Lychnari
www.lychnari.com Nummer 1 - 2005 Losse nummers 7 euro
Verkenningen in het Griekenland van nu
Zigeuners Alexander Oorlogsschip Vrijmetselaars Ambassadeur Archeologen en kip
M
Ayía Sofía bij Lárissa
Zigeuners, Foto’s: Zefanja Hoogers
de ondergeschoven kinderen van Griekenland
Griekenland weet niet zo goed wat het aanmoet met zijn ongeveer 300.000 Roma. Regelmatig wordt de Griekse overheid op de vingers getikt door Griekse en Europese mensenrechtenorganisaties voor de onverschilligheid die ze aan de dag legt voor deze bevolkingsgroep. Het is vooral de huisvesting die voortdurend aan kritiek onderhevig is. 20
Lychnari • 1 • 2005
ijn Griekse vriendin is antropologe en gespecialiseerd in Roma, of wel zigeuners, waarvan er in Griekenland zo’n 300.000 leven. Ik zag haar altijd al bezig met projecten, maar wat ze nu precies deed was me niet helemaal duidelijk. In 1999 vroeg ze mij, haar fotograferende vriendin, mee te gaan, de kampen af, voor onderzoek; fotografisch materiaal zou altijd wel ergens van pas komen. Ik had natuurlijk al wel een beeld van de Griekse zigeuners met hun pick-upauto’s met glazen, handdoeken, watermeloenen, knoflook of witte terrasstoelen, schreeuwend door de luidspreker bovenop hun auto. Maar van wat me te wachten stond in de kampen had ik geen idee. Mijn vriendin Rita sleepte me mee en bracht me in het circuit van de vocational training centers, het circuit van zakenlui die, zo moet ik achteraf met cynisme zeggen, alle trucs uit de doos haalden om subsidiegeld uit Brussel te bemachtigen voor hun ‘projecten’. Om aan subsidie te komen doet zo'n bedrijf een voorstel voor een beroepstraining voor sociale minderheden en legt dat ter goedkeuring voor aan een ministerie. Als dat lukt, dan komt er geld uit Brussel. En hoe krijg je een voorstel goedgekeurd? Onder andere door de presentatie, en die wordt aantrekkelijker door middel van foto’s. En daar kom ik in beeld. Oh wat voelde ik me een goed mens dat ik mee kon werken aan de integratie van sociale minderheden. Dus ik ging op stap met mijn oude Canon en nog oudere Pentax, zonder veel fotografische kennis, om eens te kijken hoe die mensen leefden. In een tijdsbestek van zo’n twee maanden en met een budget waarmee ik ongeremd op de ontspanknop kon drukken, heb ik veel gehoord, veel gezien en veel gevoeld. Het is niet zo even samen te vatten welke indrukken er allemaal op me af kwamen. Hoe de zigeuners de Griekse taal gebruiken, hoe ze denken, hoe ze functioneren in de maatschappij en waar ze tegenaan lopen, wat ze willen, hoe ze worden gediscrimineerd en hoe ook zij op hun beurt discriminerend denken over de balamè (alle niet-zigeuners), hoe binnen Griekenland de zigeuners in het westen denken over de Roma in het oosten, hoe deze ‘stammen’ met verschillende benamingen aangesproken wensen te worden, en zo is er nog veel en veel meer. Surfend op Internet ben ik dingen te weten gekomen die ik destijds, toen ik bezig was met het goede doel, niet eens wist. Mensenrechtenorganisaties komen met statistieken waaruit blijkt dat 50% van de Roma in Griekenland in alarmerende omstandigheden leeft, dat 80% analfabeet is. Ik trof artikelen waarin geschreven wordt dat er in wezen een maatschappelijk apartheidsregime heerst: als kinderen al naar school gaan, worden ze daar weggepest; de politie gedraagt zich mensonterend, slaat, ramt, schiet; in horeca-gelegenheden worden zigeuners vaak niet toegelaten, zoals ik perKamp buiten Lamía; Woonwijk Aliveri, Volos; Trekkende zigeuners op een veldje midden in Ioánnina
Lychnari • 1 • 2005
21
Zigeuners
soonlijk trouwens mocht ervaren. Berichten over gemeenten, zoals Évosmos bij Thessaloniki en Nea Zoí in de buurt van Athene, die besluiten een kamp plat te gooien zonder met een alternatief voor de bewoners te komen. Een uitspraak die het beleid rond de Olympische Spelen in Athene vergelijkt met het gypsy-clean-beleid van Hitler rond de Spelen van 1936, terwijl het European Roma Support subsidies had gegeven voor alternatieve behuizing, maar die verdwenen. Met de Roma, niet alleen die van Griekenland, ben ik erg begaan geraakt. Hoe het precies met de voorstellen, begeleid door mijn foto’s, op het betreffende ministerie is afgelopen, weet ik niet eens precies; ze zullen geld hebben gekregen en dat op een manier besteed hebben waar de sociale minderheden niet echt beter van zullen zijn geworden. Mijn vriendin moddert nog steeds met haar antropologische idealen, onlangs kreeg ik weer een telefoontje van haar dat het Ministerie van Cultuur interesse in mijn materiaal zou hebben. Ik leef ondertussen weer in Nederland, ben bezig met de Fotovakschool. Sinds de zigeuners bekijk ik fotografie op een andere manier. En de negatieven waren van mij. Hier wat resultaten. Zefanja Hoogers, zefanja-fotografie@plein.demon.nl
Albanese zigeuners bij Anatolí Ioánnina
Ondergeschoven kinderen
Kamp bij Lamía, Thessalía Woonwijk Anatolí Ioánnina
Woonwijk van Sofades
Onlangs nog, op 11 oktober j.l., kwam de Roma-kwestie weer aan de orde in het Europese Comité voor Sociale Rechten in Straatsburg. Degene die daar vooral het woord voerde was Livia Jaroka, de enige uit de betreffende bevolkingsgroep die de Roma vertegenwoordigt in het europarlement. Zij had kort daarvoor een bezoek gebracht aan diverse kampen, samen met vertegenwoordigers van het Europees Centrum voor Roma-rechten, de Griekse Helsinki Monitor en de speciale adviseur voor Roma-zaken van de staatssecretaris van Cultuur, Vasilis Paiteris (ook dichter en musicus, onlangs verscheen zijn nieuwste cd O poihthv~ kai o tsiggavno~ - De dichter en de zigeuner). Ze bezochten de kampen van Asprópyrgos, Psarí en Nea Zoí. Ze waren geschokt over de primitieve omstandigheden die ze daar aantroffen. Er was geen stromend water, geen elektriciteit en geen sanitaire voorzieningen. Veel zigeunerkampen zijn ontmanteld voor de Olympische Spelen ten behoeve van parkeerplaatsen of andere voorzieningen. Soms werden de Roma geherhuisvest in prefab woningen, waar verder alles aan ontbrak. Dit was het geval met het kamp van Spata, dat bovendien ook nog gebouwd werd boven op een vuilnisbelt. Ook de beloofde ‘huursubsidies’ bleven uit of werden te laat uitbetaald. Ondanks al deze nalatigheid blijven de Griekse autoriteiten beweren dat de Roma-kwestie hun erg ter harte gaat. Vooral de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie oordeelt streng over Griekenland en merkt in haar laatste rapport eveneens op dat de toestand van de Roma in Griekenland in de grond van de zaak onveranderlijk blijft en onderstreept dat ze voortdurend geconfronteerd worden met dezelfde moeilijkheden. Afgezien echter van de huisvesting, de werkgelegenheid, het onderwijs en de toegang tot de openbare diensten, wordt er in het rapport uitgebreid ingegaan op de discriminatie van zigeuners door de gewone burger. Thódoros Alexandridis van de Griekse Helsinki Monitor: ‘Er zijn zoveel mythes, misvattingen en misverstanden over wie de Roma nu werkelijk zijn. Ze hebben het probleem dat niemand ze echt mag. Veel mensen maken gebruik van ze voor studiedoeleinden en dergelijke. Er zijn maar weinig mensen die echt wat voor ze doen, maar er is een lichtpuntje: de politie lijkt de laatste tijd een opening te willen maken naar de zigeuners.’ Maar voordat het echt wat kan worden tussen de Griekse staat en de Roma zullen toch eerst de beloftes die keer op keer gedaan worden door de autoriteiten in de praktijk moeten worden uitgevoerd. Dit is een samenvatting van diverse artikelen in Griekse en Engelse kranten . Wim Oudshoorn
Kamp bij Lamía, Thessalía
22
Lychnari • 1 • 2005
Wilt u meer weten over Roma, al dan niet in Griekenland? www.greekhelsinki.gr, www.domresearchcenter.com, www.romnews.com
Lychnari • 1 • 2005
23