ZM \u201EBUMAR-\u0141AB\u0118DY\u201D S.A. centrum kompetencyjne czo\u0142g\u00F3w rodziny T-72

Od chwili rozpoczęcia w 1974 r. w zakładach UrałWagonZawod w Niżnym Tagile seryjnej produkcji czołgów T-72 minęło już 45 lat, podczas których w Związku Sowieckim, ale także – na podstawie licencji – w Czechosłowacji, Polsce, Jugosławii, Indiach, Iranie i Iraku, powstało ok. 30 000 wozów bojowych tego typu. Popularność tego czołgu, pomyślanego od początku jako konstrukcja eksportowa, dzięki czemu udało się uzyskać akceptowalne dla większości odbiorców koszty zakupu i eksploatacji, w połączeniu ze sporą – jak na lata 70. i pierwszą połowę 80. – wartością bojową, sprawiły, że trafił on do ok. 40 armii świata. Wiele tysięcy czołgów tej rodziny pozostaje w użyciu do dziś, pomimo tego że czasy ich świetności dawno już minęły. Jednak ich podatność modernizacyjna sprawiła, że były one systematycznie modyfikowane i modernizowane – także w Rosji – w celu dostosowania do wymogów pola walki. Takie propozycje powstają w wielu krajach do dziś, także w Polsce.

Polski przemysł obronny z należącymi obecnie do Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A. – Zakładami Mechanicznymi „BUMAR- -ŁABĘDY” S.A. opanował licencyjną produkcję kompletnych wozów i wielu ich zespołów (choć nie wszystkich spośród kluczowych, dotyczy to np. armaty i celownika działonowego), ich obsługi oraz remontów wszystkich poziomów, a z czasem także modernizacji. W latach 1982–1990 w Łabędach powstało 1610 czołgów T-72M i M1 (od 1986 r.), w tym w odmianach dowódczych. Ponad połowę z nich wyeksportowano. Po zmianach politycznych przełomu lat 80. i 90., a także w miarę nawiązywania, nierealnej za czasów istnienia Układu Warszawskiego, współpracy z zachodnimi producentami uzbrojenia, polskie placówki naukowo-badawcze i zakłady produkcyjne opracowały wiele koncepcji oraz projektów modernizacji czołgów T-72, z których część osiągnęło etap demonstratorów czy prototypów, a dwóm dane było wejść do produkcji seryjnej, która osiągnęła wielkość niemal 150 sztuk. Prowadzono także prace nad pojazdami specjalistycznymi na bazie T-72, których sztandarowymi reprezentantami są wozy zabezpieczenia technicznego WZT-3/-4 (łącznie wyprodukowano ich, wraz z zestawami do montażu, niemal 450, większość na eksport) czy czołgi saperskie MID i MID-M (kilkanaście). Ostatnie z wozów dla Malezji wyprodukowano w 2010 r. To wszystko sprawia, że Zakłady Mechaniczne „BUMAR-ŁABĘDY” S.A., a także kilkanaście blisko współpracujących z nimi przy tych projektach wyższych uczelni i instytutów naukowo-badawczych oraz liczni krajowi producenci komponentów i zespołów czołgów, stanowią doskonałe zaplecze, które jest w stanie opracować i wdrożyć do seryjnej produkcji modyfikacje i modernizacje czołgów rodziny T-72, o różnym poziomie zaawansowania dla kontrahentów zagranicznych i Sił Zbrojnych RP.

Pierwszym impulsem do podjęcia prac nad modernizacją wozów tego typu były doświadczenia z ich intensywnej eksploatacji w jednostkach pancernych Wojska Polskiego i analiza tendencji w rozwoju broni pancernej na Wschodzie i Zachodzie pod koniec lat 80. Świadomość niedostatków czołgów T-72M/M1, powodujących, że trudno było im nawiązać równorzędną walkę z zachodnimi czołgami III generacji, skłoniło dowództwo Wojska Polskiego i rząd PRL do podjęcia starań o zakup licencji na kolejną wersję rozwojową czołgów tej rodziny w ZSRS. Jednak zaproponowany pod koniec lat 80. zubożony wariant eksportowy czołgu T-72B (Obiekt 184) T-72S/M1M z jednej strony nie stanowił skoku jakościowego wobec wersji T-72M1, z drugiej warunki formalne i finansowe przekazania dokumentacji tego wozu nie były dla Polski korzystne. Po przemianach ustrojowych zdecydowano się zatem na opracowanie zmodernizowanego wozu własnymi siłami, m.in. bazując na pracach, które zainicjowano wcześniej na zlecenie Iraku, a także powstającymi w ramach programu Wilk Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Urządzeń Mechanicznych w Gliwicach, czyli modernizacji remontowej czołgu T-72M1, wymagania dla której określone zostały w drugiej połowie lat 80.

PT-91 Twardy

Połączenie wysiłków BUMARU-ŁABĘDY i OBRUM-u oraz innych przedsiębiorstw polskiego przemysłu obronnego i placówek naukowo-badawczych zaowocowało opracowaniem czołgu PT-91 Twardy, stanowiącego głęboką modernizację wozu T-72M1.