Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων ΔΗΜΟΥ ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ

ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Δήμου Χαλκιδαίων

01/06/2022

Γιάννης Μπάρμπας Φυσικός Περιβάλλοντος

2

ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Κατά την τελευταία δεκαετία, έχουν γίνει δραματικές αλλαγές στα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων σε ολόκληρο τον κόσμο. Με αυτό ήρθε η αυξημένη συνειδητοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του καταναλωτισμού και της σημασίας της μείωσης και επαναχρησιμοποίησης των προϊόντων, της ανακύκλωσης υλικών και της ανάκτησης πόρων από τα απόβλητα. Τα απόβλητα συχνά θεωρούνται ανεπιθύμητα και βρώμικα και, δικαιολογημένα, οι άνθρωποι θέλουν να τα απορρίψουν χωρίς καθυστέρηση. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές στον τρόπο με τον οποίο γίνονται αντιληπτά τα απόβλητα. Αυτές οι διαφορετικές αντιλήψεις, οι οποίες υποστηρίζονται από τον πολιτισμό, την εμπειρία και τη γνώση μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι διαχειρίζονται τα απόβλητά τους. Η διαχείριση των οικιακών αποβλήτων αποτελεί δύσκολο έργο λόγω της αυξανόμενης ποσότητας αποβλήτων παγκοσμίως και της μεγάλης ποσότητας διαφορετικών υλικών σε αυτή τη ροή αποβλήτων. Η διαλογή των αποβλήτων στην πηγή, τον τόπο παραγωγής τους, αποτελεί κρίσιμο καθήκον για την προώθηση της ανακύκλωσης και της κυκλικής οικονομίας. Σημαντικός θα είναι ο ρόλος των νοικοκυριών στη διαλογή των αποβλήτων στην πηγή, καθώς και οι παράγοντες που θα επηρεάσουν αυτή τη διαλογή. Σκόπιμο είναι να συζητηθεί η προοπτική ενός συστήματος ανακύκλωσης που, με βάση τις ανάγκες των νοικοκυριών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό, την υλοποίηση και την ανάλυση παρεμβάσεων για τη βελτίωση της διασύνδεσης μεταξύ των νοικοκυριών και του τεχνικού τμήματος οποιουδήποτε συστήματος διαχείρισης αποβλήτων. Τέλος, πρέπει να ερευνήσουμε τις επιπτώσεις του διαχωρισμού των πηγών για μια βιώσιμη κοινωνία. Η Βιώσιμη Διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα στις σύγχρονες κοινωνίες όπου εντάσσεται και η χώρα μας. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την λύση ενός τέτοιου προβλήματος μεταξύ των οποίων:  Η αυξητική τάση της ποσότητας των παραγόμενων αποβλήτων η οποία συναρτάται άμεσα με τα καταναλωτικά πρότυπα και την αύξηση του πληθυσμού (στην χώρα μας υφίσταται πτώση τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της μείωσης της αγοραστικής δύναμης των πολιτών).  Η ποικιλία των υλικών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή προϊόντων και των συσκευασιών τους, η οποία δυσχεραίνει την διαχείριση στο τέλος κύκλου ζωής των προϊόντων  Η εξέλιξη των τεχνολογιών και των μεθόδων επεξεργασίας των αποβλήτων  Η ενεργοποίηση της κοινωνίας και η αυξανόμενη πίεση για την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος.

ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ Η έννοια της βιωσιμότητας περιλαμβάνει περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές πτυχές, οι οποίες έχουν όλες σημασία τόσο για τη διαλογή των αποβλήτων όσο και για την ανθρώπινη εξέλιξη.  Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση της οικονομικής βιωσιμότητας συχνά προσανατολίζονται προς την ευημερία των ανθρώπων μέσω της οικονομικής, τεχνικής και κοινωνικής προόδου.  Οι στόχοι για την ανάπτυξη της κοινωνικής βιωσιμότητας περιλαμβάνουν προσπάθειες ενθάρρυνσης της ανάπτυξης ειρηνικών και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνιών, οι οποίες συμπεριφέρονται με βάση αυτό που είναι ηθικά σωστό και δίκαιο.  Οι προσπάθειες κοινωνικής βιωσιμότητας αποσκοπούν επίσης στον τερματισμό της πείνας και της φτώχειας και στη δημιουργία περιβαλλόντων στα οποία οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν ευημερούσες, υγιείς, ίσες και αξιοπρεπείς ζωές.

3



Οι προσπάθειες περιβαλλοντικής βιωσιμότητας αποσκοπούν στην προστασία του πλανήτη για τα είδη που ζουν σε αυτόν τώρα και για τις μελλοντικές γενιές.

Οι προσπάθειες αυτές μπορούν να επιτευχθούν μέσω της βιώσιμης κατανάλωσης, παραγωγής και μέσω της πρόληψης της περαιτέρω υποβάθμισης του πλανήτη και της οικολογίας του με την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων από τα απόβλητα. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη, είναι εν μέρει συνέπεια της απεμπλοκής των ανθρώπων από την αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων, η οποία οδήγησε σε πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη πιο βιώσιμων συστημάτων αποβλήτων που απομακρύνονται από τον παραδοσιακά γραμμικό τρόπο παραγωγής, κατανάλωσης και διάθεσης . Η διαχείριση της διαλογής αποβλήτων τείνει τώρα να ενθαρρύνει ένα κυκλικό μοντέλο στο οποίο τα προϊόντα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, τα υλικά μπορούν να ανακυκλωθούν για όσο το δυνατόν περισσότερους κύκλους ή να ανακτηθεί ενέργεια. Οι παραγωγοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνονται να υιοθετήσουν μια κυκλική προσέγγιση και να καθορίσουν στόχους για τα προϊόντα τους που εκτείνονται από την παραγωγή, καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, έως τη διαχείριση των αποβλήτων. Προκειμένου να διαχειριστεί κατάλληλα τα απόβλητα, η διαχείριση των αποβλήτων βασίζεται στην ταξινόμηση των αποβλήτων στα κλάσματα τους. Αυτό μπορεί να συμβεί σε πολλά επίπεδα, όπως εγκαταστάσεις ανακύκλωσης, νοικοκυριά ή καταστήματα . Όσο καλύτερα ταξινομούνται τα απόβλητα σε θεσμικό ή οικιακό επίπεδο, από τους ανθρώπους που παράγουν τα απόβλητα, τόσο περισσότερα προϊόντα μπορούν να μειωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν, να ανακυκλωθούν υλικά και να ανακτηθούν πόροι. Το σύστημα ανακύκλωσης, πρέπει να είναι προσαρμοστικό και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ανθρώπων που συμβάλλουν σε αυτό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, όταν το σύστημα διαχείρισης αποβλήτων βασίζεται στη διαλογή των οικιακών αποβλήτων, η ανάκτηση πόρων από τα απόβλητα θα επιτύχει τελικά μόνο την πληρέστερη αποτελεσματικότητά του, ενισχύοντας έτσι τη συμβολή του στη βιωσιμότητα, όταν ενθαρρύνει όλους στην κοινωνία να συμμετάσχουν σε αυτό. Οι πτυχές συμπεριφοράς, όπως οι φραγμοί και οι ενεργοποιητές, αποτελούν κρίσιμα ερεθίσματα για τη δέσμευση στη διαλογή των αποβλήτων. Μεταξύ αυτών μπορεί να είναι: όπως κίνητρα πρόθεση υποκειμενικά πρότυπα και περιβαλλοντική απειλή

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ

   

αλλά και όπως ο χώρος, για να φιλοξενήσουν ξεχωριστούς κάδους για ξεχωριστά κλάσματα των αποβλήτων, η γνώση, τα κοινωνικοδημογραφικά στοιχεία και η εμπειρία.

ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

   

Αυτό δείχνει ότι η συμπεριφορά διαλογής αποβλήτων υπόκειται, τουλάχιστον εν μέρει, στο πόσο καλά ένα άτομο γνωρίζει πολιτιστικές πτυχές που στηρίζουν τους κανόνες και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες τείνουν να ενεργούν τον τρόπο διανομής της γνώσης και κατά πόσον η πρόθεση και τα κίνητρα επικεντρώνονται στο άτομο ή σε συλλογικά αίτια. Οι ανησυχίες σχετικά με τις συνέπειες που έχουν οι ανθρώπινες ενέργειες στο περιβάλλον μπορούν να ενσωματωθούν στον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες αναμένουν από τα μέλη τους να δράσουν.

4

Ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον Οι δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν οι άνθρωποι έχουν προκαλέσει την τρέχουσα ανάγκη ανάπτυξης της περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας, και απαιτείται στοχευμένη συμμετοχή σε δραστηριότητες για την επίτευξη αυτού του στόχου. Ένας τρόπος για τους ανθρώπους να συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη είναι η ανακύκλωση των υλικών και η διαλογή των οικιακών αποβλήτων ως μέρος της καθημερινής τους ρουτίνας, καθώς αυτό μπορεί να επιτρέψει στα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων να ανακυκλώνουν υλικά και να αποφεύγουν την εξάντληση των πόρων του πλανήτη. Τα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων συχνά τίθενται κατά τρόπο ώστε η ελαχιστοποίηση της ποσότητας των αποβλήτων να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την επίτευξη βιωσιμότητας. Το πιο κάτω σχήμα παρουσιάζει το ΜΟΝΤΕΛΟ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ στο οποίο η υγειονομική ταφή είναι η λιγότερο προτιμώμενη επιλογή διαχείρισης αποβλήτων. Άλλες επιλογές διαχείρισης αποβλήτων, όπως η ανακύκλωση υλικών, η επαναχρησιμοποίηση και η ανάκτηση ενέργειας, είναι προτιμότερες, αλλά εξαρτώνται από το είδος των αποβλήτων και τις διαθέσιμες επιλογές επεξεργασίας.

Γενικά, η ανακύκλωση των υλικών προτιμάται από την παραγωγή ενέργειας μέσω, για παράδειγμα, της καύσης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ανακύκλωση υλικών είναι συχνά πιο επωφελής για το περιβάλλον από τη μετατροπή του υλικού σε ενέργεια. Ομοίως, η αποφυγή πλήρωσης χώρων υγειονομικής ταφής με οργανικά απόβλητα, όπως τα τρόφιμα, μπορεί να συμβάλει θετικά, διότι οι

5

πόροι που διαφορετικά θα χάνονταν μπορούν να ανακτηθούν από οργανικά απόβλητα μέσω λιπασματοποίησης ή αναερόβιας πέψης. Επιπλέον, η υγειονομική ταφή οργανικών αποβλήτων έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή μεθανίου, η οποία αποτελεί ισχυρό αέριο θερμοκηπίου. Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης, είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο να διασφαλιστεί η διαχείριση όλων των αποβλήτων και να αποφευχθεί η ανεξέλεγκτη απόρριψη, αλλά και να κατευθυνθούν οι διάφοροι τύποι αποβλήτων στη σχετική επιλογή διαχείρισης αποβλήτων. Η επιστήμη αναγνωρίζει επίσης την ανακύκλωση ως περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμη δραστηριότητα. Αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα της ανάκτησης πόρων από τα απόβλητα αντί να εξαντλούνται περαιτέρω οι πόροι του πλανήτη, μπορεί να συμβάλει στην εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα με τρόπους όπως η μείωση της απελευθέρωσης αερίων του θερμοκηπίου, μεταξύ άλλων στόχων και πολιτικών. Παρά το γεγονός ότι πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν επιδείξει σημαντικές επιδόσεις στην Ορθολογική Διαχείριση των Αποβλήτων, η χώρα μας , και στα καθ΄ημάς ο ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ δεν έχει ικανοποιητική προσαρμογή σε αντίστοιχα επιτυχημένα μοντέλα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σήμερα, η ανεξέλεγκτη διάθεση των Αποβλήτων σε χωματερές στις περισσότερες περιοχές της χώρας και η υποβαθμισμένη λειτουργία των Χ.Υ.Τ.A είτε λόγω αστοχίας των μελετών είτε λόγω υποστελέχωσης των ΦΟΔΣΑ. Η παντελής έλλειψη ελεγκτικών μηχανισμών για τον έλεγχο της τήρησης των Περιβαλλοντικών Όρων των υφιστάμενων μονάδων έχει ως αποτέλεσμα την δυσπιστία των πολιτών σε οποιαδήποτε μέθοδο επεξεργασίας αποβλήτων. Από την άλλη η διαχρονική έλλειψη πολιτικής βούλησης σε όλες τις βαθμίδες λειτουργίας του κράτους για την εξεύρεση ολοκληρωμένων λύσεων για την Διαχείριση των ΑΣΑ έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο με διαφαινόμενο ΄΄τον πέλεκυ των προστίμων προ των πυλών΄΄. Η Βιώσιμη Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων(ΑΣΑ), στηρίζεται, στην εφαρμογή προηγμένων μεθόδων αλλά και σε εισαγωγή καινοτομιών στη διαχείριση ΑΣΑ. Στόχος είναι, η πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων, η προώθηση της επαναχρησιμοποίησης, η παροχή έργων & υπηρεσιών ποιότητας σε όλο το φάσμα της διαχείρισης, το σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων, την προεπεξεργασία και την τελική διάθεση, τη διαλογή στην πηγή και την αποκομιδή αποβλήτων, την εναλλακτική διαχείριση, την ευαισθητοποίηση, με αξιοποίηση των τεχνολογιών περιβάλλοντος και την αποδοχή από τους ενημερωμένους πολίτες. Το γεγονός ότι η παροχή τέτοιων γνώσεων, στους πολίτες, μπορεί να συμβάλει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της διαλογής αποβλήτων και στην ενημέρωση των πολιτικών που αποσκοπούν στη βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων. Πρέπει η πολιτεία(Δήμοι-Περιφέρειες-συναρμόδια Υπουργεία) να αποκτήσουν μια επισκόπηση της τρέχουσας κατάστασης της βιβλιογραφίας σχετικά με τη συμμετοχή στη διαλογή των αποβλήτων, υπό το πρίσμα δύο πτυχών που αντιμετωπίζουν επί του παρόντος οι προσπάθειες βιωσιμότητας: Αυξημένη ανθρώπινη αδιαφορία και υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Παρά την τρέχουσα έλλειψη μελετών σχετικά με τον τρόπο μετάβασης των νοικοκυριών σε συστήματα διαλογής αποβλήτων, αυτή η ανασκόπηση(της βιβλιογραφίας) είναι σε θέση να παράσχει μια ευρεία εικόνα της συμμετοχής σε καθημερινές δραστηριότητες που στηρίζουν τη βιωσιμότητα, όπως η διαλογή των οικιακών αποβλήτων. Δεδομένων των σημερινών πρωτοβουλιών για την ανάπτυξη αποτελεσματικής ανάκτησης πόρων από τα απόβλητα, οι γνώσεις αυτές συμβάλλουν στις προσπάθειες συμμετοχής των νοικοκυριών στη διαλογή των αποβλήτων. Οι δημόσιοι μηχανισμοί χρηματοδότησης στηρίζουν ήδη λύσεις οικολογικής καινοτομίας, όμως θα μπορούσαν να διαδραματίσουν ακόμη πιο δυναμικό ρόλο στο μέλλον. Οι επενδύσεις σε υποδομές, έρευνες και έργα αστικής ανάπτυξης θα μπορούσαν να δρομολογηθούν προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης της πράσινης οικονομίας. Χρήσιμη για την προσέλκυση ενδιαφερόμενων θα ήταν και η δέσμευση στη βιώσιμη ανάπτυξη σε συνδυασμό με την ύπαρξη σαφούς χρηματοδοτικού και ρυθμιστικού πλαισίου. Για να προωθήσει, μια Δημοτική αρχή, την Βιώσιμη Διαχείριση των στερεών αποβλήτων, πρέπει πρωτίστως να ενδιαφερθεί και να λύσει τα σχετικά, εξειδικευμένα επιστημονικά θέματα και να αναπτύξει

6

έναν μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων, όπως:  Διαλογή απορριμμάτων στην πηγή  Μηχανική Διαλογή & Χειροδιαλογή Αποβλήτων.  Κομποστοποίηση Οργανικού Κλάσματος ΑΣΑ.  Συλλογή & Μεταφορά ΑΣΑ, με στόλο εξοπλισμένο με G.P.S., ώστε να επιτυγχάνεται βελτιστοποίηση δρομολογίων.  Διαχείριση Ογκωδών Απορριμμάτων.  Πρόγραμμα Διαλογής στη Πηγή Συσκευασιών (πλην γυάλινων) και Έντυπου Χαρτιού.  Πρόγραμμα Διαλογής στη Πηγή Συσκευασιών Γυαλιού.  Πρόγραμμα Διαλογής στην Πηγή τροφικών αποβλήτων από μεγάλους παραγωγούς  Λειτουργία του ΧΥΤ.  Εναλλακτική Διαχείριση κάποιων από τα επονομαζόμενα «άλλα προϊόντα» του Ν. 2939/01, όπως: o Πρόγραμμα Διαλογής στη Πηγή μικρού μεγέθους Αποβλήτων Ηλεκτρικού & Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) o Συλλογή πόρτα – πόρτα μεγάλου μεγέθους ΑΗΗΕ, κ.ά.  Ενημέρωση & Ευαισθητοποίηση Πολιτών με ειδικές δράσεις για τη μαθητευόμενη νεολαία (εκατοντάδες ενημερώσεις σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και επισκέψεις σχολείων σε ειδικούς χώρους εκπαίδευσης).  Περιορισμό των εκπομπών αερίων του Θερμοκηπίου δια της εφαρμογής ειδικών δράσεων στα πλαίσια του προγράμματος LIFE09/ENV/GR/000294 (Waste-C-Control)  Περιορισμό των παραγόμενων αποβλήτων διά της εφαρμογής ειδικών δράσεων στα πλαίσια του προγράμματος LIFE10/ENV/GR/000622 (WASP-TOOL) όπου περιλαμβάνονται δράσεις όπως: o Οικιακή Κομποστοποίηση o Ανταλλακτική Βιβλιοθήκη o Μείωση πλαστικής τσάντας  Βελτιστοποίηση αποκομιδής και περιορισμό των αερίων του Θερμοκηπίου με το έργο «Αποδοτικές και βιώσιμες μέθοδοι διαχείρισης απορριμμάτων με την χρήση εργαλείων ICT ή (Τ.Π.Ε.) (Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας ) για την επίτευξη της μείωσης εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου» LIFE13/ENV/ES/000725 (EWAS).

Διαλογή στην πηγή Η “Διαλογή στην Πηγή” είναι ο διαχωρισμός διακριτών κατηγοριών απορριμμάτων στο σημείο της παραγωγής τους με σκοπό τη ξεχωριστή συλλογή και ανακύκλωσή τους. Και σημείο παραγωγής είναι το σπίτι μας, η δουλειά μας, τα καταστήματα, τα εμπορικά κέντρα κ.λ.π.. Απαιτεί δηλαδή την εμπλοκή του καθενός μας στη διαλογή των υλικών σε όποιο σημείο αυτά παράγονται, με στόχο να έχουμε αποδοτική ανακύκλωσή τους. Η εμπειρία της Ευρώπης που πρωτοστάτησε και πρωτοστατεί στην ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων, έχει κατασταλάξει και έχει καθιερώσει τη “Διαλογή στην Πηγή” ως απαραίτητο στοιχείο για αποδοτική ανακύκλωση των απορριμμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην τελευταία ανανέωση της βασικής Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας για τη διαχείριση των απορριμμάτων, την οδηγία πλαίσιο 2008/98/ΕΚ, η διαλογή στην πηγή καθορίζεται πλέον ως απαραίτητη νομική υποχρέωση των κρατών μελών τουλάχιστον για το γυαλί, το χαρτί, το πλαστικό και το μέταλλο. Στην Ελλάδα μόλις τον Ιούνιο του 2021εναρμονιτηκαμε με αυτή την οδηγία με τον νόμο 4819. Δεν είναι τυχαίο που έχει καταλήξει η Ευρωπαϊκή κοινωνία σε αυτή την επιλογή. Τα απορρίμματα την ώρα και στο σημείο που παράγονται είναι διαχωρισμένα συνήθως σε κατηγορίες. Είναι ο τρόπος που τα πετάμε και τα αναμειγνύουμε, που το καθιστά δύσκολο να τα διαχωρίσουμε στη συνέχεια. Είναι δηλαδή παράδοξο, στο σημείο παραγωγής των υλικών να τα αναμιγνύουμε για σκοπούς μιας παρεξηγημένης ευκολίας και στη συνέχεια να ξοδεύουμε μεγάλα ποσά σε υποδομές για να τα ξαναδιαχωρίσουμε (εάν είναι μάλιστα αυτό εφικτό), για να μπορέσουμε να τα ανακυκλώσουμε.

7

Η συλλογική λοιπόν εμπειρία της Ευρώπης μετά από πολλά χρόνια δοκιμών και συγκρίσεων κατέδειξε ότι η αποδοτική ανακύκλωση γίνεται όταν διαχωριστούν αρχικά τα υλικά στην πηγή από τον πολίτη. Άλλες προσεγγίσεις – όπως αυτή του μπλε κάδου – για διαλογή των απορριμμάτων μετά την ανάμειξη των υλικών στο σημείο παραγωγής τους, είτε μηχανικά, είτε με χειροδιαλογή, δοκιμάστηκαν και αποδείχτηκαν ακριβές ή ανεπαρκείς λόγω κακής ποιότητας των ανακτώμενων υλικών μετά τη διαλογή τους. Και αυτό γιατί είχε προηγηθεί η ανάμειξη των ανακυκλώσιμων υλικών από τους πολίτες και με οργανικά απορρίμματα (απορρίμματα κουζίνας). Για αυτούς τους λόγους που η Ε.Ε. επένδυσε και επενδύει στην ενημέρωση των πολιτών για την ανάγκη διαλογής των υλικών στην πηγή και το θεσμοθέτησε πολύ πρόσφατα και ως νομική υποχρέωση των κρατών μελών για τα βασικά υλικά συσκευασίας. Γιατί τονίζονται λοιπόν όλα αυτά; Γιατί στην περιφέρειά μας και εμάς μας αφορά η πόλη μας(ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ)γίνεται προσπάθεια για να κατασκευαστούν τεράστια ιδιωτικά (με Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα – ΣΔΙΤ) εργοστάσια επεξεργασίας των απορριμμάτων για εφαρμογή της διαλογής των ανακυκλώσιμων υλικών από ανάμεικτα απορρίμματα, με τεράστια αντίστοιχη αύξηση των δημοτικών τελών για την λειτουργία τους μέσω των εγγυημένων ποσοτήτων και με ορίζοντα την καύση. Και είναι κατ’ ανάγκην κακό αυτό; Και φυσικά όχι, άλλωστε οι μεγαλύτερες αλλαγές γίνονται από θαρραλέες επενδύσεις σε νέες μεθόδους και νέες τεχνολογίες. Τα ερωτήματα που πρέπει πάντα να τίθενται όμως για κάθε μεγάλη επένδυση είναι κατά πόσον οι επενδύσεις είναι αναγκαίες, κατά πόσον εξυπηρετούν τον σκοπό τους και τελικά κατά πόσον επιτυγχάνουν το ζητούμενο αποτέλεσμα. Στην προκειμένη περίπτωση οι μεγάλες αυτές επενδύσεις αποκλίνουν από τη δοκιμασμένη πρακτική στην υπόλοιπη Ευρώπη και την γενική κατεύθυνση που έχει χαραχτεί από το ψηφισμένο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), τα περιφερειακά σχέδια (ΠΕΣΔΑ) και τα αντίστοιχα τοπικά. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν το δυσανάλογο μεγάλο μέγεθος των μονάδων και των επενδύσεων είναι αναγκαίο δεδομένης της νομικής υποχρέωσης που έχουμε ως κράτος να εφαρμόσουμε τη διαλογή στην πηγή. Λέχθηκαν λοιπόν τον τελευταίο καιρό περίπου τα ακόλουθα: Α. Είναι αναγκαίες οι μονάδες αυτές σε τέτοια μεγέθη γιατί ως λαός δεν μάθαμε να διαχωρίζουμε τα υλικά στην πηγή και επειδή θα μας πάρει χρόνο να μάθουμε, δεν θα μπορέσουμε να καλύψουμε τους στόχους ανάκτησης και ανακύκλωσης των υλικών. Β. Θα χάσουμε τα χρήματα από την ΕΕ αν δεν τις κάνουμε. Γ. Ακόμη και χώρες που κάνουν ανακύκλωση εδώ και χρόνια έχουν φτάσει μόλις στο 30% των ανακυκλώσιμων, άρα χρειάζονται αυτές οι μονάδες έτσι και αλλιώς όσο και αν προσπαθήσουμε να διαχωρίζουμε στην πηγή. Δεν υπήρχε φυσικά ο αναγκαίος αντίλογος σε αυτές τις συζητήσεις για να διορθωθούν ανακρίβειες και να τεθούν τα σημαντικά ερωτήματα που προκύπτουν από αυτή τη φιλοσοφία. Θα το επιχειρήσω λοιπόν εδώ για να είναι ενήμερο και το κοινό: Οι χώρες με ψηλά ποσοστά ανακύκλωσης (Βέλγιο, Γερμανία, Σκανδιναβικές χώρες κ.λ.π.) επιτυγχάνουν ανακύκλωση των συσκευασιών σε ποσοστά 80 – 95% (και όχι 30% όπως λέχθηκε), βασιζόμενοι κυρίως στη διαλογή στην πηγή. Απλά οι συσκευασίες είναι το 30% περίπου κατά βάρος του συνόλου των Δημοτικών στερεών απορριμμάτων. Άρα το 30% που λέχθηκε χρησιμοποιήθηκε παραπλανητικά και για να αιτιολογήσει λανθασμένα την ανάγκη για τέτοιου μεγέθους μονάδες. Και τα ερωτήματα που προκύπτουν. Καλά και αν η Ευρώπη μας δίνει χρήματα σήμερα για υποδομές σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε θηριώδεις υποδομές αν δεν τις χρειαζόμαστε πραγματικά; Είναι λοιπόν δυνατόν να επενδύουμε σε θηριώδεις (όπως αποδεικνύεται) υποδομές πολλών εκατομμυρίων στηριζόμενοι σε μια πρόσκαιρη αδυναμία της κοινωνίας μας, λέγοντας κιόλας ότι είναι αναγκαίο αφού δεν μάθαμε να διαχωρίζουμε τα υλικά, δυστυχώς θα χρειαζόμαστε αυτές τις μεγάλες μονάδες των πολλών εκατομμυρίων. Όμως, πότε και πόσα επενδύσαμε ως κράτος για να μάθουμε να χωρίζουμε τα υλικά ώστε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι επειδή δεν μαθαίνουμε πρέπει να ρίξουμε μερικά εκατομμύρια σε τέτοιου μεγέθους υποδομές; Γιατί δεν διαθέσαμε τα εκατομμύρια αυτά που θα στοιχίσουν οι μονάδες τα επόμενα χρόνια σε εντατική ενημέρωση σε όλα τα επίπεδα για να μάθουμε τη διαλογή στη πηγή;

8

Είναι δυνατόν να επενδύουμε εκατομμύρια πάνω στις αδυναμίες της κοινωνίας μας αντί να επενδύουμε για να διορθώσουμε την κοινωνίας μας και τις συμπεριφορές της; Τελικά, ποιος θα πληρώσει όλες αυτές τις υποδομές και το λειτουργικό τους κόστος όταν θα πρέπει ως εκ του νόμου να έχουμε και διαλογή στην πηγή αλλά και να πληρώνουμε και τους εργολάβους των Μονάδων με πολυετή συμβόλαια στις θηριώδεις αυτές μονάδες; Και το τελευταίο ερώτημα: ποιος θα πληρώσει το κόστος αν αυτές οι μονάδες αποδειχθούν ότι δεν επιτυγχάνουν το στόχο τους; Αν δηλαδή δεν μπορούν να παράξουν υλικά καθαρά που να μπορούν να βρουν αγορές και να ανακυκλωθούν; Και τι θα γίνουν τότε αυτά τα υλικά; Δεν τίθενται αυτά τα ερωτήματα για να αμφισβητηθούν όλες οι κατά καιρούς αποφάσεις. Τίθενται ως προβληματισμοί τώρα που πλέον, ακούγονται το σκεπτικό και η φιλοσοφία αυτών που επιλέγουν τις υποδομές και τις τεχνολογίες. Εύλογα δημιουργούνται ερωτήματα τα οποία θα πρέπει να απασχολήσουν κυρίως αυτούς που πήραν τις αποφάσεις και αυτούς κυρίως που θα πάρουν τις αποφάσεις για τις υπόλοιπες υποδομές στο σύντομο μέλλον. Και κυρίως τίθενται γιατί πέραν από το κόστος των επενδύσεων και των λειτουργικών εξόδων των υποδομών, έχει σημασία και το τι μηνύματα περνούν στο κοινό. Άλλο είναι να λέμε ως κράτος ότι πρέπει να μάθουμε τη διαλογή στην πηγή όπως την έμαθαν όλοι οι Ευρωπαίοι και ότι θα επενδύσουμε για να μάθουμε και άλλο είναι να λέμε ότι επειδή δεν θα μάθουμε πρέπει να ξοδέψουμε εκατομμύρια ευρώ σε αμφιβόλου ακόμη αποτελέσματος υποδομές. Η πρώτη προσέγγιση επιχειρεί να διορθώσει την κοινωνία και τις συμπεριφορές του πολίτη, ενώ η δεύτερη την σπρώχνει σε συμπεριφορές που απλά θα “επιβεβαιώσουν” την παρεξηγημένη “ορθότητα” των επιλογών που γίνονται στις υποδομές, έναντι μεγάλου δυστυχώς κόστους για τον τόπο. Γίνεται δηλαδή ουσιαστικά μία αυτοεπιβεβαιούμενη προφητεία (self fulfilling profecy).

9