Mil MI-35M KROKODYL

Piotr BUTOWSKI

Mil Mi-24, noszący w NATO oznaczenie Hind (łania), a w Rosji nazywany Krokodylem, to najstarszy z rosyjskich śmigłowców bojowych; jest w produkcji nieprzerwanie od 1971 r., dzisiaj jako Mi-35M. Co więcej, śmigłowiec jest wciąż modernizowany i w przygotowaniu są jego kolejne wersje.

W1971 r. Mi-24 wszedł do produkcji seryjnej w zakładzie w Arsienjewie na Dalekim Wschodzie ZSRR. Ar sienjew zakończył produkcję Mi-24 w 1989 r. po zbudowaniu około 2600 śmigłowców i przestawił się na produkcję nowego Ka-50. Inny zakład, w Rostowie nad Donem, dzisiej szy Rostvertol, przystąpił do produkcji Mi-24 w 1973 r. i do końca ZSRR zrobił około 700 śmigłowców, w większości na eksport. Już po rozpadzie ZSRR Rostvertol zbudował jeszcze około 100 śmigłowców w klasycz nych wersjach Mi-24, a potem jeszcze około 170 zmodernizowanych Mi-35M. Łatwo policzyć, że do dzisiaj powstało prawie 3600 śmigłowców wszystkich wersji.

Po rozpadzie ZSRR tempo produkcji zmniejszyło się wielokrotnie, ale nigdy jej nie przerwano. W pierwszych latach 1992-1996 Rostvertol kontynuował powolną produkcję (dwa-trzy śmigłowce rocznie) dla rosyjskich klientów niewojskowych (Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Straży Granicznej). Po kilkuletniej przerwie powróciły zamówienia eksportowe. W 1997-1999 r. Sri Lanka otrzy mała siedem śmigłowców Mi-35P (Mi-35 to eksportowe oznaczenie Mi-24W, a Mi-35P to odpowiednik Mi-24P). Kolejni klienci to Zim babwe (dwa Mi-35 i cztery Mi-35P w 1999 r.), Nigeria (sześć Mi-35P w 2000 r.), Angola (dwa Mi-35P w 2001 r.), Cypr (12 Mi-35P w 2001 r.), Indonezja (dwa Mi-35P w 2003 r.), Czechy (16 Mi-35 w latach 2003-2006), Se negal (jeden Mi-35P w 2006 r.), Niger (dwa Mi-35P w 2008 r.), Myanmar (dwanaście Mi-35P w latach 2010-11) i Peru (dwa Mi-35P w 2011 r.). Było także zamówienie z Sudanu na, podobno, 14 śmigłowców, ale nie ma o nim szczegółowych danych. Część z tych maszyn to nie była nowa produkcja, ale wy remontowane śmigłowce używane z zapasów rosyjskich sił powietrznych. Oszczędna modernizacja Mi-24PN Rosyjska armia w tym czasie nie kupowała nowych śmigłowców i zamówiła jedynie bardzo oszczędną modernizację Mi-24PN (Nocznoj; izdielije 543). Podjęto tę modernizację w pilnym trybie, gdyż rosyjskim jednostkom walczącym wtedy w Czeczenii brakowało śmigłowców zdolnych do dzia łań w nocy. Faktycznie jednak Mi-24PN nie zdążył już wejść do działań w Czeczenii. Pierwszy zmodernizowany śmigłowiec wy startował w Rostowie nad Donem 6 lipca 2000 r. W grudniu 2001 r. zakończono próby, a latem 2002 r. Rostvertol uruchomił modernizacje seryjne.

Zmodernizowany śmigłowiec Mi-24PN otrzymał termowizor w charakterystycznej wardze na przodzie kadłuba. Skrzydło zostało skrócone, apodwozie zamoco wane na stałe.

Mi-24P należący do 440. Samodzielnego Pułku Śmigłowców w Wiaźmie. W uzbrojeniu sił powietrznych Rosji pozostaje jeszcze około 80 Mi-24 wyprodukowanych w czasach ZSRR, w tym 70 to Mi-24P.