfo h iG ;f a=ujimowfrw S cf o hJ nf? vGecf ahJ om&mpk ESpt f wGi;f {&m0wDjrpfx&J dS vif;ydik t f a&twGurf mS (60) &mcdik Ef e_ ;f eD;yg;av#mu h s qif;oGm;cJ&h onf? avmavmq,f taocsmqH;k cef@reS ;f awG@&&dS aom ta&twGuf rSm (59) aumifomjzpfonf?59 jrefrmEdkifiH&Sd ppftpdk;&onf ausmufajrmif;ESifh rif;uGe;f t=um; (qnfwnfaqmufrnfh ae&mrS uDvrkd w D m 330 cef@om uGma0; onfah e&m)wGif (72) uDvrkd w D m us,0f ef;aom vif;ydik rf sm; umuG,af pmifah &Smuf a&;ZHek ,fajrwckukd owfrw S af y;xm;cJo h nf? od@k aomfvnf; vif;ydik rf sm; umuG,f apmifah &Smufa&;ZHEk iS hf ywfoufI trsm;jynfoo l &d EdS ikd af tmif rnfr#twdik ;f twm txd a=ujimvkyfaqmifay;aea=umif; aumif;pGmrod&Sd&acs?

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

59


use;f rma&;qdik &f m tEW&m,frsm; rpD ; bJ +id r f a eaoma&wG i f a&m*go,f aqmifEikd o f nfh tif;qufrsm; ydrk akd yguzf mG ; Edkifjcif;? vGwfvyfpGm pD;qif;aeaom {&m0wDjrpf udkqnfjzifhwm;vdkufaoma=umifh/ a&+idrf aeaom uefozG,f jzpfvmayrnf? xdt k cg tif;qufrsm;/ yufusdrsm;ESifh tjcm; aomw&dp>mefrsm;vnf; ydkrdkwdk;yGm;vmEdkif +yD;/ a&m*gydk;o,faqmifEdkifaom uyfyg; rsm;/ ydk;r$m;rsm;vnf; ydkrdkaygufzGm;vmap Edkifonfh tE W&m,f&Sdygonf? uyfyg;oH ucsifjynfe,f&Sd uav;rsm;onf urBmay:wGif tqdk; aumif r sm;a=umif h j zpf o nf h (schisto&Gm;tnHhzsif;qHk;aom usef;rma&; apmifha&Smufr_pepf somiasis) [kac:aom aoG;xJwGif oef atmufwGif aexdkifae=u&onf? aumif w G , f a oma&m*gud k qnf w nf aqmufonfh ae&mrsm;wGif ydkrdk wdk;wufjzpfay:vmonfudk awG@&Sd&ygonf? Toef aumifrsm;onf a&m*grsK;d pHu k jkd zpfapEdik +f yD;/ rv_y&f mS ;Edik jf cif;/ ºuufom;rsm;tm;aysmo h mG ; jcif;/ ud, k cf E<m csed @J omG ;jcif;/ ta&jym;a&m*grsm;/ tonf;ysujf cif;rSonf 0uf&;l jyefa&m *g/ ausmufuyf tvkyrf vkyEf ikd af wmhonftxd ysuo f mG ;jcif;/ uifqma&m*grsm;txd jzpfapEdkifygonf? &Spfpwdk qdkrDa,;ppf (schistosomiasis) a&m*gpGJuyfcH&olrsm;onf tjcm;a&m*grsm;vnf; xyfrHul;pufcH&ap&ef vG,fulygonf?60 Ta&m*gtjyif urBmh qnfrsm;qdik &f m aumfr&Si. f rSww f rf;ðyxm;csurf sm;t& a&avSmifwrHrsm;ESihf a&ay; a&;pDrHcsufrsm;onf iSufzsm;a&m*gzl;ajymaom a'orsm;wGif aqmif&Gufavh&Sdaom a=umif/h iSuzf sm;a&m*g jzpfymG ;r_EiS hf ul;pufys@H ymG ;rI ydrk sm;vmaponf [kvnf; azmfjy xm;ygonf? jy'g; tenfrsm;pkyHkaeaom a&avSmifwrHrsm;a=umifh jrpfatmufydkif;a'oaevlxkrsm; xHodk@ tqdyfoifhapEdkifonf? a&rsm;onf a&avSmifwrHxw J iG f +idraf eonfEiS t hf r# ykwo f ;kd vmaom ZD0&kyºf uif;rsm;udk pm;oH;k &Sio f efae=uaom bufw;D &D;,m;rsm;u a&xJwiG &f adS eaom jy'g;"gwf (rmusL&D) rsm;udk rDoikd ;f vf rmusL&D"gwf (methylmercury) tjzpfo@kd ajymif;vJypfygonf? T"gwf rSm vlwdk@. A[dktm&Hka=umpepfudk tqdyftawmufjzpfapaom "gwfwrsKd;jzpfygonf?

60

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


TrDoikd ;f vf rmusL&D"gwrf sm;udk tpm;taomufuiG ;f qufrsm;rSwqifh v$aJ jymif;a&muf &SI d vlw@kd xH a&mufvm=u+yD;/ vlw@kd wiG f pkyv kH mapEdik yf gonf?61 taru rDoikd ;f vfrmusL&D "gwyf gaom ig;rsm;/ tcGyH gaom c&k/ ykpeG /f *%ef;rsm; pm;rdygu om;tdrw f iG f rDoikd ;f vf rmusL&D"gwx f ad wG@Eikd +f yD;/ uav;. OD;a%SmufEiS hf tm&Hak =umpepfz@HG òz;r_ukd xdcu kd af pEdik yf g onf? uav;. odpdwfqifjcifr_ (cognitive thinking)/ rSwfOm%fpl;pdkufr_ (memory attention)/ bmompum; ajymqdkr_/ tEkpdwfvkyfief;rsm;ESifh tjriftm&Hk (fine motor kd af pygonf?62 odyyH` nm&Sirf sm;u a&avSmifwrHrsm; and visual spatial skills) wd@k ukd xdcu twGif;&Sd ig;rsm;wGifvnf;aumif;/ qnfwnfaqmuf&ma'o jrpfatmufydkif;aevlxk rsm;. aoG;a=umrsm;twGi;f jy'g;pkyv kH mr_ taetxm;udv k nf; txl;owdxm;vm=uyg 63 onf? tm&S yHk&dyf

ESifh ucsifvlrsKd;w&yfvHk; zGH@òz;r_qdkif&m vlr_tzGJ@tpnf; (Pan Kachin Development Society) rS xkwaf 0cJah om rnfonfw h efz;kd ay;&-ay;& (At What Price) [laom tpD&ifcHpmwGif azmfjyxm;csuft& {&m0wDjrpfzsm;ydkif; jzpfaom/ rvdcESifh tifrdkifcjrpfrsm;onf 1999 ckESpfrSpwifI ucsifjynfe,ftwGif; t"dua&$wl;azmf&SmazG=u&m ae&mrsm; jzpfae=uygonf?64 Ta&$wl;azmfxkwfvkyf&m ae&mrsm;onf qnfwnf aqmufrnfah e&m. jrpfnmydik ;f jzpf+yD;/ a&wGijf y'g;"gwyf g0ifr_ E_e;f jrifah e+yD; jzpfae+yD[k ,lqEdik zf , G &f ydS gonf? 2003 ckEpS w f iG f ppfaq;prf;oyfcsut f & {&m0wDjrpfa=umif;wav#muftwGi;f aexdik af om ig;trsK;d (22)rsK;d wGif jy'g;"gwyf g0ifr_ E_e;f trSeyf if jrifrh m;aea=umif;awG@&&dS ygonf?65 Ta'otwGi;f jrifrh m;pGmyg0ifaeaom jy'g;"gwrf sm;onf wmwrH. aemufausmwGif pkyakH e=urnfjzpf+yD;/ azmfjycJo h nft h wdik ;f aemufyikd ;f wGif rDoikd ;f vf rmusL&Dtjzpf ajymif;vJomG ;rnf jzpfygonf? qnfrS a&xkwf v$wfonfhtcg jrpfatmufydkif;wGif aexdkif=uolrsm;onf jy'g;qdyfoifhaeaom a&ESifh ig;rsm;udk xdawG@=u&awmhrnf jzpfonf? Tqdk;usKd;udk jrpf}uD;em;òr@atmufbuf 28 rdik t f wGi;f aexdik =f uaom vlO;D a&aygi;f (140000) udk xdcu kd zf , G f &Sad eygonf? xdrk #ru {&m0wDjrpfa=umwav#muf aexdkif=uaom oef;aygif;rsm;pGm jrefrmEdkifiHom;rsm;&Sdae =uygao;onf? xd@k tjyif ig;rsm;udk zrf;pm;=uonfh iSurf sm;ESihf tjcm;Ed@k wu kd o f wW0grsm; onfvnf; tvm;wl tqdyfoifhcH&zG,f&Sdaeygonf? (Images Asia)

qnfwnfaqmufrnfhae&mwGif usef;rma&;xdcdkufcHpm;&Edkifonfh tajctaeESifh a&$@ ajymif;vlxkrsm;t=um; jzpfvmEdkifaom usef;rma&;tusKd;qufrsm; qnfwnfaqmufrnfah e&mESihf eD;pyf&m aus;&Gm/ vlaer_ todu k t f 0ef;rsm;wGif use;f rm a&;jy\emrsm; rsm;vmEdkif+yD;/ txl;ojzifh tdyfcsftdkifADG§attdkif'Dtufpfa&m*gul;puf {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

61


ysH@yGm;vmr_ jzpfay:vmEdkifaomqdk;usKd;rSm urBmw0Srf;vHk;&Sd qnfrsm;wGif ñuHawG@ae& aom jy\emyifjzpfygonf?66 a&$@ajymif;tajccs&jcif;a=umifh vltrsm;&kwfcsnf; b0 ysu=f u&+yD;/ use;f rma&;t&vnf; ydI k xdcu kd ef pfemzG,f tajctaeudñk uHapygonf? urBmh qnfrsm;qdik &f maumfr&Si. f rSww f rf;ðycsurf sm;t& jyefvnftajccsaexdik &f ef ajymif; a&$@cH&aomvlxkrsm;xJwGif aomufoHk;a&&&Sdr_jy\em/ usef;rma&;apmifha&Smufay;r_/ &kyyf wf0ef;usit f opf/ vlrt _ odik ;f t0dik ;f todpw d Ef iS hf tom;usap&eftwGuf &ke;f uef& aomjy\emrsm;ñuHawG@=u&+yD;/ use;f rma&;tajctaetay:oufa&mufr&_ adS pygonf? jrefrmEdkifiH. òyuGJaeaom usef;rma&;apmifha&Smufay;r_ pepf urBmhusef;rma&;tzGJ@ (WHO) u jrefrmEd kif iH . usef ;rma&;apmif ha&Smufr_pepf udk urBmay:wGif tcsKd@wJhtqdk;&Gm;qHk; EdkifiHwcktjzpf owfrSwfazmfjycJhygonf? ukvor*~ uav;rsm;qd k i f & m &ef y H k a iG t zG J @ (UNICEF) u azmf j ycJ h & mwG i f jref r mtpd k ; &u EdkifiHom;wpfOD;csif;twGuf usef;rma&;apmifha&Smufr_vkyfief;rsm;wGif toHk;p&dwfrSm tar&duef a':vm 0 ² 40 om&Sd+yD;/ xdkif;EdkifiHwGif (61) a':vm &Sdaeygonf? ud, k cf t H m;usa&m*g (HIV/AIDS) wdu k zf suaf &; udpw P iG f vl 52 oef;twGuf wESpv f #if 67 rjzpfpavmuf tar&duefa':vm (137000)om&&Sdygonf? jrefrmEdkifiH. csKd@wJhòyuGJ aeaom use;f rma&;apmifah &Smufrp_ epfukd =unfyh gu/ qnfwnfaqmufrnft h wGuf ydrk kd jzpfay:vmrnfh a&m*gb,rsm;a=umifh vlrt _ zG@J tpnf;wckv;kH . use;f rma&;udk xdcu kd af p awmhrnfrSm aocsmonfhtcsufyif jzpfaeygonf?

rvdcjrpfESifh tifrdkifcjrpfurf;yg;rsm;wGif a&$wGif;wl;ae=u&mrS xGufvmaom tqdyfoifhypPnf;rsm;onf a&um wmtwGif; pkyHkvm&ef ta=umif;&Sdaeonf? a&umwmrS xyfrHpGef@xkwfaom a&rsm;a=umifh jrpfatmufajc&Sd vlxkrsm; xdcdkufepfem&ayrnf?

62

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


ppftiftm;wd;k cs@J csxm;jcif;?

(1992) ckESpfrS (2006) ckESpftwGif;/ ucsifjynfe,ftwGif; wyfpGJtajccsxm;aom ajcv#ifwyf&if;rsm;ta&twGufrSm (26) &if;rS (41)&if;txd wdk;wufrsm;jym;vmcJhyg onf? tajrmuf}uD;wyfpcef;rsm;rSmvnf; (3) ckrS (7) cktxd wdk;wufvmcJhygonf? xd@k tjyif jynfe,ftwGi;f wGif ppfpcef;ae&mcsxm;r_rsm;onfvnf; ae&mtES@H tjym;wGif ydkIwdk;csJ@ jzef@usufcsxm;vmcJhygonf?68 qnfrsm;tygt0if/ t}uD;pm; wnfaqmufa&;pDrHcsufrsm;. vHkðcHa&;twGuf ppfom; rsm; ydrk w kd ;kd cs@J csxm;jcif;onf ppftpd;k & tkycf sKyfaeaom jrefrmEdik if t H ES@H tjym;Y jzpfymG ;ae cJyh gonf? Oyrmtm;jzif-h u&ifejD ynfe,ftwGi;f &Sd avmyDwa&tm;v#ypf pf pDru H ed ;f wGif vnf; tvm;wl wnfaqmufa&;umvESihf aemufyikd ;f umvrsm;wGif jrefrmppftpd;k &. wyf&if;rsm; ydkrdkwdk;csJ@ csxm;vmcJhonfudk ñuHcJh=u&ygonf? Todk@ ppfwyfrsm;wdk;csJ@ cs xm;vmr_a=umifh a'ocHjynfov l x l rk sm;tay: wd;k IzdEydS rf r_ sm;/ zdp;D r_rsm;jzpfap+yD;/ t"rR aiGaumufcjH cif;/ ajr,mrsm; odr;f ,ljcif;/ ppfwyftwGuf t"rRvyk t f m;cdik ;f apjcif; ponfh vl@tcGifhta&;csKd;azmufr_rsm;vnf; jzpfay:cJhygonf? xdk@tjyif ppfwyfrsm; wdk;csJ@csxm; vmr_a=umifh trsK;d orD;rsm;wGif txl;ojzifh ydI k xdcu kd ef pfemzG,/f rawmfrw&m;ðycH&zG,f tajctaeñuH&Edik af =umif; rSww f rf;rsm;t& awG@&cdS =hJ u&ygonf? (trsK;d orD;rsm;twGuf txl;xdcdkufepfemapEdkifonfh tE W&m,frsm;tcef;udk=unfhyg?) (2006) ckEpS /f pufwifbmvwGif ajcjrefwyf&if; trSwf (29) rS ppfom;tiftm; (500) cef@ukd jrpf}uD;em;awmifbuf&dS av;uke;f rS òr@ajrmufbuf&dS yvmeod@k ajymif;a&$@tajc pdu k af pcJyh gonf? yvmeae&mrSm {&m0wDjrpfqq kH nf wnfaqmufrnfah e&mrS uDvrkd w D m (20)cef@om uGma0;aomae&mjzpfygonf? wyfpcef;csrnfhae&mESifh eD;aomae&mrsm; &Sdtdrfajc (50)cef@udk ajrmufydkif;wdkif; ppfXmecsKyfwdkif;rSL;. trdef@jzifh t"rRa&$@ajymif; apcJyh gonf? ajymif;a&$@=u&onfh tdraf xmifprk sm;rSm rnfonfah v#maf =u;aiGr# r&&S=d uo uJhodk@/ rnfonfhae&modk@ ajymif;a&$@=u&rSef;vnf;rodyg? aus;&Gmom;rsm;. owif;ay;ydk@csuft& ,cktcg/ at;&Sm;a0gvfukr`%D. pDrHcsuft aumiftxnfazmfrnfh pcef;twGuf jcHae&mowfrw S /f jcHpnf;&d;k umxm;+yD jzpf+yD;/ xdpk cef;*dwfaygufwGif vufeufudkif tapmifhrsm;vnf; csxm;a=umif; ajymjy=uygonf? TpDrcH suf qufvufaqmif&u G o f nfEiS t hf r# Tqnfwnfaqmufa&; pDrcH su. f vHðk cHa&; twGuf jrefrmppfwyfrS ppfom;rsm;ESifh tpm;xdk; toHk;ðy-rðyudk twdtusrajymEdkif ao;yg? {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

63


tajcrJh ajymif;a&$@=u&jcif;ESihf vdiu f jJG ym;r_tay: tusK;d oufa&mufapr_

tajcrJh a&$@ajymif;r_a=umifh jzpf&aom/ vlr_tzGJ@tpnf;udk taxGaxGtm;jzifh qif;&Jusyfwnf;apjcif;/ vlr_a&;t& upifhuvsm;jzpf&jcif;/ udk,fpdwf'kuQrsm; ESihf use;f rma&;qdik &f m qd;k usK;d oufa&mufrr_ sm;onf txl;ojzifh trsK;d orD;rsm; tay: ydkIqdk;&Gm;pGm xdcdkufr_ &Sdapygonf? (urBmhqnfrsm;qdkif&m aumfr&Sif? pm-115) qnfprD cH surf sm;a=umifh ae&majymif;a&$@&r_EiS hf jyefvnftajccs=u&r_w@kd a=umifh jzpf&aom qd;k usK;d rsm;oufa&muf&mwGif trsK;d om;rsm;ESihf trsK;d orD;rsm;tay: xdcdkufapyHkjcif; rwl=uyg? ae&majymif;a&$@=u&jcif;a=umifh &Sdaeaom vlr_ tzG@J tpnf;ESihf rdom;pkrsm;. aqGrsK;d todu k t f ðrHukd òyuGaJ pygonf? trsK;d orD; rsm;onf obm0t& trsK;d om;rsm;xuf a&G@vsm;oGm;vmaexdik rf _ enf;yg;jcif; a=umifhvnf;aumif;/ rdom;pkrsm;/ aus;&Gmrsm;/ vlr_todkuftðrHrsm; òyuGJ =u&jcif;a=umifhvnf;aumif;/ trsKd;orD;rsm;wGif ydkIxdcdkufepfemr_ jzpf=u&yg onf? tu,fI jyefvnftajccsaexdik f &yguvnf;/ a,mufsm;rsm;rSm ydI k v_yf &Sm;oGm;vmwwfonfh obm0&Sjd cif;a=umifh òr@rsm;wGif 0ifaiGaumif;aom t vky&f &ef/ od@k r[kwf tpm;xd;k tvky&f &ef ydI k vG,u f yl gonf? Edi_ ;f ,SOcf sut f & 71 trsKd;orD;rsm;twGuf tvkyf&&ef ydkIcufcJygonf?

64

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


urBmhqnfrsm;qdkif&m aumfr&SiftwGuf avhvmcsufpmwrf;wGif/ rm;uyfpf udv k cf supf wm (Marcus Colchester) u ajymif;a&$@tajccs+yD;aemuf jzpf&yHu k kd atmufygtwdkif; azmfjyxm;cJhygonf? tajctae wpHkvHk;t& 0ifaiGav#mhyg;oGm;+yD;/ tpm;taomuf&SmazG&jcif; onfvnf; ydkrdkcufcJvmygonf? xif;avmifpmrsm;vnf;&Sm&ef cufcJvmyg hf r# olw@kd onf? trsK;d orD;rsm;onfvnf; awmawmifrsm;ESihf a0;vmonfEiS t uke=f urf;ypPn;f rsm; r&Edik o f nft h wGu/f &d;k &mjzpfonfh ,ufuef;,ufjcif;/ jcif; awmif;,ufjcif;vkyfief;rsm; vnf; qufvufvkyfudkif&ef cufcJvmygonf? æ æajr,mudk twlwuG ydik q f ikd =f uaom trsK;d om;ESihf trsK;d orD;rsm;udk av#mf a=u;aiGrsm;ay;&mY twlwuG &oif=h uaomfvnf;/ tdraf xmifO;D pD;jzpfol trsK;d om;uom av#maf =u;aiGukd &&Sad vh&ydS gonf? tcsK@d trsK;d orD;rsm;u ajymjy=u &mwGif olw@kd . cifyeG ;f rsm; pGe@f ypfomG ;onfuv kd nf; ñuHawG@=u&+yD;/ xdak iGa=u;udk ,lI tjcm;trsK;d orD;ESihf tdr, f mxlaxmif=uonfvnf; &Syd gonf? wd@k tae jzifh u,forl hJ 'kuaQ &muf=u&onfh tajctae ñuH=u&ygonf? tcsK@d aom jzpf&yf rsm;wGif/ Oyrm-rkqdk;r wckvyfuJhodk@ aom trsKd;orD;rsm;u tdrfaxmifudk OD;pD;=uaomfvnf; av#mfa=u;ay;&ef c|if;csefxm;onfrsKd;ñuH&ygonf? 72 ajymif;a&$@tajccs&r_rsm;wGif trsK;d orD;rsm;onf trsK;d om;rsm;xuf ydI k xdcu kd f epfem=u&a=umif; urBmb h %f uvnf; todtrSwðf yxm;ygonf? ta=umif;rSm trsK;d orD;rsm;rSm olw@kd aetdr/f od@k r[kwf teD;tem;wGif ti,fpm; pD;yGm;a&; vkyif ef;rsm;udk tajcðyI 0ifaiG&mS =u&aoma=umifjh zpfygonf? xd@k tjyif aus; vufa'oae trsKd;orD;rsm;rSm rr#rw ydkIxdcdkufepfemcHpm;=u&zG,f t a=umif;&Syd gonf? tb,fa=umifq h akd omf olw@kd onf vltrsm; ydik q f ikd =f uonfh (opfawm/ pm;usuaf jr paom) &yf&mG trsm;ydik f &if;jrpfrsm;tay: ydI k rScSD akd e=u &aoma=umifjh zpfygonf? Oyrmtm;jzif-h v,fajrtrsm;pkukd a,mufsm;rsm;u ydik q f ikd =f u+yD;/ tcsK@d aom O,smOfrsm;rS rnfoyl ikd q f ikd o f nf[k owfrw S x f m;jcif; 73 r&Sdaomajrrsm;wGif &Sdaewwf=uygonf?

trsK;d orD;rsm;twGuf txl;xdcu kd ef pfemapEdik o f nfh tEW&m,frsm;

jrefrmppfom;rsm;u usL;vGefEdkifonfh vdifr_qdkif&mt=urf;zuf apmfum;r_rsm; jrefrmppfwyfz@JG 0ifrsm;u wdik ;f &if;om;a'orsm;wGif trsK;d orD;rsm;tay: rk'rd ;f usi/hf vdirf _ qdkif&mt& t=urf;zuf=uaom jzpf&yfrsm;udk tpD&ifcHpmtrsm;tjym;Y rSwfwrf;wif {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

65


azmfjyxm;=u+yD;jzpfygonf?69 jrefrm ppfwyfzGJ@0iftrsm;u usL;vGefaom rk'drf;r_rsm;rSm pHkprf;ppfaq;jcif;r&Sdovdk/ jypfr_usL;vGefoludkvnf; wpHkw&m tjypfay;jcif; r&Sdyg? T tvm;wl jzpf&yfrsm;rSm u&ifeDjynfe,fwGif avmyDwa&tm;v#yfppfpuf&Hk vHðk cHa&;t wGuf apmifh=uyf&aom ppfom;rsm;wGifvnf; jzpfay:usL;vGefcJh=uygonf? (2007) ckESpf/ azaz:0g&DvwGif touf(14 rS 16) ESpftwGif;&Sd ausmif;ol (4) OD;udk ucsijf ynfe,fajrmufyikd ;f / ylwmtd&k dS ppfwyft&m&Sd (3) OD;ESihf ppfom; (4)OD;wd@k u tkypf k jzifh rk'drf;ðyusifhcJh=uygonf? Trdefuav;rsm;udk jynfhwefqmvkyfr_ESifh zrf;qD;xm;cJh+yD;/ EdkifiHwumu &_H@csjypfwifr_rsm; jzpfay:vmonfhtcgrSom jyefv$wfay;cJhygonf?70 Trk 'dr;f r_usL;vGeo f rl sm;tay: ta&;,ltjypfay;cJjh cif; &S-d r&Su d kd tao;pdwf rod&&dS yg? Tod@k aom tjypf&o dS nfh w&m;cHrsm;udk ta&;,ltjypfray;bJxm;onfh tajctaeESihf tpd;k & udk,fYu trsKd;orD;rsm;tay: t=urf;zufr_rsm; cGifhðyusL;vGefapaom tajctaewGif {&m0wDjrpfqHkqnf wnfaqmufa&;pDrHcsufae&mwGif/ ppfwyfrsm; ydkIwdk;csJ@csxm;rnf/ ppfom;rsm; ydI k wd;k rsm;vmaprnfh taetxm;a=umifh ydI k txl;pd;k &drzf , G f jzpfapygonf? vdifazsmfajza&;vkyfief; }uD;xGm;vmapEdkifjcif;? ucsizf @HG òzd;wk;d wufa&;uGe&f uftzG@J (KDNG) u tao;pdwf rSww f rf;ðycJah om [l;aumif; csKid 0hf rS ;f a'o&Sd a&$rikd ;f wl;azmf=uonfh a&$wiG ;f rsm;wGif ,m,Dtajccsvmonfh vkyo f m; rsm; rsm;jym;vmjcif;/ xdkvkyfom;rsm;onfvnf; jzpfovdktaetxm;wGif aexdkif=u& jcif;tjyif/ trsK;d orD;rsm;taejzifh vkycf vpmenf;onft h jyif/ tvkyt f cGit hf vrf;vnf; &Sm;yg;onfhtwGufa=umifh Ta'orsm;Y vdifazsmfajza&;vkyfief; }uD;xGm;vmaeyHkudk azmfjycJyh gonf? jrpfqq kH nf wnfaqmufa&;uJo h @kd aom pDrcH su}f uD;rsm; wnfaqmuf=u rnfah e&mwGiv f nf;/ Tod@k tajctae rqd;k v#iaf omfrS tvm;wl vlra_ &;tajctaersm; jzpfay:vmEdik yf gonf? vdiaf zsmaf jza&;vkyif ef;rsm;wGif tvkyv f yk af e=u&aom rde;f rysKrd sm;/ t"rRjynfhwefqmtjzpf cdkif;apcH=u&olrsm;rSm t=urf;zufr_rsm;ESifh a&m*gul;pufr_rsm; vnf; cH=u&zG,&f adS eygonf? xd@k tjyif Tod@k aom trsK;d orD;rsm;udk vlrt _ odik ;f rS z,f usOfcH=u&aoma=umifh pdwfydkif;qdkif&m cHpm;epfem&r_rsm;vnf;&Sdygonf? ? pDrHcsuft aumiftxnfazmfrnfhae&mwGif udk,fcHtm;usa&m*g (tdyfcsftdkifADG§attdkif'Dtufpf) vnf; ydrk u kd ;l pufys@H ymG ;vmzG,f &Sad eygonf? vlxt k rsm;twGuf use;f rma&;apmifah &Smufr_ pepf txl;edru hf saeaomtaetxm;wGif tjcm;vl@tzG@J tpnf; w&yfv;kH od@k ydrk u kd ;l puf ysH@yGm;EdkifonfhtE W&m,ftwGufvnf; pdk;&drfzG,fjzpfygonf?

66

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


Our Homeland (Kachin Song) The most pleasant and glorious homeland of ours, The site where Mali hka and Nmai hka join together It is surrounded by snow mountainous and green forest hills, The mist and the cloud encompass this location Here, beautiful flowers are blossoming Rivers and streams flow eternally Birds and cuckoos fly around, Cool and pleasant is our homeland Welcome every one, just for a visit Unforgettable Kachin culture which can never be satisfied to observe, Awesome scenic views and natural sights , precious jade and wildlife abound All kinds of fruits and crops are abundant As long as the Irrawaddy (Mali hka) river flows The love of the ethnic Kachin will never cease

{&m0wDjrpfukd ydwq f ‹kd a&umwmwnfaqmufjcif;

67


ti,fpm;a&tm;v#ypf pf xkwv f yk if ef;rsm; (Small hydro power--SHP) onf ydrk akd umif;rGeaf om tjcm; a&G;cs,pf &m enf;vrf; jzpfonf?

ti,fpm; a&tm;v#ypf pfxw k v f yk if ef;rsm;udk acsmif;i,frsm;/ tvwfpm; ESihf t}uD;pm;jrpfrsm;rS a&udu k , hJ I l aqmif&u G Ef ikd yf gonf? Tenf;onf obm0ywf0ef;usif rysufpD;apaom pGrf;tifxkwf,lEdkifonfh enf;yif jzpfygonf? ti,fpm; a&tm;v#yf p pf x k w f vk y f i ef ; rsm; (Small

hydro power--SHP)

[k q d k & mY rsm;aom tm;jzifh pGr;f tif (10) rD * g0yf xuf e nf ; I xkwaf y; Edik af om pepf rsK;d jzpfygonf? qd;k usK;d tenf;i,fr#om jzpf Inversin, A. R. Micro-Hydropower Sourcebook ap+yD ; / a0;vH a cgif o D aom a'orsm;wGif pGr;f tif axmufyahH y;&eftwGuf toH;k รฐyEdik yf gonf? Tti,fpm;a&tm;v#ypf pfxw k f vkyif ef;rsm;wGif a&udk ajrmif; od@k r[kwf ydkufjzifhoG,f,lI wmbdkiftwGif;odk@ ay;ydk@jcif; jzpfonf? xdktcg puf armif;wH&Sd a&cGufudk &dkufap+yD;/ wmbdkifpufudk vnfapygonf? Todk@ vnfaeaomarmif;wHudk rD;tm;xkwfay;rnfh *sifea&wmESifh qufoG,f xm;ay;jcif;tm;jzifh a&G@&Sm;r_rS v#yfppfpGrf;tiftjzpfodk@ ajymif;,ljcif; jzpfygonf?76 Tvkyfief;rsm;wGif qnf}uD;rsm;/ a&umwm}uD;rsm; rvdk tyfonft h wGuaf =umif/h vltrsm;ajymif;a&$@&ap&ef/ opfawmrsm; a&jrKyf ysufpD;ap&ef tajctaevnf;r&Sdapyg? jrefrmEdik if EH iS hf ucsijf ynfe,f&dS vlxrk sm;onf olw@kd vt kd yf=uaom v#ypf pf pGrf;tif&&Sdap&eftwGuf/ ti,fpm;a&tm; v#yfppf xkwf,la&;vkyfief; rsm;udk oifhav#mf&menf;vrf;rsm;jzifh aqmif&Gufae=u+yD; jzpfygonf? trSefqdk&v#if w&kwf EdkifiHonf ti,fpm;a&tm;v#yfppfxkwfvkyfief; (Small hydro power--SHP)wGif OD;aqmifaeonfah e&mu &So d nf[q k kd Edik +f yD;/ (2006) ckEpS f pm&if;rsm;t& ti,fpm;a&tm;v#ypf pfxw k f puf&kH

68

{&m0wDjrpfukd ydwq f ย kd a&umwmwnfaqmufjcif;


aygif; (43 027) ck &Sdaeygonf?77 rdrdbmom wnfaqmufEdkifaom/ rdrb d mom xde;f odr;f pDrEH ikd af om/ rdrb d mom toH;k ðyEdik af om ti,fpm; a&tm;v#ypf pf puf&rkH sm;wnfaqmuf&ef w&kwEf ikd if u H 1960 ckEpS rf sm; uyif rl0g'csrw S cf yhJ gonf? Tod@k A[dk OD;pD;csKyfuikd rf _ rxm;bJ jzef@cx JG m; aom pDrcH ef@crJG p_ epfEiS hf a'ocHjynforl sm;udk wd@k bmom pDrx H ed ;f odr;f Edik f aom a&tm;v#ypf pfxw k f vkyif ef;rsm;wGif &if;ES;D jr KyfEaHS pjcif;ESihf toH;k ðy apjcif;udk ydrk jkd r iw hf ifaqmif&u G o f ifv h yS gonf? od@k aomfvnf; jrefrmEdik if &H dS ppftpd;k &u qnf}uD;rsm;wnfaqmufa&;Yom tm;oefaeum/ w&kwEf ikd f iHrS ukr% ` rD sm;u Tod@k aqmufvyk af &;twGuf ulnyD yHh ;kd ay;ae=uygonf?

tcef; (4)? tod&&dS jdS zifh oabmwlI tepfemcH-u&jcif;/ od k r[kwf tjcm;a&G;cs,fp&m enf;vrf;rsm; !$ejf ya&G;cs,fapjcif;r&Sb d J vltrsm;u xdcu kd ef pfem-u&jcif;? wefz&Jaus; &GmrS &Gmom;wOD;u ajymjy&mwGif tpdk;&uawmh usaemfwdk@udk w&m;0iftoday;wmawG r&Sad o;ygb;l ? at&Sm;a0g (ukr% ` )D uvmawmh &Gmvl }uD;udk 'Dae&mrSm olw@kd tvkyv f yk rf ,fqw kd m today;ygw,f? 'gayr,fh &Gmom; awGukd bmudpv P yk rf ,f/ b,ftwGuaf =umifh vkyrf ,fqw kd m &Si;f jywm r&Syd gb;l ? [k ajymygonf? (awG@qHak r;jref;cef; trSw-f 14) ppftpdk;&onf Tqnfwnfaqmufa&;ESifh ywfoufI a'ocH jynfolvlxkrsm;xHodk@ w&m;0if ta=umif;=um;jcif; r&Sad o;yg? od@k aomfvnf; aus;&Gmvlxrk sm;onf uGi;f qif; wdik ;f xGma&;tzG@J rsm; oGm;vmaeonfukd jrifawG@ae=u&+yD; qnfwnfaqmufawmhrnfukd odae=uygonf? *syefavhvmwdik ;f xGma&;tzG@J wcku pm&Gupf mwrf;rsm; usecf +hJ yD;/ wd@k rSwqifh wefz&Jaus;&GmteD; wnfaqmufrnfh qnfESifh tjcm;tcsuftvufrsm;udk od&Sd=u&ygonf? a&v$rf;rnfha'orsm; azmfjyxm;onfh ajryHktygt0ifjzpfaom taxmuftxm;rsm;udk =unfhI wefz&Jaus;&Gmom;rsm;u ucsifvlrsKd;rsm;. OD;aqmiftzGJ@tpnf;wckxHodk@ Tqnf aqmufvyk af &; udpt P ay: wm;qD;Edik &f eftwGuf vdt k yfaom ta&;,laqmif &Gurf r_ sm; ðyay;yg&efEiS hf oufqikd &f m tm%mydik rf sm;xH qufvufwifjyay;&ef (2004) {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

69


ckESpf/ Zefe0g&DvwGif awmif;qdkcJh=uyg onf? (2007) ckESpf/ arv (12) &ufae@wGif &yf&mG vl}uD;rsm;ESihf vl&akd o &Si&f akd o vlra_ cgi;f aqmif (12) OD;u yl;aygi;f um Adv k cf sKyf rSL;}uD; oef;a&$xH qnfwnfaqmufru _ pd EP iS hf ywfoufI uef@uu G af =umif; tdyzf iG ahf y;pm a&;om;ay;yd@k cJ=h uygonf? (aemufqufww JG iG f =unfyh g?) od@k aomfvnf; ,ae@tcsed t f xd rnfonfhpmudkr# jyef=um;jcif; r&Sdao;yg? urBmq h nfrsm;qdik &f m aumfr&Siu f t=uHðyxm;onfrmS qnfwckwnfaqmuf&eftwGuf qHk;jzwfcsuf rcsrSwfrDwGif a&/ tpm;tpmESifh avmifpmrnfr#vdktyfrnfudk aocsmpGm oHk;oyfavhvmxm;&ef vdktyfygonf? tjcm;jzpfEdkifzG,f&Sdaom a&G;cs,fp&mvrf;rsm; udv k nf; xnfo h iG ;f pOf;pm;&rnfjzpf+yD;/ yxrOD;pm;ay; pOf;pm;qH;k jzwfoifah omtcsurf mS vuf&dS wnf&adS eqJ pepfrsm;udk xda&mufpmG toH;k csEikd &f eftwGuf rnfo@kd w;kd wufatmif aqmif&GufEdkifrnfudk pOf;pm;&ef vdktyfygonf? Twnfaqmufa&;vkyfief;rsm;a=umifh tusKd;oufa&mufr_ cHpm;&rnfholrsm;udkvnf; qHk;jzwfcsuf csrSwfonfhae&mwGif yg0if ywfoufr_ &Sad p&rnfjzpfonf? xd@k tjyif TpDrcH suaf =umifh &&Sv d mrnfh tusK;d aus;Zl;rsm; udk yxrOD;qH;k cHpm;=u&rnfo h rl sm;onf Tvlxrk sm; jzpf=uygonf? tusK;d oufa&muf cH&zG,&f adS om vlxrk sm;u vufcrH r_ &Sb d J rnfonfq h nfurkd # rwnfaqmufoihyf g? Xmae a'ocHrsm;ESihf wdik ;f &if;om;vlrsK;d pkrsm; &Sad eygu wd@k ukd txl;OD;pm;ay; pOf;pm;&rnf jzpfygonf?74 w&kwEf ikd if . H a&t&if;tjrpfOya'wGif pDrcH suu f kd jyifqifa&;qG&J mESihf jyef vnfoHk;oyfr_ðy&m tqifhrsm;tm;vHk;wGif vlxkrsm; yg0ifaqmif&GufEdkifcGifh &Sdapa&;t wGuf wdkufwGef;xm;ygonf?75 aocsmonfrSm jrefrmEdkifiH&Sd {&m0wDjrpfqHkqnf wnf aqmufa&;vkyfief;rsm;wGif a'ocHjynfolrsm;. yl;aygif;aqmif&GufcGifh &&Sdvmap&ef ta=umif;r&Sdyg?

70

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


atmufajcrSwpf rk sm; 1

2

3

4

5 6

7

8

9

10

11 12

13 14

Valley of Darkness:Gold mining and militarization in Burma s Hugawng Valley, KDNG,2007 Myanmar commits to building more hydropower, Xinhua, May 7, 2007. rD*g0yf (MW) onf 0yf (watt) woef;ESifhnDr#aom v#yfppf"gwftm; wdkif;wma&;,lepf jzpfonf? Oyrm-uGefjyLwm tvHk;aygif; (2 000) cef@onf v#ypf pf"gwt f m; wpf rD*g0yfukd toH;k ðyonf? http://www.energy.gov.mm/efficiency_conservation_sustainability.htm, Greater Mekong Subregion Atlas of the Environment, Asian Development Bank, 2004. "Legal aspects of hydropower projects in Myanmar, Hydropower and Dams, Issue One, 2007. Goodbyes gas for hydropower, The Myanmar Times, July 10-16, 2006. Dams and Development-A new framework for decision-making, The report of the World Commission on Dams, 2000. Dam the consequences Big, bad dams return to South-East Asia, The Economist, June 13, 2007. Taqmif;yg;wGif qnf}u;D rsm; txl;ojzifh jrefrmEdik if u H oHviG jf rpfa=umif;wGif wnfaqmufaeaom qnfrsm; ESifh rJacgifjrpfay:wGif wnfaqmuf&ef t}uHðywifjyxm;aom avmEdkifiH. 'Gefqma[mif; (Don Sahong) qnfuo hJ @kd aom {&mrqnf}uD;rsm;udk a'ocHjynforl sm;tay:usa&mufrnfh ab;'kurQ sm;udak omfvnf;aumif;/ jrpfw@kd . txd tcdu k f rcHEikd af om a*[pepfrsm; xdcu kd yf supf ;D r_ukd aomfvnf;aumif; yrmrxm;bJ/ rjzpfraewGe;f xd;k wnfaqmufomG ; tvm;tvm &Sdaeayonf? urBmhb%f odk@r[kwf tm&SzGH@òz;a&;b%f (at'DbD) wdk@u TpDrHcsufrsm;twGuf b¾maiG axmufyo hH nfjzpfap/ raxmufyo hH nfjzpfap/ wygwt D m%m&Sit f pd;k &rsm; tkycf sKyfae=uaom TEdik if EH pS cf u k v#ypf pf"gwf tm; txl;qmavmif rufarmaeaom tdrfeD;csif; EdkifiHrsm;/ txl;ojzifh w&kwfEdkifiHESifh yl;aygif;aqmif&Guf&Edkifa=umif; odae=u&m/ Todk@w&kyfbufvSnfhI vkyfaqmifvm=uvdrfhrnf jzpfonf [k az: jyxm;ygonf? Myanmar s push for Hydropower, Energy Tribune, February 23,2007, at www.energytribune.com/ articles.cfm?aid= 400. WCMC Biodiversity Series No. 8 Freshwater Biodiversity: a preliminary global assessment, World Conservation Monitoring Centre, 1998. Tod@k zdp;D apaom ta=umif;wckrmS qnfrsm; jzpfygonf? tpD&ifcpH mY az: jyxm;&mwGif qnfrsm;onf jrpfa&pD;qif;yHpk epfukd xdcu kd af ponf? trsm;tm;jzifh t}uD;tus,fxdcdkufaponfh tjyif/ owW0gwdk@. cdkatmif;&maexdkif&m a'o}uD;rsm;udkvnf; ysufpD;aponf? om;ayguf&eftwGuf jrpfpepfxJwGif pHkqeful;vl;ae=uaom ig;rsm;tay:wGifvnf; txl;odompGm xdcdkufoufa&muf aponf? Watersheds of Asia and Oceania, As12 Irrawaddy, Water Resources eAtlas, http:// www.iucn.org/themes/wani/eatlas/pdf/as/as 13.pdf. Greater Mekong Subregion Atlas of the environment, Asian Development Bank, 2004 Tpmapmif.az: jycsut f & jrpfwiG ;f &Sd ig;rsm;wGif **F gjrpfwGif;ae xdkif=uaom ig;rsdK;pdwfrsm;yg0ifr_&Sd+yD;/ rJacgifjrpfxJrSm rawG@&aom XmaecH ig;rsdK;pdwftrsm; TjrpfxrJ mS &Sad e=uonf? Irrawaddy Watershed, EarthTrends/World Resources Institute, 2002. Amblyceps Carinatum, a new species of hillstream catfish from Myanmar(Teleostei: Amblycipitidae), Raffles Bulletin of Zoology, 2005 53(2): 243-249, December 31, 2005. {&m0wDjrpfrmS awG@&&dS aom tcsK@d ig;clrsm;ESihf ESihf rJacgijf rpfrmS awG@&&dS aom ig;clrsm;onf yHpk cH si;f rwl=ubJ/ wrlx;l jcm;ae a=umif;/ ta=umif;rSm {&m0wDjrpfonf **F gjrpfEiS hf jrpfpepfcsi;f ydI k wlaoma=umifjh zpfa=umif;udv k nf; aqmif;yg;u az: jy xm;onf? xd@k a=umifh {&m0wDjrpfonf rwljcm;em;aom ZD0 yx0Da'orsm; (biogeographic regions) . qHpk nf;&m ae&mwck [kqdkEdkifonf? Irrawaddy Watershed, EarthTrends/ World Resources Institute , 2002. Greater Mekong Subregion Atlas of the Environment, Asian Development Bank, 2004. {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

71


15 16 17

18

19

20

21

22

23

24

25

26 27

28 29

30 31 32 33

34

35 36 37

38 39

40

"Irrawaddy s bounty is its people s curse, in The Nation, January 24, 1997. http://www. Worldwildlife.org/wildworld/profiles/terrestrial/im/im0116_full.html T'¾&Dajymqd=k u&mwGif uGv J rJG _ tcsK@d &ydS gonf? ewfrif;}u;D u vufwzufraS eI a&$cu G jf zifah vmif;+y;D / tjcm;vufwzufrS aiGcu G u f ikd I f avmif;csonf[v k nf; qd=k uygonf? xd@k tjyif jrpfrsm;ESihf ywfoufonfh xl;jcm;csut f a=umif;rsm;wGiv f nf; uGJvGJajymqdkr_ tcsKd@&Sdygonf? Please see The Kachins: Religion and Custom, A. Gilhodes, 1996 and http;//www.pandaw1947.com/irrawaddy_river.htm Myanmar Hydroproject, Report, China Power Investment Corporation Myanmar Hydro Division, April 2007. aemufxyfowif;tcsut f vufrsm;udk China Southern Power Grid. website pmrsuEf mS www.csg.cn wGif =unfhEdkifonf// West-to-east Power Transmission Program Well Underway in SW China, People s Daily Online, January 10, 2003. China to Build Dams in Northern Burma, The Irrawaddy Business News, February 2007. China eyes second dam on Thanlwin, The Myanmar Times, Volume 19, No.336, May 14-20, 2007, China firm to build Myanmar hydro-power plants, AFP, May5, 2007. China eyes second dam on Thanlwin, The Myanmar Times, Volume 19, No.336, May 14-20, 2007. Hydropower plays a leading role in Myanmar s power development plans, International Journal of Hydropower and Dams, Issue Two, 2005. Who rules the Ground? The power of Myanmar s area commanders, at http:// www,asiaweek.com/asiaweek/magazine/99/0903/nat_myanmar.html http://eng.cpicorp.com.cn/channel.do?cmd=show&id=5 Myanmar Hydroproject Report, China Power Investment Corporation Myanmar Hydro Division, April 2007. http://eng.cpicorp.com.cn/channel.do?cmd=show&id=5 http://finance.mapsofworld.com/company/c/china-southern-power-grid.html ESifh www.csg.cn tifwmeuf pmrsuEf mS rsm;rS owif;tcsut f vufrsm; &,lygonf? http://www.ymec.com.cn/en/about.htm www.yndaily.com/html/20051201/news_88_714449.html http://www,cjw.com.cn/index/civilization/detail/20070530/88736.asp at&Sa0gvu f rk % ` o D nf ysO;f rem; òr@awmfopf (aejynfawmf) . twGi;f ESit hf jyif taqmuftOD;rsm; aqmufvyk af &; twGuf tpd;k &ESihf uefx±du k pf mcsKyf csKyfqx kd m;aom t"duukr% ` }D uD;wckvnf; jzpfonf// at&Sa0gvfESifh ywfoufaom tcsuftvufrsm;udk {&m0wDr*~Zif;rS cGefqrf (Hkun Sam) u okawoeðyonf? Hanging drug couriers but investing with their suppliers, in The Nation, October 20, 1997. http://www.suntactechnologies.com/ htpp://www.japancorp.net/company_show.asp?compid=453 Dammed by Burma s Generals: The Karenni Experience with Hydropower Development from Lawpita to the Salween, The Karenni Development Research Group, 2006. (WCD p. 112) Down River, The consequences of Vietnam s Se San River Dams on Life in Cambodia and their meaning in international law,The NGO Forum on Cambodia The Mekong s Changing Currency, Montree Chantawong, in Watershed, Vol. 11, No. 2, November 2005-January 2006.

72

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


41

42

43 44

45

46

47

48

49

50

51 52

53 54

55 56

57

58

59

60

61

Silenced Rivers, the Ecology and Politics of Large Dams, Patrick McCully, 2001, p. 117. w&kwfjynfol@orwEdkifiH/ a&ESifh pGrf;tif t&if;tjrpfrsm;tawG@tñuHwGif qnfrsm;ESifhywfoufaom udpPrsm;udk urBmhqnfrsm;qkdif&m aumfr&Sifodk@ wifjy&ef Professor R. Fuggle and W.T. Smith, 2000. ðypkaom w&kwEf ikd if t H a=umif; wifjycsupf mwrf;rS &,lygonf? http://asc-india.org/maps/hazard/haz-myanmar.htm, last accessed June 22, 2007. Silenced Rivers, the Ecology and Politics of Large Dams, Patrick McCully, 2001, p. 113-114. vHðk cHa&;0efxrf;rsm;ESihf tif*sief , D mwOD;rSm a&epfaoqH;k cJ&h ygonf? 'Dru kd &ufwpf jrefrmhtoH xkwv f i$ chf su?f (2006 ckEpS /f Zlvdkif 12) Dam burst kills five in northern Burma s Kachin State. jrpf}uD;em;a&}uD;r_owif;udk http://www.kachinstate.com/reporton_myitkyina_flood.html tifwmeufpmrsuEf mS wGif zwf&E_ ikd yf gonf? Down River, The consequences of Vietnam s Se San River Dams on Life in Cambodia and their meaning in international law, The NGO Forum on Cambodia, 2005, Death toll rises in Indian dam tragedy, 12 April 2005, www.waterpowermagazine.com From Myanmar: Investment opportunities in biodiversity conservation, Birdlife international, 2005, citing Large-scale hydrological changes in tropical Asia: prospects for riverine biodiversity, Bioscience 50 (9): 793-806, 2000, and The ecology of tropical Asian rivers and streams in relations to biodiversity conservation, Annual Review of Ecology and Systematics 31: 239-263, 2000. Large-scale hydrological changes in tropical Asia: prospects for riverine biodiversity, David Dudgeon, in Bioscience, September 2000. Greater Mekong Subregion Atlas of the Environment, Asian Development Bank, 2004, p. 37. Silenced Rivers, the Ecology and Politics of Large Dams, Patrick McCully, 2001 Tta&;ygaom a'orsm;ta=umif;udk a'guw f m aemfref ar,m (Dr. Norman Meyers) u yxrOD;qH;k avhvmcJ+h y;D / 1988 ckESpfwGif yHkESdyfazmfjycJh+yD jzpfygonf? Tavhvmr_udk ESpfpOfxyfrHjznfhpGufcJh+yD; aemufqHk;pmtkyfrSm Hotspots Revisited: Earth s Biologically Richest and Most Endangered Terrestrial Ecoregions. [k trnf&ygonf/ udk atmufygtifwmeufpmrsufESmwGif zwf&_Edkifygonf? http://multimedia.con servation.org/cabs/online_pubs/hotspots2/cover.html http://www.worldwildlife.org/wildworld/profiles/terrestrial/im/im0131_full.html Myanmar: Investment opportunities in biodiversity conservation, Birdlife international, 2005 Irrawaddy Watershed, EarthTrends/World Resources Institute, 2002. Occasional Paper No. 23 Biology and Conservation of Asian River Cetaceans, accessed at http://www.iucn.org/themes/ssc/publications/rivercetacean.htm w&kwfjynfol@orwEdkifiH/ a&ESifh pGrf;tif t&if;tjrpfrsm;tawG@tñuHwGif qnfrsm;ESifhywfoufaom udpPrsm;udk urBmhqnfrsm;qkdif&m aumfr&Sifodk@ wifjy&ef Professor R. Fuggle and W.T. Smith, 2000. ðypkaom w&kwEf ikd if t H a=umif; wifjycsupf mwrf;rS &,lygonf? Legal aspects of hydropower projects in Myanmar, in Hydropower and Dams, Issue One, 2007. Smith, B.D. & Beasely, I. 2004.Orcaella brevirostris (Malampaya Sound subpopulation). In: IUCN 2006. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. <www.iucnredlist>.org. Downloaded on 21 June 2007. &Sppf wdq k rkd aD ,;ppfa&m*gEiS hf ywfoufaom tcsut f vufrsm;udk Silenced Rivers, the Ecology and Politics of Large Dams, Patrick McCully, 2001. pmtkyfrS &,lygonf? WCD, p. 118. {&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

73


62

63 64

65

66

67 68

69

70

71

72

rDemrmwm a&m*grmS *syefEikd if &H dS rDemrmwmòr@wiG f 1956 ckEpS u f yxrt}urd f pwifawG@&cdS &hJ jcif; jzpfygonf? cspq f kd aumfyakd &;&Si;f (Chisso Corporation) . "gwyk pPn;f puf&u kH puf&x kH u G f rDoikd ;f vf rmusL&D"gwyf g0ifaom a&qd;k rsm;ud/k 1932 ckrS 1968 ckEpS t f xd pGe@f ypfaecJ+h y;D aemuf jzpfay:cJjh cif; jzpfygonf? Tod@k tqdyjf yif;xefvaS om "gwrf sm;onf rDemrmwmurf;ajcESihf &SD&maEG yifv,fatmf&Sd tcGHygaom c&k/ ykpGefrsm;ESifh ig;rsm;wGif pkyHkaecJh=u+yD;/ a'ocHvlxkrsm;u rsm;udk pm;oHk;um jy'g;qdyo f ifch =hJ ujcif; jzpfygonf? (2001) ckEpS /f rwfvtxd vlaygi;f (2 265) jy'g;qdyo f ifo h nfh '%f cHpm;cJ=h u&+y;D / ( wd@k txJrS 1 784 OD;rSm toufqHk;&_H;cJh&ygonf?) vlaygif; (10 000) ausmfrSm epfemr_twGuf av#mfa=u;aiG &&SdcJhygonf? av#mfa=u;aiG&&Sda&;twGuf awmif;qdkr_rsm;/ w&m;pGJqdkr_rsm;rSm ,ae@wdkif qufvuf jzpfay:aeqJ jzpfygonf? rDemrmwma&m*gudk *syefEdkifiH. pufr_npfnrf;r_rS &&Sdaom a&m*g}uD; (4) rsKd;teuf wrsKd;tjzpf owfrSwfxm;cJhygonf? a&m*gvuQ%mrsm;rSm ud, k cf E<m[efcsurf nDbJ xde;f r&jcif;/ vufEiS hf ajcwd@k wiG f xHu k sijf cif;/ taxGaxG ºuufom; tm;enf; csKd@wJhjcif;/ rsufaphjrifuGif; usOf;jcif;/ t=um;ESifh pum;ajymEdkifonfh pGrf;&nf csKd@wJhjcif;rsm; jzpfygonf? ydkIjyif;xef pGm tqdyo f ifch &H onfh tajctaewGif &l;oGyjf cif;/ avjzwfjcif;/ owdvpf arharsmjcif;ESihf Ta&m*gvuQ%mrsm; ay:+yD;aemuf &ufowW ywfrsm;twGi;f aoqH;k jcif;wd@k jzpfwwfygonf? Silenced Rivers, the Ecology and Politics of Large Dams, Patrick McCully, 2001. At What Price: Gold Mining in Kachin State, Burma, Images Asia and Pan Kachin Development Society, 2004. Smith, B.D. & Beasley, I. 2004, Orcaella brevirostris (Malampaya Sound subpopulation). In: IUCN 2006. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. <www.iucnredlist.org>. Downloaded on 21 June 2007. Oyrmtm;jzifh awmiftmz&duEdik if &H dS um&DbmqnfwiG f qnfwnfaqmufpOfumvwGif vlprd ;f rsm; 0ifa&mufvmjcif;ESihf twl òr@jy tjzpfajymif;vmjcif;a=umifh vdiq f ufqrH a_ =umifh jzpfaom a&m*grsm; wd;k yGm;vmapygonf? r=umao;rDumvwGif tdycf st f ikd Af -GD attdik 'f t D ufpaf &m*g jzpfEe_ ;f jrifv h m+y;D / txl;ojzifh a'ocHtrsK;d orD;rsm;udk txl;qd;k usK;d oufa&mufapygonf? vDqo kd Ekd ikd if /H uke;f jrifah 'o pDrcH suw f iG v f nf; a&m*gys@H ymG ;r_Ee_ ;f rSm/ ywf0ef;usiaf 'orsm;xuf ydI k jrifrh m;aecJyh gonf? Dams and Development - A new framework for decision-making, The report of the World Commission on Dams, 2000. Aid and sanctions in Burma, Boston Globe, June 16, 2007. Valley of Darkness: Gold mining and militarization in Burma s Hugawng Valley, KDNG, 2007. jrefrmppfwyfzGJ@0ifrsm;u trsKd;orD;rsm;tay:wGif/ txl;ojzifh wdkif;&if;om;a'orsm;Y rk'drf;usifh/ vdifr_qdkif&mt& t=urf;zuf=u aom jzpf&yfrsm;udk tpD&ifcHpmtrsm;tjym;Y rSwfwrf;wif azmfjyxm;=u+yD; jzpfygonf? Oyrmtm;jzifh &Srf;trsKd;orD; v_yf&Sm;r_ uGef&uf tzGJ@ (Shan Women s Action Network) rS xkwfa0aom License to Rape: The Burmese Military Regime s Use of Sexual Violence in the Ongoing War in Shan State (rk'drf;usifhcGifhvdkifpif? ? &Srf;jynfe,ftwGif; qufvufjzpfyGm;aeaom ppfyGJwGif;Y jrefrmppftpdk;&u vdifr_qdkif&mt=urf;zufr_rsm;udk qufvufusifhoHk;aejcif;) tpD&ifcHpm/ u&iftrsKd;orD; tpnf;t&Hk; (au'AvsLtdk) rS xkwfa0aom Shattering Silences (wdwfqdwfaer_udk csKd;zsufvdkufjcif;) tpD&ifcHpm/ rGefjynf vl@tcGifhta&; azmifa';&Si;f (Human Rights Foundation of Monland) ESihf trsK;d orD;ESihf uav;qdik &f m tcGit hf a&;pDrcH suf (Women and Child Rights Project) wd@k yl;aygi;f xkwaf 0aom Catwalk to the Barrack (ppfwef;vsm;od@k tvSjyvrf;av#muf=u&jcif;) tpD&ifcpH mrsm;wGif awG@&EdS ikd yf gonf? xd@k tjyif csi;f jynf trsK;d orD;tzG@J csKyf (The Women League of Chinland) rS xkwaf 0aom Unsafe State (rvHðk caH omjynfe,f) tpF&ifcpH mwGiv f nf; awG@Eikd yf gonf? tr_ trSwf (MMR 090307.CC.VAW) n Of;yrf;ESdyfpufr_rsm; qef@usifa&;qdkif&m urBmhtzGJ@/ EdkifiHwum twGif;a&;rSL;rsm;tzGJ@. 2007 ckESpf/ rwfv (9) &ufae@wGif wifjycsuf? Jailing of four minor girls gangraped by members of the military, Case MMR 090307.CC.VAW, the International Secretariat of the World Organisation Against Torture, March 9, 2007. The Impact of Dams and Resettlement on Women s Lives, Carol Yong, www.wrm.org.uy/bulletin/79/dams.html Dams, Indigenous Peoples and Ethnic Minorities, Prepared for the World Commission on Dams (WCD) by Marcus Colchester - Forest Peoples Programme, November

74

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


73

74

75

76

77

2000. owdðyoifah omtcsurf mS twdwjf zpf&yf tawG@tñurH sm;t& jrefrmEdik if w H iG f ajymif;a&$@=u&aomolrsm;&&S=d uaom av#maf =u;aiGrmS rqdpk avmufr#/ tenf;i,fom &&Syd gonf? The Relocation Component in Connection with the Sardar-Sarovar (Narmada) Project, World Bank, Washington DC, 1984. urBmq h nfrsm;qdik &f m aumfr&Si. f t=uðH ycsurf sm;udk ydrk o kd &d v dS ykd gu atmufyg tifwmeufpmrsuEf mS wGif avhvmEdik yf gonf? www.dams.org w&kwfjynfol@orwEdkifiH/ a&ESifh pGrf;tif t&if;tjrpfrsm;tawG@tñuHwGif qnfrsm;ESifhywfoufaom udpPrsm;udk urBmhqnfrsm;qkdif&m aumfr&Sifodk@ wifjy&ef Professor R. Fuggle and W.T. Smith, 2000. ðypkaom w&kwEf ikd if t H a=umif; wifjycsupf mwrf;rS &,lygonf? What is small hydro? from the International Small Hydro Atlas at http:// www.small-hydro.com/index.cfm?fuseaction=welcome.whatis Development of Small Hydro, G. Baidya, presented at the Himalayan Small hydropower Summit, October 2006.

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

75


aemufqufwJG 1? awG@qakH r;jref;cJo h rl sm; pm&if; pOf 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

76

&ufpGJ 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ rwfv 2006 ckESpf/ pufwifbmv 2006 ckESpf/ pufwifbmv 2006 ckESpf/ pufwifbmv 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2006 ckESpf/ atmufwdkbm 2007 ckESpf/ rwfv 2007 ckESpf/ rwfv 2007 ckESpf/ rwfv 2007 ckESpf/ {+yDv 2007 ckESpf/ {+yDv 2007 ckESpf/ ZGefv

usm;ยงr usm; usm; usm; usm; usm; usm; r r r r usm; usm; usm; usm; usm; usm; usm; usm; usm; r usm; usm; usm; usm; usm; r r usm; usm; usm;

{&m0wDjrpfukd ydwq f ย kd a&umwmwnfaqmufjcif;

touf 35 24 38 60 30 58 64 27 46 39 28 24 26 24 40 27 60 55 60 65 44 40 43 56 58 29 26 40 29 63

tvkyftudkif bk&m;ausmif;vl}uD; ul;wdk@avSorm; wHig rkqdk; wHig v,form; v,form; usyrf;aps;a&mif;ol ti,fpm; rdkif;wGif;wl;orm; wdkif;&if;aq;q&m 0g;a&mif;ol wHig ul;wdk@avSorm; ae@pm;tvkyform; bk&m;ausmif;vl}uD; wHigESifh ul;wdk@avSydk@ol v,form;ESifh wHig v,form;ESifh ti,fpm; rdkif;wGif;wl;ol v,form; v,form; aus;&Gmvl}uD; oif;tkyfq&m t"rRvkyftm;cdkif;apcH&ol oif;tkyfq&m oif;tkyfq&m v,form; v,form; oif;tkyfq&m oif;tkyfq&m oif;tkyfq&m


aemufqufwJG 2? qnfa=umifh epfemr_ qd;k usK;d rsm; cHpm;&rnfh &yf&mG jynforl sm;rS wifjyaom qnf wnfaqmufa&; uef@uu G o f nfph m/ 2004 ckESpf/ Zefe0g&Dv? odk@ OuUX/ twGif;a&;rSL; ucsifjynfol@ twdkifyifcHaumifpD &SmwmjzL/ jrpf}uD;em; ucsifjynfe,f? ta=umif;t&m?

? arvdc-tifrdkifcjrpfqHkwGif qnfwnfaqmufrnfhudpP?

vl}uD;rif;cifAsm;? txufazmfjyyg ta=umif;udpPESifh ywfoufI wefz&Jaus;&Gmae rdrdwdk@ jynfolrsm;rS rdrdwdk@ vlrsKd;pk w&yfvHk; xdcdkufepfemapEdkifaomudpPESifh ywfoufI arwWm&yfcH wifjytyfygonf? ay (500) tjrifh&Sdonfh uGefu&pfjzifh rHI/ ausmufom;jznfh a&avSmifqnfwckudk *syefEdkifiHrS uefqdkif; ukr`%Du wefz&Jaus;&Gmawmifbuf 3- rdkiftuGmta0;/ rvdc-tifrdkifcjrpfqHkae&mwGif r=umrDwnf aqmuf&ef &Sdaeygonf? TudpPonf ucsiftrsKd;om;w&yfvHk;udk tEW&m,fusa&mufapEdkifaomudpP jzpfygonf? qnfwnfaqmufvdkufjcif;a=umifh rdrdwdk@jynfolrsm;tay: atmufazmfjyyg qdk;usKd;oufa&mufr_rsm; jzpf ay:vmEdkifonf[k xifjrifrdygonf? 1? aus;&Gmaygif; (20) ausmf/ vlOD;a& (3000) ausmfESifh rdom;pk (500) wdk@. aexdkif&maus;&Gmrsm; a&v$rf;cH&Edkifjcif;? 2? a&v$rf;cH&r_a=umifh pdkufajrv,f,mrsm; (18˜ 000) pwk&ef;rdkifcef@ ysufpD;qHk;&_H;oGm;Edkifjcif;/ 3? a'ocHjynfolrsm;taejzifh toufarG;0rf;ausmif;vkyfief;rsm; qHk;&_H;&um/ b0rvHkðcH jzpfvmEdkifjcif;? 4? ucsifjynfolrsm;. vSyom,maom obm00ef;usifrsm; ysufpD;qHk;&_H;&rnf jzpfjcif;/ 5? &mESifhcsDaom wd&dp>mefom;aumifrsm;/ opfrmefyef;rmef trsKd;rsm; qHk;&_H;&Edkifjcif;? 6? rvdESifh tifrdkif 0gvGef;/ rvd-c&ef 0gvGef;ESifh qGrfy&mbGrf }wd*Ha'o&Sd vrf;yef;qufoG,fa&;rsm; a&v$rf;cH&r_a=umifh jywfawmufoGm;Edkifjcif;? 7? c&dkifaemfESifh c&dkif*rfwdk@. ucsif&mZ0ifvm Zmwdajra'orsm; ajryHkay:rS aysmufuG,foGm;&zG,f &Sdaejcif;? 8? ucsifjynfe,fajrmufydkif;a'o&Sd c&pf,mefomoemjyKtoif; XmecsKyfvnf; ae&maysmufuG,f&zG,f &Sdaejcif;? 9? ucsifvlrsKd;rsm;twGuf ordkif;0if/ tav;tjrwfxm;&mae&mrsm; ysufpD;aysmufuG,foGm;&zG,f &Sdae jcif; ponfwdk@ ñuH&Edkifygonf? odk@jzpfygI TpmESifhtwl taxmuftxm;rSwfwrf; 2-ckudk qnfwnfaqmufa&;vkyfief;rsm; &yfqdkif; ap&eftwGuf vdktyfovdk qufvufaqmif&GufEdkifyg&efESifh oufqdkif&mtm%mydkifrsm;xH qufvuf wifjyEdkif&eftwGuf yl;wGJwifjytyfygonf? av;pm;pGmjzifhwefz&Jaus;&Gmom;rsm;tm;vHk; pkaygif;vufrSwfa&;xdk;ygonf? rdwWLudk1? autdkiftdk (KIO) qufqHa&;&Hk;/ jrpf}uD;em;òr@? 2? tJef'Datau (NDAK) tzGJ@ qufqHa&;&Hk;/ jrpf}uD;em;òr@? 3? ucsiftrsKd;om; ,Ofaus;r_Xme/ jrpf}uD;em;òr@? 4? ucsif bufywpftoif;awmf XmecsKyf/ jrpf}uD;em;òr@? 5? jrpf}uD;em;òr@ uufovpftoif;awmf XmecsKyf? 6? ucsifjynfe,f usrf;pmoifausmif; aumvdyf/ aemifeef;/ jrpf}uD;em;òr@? 7? wefz&Jaus;&Gm aumifpD/ vufcHzdkif?

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

77


aemufqufwJG 3? ucsiv f x l ak cgi;f aqmifrsm;xHrS uef@uu G af ompm/

78

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

79


80

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

81


82

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;


Villages in the food zone of Irrawaddy Myitsone Dam

{&m0wDjrpfukd ydwq f ‹kd a&umwmwnfaqmufjcif;

83


a&v$r;f cH&rnfh aus;&Gmrsm;rS vlO;D a&pm&if; No. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47

Village name

an mfarSmf avm0f*rf Zefaemif; *s0g,ef a':rm,ef *geef,ef tif'ek ;f ZGyf tlavmif,ef atmf&m,ef ZGy&f m,ef cgeb f ,f,ef rZGyf tifa':,ef csaD zG varmfZyG f (emarmfZyG )f r*&rf,ef &Seaf ig c0rf,ef rmefa'gif 'Grb f efZyG f qeDc;l ref0ed ;f qdkifavmf vdi_ q f ;D qa*g0h rl ef wefz&J a*Gaxmif a0&SD zppfZyG f aumhocg remZGyq f uef tifqyG Zf yG f tif*spf &SDawG,ef w,ef rke, f mZGyf u&wf,ef *sed rf m,ef *smxl,ef c&mZGyf vwfZyG f ra&mrfZyG f v&ef*g; tGrfv*Grf 'rfu f axmif Zeef yavmif,ef TOTAL

84

{&m0wDjrpfukd ydwq f kd a&umwmwnfaqmufjcif;

Household

Population

21

113

13

58

72

386

18

87

10

57

14

73

15

77

32

179

42

401

8

60

6

51

54

292

11

109

218

1097

17

65

29

138

65

334

69

354

165

847

31

163

18

107

189

897

263

1294

5

25

6

30

173

1406

22

106

4

15

10

57

5

20

7

28

10

30

18

180

18

160

40

150

10

60

6

28

10

45

27

143

37

192

7

29

8

39

68

357

5

20

17

96

6

25

5

25

1904

10505


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.