Osteoporose
ZNA071 - versie 0911
Informatiebrochure
ZNA071_Brochure_297x210.indd 2
24/11/09 10:42
ZNA071_Brochure_297x210.indd 3
24/11/09 10:42
Geachte mevrouw, mijnheer, Je vindt in deze brochure informatie over osteoporose of botontkalking. De oorzaken en gevolgen komen uitvoerig aan bod. Daarnaast behandelen we ook de zaken die je zelf kan doen en hoe je botontkalking kan vermijden.
ZNA071_Brochure_297x210.indd 4
24/11/09 10:42
Wat is osteoporose?
oporose (in de volksmond beter bekend als ‘botontkalking’) Wat is osteoporose? n aandoening die ernstige gevolgen kan hebben voor de Osteoporose (in de volksmond beter bekend als ‘botontkalking’) gheid van de botten. De botten worden zo zwak (poreus) dat is een aandoening die ernstige gevolgen kan hebben voor de maar iets kunt breken. De meest voorkomende breuken stevigheid van de botten. De botten worden zo zwak (poreus) als dat lg van osteoporose zijnkunt debreken. pols-,Deheupen wervelbreuken. je zomaar iets meest voorkomende breuken als gevolg van osteoporose zijn de pols-, heup- en wervelbreuken.
Wat zijn de klachten?
veroorzaakt meestal weinig of zelfs helemaal geen Wat zijn deOsteoporose klachten?
klachten. Vaak wordt botontklaking pas ontdekt wanneer het te laat is (bijvoorbeeld bij een breuk van de pols of een heup).
Sommige symptomen wijzen osteoporose: oporose veroorzaakt meestalkunnen weinig of op zelfs helemaal geen › Zware rugpijn bij een relatief onschuldige beweging (zoals hten. Vaak wordt botontklaking pas ontdekt wanneer het te struikelen). s (bijvoorbeeld bij een breuk van devan pols of een(soms heup). › Kleiner worden door inzakking de wervels wel enkele
centimeters) omdat ze binnenin hol worden. › Een breuk aan pols, arm of heup zonder zware val of schok. mige symptomen kunnen wijzen op osteoporose: › Veranderingen in houding (rug wordt krom en buik komt Zware rugpijn bij een relatief onschuldige beweging (zoals vooruit). Enkel via een botdichtheidsmeting (of botdensimetrie) kan de arts struikelen). botontkalking met zekerheid vaststellen.
Kleiner worden door inzakking van de wervels (soms wel enkele centimeters) omdat ze binnenin hol worden. Een breuk aan pols, arm of heup zonder zware val of schok. Veranderingen in houding (rug wordt krom en buik komt vooruit). l via een botdichtheidsmeting (of botdensimetrie) kan de arts ntkalking met zekerheid vaststellen. ZNA071_Brochure_297x210.indd 5
24/11/09 10:42
Bij wie komt het voor? Osteoporose komt zowel bij mannen als bij vrouwen voor, maar vooral vrouwen tijdens de menopauze krijgen er frequent mee te maken. Eén op de drie vrouwen ouder dan vijftig breekt een pols, heup of wervel.
Wat zijn mogelijke gevolgen? Osteoporose komt meestal pas aan het licht wanneer je reeds iets gebroken hebt. Pas dan blijkt dat botten te broos zijn. Gevolgen hiervan kunnen zijn: › › › › › › › › › ›
botbreuken (vooral van heup, pols en wervel) ziekenhuisopname langdurige pijn moeilijk te been zijn (stok en rollator nodig) kleiner worden en kromme rug minder zelfstandig worden verslechtering algemene toestand bedlegerig makkelijker ziek worden (eender welke ziekte) verhoogde sterftekans
Hoe wordt osteoporose vastgesteld? De specialist zal eerst een gesprek met je voeren over mogelijke risicofactoren rond osteoporose. Naast lichamelijke onderzoek kan hij/zij aanvullend onderzoek doen zoals RX-opnamen, bloedonderzoek of een botdensimetrie of botdichtheidsmeting.
ZNA071_Brochure_297x210.indd 6
24/11/09 10:42
Osteoporose-onderzoek Inleiding Een botdensimetrie of botdichtheidmeting is een onderzoek waarbij met behulp van röntgenstralen de dichtheid (of sterkte) van je botten wordt gemeten. Het speciaal ontworpen toestel wordt in medische termen ook DEXA (Dual energy X-ray absorptiometry) genoemd. Doel van het onderzoek Het DEXA apparaat meet de botdensiteit op niveau van de wervelzuil en van de heup. Met deze geavanceerdere methode kunnen we, voordat er verschijnselen zoals breuken optreden, risico en voortschrijding van osteoporose meten. Een DEXA meting is pijnloos en veilig. Voorbereiding Je mag drie dagen voor de DEXA-meting geen röntgenonderzoek hebben ondergaan waarbij contrastvloeistof werd gebruikt: dat beïnvloedt namelijk de metingen. Eigenlijke onderzoek Het onderzoek is niet belastend of schadelijk voor de gezondheid. Tijdens het onderzoek zal je de meeste kleding kunnen aanhouden. Wel is het nodig dat je kleding met metalen voorwerpen zoals een ritssluiting, een gesp of een korset uitdoet. Tijdens de meting is het belangrijk dat je zo stil mogelijk blijft liggen. Het onderzoek duurt ongeveer vijftien minuten. De verpleegkundige zal ook een aantal extra gegevens verzamelen zoals je lengte, gewicht en bij de dames de datum van je laatste menstruatie.
ZNA071_Brochure_297x210.indd 7
24/11/09 10:42
Osteoporoseconsultatie Voor het bespreken van de resultaten van de onderzoeken breng je een eenmalig bezoek aan de osteoporoseconsultatie. Indien je geneesmiddelen (inclusief vitaminepreparaten) gebruikt, verzoeken wij deze bij dit bezoek mee te brengen. De geneesheer-specialist bepaalt aan de hand van de resultaten en de metingen of er sprake is van osteoporose of een grote kans daarop en stelt indien nodig een behandeling voor. De huisarts of verwijzend specialist wordt hiervan schriftelijk op de hoogte gebracht en zal met jou verdere afspraken maken over het vervolg van de behandeling.
ZNA071_Brochure_297x210.indd 8
24/11/09 10:42
Wat is er aan osteoporose te doen? Het voldoen aan een aantal leefregels voorkomt helaas niet alle gevallen van osteoporose. Soms zijn medicijnen nodig die osteoporose kunnen voorkomen of eenmaal aanwezige osteoporose behandelen. Deze leefregels zijn: › › ›
› › ›
Gebruik gezonde voeding (rijk aan calcium). Kalkhoudende producten zijn melk, kaas, groene bladgroenten, noten en vokorenbrood. Neem voldoende lichaamsbeweging. Hier geldt ook: begin zo vroeg mogelijk! Elke vorm van lichaamsbeweging waarbij de benen belast worden draagt bij tot de versteviging van de botten: wandelen, joggen, traplopen zijn prima. Zwemmen verstevigt de rugspieren maar minder de botten. Ga regelmatig naar buiten, in de zon. Onder invloed van de zon maakt uw lichaam vitamine D aan. Deze vitamine is onmisbaar voor de botvorming. Wees matig met alcohol, koffie en stop met roken.
Preventie Preventief kunnen, naast het vermijden van risicofactoren en het naleven van de hoger besproken leefregels, ook supplementen van Calcium en Vitamine D worden voorgesteld.
ZNA071_Brochure_297x210.indd 9
24/11/09 10:42
Therapie Er zijn tegenwoordig meerdere medicijnen om osteoporose te behandelen. Er bestaan geneesmiddellen die de botafbraak afremmen en andere die ook de botaanmaak kunnen stimuleren. De meest gebruikte geneesmiddellen zijn de bisfosfonaten die bewezen hebben de kans op wervel- en heupfracturen duidelijk te verminderen. Andere medicijnen zijn de SERM’s, strontiumranelate, en PTH. Je arts-specialist zal met jou bespreken welk geneesmiddel voor jou het meest aangewezen is.
ZNA071_Brochure_297x210.indd 10
24/11/09 10:42
Hoe vermijd ik valaccidenten? Iedereen valt wel eens, maar vaak enkel met blauwe plekken of schaafwonden tot gevolg. Als je osteoporose hebt, is valpreventie (voorkomen dat je valt) belangrijk. Een gewone dagelijkse situatie kan vaak al een valrisico inhouden omdat ze wordt beïnvloed door tal van risicofactoren. Volgende aandachtspunten zijn nuttig om weten: › › › › › › › ›
Zorg dat losse kledij vastzit. Vermijd gladde vloeroppervlakten. Zorg voor leuningen en handvaten. Gebruik een badmat. Loop niet op hoge hakken, gladde schoenen of sokken. Zorg voor voldoende verlichting. Gebruik een draadloze telefoon zodat je je niet hoeft te haasten als de telefoon gaat. Verwijder alle vloermatjes.
ZNA071_Brochure_297x210.indd 11
24/11/09 10:42
Afspraken bij je specialist in ZNA Je wordt verwacht voor de DEXA-meting op: ›
datum
›
uur
›
ziekenhuis
›
afdeling
Je wordt verwacht voor het bezoek aan de osteoporoseconsultatie op: ›
datum
›
uur
›
ziekenhuis
›
afdeling
ZNA071_Brochure_297x210.indd 12
24/11/09 10:42
Bereikbaarheid van de osteoporoseconsultaties ZNA Middelheim Lindendreef 1 2020 Antwerpen 03 280 31 11 03 280 30 15 Osteoporoseconsultatie ZNA Jan PalďŹ jn Lange Bremstraat 71 2170 Merksem 03 640 21 11 03 640 20 11 Osteoporoseconsultatie ZNA Sint-Erasmus Luitenant Lippenslaan 55-57 2140 Borgerhout 03 270 80 11 03 270 83 13 Osteoporoseconsultatie
Kan je een afspraak niet nakomen? Verwittig dan a.u.b. tijdig het ziekenhuis.
ZNA071 - versie 0911
ZNA Stuivenberg Lange Beeldekensstraat 267 2060 Antwerpen 03 217 71 11 03 217 71 36 Osteoporoseconsultatie
www.zna.be
ZNA071_Brochure_297x210.indd 1
24/11/09 10:42