Επετειακό
Ιστορικό
Συνέντευξη
Εκδηλώσεις
Μέρα τιμής των πρωτοπόρων και εναρκτήριο νέων αγώνων Σελ. 4-5
64 χρόνια από τον ματωμένο Μάη του 1958 και η σύνδεση του με την Πρωτομαγιά Σελ. 6
«Εγώ πονώ το 8ωρο. Ο κόσμος έβαψε τη γη με αίμα για τούτο» Σελ. 7
Το πρόγραμμα των Πρωτομαγιάτικων εκδηλώσεων της ΠΕΟ σε όλες τις πόλεις Σελ. 8
ΤΕΤΑΡΤΗ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022 | #3225 | €0,70
Πορευόμαστε κάτω από τα λάβαρα της Πρωτομαγιάς για δικαιώματα και ειρήνη Μαζί με τους εργαζομένους σε όλο τον κόσμο τιμούμε και φέτος την Εργατική Πρωτομαγιά. Τιμούμε τους πρωτομάρτυρες της ηρωικής εξέγερσης του Σικάγο τo 1886, οι οποίοι με τη θυσία τους έγιναν φωτεινό σημείο αναφοράς για τους εργατικούς και κοινωνικούς αγώνες των εργαζομένων όλου του κόσμου. Μέσα στο σημερινό δύσκολο περιβάλλον που τα κοινωνικά αδιέξοδα συσσωρεύονται και ο θυμός των μη προνομιούχων γίνεται ολοένα και εντονότερος, που ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται και εκατοντάδες χιλιάδες άμαχοι σκοτώνονται και προσφυγοποιούνται, που η ακρίβεια έχει τσακίσει τα νοικοκυριά των εργαζομένων και των συνταξιούχων, που η πανδημία του κορονοϊού μετρά ήδη 2,5 χρόνια παρουσίας στις ζωές μας, η φετινή επέτειος της Πρωτομαγιάς είναι πέρα για πέρα πιο επίκαιρη από ποτέ. Η πρώτη Μαΐου είναι μέρα ορόσημο για τους αγώνες των εργατών όλου του κόσμου. Οι αιματοβαμμένες εξεγέρσεις των εργατών του Σικάγο το 1886 έγιναν ύστερα από επιτυχημένες διεκδικήσεις των εργατών στον Καναδά το 1872. Δύο χρόνια νωρίτερα, το 1884, πάρθηκε στο συνέδριο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Εργασίας η απόφαση να γίνουν την πρώτη Μαΐου του 1886 απεργιακές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις στο Σικάγο, το μεγαλύτερο τότε βιομηχανικό κέντρο των ΗΠΑ. Αίτημα η μείωση των ωρών εργασίας και σύνθημα «Οκτώ ώρες δουλειά, οκτώ ώρες ανάπαυση, οκτώ ώρες ύπνο». Την 1η Μαΐου του 1886, 600.000 άνθρωποι συμμετείχαν στις απεργίες που γίνονταν σε όλη τη χώρα και πάνω από 80.000 στο Σικάγο. Αυτό το Σάββατο του 1886, μια εργάσιμη μέρα, οι εργάτες ξεκίνησαν με τις γυναίκες και τα παιδιά τους για να διαδηλώσουν ειρηνικά στο χώρο της συγκέντρωσης στην πλατεία Haymarket. Στη γύρω περιοχή είχαν παραταχθεί αστυνομικές δυνάμεις αποτελούμενες από 1.350 άτομα, οπλισμένα με οπλοπολυβόλα και περίστροφα. Κι ενώ το πλήθος παρακολουθούσε τις ομιλίες, ο επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης διατάσσει να διαλυθεί η συγκέντρωση. Μια χειροβομβίδα εκτοξεύτηκε από την πλευρά των διαδηλωτών εναντίον των ένστολων και επιτόπου σκοτώθηκαν 7 αστυνομικοί. Στη συνέχεια, οι αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν αδιακρίτως. Είναι ακόμα άγνωστος ο αριθμός των θυμάτων αφού πολλοί τραυματισμένοι κατέληξαν τις επόμενες ημέρες. Οκτώ συλληφθέντες διαδηλωτές δικάστηκαν, τέσσερις εξ αυτών καταδικάστηκαν σε θάνατο και άλλος ένας αφαίρεσε μόνος του τη ζωή του στη φυλακή. Η διεθνής προβολή αυτής της δίκης δημιούργησε τα θεμέλια της Εργατικής Πρωτομαγιάς ως Εργατικής Γιορτής.
2
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΒΗΜΑ | ΤΕΤΑΡΤΗ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
Η χορωδία των Λαϊκών Οργανώσεων στην πρωτομαγιάτικη παρέλαση της ΠΕΟ στη Λευκωσία το 1953.
Η Πρωτομαγιά και η χορωδία των Λαϊκών Οργανώσεων στα παλιά χρόνια Με την ευκαιρία της Πρωτομαγιάς θεωρούμε χρήσιμο να αναφέρουμε μερικές από τις ενδιαφέρουσες αναμνήσεις της Καλλιόπης Σπύρου για τη χορωδία των Λαϊκών Οργανώσεων και το ρόλο που αυτή έπαιζε στους πρωτομαγιάτικους εορτασμούς της ΠΕΟ και στις άλλες εκδηλώσεις των Λαϊκών Οργανώσεων στα παλιά χρόνια. Οι αναμνήσεις στις οποίες θα αναφερθούμε έγιναν στον γράφοντα το 1988 και περιλήφθηκαν στο βιβλίο «Παλεύοντας για τη ζωή - Αναμνήσεις βετεράνων» που εκδόθηκε από την ΠΕΟ το 1990. Η Καλλιόπη Σπύρου στη συνέντευξη που με προθυμία μας παραχώρησε είπε: «Η χορωδία μας, από ό,τι γνωρίζω, δημιουργήθηκε το 1948-49 και είχε 35-40 μέλη και εκπροσωπούσε όλες τις Λαϊκές Οργανώσεις και για αυτό πήρε και το όνομα ‘‘Χορωδία των Λαϊκών Οργανώσεων’’. Μαέστρος και ψυχή της ήταν ο Ζαχαρίας Χαβάς. Δεν είναι εύκολο να περιγράψω πόσες θυσίες έκαμνε για να μας διδάξει διάφορα τραγούδια που έπρεπε να μάθουμε. Ο Χαβάς διακρινόταν από την απέραντη ευσυνειδησία και την αγάπη του για τη μουσική. Μουσικές γνώσεις δεν είχαμε και για αυτό μαθαίναμε τα τραγούδια με το αυτί και τη μνήμη. Βοηθός του Ζαχαρία Χαβά ήταν ο Μηνάς Χριστοφόρου που με το ακορντεόν του βοηθούσε πάρα πολύ στην όλη διδασκαλία του τραγουδιού. Ο Χαβάς ήταν ένας άνθρωπος που διακρινόταν από αγάπη και στοργή, για αυτό εκείνο που έκαμνε το έφερνε σε πέρας με μεγάλη επιτυχία και κάθε φορά που παρουσιαζόταν η χορωδία άφηνε τις καλύτερες εντυπώσεις. «Μπορεί να είναι απίστευτο, αλλά είχαμε ένα πολύ πλούσιο ρεπερτόριο. Εκτός από τα εργατικά και τα πολιτικά τραγούδια τραγουδούσαμε και λαϊκά, ερωτικά και έντεχνα κυπριακά τραγούδια μέχρι και Σούμπερτ, πολλά ρωσικά και άλλα. Τραγουδούσαμε ανάλογα με τις περιπτώσεις. Από τα εργατικά και τα πολιτικά τραγουδούσαμε τον ‘‘ Ύμνο της Πρωτομαγιάς’’, το ‘‘Όλοι το τραγούδι ας πούμε, το τραγούδι της δουλειάς’’, το ‘‘Κόκκινη σημαία μας’’, το ‘‘Αβάντι πόπολο’’, το ‘‘Πέσατε θύματα, αδέλφια εσείς’’, τη ‘‘Διεθνή’’ και πολλά άλλα. Παίρναμε μέρος σε όλες τις εκδηλώσεις των Λαϊκών Οργανώσεων. Για παράδειγμα όταν η ΠΕΟ γιόρταζε την Πρωτομαγιά, που ήταν η κατ’ εξοχή γιορτή της, η χορωδία μας προετοιμαζόταν για να εμφανιστεί όχι μόνο στις συγκεντρώσεις για την Πρωτομαγιά, αλλά και για τις παρελάσεις. Και επειδή δεν υπήρχε φιλαρμονική, η χορωδία ήταν πάντοτε μπροστά, για να δίνει
Ο μαέστρος και ψυχή της Η Καλλιόπη Σπύρου, βαχορωδίας Ζαχαρίας Χα- σικό στέλεχος της χορωβάς. δίας. τον τόνο και το χρόνο. Τραγουδούσαμε σε όλη τη διαδρομή χωρίς να σταματήσουμε δευτερόλεπτο, χωρίς ανάσα, γιατί η ηγεσία μας και ο κόσμος μας έλεγαν συνέχεια ‘‘μη σταματάτε, μη σταματάτε’’. Και ο κόσμος μας άκουγε με μεγάλη ικανοποίηση και μας χειροκροτούσε συνέχεια για να μας εκφράσει την ικανοποίηση και την εκτίμησή του. Πρέπει να πω ότι στις παρελάσεις τα περισσότερα χειροκροτήματα του κόσμου τα κέρδιζε η χορωδία μας. Σαν χορωδία είχαμε ομοιόμορφη στολή πάντα με άσπρη μπλούζα οι κοπέλες και οι άνδρες με άσπρα πουκάμισα. Με μαύρη φούστα οι κοπέλες και τα αγόρια με σκούρο παντελόνι και πάντοτε όλοι μας με γραβάτα. Αν ήταν για την Πρωτομαγιά βάζαμε κόκκινο μαντίλι στο λαιμό για να δίνει το χρώμα της ημέρας. Εδώ να μου επιτραπεί να πω κάτι για τον Ζαχαρία Χαβά, για την ανθρωπιά, την τιμιότητα, την ευγένεια και την καλοσύνη του. Δεν μας έβλεπε απλώς σαν τραγουδιστές, αλλά σαν παιδιά του. Και εμείς του είχαμε εμπιστοσύνη. Η συμπεριφορά του σε εμάς ήταν πολύ ανθρώπινη. Αν για παράδειγμα κάποιος από μας ήταν άρρωστος ή είχε κανένα πρόβλημα, έπρεπε να ενδιαφερθεί, ακόμα και να πάει σπίτι του να ρωτήσει τι γίνεται. Εμείς με τη σειρά μας για όλα αυτά του είχαμε πολλή εκτίμηση, όπως είχαμε στους γονείς μας.
Πρέπει να πω ακόμα ότι εμείς που αποτελούσαμε τη χορωδία ήμασταν σαν αδέλφια, τόσο δεμένοι που δεν θυμούμαι τόσα χρόνια να υπήρξε έστω και το παραμικρό μικροσκάνδαλο μεταξύ μας. Ο Κώστας Αντωνόπουλος που είχε ωραία φωνή και γερό αυτί, η Λόλα Ευστρατίου, ο Παύλος Πάμπουλος και ο Κυριάκος Σωτηρίου, όλοι μας βοηθούσαμε πολύ τον Ζαχαρία Χαβά στη διδασκαλία του τραγουδιού στα μέλη της χορωδίας με εκείνα που μαθαίναμε από τον μαέστρο μας. Όταν πέθανε ο Ζαχαρίας Χαβάς -είπε με συγκίνηση η Καλλιόπη- διαλύθηκε και η χορωδία μας. Νομίζω ότι πέθανε το 1965. Εμείς σαν χορωδία του χρωστούμε πολλά». Η χορωδία των Λαϊκών Οργανώσεων με μαέστρο της τον Ζαχαρία Χαβά δικαιολογημένα εθεωρείτο από τις καλύτερες χορωδίες της Κύπρου. Η προσφορά της στους πρωτομαγιάτικους γιορτασμούς της ΠΕΟ στη Λευκωσία, όπως και στις άλλες εκδηλώσεις των Λαϊκών Οργανώσεων, ήταν εξαιρετικά μεγάλη. Ενθουσίαζε και ενέπνεε τον κόσμο και έδινε το χρώμα που έπρεπε στις εκδηλώσεις. Όλοι οι πιο παλιοί που είχαν την τύχη να ζήσουν τις εκδηλώσεις εκείνης της εποχής και το ρόλο που η χορωδία των Λαϊκών Οργανώσεων με μαέστρο τον Ζαχαρία Χαβά διαδραμάτιζε σε εκείνες τις εκδηλώσεις, θα τα θυμούνται για πάντα. Το κείμενο έγραψε ο αείμνηστος βετεράνος συνδικαλιστής Παντελής Βαρνάβα
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΒΗΜΑ Εβδομαδιαίο εκφραστικό όργανο της ΠΕΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ - ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΟΜΠΑΖΟΣ ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ - ΑΝΤΡΙΑΝΑ ΜΙΧΑΗΛ ΝΙΚΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΓΡ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΕΟ: ΣΠΥΡΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΓΡΑΦΕΙΑ - Αρχέρμου 29, Τ.Τ. 1045 Λευκωσία ΤΗΛ. 22866400, FAX: 22866481 ΕΚΤΥΠΩΣΗ ASTRAFTI PRESS LTD http://www.peo.org.cy Email: andri.michael@peo.org.cy Email: ergatiko-vima@peo.org.cy
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΒΗΜΑ |
ΤΕΤΑΡΤΗ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
3
Ματωμένη Πρωτομαγιά. Ορόσημο στην ιστορία Της Μαρί-Κωνστάνς Κων/νου «…Μόνο θυμηθείτε το αν η ελευθερία δεν βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας, εδώ θα μας σκοτώνουν κάθε μέρα. Γεια σας…» Γ. Ρίτσος – Σκοπευτήριο Καισαριανής Η πρώτη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα γιορτάστηκε το 1893, με πρωτοβουλία του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου του Σταύρου Καλλέργη. Αν και το ελληνικό εργατικό κίνημα ήταν σε πρώιμη περίοδο και η διάδοση του μαρξισμού περιορισμένη, ο γιορτασμός της Πρωτομαγιάς ήταν μαζικός και επιτυχής και παρά τη σύλληψη και καταδίκη του Καλλέργη, πρωτομαγιάτικες εκδηλώσεις διοργανώθηκαν και το 1894. Παρ’ όλη την επιτυχία του πρώτου εορτασμού και μετά το 1894, για αρκετό χρονικό διάστημα δεν υπήρξαν γιορτασμοί της Εργατικής Πρωτομαγιάς με συγκεντρώσεις. Τα πολιτικά γεγονότα και ιδιαίτερα το γεγονός ότι η χώρα περνούσε κοινωνικοπολιτική κρίση που τελικά θα οδηγούσε στην εγκαθίδρυση της μεταξικής δικτατορίας σε συνδυασμό με την καθυστέρηση του εργατικού κινήματος, που έμεινε πολύ πίσω από το ευρωπαϊκό εργατικό κίνημα, δικαιολογούν το γεγονός αυτό. Το 1935 παρουσιάζεται όμως μια σοβαρή ανάπτυξη του απεργιακού κινήματος που συνοδεύεται από παλλαϊκά συλλαλητήρια με συμμετοχή 200.000 απεργών εργατών. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των αγώνων, που αγκάλιασαν όλα σχεδόν τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, είναι η αποφασιστικότητα και το πείσμα των εργαζόμενων μαζών, που έφταναν ακόμη και σε ανοιχτή σύγκρουση με τους εργοδότες και την αστυνομία.
ριζόμενη από τον δικτάτορα Μεταξά, προκάλεσε έκρηξη απεργιακών κινητοποιήσεων σε ολόκληρη την Ελλάδα προκαλώντας τη λήξη της απεργίας με συμβιβασμό που επιτεύχθηκε σε κεντρικό επίπεδο. Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης σηματοδότησαν μια περίοδο στην πολιτική ζωή της χώρας όπου το κέντρο βάρους των εξελίξεων μετατοπίστηκε από τα κέντρα συνωμοσίας των αστικών κεφαλαιοκρατών και υποστηρικτών του Μεταξά στις οργανώσεις του λαού.
Ο Μάης του 1936…
12.000 καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης -το 70% γυναίκες- κατεβαίνουν σε απεργία ύστερα από απόφαση του συνδικαλιστικού τους φορέα με κυριότερο αίτημα την αύξηση των ημερομισθίων τους. Πολύ γρήγορα η απεργία επεκτείνεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα, όπου κατεβαίνουν σε συμπαράσταση οι κλωστοϋφαντουργοί, οι χαρτεργάτες, οι τσαγκάρηδες και οι λαστιχάδες. Επίσης, οι πιο μαζικές Ομοσπονδίες του Ηλεκτρισμού, Δέρματος, Οικοδόμων, Επισιτισμού, Ιματισμού, Κουρέων, Αρτεργατών, Φυματικών, το Ενωτικό Εργατικό Κέντρο Αθήνας, με τηλεγραφήματά τους προς τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας τονίζουν ότι αν δεν λυθούν τα δίκαια αιτήματα των καπνεργατών, των τσαγκαράδων και υφαντουργών και σε περίπτωση που εφαρμοστούν τα τρομοκρατικά μέτρα που εξαγγέλθηκαν, η εργατιά όλης της χώρας θα κατέβει σε πανελλαδική απεργία. Στις 8 Μαΐου, λίγο πριν το μεσημέρι, 7.000 απεργοί της Θεσσαλονίκης κατευθύνθηκαν προς τη Γενική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος για να απαιτήσουν την άμεση επίλυση των αιτημάτων τους. Δυνάμεις έφιππης και πεζής χωροφυλακής προσπάθησαν να τους σταματήσουν, χωρίς όμως να το πετύχουν. Τότε άρχισαν να πυροβολούν κατά του άοπλου πλήθους, που ύστερα από το πρώτο σοκ ανασύνταξε τις δυνάμεις του και άρχισε να στήνει οδοφράγματα. Την ίδια ώρα, άλλη διαδήλωση από 3.000 περίπου εργάτες, που κατευθυνόταν επίσης προς το διοικητήριο, δέχθηκε και αυτή επίθεση από τους χωροφύλακες. Οι εργάτες κατάφεραν να σπάσουν τις ζώνες των χωροφυλάκων και να ενωθούν με τους συναδέλφους τους στα οδοφράγματα. Μέσα σε λίγη ώρα τα νέα είχαν φτάσει σε κάθε σημείο της πόλης και ο κόσμος κατέβαινε από τις συνοικίες προς το κέντρο για να βο-
Πρωτομαγιά του 1944…
ηθήσει τους αγωνιζόμενους εργάτες. Ο Διοικητής της φρουράς Θεσσαλονίκης έδωσε διαταγή στο στρατό να χτυπήσει τους διαδηλωτές, αλλά οι φαντάροι δεν υπάκουσαν. Τρεισήμισι ώρες κράτησαν οι οδομαχίες και τελικά οι διαδηλωτές υποχώρησαν. Πολλοί εργάτες είχαν τραυματιστεί, αλλά η αγανάκτηση του λαού ήταν στο κατακόρυφο. Μαζί με τους εργάτες κατέβηκαν σε απεργία διαμαρτυρίας και οι επαγγελματίες, οι βιοτέχνες και οι φοιτητές. Έτσι, οι χωροφύλακες από νωρίς το πρωί άρχισαν τις επιθέσεις εναντίον εργατικών συγκεντρώσεων. Η πρώτη σοβαρή σύγκρουση έγινε μεταξύ χωροφυλακής και απεργών αυτοκινητιστών στην οδό Εγνατίας. Οι χωροφύλακες χτύπησαν στο ψαχνό, με αποτέλεσμα να πέσει ο πρώτος
νεκρός απεργός: παντού ακούγονται αγκομαχητά των πληγωμένων και οι κατάρες του πλήθους ενάντια στους φονιάδες. Γίνεται διαδήλωση με τον νεκρό εργάτη πάνω σε μια πόρτα μπροστά στο Διοικητήριο. Την ίδια ώρα, οι καμπάνες σε όλες τις συνοικίες χτυπάνε συναγερμό, ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους και κατηφορίζει προς το Κέντρο. Πορείες με υψωμένες τις γροθιές ενώνονται με τους απεργούς, ενώ κόκκινα λάβαρα βαμμένα από το αίμα των δολοφονημένων εργατών ανεμίζουν. Οι μαζικές δολοφονίες διαδηλωτών αντί να κάμψουν τη λαϊκή αντίσταση, τη θεριεύουν προκαλώντας νέα κύματα οργής και αγανάκτησης. Η άγρια δολοφονική επίθεση εναντίον του λαού της Θεσσαλονίκης, στη-
Ακόμα και σήμερα συγκλονίζει την Ελλάδα η θυσία των 200 κομμουνιστών που η δικτατορία του Μεταξά κρατούσε φυλακισμένους στην Ακροναυπλία και την Ανάφη και τους παρέδωσε στους Γερμανούς κατακτητές σε αντίποινα για το θάνατο ενός Γερμανού στρατηγού και των τριών συνοδών του. Στο δρόμο από το Χαϊδάρι για το Σκοπευτήριο της Καισιαριανής πέταγαν στους δρόμους πρόχειρα σημειώματα για τους δικούς τους, ζητώντας τους να συνεχίσουν τον αγώνα για τη λευτεριά της πατρίδας. Δεν λύγισαν, δεν ζήτησαν να τους χαριστεί η ζωή. Στην πρώτη γραμμή και ο διερμηνέας Ναπολέων Σουκατζίδης, που οι Γερμανοί θέλησαν να βγει από τον κατάλογο των μελλοθάνατων και να μπει άλλος στη θέση του και αυτός αρνήθηκε. Στημένοι μπροστά στο απόσπασμα, σήκωναν τη γροθιά, τραγούδαγαν, περιφρονούσαν τους εκτελεστές-ήταν αποσήμερο Δευτέρας 1ης Μαΐου του 1944 όταν οι ριπές των πολυβόλων τρύπησαν τα κορμιά των 200 παλλικαριών. Ηρωικές οι τελευταίες τους λέξεις που ζητωκραύγαζαν για τη λευτεριά και το ΕΑΜ.
1977 Κωνσταντινούπολη…
Την ειρηνική πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση των Τούρκων εργατών στην Κωνσταντινούπολη, που διοργανώθηκε από την Προοδευτική Συνδικαλιστική Οργάνωση « DISK», πνίγουν στο αίμα τα ακροδεξιά φασιστικά στοιχεία και τα αστυνομικά όργανα που πυροβολούν στο ψαχνό. Χάνουν τη ζωή τους 34 αγωνιστές εργάτες και τραυματίζονται άλλοι 100, είτε από τις σφαίρες που έριχναν οι ακροβολιστές είτε από ασφυξία. Τα αιματηρά επεισόδια αποδόθηκαν στο παρακράτος, αλλά δεν έχουν διαλευκανθεί ποτέ.
4
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΒΗΜΑ | ΤΕΤΑΡΤΗ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ: Μέρα τιμής των πρωτοπόρων κ Της Άντρης Μιχαήλ Η Πρωτομαγιά, ως εργατική γιορτή, καθιερώθηκε στις 20 Ιουλίου 1889, κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Β’ Διεθνούς (Σοσιαλιστικής Διεθνούς) στο Παρίσι, σε ανάμνηση του ξεσηκωμού των εργατών του Σικάγο την 1η Μαΐου 1886, που διεκδικούσαν το οκτάωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Ο αγώνας όμως κατέληξε σε αιματοχυσία με την επέμβαση της Αστυνομίας και των μπράβων της εργοδοσίας λίγες μέρες αργότερα.
Σικάγο: 1η Μαΐου 1886
Τα εργατικά συνδικάτα των ΗΠΑ αποφάσισαν την έναρξη απεργιακών κινητοποιήσεων την 1η Μαΐου 1886 για το οκτάωρο, ωθούμενα από τις επιτυχημένες διεκδικήσεις των Καναδών συντρόφων τους. Την περίοδο εκείνη το κανονιστικό πλαίσιο εργασίας στις ΗΠΑ ήταν σχεδόν ανύπαρκτο και οι εργοδότες μπορούσαν να απασχολούν το προσωπικό τους κατά το δοκούν, ακόμη και τις Κυριακές. Στην απεργία πήραν μέρος περίπου 350.000 εργάτες σε 1.200 εργοστάσια των ΗΠΑ. Την Πρωτομαγιά του 1886 έγινε στο Σικάγο η πιο μαχητική πορεία, με τη συμμετοχή 90.000 ανθρώπων. Στην κεφαλή της πορείας ήταν ο Άλμπερτ Πάρσονς, η γυναίκα του Λούσι και τα επτά παιδιά τους. Το πρώτο αίμα χύθηκε δύο ημέρες αργότερα έξω από το εργοστάσιο ΜακΚόρμικ στο Σικάγο. Απεργοσπάστες προσπάθησαν να διασπάσουν τον απεργιακό κλοιό και ακολούθησε συμπλοκή. Η Αστυνομία και οι μπράβοι της επιχείρησης επενέβησαν δυναμικά. Σκότωσαν τέσσερις απεργούς και τραυμάτισαν πολλούς, προκαλώντας οργή στην εργατική τάξη της πόλης. Την επομένη αποφασίστηκε συλλαλητήριο καταδίκης της αστυνομικής βίας στην Πλατεία Χεϊμάρκετ. Η συγκέντρωση ήταν πολυπληθής και ειρηνική. Το κακό, όμως, δεν άργησε να γίνει. Οι αστυνομικές δυνάμεις πήραν εντολή να διαλύσουν διά της βίας τη συγκέντρωση και τότε από το πλήθος των απωθούμενων διαδηλωτών ρίχθηκε μια χειροβομβίδα προς το μέρος τους. Η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά βούληση κατά των συγκεντρωμένων, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον τέσσερις διαδηλωτές και να τραυματιστεί απροσδιόριστος αριθμός. Για τη βομβιστική επίθεση, που προκάλεσε το θάνατο του αστυνομικού, κατηγορήθηκαν οι Άουγκουστ Σπις, Γκέοργκ Έγκελ, Άντολφ Φίσερ, Λούις Λινγκ, Μίκαελ Σβαμπ, Σάμουελ Φίλντεν, Όσκαρ Νίμπι και Άλμπερτ Πάρσονς, που ήταν από τους οργανωτές της διαδήλωσης. Όλοι, εκτός από τον Πάρσονς και τον Φίλντεν, ήταν Γερμανοί μετανάστες. Η δίκη των οκτώ ξεκίνησε στις 21 Ιουνίου 1886. Ο εισαγγελέας Τζούλιους Γκρίνελ ζήτησε τη θανατική ποινή και για τους οκτώ κατηγορουμένους, χωρίς να προσκομίσει κανένα στοιχείο που να τους συνδέει με τη βομβιστική επίθεση. Απλώς είπε ότι οι κατηγορούμενοι ενθάρρυναν με τους λόγους τους τον άγνωστο βομβιστή να πραγματοποιήσει την αποτρόπαια πράξη του, γι’ αυτό κρίνονται ένοχοι συνωμοσίας. Από την πλευρά της η υπεράσπιση έκανε λόγο για προβοκάτσια και συνέδεσε τη βομβιστική επίθεση με το διαβόητο πρακτορείο ντετέκτιβ «Πίνκερτον», που συχνά χρησιμοποιούσαν οι εργοδότες ως απεργοσπαστικό μηχανισμό. Οι ένορκοι εξέδωσαν την ετυμηγορία τους στις 20 Αυγούστου 1886
κι έκριναν ενόχους και τους οκτώ κατηγορούμενους. Οι Σπις, Έγκελ, Φίσερ, Λινγκ, Σβαμπ, Φίλντεν και Πάρσονς καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ ο Νίμπι σε κάθειρξη 15 ετών. Μετά την εξάντληση και του τελευταίου ενδίκου μέσου, ο κυβερνήτης της Πολιτείας του Ιλινόις, Ρίτσαρντ Όγκλεσμπι, μετέτρεψε σε ισόβια τις θανατικές ποινές των Σβαμπ και Φίλντεν, ενώ ο Λιγκ αυτοκτόνησε στο κελί του. Έτσι, στις 11 Νοεμβρίου 1887 οι Σπις, Πάρσονς, Φίσερ και Έγκελ οδηγήθηκαν στην αγχόνη, τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα». Η δίκη των οκτώ θεωρείται από διαπρεπείς Αμερικανούς νομικούς ως μία από τις σοβαρότερες υποθέσεις κακοδικίας στην ιστορία των ΗΠΑ. Στις 26 Ιουνίου 1893 ο κυβερνήτης του Ιλινόις, Τζον Πίτερ Άλτγκελντ, παραδέχθηκε ότι και οι οκτώ καταδικασθέντες ήταν αθώοι και κατηγόρησε τις Αρχές του Σικάγο ότι άφησαν ανεξέλεγκτους τους ανθρώπους του «Πίνκερτον». Ως μια ύστατη πράξη δικαίωσης έδωσε χάρη στους φυλακισμένους Φίλντεν, Νίμπε και Σβαμπ. Αυτό ήταν και το πολιτικό του τέλος. Αργότερα, ο επικεφαλής της Αστυνομίας του Σικάγο, που έδωσε την εντολή για τη διάλυση της συγκέντρωσης, καταδικάσθηκε για διαφθορά. Μέχρι σήμερα παραμένει ανεξακρίβωτο ποιος ήταν ο δράστης της βομβιστικής επίθεσης.
Αιματηροί οι αγώνες στην Κύπρο για την κατάκτηση δικαιωμάτων
Αιματηροί ήταν όμως και οι αγώνες των Κύπριων εργατών στο δρόμο για την κατάκτηση δικαιωμάτων, όπως η οκτάωρη εργασία και ο συνδικαλισμός. Αγώνες οι οποίοι άρχισαν επί Αγγλοκρατίας στην Κύπρο, με την εμφάνιση των κουμμουνιστών από το 1920, ενισχύθηκαν μέσα στη δεκαετία του ’30 και κορυφώθηκαν με τις επικές απεργιακές κινητοποιήσεις των μεταλλωρύχων το 1948. Αναλυτικότερα, τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα οι συνθήκες εργασίας ήταν άθλιες και υπήρχε υπερεκμετάλλευση των εργατών από τα αφεντικά, που προσπαθούσαν να συσσωρεύσουν κεφάλαιο για να επεκτείνουν τις επιχειρήσεις τους. Οι ώρες απασχόλησης
Από το 1886 που δόθηκε η πρώτη μάχη για το 8ωρο στην εργατούπολη του Ιλινόις του Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών πολλά άλλαξαν μέχρι σήμερα, ωστόσο ο αγώνας των εργαζομένων για δικαιώματα σε όλο τον κόσμο συνεχίζεται ήταν από την ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου, ενώ σε επαγγέλματα όπως τα ραφεία και τα υποδηματοποιεία η εργασία συνεχιζόταν το βράδυ με το φως της λάμπας. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις τα ημερομίσθια δεν αρκούσαν για να ζει μια οικογένεια πάνω από το όριο της φτώχειας. Ακόμα πιο καταπιεστική ήταν η εκδήλωση αυτής της ανισότητας στον τρόπο μεταχείρισης των εργαζομένων, ώστε να υπογραμμίζεται η ανωτερότητα της εργοδοσίας, μπροστά στην οποία κάθε σκέψη αντίστασης ήταν αφύσικη και αδιανόητη. Τη δεκαετία του 1920 εμφανίστηκαν στην Κύπρο οι πρώτοι διανοούμενοι κομμουνιστές, οι οποίοι, επηρεασμένοι από τη μαρξιστική κοσμοαντίληψη, θεωρούσαν εξαιρετικά σημαντική την αφύπνιση και την οργάνωση της εργατικής τάξης ενάντια στο κεφάλαιο. Το 1922 ιδρύθηκε το Εργατικό Κόμμα, που σύντομα μετεξελίχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου (1926). Μέχρι το τέλος του 1924 είχαν συγκροτηθεί οι Εργατικές Συντεχνίες πάνω σε ενιαία βάση και ενιαίο καταστατικό, με την κοινή ονομασία «Σωματείο». Τα καταστατικά τους προνοούσαν την υλική βελτίωση της ζωής των μελών τους και την πνευματική τους καλλιέργεια. Προέβλεπαν επίσης τη μείωση των ωρών δουλειάς πάνω σε οκτάωρη βάση, την αύξηση των μεροκαμάτων και την ψήφιση εργατικής νομοθεσίας. Εννοείται πως η απόπειρα αυτή των εργατών να οργανωθούν σε συντεχνίες προκάλεσε την οργή της εργοδοτικής τάξης. Έτσι, κατά τη διάρκεια των δια-
φόρων εργατικών κινητοποιήσεων η εργοδοσία σε συνεργασία με τις Αρχές προχωρούσαν στην καταστολή και στη σύλληψη των πρωτεργατών. Η πολεμική ενάντια στο νεαρό συνδικαλιστικό και κομμουνιστικό κίνημα της εποχής υπήρξε έντονη και πολλές φορές βίαιη. Μέχρι τη δεκαετία του 1930 το φαινόμενο της αυθόρμητης απεργίας είχε καταστεί η βασική μορφή αγώνα των εργατών. Σημαντικές απεργίες σημειώθηκαν το 1923 και το 1925 στα μεταλλεία της ΚΜΕ (Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία αμερικανικών συμφερόντων) για τις συνθήκες εργασίας. Στον Αμίαντο το 1927 οι εργάτες αξίωσαν και πέτυχαν τη μείωση των ωρών εργασίας τους από δέκα σε εννιά τη μέρα. Η μεγαλύτερη απεργία έγινε στον Αμίαντο το 1929 με τη συμμετοχή 5.000-6.000 εργατών, που πραγματοποίησαν διαδήλωση στα γραφεία της εταιρείας με αίτημα την αύξηση των μεροκαμάτων και την ελευθερία τους να αγοράζουν το ψωμί τους από όπου ήθελαν και όχι από τους φούρνους της εταιρείας που ήταν ακριβό. Η απεργία αυτή εξελίχθηκε σε εξέγερση και καταστάληκε από την αποικιακή αστυνομία. Πολλοί εργάτες φυλακίστηκαν, άλλοι πλήρωσαν πρόστιμα και 24 εξορίστηκαν από την περιοχή του μεταλλείου και του χωριού που θεωρούνταν ιδιωτική περιοχή της εταιρείας. Το 1925 οι εργάτες της Κύπρου προχώρησαν στη δημιουργία Εργατικού Κέντρου στη Λεμεσό. Εκεί θα συστεγάζονταν οι συντεχνίες, ώστε να συντονίζεται η δράση τους. Στο χώρο εκείνο γίνονταν παράλληλα διαλέξεις τις Κυριακές, αθλητικές δραστηριότητες, πεζοπορίες, θέατρο, ενώ παράλληλα λειτουργούσε και σχολείο με μαθήματα ανάγνωσης, γραφής, αριθμητικής και Αγγλικών. Το οργανωμένο εργατικό κίνημα επιχειρεί διεκδικήσεις τη δεκαετία του 1930 -1940, με την ίδρυση των πρώτων εργατικών συνδικάτων, στη βάση νόμου που είχε θεσπίσει η αποικιακή κυβέρνηση. Με αυτό, βεβαίως, τον τρόπο η αποικιακή κυβέρνηση στόχευε στο να αντικρούσει ένα βασικό επιχείρημα των κομμουνιστών ότι η κυβέρνηση δεν
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΒΗΜΑ |
ΤΕΤΑΡΤΗ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
5
και εναρκτήριο νέων αγώνων Αιματηροί ήταν οι αγώνες των Κύπριων εργατών, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, στο δρόμο για την κατάκτηση δικαιωμάτων, όπως η οκτάωρη εργασία και ο συνδικαλισμός λαμβάνει υπόψη της τα συμφέροντα των εργατών. Παρ’ όλα αυτά, η νομοθεσία είχε πολλά προσκόμματα σε όσους επιχειρούσαν να εγγράψουν συντεχνίες. Αναλυτικότερα, ο Έφορος Συντεχνιών διατηρούσε το δικαίωμα άρνησης εγγραφής συντεχνιών χωρίς αιτιολόγηση, αποκλεισμού εργατών λόγω των πολιτικών τους φρονημάτων, απαγόρευσης οργανωτικών συνελεύσεων εργαζομένων, εκτός εάν αυτές περιορίζονταν αυστηρά στο μοναδικό θέμα έγκρισης του καταστατικού της συντεχνίας και παρουσίας της αστυνομίας σε συνελεύσεις, αν το θεωρούσε αναγκαίο. Έτσι από το 1932 ώς το 1938 μόνο πέντε συντεχνίες είχαν εγγραφεί. Την ίδια ώρα, οι αποικιακές Αρχές είχαν φροντίσει να καταστήσουν διά νόμου τη γενική απεργία παράνομη. Παράλληλα, συνεχίζονταν οι απεργιακές κινητοποιήσεις από μερίδα εργαζομένων. Το 1933 οι οικοδόμοι και οι εργάτες οικοδομών απέργησαν ζητώντας ελάττωση των ωρών δουλειάς και αύξηση του μεροκαμάτου. Συγκρούστηκαν με την αποικιακή αστυνομία και υπήρξαν τραυματισμοί και συλλήψεις. Το 1935 οι οργανωμένοι σε αναγνωρισμένη συντεχνία υποδηματοποιοί απέργησαν με αιτήματα 30% αύξηση, δεκάωρη εργασία και αναγνώριση από τους εργοδότες. Ήταν η πρώτη φορά που νομικά αναγνωρισμένη συντεχνία κινητοποιούσε εργάτες. Ακολούθησαν οι μεταλλωρύχοι σε δυο μεταλλεία της ΚΜΕ το 1936. Η εν λόγω απεργία διήρκεσε δυο μέρες και «έσπασε» λόγω της επέμβασης του στρατού. Το 1937 απέργησαν οι οικοδόμοι του Βαρωσιού με αιτήματα την αύξηση μεροκάματου, 9ωρη δουλειά και αναγνώριση της συντεχνίας. Οι απεργοί συγκρούστηκαν με την αστυνομία και τους συνεργάτες της. Το 1938 σημειώθηκαν τέσσερις απεργίες, οι τρεις εξ αυτών από εργάτριες. Το 1939 υπήρξε σημαντική χρονιά για το Συνδικαλιστικό Κίνημα. Ήταν η χρονιά που εγγράφηκαν 32 καινούργιες συντεχνίες, ενώ συμφωνήθηκε και η πρώτη Συλλογική Σύμβαση που κατοχύρωνε ουσιαστικά πλέον το θεσμό της συντεχνίας και το 8ωρο στις οικοδομές. Το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πο-
λέμου προκάλεσε τεράστιο κύμα ανεργίας στην Κύπρο. Σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών και τη χρεοκοπία πολλών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, το κλείσιμο των περισσοτέρων μεταλλείων της Κύπρου οδήγησε πολλούς εργαζόμενους στην πείνα. Σε αυτό το κλίμα, το Εργατικό Κίνημα απαίτησε ανακουφιστικά μέτρα από την αποικιοκρατική κυβέρνηση, με διαδηλώσεις που αντιμετωπίζονταν με αστυνομική βία και συλλήψεις, απεργίες και άλλες διαδηλώσεις. Συνολικά την περίοδο 1940-41 πραγματοποιήθηκαν 47 απεργίες με συμμετοχή 3.000 εργατών. Το 1940 ξεκίνησε επίσης απεργία στα Δημόσια Έργα, τα οποία είχαν αυξηθεί σημαντικά εξαιτίας των στρατιωτικών αναγκών που προέκυψαν από τις πολεμικές επιχειρήσεις. Οι απεργίες πέτυχαν κάποιες άμεσες μισθολογικές αυξήσεις, με την αποικιοκρατική κυβέρνηση να προχωρεί σε επιχορηγήσεις επί τιμών βασικών προϊόντων και σε διορισμό επιτροπής τιμαρίθμου. Το Μάη του 1943 η Παγκύπρια Συντεχνιακή Επιτροπή (ΠΣΕ), η μεταγενέστερη ΠΕΟ, κατέθεσε αναλυτική έκθεση στην επιτροπή τιμαρίθμου της κυβέρνησης με συγκεκριμένες προτάσεις και τον Οκτώβρη του 1943 προχώρησε σε παναπεργία για να ασκήσει πίεση πάνω στην κυβέρνηση. Στην απεργία συμμετείχαν περισσότεροι από 20.000 εργάτες.
Η κατάκτηση της ΑΤΑ
Το πρόβλημα του τιμαρίθμου οξύνεται μετά την κήρυξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οπότε είχε περιοριστεί σημαντικά το εσωτερικό και εξωτερικό εμπόριο. Οι μισθοί μειώνονται συνεχώς και οι τιμές των προϊόντων, ειδικότερα των ειδών πρώτης ανάγκης, φτάνουν στα ύψη. Ο υποσιτισμός οδηγεί τους εργάτες στην εξαθλίωση και το 1942 από τα 9.221 νήπια που γεννήθηκαν πέθαναν τα 1.700. Επίσης, ο υποσιτισμός είχε σαν αποτέλεσμα ο μέσος όρος θνησιμότητας από
φυματίωση να έφτανε τους 234 το χρόνο. Οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων (εργατών, αγροτών, μικροκαταστηματαρχών και άλλων εργαζομένων) ήταν αναπόφευκτες και διαδέχονταν η μια την άλλη. Τον Αύγουστο του 1943 αποφασίζεται παναπεργία σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αποτυχία της κυβέρνησης να πάρει τα κατάλληλα μέτρα για μείωση και σταθεροποίηση του βιοτικού τιμαρίθμου και για την άρνησή της να υιοθετήσει τις εισηγήσεις των εργατών. Ηθικά και οικονομικά συμπαραστάθηκαν στους αγώνες τους μορφωτικοί σύλλογοι, εκκλησίες, αθλητικά σωματεία, μαθητές, δάσκαλοι, καθηγητές, αστυνομικοί, κυβερνητικοί υπάλληλοι και ασθενείς νοσοκομείων. Συγκινητική υπήρξε η συμπαράσταση των αγροτών που οργάνωναν τη συλλογή ψωμιών, πατατών και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης, τα οποία έστελναν καθημερινά στα κέντρα των απεργών. Η πολιτική μάχη που έδωσε η ΠΣΕ με τους εργαζόμενους έσπασε μέσα σε 23 μέρες τους πάγους της δωδεκάχρονης παλμεροκρατικής απολυταρχίας, αφού κερδήθηκαν για τους τεχνίτες 1020% αύξηση και τους εργάτες με δυο παιδιά και άνω οικογενειακό επίδομα. Ακόμη, κερδήθηκαν για τους τακτικούς κυβερνητικούς εργάτες Κοινωνικές Ασφαλίσεις, άδειες ανάπαυσης, φιλοδώρημα, τεχνικές σχολές κ.α. Έμαθαν όμως ότι μόνο με αγώνες, και μάλιστα σκληρούς, είναι δυνατό να κερδίσουν τα δίκαια και τα δικαιώματά τους. Με συσπείρωση και επιμονή κατακουρέλιασαν τους δικτατορικούς νόμους και τα διατάγματα που αποτελούσαν εφιάλτες για όλους. Σφυρηλάτησαν νέους αγωνιστές και πλούτισαν την πείρα του Κινήματος για περαιτέρω κατακτήσεις, για βελτίωση των συνθηκών δουλειάς και των εισοδημάτων της εργατιάς. Ο καταρτισμός επιστημονικού Τιμαριθμικού Δείκτη, όπως η Αυτόματη Τι-
μαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ) των μισθών και των μεροκαμάτων, που αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές εργατικές επιτεύξεις, έχουν τις ρίζες τους στους μεγάλους απεργιακούς αγώνες της δεκαετίας του ’40.
Οι μεγάλες απεργίες μεταλλωρύχων και οικοδόμων το 1948
Την ίδια περίοδο, οι συνθήκες εργασίας στα μεταλλεία παρέμεναν πολύ άσχημες, ενώ τα μεροκάματα ήταν χαμηλά. Όταν το 1947 οι εργάτες απείχαν από την εργασία τους για να γιορτάσουν την Πρωτομαγιά, η εταιρεία σε αντίποινα έκλεισε το μεταλλείο για τρεις μέρες. Οι μεταλλωρύχοι έμεναν σε μικροσκοπικά δωμάτια της Κυπριακής Μεταλλευτικής Εταιρείας στη Σκουριώτισσα – Μαυροβούνι – Ξερό στριμωγμένοι με τις οικογένειές τους. Η απεργία ξεκίνησε λόγω της απόρριψης των αιτημάτων των συνεργαζόμενων συντεχνιών ΠΕΟ και ΚΤΙΒΚ από την εργοδοσία. Τα αιτήματά τους αφορούσαν ωράριο, αυξήσεις μισθών, όρους εργολαβιών, υπερωρίες, αργίες, ιατρική περίθαλψη. Στις 18 Ιανουαρίου 1948 ομόφωνα οι μεταλλωρύχοι αποφάσισαν να μετατρέψουν την προειδοποιητική απεργία τους, που έληγε στις 19 του μήνα, σε απεργία διαρκείας. Οι απεργοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με απεργοσπάστες και αστυνομία, ξυλοκοπήθηκαν και έδωσαν σκληρή μάχη για διατήρηση του αγώνα τους. Στις 6 του Μάρτη κηρύχτηκε νέα παναπεργία των μεταλλωρύχων. Στις 20 του Απρίλη έφτασε στην Κύπρο ο Αμερικανός διευθυντής της ΚΜΕ και άρχισε διαπραγματεύσεις με τους απεργούς, στις οποίες ενεπλάκη και η αποικιακή κυβέρνηση. Η τετράμηνη απεργία στην ΚΜΕ έληξε με τελική συμφωνία στις 16 Μαΐου 1948. Λίγο καιρό μετά η ΚΜΕ, φοβούμενη νέες εξεγέρσεις, ικανοποίησε σχεδόν όλα τα αιτήματα που είχαν υποβληθεί.
6
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΒΗΜΑ | ΤΕΤΑΡΤΗ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 20222
Στις 21 Ιανουαρίου 1958 οι μασκοφόροι του Γρίβα δολοφονούν τον Ηλία Ττοφαρή στο μικρό καφενείο του πατέρα του. Το ίδιο βράδυ δολοφονείται και ο Μιχάλης Πέτρου. Ακολούθησε ο Σάββας Μένοικος, ο Δημήτρης Γιασεμή, ο Αντρέας Σακκάς. Με ξυλοκόπημα μέχρι θανάτου σκότωσαν τον Παναγιώτη Στυλιανού. Εν ψυχρώ πυροβόλησαν και σκότωσαν τον Νικόδημο Ιωάννου, τη Μαρία Χαρίτου και τη Δεσπούλλα Κατσούρη, μόλις 13 χρόνων και άλλους. Η ψύχραιμη αντίδραση του κινήματος απέτρεψε τα χειρότερα.
64 χρόνια από τον ματωμένο Μάη του 1958 και η σύνδεση του με την Πρωτομαγιά Του Χρίστου Τομπάζου, Κεντρικού Οργανωτικού Γραμματέα ΠΕΟ Μιλάμε για την περίοδο που οι φασίστες κορυφώνουν τις επιθέσεις κατά της Αριστεράς. Ουσιαστικά οι επιθέσεις στόχευαν όσους ονειρεύονταν μια Κύπρο, μάνα για όλα τα παιδιά της. Οι απειλές κατά της ζωής στελεχών της Αριστεράς και ιδιαίτερα της ΠΕΟ ήταν συνηθισμένο φαινόμενο. Με επιστολές, προκηρύξεις, μέχρι και υβριστικά φυλλάδια που προέβλεπαν τη διάλυση της ΠΕΟ, οι «σκούντροι της φτωχολογιάς», όπως εύστοχα λέει ο Παύλος Λιασίδης στο ποίημά του για τον Μιχάλη Πέτρου, προετοίμαζαν το έδαφος για αυτά που θα ακολουθούσαν. Όντως. Το 1958 άρχισε ένα όργιο δολοφονικών επιθέσεων κατά στελεχών του Λαϊκού Κινήματος. Ο Γρίβας σε επιστολή του προς τον Μακάριο έγραφε «θα βάλω χέρι αλύπητα και στους κομμουνιστάς προδότας και θα αρχίσω ανοικτό πόλεμο εναντίον των…» Στις 21 Ιανουαρίου 1958 οι μασκοφόροι του Γρίβα δολοφονούν τον Ηλία Ττοφαρή στο μικρό καφενείο του πατέρα του. Το ίδιο βράδυ δολοφονείται και ο Μιχάλης Πέτρου. Ακολούθησε ο Σάββας Μένοικος, ο Δημήτρης Γιασεμή, ο Αντρέας Σακκάς. Με ξυλοκόπημα μέχρι θανάτου σκότωσαν τον Παναγιώτη Στυλιανού. Εν ψυχρώ πυροβόλησαν και σκότωσαν τον Νικόδημο Ιωάννου, τη Μαρία Χαρίτου και τη Δεσπούλλα Κατσούρη, μόλις 13 χρόνων και άλλους. Η ψύχραιμη αντίδραση του κινήματος απέτρεψε τα χειρότερα. Δεν αποπροσανατόλισε όμως τους φασίστες, σοβινιστές. Καθώς πλησίαζε η Πρωτομαγιά, η ΤΜΤ εντατικοποίησε την τρομοκρατία μέσα στους Τ/κύπριους εργάτες, για να μην πάρουν μέρους στους
Από το 2004 και μετά όλες οι πρωτομαγιάτικες εκδηλώσεις είχαν δικοινοτικό χαρακτήρα, όμως μέχρι το 2014 δεν γιορταζόταν από κοινού η Πρωτομαγιά με μια εκδήλωση. Το 2014 ήταν η χρονιά που η ΠΕΟ και τα τουρκοκυπριακά συνδικάτα μέλη της ΠΣΟ, 56 χρόνια μετά το μαύρο 1958, τίμησαν μαζί ξανά την Πρωτομαγιά
Βαμμένο με αίμα εργατών το 1958, η χρονιά που έγινε η τελευταία ΜΙΑ και ενιαία Πρωτομαγιά με τη συμμετοχή Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων εργαζομένων πρωτομαγιάτικους εορτασμούς. Παρ’ όλη την τρομοκρατία, αρκετοί ήταν αυτοί που πήραν μέρος στην πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στη Λευκωσία.
Δολοφονικά βόλια
Το βράδυ της Πρωτομαγιάς η ΤΜΤ
Η ΤΜΤ εντατικοποίησε την τρομοκρατία μέσα στους Τουρκοκύπριους εργάτες για να μη λάβουν μέρους στους πρωτομαγιάτικους εορτασμούς και παρ’ όλη την τρομοκρατία, αρκετοί ήταν αυτοί που πήραν μέρος στην πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στη Λευκωσία
λεηλατεί και βάζει φωτιά στον τουρκικό προοδευτικό σύλλογο Λευκωσίας. Στις 22 του Μάη πραγματοποιούν δολοφονική απόπειρα εναντίον του Αχμέτ Σατή, υπεύθυνου του τουρκικού γραφείου της ΠΕΟ. Τραυματίζεται κρίσιμα ο Αχμέτ και η γυναίκα του. Δύο μέρες μετά δολοφονείται ο Φαζίλ Οντέρ Σελλά, πρώην αρχισυντάκτης της αριστερής εφημερίδας «Ινκιλαπσι», που έκλεισαν το 1955 οι Άγγλοι αποικιοκράτες. Λίγες μέρες μετά δολοφονείται ο Αχμέτ Γιακχα. Ακολουθεί απόπειρα κατά του συνδικαλιστή Χασάν Αλή. 5 Ιουνίου οι φασίστες σκοτώνουν τον Αχμέτ Ιμπραήμ και λίγο αργότερα ακολουθεί απόπειρα κατά του Αρίφ Χουλουπή. Ατέλειωτος ο κατάλογος. Δολοφονικά βόλια από τους σοβινιστές των δύο κοινοτήτων, με ίδια όμως αφεντικά. Η έκθεση δράσης προς το 12 Συνέδριο της ΠΕΟ, που έγινε το 1959, γράφει χαρακτηριστικά: «Μέσα στις συνθήκες της τρομοκρατίας που εξαπολύθηκε ενάντια στους Τούρκους συνδικαλιστές είναι εκατοντάδες Τούρκοι εργάτες που με λύπη εγκατέ-
λειψαν τις συντεχνίες μας, όπως είναι και εκατοντάδες που παρά την τρομοκρατία έμειναν κοντά μας περιορίζοντας μονάχα την ανοιχτή δράση τους». Βαμμένο με αίμα εργατών λοιπόν το 1958, χρονιά που έγινε η τελευταία ΜΙΑ και ενιαία Πρωτομαγιά. Βέβαια, μετά το 2004 όλες οι πρωτομαγιάτικες εκδηλώσεις είχαν δικοινοτικό χαρακτήρα με την έννοια ότι συμμετείχαν αντίστοιχα σε συγκεντρώσεις που γίνονταν στην ΠΕΟ και την κατεχόμενη Λευκωσία. Όχι όμως ΜΙΑ εκδήλωση. Μέχρι το 2014, που η ΠΕΟ και τα τουρκοκυπριακά συνδικάτα μέλη της ΠΣΟ, 56 χρόνια μετά το μαύρο 1958, ξανά μαζί τίμησαν την Πρωτομαγιά. Ξανά λοιπόν και φέτος, το 2022, σε ΜΙΑ κοινή Πρωτομαγιά. Έπειτα από δυο χρόνια που η πανδημία δεν μας άφησε να γιορτάσουμε όπως έπρεπε την επέτειο των εργαζομένων, φέτος θα μπορέσουμε να την τιμήσουμε όπως της αρμόζει. Για να μας βλέπουν από ψηλά και να χαμογελούν με ικανοποίηση οι σύντροφοί μας. Δίπλα τους θα είναι και ο Καβάζογλου και ο Μισιαούλης. Ιστορικό χρέος, κληρονομιά αγώνα να συνεχίσουμε. Το οφείλουμε στους νεκρούς της τάξης μας. Το οφείλουμε στα παιδιά μας. Το οφείλουμε στον τόπο μας.
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΒΗΜΑ |
ΤΕΤΑΡΤΗ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
7
«Εγώ πονώ το 8ωρο. Ο κόσμος έβαψε τη γη με αίμα για τούτο» «Η στράτα κόμα εν στενή, τζιαι θέλει να πλατύνει. Στο σιέρι μας ηστέκεται πόσον πλαθκιά εννα γίνει» Συνέντευξη Άντρη Μιχαήλ Η κα Ελισάβετ Χρυσάφη, αδερφή του αείμνηστου πρώην Ε.Γ. της ΠΕΟ Πάφου, Λάμπρου Γονατά, γεννήθηκε το 1925 στον κατεχόμενο Μαραθόβουνο. Μεγάλωσε σε μια πολυμελή, αγροτική οικογένεια και έζησε από μικρή τη φτώχεια και την εκμετάλλευση των φτωχών από τους πλουσίους. «Ο πατέρας μου ήταν κτηνοτρόφος. Είχε 25 πρόβατα και από εκεί ζούσε την οικογένειά του όσο καλύτερα μπορούσε. Μια οκκά γάλα τότε κόστιζε 2 γρόσια και έφτανε μόνο για να καλύψει τις πρώτες ανάγκες της οικογένειας. Θυμάμαι τότε αγόρασε από τον μπακάλη με δόσεις τρεις σάκους αλεύρι για να ζυμώσει η μάνα μου ψωμιά να φάμε και για να ξεχρεώσει αναγκάστηκε να πωλήσει και τις 13 σκάλες χωράφια που είχαμε. Ένας φτωχός που δεν μπορούσε να συντηρήσει την οικογένειά του πωλούσε τα κτήματά του ακόμα και προς ένα σελίνι τη σκάλα. Έτσι οι πλούσιοι γίνονταν πλουσιότεροι και οι φτωχοί πάμφτωχοι». Η κα Ελισάβετ θυμάται πως όταν πλησίαζε το Πάσχα οι γονείς της έπαιρναν τα επτά παιδιά τους στον σκαρπάρη για να τους φτιάξει καινούργια παπούτσια και τα πλήρωνε με δόσεις. «Όταν έλιωναν τα παπούτσια μας βάζαμε κομμάτια ρούχων για να καλυφτούν οι τρύπες μέχρι το επόμενο Πάσχα που θα παίρναμε καινούργια. Ο πατέρας μου ήταν ο καλύτερος πατέρας, όμως ήταν φτωχός και δεν μπορούσε να προσφέρει στην οικογένειά του όσα ήθελε». Ήρτεν το Πάσκα τζι’ ήβρεν μας πάλε κατσουρομένους, απένταρους, χωρίς ρούχα και απέτσωτους, κλαμένους. Πάλε ψουμί με την ελιά και κρόμμυδον πουπάνω, σαννα και γεννηθήκαμεν στον κόσμο παραπάνω. Άτιμη φτώσεια έφας μας και ξηκοκκάλισές μας, εν τζιαι λαλείς να πας τζι’ αλλού να πνάσουμεν τζιαι πάλε. Εν εβαρέθεις βάσανα πάνω μας βάλε-βάλε; Εν τζιαι εν εμείς που φταίουμε και θέλεις να μας χάσεις, Έτσι ’βραμε και κάμνουμε, η κόλαση να βράσει και ρίξε τον τζιει μέσα τζιει πάντα τον θεομπέχτη, τζιείνον την δείξην του ππαρά πρώτον που πρωτοσκέφτην. Από μικρή στα βάσανα η κα Ελισάβετ, εκτός από τη βοήθεια που πρόσφερε στο σπίτι και στην οικογένεια, πήγαινε και ξενοδούλευε στα χωράφια για ψίχουλα: «Δουλεύαμε συνέχεια για 12 ώρες και άλλοι μας έδιναν 3 γρόσια και άλλοι μισό σελίνι. Από την ανατολή του ήλιου μέχρι τη δύση του δεν σηκώναμε το κεφάλι μας πάνω. Γι’ αυτό πονώ για το 8ωρο. Γιατί εμείς δεν είχαμε τη δυνατότητα να ζήσουμε με αξιοπρέπεια και να χαρούμε τη ζωή. Πονώ για το 8ωρο και είμαι ευτυχισμένη που οι εργάτες αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν γι’ αυτό. Για να μπορούν τώρα τα παιδιά και τα εγγόνια μας να δουλεύουν και να ζουν, να χαίρονται τη ζωή». Ίσια που πλάστηκεν η γη τζιαι κόσμον εφορτώθη, η μέτρα τζιαι τα γράμματα παντού
εξαπλώθη. Είσιε που τότε, σαν τωρά, δασκάλους και μαθαίναν, επιάνναν που το ένα-θκυο, σιιλιάες τζιαι πηαίνναν. Μα εν είπεν ένας δάσκαλος ποιος εν ο αριθμός μας, που εν χρήσιμος για λλόου μας και εν ο καλλύτερός μας. Τωρά χωρίς να μας το πουν εκαταλάβαμέν το τζι’ είπαμεν ούλλοι εν το «8», τζι’ ο κόσμος το ’καμεν δεκτό στο νου του τζι’ έβαλέν το. Λαλούν εν το «24», ούλλοι οι αριστοκράτες που θέλουσιν μερόνυχτα να σπάζουν τους αρκάτες. «Για ποιον λόον εν το 8;» φωνάζουν και λαλούσιν. Το ’ναν φηφίον το μονό, τα θκυο εν το νικούσιν; «Για ποιον λοον εν το 8;» Τα βάσανα λλιάναν. Βρίσκει αθκιάσιν το παιδίν να το βυζάννει η μάνα «8» να μείνουσιν, το σύμβολον τ’ αρκάτη τούτα που μας εφκάλασιν που μες το μονοπάτιν τζιαι δείξαν μας στράταν πλαθκιάν τζι’ όποιος την πελλετίσει να μπαίνει μέσα ο τυφλός χωρίς να κουτσουφλίσει. Η στράτα κόμα εν στενή, τζιαι θέλει να πλατύνει, στο σιέρι μας ηστέκεται πόσον πλαθκιά εννα γίνει. Τζι’ ώσπου την πλατινίσκουμεν τόσον μας ησσυμφέρει να ζήσουμεν αδερφικά, νέοι, παιθκιά και γέροι. Τα ποιήματα που μας απαγγέλλει η κα Ελισάβετ δεν τα διάβασε πουθενά, τα άκουγε στα διάφορα θέατρα που ανέβαζαν οι εργάτες στους συλλόγους και που μέσα από αυτά διατράνωναν τη θέλησή τους για μια καλύτερη ζωή, για καλύτερες συνθήκες εργασίας, για ένα καλύτερο αύριο. «Εγώ δεν ξέρω γράμματα. Ο πατέρας μου δεν με έστειλε σχολείο για να φροντίζω το σπίτι και τα αδέρφια μου και τότε δεν ξέρα-
με τη σημασία που έχουν τα γράμματα για τον άνθρωπο. Τα ποιήματα αυτά τα αποστήθησα και τα θυμάμαι ακόμη και μέχρι να πεθάνω δεν θα τα ξεχάσω, όπως δεν θα ξεχάσω και τους αγώνες των εργατών για το 8ωρο και τη δικαιοσύνη. Εμείς που μιλούσαμε για το 8ωρο, για την κόκκινη σημαία που βάφτηκε με το αίμα των εργατών, χαρακτηριζόμασταν από τους άρχοντες της εποχής ως κομμουνιστές και ταραχοποιά στοιχεία». Θυμάται ακόμη τις διαδηλώσεις και τους αιματοβαμμένους αγώνες των εργατών: «Η κόκκινη σημαία βάφτηκε με το αίμα του κόσμου, των εργατών. Τους έσφαζαν και έπεφταν οι σημαίες κάτω, το αίμα κυλούσε και τις έπαιρναν οι επόμενοι και τις σήκωναν ακόμη πιο ψηλά με μεγαλύτερο πάθος και αγωνιστικότητα. Ζητούσαν το 8ωρο, τη ζωή. Δεν θα τα ξεχάσω ποτέ όλα αυτά όσο ζω». Τον 19ο αιώνα που βασίλευε μαύρη σκλαβιά οι εργάτες που πονούσαν βαριά τις γροθιές τους έσφιγγαν με πόθο και απαιτούσαν λεφτεριά. 8 ώρες ζητούσανε για ύπνο 8 ώρες ημερήσιας δουλειάς μόρφωση για να αρχίσουνε πάλι δουλειά. Μα οι δήμιοι που πάντα υπάρχουν σε κάθε πράξη προοδευτική, την απεργία με αίμα την βάφουν και το ποτίζουν της άχαρης γης. Πολυάριθμους σφάζαν εργάτες και το αίμα τους κυλά ποταμός. Των τιμίων αυτών αδερφών μας που μας χάρισαν πύρα και φως Από τότε και δόθη τέτοια μέρα σε όλη τη γη που κυματίζει η κόκκινη σημαία, της εργασίας η τιμή. Τα βάσανα της κας Ελισάβετ και χιλιάδων άλλων Κυπρίων δεν σταμάτησαν, αφού το 1974 εκδιώχθηκε βίαια από τους Τούρκους εισβολείς από το χωριό της μαζί με τον σύζυγό της και τα εννιά της παιδιά. «Ό,τι είχαμε και δεν είχαμε το αφήσαμε πίσω μας και στην προσφυγιά προσπαθήσαμε να ξανακτί-
σουμε τη ζωή μας από την αρχή. Χωρίς σπίτι, χωρίς δουλειά, χωρίς τίποτα». Σιγά-σιγά κατάφεραν να σταθούν στα πόδια τους, με την τύχη να τους χαμογελά μέσα στην ατυχία και το χαλασμό: «Λίγες μέρες μετά την εισβολή βρήκαμε το κοπάδι μας που βοσκούσε και σιγά-σιγά με τη βοήθεια των παιδιών μας κτίσαμε μια μάντρα και ένα σπίτι για να μένουμε». Μες το σιμιντιρόχτιστο τζι’ ακάμωτο χωράφι έμπηκα τζι’ είδα μνήματα τζι’ είδα σταυρούς στημένους. Τζιαι πάνω τους να φαίνεται να μολοά, να γράφει χρονολογία τζι’ όνομα τους λας τους πεθαμένους. Είδα τζιαι μνήμαν του φτωχού, τζιαι του αρκόντου μνήμαν Μα του αρκόντου με γύρου-γύρου κάτζιελλα, άγαλμα τζιαι τζιούρι τζιαι του φτωχού του πάμφτωχου, μεσάνυχτα Πισσούρι. Έκλαψα τζι’ αναστέναξα τζιαι χώστηκα στο κρίμα τζι’ εφάνη μου έσιησεν η γη τζιαι ρούφησεν με κάτω. Τζιαι πήα τζιαι ποκούμπησα στα τάρταρα του Άδη. Είδα μες τζείντην σκοτεινιά, μες τζείνο το σκοτάδι, στήλες, βουνάρκα και σωρούς κόκκαλα των πλασμάτων. Τζιαι στάθηκα τζιαι θόρουν τα τζι’ εγιώ έναν καράρι μα εν εξιθκιάλησα τζι’ εγιώ κόκκαλο μανιχόν του, να πω τούτον εν του φτωχού τζιαι τούτον εν τ’ αρκόντου. Θυμάται ακόμη τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας που έμεναν σε διπλανά χωριά από τον Μαραθόβουνο και πόσο συνδεδεμένοι ήταν μαζί με τους Ελληνοκύπριους. «Περνούσαμε πολύ καλά μαζί. Ο πατέρας μου και ο άντρας μου είχαν πολλούς φίλους Τουρκοκύπριους και ζούμε ειρηνικά μαζί τους». Η συνέντευξη παραχωρήθηκε από την Ελισάβετ Χρυσάφη στο «Ε.Β.» τον Απρίλιο του 2007.
8
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΒΗΜΑ | ΤΕΤΑΡΤΗ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022
Η ΠΕΟ τιμά την Εργατική Πρωτομαγιά σε όλες τις πόλεις Μετά από δύο χρόνια περιοριστικών μέτρων λόγω πανδημίας, η ΠΕΟ τιμά φέτος την Εργατική Πρωτομαγιά και πάλι με πορείες στους δρόμους και εκδηλώσεις σε όλες τις πόλεις και κοινό εορτασμό με τα τουρκοκυπριακά συνδικάτα. Η φετινή Εργατική Πρωτομαγιά τιμάται υπό το σύνθημα «Εργαζόμενοι ενωμένοι: Ενάντια στους πολέμους – για ειρήνη, κοινωνική δικαιοσύνη». Η κεντρική εκδήλωση στη Λευκωσία θα κορυφωθεί με κοινό εορτασμό με τα τουρκοκυπριακά προοδευτικά συνδικάτα στο γήπεδο στη νεκρή ζώνη (Λήδρα Πάλλας). Αναλυτικά το πρόγραμμα των πρωτομαγιάτικων εκδηλώσεων σε όλες τις πόλεις την Κυριακή 1η Μαΐου 2022: ΠΕΟ Λευκωσίας (κεντρική εκδήλωση) -10:00 π.μ. Συγκέντρωση στην Πλατεία Ελευθερίας. -Ομιλία από τη Γ.Γ. της ΠΕΟ Σωτηρούλα Χαραλάμπους. -Χαιρετισμός από τον Γ.Γ. του ΑΚΕΛ Στέφανο Στεφάνου. -Πορεία με κατάληξη το γήπεδο της
ΠΕΟ Αμμοχώστου: -18:00 π.μ. Συγκέντρωση στο κέντρο της Αγίας Νάπας (άγαλμα Παππουλή). -Ομιλία από τον Ε.Γ. της ΠΕΟ Αμμοχώστου, Πανίκο Ιεράρχη. -Πορεία στους κεντρικούς δρόμους της πόλης με κατάληξη το λιμανάκι Αγίας Νάπας. ΠΕΟ Λάρνακας: -10.00 π.μ. Συγκέντρωση στο οίκημα της ΠΕΟ Λάρνακας. -Πορεία σε κεντρικούς δρόμους της πόλης με κατάληξη την εξέδρα στις Φοινικούδες. -Ομιλία από Ε.Γ. ΠΕΟ Λάρνακας, Γιώργο Ιουλιανό. -Καλλιτεχνικό πρόγραμμα. νεκρής ζώνης (Λήδρα Πάλλας). -Συνάντηση και ενοποίηση με πορεία τουρκοκυπριακών συνδικάτων και κοινός εορτασμός της Πρωτομαγιάς. ΠΕΟ Λεμεσού -10:00 π.μ. Προσυγκέντρωση στο οίκημα ΠΕΟ Λεμεσού.
-10.30 π.μ. Παρέλαση μέσω των οδών Λουκή Ακρίτα – Λεωφόρος Μακαρίου Γ με κατάληξη τον παραλιακό χώρο του Εναέριου. -11:00 π.μ. Συγκέντρωση στο χώρο του Εναερίου. -Ομιλία από τον Ε.Γ. ΠΕΟ Λεμεσού Δημήτρη Χριστοδούλου. -Καλλιτεχνικό πρόγραμμα.
ΠΕΟ Πάφου: -10:00 π.μ. Συγκέντρωση στο προαύλιο της ΠΕΟ Πάφου. -Ομιλία από τον Ε.Γ. της ΠΕΟ Πάφου, Νεόφυτο Άσσο. -Πορεία στους κεντρικούς δρόμους της πόλης. -Καλλιτεχνικό πρόγραμμα στο προαύλιο της ΠΕΟ.
Πρόγραμμα παγκοινοτικών πρωτομαγιάτικων συγκεντρώσεων Με σύνθημα «Εργαζόμενοι ενωμένοι: Ενάντια στους πολέμους - Για ειρήνη, κοινωνική δικαιοσύνη» πραγματοποιείται φέτος η μεγάλη παγκύπρια εκστρατεία της ΠΕΟ για την Πρωτομαγιά. Για τους εργαζομένους της Κύπρου η Παγκόσμια Ημέρα Ταξικής Αλληλεγγύης είναι μέρα επαναβεβαίωσης της σταθερής προσήλωσης του Ταξικού Συνδικαλιστικού Κινήματος της ΠΕΟ στον αγώνα για επανένωση του τόπου και του λαού μας. Είναι μέρα επαναβεβαίωσης της πάλης για κοινωνική δικαιοσύνη. Η επέτειος της τιμημένης Κόκκινης Πρωτομαγιάς τιμάται, μετά από δύο χρόνια περιορισμών λόγω της πανδημίας, από το Συνδικαλιστικό Κίνημα της ΠΕΟ με τη λαμπρότητα που της αξίζει σε όλες τις επαρχίες της ελεύθερης Κύπρου, σε δεκάδες χωριά και κοινότητες και χώρους εργασίας. Δείτε πιο κάτω αναλυτικά το πρόγραμμα των συγκεντρώσεων σε όλη την Κύπρο: Λευκωσία Στρόβολος: 28.4.22 στις 7.30μ.μ. οίκημα «Παρνασσός». Ομιλητής Πιερής Πιερή, μέλος Εκτελεστικού Γραφείου ΠΕΟ. Πέρα Χωριό: 28.4.22 στις 7.15μ.μ. οίκημα «Ερυθρός Αστέρας». Ομιλητής Νεοκλής Συλικιώτης. Αγλαντζιά: 28.4.22 στις 7.30μ.μ. Σωματείο «Ειρήνη Πλατύ». Ομιλήτρια Ελένη Μαύρου. Τσέρι: 28.4.22 στις 7.30μ.μ. οίκημα «Αναγέννηση». Ομιλητής Χρίστος Τομπάζος, Κεντρικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΕΟ. Άγιος Δομέτιος-Έγκωμη: 28.4.22 στις 7.30μ.μ. Σωματείο «ΕΑΣ Αγίου Δομετίου». Ομιλητής Μιχάλης Παπανικολάου, Αν. Γ.Γ. ΠΕΟ. Λύμπια: 29.4.22 στις 7μ.μ. νέο οίκημα «Ολυμπιάς». Ομιλητής Χρίστος Χριστοφίδης. Καϊμακλί: 29.4.22 στις 7μ.μ. οίκημα «Ομόνοια Βορείου Πόλου». Ομιλητής Άθως Γεωργίου. Εργάτες: 29.4.22 στις 7.45μ.μ. στην αίθουσα της εκκλησίας. Δευτερά-Ταμασός: 29.4.22 στις 7μ.μ. οίκημα «Δόξα». Ομιλητής Στέφανος Στεφάνου, Γ.Γ. ΑΚΕΛ. Παλιομέτοχο: 29.4.22 στις 7.30μ.μ. οίκημα «Ομόνοια». Ομιλητής Πανίκος Χάμπας. Κλήρου: 29.4.22 στις 7.30μ.μ. οίκημα «ΠΑΟΚ». Ομιλητής Νίκος Γρηγορίου, μέλος Εκτελεστικού Γραφείου ΠΕΟ. Δάλι: 29.4.22 στις 7μ.μ. Σωματείο «Άδωνης». Ομιλήτρια Μαρίνα Κούκου, Εκτελεστική Γραμματέας ΠΕΟ. Νήσου: 29.4.22 στις 7.15μ.μ. σωματείο «Πρόοδος». Ομιλητής Γιώργος Λουκαΐδης. Γέρι: 3.5.22 στις 7μ.μ. σωματείο «Αναγέννηση Αυτ. Γερίου». Ομιλήτρια Σωτηρούλα Χαραλάμπους, Γ.Γ. ΠΕΟ. Λακατάμεια: 5.5.22 στις 7μ.μ. σωματείο «ΑΟΛ». Ομιλητής Γιώργος Λουκαΐδης. Αλάμπρα: 5.5.22 στις 7.30μ.μ. οίκημα ΑΠΕΑ. Ομιλητής Άριστος Δαμιανού. Λυθροδόντας: 6.5.22 στις 7.30μ.μ. οίκημα Αναγέννηση. Ομιλητής Σεβήρος Κούλας.
Παλαιχώρι: 6.5.22 στις 8μ.μ. οίκημα Ηρακλής. Ομιλητής Άθως Ελευθερίου, Γ.Γ. ΣΕΓΔΑΜΕΛΙΝ ΠΕΟ. Λατσιά: 6.5.22 στις 7.30μ.μ. Λαϊκές Οργανώσεις Αγίου Ελευθερίου. Ομιλητής Χάρης Πολυκάρπου. Λεμεσός Ασγάτα: 27.4.22 στις 7μ.μ. Οίκημα Λαϊκών Οργανώσεων. Ομιλήτρια Γ.Γ. ΠΕΟ, Σωτηρούλα Χαραλάμπους. Απόστολος Ανδρέας: 28.4.22 στις 7μ.μ. Οίκημα «Πρόοδος». Ομιλητής Ε.Γ. ΠΕΟ Λεμεσού, Δημήτρης Χριστοδούλου. Ύψωνας: 29.4.22 στις 7μ.μ. Σύλλογος «ΑΠΕΥ». Ομιλητής Ε.Γ. ΑΚΕΛ Λεμεσού, Γιώργος Γεωργίου. Άγιος Αθανάσιος: 29.4.22 στις 7μ.μ. Σύλλογος «ΑΠΕΝ». Ομιλητής Κεντρικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΕΟ, Χρίστος Τομπάζος. Λάρνακα Ορόκλινη και Συνοικισμός: 27.4.22 στις 7.30μ.μ. συγκέντρωση Οίκημα Λ.Ο. Ορόκλινης και παρέλαση. Συγκέντρωση στο Οίκημα Λ.Ο. Συνοικισμού Ορόκλινης στις 8μ.μ. Ομιλητής Γιώργος Κουκουμάς. Ξυλότυμπου: 28.4.22 στις 7μ.μ. Παρέλαση, 8μ.μ. συγκέντρωση στο Οίκημα Λ.Ο. Ξυλοτύμπου. Ομιλητής Αντρέας Πασιουρτίδης. Αραδίππου: 28.4.22 στις 7μ.μ. παρέλαση από τα αγάλματα, 8μ.μ.συγκέντρωση στο Οίκημα Λ.Ο. Αραδίππου. Ομιλητής Γιώργος Ιουλιανός, Ε.Γ. ΠΕΟ Λάρνακας. Τσιακκιλερό-Κόκκινες: 29.4.22 στις 7μ.μ. παρέλαση από το Οίκημα ΠΕΟ Κοκκίνων, 8μ.μ. συγκέντρωση στο Οίκημα Λ.Ο. Τσιακκιλερού «ΜΑΡΑΘΩΝΑΣ». Ομιλήτρια η Γ.Γ. της ΠΕΟ, Σωτηρούλα Χαραλάμπους. Τερσεφάνου: 29.4.22 στις 7:30μ.μ. Συγκέντρωση στο Οίκημα Λαϊκών Οργανώσεων Τερσεφάνου. Ομιλητής Γιώργος Ιουλιανός, Ε.Γ. ΠΕΟ Λάρνακας. Ψευδάς: 29.4.22 στις 7μ.μ.. Παρέλαση, 8μ.μ. συγκέντρωση στο Οίκημα Λ.Ο. Ψευδά. Ομιλητής Μιχάλης Αρχοντίδης, Γ.Γ. ΠΑΣΥΕΚ ΠΕΟ. Λειβάδια και Συνοικισμός: 29.4.22 στις 7μ.μ. Παρέλαση, 7.45μ.μ. συγκέντρωση στο Οίκημα Λ.Ο. Λειβαδιών. Ξυλοφάγου και Συνοικισμός: 30.4.22 στις 7μ.μ. παρέλαση από το γήπεδο «Όλυμπος», 8μ.μ. συγκέντρωση στο Οίκημα Λ.Ο. Ξυλοφάγου. Ομιλητής Χρύσανθος Ζαννέττος, Ε.Γ. ΑΚΕΛ Αμμοχώστου. Αθηένου: 30.4.22 στις 7μ.μ. παρέλαση, 8μ.μ. συγκέντρωση στο Οίκημα Λ.Ο. Αθηένου. Ομιλητής ο Γιώργος Γεωργίου, ευρωβουλευτής ΑΚΕΛ. Ορμήδεια: 1.5.22 στις 7μ.μ. παρέλαση, 7.45μ.μ. συγκέντρωση στο οίκημα Λ.Ο. Ορμήδειας, ομιλητής Γιώργος Ιουλιανός, Ε.Γ. ΠΕΟ Λάρνακας. Αμμόχωστος Δερύνεια: 28 Απριλίου, 7.30μ.μ. στο Οίκημα «Αναγέννηση» Δερύνειας, ομιλητής Νίκος Κέττηρος, βουλευτής ΑΚΕΛ. Φρέναρος: 29 Απριλίου, 8.15μ.μ. στο Οίκημα «Ολυμπιάς»
Φρενάρους, ομιλητής Σεβήρος Κούλας, Γ.Γ. ΕΔΟΝ. Λιοπέτρι: 30 Απριλίου, 8μ.μ. στο Οίκημα των Λαϊκών Οργανώσεων Λιοπετριού, ομιλητής Νίκος Ιωάννου. Αυγόρου: 2 Μαΐου, 8μ.μ. στο Οίκημα των Λαϊκών Οργανώσεων Αυγόρου, ομιλητής Μιχάλης Παπανικολάου, Αν. Γ.Γ. ΠΕΟ. Πάφος Χλώρακα: 28.4.22, 7μ.μ. Οίκημα Λαϊκών Οργανώσεων, ομιλήτρια Σωτηρούλα Χαραλάμπους, Γ.Γ. ΠΕΟ. Πωμός: 28.4.22, 4.30μ.μ. ομιλητής Νεόφυτος Άσσος, Επαρχιακός Γραμματέας ΠΕΟ Πάφου. Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς: 28.4.22, 5.30μ.μ. Καφενείο «Δανάη», ομιλητής Νεόφυτος Άσσος, Επαρχιακός Γραμματέας ΠΕΟ Πάφου. Τίμη: 29.4.22, 4.30μ.μ., ομιλητής Μιχάλης Παπανικολάου, Αν. Γ.Γ. ΠΕΟ. Κισσόνεργα: 29.4.22, 7.30μ.μ. Πολιτιστικός Σύλλογος Χρυσονέρα (ΓΑΣΚ), ομιλητής Μιχάλης Παπανικολάου, Αν. Γ.Γ. ΠΕΟ. Γεροσκήπου: 29.4.22, 7.30μ.μ. Οίκημα Λαϊκών Οργανώσεων, ομιλητής Γιώργος Κουκουμάς, εκπρόσωπος Τύπου ΑΚΕΛ. Πέγεια: 29.4.22, 7.30μ.μ. Οίκημα Λαϊκών Οργανώσεων, ομιλητής Ανδρέας Φακοντής, Ε.Γ. ΑΚΕΛ Πάφου.