Орал өңірі №79

Орал өңірі ОБЛЫСТЫҚ Қоғамдық-саяси газет

+ 34 + 17

С

0

С

0

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл №79 (20008)

www.zhaikpress.kz

oral_oniri@inbox.ru

Газет 1918 жылғы 17 қарашадан шығып келеді. 1968 жылы "Құрмет Белгісі" орденімен марапатталған

Құлаққап саңырау,

ғаламтор меңіреу қылмасын С

оңғы жылдары әлемде ұялы бай­ ланыс операторларының саны мен байланыс қызметінің осы түрін пайдаланушылар күрт көбеюде. Ғылыми тәжірибеден белгілі болғандай, егер ұялы телефонмен 10 жылдан астам сөйлессең, есту жүйесі ісігіне ұшырау қаупі екі есеге өседі екен. Бүгінде бесіктен белі шықпаған баланың өзі үлкендерге қарағанда ұялы те­ лефонды тез меңгеретінін көріп жүрміз. Ал балалардың есту жүйесі мен сүйек тіндері жұқа болғандықтан, ересектерге қарағанда тез зақымданады. Мәліметтерге сүйенсек, 2013 жылы әлемде 360 миллионнан астам адамның құлағы естімейтіні анықталған. Соның 165 миллионы - 65 жастан асқан құлағы шамалы еститіндер, 32 миллионы 15 жасқа дейінгі балалар. «Көп адамның ұялы телефоннан айтар­ лықтай қауіп жоқ дегеніне таңғаламын. Он жыл бойғы зерттеулер ұялы телефон­ ды пайдалану ісіктің дамуына әкеп соқ­ тыратынын дәлелдеді» – дейді Орберо Швед университетінің профессоры Кьелл Мильд. Бірақ ол ұялы телефонның адамның жүйке жүйесіне әсерін ұзақ жылдар бойы зерт­ теу керектігін айтады. Мысалы, телефонды үнемі пайдаланатын бір адамды 8-10 жыл бойы бақылауға алып, оның денсаулығын үнемі тексеріп тұру керек. (Жалғасы 9-бетте)

Жаңалықтар мозайкасы

Бөрліліктер жеңімпаз атанды Теректі ауданында өткен БҚО ауыл жасөспірімдерінің ІІ жазғы ойындарының қорытындысы бойынша жалпыкомандалық есепте Бөрлі ауданы жеңімпаз атанды. Облыстық дене шынық­ты­ ру және спорт басқармасы­ нан түскен мәліметке қара­ған­да, Ақжайық ауданы екін­ші, те­рек­тіліктер үшінші орын­ ды ие­ленді. Жекелеген спорт түр­лері бойынша волейбол­ дан ұл­дар­дан Ақжайық, қыз­дар­­дан Бөр­лі ауданы коман­ дасы озық шық­ты. Асық ату, қазақ күресі, тоғыз­құмалақ

және президенттік көпсайыс­ тан бөрліліктер алдына жан сал­ған жоқ. Үстел теннисінен ақжайықтықтар үз­дік өнер көрсетсе, таэквондодан Зеле­ нов жеңіс тұғырына көтерілді. Шағын футболдан теректі­лік­ тер қарсылас шақ келтірме­ се, еркін күрестен Ақжайық балуандарының мерейі үстем болды.

Қисықсайдағы киіктер Тасқала ауданы Қазақстан ауылдық округінің Қисықсай елді мекеніне қарасты Волжанка қыстағына Қазталов ауданынан 16 бас киік әкелінді.

Бұған дейін Қазақстан ауыл­ дық округінде асыл тұқымды «Ақжайық» қойы өсірілген еді, Жәңгір хан атындағы БҚАТУ енді қоймен қатар киік те ұстап көрмекші. Ғалымдардың ай­ туынша, қатары сиреп бара жатқан түз аңын олар тәжірибе ретінде қолда ұстап, санын көбейтіп көрмек. Қазір қолдағы киіктің алтауы – құралай. Аңды бағумен атаме­ кендік Құсайыновтар отбасы айналысуда.

Рамазан айында зекет берді Рамазан айының тұла бойы із­ гілікке толы. Жаңақала ауданы, Жаңақазан ауылдық округінің тұр­ғыны, «Достар» шаруа қожалы­ғы­ ның жетекшісі Думан Қарағойшин жыл сайынғы дәстүрден жаңыл­ май, биыл да сауапты іс қылды. Ауылымыздың «Атымтай Жомар­ ты» 1 ірі қара, 7 қойын зекетке беріп, аз қамтылған 20 отбасы­ на үлестірді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с) «Зекет – Исламның көпірі» деп, мұсылмандарды әрқашан тер төгіп, еңбек етуге шақырады.

3екет қоғамдағы кедей-кепшіктің орташа өмір сүруіне ықпал жасап, мемлекетті әлсіздіктен сақтайды. Барлық ауқатты адамдар қа­сиет­ті Рамазан айында Думаннан үлгі алса ғой!

2

АҚПАРАТ Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Штабтардың жұмысын

жандандыру қажет

P

Апта басында облыстық жастар саясаты мәселелері бас­ қармасының қолдауымен «Болашақ жастардікі» жастар қоғамдық қоры шағын футболдан турнир ұйымдастырды. П. Атоян атындағы ста­ дионда өткен бұл турнир Халықаралық жастар күніне арналды. Жарыс­ та қаламыздағы 6 аула клубы бақ сынады. Нәтижесінде «Арман» аула клубы алдарына жан салмай, бірінші орынға табан тіреді. Ал «Атаме­ кен» және «Өркен» аула клубтарының аяқдопшылары екінші, үшінші орындарды бөлісті. Ұйымдастырушылардың айтуынша, жеңімпаздар 12 тамыз – Халықаралық жастар күнінде өтетін салтанатты шарада марапатталмақ.

P

Жуырда Ақжайық ауданы Көнеккеткен ауылында «Елеулі есімдер, ғибратты ғұмырлар» ескерткіш тақтасы ашылды. Бұл бастамаға ауыл және мектеп әкімшіліктері ұйытқы болды. Тақтада аталмыш ауылда елеулі еңбек еткен азаматтар мен аза­ матшалар есімі жазылған. Салтанатты шарада мұғалім А. Сейілханова ескерткіш тақтаға жазылғандар туралы баяндады. Сондай-ақ есімі ұлықталғандар жайында олардың көзін көрген, бірге жұмыстас бол­ған ауыл үлкендері әңгімелеп берді. Бұған дейін осы ауылдағы сая­ си қуғын-сүргін құрбандарына арналған ескерткіш тақта жөндеу­ден өткізілген еді.

P

Зеленов ауданында да егін ору науқаны басталды. Аудандық ауыл шаруашылығы бөлімінің мәліметінше, 42011 гектар алқапқа себілген егіннің бүгінде 14033 гектары орылып, оның 13679 гектары бастырылған. Бидайдың шығымдылығы гектарынан 17,3 центнерді құрап отыр. Егін орағына 83 комбайн қатысады деп жоспарланса, әзірге олардың 78-і ғана алқапта жүр.

Азаматтың алтын жүлдесі Батысқазақстандық дзюдошы Азамат Мұ­ қанов жуырда Германияның Зинденфилген қаласында Еуропаның ашық кубогі үшін өт­ кен жарыста жеңімпаз атанды. БҚО дене шынықтыру және спорт басқар­ма­ сының бөлім басшысы Әскербек Нұрмұқанов­ тың айтуынша, 73 келі салмақта әуелі Герма­ ния, Кипр, Румыния және Франция елдерінің дзюдошыларын жеңген Азамат финалда тағы бір қазақстандық Сергей Лиммен белдесіп, одан басым түсті. С. Лим А. Мұқановтың Қазақстандағы негізгі қарсыласы болып есептеледі. Өткен жылы Азамат Сергейден ұтылып қалған болатын. Бірақ Азамат соның есесін Рио-де-Жанейрода дзюдодан өткен әлем чемпионатын­да қайырып, қазақ жастары арасынан алғаш рет күміс жүлдегер атан­ған еді. А. Мұқановты бапкерлері Берік Жетпісбаев пен Сайын Ерғалиев жат­ тықтырады. Биылғы басты жарыс – Оңтүстік Кореяның Инчхон қаласын­ да 19 қыркүйек – 4 қазан аралығында өтетін ХVІІ жазғы Азия ойындары. Осы додада Азамат 66 келі салмақта қазақ елінің намысын қорғайды.

Кеше облыстық әкімдіктің кіші залында мемлекеттік органдардың нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы іс-қимылға бағытталған қызметін үйлестіру жөніндегі ведомствоаралық штабының отырысы өтті. Оған облыс әкімінің орынбасары Бақтияр Мәкен қатысып, төрағалық етті.

К

үн тәртібінде Бөрлі, Терек­ті және Зеленов аудан­дарын­ дағы осы бағыттағы алдын алу шараларының нәтижелері, аудан аумағында құрамында есірткі бар өсімдіктерді заңсыз өсіру факті­ лері және оның жолын кесу жұ­ мыстары туралы баяндамалар жа­салды. Бөрлі ауданы әкімінің орын­басары Азамат Ағелеуовтың мәлі­ метінше, ауданда 51 есірткіге тә­ уел­ді адам болса, соның екеуі – әйел. Кәмелетке толмағандар ара­сында мұндай дерек жоқ. Осы жар­тыжылдықта бір адам есепке алын­ған. Нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрес шаралары ауданда жүйелі жүргізілуде. Жасы­ рын сауалнамалар, күдікті адам­дарды тексеру, психолог, нарколог­ тардың қатысуымен жүргізілетін жұмыстар, рейдтер нәтижесіз емес. Білім беру ұйымдарында үгіт-на­ сихат топтарының қызметі үй­лес­тірілген, ауданның 24 мектебін­ де наркобекеттер жұмыс жасап отыр. Ағымдағы жылы осыған қа­ тысты 4 қылмыстық, 29 әкімшілік құқықбұзушылық орын алған. Аудан­дық ішкі істер бөлімі қызмет­кер­лерінің жедел алдын алу жұмыс­та­ры нәтижесінде құрамында есірткі бар өсімдікті өсіру бойынша бір дерек тіркелген. Теректі ауданы да бұл бағыттағы

жұмыстарын белсенді дамытуда.

- Өткен жылы 50-ден аса іс-шара жүргізіліп, өз нәтижесін берді. Ағым­дағы жылы да ол жұмыстар заңды жалғасын тауып отыр. Бұ­ қаралық ақпарат құралдарымен тығыз жұмыс жасаймыз. Мектеп оқушыларының бос уақытын тиім­ді ұйымдастыру мақсатында көр­ кемдік, техникалық, экология­ лық, ғылыми-зерттеу үйірмелер жұ­мы­сы жолға қойылды және олар тегін спорттық секциялар­ мен де қамтылуда. Наркобекет­ тер арасында өзара байқаулар ұйымдастырып, жұмыстарды ши­ ратудамыз, - дейді Теректі ауданы әкімінің орынбасары Алтай Тоғ­ жанов. Отырысқа қатысқан БҚО ІІД есірт­кіге қарсы күрес басқармасы басшысының орынбасары Ержан Шонаев аталмыш аудандар ау­ ма­ғын­да құрамында есірткі бар өсімдіктерді өсіру деректерін анық­ тап, оның жолын кесу жұмыстарын жандандыруға және барлық мем­лекеттік және қоғамдық ұйымдар­ды бірлесіп жұмыстануға шақыр­ды. Сондай-ақ күн тәртібінде үкімет­ тік емес ұйымдардың, қоғамдық бірлестіктердің және облыстық ішкі саясат басқармасының осы бағыт­ тағы жұмыстарының нәтижелері қаралды. Облыстық ішкі саясат бас­-

қармасының басшысы Айгүл Есе­ке­нованың айтуынша, «Жастар ара­ сында салауатты өмір салтын на­ сихаттау және нашақорлықтың ал­дын алуға қарсы іс-шаралар ұйым­ дастыру» жобасы бойынша «БҚО жас ғалымдар кеңесі» қоғамдық бір­ лестігі жұмыстануда. Жоба бойын­ ша аталған бірлестікке 446428,57 теңге бөлініп, игерілуде. Бірлестік қазіргі таңда білім беру мекеме­ лерінде дәрістер, түрлі акциялар ұйымдастырып, бейнетүсірілімдер дайындап, облыстық телеарналар арқылы таратып отыр. Сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарында насихат жұмыстары жүйелі жолға қойылған. Отырысты қорытындылаған Бақ­тияр Мәкенұлы Орал қаласы мен аудандардағы аталмыш штаб­тар­дың жұмысын жақсартуды, профи­лак­тикалық іс-шараларды нәти­ желі ұйымдастыруды, кінәлілерді заң талабына сай жауапкершілік­ ке тартуды тапсырды. Сондай-ақ есірткіге тәуелді адамдарды емдеу мен оңалту жұмыстарын жандан­ дыруды, атқарылған жұмыстардың ақпаратын уақтылы ұсынуды, БАҚта үгіт-насихат шараларын кеңінен жариялауды да қаперде ұстау қа­ жеттігін айтты.

Ақмоншақ МАҚСОТҚЫЗЫ

Батыс Қазақстан облыстық мәслихатының шешімі БҚО әділет департаментінде 09.07.2014 ж. №3582 болып тіркелді

Орал қаласы

№18-8

27 маусым 2014 жыл

Азаматтардың жекелеген санаттарына амбулаториялық емделу кезінде тегін және жеңілдікті шарттармен дәрілік заттарды қосымша беру туралы «Халық денсаулығы және ден­ саулық сақтау жүйесі туралы» Қа­ зақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексі­не және «Қазақстан Республи­ка­ сындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару ту­­ралы» Қазақстан Республикасы­­ ның 2001 жылғы 23 қаңтардағы Заңына сәйкес облыстық мәсли­ хат ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ: 1. Қосымшаға сәйкес облыстық бюджет қаражаты есебінен аза­ маттардың жекелеген санаттары­на амбулаториялық емделу кезін­ де тегін және жеңілдікті шарттар­

мен дәрілік заттар қосымша бе­ рілсін.

2. Осы шешімнің орындалуын бақылау облыстық мәслихаттың білім, денсаулық сақтау және әлеу­ меттік қамту мәселелері бойын­­ша тұрақты комиссиясына жүк­ телсін.

3. Осы шешім алғаш рет рес­ ми жарияланған күннен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қол­ данысқа енгізіледі.

Сессия төрайымы З. Мусина, облыстық мәслихат хатшысы М. Құлшар

2014 жылғы 27 маусымдағы №18-8 Батыс Қазақстан облыстық мәслихатының шешіміне қосымша

Азаматтардың жекелеген санаттарына амбулаториялық емделу кезінде тегін және жеңілдікті шарттармен қосымша берілетін дәрілік заттар Халық санаты

Дәрілік заттарды тағайындау үшін айғақтар (дәрежесі, сатысы, ауыр ағым)

Дәрілік заттың атауы (шығару нысаны)

№

Аурулар

1.

Бастапқы өкпе гипертензиясы

2.

Юневильдық артрит

Диспансерлік есепте тұрған балалар

Ауырлықтың барлық сатысы мен дәрежесі

3.

Ревматоидтық артрит

Диспансерлік есепте тұрған ересектер

Ауырлықтың барлық сатысы мен дәрежесі

4.

Ағзалармен тіндерді ауыстырып қондырылғаннан кейінгі жағдай

Диспансерлік есепте Ауырлықтың барлық тұрған барлық санаттар сатысы мен дәрежесі

Тенофовир үлбірлі қабығымен қапталған таблеткалар

5.

Эпилепсия

Диспансерлік есепте Ауырлықтың барлық тұрған барлық санаттар сатысы мен дәрежесі

Леветирацетам үлбірлі қабығымен қапталған таблеткалар

Диспансерлік есепте Ауырлықтың барлық тұрған барлық санаттар сатысы мен дәрежесі

Босентан қабығымен қапталған таблеткалар; Силденафил қабығымен қапталған таблеткалар Тоцилизумаб инфузиялық ерітінді дайындауға арналған концентрат Тоцилизумаб инфузиялық ерітінді дайындауға арналған концентрат

ҚОҒАМ oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

3

Халық қалаулылары Сырымда

Кеше ҚР Индустрия және жаңа тех­ нологиялар министрлігінің «Техно­логиялық даму жөніндегі ұлттық агенттігі» АҚ ұйымдастырған иннова­ция­лық автобус Орал қаласына келіп жетті. Ол бізге дейін еліміздің он екі облысында болды. Астанадан келген қонақтарды «ҚАЗИИТУ» ғылыми-білім кешенінде салтанатты түрде қарсы алу рәсімі өтті. Салтанатты шараға облыс әкімінің орынбасары Бақтияр Мәкен қатысып, сөз сөйледі.

ҚР Парламенті Мәжі­лі­сінің депутаттары, «Нұр Отан» партиясы фракция­сының мүшелері Шавхат Өтемісов, Сами­ ғолла Оразов, Виктор

Еламан ӘЙПІШЕВ, «Орал өңірі»

Киянский Сырым ауда­ нының Алғабас ауылына ат басын бұрды.

Үміткер инноваторлар – «Инновациялық форсаж» бағ­дарламасының басты мақсаты ел тұрғындарына NIF50K байқауы туралы толық ақпарат беру, әле­уетті қатысушыларды оған бел­ сенді қатысуға үндеу. Биыл бұл автобус үшінші рет келіп отыр. «Технологиялық даму жөнін­дегі ұлттық агенттігі» АҚ-ның сарап­ шылары инновациялық идеялар­дың авторларымен кездесіп, ин­ новациялық гранттар жөнінде кеңес береді. Біздің облыста­ғы жоғары оқу орындарының ға­ лымдары мен студент жастары бірнеше ғылыми жаңалықтарды өндіріске енгізуде. Бүгін біздер осы жетістіктерімізді ұял­май қо­нақтарға көрсетеміз. Иннова­ция­ лық бизнес-жоспарлардың рес­ публикалық байқауына 18 жоба иелері қатысуда. Оларға сәттілік тілейміз, - деді Бақтияр Мәкенұлы.

– Жылдан-жылға аймақтарда инновациялық белсенділік ар­ та түсуде. Біз осы жолы сіздің об­лыстағы республикалық биз­нес-жоспарлардың бай­қауына қа­тысуға тілек білдірген жобалар­мен танысып, оларға кеңестер береміз. Байқау жеңімпаздарына қомақты қаржы бе­ріледі. Мыса­

Ақ жайықта да көп лы, бірінші орын ал­ған жоба иесі­не 7,5 миллион, екінші және үшін­ші орын алғандар­ға 2,5-1 млн. тең­ ге көлемінде қайтарымсыз грант беріледі, - деді инновация­лық бел­ сенділікті арттыру орталы­ғының басқарушы директоры Бауыржан Айтілеу. Байқауды ұйымдастыру­шы­лар­­дың айтуынша, осы жолы бар­лық облыс орталықтарында кәсіп­керлерге қызмет көрсететін «Да­му» кәсіпкерлікті қолдау қоры» АҚ ор­талықтары жанынан байқау­дың фронт-офисі құрылады. Өнер­ тап­қыштардың өтініштерін осы фронт-офистің кеңесшілері қабыл­ дайды. Сонымен қатар байқауға қатысуға WWW.natd.gov.kz. сай­ тында онлайн-тәртіпте өтініш беру де қарастырылған. Облыстағы кә­ сіпкерлер, инноваторлар үшін ар­ найы шеберлік-дәрістері өткізеді. Қазіргі таңда бүкіл әлем жаңа технология мен инновацияға ерекше көңіл бөліп отыр. Осыған орай біздің облыста осы бағытқа қомақты қаржы қарастырылуда.

Соңғы жылдары бөлінген қаржы 4,5 млрд.-тан 9 млрд. теңгеге жет­ті. Салтанатты шараға қатысу­шы­ лар «ҚАЗИИТУ» ғылыми-білім ке­ шенінде ғылыми-инновациялық жұ­­мыстар қойылған көрмені аралады. Көрмеге қойылған күн энер­гиясын пайдалану арқылы су жы­лытатын гелиосужылытқыш, крем­­ний фотоэлементтері негізінде жа­сақталған 130 Ватт электр энергия­ сын беретін қондырғы, АS-5000 гелиоэлектромо­­биль, гиб­ридтік жел-күн энерго­қон­дыр­ғысы жә­не күн энергия­сы арқылы жүре­тін велосипед көпшілік­тің наза­рын аударды. Сол сияқты энергияны үнем­деу мақсатында ғылыми-білім кеше­ нінде біраз жұмыстар атқарыл­ған. Оның айқын мысалы – «ҚАЗ­ИИТУ» ғылыми-білім кешені­ нің жал­пы ауданы 18 мың шаршы метр үйлер мен оқу ғимараттарын жылумен қамтамасыз ететін же­ке жылуқуат орталығы. Қондыр­ғының нақты қуаттылығы 36 мың

шаршы метрлік ауданды жылу және ыстық сумен қам­тиды. Газбен жұмыс жасайтын бұл қондырғы жылу беру маусымын­да 5 млн. теңгедей қаржыны үнем­дейді. Осы күні облыс аудандары мен Орал қаласынан келген кәсіп­керлер «Тех­нологиялық даму жө­ніндегі ұлт­тық агенттігі» АҚ-ның са­ рапшылары ұйымдастырған тре­нингке қатысып, өздерін маза­ лайтын сұрақтарына жауап алды. Тә­­жірибелі тренерлер идеяны ин­ нова­циялық жобаға айналды­ру, бизнес-жоспар дайындау және де жобаны ең аз ресурстарды қолдана отырып жүзеге асыру жайлы ой-пікірлерімен бөлісті.

– Мен бүгінгі шараға қатысуға арнайы келдім. Сүт өнімдерін өң­ деуді жетілдіру үшін инновация­ лық жобаны жүзеге асыруға бел­сене қатысып келемін. Өткен жы­ лы Павлодар қаласындағы инно­вациялық университеттің ғалы­мы Елизавета Назаренконың ұйым­ дас­тыруымен өткізілген байқауға қатысып, өзімнің жобамды таныс­ тырдым. Сонда 1-орынды жеңіп алдым. Осы байқауда биотехно­логия бойынша сүт өнімдерін өңдеуге біздің шаруашылықты таңдады. Алайда қаржының бол­мауына байланысты жобамыз жү­ зеге аспай жатыр. Біздің шаруа­ шылықта сүт өнімдерін өндіру жә­не өңдеуге мүмкіндік зор. Сон­ дықтан биылғы республикалық биз­нес-жоспарлар байқауына қа­ тысып отырмын, – дейді Сырым ауданының Шолақаңқаты окру­ гіндегі «Исмагил» ШҚ-ның жетек­ шісі Гүлайым Қабекешева. Күннен-күнге дамып, жаңарып жат­қан әлемдегі технологиялық прогресті өмірге батыл енгізуге талпынған осындай инноватор­ лар қатары облысымызда көп. Ат туризмін дамыту, қымыз өндіру және тағы басқа инновациялық жобаларын ұсынған ғалымдар мен бизнес өкілдері байқауға қа­ты­сып, инновациялық грантты жеңіп алуға үміт артып отыр. Қол­ға алған істерің оңға бассын дей­ міз.

Суреттерді түсірген Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ

М

емлекеттік бағдар­ ла­малар арқылы ат­қарылған істер­ ге куә болып, Елбасы Жолда­ уында көрсетілген негізгі ба­сымдықтардың жүзеге асыры­ лу барысымен танысты. Ок­ругтегі күрделі жөндеуден өт­кен отбасылық-дәрігерлік ам­бу­латорияның және жеке кә­ сіпкер Е. Ибрагимов жетекші­лік ететін халық игілігіне ар­ налып, жаңадан бой көтерген «Айсана» тойханасының тыны­ сы­мен танысты. Нысандарды ара­ла­ған соң, халықпен ауыл­ дық мәдениет үйінде бетпе-бет жүздесті. Депутат С. Оразов «Бизнес­ тің жол картасы – 2020» бағ­дарламасына көбірек тоқтал­ ды. Облыс көлемінде жөнде­ліп жатырған жолдар жайын сөз етті. Биыл облыс жолдарын жөндеуге 7 млрд. теңге қаржы бөлінген. Ал депутат В. Киян­ский қоршаған ортаны қорғау, жасыл экономиканы дамыту сықылды мәселелердің өзекті­ лігін тілге тиек етті. Ауылдық кітапханаға «Алтын сөздер» рес­публикалық байқауында бас жүлдеге ие болған өзінің кі­табын және экологиялық оқу орындарының студенттеріне арналған кітабын табыста­ды. Кездесуде тұрғындар Еура­зия­ лық одақ, мемлекет дамуы, жа­ ңа қабылданған заңдар жөнінде толыққанды ақпарат алды. Жолдарды жөндеу, мұға­лім­ дер дайындайтын институт­ тар ашу, төмен пайызбен тұр­­ғын үйлерді жаңғырту, мал дә­рігерлік саласына қатысты ең қажетті деген дәрі-дәрмекті әкелу секілді ауыл тұрғында­ ры көтерген мәселелер халық қалаулыларының назарына алынды. ҚР Парламенті Мәжілісі де­ пу­таттарының Сырым еліне сапары ауданның ірі шаруашы­ лық құрылымында жалғасты. «Жібек жолы» ШҚ-ның асыл тұқымды ірі қара мал басын өсіру кешенінің жоспарымен таныстырған қожалық басшы­ сы Ғ. Нұрмұханов мемлекет­ тен жақсы қолдаулар, яғни бағ­дарламалар барын, алайда оларды алу үшін құжаттарда кейбір кедергілер кездесетінін айтты.

Мәншүк ЕРНИЯЗОВА, Сырым ауданы

4

ЕЛ ЖӘНЕ ӘЛЕМ Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

Тасқалада «Қазақстан-Орал» телеар­насының тікелей эфирінде өткен

oral_oniri@inbox.ru

Соңғы бір жылда 138 сәби дүние есігін ашып, ана өлімі тіркелмеген. Есептік кезең ішін­де туберкулез ауруымен ауыратын 4 адам анықталып, аудан бойынша 164 адамды құрап отыр. Бұл аурумен ауы­ратындар өткен жылмен са­лыстырғанда 53 адамға азай­ ған.

«2011-2020 жылдары тұр­ғын үй-коммуналдық шаруа­­шылығын жаңғырту» бағдар­ ламасы бойынша 2013 жы­лы 33 млн. теңгеге екі қабат­ ты 3 үй жөнделген. Биыл 9 көп қабатты тұрғын үйлер­ге жөндеу жұмыстары жүргізіл­ мек. Өңірлерді дамыту бағдар­ ламасы бойынша 15,7 млн. тең­ ге бөлініп, 3 ауылда 3,4 млн. теңгеге балалар ойын ала­ңы салынып, 1,2 млн. теңгеге автокөлік көпірі жөнделген. Жыл аяғына дейін 1,8 млн.

ретін болады. Аталған өнді­ рісте 4 тұрақты жұмыс ор­ны ашылды. «КиКо Строй Сер­вис» ЖШС пеноәйнек өнді­ру зауытының құрылысын жос­парлауда. Яғни құры­лыс­та керамзит орнына қолда­ нылатын, опока шикізатынан ылғал алмайтын көпіршік әй­нек қиыршығы мен блоктар өндірісі қолға алынуда. Қазір­ гі таңда жобаның сметалық құжаттамасы, өңдеу техноло­ гиясы жасақталып, құрылыс аймағы анықталған. Жобаны іске асыру үшін 900 млн. тең­ге көлемінде тікелей инвес­тиция тартылады. Пайдала­ ну­ға беру мерзімі 2015 жыл, ал толық жобалық қуатына 2016 жылы шығу көзделуде. Бұл жоба аясында 50 тұрақты жұ­мыс орнын құру жоспарла­ нуда. «Арай» ШҚ 500 бас ірі қара малына арналған мал

шиншилла өсірілмек

бас­пасөз брифингінде Тасқала ауданының әкімі Санжар Әлиев ау­данның әлеуметтікэкономикалық тыныстіршілігінен жан-жақты ақпар беріп, тілшілердің сұрақтарына жауап қайтарды.

А

талмыш ауданда биылғы 1 шілдеде­ гі есеп бойынша 17677 тұрғын бар. Аудан­ның әкімшілік-аумақтық құры­лы­ мы 9 ауылдық округ 28 елді мекеннен құрылған. Аудан хал­қының 91% мекен еткен 15 елді мекен сапалы ауыз су және табиғи газбен қам­ тылған. Ауданда ауыл шаруа­шылы­ ғы жақсы дамыған. Бүгінде аудан бойынша бұл салада 166 шаруашылық болса, оның 107-сі малмен, 21-і егін­мен айналысса, 37-сі - егін шар­уашылығымен қатар мал өсі­ретіндер. Барлық дақылдар­ дың егістік алқабы 31 мың гектар. Қазіргі кезде күздік дақылдар егінін жинау жұ­ мыстары басталған. Егілген күздік дақылдар алқабының 57,2%-ы жиналып, 1 гектар­ дан орташа 10,7 центнер өнім­ ділігімен жалпы 1329 тонна өнім алынды. Аудан бойынша ауыл шар­ уашылығы саласын есептеме­ генде жалпы 552 шағын биз­ нес субъектілері тіркелген. Бұл салада жыл басынан бері 51 жаңа жұмыс орны ашылып, 1831 адам тұрақты жұмыспен қамтылған. Шағын бизнестен есепті кезеңде 17 млн. 968 мың теңге салық төлемі түсіп, 271 млн. 462 мың теңгенің өнімі өндіріліп, қызметі көр­ сетілген. Тілшілердің әкімге қойған сұрақтарының бірі жер мә­ селесі, егіс алқабының аза­ юына қатысты еді. Санжар

Жұматайұлы 2013-2014 жыл­ дары жүргізілген түгендеу жұмыстары нәтижесінде 47 мың 208 гектар пайдаланыл­ май жатқан жер анықталып, 13 мың 857 гектары мемлекет қорына қайтарылса, 7 мың 485 гектар жер иесіз мүлік ретінде есепке алынғанын айтты. Тасқала несие серіктес­ тігі арқылы 11 шаруашылық 24 миллион 650 мың тең­ге­ ге көктемгі далалық жұмыс­ тарды ұйымдастыруға несие алды. «Сыбаға» бағдарла­масы бойынша үш жылда ау­ данның 27 шаруа қожалығы 201,6 миллион теңге не­ сие алып, 1071 қашар және 52 асыл тұқымды бұқа са­ тып алған. Биыл аталмыш бағдарлама бойынша 3 ша­ руа қожалығы 30 млн. 790 мың теңге несие алуға өтініш беріп, олар 140 қашар және 5 асыл тұқымды бұқа сатып алуды жоспарлауда. Аудан әкімінің сөзіне сен­ сек, жұмыссыздық деңгейі 0,7 пайыз, яғни жұмыссыз­ дар саны – 75. Ал мүгедектер саны 569 адамды құрайды. Жұмысқа жарамды ІІІ топқа жататын мүмкіндігі шектеу­ лі 224 жанның бүгінгі таңда 96-сы жұмыспен қамтылған. Со­ның ішінде ағымдағы жыл­дың 6 айында 28 мүгедек жұ­ мысқа орналасқан. «Дипломмен ауылға» бағ­ дарламасы арқылы аудан бо­ йынша 182 маманға 19,6 млн. теңгеге көтермеақы төленіп, 113 маман тұрғын үй сатып алуға 241 млн. теңге несие алған. Соның ішінде биылғы 6 айда 12 жас 32,8 млн. теңге тұрғын үй несиесін алған. Білім саласына келсек, биылғы 127 мектеп түлегінің 83-і Ұлттық бірыңғай тестілеу­ ге қатысып, 13 бала 100-ден жоғары балл жинаған. 1 тү­лек «Алтын белгі» иегері ата­нып, 1 түлек «Ерекше аттес­ татқа» ие болды.

Обама ауызашар берді

АҚШ президенті Барак Обама Ақүйде ауызашар беріп, Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадисін айтты. Дәстүрлі ауызашарға мұсылман елдерінің өкілдері, Америка қоғамының алдыңғы қатар­лы дін басылары мен құрметті қонақтар қатысты. Ауызашар кезінде Обама Рамазанның қайы­ рымдылық және бейбіт ай екенін атап өтті. Содан соң Таяу Шығыста орын алып отырған оқиғаларға тоқталды. Сирия және Ирактағы оқиғаларға ерекше назар аударды.

Әлемдегі ең үлкен Құран

теңгеге саябақты абаттанды­ ру, 1,7 млн. теңгеге көшелерді асфальттау, 0,7 млн. теңгеге ауыл ішіндегі жолдарды жөн­деу, 1,5 млн. теңгеге бала­бақ­­шаға қоршау орнату жұ­мыс­ тары жүргізілу жоспарланған. «Ақ бұлақ» бағдарламасы аясында 2013 жылы Тасқа­ ла, Оян, Ақтау, Достық ауыл­ дарының су жүйелерін қайта құру жұмыстары атқарыл­ды. Ағымдағы жылы Екінші Ше­жін ауылының су жүйесін қайта құру жұмыстары жүргі­ зіліп, Амангелді, Мерей ауы­ лының құжаттары дайында­ луда. «Қолжетімді тұрғын үй» бағ­­дарламасы бойынша екі қабатты 18 және 24 пәтерлік жалдамалы тұрғын үйлер жә­­не екі-үш пәтерлік жалдама­ лы тұрғын үй құрылысына жо­ балар дайындалуда. Аудан әкімі қолға алынған бірқатар жобаларды да тілге тиек етті. Мәселен, аудан­ да «Даму Тасқала» ЖШС мен композиттік арматура өнді­ ре­тін цех жұмысын бастап кетті. Аталмыш цех темірбе­ тон бұйымдары өндірісінде қол­данылатын темір армату­ ра орнына композиттік әй­­нек-пластик арматура өнді­­-

бордақылау алаңын салу үшін «ҚазАгроҚаржы» АҚ арқылы 26 млн. теңге несие алуға құ­ жат­тарын тапсырып, бүгінгі таңда өз қаражатына қора құ­рылысын аяқтады. Ал «Аг­ро­АДМ» ЖШС асыл тұқым­ ды ірі қара малға репродук­ тор салу жұмыстарын бас­тап кеткен. Биыл 100 млн. теңге инвестициялық қара­жат игеріп, 3 жылда шаруа­шы­лықтағы мал санын 5 мың басқа жеткізу көзделген. Тасқала ауданында Қазақ­ станда алғашқы болып 100 басқа арналған шиншилла өсі­ру фермасының құрылы­ сы басталып кетті. Тамыз айын­да құрылысы аяқталмақ. Қоянға ұқсас кішігірім кемір­ гіш аң жабайы күйінде тек Америка құрлығын мекен ете­ді. Шиншилла терісі – сән индустриясындағы аң терісі бұйымдарының ішіндегі ең қымбаттарының қата­рында. Келесі жылы шиншиллала­рын 1000 басқа жеткізу­ді жоспарлаған бұл ферма өні­ мін экспортқа да шығар­мақ.

Нұрлыбек НҰРЛАНҰЛЫ, «Орал өңірі»

Әлемдегі ең үлкен Құран кітабы Болга­ рияда сақтаулы тұр. Оның салмағы 800 келіні құрайды.

BNews.kz-тың хабарлауынша, ең үлкен қа­ сиетті кітап Болгария мұражай қорығының Ес­ керткіш таңба орталық залындағы қорғаныс капсуласында орналасқан. Бірегей кітап «Бе­ лый город» (Ресей) баспасы мен Ватикан бас­ паханасының бірлескен жобасы болып табы­ лады. Ол Татарстанның тарих және мәдениет ескерткіштерін жаңғырту республикалық қо­ рының тапсырысымен жасалған. Әлемдегі ең үлкен Құранның қалыңдығы – 25 см, ал ені – 1,5 м, биіктігі – 2 м. Алып кітап 632 беттен тұрады. Оның әр парақшасы 250 грамм тартады. Кі­ таптың мәтіні металл торымен арматуралан­ ған шотландық қағазда алтынмен жазылған. Құ­ран мұқабасын әшекейлеуде алтын, күміс, бирюза, яшма, авантюрин, топаз, малахит ті­лім­шелері қолданылған. Бас-аяғы 120 асыл тас­ тың салмағы 300 келіден асады. Гиннес рекордтар тізіміне енген киелі кі­ тап­тың бағасы 1,5 млн. еуроны құрайды. Оны безендіруге жұмсалған асыл тастар Үндістан мен Оңтүстік Америкадан әкелінген. Құран жай ескерткіш қана емес, оны оқуға да болады. Алайда оның бетін парақтау үшін қолғап кию қа­жет. Оның үстіне парақты 4-6 адам бір мезетте ауыстыру керек. Алып Құран 2011 жылы ха­лық назарына ұсынылды. Бастапқыда Қазан қа­ласындағы мешітте сақталған ол 2012 жыл­дың 21 мамырында Болгария мұражайына ауыстырылды.

Ғаламтор бойынша дайындаған Сәкен МҰРАТҰЛЫ

СҰХБАТ oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл тында «Биотехнология және ве­ теринария» ғылыми-зерттеу зерт­ ханасы құрылды. Ғалымдар білім ордасының ғылыми-техникалық мүмкіндіктерін және жинақтал­­ған тәжірибелерін пайдалана оты­ рып, жергілікті аймаққа жақсы бе­ йімделген, өнімділігі жоғары мал тұқымдарын сапалық тұрғы­дан же­ тілдіру, ет өндіруді дамыту, асыл тұқымды малды генетика­лық негізден шығу тегін зерттеу (ДНК ар­қылы құжаттау), иммунно­гене­ ти­калық зерттеулер, криоконсер­ вациялау әдісін өндірісте қолда­ну бағытында жұмыстар атқару­да.

Әліби БАЯХОВ, Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлықтехникалық университеті «Биотехнология және ветери­ нария» ғылыми-зерттеу зертханасының меңгерушісі, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы:

тағы, «Көшімбет» асыл тұқым­ды адай жылқысын өсіретін шаруа­ шылықтар қалыптасты. Соңғы жылдары ірі қара шар­уа­ шылығының даму бағыты қалып­тасқан нарыққа байланысты аз­ ды-көпті өзгерістерге ұшырады, яғни Ақтөбе облысының шаруашы­лықтарында негізінен қазақтың ақбас сиыры, әулиекөл, абердинангус, қалмақ тұқымдары кеңінен тараса, Батыс Қазақстан об­лы­ сын­да қазақтың ақбас сиыры, ге­рефорд, қалмақ, Қызылорда об­лы­ сының «Берекет» және тағы бас­қа шаруашылықтарында, соны­ мен бірге Маңғыстау облысының Бейнеу ауданындағы «Көктөбе» шаруашылығында тек қазақтың ақ­бас сиыр тұқымы өсірілуде. Бас­­тапқы нәтижелері көңілден шығады. Ғылыми-инновациялық озық же­­тістіктерді өндіріске енгізуін,

«Еуразиялық кеңістікте – Әліби Науханұлы, Елбасымыз жоғары оқу орындары­ ның алдына бәсекеге қабілетті мамандарды даярлаумен қо­са үдемелі индустриялық-ин­но­вациялық даму бағдарла­ма­ сына үлес қосуды тапсырған болатын. Осы тұрғыдан ал­ғанда, жаңалықта құрылған Еура­зия­ лық экономикалық одақ университеттерге өз міндет-миссияларын орындауда жаңа мүм­кіндіктер бере ме?

– Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев­тың 1994 жылы М. Ломоносов атын­дағы Мәскеу университетін­ де Еуразиялық экономикалық одақ құру жөніндегі ұсынған бастама­сы бүгінде ақиқатқа айналды. Жаhандану заманында көштен қал­май, заманауи үдеріспен даму­ ға ұмтылған талабымыз оң, қада­мымыз сәттілікке ұштасып, тең­ десі жоқ мүмкіндікке ие болдық. Ендігі жерде оның баянды болуы тек өзімізге байланысты. Әлем­дегі қандай да болмасын, дамы­ ған елдер барлық жетістіктерге тек жан-жақты зерттелінген, жос­парланған интеграция арқылы жеткендігі әлемдік экономика­ дан белгілі. Жаңа кезең нарықтың кеңеюіне, бәсекелік қабілетіміз­ дің шыңдалуына, сонымен бірге еліміздің заман талабына сай да­муына мүмкіндік береді. Ол мүм­ кіндікті тек қоғамның әр мүшесі­ нің Отан, қоғам алдындағы мін­ деттері мен парыздарын терең ұғынып, еңбек, ғылым арқылы, ин­ новациялық жаңалықтарды өнді­ ріске кеңінен енгізген жағдайда толығымен қол жеткіземіз деп сенемін. Еуразиялық экономикалық одақ жағдайында Жәңгір хан атын­дағы Батыс Қазақстан аграрлық-техни­ калық университетіне жаңа мүм­ кіндіктер жолы ашылатынына се­нім мол. Жалпы, білім ордасы­ның ауыл шаруашылығы өндірісін ин­ теграциялаудағы тәжірибесінің мол екендігін айта кеткен жөн.

– Сіз еңбек ететін Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аг­ рарлық-техникалық университеті Елбасы тапсырмасын жүзе­ ге асыруда қалай еңбектенуде?

– Университетте мал шаруа­шы­ лығына ғылыми-инновациялық озық жетістіктерді енгізу мақса­

«Урал­племцентр» мекемесінің өкіл­­дері университеттің ғылымизерттеу орталығына жоғары ба­ға беріп, болашақта генетика са­ ласы бойынша тереңдетілген ғы­лыми зерттеулер жүргізуге және асыл тұқымды ірі қара мал шаруа­ шылығын дамытуда бірлесіп жұ­ мыс жасауға мүдделі екендігін білдірді.

ғылымды қажет ететін экономи­каны қалыптастыру бағы­тын­да жұ­мыстарымыздың нәтиже­лері баршылық. Қазақ мал шаруашы­ лығы ғылыми-зерттеу институты­ мен бірлесе отырып, алғаш рет облыс шаруашылықтарында әлем­дік тәжірибеге сай ірі қара тұ­ қымдық малдың шығу тегін ДНК деңгейде зерттеу және құжаттау жұмыстары басталды. АҚШ, Фран­ ция және Канада сияқты ірі ел­ дерде ірі қараның саны мен са­ пасын жақсарту шетелден асыл тұқымды малды тасымалдау ар­қылы емес, гендік сұрыптау тех­ нологиясы арқылы малдың тұ­қым­ дық құрамын бірте-бірте асыл­дандыру жолымен жүзеге асыры­ луда. Болашақта бұл озық әдіс­тердің өзімізде қолданыста бола­ тын­дығына сенемін. Жақында ғы­ лыми-зерттеу зертханамыз жаңа ше­телдік ультрадыбыс сканерімен толықтырылды. Егер ірі қара ма­ лын ректальды зерттейтін болсақ, кем дегенде үш ай шамасында бо­лашақ төл туралы болжам жа­ саймыз. Ал ультрадыбысты ска­ нер бір ай көлемінде нақты ақпа­ рат алуға мүмкіндік береді. Бұл экономикалық тұрғыдан тиімді, себебі ірі қара мал шаруашылығы саласында қысыр қалған аналық­ тың 1 күні шаруашылыққа орта есеппен 1500 теңге көлемінде шығын әкеледі. Мамандарымыздың біліктілі­гін жетілдіру мақсатында Орынбор мемлекеттік аграрлық универ­ си­тетінің ғалымы В. Сорокиннің «Қа­зіргі таңдағы мал табынның генетикалық әлеуетін жоғарылату және ірі қара малының өнімділі­гін арттыру технологиясы» атты істә­жірибе алмасуы университет­ те басталып, Орал ауыл шаруа­шылығы станциясында жалғас­­ты­рылды. Жұмыс барысында ірі қара малдың нәсілдік қорын сақ­тау және тиімді пайдалану, төл­ дегіштікті жоғарылату, ұрықтың сапасын анықтау, эмбриондар­ ды көшіріп орналастыру және ірі қара малының қысыр қалу және олардың алдын алу шаралары­ мен танысып, өзекті мәселелер жан-жақты талқыланды. Өңірімізге жұмыс сапарымен келген «Джен­ визион» француз компаниясының өкілі М.Үсенов және Ресейдің

Одақ жұмысымызды оңға бастырады

– Мал шаруашылығын зерттеген белгілі ғалымдардың бірі ретінде облыстың ет экспорты мүмкіндігі туралы не айтар еді­ ңіз?

– Қазақстандық ет экспорты­ ның әлеуетін көтеру бойынша 2013 жылы экспортқа 4,5 тонна ет және ет өнімдері, соның ішін­де 300 тонна жоғары сапалы сиыр еті тасымалданған болатын. 2014 жылғы жоспар бойынша ет экс­ порты 10 мың тонна құрап, соның ішінде бордақылау алаңдарын­дағы сиыр еті 5 мың тоннаға жетуі тиіс деп күтілуде. Облыс­тық әкімшілік, ауыл шаруашылы­

сапамен ұтамыз»

Мұндай іс-шараларға жастары­ мыз көптеп қатынасуда, тек мал шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу, биотехнология са­ лалалары бойынша 30-дан астам магистранттардың білім алуы ғы­ лыми мүмкіндігіміздің мол екен­ дігін көрсетеді. Жастарымыз өз білімдерін Германия, Ресей, Бе­ ларусь мемлекеттерінің белді ғы­ лыми-зерттеу орталықтарында же­­тілдіруде. Сонымен бірге өзі­ міздің қаракөздеріміз Беларусь елінде, Брянск мемлекеттік ауыл шаруашылығы академиясында қа­­лаған ғылым салалары бойын­ ша білімдерін тереңдетуде. Бұл жастарға Елбасы тарапынан жа­салған зор қамқорлық деп баға­ лаймыз. Әрине, ғылым мен білім сала­ сында интеграция жұмыстары жалпы әлемдік деңгейде өтіп жат­қан саяси-экономикалық өзгеріс­ терге қарамастан бір үзілген жоқ, үнемі үздіксіз жалғасып отырды. Университет қабырғасында бірік­ кен кандидаттық және доктор­лық диссертация қорғау кеңесінің құрамында Орынбор мемлекет­ тік аграрлық университетінің, Ре­ сей етті ірі қара ғылыми-зерт­теу институтының, Самара, Саратов қалаларының белді ғалымдары табысты еңбек етті. Бүгінде Ресей Ғылым академиясының Н. Вави­ лов атындағы жалпы генетика институтымен бірлесіп жұмыстар жүргізуге қол жеткізілді.

2014 жылдан бастап біздің уни­ верситет ғалымдарының бас­шы­ лығымен мемлекеттік тапсы­рыс шеңберінде «Қазақстан Рес­пуб­ликасының түрлі аймақтарын­да ауыл шаруашылығы жануар­ла­рын, балықтарды, құстарды және араларды азықтандыру, өсіріпкө­бейту технологиясын жетілді­ ру және генетикалық әлеуетінің өнімділігін жоғарылату» және «Ин­но­вациялық тәжірибелерді енгізу және тарату қызметтері» бағдар­ламалары бойынша БҚО-ның он бес, Ақтөбе облысының жеті, Қы­зылорда облысының бес шаруа­ шы­лығында арнайы гранттар ар­ қылы ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Осының нәтижесін­де бүгінгі таңда тек бір ғана Маң­ ғыстау облысында «Кішкене құм», «Қарағантүбек» етті-майлы бағыт­-

5

ғы басқармасы және «ҚазАгро­ Қаржы» мекемесі тарапынан үкі­меттік бағдарламалар шеңберін­ де ет экспортын дамытуға бағыт­талған үлкен іс-шаралар жүргізі­ луде. Әрине, бұл бір күнде шеші­летін мәселе емес, мемлекет қол­ дауының нәтижесінде мал шар­уа­шылығы өнімдерінің өнеркә­сіп­тік жүйесін құру арқылы экс­порт­тық әулетті арттыру бағы­ тын­да көлемді істер атқарылуда. Жобаны жүзеге асырудың басты шарты ірі инвестициялық жоба­лар негізінде ірі қара етінің клас­ терін құру болып табылады. Облысымызда етті бағыттағы қазақ ақбас тұқымын өсірумен ай­ налысатын 70 шаруашылық бар. Негізінен етті ірі қара тұқымда­ры­ ның генетикалық әлеуеті жоға­ры, мысалы, бақылап өсіруде сапалы азықтандыру барысында қазақ ақ бас тұқымының бұқашықтары 8-15 ай аралықтарында тәулігіне 1000 грамм тірілей салмақ қо­сып, 15 айлығында 582 келі, ал аналық табын 3 жасында 456 келі жоғары көрсеткіштерге ие бола алады. Бір айта кететін жай, облыстық әкім­шілік тек тауар өндірушілерді қолдап қана қоймай, сонымен бірге «Мал шаруашылығына озық инновациялық технологияларды енгізу және тарту туралы» 019 бағ­ дарламаны іске қосуы универси­ тет ғалымдарына үлкен серпіліс әкелді. Бастысы, 170 миллион халқы бар экономикалық кеңістікте көп­­­тің бірі болмай, экологиялық тұр­ ғыдан таза, биологиялық қос­пасыз өндірілген азық-түлік тауарлары­ мызды дәріптей білуіміз керек. Біз Еуразиялық кеңістікте сапа­ мен ұтамыз. Оған жарқын мысал, бүгінде өңірімізде өндірілетін Ре­ сей нарығында өз тұтынушысын тапқан «Премиум» жоғары клас­ты сиыр етін айтуға болады. Жал­ пы, қоғамның қай саласында бол­ масын, жаһандық бәсекелестік­ке қабілетті болу үшін, ұстаны­ мымыз тек еңбек, жауапкершілік және сапа болуы шарт.

– Әңгімеңізге рақмет.

Сұхбаттасқан Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА, «Орал өңірі»

Рамин КАБУЕВ, «ОралАгро» ЖШС директоры: – Біздің серіктестік Беларусь, Украина және Ресей мемле­кет­ терінен ауыл шаруашылығы тех­никаларын тасымалдаумен ай­ налысады. Бұған қоса өзіміз жет­кізген техникалармен бірге «ҚазАгроҚаржы» АҚ БҚО бойын­ ша өкілдігі арқылы алынған ауыл шаруашылығы техникаларын да жөндейміз. Біз мемлекеттер ара­сындағы қарым-қатынастың жақ­ сарғанын ең алғаш Бірыңғай эко­номикалық одақ құрылған кезден бастап сезіндік. Одан ке­ йін Кедендік одақтың құрылуы аталған елдерден техника тасып жүрген біз үшін өте жақсы бол­ ды. Бұл Одақтар бір мемлекеттен екінші бір мемлекетке өтер кез­де болатын кедендік кедергі­лерді жойды. Бүгінде көлік та­ сымалында еш кідіріс жоқ, ке­ дендегілер тиісті құжаттарды қа­райды да, бәрі дұрыс болған жағдайда, келесі мемлекетке өту­­ге рұқсатын береді. Енді, мі­ не, Еуразиялық экономикалық одақ құрылды. Бұл Одақ біздің жұ­мысымызды бұрынғыдан да жақсартпаса, зиянын тигізбес деп ойлаймын.

Ақжайық алдыңғы қатарға енді «Агробизнес – 2050» бағ­дар­­ла­масы аясында БҚО-да жү­зе­ге асырылып жатқан жұмыс­тар республика бойынша оң баға­ ланып отырса, облыс ет экспорты әлеуеті жөнінен І орында келе жатса, мұнда Ақжайық ауданының үлесі сүбелі. Жылдың 5 айында шаруалар 523 бас асыл тұқымды мал са­ тып алды, бұл өткен жылғымен салыстырғанда едәуір (48,6%) көп. Бірінші жартыжылдық бойынша ақпараттық-талдау жүйесінің мә­ ліметтеріне қарасақ, палатада тіркелген аталық түлік (336 бас) және тұқымдық түрлендіруге қа­ты­ сатын аналық мал саны (8649 бас) жөнінен аудан елімізде алдыңғы қатарға енді. Ақжайықтың тұрқы жақсы түліктермен қамтылуы ке­ лер күнге зор нәтиже ашады деп бағаланып отыр. Аудан бойынша І жартыжыл қорытындысымен ақ­ параттық-талдау жүйесінде тіркел­ ген ірі қара аналығы – 11476. Саладағы ақжайықтық жекеле­ ген еңбеккерлер де ел бойынша елеу­лі көрсеткіштерді иеленуде. Айталық, мергендік Нұқ Қайыров өзінің шаруа қожалығына соңғы екі жылдың өзінде 12 ірі қара аталығын сатып алды.

Бекем БЕКҰЛЫ

6

ОҚЫРМАН Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

«Dana.kaz» журналының алғашқы нөмірлерінен-ақ осы өңірден шыққан, барша қазақ елінің болашағы үшін өлшеусіз қызмет еткен тұлғаларымыз кеңінен насихатталады.

Б

ірі – ХХ ғасырдың орта тұсында отарлау саяса­ ты­ның нағыз күшіне ен­ген, қылышынан қан тамған ке­ зінде тәуелсіздікті талап еткен Ғұбайдолла Әнес, екіншісі – 1617-ғасырларда қазақ елін тәуелді ел болу қаупінен сақтандырған, қолбасшы, жырау, әрдайым әділ­дікті жақтаған, атқарған ісі, айт­ қан сөзінен сусындаған ұрпақ­тардан талай елге пана болар тұл­ғалар шыққан Жиембет Борто­ ғашұлы. Өкініштісі – осы бабала­ рымызды бүгінгі ұрпағының жете білмеуі. Бұл үшін жастарды кінә­лау­дан аулақпыз. Бұны жастар­ ға жеткізуді ұйымдастыра алмай отырған аға буынның хәліне нали­ мын...

oral_oniri@inbox.ru

Жан азығы Елді құрметтеу деген туған жерді құрметтеуден басталады. Туған жерді, туған жерден шыққан ұлы тұлғаларды терең білгендер еліміздің нағыз патриоты болары және мемлекетке адал қызмет ететіні анық. Сондықтан туған жерді және тұлғаларды насихат­ тауда тек жазып қоймай, көше атауларын беріп, ескерткіштер қоюды да уақтылы қолға алған жөн. Осы мәселені тереңнен ой­ лап, ғалымдар, тарихшылар, білік­ ті өлкетанушылармен кеңесе оты­ рып шешсе, оң болар еді. Қала мен ауыл-аймақта бабала­ рымыздың құрметіне жаңадан кө­ше атаулары беріліп, ескерт­кіш­тер орнатылуда. Жаңадан көше атауы берілген, ескерткіш қойыл­ ған тұлғалардың дені соңғы 300 жылда өмір сүрген. Бұл 300 жыл Ресейге бодан болған кезең емес пе? Әрине, тұлғаларымыздың қай-

қайсысы да бодан­ дық бұғауын бұзуға белсене атсалысып, болашақ ұрпағының азат елде ғұмыр ке­шуін біртабан жақын­ датқандар. Бірақ осы 300 жылға дейінгі ке­зеңдегі жаужүрек ба­тырларымыз бен ел дегенде егіл­ ген абыздарымыз, би-шешен, ақынжырау, әнші, күйшілерімізді неге ескермейміз? 1731 жылы қазақ халқы жер бетінен жойылып кету қаупі орын алғандықтан, амалсыз бодандықтың қамытын мойынға бастап кигізген кез болса, тап осы жылдан 250-350 жыл бұрын қасіреттің боларын сезіп, ханда­ рын сақтандырып, шалыс бас­қан жерлерін ескертпеп пе еді ел қамын жеген ақылгөй бабалары­ мыз?!. Өз заманында төрткүл дүние­

ге танылған, бүгін есімі аңызға айналған жырауларымыз Асан қай­ғы Сәбитұлы, Шалкиіз Тілен­шіұлы, Доспамбет Азауұлы, Қазту­ған Сүйінішұлы, Жиембет Борто­ ғашұлы, батырларымыз Едіге, Орақ, Мамай, Қарасай, Нәрік, Шо­ра, тағы басқаларына тарих кіта­ бы­ның бетінен басқа ештеңе бұ­ йырмады. Бұл бабалардың елге сі­ңірген еңбектерінің кемдігінен емес, ұрпағының өз тарихын дұ­рыс білмей, насихаттамаған­дығы­ нан орын алып тұр. Тамыры тереңге жайылмаған

ағаш қатты жел болса, ылғал аз болса, әйтеуір, бір кез келген қо­ лайсыз жағдай орын алса, опы­ рылып құлары анық. Мемлекеттің терең тамыры – тарихы. Егер мемлекеттің халқы өз тарихын те­рең білмесе, кез келген сын са­ ғаттарда аман шығуы қиын. Та­ рихын білмеген халыққа өзінің тілі де, діні де бітпейтін дауға ай­ налады, бір елдің ішінде алауыз­ дық­тар пайда болып, өнбейтін іспен айналысады. Бұл халық үшін қасірет. Сыртыңдағы да, ішіңдегі де дұшпаның бұған жадырап, осы кемшіліктерді пайдаланып, әр­ дайым аяқтан шалумен болады. Бұл мәселені түбегейлі шешу үшін тарихты терең зерттеп, зерделеу қажет. Тарихың дұрыс жазылған соң барша халыққа, соның ішін­ де жас ұрпаққа терең ұғындыру қажет. Білім мен ғылымды терең игеріп, қажырлы, адал еңбек етіп, салауатты өмір салтын сақтап, ұр­пағымызға оң тәрбие берсек, елі­ міздің ертеңі ашық болары хақ.

Ақбай БАРЖЫҰЛЫ

қ ы л ы қ л о н е к т е ҰБТ-да к тез түзелді Бауыржан ҒҰБАЙДУЛЛИН

р а д н а ж Жайсаң

Жыл парақтарын аудара бастасаңыз, кімнің де болса өт­ кені көз алдына келіп, ерекше қиял қанатына мінері сөзсіз.

1982 жылдары бірі А.Пушкин атындағы педагогикалық инсти­тут­тың география-биология фа­ культетін, бірі Орал педагогика­ лық училищесінің бастауыш сы­ нып мамандығы бойынша бітірген қос ұстаз Артық Кәрімұлы мен Ләззат Жетісқызы тағдыр қосып, 1985 жылы үйленіп, Қаратөбе ауданы Аққозы ауылына ұстаз­ дық қызметке орналасты. Жиыр­ ма сегіз жыл бірге ғұмыр кешкен жұбайлық өмірлерінде отағасы Артық өзінің азаматтығына, адал­ дығына қылау түсіріп көрген жоқ. Бұл ұстаздардың қарапайым тір­ лігін өзін кейінгі жастарға үлгі, ұлағат, ар-ождан алдындағы таза­ лық ретінде мысалға алып мақта­на айтуға болады. Біліктілігі мен іскерлігі үйлес­ кен ардагер ұстаз Артық Кәрімұлы Аққозы орта жалпы білім бере­ тін мектебінде 25 жыл оқу ісінің меңгерушісі болып адал еңбек етті. Шәкірттері – сан түрлі маман­ дық иелері. Бірі – ұстаз, бірі – дәрігер. Облыстық аурухананың бас дәрігері Ерлан Тоқсанов, кар­ диология бөлімінің меңгерушісі Жанайдар Қазтуғанов сынды біл­гір маман иелері де Артық Кә­рімұлының алдынан шыққан мық­ тылар. «Жақсы әйел – теңі жоқ жол­ дас, түбі жоқ сырлас» деген дана сөз Артық Кәрімұлының зайыбы

Ләззат Жетісқызына лайық де­ сек, қателеспеген болармыз. Оқу­ шының негізі бастауыш сынып­та қалыптасады емес пе?! Олар­ ды кішкентайларынан көп оқуға, жан-жақты болуға, үлкеннің ақылкеңесінен тағылым ала білуге қа­ лыптастыруға бағыттап, бар күшжі­герін салады. Ерлі-зайыпты ұс­таз­дар қашанда бір-біріне қам­ қор, тіреу бола жүріп, үлкен жетіс­ тіктерге жетті. Бір мектептегі жоғары санатты қос ұстазға шәкірттерінің құрметі мен олардың алған биік асулары­ нан артық марапат бола ма? Сыйластығы жарасқан отбасын­ да екі ұл, бір қыз тәрбиелеп, неме­ ре сүйіп отырған Артық ағай мен Ләззат апай – ата-енелеріне де үлкен құрмет көрсетіп, мәпелеп бағып-қағып, соңғы сапарлары­на арулап аттандырған жандар. Биыл­­ғы жылы отбасындағы жалғыз қыз­дарын ұзатқалы отыр. Қызда­ры Нұр­гүл ата-анасының ақ сүтін ақтап, үш бірдей қызыл дипломды маман, бес жыл еңбек етіп, рұқсат сұрап отыр. Шаңырақтарының шайқалма­ уына отағасы Артық басшылық етсе, отбасынан ізгіліктің шуағы – төгіліп, мейірім тарап жатса, ол ұстаз-ана Ләззат Жетісқызының арқасы.

А.АРМАНҚЫЗЫ

департамен­тінің ласын ба­қылау са ім біл н ға ға хабарлама түсір­қ. 11 жыл бойы ал к­торы С. Бахи­шева­ ре ди зін­ ҰБТ – үлкен сына з­ мы ғы іға­лиқызы дер ке а салып, болаша . Светлана Меңд дік ені­ ег ы білімімізді сарапқ рм ос бе да ға ыз ия Әрқайсысым ялық комисс з. ци мы ля ай ел­ нд ап қы де тіп ай ке ды ң, ұстаз­ ссияның й өтіп, ата-ананы ст аяқталып, ко­ми те і, зд н мі на лы­ сі сы­нақтан сүрінбе қо ие отырып, ін ақтап, мамандық ды­ғын ескерте ан лғ з­қа мы . ғы дарымыздың сенім ық Ба нд н айтты. нның болатыны шы ше көмектесетіні болсам деген арма ндерімді келген пә лген өкіл ҰБТ-ның ық ке рл н ба да а на Т-д та­ ға қарай, Ас м, 3 маусым күні ҰБ са аш н мен (баспадан хы ғд зақстан тари ын ал­ған жа ай ор де зін ке қ қарап болып, Қа ғы) жо ар екендігін жә­ ғы (бірінші пара қателіктен) ха­бард ен тк ке ­ алғашқы 11 сұра ко ы жеткеннен кейін реу аудиториядағ л іспен Астанаға бұ не ­ болып шықты. Де елі жа­ми ше зда Ас­танаға кетк ескерттім. Бірне (ха­барласқанымы лы те­миссия мүшесіне іл­ұя кіз п, өт ты ен ай ед лысатынын ссия көшірм на ми ай ко і) ед йін р ке н ты тта ну ы әке­тұратын) парақшан лы сөйлесті. іс ген (12 сұрақтан 12- лефон арқы ы ағ мд ша н өтіп кетті, бұл ап кіт сұрақ йтіп, бірнеше кү Сө ің ізд ім ес ліп берді. Содан діг йк кү сә ген адағы 12-сұрақ қалған шығар де сұрақ пен парақш тіне ма­те­ аяқсыз ітіміз үзілмепті. үс үм ың да Он ай Ал лі. еу с. кт ра ше ы т ан қы лғ Уа бо і. де ед лм ке ға көп ның дирек­ ың есебін шығару тестілеу орталығы ық нд да Ау­ у, матика мен химиян балж іздің шағымыңыз . Мазасыздану, қо С. Ұшыровадан «С ры то қо­ л­ уақыт жұмсадым ке і рг тарихынан 5 балл ланып жатуға кеде ралып, Қазақстан қа нің ­ Ме абыржу – бәрі ой ын қ. ор ды з ал те қсы хабар тапсырмамды сылды» деген жа зім кө тірді ме, әйтеуір, іп, йт на Сө ры ба м. тті ң шығып ке е шындықты ірд өм л бұ ка­ли дап, аудиториядан ш­ уб м. Ке қылы респ нан 11 балл алды Осы мақалам ар . тті ті­ же те е ми Қазақстан тарихы »-к ко «4 у ы бақыла қ. Сабақты «5» пен білім саласындағ қ лы ың ст е кісін ауылға қайтты лы ет об рс , кө ға алиева а жақсы нәтиже төрайымы З. Ораз ің оқып келіп, ҰБТ-д анам мек­ нің н у департаментін ме ла те қы Ер ба қ. і-а н шт сы іні ла са өк м ім ны ­ біл ға ке ма й ым ал қала алғыс айтқ на кетті. ҰБТ-ның оры С. Бахишеваға кт ре ін ди діг ен тептегі емтиханы ма тк на а-а өтіп ке 5 маусым күні ат ол кісі уақыттың өткендігі туралы ен жа­ леді. Егер рг амаса, жабулы бе лд н бы на қа хы ы ри мд та н тып, шағымы ай м айттым. Қазақста на а-а еді? Сондайат ма н р күйінде қала ің барын сезге лы ікт бу кіл жа ши н а за қа мд бы уа , аудан­ рген сәтте маған ы А. Губашеваға ім алаң болып жү ңі­л кө ақ А. Гу­ ы мектеп директор ор кт мектеп директоры талығының дире қолдау көрсеткен ның ғы дық тестілеу ор лы та ық тестілеу ор рласты. башева­ға, ауданд шы­за С. Ұшыроваға хаба ың ри с­т өз лы об да ыроваға бастамасымен директоры С. Ұш да­Олардың Ал­ ін. ем дір біл лығымды ы у­ш ыр пс ғы уа­қытта ҰБТ та ң­ ле ке­ й да түлектерде осын ын алса, сіз жағдай­лар ор ­ с­танып, мы жұ де дер кезін­ р­меңіздер қателікке жол бе дегім келеді.

Тимур БОЛАТ, лы, Жаңақазан ауы ны да ау а Жаңақал

тағзым oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

Соңында өшпес ізі қалған Кешегі өткен ғасырда еліміздегі белгілі де беделді қайраткерлерінің бірегейі болған Мұзаппар ағаны елі ұмытпақ емес. Ақ Жайық өңірінің түлегі болып табылатын ол ең алдымен азаматтық қасиеттерімен ерекшеленетін. Үлкен ұйымдастырушылық қабілетімен қатар, кішіпейіл, ақжарқын, адамды бірден ішіне тартып тұратын, байсалды болатын. Тек туған өлкесінде ғана емес, Қазақстанның бірқатар аймақтарында өшпес із қалдырып, зор құрметке бөленді.

М

ұзаппар Дайыров 1914 жылы 15 нау­рызда Астрахан облысының Қа­ра­ бала ауданындағы Ахтуба ауы­ лында дүниеге келді. Қозыбақ ақсақалдың он баласының бірі болып өсті. Үлкен жанұяның иесі өмір бойы қой баққан. Колхоз құрылғанда, алғашқылардың қа­ тарында оған мүше болып кірді. Мұзаппардың өзі де еңбек жо­ лын колхоздың қойын бағудан бастаған. Интернатта жатып, 7-класты бі­тірген Мұзаппар Саратов, Аст­ рахан қалаларына барып, білім алады. Еліне қайтып оралып, өз колхозында комсомол ұйымы­ның хатшысы болып істеді. Жігерлі жас жігіт жастардың арасында бедел­ге ие болды. Сталинградта өткен комсомол ұйымының кон­ фе­ренциясына делегат болып қатысты. «Ол уақытта жастар ойын­ дағысын ашық айтатын, сөз жа­ рыстары қызу да қыз­ғылық­ты болатын, - деп еске алатын Мұзап­ пар аға. – Жалығып, қалғу дейтін болмайтын. Маған үлкен әсер ет­кен Өлкелік партия комитетінің сол кездегі бірінші хатшысы, ре­ волюционер И.Варейкс болды».

1939 жылы Оралдағы Комвуз деп аталып кеткен оқу орнын бітірген Мұзаппар Орда аудандық комсомол комитетінің хатшы­ сы болып сайланды. Осы кезден бастап талапты жас өрлеу жолы­ на түсті. Көп кешікпей аудандық партия комитетінің ұйымдастыру бөлімінің меңгерушілігіне таға­й­ын­далды. Бір жылдан кейін Ба­тыс Қазақстан обкомындағы ұйым­ дастыру бөлімі бастығының орын­ басары, соғыс басталардың аз-ақ алдында Жаңақала аудандық пар­ тия комитетінің кадр жөніндегі хатшысы болып сайланды. Бір жылдың ішінде іскерлігімен, елмен тіл таба білетіндігімен көрінген Мұзаппар 28 жасында аудандық партия комитетінің бірінші хат­ шысы болып бекітілді. Бұл 1942 жылдың наурызы еді. Ол кезде соғыстағылардың ғана емес, тылда қалған шал-шауқан, қатын-қалаш, бала-шағалардың да басына түскен ауыртпалық аз емес. Жаңақала – облыс орталығы­ нан шалғайда жатқан, мал өсіре­ тін үлкен аудан. Онда 47 колхоз, 2 машина-трактор стансасы бар. Майданға азық-түлік, жылы киім

жөнелту жоспарын мүлтіксіз орындау керек. Украинадан, Ре­ сейден босқан, арып-ашып келген­ дерді жайғастыру қажет. Сөйтіп, ең кемінде 4000 адам орналасты­ рылды. Оларға баспана, азық-түлік берілді. Бұл тек айтар ауызға ғана жеңіл. Сталинград майданының тылы болып есептелген Жаңа­ қала, Жәнібек, Орда аудандары­ ның халқы бомба астында қалған уақыттар болды. Жігерлі де іскер Мұзаппар Дайыров басқарған Жаңақала ау­ данының еңбекшілері майданға мал өнімдерін қажетінше жөнелте отырып, соғыс жылдарында мал басын едәуір өсіруді қамтама­ сыз етті. Жанқиярлық еңбектерін жоғары бағалап, КСРО мемлекет­ тік қорғаныс комитеті (сол кездегі ең жоғарғы билік орны) Жаңақала ауданына Қызыл Туды бес рет та­ быс етті, 100 000 сом ақшасы және бар. Қазақстандағы ең көп алғыс алған – осы Жаңақала ауданы. Бір­ талай адамы мемлекеттік награда­ лар алды. Мұзаппардың өзі Отан соғысы орденіне ие болды.

1945 жылдың басында Мұзап­ пар ағаны Орда аудандық пар­ тия комитетінің бірінші хатшысы жұмысына ауыстырады. Соғыс жыл­дарында бұл аудан құлдырап қалған-ды. Сталинград шайқасы­ на жақын тұрғанның да әсері тигені анық. Екі теміржол стан­ сасы, бірнеше елді мекен бомба астында қалып, көп зиян шек­ кен-ді. Халықтың да әл-ахуалы күйзелісте екен. Ауданның жаңа басшысы білекті сыбанып жіберіп, шаруашылықты қалпына келтіруге кірісті. Ел аралап, жеңістің жақын қалғанын айтып, адамдардың ру­ хын көтерді. «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» демекші, көп кешікпей іс алға басты. Бір-екі жылдың ішін­ де-ақ елдің еңсесі көтерілді. Негіз­ гі кәсіп – мал шаруашылығы тез дамыды. 1945-1947 жылдардың қорытындысы бойынша Орда ау­даны алға шықты. Мына бір мә­ лімет таңғалдырмай қоймайды. Негізгі түліктер – жылқы мен қой. Осыларды өсіруден жедел алға кеткен Карл Маркс атындағы колхоздың сегіз адамы ең үлкен марапатқа ие болды. Колхоз тө­ рағасы Қарасай Сариев, жылқы фермасының меңгерушісі Қалеш Ғалымжанов, жылқышылар Қаб­ ден Темірғалиев, Кенже Құрмашев, аға шопан Төлеген Өтешев Со­

циалистік Еңбек Ері атағын алды, аға шопандар Нәсия Дәулетова, Қанат Кенжәлиев, Хасен Әжіғалиев Ленин орденіне ие болды.

1946 жылдың күзінде Ордаға сол кездегі Қазақстан Компартия­ сы Орталық комитетінің бірінші хатшысы Жұмабай Шаяхметов ба­ рады. Оның астары қалай болғаны турасында Жұмекеңнің өз аузынан естідім. Соны айта кетейін.

1955 жылдың жазында Алма­ тыда үлкен актив жиналысы өтті. Оған Н. Хрущевтің өзі қатысты. Сол жиыннан қайтқанда поез­ да Жұмекеңмен бірге келгенім бар. Ол кезде Жұмекең Оңтүстік Қазақстан обкомының бірінші хатшысы, Шымкентке келе жа­ тыр. Ақжарқын, елгезек кісі екен, қайдан, кім екенімді сұрап жатыр.

- Иә, Оралда болғанмын. Қай­ ма­ғы бұзылмаған қалың ел, «жігіт­ тері жігерлі, қыздары сүйкімді» дегендей. 1946 жылы барғанмын. Ол кезде сізде обкомның бірінші хатшысы Мінәйдар Салин бола­ тын. «Ордаға барайық» десем, «Ойбай, оған барып-келу үшін бір жеті керек. Тым алыс, жақын ау­ дандарды аралайық» дейді. «Кие­ лі жер ғой, барайық және тезірек қамданайық» деймін мен. Соны­ мен жолға шықтық. Екі қонып, үшінші күні жеттік. Орданың халқы қатты ұнады, қыңқылы жоқ, бәрі жайдары, шаруашылық басшылары өз істеріне мығым. Аудандық комитеттің бірінші хат­шысы М. Дайыров инабатты, байсалды жас жігіт, бірталай тәжі­ рибе жинақтаған, болашағы зор қызметкер екен. Елді көтеріп тас­ таған. Көргенімізге көп разы бо­ лып оралдық, - деді ол. Білгіштер айтатын «Жұмекең кі­ сі танығыш, көңілінен шыққан жас кадрларды ұмытпайды, тезірек өсір­генше асығады, олар жөнінде сұрап, біліп отырады». Сондай кө­ңі­лінен шыққан, бір көргеннен ұна­ған осы біздің Мұзаппар аға болған.

1947 жылдың қысында Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің сайла­ уы өтті. Мұзаппар аға депутат болып сайланды. Ал наурызда болған сессияда Жоғарғы Кеңес президиумының хатшысы болып сайланды. Оған Жұмекеңнің шапа­ ғаты тигені анық.

- Бұрын аудан шеңберінен шық­ паған маған алғашқы кезде оңай болған жоқ, - дейтін Мұзаппар аға. – Республика деңгейі тым ау­

қымды, бұрын кеңес жұмысында болмағандық та әсерін тигізді. Ал Жоғарғы Кеңес президиумының құзырында өте маңызды, күрделі мәселелер шешіледі. Бастықтарым Даниял Керімбаев, И.Лукьянец, Шекер Ермағамбетова, Әліби Жан­ гелдин – өте тәжірибелі адамдар, тез баулыды. Жұмысымды иге­ріп алдым, қарамағымдағылармен тез түсінісіп кеттім. Үкімет адамда­ ры­мен, министрлермен, депутат­ тармен қарым-қатынастарымыз да айтарлықтай болды. Әрине, алдымен, Жұмекеңе алғысым мол. Республиканың бірінші бас­ шысы анда-санда шақырып алып, жұмысымның жайын сұрайтын, кейде облыстарға шыққанда бірге алып жүретін. Жасырмайын, үлкен кісі қолтығымнан демеп отыр­ ды, өнебойы көз қырын салып жүрді. Жұмекеңнің кадрларға де­ ген қамқорлығы айтарлықтай-ақ еді. Оның алақанының жылуынан шабыт алғандар көп-тін. Ардақты ағаның аты ұмытылып бара жат­ қанына қынжыласың. Бірақ амал қанша, - деп күрсініп қоятын. «Шалғайдағы Нарыннан, Орал­ ды аттап, Алматыдан бір-ақ шық­ тың, облыс деңгейінде істеу де керек шығар» деп достары айтып жүретін. Өзінің ойы да осыған сая­ тын. Жоғарғы Кеңесте төрт жыл жұмыс істеп, едәуір тәжірибе жинақтады.

1951 жылдың басында оны Жұмабай Шаяхметов шақырып алып «Ақмола облыстық партия комитетіне хатшы болып барасың. Ел көру керек, жер көру керек», деді. Аталмыш облыста үш жыл істеген соң, 1954 жылдың басында Павлодар облыстық партия кон­ ференциясында Дайыров бірін­ ші хатшы болып сайланды. Сол жылдың наурыз айында Қазақстан Компартиясының кезектен тыс съезі өтті. Онда тың жерлерді игеруді жедел жүргізу мәселесі қаралып, республиканың, партия ұйымының басшылары жаңарды. П. Пономаренко мен Л. Брежнев келді. Жұмабай Шаяхметов қатар­ дағы хатшы болып сайланды. Екінші хатшы болған Афоновты Павлодар обкомына бірінші хат­ шы етіп жіберді. Үш ай ғана істеген М. Дайыров екінші хатшы болып қалды. Екі жыл Мәскеуге барып білімін жетілдіріп келгеннен соң М. Дайыров Солтүстік Қазақстан об­ лыстық партия комитетінің екінші

7

хатшысы болды. Халық құрметіне бөленіп, бұл облыста да төрт жыл істеді. Нағыз тың игерушілердің қақ ортасында, мол астықтың басы-қасында жүрді.

1961 жылдың басында Мұзаппар Дайыров Семей облыстық кеңесі атқару комитетінің төрағасы бо­ лып сайланды. Табаны күректей жеті жыл істеген соң, Алма­ты­ға шақырылады. Қазақстанның мол астығын қабылдап, тазартып, ылғалдан кептіріп, жоғары сапаға жеткізіп, КСРО-ның барлық түкпі­ ріне, шет елге де жіберетін ми­ нистрлікті басқару тапсырылады. Бұл жерде он бес жыл абыроймен жұмыс істеп, зейнет демалысына шықты. Бұл кезде Мұзаппар аға 69 жаста еді. Зейнет жасқа жеткеннен кейін тоғыз жыл жұмыс істеудің өзі көп нәрсені аңғартады. М. Дайыров дайындау министр­ лігін басқарған уақытта оның ықпалы артып, материалдық-тех­­никалық базасы нығайды. Мұзап­ пар ағаның айтуынша, сол он бес жылда 300 элеватор, 111 ұн, құрама азық зауыттары, 157 ша­ қырым теміржол салынды. Осы, басқа да қажеттілікке 3 миллиард сомнан аса қаржы жұмсалды. Д. Қонаевтың өзі аса үлкен ұйым­дастырушы, қабілетті үш министр деп Дайыровты, Гонча­ ровты, Мусинді айтып отыра­ тын. Жыл сайын егін орағының алдында дәстүрлі жиындар ал­ дында 2-3 күн бұрын Мұзаппар өз шаруашылықтарын аралай­ тын. Сол кездерде Дінмұхаммед Қонаев «Жігіттер мол астық бе­ реміз деп отыр, қалай, Мұзаппар Дайырович, сенің қоймаларыңа сыймай қалып жүрмей ме?» дей­ тін. Ол «Біздің жігіттер миллиард­ тан артығын да қабылдауға әзір, оған күмәнданбаңыз» деп жауап беретін. Екеуін көрген сайын Қо­ наевтың Мұзаппар ағаға зор ілти­ патпен қарайтынын байқап жүр­дік. Ел аралағанда өзімен бір­ ге алып жүретін. Өз құрметіне жайылған дастарқанда Мұзаппар аға да болатын. Дайыров Арқаның төрт облы­ сында істеді, ол жақта да айшық­ ты ізі қалды. Республиканың бас­ шылық қызметіне қырық жылдай араласып, зор беделге ие болды. Туған өлкесін де ұмытқан жоқ. Мәскеуден келе жатып Оралға түсті. Қарсы алуға келген ресми тұлғаларға «Сіздер тұра тұрыңыз» деп, жастық шағының достары Мә­ жит Тауышов, Бақтығали Валиев­ пен шүйіркелесті. Әңгімелерінің бітпей қалғанына куә болып едім. Мұзаппар аға ұзақ та жарқын өмір сүрді. Отағасы болып, бала, немере сүйді. Өзінің адал еңбегінің, қажырлы қайратының арқасында ел сыйлаған, халқы қалаған үлкен мемлекет қайраткері дәрежесіне көтерілді. Ерен еңбегін үкімет жоғары бағалады. Ленин, Октябрь революциясы, Еңбек Қызыл Ту (4 рет), «Халықтар Достығы», «Құрмет белгісі» (2 рет) ордендерімен ма­ рапатталды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаттығына 8 рет, яғни 32 жыл бойына сайланды. Партияның үл­ кен­ді-кішілі съездеріне қатысты. Осындай үлкен сенімге ие болған ағаны қалай мақтасақ та артық емес.

Бисен ЖҰМАҒАЛИЕВ, соғыс және еңбек ардагері, Орал қаласы

8

денсаулық Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Қан тапсыру –

сауапты іс

Қатерлі ісік секілді ауыр дертке шалдыққан, әр түрлі факторлардың кесірінен қан­ сы­раған немесе жол-көлік оқиғасы, өндірістік жарақат секілді оқыс жағдайға ұшы­ рағандарға донор қанын құю арқылы оларды ажалдан арашалау – ғылыми медицинада көптен бар тәсіл. Әлгіндей жағдайларда қажетті қан мөлшері қан орталығы сықылды арнайы мекемелерден алынады немесе ел-жұртты шұғыл құлақтандырудың нәтижесінде донорлардан қан алу арқылы тікелей қамтамасыз етіледі. Ал қан орталығындағы қан қоры донорлар күн ілгері тапсырған қан арқылы қалыптасады.

Б

із бүгін Батыс Қазақстан облыстық денсаулық сақ­тау басқармасына қарас­ ты «Облыстық қан орталығы» ме­ кемесінің директоры Ғизатолла Лямов ұсынған соңғы 3-4 жылға қатысты инфографикалық кестені оқырмандарымыздың назарына ұсынып отырмыз.

- Бұл статистикалық мәліметтер бір қарағанда донорлардың қан тапсыру көрсеткіші төмендеп бара жатқандай әсер қалдыруы кәдік.

Ал, шын мәнінде, донорлық үрдіс бәсеңдеген жоқ, тек бұл мәселеге жаңа көзқарас қалыптасты. Мыса­ лы, бұрындары қажет жағдайда қан жаппай толық құрамда құйылатын. Ал бүгіндері науқастың ағзасына қанның құрамындағы плазма ке­ рек пе, демек сол ғана жіберіледі. Сондай-ақ сырқат кісіге қанның құрамындағы эритроцит немесе тромбоцит қажет болса, ауру ағза өзіне тікелей керекті қан компо­ ненттерімен қамтамасыз етіледі. Мұндай тәсіл қан қорын ұқыпты

да тиімді пайдалануға әрі донор қауымды беймезгіл мазаламауға мүмкіндік береді. Әлі күнге дейін донор қанын алмастыратын дәрідәрмек ойлап табылған жоқ. До­ нор қаны тек донорлардың қан тапсыруы арқылы ғана даярла­ нады. Сөйте тұра донация 100% ерік­ті түрде жүргізілетіндігін елжұрттың жадына сала кеткен артықтық етпес, - дейді Ғизатолла Темірұлы.

- Ислам діні қан тапсыру миссия­ сына теріс қарамайды. Өйткені қан

тапсыру арқылы адамды ажалдан арашалау немесе қан беру негізін­ де науқас кісінің денсаулығының нығаюына үлес қосу бұл сауапты іс екендігі сөзсіз. Дені сау адам қан шығару арқылы қанын жаңартыпжаңғыртып отыру бұл – қасиетті Ислам дінінің негізін қалаған Мұ­хаммед пайғамбарымыздың дә­уі­рінен бар сүннет, амал. Мәсе­лен, Орал қалалық мешітінің наиб имамы Бейімбет Дүйсенәлі, ха­ лық арасында «Қызыл мешіт» атанып кеткен мешіттің наиб имамы Әзілхан Бисенғалиев, Ақ­жайық ауданындағы Ілбішін ауыл­дық мешітінің бас имамы Тұрсын­ ғали Қожанов сынды діни қыз­ меткерлер және Жұмасейіт Құ­ сайынов, Альберт Мұстафа секілді жамағаттарымыз жиі қан тапсы­ рып, сауапты іске тікелей үлес қосып жүр, - деді осы тақырыптағы бізбен әңгіме барысында Қазақ­ стан мұсылмандары діни басқар­ масының Батыс Қазақстан облы­ сындағы өкіл имамы Сұлтанов Руслан бауырымыз. Демек, егер денсаулығыңыз кө­терсе, сауапты істен шет қалма­ ңыз, ағайын.

ФАЙЗОЛЛАНЫҢ Бауыржаны, «Орал өңірі»

2011 жыл – 20069 2012 жыл – 20120 2013 жыл – 15561 2014 жыл (6 айда) – 7550

донор қан тапсырды. Инфографикалық кесте облыстық қан орталығы МКҚК-ның мәліметіне негізделіп құрылды

Балаға екпе егу – дінге қайшы емес

И

слам діні екпеге қарсы ма? Екпе егу Алланың тағ­дырына қарсы шығу ма? Бұл мә­ селеде ислам ғалымдары қандай ұстанымда? Осы сауалдарға жа­ уап қарастырсақ. Екпе егу Пайғам­ барымыз саллаллаху алайхи уа сәлләмнің дәуірінде болмаған. Сол үшін де тікелей «екпе егуге бо­лады немесе болмайды» деген хадис кездестіре алмаймыз. Олай болса, бұл мәселе шариғат не­ гіздері мен нормаларына қайшы ма? Екпеге діни негізде қарсылық білдірушілер де осы тұрғыдан харамға шығаруға тырысады. Олар «Әлі келмеген, келуі күмән­ ді болған аурудан қорқып, екпе егу–Алланың тағдырына қарсы шығу, болашақты болжау. Бұлай істеу – харам» дегенді алға тарта­ ды. Әлі болмаған пәленің алдын алу – дінге қайшы емес. Керісін­ ше, асыл дініміз «Ауырып ем із­ дегенше, ауырмайтын жол ізде» деген қағидатты мұсылмандарға үйретеді. Оған пайғамбарымыз­ дың «Кімде-кім таңертең (Медине қаласының) әжуа құрмасынан жеті данасын жейтін болса, сол күні оған сиқырдың және удың зияны жетпейді» деген хадисі дәлел. Осы орайда сириялық ғалым Мухаммад Ротиб ән-Нәбулсидің сөзімен бөліскім келіп отыр. Ол кісі дәрістерінің бірінде адам им­ мунитетінің жұмыс істеу жүйесін түсіндіреді. Иммунитет ерекше қызық жаратылыс. Оны аурумен күресуде бес топтан тұратын әс­ керге ұқсатуға болады. Бірінші топ дененің вирус, микроб түскен жеріне барып, вирустың кодын алып, антивирус жасайтын екін­ ші топқа әлгі кодты табыстай­ ды. Екінші топ сол код бойынша қарсы қару жасайды. Үшінші топ сол қарумен барып, вирус түскен жерде шайқасады. Ең қызығы – иммунитеттің мәліметтер сақтау қоймасында әр адам денесіне түскен вирусқа жеке папка ашы­ лады. Ішінде вирустың коды және оған қарсы қару. Әлгі вирус отыз жылдан кейін қайта түссе, папка­ да сақтаулы тұрған код бойынша қарсы қару іске қосылады. Егер иммунитетте осы есте сақтау қа­ білеті болмағанда екпе егудің түкке де пайдасы болмас еді. Мұ­ ны білген адам екпені де түсінеді деп сенемін. «Бәрін айт та бірін айт» деген­ дей, қандай жағдайда болса да, дінді қалқан етіп, екпе егуге қарсы тұру – надандық. Діни мәтіндерден екпе егуді қолдайтын дәлелдер табуға болады, бірақ қарсы тұра­ тын дәлел кездеспейді. Сол үшін де Ислам әлемі ғалымдарының барлығы дерлік екпе егудің қа­ жеттілігі мен дұрыстығын айтып отыр. Сауд Арабиясы елінің шейх­ тары да осы пікірде. Олай болса, өзіміз білмеуден, білгеннің тілін алмаудан сақтанайық, ағайын!

Әміре Бекайдарұлы, «Шапағат» теріс діни ағымдардан жапа шеккендерге көмек орталығы» ҚҚ-ның төрағасы, дінтанушы

көкейкесті oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

9

Құлаққап саңырау, ғаламтор меңіреу қылмасын

Ұлдай САРИЕВА, «Орал өңірі»

(Жалғасы. Басы 1-бетте)

Ғалымдар мен дәрігерлер не дейді? Олардың айтуынша, ұялы те­ лефон альцгеймер, паркинсон ау­руларын тудырады, ми ісігіне ұшыратады. Қалта телефонын үне­ мі қолынан тастамайтындардың басы ауырады, тез шаршайды, бай­қампаздығы әлсірейді, ұйқысы бұзылады. Бірақ «ұялы телефонды пайдаланғанда, сақтық шарала­ рын сақтасаңыз, залал әкелмейді» дейді мамандар. Негізі телефоннан тараған радиотолқынды азайту өз қолымызда екен. Ол үшін телефон­ мен сөйлесуді азайту қажет. Әр қоңырауда 3 минут, ал күніне 1015 минут қана сөйлесу керек. Адам телефон тұтқасынан 30 сантиметр қашық болса, сәулемен зақымдану 100 рет төмен болады. Байланыс шамалы жерлерде, лифт, жертөле, көлік ішінде келе жатып, телефон­ ды пайдаланбаңыз. Себебі ол кез­ де телефон байланысты іздейтін себепті сәулемен зақымдану қаупі бірнеше рет көтеріліп кетеді.

Ғалымдардың зерттеуі бойын­ ша, соңғы 6 жылда құлаққаптан зардап шегіп өлген немесе ауыр жарақат алғандардың 68 пайызы 30 жасқа толмаған жастар болса, олардың әр оныншысы 18 жас­ та екен. Құлаққаптың кесірінен көліктің дыбысын естімей, жол апатына түскендердің 70 пайы­ зы өмірмен қоштасқан, соның 89 пайызы - қалалықтар.

Жалпы, мобильді құрылғылар мен ғаламторды (интернетті) ұзақ пайдалану адамға сегіз түрлі зиян әкелетін көрінеді. Мысалы, адам сөмкесіндегі немесе қалтасында­ ғы телефонының шырылдағанын естиді. Бірақ оған ешкім телефон шалмаған. Бұны фонтомды син­ дром деп атайды. Екіншісі - номофобия. Адам бұн­да телефонды жоғалтып алу­

қолына таққан сағаты да бұнікіне қарағанда қымбаттау екенін көріп, күйзеліске ұшырайды. Интернетке тәуелділік. Ға­лым­дар бұл тәуелділікті нашақор­лық­қа пара-пар және психикалық ауыт­қушылық деп бағалауда. Онлайн ойындар. Бұл - бел­ гілі және күйреуге әкелетін ауру. Ойынның кесірінен адам жұмы­ сын, отбасын жоғалтады. Адам бойындағы мазасыздық жүдепжадауға, тіпті өзін-өзі өлтіруге дейін апарады. Киберхондрия. Бұған шалдық­ қан адамдар интернетте оқыған аурулардың бәрін өз бойынан тапқандай болады. Нәтижесінде жәй бас ауруын басқа қауіпті дерт­ ке балаған ол, шынында да, жоқ ауруды өзіне шақырып, ауыр ке­ селге ұшырайды.

Gooqle эффектісі. Бұл аурумен ауыратындар маған білім керек емес деп ойлайды. Адамның ер­

дан қатты қорқады. Ал кейбірі телефонының қуат көзі таусылып қалса, мазасызданады, тіпті айқайшу көтеруге дейін барады. Киберауру - адамның басы ай­­налып, электронды құралдар пай­ даланғанда жүрегі айнып, құсқы­сы келеді. Екінші баламасы - «сан­ дық теңіз ауруы».

Fасеbook-күйзеліс. Мұнда адам әлеуметтік желідегі шексіз бай­ ланыстан немесе керісінше бай­ ланысты жоғалтса, күйзеліске ұшырайды.

Fасеbookта көп отырған адам­ ның көңіл күйі бұзылып, өз өмірі­ не немқұрайлы қарайды. Себебі адамдар желіге ең жақсы сурет­ тері мен өзі туралы жақсы хабар­ ларды ғана салады. Ол желідегі достарының өмірін өзінікімен салыстырады. Сөйтіп, олардың өмі­рінің жарқын әрі қызықты, су­ реті әдемі, дене пішіні сұлу, тіпті

кінен тыс оның миы еске сақтай алмайды. Ол ақпараттарды еске сақтағаннан гөрі, керек кезінде тапқан әлдеқайда жеңіл деп ой­ лайды. Сонымен, «Технологияның да­муы пайдасымен қатар зиянын да әкеледі. «Болашақта адам сөй­лес­ кісі келетін адамына телефонының түймесін баспай-ақ сөйлесе береді. Ойдың күшімен компьютердің тінтуірін (мышка) қозғалтып, база­ дан керек ақпаратты алады» дейді ғалымдар. Егер коммуникациялық технология мен нейрофизиоло­гия одан әрі шарықтап, қарапайым адам миы жете алмайтындай дәре­жеде дамып кетсе, бірнеше жыл­ дан кейін АҚШ-тың заманауи тың­шылық әдісі пайдаға аспай қала­ды екен. Бүгінде бұл бағытта зерт­теу жұмыстары жүруде. Ең сорақы­ сы, уақыт өте келе «адам­дық тұлға күйрейді» деп ескертеді ғалымдар.

Сегіз түрлі ауру

Құлаққаптың зияны Бүгінгі жастар кішкентай дыбыс құралын көшеде, көлікте, жұмыста, үйде, ұйықтар алдында, тіпті 24 сағат бойы құлағынан тастамайтын ауруға ұшырады. Бір қарағанда, залалсыз көрінгенімен, құлаққап­ та жасырын қауіп бар. Себебі ол адамның есту қабілетін төмендетіп, ауруға шалдықтырады. Қатты ды­ быс құлақтың жүйке жасушасы­ның қабатын зақымдап, тас кереңдік­­ке әкеледі. Отоларингологтардың айтуынша, сау құлақ еститін ең төмен дыбыс 10-15 дБ. Сыбыр 20 дБ, әңгіме 30-35 дБ, ал айқай 60 дБ. Құлаққа ең қауіпті күшті дыбыс 90 дБ-дан басталады. Ол пойыз бен метроның дыбысы­ на тең. Бүгінгі заманғы музыка аспаптарының жоғары дыбысы 105 дБ-ны құрайды. Бір сағат музыка тыңдаған адамның қалыпты жүйке жұмысы бұзылып, қозба ауруы­ на немесе керісінше төңірегінде не болып жатқанымен ісі жоқ немқұрайлылыққа ұшырайды екен. Құлаққаптың кесірінен өзіңе қажет маңызды ақпаратты есті­ мей қалу қаупі мол. Тіпті жол-көлік апатына да ұрыну көп кездеседі. Осыған байланысты көптеген елде көлік жүргізушілерге құлаққап киюге заңмен тыйым салынған. Мысалы, Жапонияда. Ал Ресейде 18 жасқа толмағандар мен жүкті әйелдерге ұялы телефонды аз пайдалану ұсынылған.

Шолпан ҚАЗИМОВА, жоғары санатты сурдолог, облыстық клиникалық аурухананың сурдология кабинетінің меңгерушісі: - Бүгінде құлағына құлаққап киіп алған жастарды көп кез­ дестіреміз. Бұл – денсаулыққа өте зиян. Есту қабілетінің төмендеуі­ не үнемі музыканы бар даусы­ на шығарып және құлаққаппен тың­дау әсер етеді. Құлаққаппен тыңдаған саз құлақ құрышы жасушаларына (ішкі құлаққа) бірден әсер етеді. Құлақтың жар­ғақша қуысында дыбыс ана­ лизаторы үшін зиянды шектен тыс қатты жоғары және төмен жиілікті дыбыстардың түсуін те­ жейтін бұлшықеттер болады. Өте ұзақ уақытқа созылған әсерден бұл бұлшықеттер шаршап, өз қызметтерін атқарудан қалады. Соның салдарынан ақыр аяғында құлақ құрышы жасушалары (ішкі құлақ) өліп, сенсоневральды құ­ лақ мүкістігі және кереңдік пайда болады. Заманауи плеерлер қуаттылы­ ғы 110-120 дБ-ға дейінгі дыбыс­ тар шығаруға қауқарлы. Құлаққап қол­данушылардың тең жартысы әуенді 80-90 дБ-дан жоғары қатты дауыста күніне екі немесе одан да көп сағат бойына тыңдайды. Зерт­ теу нәтижелеріне көз жүгіртсек, әр бесінші бозбала дыбыс бұзылуы­ нан зардап шегеді. Бұл жағдайға лайық ең жақсы кеңес – есту қабілетін сақтауды бақылауға алу. Есту қабілетін келесі жағдайлар­ ды сақтау арқылы қалыпта ұстау­ ға болады. Құлаққапты пайдала­ ну уақыты шектеулі және қатаң мөлшерленген болуы тиіс. Әуенді құлаққап арқылы бір сағаттан артық тыңдауға болмайды және дыбыс қаттылығы ең жоғарғы көрсеткіштен 60%-ға төмен болуы керек. Дыбыс шуының қауіпсіздік деңгейін 70 дБ-ға дейін арттыру шу зақымын немесе есту қабілетінен айырылуға апаруы мүмкін. Біздің есту жүйеміз үшін заманауи те­ лефондар жаппай жабдықталған құлаққап-ішпектер зиянды, себе­бі олар дыбыс көзін ішкі құлақ­ қа барынша жақындатады. Сол себепті құлақ жарғақшасын то­ лықтай жауып тұратын қапта­малы құлаққаптарды пайдалану керек. Өйткені олардың айналадағы шу­ды азайтатын шу басқыш қыз­ ме­ті бар. Шулы ортада «беруш» қолдану керек. Егер есту қабі­ летінің төмендегенінен хабар бе­ ретін құлақтағы шу, бас айналуы секілді алғашқы белгілер білінсе, біздің сурдологиялық кабинетке келіп, қаралыңыз. Жастарға айта­ рым, құлаққаптан аулақ болған дұрыс.

10

әдебиет әлемі Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Қоңырларда үлгі тұтар өмір бар Айтқали НӘРІКОВ

Қанағат

Үйімде құл, түзде мырза болсам деп, Көп мінімді тезіме сап түзедім. Бейтаныстау бір ортаға барсам тек, Ниеті ақты пейіліме тіземін.

Отырып тақта «ысқырған», Төрт құбылаға күш қылған, Өлген соң патша, қор екен, Мансапқа дауа жоқ екен.

Мешейім, сонау Ояным, Сендерді қайда қоямын. Іздерім қалған жерлердің Ауасын жұтсам тоямын.

Қарауларды қабағынан танимын, Қоңсы болып қонбасымды сездірем. Сөз – қылышты кек – қайраққа жанимын, Етек алып кетпесін деп ез кілең...

Көбелектерде кәрі жоқ, Қарттық шіркінге дәрі жоқ. Бәрі де жалған, б...қ екен. Жылдарға дауа жоқ екен.

Жұлқыған дүлей «дауылдар», Көрместі көрген ауыл бар. Куәгерлердің жоқ көбі: Қарауытады қауымдар.

Пенделер көп өз-өзінен бұйыққан, Тасбақадай басын ішке жасырып. Мезі болдық анау зуқит – сұйықтан Бір-бірінен жүрген айла асырып.

Мәңгілік өмір сүрердей, Бір өзі бәрін білердей. «Ішкен мас, жеген тоқ екен», Пендеге дауа жоқ екен.

...Бір ойдан бір ой жетегі, Жүректі шарпып өтеді. Туған жер, сені еске алсам, Көңілім босап кетеді...

Домалантып сойып тастар қойым жоқ, Қойым жоқ деп налитұғын ойым жоқ. Қасап етін сатып алып базардан, Өткізетін қонақтығым, тойым көп.

О, Жаратқан, жүрек бердің езілген, Сәл нәрседен артатұғын лүпілі. Қуат берші түпата қып төзіммен, Жалғайтұғын үмітімді үкілі.

Коттеджім жоқ шаңырағы шалқайған, Соған бола кемідім деп айта алман. Хрущобам тарлық етіп көрген жоқ Келгендерге Алатаудан, Алтайдан.

Қиял жүйрік, мүмкіндігім біртұтам, Десем-дағы безінетін жайым жоқ. Сондықтан да заманды осы пір тұтам, Болса-дағы арман, мақсат, уайым көп...

Джип түгіл, велосипед жоқ менде, Сонда-дағы тоқкөңілмін, тоқкеуде. ...Қырағы көз аңдып мені тұрғандай, Тура жолды қия басып өтпеуге. Мен қайтемін құпиясын жер-көктің, Алақандай ауылда өсіп, ержеттім. Құдай қосқан қосағым бар қасымда, Басқа ешкімге көзім салып көрмеппін. Бір қалыпты өтіп жатыр ай-күнім, Айналама зиянсызбын – жайлымын. Мен ешкімді кедейсініп көргем жоқ, Мен ешкімнің қызғанбаймын байлығын. Жүрсем деймін арқаламай жаман ат, Жақсылардың жарқын ісін бағалап. Әзәзілге ашылмайтын құлыппын, Тұла бойым тұнып тұрған қанағат. Дос-жараным дәл өзімдей қоңырлар, Қоңырларда үлгі тұтар өмір бар. ... Алас! Алас! Албастымен аталас, Аулақ жүр! Содыр, сойқын, обырлар!

Мазасыздық

Алматы Тауларды көріп, ән салдым, Бауларды көріп, тамсандым. Жолымды ашқан жыр қала Өзіңді мендей аңсар кім?!. Шыңдар-ай көкпен таласқан, Бұлттарды бұзып, әрі асқан. Әлемді бүркеп тұрса да Алматы үшін – тар аспан.

Естелік

Нәсіпқали Қайырқомовқа Шөкімдей бір ауыл Мешей деген, Мен сонда етек жауып есейген ем. Бағымды басымдағы барымталап, Сұм соғыс мұз жөргегін төсей келген.

Ауыл

Бұл жағдай бірге емес, мыңға мәлім, Үстейді көңілге мұң, жырға жалын. Бір ызғар өн бойымды құрсап алып, Сәбилік бесігінде «іңгәладым».

Ауылға келдім тағы да, Ауасын, суын сағына... Өзгеріп мүлде кетіпті-ау, Соры ма, әлде бағы ма?

Батыста жүріп жатты майдан қатты, Бел алып дұшпан біраз сайрандапты. Әкемнің бет-әлпеті есімде жоқ, Жаратқан қайтарған ба тайған бақты.

Көлемі сонша тарылып, Көп есік қапты жабылып... Қонақтары да сирепті, Жан-жақтан келер ағылып.

Бөрідей ұлитұғын қыста боран, Дейтіндей сыртқа шықсаң, ұстап алам. Жүдеу өң, жадау көңіл, жыртық иін, Болсайшы бір күн жанды қыстамаған.

Томаға-тұйық қоғамы, Ұйқыда десе болады. Сесті заманнан селт етпей, Ояна қойған жоқ әлі.

Өткердім осылайша балалықты Бұл күнде қала мықты, дала құтты. Апыр-ай, қалай ғана қостым екен, Жоқтық пен тоқтық деген аралықты.

Нетемін енді, нетемін? Қалайша үнсіз кетемін. «Жауырды жаба тоқысам», Болам да шығам бөтенің.

Жас буын, есірмегін, есірмегін, Қашан да жақын тұрар кесірге мін. Жүрсіңдер сайран салып, арқасында Кешегі жетімдер мен жесірлердің.

Қалайша бұған барады ар, (Болмай ма жүрек жарадар). Қанатыменен су сепкен, Қарлығашқа мен барабар.

Осындай ойларменен өтер күнім, Көңілім қанағатқа бекем бүгін. Өкініш – кей пенделер білмей жүр-ау, Судың да сұрауы бар екендігін.

Ойланту үшін бастарды, Толғанту үшін жастарды, Санаға сәуле түссін деп, Жаздым бір өлең астарлы...

Дауа

Туған жерге

Тау қопарып тастағым кеп тұрады Ой жеткенмен, күшім жетпей тежелем. Көңілімнің алып ұшқан пырағы Жүйрік едің, жүйрік едің не деген!

Жалқының жалмап жалғызын, Таптаған гүлді алқызыл. Атылған тура оқ екен, Ажалға дауа жоқ екен.

Кезімде сонау жас, балаң, Өлеңді сенде бастағам. Егделік келіп қалыпты, Не дейсің бұған, Тасқалам?

Өзен өрлеп, теңіз құшқым келеді, Ой жеткенмен, жетпейді ғой құлашым. Талабымның болмай ешбір дерегі, Түңілетін кездерім көп - расым.

Атағы асқан дарынды Ақылы кеміс, жарымды. Дейтұғын бәрін тең етем Көрге де дауа жоқ екен.

Мен үшін – ыстық дарасың, Көркейіп, өсіп барасың. Жүйткіген жылдар жалғапты, Жастық пен қарттық арасын.

Түнгі ұйқымды төрт бөлемін қиялмен, Содан болар, сезім шіркін тым нәзік. Тарының да қауызына сиям мен, Алып болам, жүрген кезде жыр жазып.

Сызылып қойған бұрыннан Бағыттан кім бар бұрылған? О бастан дайын тор екен, Тағдырға дауа жоқ екен.

Жырымда барлық сырларым, Сезерсің онда мұң барын. Көлбеп бір жатыр алдымда Қызғалдақ терген қырларым.

Шадыман шаһар – гүл дене, Оранған үлде-бүлдеге. Жүрегі дүрс-дүрс соғады Дамылсыз күндіз-түнде де. Талай да талай келдім мен, Ерлерді көрдім ел білген. Іштегі ұяң үмітке, Одақтың1 өзі берді дем. Әрқашан жырдың көші – құт, Шабытты жүрек оты қып. Жұматай2 бастап, біз қостап, Жарыса өлең оқыдық. Одақтың іші кіл ақын, Қияннан күткен мұратын. Жұлқынған өңшең бозбасқа, Қызыға қарап тұратын. Соңынан талай еріп ек, Тіріден қазір өлі көп. Жылы сөз айтқан жырыма, Сол ағалардың көбі жоқ. Кімдерге қажет тоқтығың, Төмендеп тұрса шоқтығың. Өлеңді өрге сүйреген, Қадырдай ақын жоқ бүгін. Кеудеме сыйған кең жүрек, Тұрады дәйім елжіреп. Қара жер хабар көп айтып, Қатарым қапты селдіреп. ...Көңілімде көп жайт түйген, Дей алман артық, айттым кем. Таудай боп барып, Алматы, Тарыдай болып қайттым мен!..

1. Одақ - Қазақстан Жазушылар одағы 2. Жұматай - Дарынды ақын Жұматай Жақыпбаев

Талапкер–2014 oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

11

12

ауыл-аймақ Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

«Қорғанның» ісі –

көпке үлгі

Жаңақаланың

жолдары түзелмек Жаңақаладағы көше жолдарын асфальттау қажеттілігі – халқы күн санап артып келе жатырған аудан орталығының кезек күттірмейтін мәселелерінің бірі-тұғын. Сол жұмыс қолға алынып, «Сәтті қадам І» акциясы атауымен өткен салтанатты шарада аудан әкімі Лавр Хайретдинов сөз алып, ауданымызда жасалып жатқан жұмыстардың барысын хабарлады.

О

Балалар әдебиетінің атасы, ХІХ ғасыр ағартушыларының еңбек шырақшысына айналған Ыбырай Алтынсариннің «Қыпшақ Сейітқұл» әңгімесін (таза, адал еңбекке туралайтын көркем дүниесін) кім білмейді. Сөйтіп, өз тұсында тек мал шаруашылығы ғана емес, егін, бау-бақша өсірумен шұғылданған жанның осы тіршілікке ойып тұрып өнегелік із тастағанын танимыз.

А

талған кейіпкерден үл­гі алғандай Ақжайық ау­ данындағы алмалылық «Қорған» шаруа қожалығының жетекшісі Нұрлан Өмірәлиев Ба­ ғырлай өзенінің бойынан 6 гектар жерге қарбыз, қауын, қызанақ, қияр егіп, түскен өнімнің алдын базарларға шығаруда. Қазір 3 тонна қияр, 6 тонна қарбыз Аты­ рау, Орал қалаларына жөнелтіпті. Бұл – өнімнің басы ғана. Нұрланның басты жаңалығы – осы бақшалығына суды тамшыла­ тып жіберу әдісімен қолдануында. Мұндай жоба облыс бойынша да көп емес. Аталмыш жүйемен су көп жұмсалмайды. Шағын су­ сор­ғының күшімен 5 литр бен­ зин шығындай отырып, олар бақ­шалықты бір күнде суарып шығады. Бақшалықтың қақ орта­ сынан тартылып жатқан «Лайф­ лет» магистралі арқылы келген су жіңішке желілер арқылы әр түптің түбінен өтіп, түп-түзу орналасқан бақшалық көшеттердің тамырына су жеткізіп тұрады. Тамшылатып жіберу әдісінің эко­номикалық жағынан тиімді екенін көзіміз көрді. Бірінші­ ден, қазір қолданылып жүрген үлкен сусорғының қажеті шама­ лы. Ол жанар-жағармайды көп жұмсайды. Арық салудың түкке керегі жоқ. Мұның өзі бақшашы еңбегін жеңілдетеді. Сондай-ақ артық су болмаған соң әдеттегідей арам шөп қаптамайды. Бақшалық тап-таза болады. Жәй тамырла­ натын көкөніс те бар. Бірі ерте, бірі кеш піседі. Сонда суды бөлек­ теп жіберуге де болады. Сөйтіп, көкөністердің алды піскен кезде жаппай суарудың қажеттігі шама­ лы. Жыл сайын жерді ауыстырудың да жөні жоқ. Бастысы, жер сор­ таңдалмайды. Топырақтың құна­

ры қашпайды. Осының өзі осы тамшылатып суарудың тиімді тұ­с­­тарын әйгілеп-ақ тұр. Қоршаған айналамыздың таза, қалыпты сақ­ талуына барынша мүдделі болуы­ мыз керек. Жыл сайын бақшалық аймақта жүздеген гектар жер ыл­ ғалданып, сортаңға айналуда. Ал мұны тоқтатудың бірден-бір ық­ тимал жолы тамшылатып суару екенін білген жөн. Нұрланның қолында 9 ат күші­не тең мотоагрегат та бар. Мұны­ мен еккен бақшалықтың бетіне пленка жабу, жерді өңдеу т.б. жұмыстарын жүргізеді. Осы тех­ ника шамамен алты адамның ша­ руасын бір өзі атқарады. Сөйтіп, қол жұмысын жеңілдету арқылы тиімді әдіс орнықса, екіншіден, бақшалықты ғылыми тұрғыдан өсірудің негізі игерілуде.

- Осы бақша өсіруді қолға алар тұста бала-келінім ҚорғанНұрлымен, зайыбым Гүлмирамен пікірлестім. Жалпы тәуір тұрмыс өзінен-өзі келмейді. Еңбектену керек. Тіпті бірер жылда да ойың­ дағыдай болмауы мүмкін. Шыдам керек. Жастардың еңбек­ке деген құлшынысын арттыру төмендеп барады. «Жеңілдің астымен, ауыр­ дың үстімен» жүруге дағдылану жарамайды. Мен мұны өмірден көрген соң айтып тұрмын, - дейді Нұрлан Мақсотұлы. Бұл сөз, әрине, қазір бәріміздің де көкейіміздегі жай. Ақша табудың жолы көбейген заман. Ал осы кез­ де, тәрбиеңнің төркінін «әйтеуір ақша тапса болды» деген жалаң ой­ мен түптей алмайсың. Сондықтан, адал еңбектің өзін насихаттау іс жүзінде көрсетілуі керек. Нұрлан бақшалықта жұмыс жасап жатқан жігіттердің қайқайсысын да бөлектемей ортақ шаруаға жұмылдыруда. Осы там­

шылатып суарудың әдісін көмек­ шісі Бекболат Балмағамбетов те бір кісідей үйренген. «Келіп көру­­шілерге қарсылығымыз жоқ, - дей­ ді Бекболат. - Көрсін, үйренсін. Өзі­ міздің тәжірибеміздің жетістігін өзгелер де пайдаланса, еш қызған­ баймыз. Ізденісіміз өзге шаруа қо­ жа­лықтарына үлгі болса дейміз». Кейіпкеріміз осы әдісті қолға алмастан бұрын ғаламтор арқылы көршілес Ресейдің бірқатар бақ­ша­ шыларымен байланысқа шығып, қажетті мәліметтер жинапты. Өзін қызықтырған іске осылай келіпті. Сөйтіп, сатып алуға ұмтылған. Ол алдағы уақытта Алмалыға жақын жердегі бұрынғы алма бағынан жер алып, алма көшеттерін отыр­ ғызуды қолға алмақ. Оны да тамшы­ латып суару әдісімен бастамақ.

- Нұрланның бақша салуға де­ ген құлшынысы құптарлық-ақ. Биыл ауыл іргесінен жылыжай са­ луды да көздеп отыр. Қазір бақша өнімдерін Орал қаласындағы ба­ зарларға өткізуде кемшін тұстар бар. Сататын орын берілмейді. Берсе де, қымбат сұрайды. Бұл жай жылда да әңгіме болып жүр. Оңтүстіктен келген бақша өнімдері базардың ортасынан ойып тұрып орын алады. Ал бізге келгенде, түрлі сылтау айтады, - дейді Ал­ малы ауылдық округінің әкімі Айдынғали Елеусінов. Иә, бақшашының еңбегін көр­ дік. Маңдайдан ащы тер шығарып, Жер-ананың игілігін көріп жүрген осындай азаматтар қатары Алма­ лыда баршылық. Олардың еңбегін бағалайық. Қолдан келсе қолдау көрсету қай-қайсысымызға да артық етпес.

Тілес ЖАЗЫҚБАЙ, Ақжайық ауданы

Суретті түсірген автор

блыс орталығына қаты­ найтын күре жолдың да біраз бөлігі биыл қат­ қыл табанды болатынын жеткіз­ ген аудан басшысы ауыл ішіндегі көше жолдарына асфальт төсеу ісі бүгінмен аяқталмайтынын да айтты. Ал соғыс және еңбек ар­ дагері Мәжит Жаданов бүгінгі тынған жұмысқа, қолға алынған іске «тамаша» деп бағасын берді. Құрылысты қолға алған мердігер «ЕвразияЖолҚұрылыс» ЖШС бас­ шысы Сұңғат Ақашаев жұмысты уақытында бітіруге уәде беріп, «Аталы ел, баталы жерде, қасиетті Рамазан айында батасыз іс бас­

таған жөн болмас» деп, барша қауымды жайылған дастарқанға шақырды. Аудандық мешіт имамы Мұратбек қажы Жахатов Құран оқып, ел басталған істің игілігін көрсін деп дұға тіледі. Жоспар бойынша биыл аудан орталығының Халықтар достығы, И. Еділбаев, А. Дауылбаев, А. Жан­ турин, М. Мәметова, С. Айтқұлов, С. Сапаров, И. Тайманұлы және 1 мамыр көшелері, жалпы ұзынды­ ғы 4,1 шақырым ауыл іші жолда­ рына қатқыл табан төселмек.

Қаһарман ЗИНУЛЛИН, Жаңақала ауданы

Күре жол жөнделуде Аудан орталығы Жәнібек ауданын Тау, Қамысты, Борсы, Жақсыбай және Талов ауылдық округтерімен қамтитын күре жолдың сыйқы кеткелі қай заман еді? Бұл бағыттағы күре жолға өткен ғасырдың сексенінші жылдары салынған асфальттың ой-шұңқыры да көбейіп, ауданымыздың солтүстігіндегі бес бірдей ауылдық округ тұрғындарының көлік қатынасына айтарлықтай қиындық тудырып келген-ді.

К

үзгі және көктемгі мез­ гілдердегі батпақты жол ауылдағы ағайындарды әбден азапқа салғанын қалай жа­сырайық. Жаңбырлы күндері тас­ тақ жолдың шетімен жүрем деген автокөлік жол жиегінен шығып кет­ се, ойыққа толы асфальт жолдың ортасы одан бетер азап тудыра­ тын-ды. Осы бір күрмеуі қиын жол мәселесі ағымдағы жылы 24 мау­ сым күні облыс орта­лығында аудан әкімі Мұрат Мұқаевтың облыстың бұқаралық ақпарат құралдарымен болған кездесуінде де қозғалған еді. Міне, енді отыз жылға жуық уақыт қолға алынбаған күрмеуі қиын іс жүзеге асуда. Аудан орталығынан Тау ауыл­ дық округі бағытындағы күре жол­ға жүргізіліп жатқан күрделі жөндеу жұмысына аудан бас­ шысы Мұрат Рахметұлы арнайы барып, шіліңгір шілдедегі ыстық­ қа қарамай өз жұмыстарына бі­лек түре кіріскен жолшылардың негізгі қызметтерімен танысып, ауыл халқы үшін атқарып жатқан

игілік­ті істеріне тілектестігін біл­ дірді. Бұл жұмысты «Қанат» ЖШС қол­ ға алды.

- Жөндеу жұмысына кірісіп те кеттік. Керекті материалдар жет­ кілікті. Техникалық жабдықтары­­мыз да бар. Ауқымды жұмыста­ рымызды атқару үшін мекемеміз­ ден «К-700», «Т-130», «Т-158» трак­торлары және «XG32001-I» марка­ лы автогрейдер тартылды. Шұрықшұрық тесілген тастақ жол­ды қо­ пару үшін арнайы қондырылған істік және тегістеуге арналған тір­кемелеріміз де бар. Жалпы жұмы­ сымыз аудан әкімдігі тарапынан қадағалануда, - дейді аталмыш мекеме директоры Төлеген Әмір­ ғалиев. Иә, күрделі жөндеу жұмысы өз нәтижесін берсе, осы бағыттағы жол азабын бір кісідей көрген ауылдастар үшін қуанышқа толы күн болғалы тұр.

Ахмедияр ҚУАНҰЛЫ, Жәнібек ауданы

айнамкөз Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

13

Сәлеметсіз бе, «Орал өңірі» газеті. Өзіңізге бұл хатты жазар алдында көп ойландым, өзімшіл болмайын, бұл өмірде қиналып жүрген жалғыз мен емес қой деп ойладым. Сөйте тұра, сырға толы хатымды өзіңізге жолдадым. Егер мүмкіндік болса, газет бетіне жариялауыңызды өтіне сұраймын. Олай дейтінім, мемлекеттік қызметшілердің барлығы осы газетті оқиды ғой, ол адам да осы жазғанымды оқыса деп едім... (Желіккен қыздың жазбасы деп сөге көрмеңіз...)

Жарың болсам деуші едім...

19.12.2012 жыл. Құдайым-ай, сонша қинағаның не? Не жазып қойып ем, не жазып ем... Бір қылмайды екенсің, онымен жолықтырудың қажеті қан­ ша ед?! Қандай қателегімнің өтеуі бұл, айтшы, қай жердегі қателігім үшін жаным жылап жатыр... Енді қанша жылауым керек, айтшы, қанша?! Қанша күнім, қанша түнім пәк сезімді күтумен өтуі керек... Немене мені темірден жаралды деп пе едің, Сонша, сонша кінәлайтындай өзгелерден не кемшілігім бар еді?! Бүйтіп күттіргеніңше, бүйтіп жылатқаныңша жо­лық­ пағаның жақсы еді... Бі­лесің бе, жұмыс телефоны­ма ха­бар­ ласып, танымайтын адам­ша сөй­ лесетінің жаныма қат­ты батады, ең болмаса халімді сұрасаң болмас па еді?! Әй, қайдам, сірә, тағдырым бұл күндеріме күтуді, сағынуды, сағым сынуды жазған болса керек... Адам қанша өзін қайраттандырғанымен, тағ­дыр­­дың сынағына төзуді үйренге­ німен, бір қалған көңіл... қал­ған көңіліңнің орнын ешнәрсемен толтыра алмайды екенсің. Құ­дайым-ай, өзім онсыз да сезімге шөлдеп жүр­ге­німде, тағы да сағымды сындырғаның не? Әлде, өзіңе деген көңілімді суытайын дедің бе, онсыз да әлсіз жүрегімді бір мұңға батсын дедің бе? Бәлкім, егіліп жылар да басылар деген боларсың, Иә, рас, иә, әлсіз жүрегім мұңға батты, мұңға батқан жүрегімнен қос жанарым арқылы мөлдір тамшы ақты... Бірақ саған деген көңілім суынбады. Иә, саған оңай, бірақ мен егіліп жылап, бәрін ұмыт қалдыра алмадым... Ұмыт қал­ дыра алмадым. Төзім, шыдам! Төзімімнің таусылып, шыдамым шегіне жеткелі қашан?! Төзімім мен шыдамым баяғыда-ақ мені тастап кеткен. Бұларды кеудеме қайта қондырған, қай­та тірілт­кен, үзіліп кеткір үмітім, үзіліп кеткір үмітім... Иә, алдағы күндерімнен бір жақсылықты күтетін де осы үмітім, жүрегім емес, үмітім, жүрегім күте-күте шарша­ған, ендігі бір нәрсені, біреуді күткісі жоқ бұл күпті болған жүрегімнің. Сірә, бар адам баласын қайғыдан да, қасіреттен де,

сүрінуден де, түңілуден де аман алып шығар өлермен Үміт пе деймін кейде... Кабинетіме біреу кірді, бұ­ рылып қа­расам, осы жазбамды арнап отырған адамым тұр алдымда. Ішімнен «Бақыт­ты болады екенсің, бақытты болғыр» дедім. Бірақ бақытың менімен бір емес екенін білем, мен бәрін де білемін. Тек соны менің есіме сала берудің қажеті жоқ! Ұзын шаш­ ты бойжеткенмен қол ұстасып, алдымнан былай да былай өтіп, есіме сала берудің қажеті жоқ. Ең болмаса сөй­тіп менің жанымды қуырып, жүрегімді ауырт­ пашы. Амандық-саулық сұрасқан соң, шығып бара жатып, «Жарайды, хабарласамыз ғой» дейді. Мен не «Иә, хабарласармыз» деп, не «Сау бол» деп те айтпадым. Әлгі «хабарласамыз» деген бір ауыз сөзді шын көріп, қанша рет қоңырау күттім десеңші?! Тек үнсіз жымиып, мұңды жанарыммен шығарып салдым. Шығарып салған мұңды жанарымнан бір нәрсені ұға қалатындай-ақ ... Иә, осыдан жыл жарым уақыт бұрын күнделігіме осылай деп сыр шертіппін. Бұрын жігіт үшін, махаббат үшін жылап жататын қыздарды көргенде «Жігіт үшін жы­лағаны несі?!» деп ойлайтынмын таңырқай. Сөйтсем, ол адам өміріңнің мәні болған соң жылайды екенсің ғой. Енді түсіндім. Әр қыз баласының өмірінде азаматым, ерім, пірім деп бағалар бір адамы болады екен. Иә, мен де сондай адамды кездестірдім. Міне, содан бері ол адамды тапқаным үшін бақыттымын ба, жоқ әлде, бақытсызбын ба, соны түсіне алмай далмын. Осыдан біраз уақыт бұрын 25 жасымды атап өткен кезде кей дос-жаран «Сені 25 жасқа келді деу­ге аузым бармайды, 18-де­гі өндірдей бойжеткендейсің» деген. Иә, жоқтықты көріп өскен мен «Қайтсем бұл өмірде адам болам, қайтсем отбасыма көмектесе алам» деген ойлардың жетегінде ғана жүретінмін. Жо-жоқ, жоқ­тықты көрдім деп налымаймын. Таяқтың екі ұшы бар секілді. Адам өмірінде болып жатқан бар құбылыс-оқиғаның жақсысы

мен жаманы қатар жүреді екен. Сол «жоқтық» барға қанағат тұтуды, бар­дың қадірін білуді үйретті маған. Ал бүгіндері жанымда жүрген кей кісі «Сен соңғы кез өзгеріп кеттің, есейгенің енді білінеді» дейді. Мені есейткен ол – Махаббат. Иә, сол бір адамға деген сезімім, жауапсыз сезімім. Бүгінде ол адамға ғашықпын. Тағдырымды тек сол адаммен ғана бір қылғым келетінін, сол адамды ғана бақытты еткім келетінін тү­сіндім. Бірақ ол адам мендік сезімге сезіммен жауап бере алмады. Сағынам, аңсаймын... Енді ол адамды ұмыту керек екендігін, ол адамға енді ғашық болуға болмайтынын ақылым түсінгенімен, жүрегім қабылдай алмай-ақ қой­ды... Ақылым, ой-санам бәрін тү­сінеді, «Сен қазақ қызысың, сен қыз баласың ғой, сезіміңді ақылыңа жеңдір» дейді, ал жүрегім, сезімім «Ол адамды ұмыту мүмкін емес» десе, үмітім «күт, шыдамды бол, төзе біл, ол адам келеді, сенің адал сезіміңе адал сезіммен жауап береді» дейді. Ендеше, сол рас болса неге қиын кездерде қасымнан табылмайды. Неге??? Міне, ғашықтықтың азабы, адал сүю осылай болады екен. Осылай.... Бүгінде үмітім өшті, жү­регім жылап қалды, ақылым былай дейді: Мәңгілік сағынышым, азаматым, ерім деп бағалаған бақытым! Бұл менің саған деген ең соңғы хатым. Сенімен кездескен күннен-ақ арманымдағы адам екеніңді түсіндім. Сенімен кездескен күннен-ақ санам сан-саққа, қиялым қым-қиғаш ойларға толып, сенімен бірге болатын болашағыма жоспар құратынмын. Жағаңды кірлетпейтін, абыройыңды төк­ пейтін жарың болам деуші едім. Сен отбасыңның жалғыз ұл перзентісің ғой, сол себепті ата-анаңа лайықты келін болуға дайындайтынмын өзімді іштей. Армандаппын-ау! Жан дүнием отқа оранып отырса да, езуіме ащы күлкі келді... Ойлап отырсам, мен ғана сені сағынып, мен ғана сені іздейді екенмін... Ал сенің мені сағынып, іздеп

келмейтініңе «ол жұмыста ғой» деп өз-өзімді жұбататынмын. Иә, өзімді-өзім алдай беріппін, алдай беріппін. Сенен қамқорлық күтетінмін, маған қорған бол­ ғаныңды қалайтынмын. Әке қамқорлығын, аға қорғанышын сезініп көрмегендіктен бе, сенен соның бәрін күтетінмін. Бірақ сен маған не қамқор, не қорған бола алмадың... Қорғансыз мені қамқорлығы­ңа ала алмадың, құшағыңмен жылыта да алмадың... Ол үшін сені қайтып қана кінәлайын... Егер сен кінәлі болмасаң, онда менің кінәлі болғаным ғой. Иә, бәлкім, сені шын сүйгенім үшін кінәлі шығармын... Әрине, егер мүмкін болса, сені ұмытып, жаңа өмір бастағым келеді. Әйтпесе, саған ғашық болған күннен бастап сенен басқа өзгенің бәрін ұмыттым. Телефон нөміріңді өшіріп, сені ұмытамын деп айтқаныммен, оның бәріне уақыт керек. Өйткені жүректі кернеген сезімді, санаңды жаулаған сағынышты телефон нөмірі секілді өшіріп тастай алмайсың ғой. Сезімі үшін күресе алмады дей көрме. Саған ұнауым үшін сен қалағандай өзгеріп, сендік жүректі жаулап алуға болар еді. Бірақ мен оны дұрыс көрмедім. Қалай жаралдым, қалай бой түзедім, сол қал­пыммен біреуді ұнатып, сол қалпыммен біреуге ұнауды жөн көрдім. Адамның шын бейнесі бүгін болмаса ер­ теңгі күн білінері анық қой. Күндерім өтіп жатыр... жаралы жаныма емші болар уақыт та жетер бір күні, маңдайыма жазылған болса, бағым да кездесер. Бірақ... мына кеудемде соғып тұрған жүрек түкпірінде сенің

есі­мің мәңгіге жазылып қалады. Естимісің, мәңгіге, мәңгіге!.. Хатымның соңында айтарым, кімді сүйсең де, БАҚЫТТЫ БОЛ, ЖАНЫМ! Бұл өмірде қанша уақытым бар екенін білмеймін, бір білерім қанша уақыт болса, сонша уақыт сіз менің жүрегімдесіз. Жүрегім тірі тұрғанда, ондағы Сізге деген пәк сезімімнің оты сөнбек емес! Сендей жанға ғашық болып, сезіміме жауап ала алмағаным үшін еш өкінбеймін. Тек біздің бір болмайтынымызды біле тұра бізді жолықтырған тағдырға налимын... Қош, сау бол!

* * * Ол кезде мен 20 жаста болатынмын. Кешкісін жұмыстан үйге келсем, 5 жасар сіңлім ағылтегіл жылап отыр екен, үйде­ гі бір жағдайларға байланысты... Көкірегіме өксік тола сол сіңлімді құшақтай алдым да «Е, Құдай менің бағымды ашпасаң ашпа, мен бұл сіңлімнің қасынан ешқайда кетпеймін, тұрмысқа да шық­пай-ақ қояйын, тек кішкентай ғана сіңлімнің бақытты балалық шағы болсыншы, ол мен сияқты жылап өспесінші» деп тілеп едім. Иә, дәл осылай тілеп едім. Бүгін, Аллаға шүкір! Бар мүмкіндігімше сол боташымды қатарынан қалдырмай соңымнан ертіп келемін. Құдай көп көрмесін! Бірақ Жаратқан иеме «...ба­ғымды ашпасаң, ашпа...» деген тілеуім бекер болды ма деймін кейде. Қазір тілегім басқа. Өйткені Махаббатсыз өмірдің мәнсіз ғұмыр екенін енді ұқтым...

14

әлеумет Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Жұмыспен қамтылған

Республиканың халыққа қызмет көрсету орталықтары мүмкіндігі шектеулі адамдарды ХҚКОға жұмысқа тарту бойынша белсенді жұмыстар жүргізуде. Бүгінде осындай қызметкерлердің саны 142 адамды құрайды, ал жылдың соңына дейін оның санын 200 адамға дейін арттыру жоспарланып отыр.

халық есепке алынуда

Батыс Қазақстан облысының статистика департаменті 2001 жылдан бері тоқсан сайын халықтың жұмыспен қамтылуына әлеуметтік зерттеу жүргізеді. Осындай шара барысында 15 жас және одан жоғары жастағы 2 мыңға жуық адам зерттеледі.

Е

л-жұрттың пікірін жинау сұрақтардың жүйелік логика­ лық ұстанымдарына негізделген іріктеп зерттеу сауалнамасы түрін­ де жүргізіледі. Респонденттердің жауаптары бойынша азаматтар эко­номикалық тұрғыдан белсенді жұ­ мыспен қамтылғандарға (жалдама­ лы және өз бетінше жұмыспен қам­тылу), жұмыссыздарға және эконо­ микалық тұрғыдан енжар болып жік­теледі. Өз бетінше жұмыспен қам­тыл­­ғандар деген кімдер? Өз бетін­ ше жұмыспен қамтыл­ған­дарды келесі топтарға бөлуге бола­ ды: жұмыс берушілер; өз бетін­ ше жұмыс істейтін қызметкерлер; отбасылы кәсіпорындары­ның ақы төленбейтін қызметкер­ лері; кооператив мүшелері. Жұмыс берушілерге қандай да бір экономикалық қызмет түрінде кәсіпкерлікпен айналысатын және тұрақты негізде бір немесе одан да көп қызметкерлердің жалдама­ лы еңбегін қолданатын тұлғалар жатқызылады. Өз бетінше жұмыс істейтін қыз­ меткерлер – ол экономикалық қыз­ меттің қандай да бір түрін жүзе­ге асыратын және қызметкерлер­ді тұрақты негізде жалдамайтын тұл­

ға­лар. Кооператив мүшелеріне кәсіп­ керлік қызметпен айналысатын ең­ бек кооперативінің мүшесі болып табылатын тұлғалар жатқызылады. Батыс Қазақстан облысында 2013 жылғы халықтың жұмыспен қамтылуын іріктеп зерттеу сауал­ намасының қорытындысы негізін­де өз бетінше жұмыспен қамтыл­ ған халықтың саны 124 мың адам­ды құрады (жұмыспен қамтыл­ған­ дардың жалпы санының 39,2%-ы), соның ішінде жұмыс берушілер – 3,7 мың адам, өз бетінше жұмыс істейтін қызметкерлер – 119,3 мың адам, отбасы кәсіпорнының кө­ мекші қызметкерлері және коопе­ ратив мүшелері – 1,0 мың адам. Өз бетінше жұмыспен қамтылған қызметкерлердің ішінде (61,8 мың адам) – 49,8% жеке негізде жұмыс атқарады (тіркелген және тіркел­ меген жеке кәсіпкерлер), 46,4% - жеке үй іргесінде өнім өндірумен қамтылғандар (өз тұтынуы үшін, соны­мен қатар сату үшін). 2013 жылғы халықтың жұмыспен қам­ тылуын зерттеудің деректері бо­ йын­ша жеке үй іргесіндегі аулада жұмыспен қамтылғандардың жар­ тысынан көбі (72,6%) жеке үй ір­ гесіндегі ауладан алған өнімдерді

өткізуден түскен табыс алған. Халықтың жұмыспен қамтылуын зерттеудің нәтижесі бойынша ор­ таша алғанда өз бетінше жұмыспен қамтылған бір қызметкер аптасына 30 сағат жұмыс істейтінін көрсетеді (2012 жылы – 28 сағат). ҚР Статистика агенттігі өз бе­ тін­ше жұмыспен қамтылғандар са­ нын, олардың орташа айлық табыс­ тарының деңгейiн және жұмыссыз халықтың санын анықтаудың жаңа әдістемесін бекітті. Жаңа әдістемеге сәйкес Қазақстанда барлық өз бе­тін­ше жұмыспен қамтылған тұл­ ғалар нәтижелі және нәтижесіз жұмыспен қамтылғандар болып екі топқа бөлінеді. Топқа бөлу кезінде негізгі кри­ терий тауарларды, жұмыстарды жә­не қызметтерді өндіруден алы­ натын орташа айлық табыстар дең­гейі болып табылады. Соны­ мен қатар Батыс Қазақстан облы­ сында қалыптасқан орташа ай­лық табыс деңгейінің ең төменгі күн­ көріс мөлшерімен арақатынасы сәйкестендірілген.

2013 жылдың қорытындысы бо­йынша өз бетінше жұмыспен қам­тылғандардың жалпы санының ішінде нәтижелі жұмыспен қам­тыл­ ғандардың үлесі – 72,3%, нәтиже­сіз жұмыспен қамтылғандардың үлесі – 27,7%-ды құрап отыр.

Абай ХАМЗИН, БҚО статистика департаментінің басшысы

Жыл басынан бері 44 адам жұмысқа орналасты

Х

алыққа қызмет көрсету ор­ талықтарындағы жұмыс – бұл ең алдымен клиенттермен жұмыс жасау. Мұндай жұмыс жауапкер­ шілік, коммуникабельділік, ымыра­ ға келу сияқты ерекше жеке бас қасиеттерін талап етеді. Әдетте, мүмкіндігі шектеулі адамдар осы барлық қасиеттерге ие жақсы қызметкерлер болып келеді. Бү­ гінде мүмкіндігі шектеулі үш адам ХҚКО-да басқарушы лауазымда жұмыс жасауда, жүзден астам адам – ХҚКО мамандары мен ин­ спекторлары. Болашақта ХҚКОда осындай қызметкерлер саны тек қана артады деген үміттеміз» деп атап өтті «ХҚКО» РМК бас директорының орынбасары Әсем­ гүл Балташева. Әсемгүл Балташеваның айтуын­ ша, осындай қызметкерлердің ла­ уазымдық міндеттеріне қызметке алуға өтініштер қабылдау, өтініш­ тердің дұрыс толтырылуын жә­не құжаттар топтамасының қалып­тас­ тырылуын тексеру, өтініш иелеріне дайын құжаттарды беру және т.т. жатады. Мүмкіндігі шектеулі адам­ дар реттеу залдарында ғана емес, сондай-ақ жинақтау секторы мен дайын құжаттарды беру секторын­ да да жұмыс істейді. Мүгедек-қызметкерлерге ХҚКОда қысқартылған – аптасына 36 са­­«

ғаттан аспайтын жұмыс уақыты көз­делген. Осылайша, мүгедектігі бар ХҚКО қызметкері жұмыста күніне 6 сағаттан аспайтын уақыт өткізеді. Сондай-ақ Елбасының халық­ тың кеңінен таралған тобының мемлекеттік қызметтерге қол­жетім­ділігін қамтамасыз ету бойынша алға қойған міндеттерін орындау шеңберінде халыққа қызмет көр­ сету орталықтарында мүмкіндігі шектеулі адамдардың мемлекет­ тік қызметтер алуы үшін қажетті жағдайлар жасауға баса назар аударылып жатқандығын атап өту керек. Бұл үшін әр ХҚКО-да мүм­ кіндігі шектеулі адамдардан құжат­ тар қабылдау үшін жеке жұмыс орындары бөлінді, сондай-ақ пан­ дустар мен шақырту батырмала­ ры орнатылған.

1 және 2 санаттағы мүгедектер­ ге мемлекеттік қызмет көрсету үшін халыққа қызмет көрсету орталық­ тарында арнайы мобильдік топтар жұмыс жасауда. Осындай мобильдік топты шақырту үшін адамға 1414 нөмірі бойынша Бірыңғай бай­ ланыс орталығына жүгіну қажет. Айтпақшы, 2014 жылғы 6 айда мо­ биль­дік топтар 5 мыңнан астам мем­лекеттік қызмет көрсеткен.

ХҚКО-ның баспасөз қызметі

Ресейліктердің

қанжығасы майланды

М-С.Бабажанов атындағы орта мектептің спорт залында елордамыз Астана күніне және «Нарын жастары» қоғамдық бірлестігінің 10 жылдық мерейтойына арналған ерлер арасындағы волейболдан жолдастық кездесу болып өтті. Спорттық шара екі елдің Әнұранымен басталды.

Дәрігерлерге – дәріс Шілденің 4-і мен 15 тамыз аралығында облыстық дін істері басқармасы Орал қаласының медициналық мекемелерінде медицина қызметкерлерінің діни сауаттылығын арттыру мақсатында оқыту семинарларын өткізеді.

О

сы жоспарға сәйкес атал­ мыш басқарманың Дін мә­ селелерін зерттеу орталығының мамандары қалалық №6 емхана­да болып, ақпараттық-түсінік бер­ген кездесу өткізді. Шараға облыс­ тық денсаулық сақтау басқарма­сы басшысының орынбасары Мән­шүк Аймұрзиева, дін істері бас­қар­ масының бөлім басшысы Саялбек Ғиззатов қатысты. Кездесу барысында медицина қызметкерлері теологтарға дін мәсе­-

лесіне қатысты өздерін мазалаған сұрақтарын қойды.

– Жақында еліміздің барлық өңірінде дін істері басқармалары­на қарасты «Дін мәселелерін зерттеу орталықтары» өз жұмысын бас­тады. Басты мақсатымыз – халық­ тың діни сауаттылығын арттыру. Медициналық мекемелерде өт­кен кездесулерде бізге көптеген сауалдар қойылуда. Ең көп қоз­ ғалған мәселе – тұрғындар ара­ сындағы екпеден бас тартатын

тұлғалармен жұмыс жүргізу. Ек­ пені қабылдау немесе қабылда­мау діннің мәселесі емес. Ислам дінінде ол жайлы айтылмайды. Ауы­ рып ем іздегенше, ауырмаудың жолын ізде делінеді. Біз бұл кез­де­сулерде дәстүрлі және дәс­түр­лі емес дінді ажырата білуге үй­ре­ тудеміз, - дейді Дін мәселелерін зерт­теу орталығының инспекторы Азамат Төлепов.

Нұрлыбек НҰРЛАНҰЛЫ, «Орал өңірі»

Ш

араның ашылуында Ресей Федерациясы жоғарғы Бас­құншақ кенті муниципалды округі әкімшілік басшысының орынба­ сары Александр Осташкин және аудан әкімінің орынбасары Лари­ са Қайырғалиева қатысушыларға сәттілік тіледі. Тартысты өткен спорттық ойын­ да ресейлік жастар командасы –

бірінші, Бөкей ордасы аудандық ар­дагерлер тобы – екінші, Нарын жас­тарынан құралған команда – үшін­ші орынға қол жеткізді. Шара соңын­да жақсы ойын көрсеткен спорт­ шылар алғысхат пен арнайы сый­ лықтарға ие болды.

Гүлнар ТАСБОЛАТҚЫЗЫ, Бөкей ордасы ауданы

АРДАГЕР oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

15

Ақсақалға құрмет

Мақалаға қайраткер деген тақырыпты бостан босқа қойып отырған жоқпыз. Талғатбек Әминовтың бүкіл болмысы оны осылай атауға әбден лайық. Өйткені әскери борышын өтеген жылдары басталған осы қайраткерлік Тәкеңнің өмірлік қағидасына айналған ба дерсің. Әскерде

Жәнібек ауданының

жүргенде комсомол жұмысына белсене араласып,

әкімі Мұрат Мұқаев

шекаралық отрядтың комсомол комитетінің аудандық ком-

еңбек ардагері Мертен

сомол комитеті құқығындағы бірінші хатшысы лауазымын атқарса, кейін бұл тәжірибені партиялық қызметте одан

Кенжеғалиевті қабылдап,

әрі шыңдай түсті.

мерейлі 70 жасымен

Ә

скери борышын өте­ген­ нен кейін Тәкең бала кезден жүрегінің бір түк­­пірінде жататын Қазақстанға тартып кетті. Бұл ретте әскер қа­ тарына алынар қарсаңда түскен Омбыдағы Ауыл шаруашылығы ин-

құттықтады. Сонымен қатар қуанышты сәтке

Жоғарыда айтқанымыздай, Ре­ сей жерінде ержетсе де, ана тілін ұмытпай, оны құрмет тұтып қана қоймай, ешкім жүктемесе де, қа­ зақ тілін насихаттай жүру Тәкең­нің қанына сіңген қасиет пе дерсің. Ұлт тілі жөнінде әңгіме айтудың

аудандық мәслихаттың хатшысы Тахир Қадимов пен аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Аман-

Қайраткер азамат

ститутын тастап кетуіне тура келді. Өзінің ал­ғырлығына сенгені бо­лар. Сезімі алдамапты. Әскерде комсомол ұйы­мын басқар­ғаны сеп болып, Алматы жоғары партия мектебіне оқуға түсті. Оны үздік бі­тіріп, Алматы қаласындағы Ка­линин ау­данының саяси ағарту ка­бине­ті­нің меңгерушісі қызметін атқара жүріп, Алматы халық шар­уашы­лығы институтын экономи­ ка ма­мандығы бойынша тәмам­ дағаны және бар. Қайраткерлік қабілетін мұнда да көрсете білді. Сөйтіп, Ресей­ дің қияндағы Қоянбай ауылынан шыққан бір кездегі қаршадай са­ры бала өзінің қарым-қабілеті­­нің, тиянақтылығының, іске деген сер­гек көзқарасының арқасында Қа­ зақстан Компартиясы Орталық Ко­митетінің үгіт-насихат бөлімінің нұсқаушылығына дейін көтерілді. Бұл – сол кездегі өлшеммен ал­ ғанда үлкен жауапты қызмет. Кейін Орал облыстық партия комитетінің бөлім меңгерушісі, Орал қалалық партия комитетінің екінші хатшысы тәрізді жауапты қызметтерді абыроймен атқарды. Қазақстандағы Желтоқсан оқи­ ғасы партиялық қызметте жүрген Талғатбек Әминовтың жүрегін жа­ралады. Ол Алматыда, сондай-ақ Қазақстанның жер-жерінде орын алған оқиғаларға байланыс­ты ауыр ойға шомып, дел-сал күй кешті. «Халық пен партия біртұ­тас», «Партия – халықтың қыз­мет­ші­сі», «Лениндік ұлт саясаты мыз­ғымайды», «Халықтар досты­ ғы мәң­гі жасайды!» тәрізді, тағы басқа да тәтті ұрандарға құдай­дай сеніп, халыққа қалтқысыз қыз­ мет етіп жүрмін деген сеніммен жан-тәнін сала жұмыс істегенде­гі жеткен жерім осы ма деген ма­ засыз ойлар санасын тілгіледі. Дегенмен сабыр сақтауға тыры­сып, әліптің артын бақты. Көп ұзамай Қазақстанда демо­ кратия лебі есе бастады. Қазақ тіліне мемлекеттік тіл мәртебесі берілді. Халықтың жүрегін жылы­ тып, ризашылығын оятатын тағы да басқа игілікті шаралар кезегі­ мен атқарылып жатты. Туған тілдің болашағы үшін мылтықсыз майдан жүріп жатқан сол тұста Талғатбек Махметұлы Орал қалалық партия комитетінің екінші хатшысы еді.

өзі ерсі көрінетін сонау 1980 жылдардың өзінде Тәкең – туған тілін насихаттауды қолға алып, бұл бағытта әжептәуір игілікті істер атқарған санаулы азаматтардың бірі. Мысал үшін айтсақ, 1985 жы­лы Орал облысында бірыңғай сая­си күн науқанының таза қазақ тілінде өтуіне бірден-бір мұрын­дық болған адам осы біздің Тәкең. Және бір мысал келтірелік. Ол кезде баспасөзге жазылу мә­ селесінің ойдағыдай өтуіне пар­тия комитеттері жауап беретін. Тәкең Орал облыстық партия комитеті үгіт-насихат бөлімінің меңгерушісі ретінде осы істің ба­ рысына бас-көз болуға міндетті. Осы міндетін пайдаланып, Тәкең әдетте қазақ басылымдарына жа­зылуға селқос қарайтын өз сала­ сының қазағы да, қазақтығы да аз қызметкерлерін қазақ тіліндегі газет-журналдарға жазылуға жұ­­мылдыра білген басшы еді. Сон­ дағы «Біз қазақ тілін білмейміз. Бос ысыраптың керегі не?» деп сылтау айтатындарға Тәкеңнің қай­таратын уәжі «Қазақ және орыс тіліндегі газеттерді салыс­ тырып оқу арқылы тілдеріңді ұш­тайсыңдар. Қазақ тілін үйрену­­дің ең төте жолы осы емес пе?» де­ гендей болып келеді. Талғатбек Махметұлының туған тіліне, туған еліне деген бойын­ да бұрыннан бар жанашырлығы қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе беруге байланысты оны халық арасында қызу талқылау барысын­ да да көрініс тапты. Кеңес үкіметінің тұсында ком­ мунистік партияның жүргізген саясатының адалдығына шын пе­ йілмен сеніп, еңбек етті. Ал бір бармағын ішке бүккен жымысқы пиғылдағылар ақыры сазайын тарт­ты емес пе?! Арам пиғылдың ақыры Қазақстанның тәуелсіздік алуымен аяқталған жоқ па?! Бұған да тәубе, мың шүкір. Өткенге са­ лауат, бүгінге қанағат ету қазаққа тән қасиет қой. Сол қазақтың бірі – Талғатбек Махметұлы. Өмірлік тәжірибесіне сүйеніп, тіршілікті әрі қарай жалғастыруда. Еліміз еге­мендік алған жылдары төртбес жыл Әділет министрлігінде, Президенттің және Министрлер Кабинетінің аппараттарында, Жо­ғарғы Кеңестің Бақылау Палата­ сында және Хатшылығында мем­-

лекеттік қызметтерді мінсіз ат­ қарды. азақ «Тесік моншақ жерде қалмайды» деп қыз бала­ ға қарата айтқанымен, осы мәтелдің өңін өзгертсек, іс­ кер адамның қашан да, қай кез­ де де өз орнын табатынына көз жеткіземіз. Әсіресе, әңгіме екі тілді тел емген тәжірибелі ма­ ман туралы өрбігенде ол кісінің 1996 жылдан бастап зейнет жа­ сына жетіп, құрметті еңбек дема­ лысына шыққанға дейін Қазақстан Республикасы Парламенті Сенаты аппаратының редакция­лық-баспа бөлімінде бас консуль­ тант болып абыройлы еңбек ет­кені ойға оралады. Бір кезде қазақ тілі үшін қа­ бырғасы қайысып, соны қатарға қосу жолында талай айтыс-тар­ тыстың бел ортасында жүрген адам­ның туған тілді дамытуға, оның сөздік қорын байытуға ті­келей үлес қосуға мүмкіндіктің жа­салуы да Тәкеңе тартқан тағ­ дырдың өзіндік бір сыйындай. Мұнда Тәкең орыс тілінен қазақ тіліне, қазақ тілінен орыс тіліне аударма жасаудың хас шебері бо­ лып қана қоймай, екі тілде ілеспе аударма жасаудың, санамалай­ тын болсақ, Қазақстан бойынша бір қолдың саусағына толмайтын бірегей маманның бірі болып қалыптасты. Астанадағы түрлі ме­ кемелер ілеспе аударма көмегі қажет кезде әлі де Тәкеңе өтініш жасап жатады. Зымырап өтіп бара жатқан уақыт. Тәкеңнің Парламент Сенаты аппаратынан құрметті демалысқа шыққаны күні кеше сияқты еді. Содан бері де жеті жыл өте шығыпты. Бүгінде жасы 70-ке толған Тәкең өзін әлі де дер шағындағыдай сезінеді. Зейнетке шықты деген аты бол­ маса, одан бергі кезеңде де Тәкең талай игі істердің басын қайырып тастады. Тарих ғылымдарының кан­дидаты ғылыми атағына Парламент Сенатының аппаратын­ да еңбек етіп жүргенде ие бол­ған-ды. Оның үстіне сонау пар­тиялық қызметте жүрген уақыт­тан бері түрлі оқу орындарында саясаттану пәнінен лекция оқу­ды жалғастыратын. Сол еңбек зая кет­педі. 2008 жылдан бастап күні бү­гінге дейін «Астана медицина уни­верситеті» акционерлік қоға­мы­-

Қ

гелді Уәлиев ортақтасты. ның «Қазақстан тарихы» кафе­драсы­ ның меңгерушісі, универ­ситет­­тің қауымдастырылған профессоры (до­центі), экономика, тарих, саясат­тану пәндері бойынша студент­ терге арналған бірнеше оқу құрал­ дарының авторы. Биылғы жылы Тәкең ғылым саласында және бір абыройлы атаққа ие болды. Аста­ на қаласындағы Тарих және қоғам­ тану ғылымдарының академиясы Талғатбек Махметұлының ғылымға сіңірген көп жылдық еңбегін, ұлағатты ұстаздық қызметін ескере отырып, оны академияның толық мүшесі (академик) етіп қабылдады. Тәкеңді қайраткер дегенде біз оның негізгі жұмысынан бөлек, қо­ғамдық істерге белсене арала­ сатын қасиетін ерекше атап өтуге тиіспіз. Оның спорттың шахмат, дойбы ойындары түрлерінен уни­ верситет бойынша алдына жан сал­­майтын шеберлігі, университет қабырғасында өткізілетін түрлі спорт­тық жарыстарға ұжымды бас­тап барып, жасының келгеніне қа­рамастан, тың серпін танытып жүретіні – жастарға өнеге. Осы орайда Талғатбек Махмет­ ұлының бүгінгі «Нұр Отан» партия­ сы құрылуының басы-қасында бол­ғанын біреу білсе, біреу білмес. Тәкең 1998-1999 жылдары Қазақстан Рес­ публикасы Президенттігіне канди­ дат Н.Ә. Назарбаевты қолдаудың респуб­ликалық қоғамдық штабын­ да қызмет етті. Сайлау аяқталған­нан кейін осы штаб­тың басшылы­ ғымен жұмыс істеген қоғамдық күштер «Отан» пар­тиясының құ­ ры­луына үлкен үлес қосты. Ал Тә­­кең болса, осы партия­ның жер­гілікті жердегі бастауыш ұйымын өз қолымен құрып, құрмет­ті дем­ алысқа кеткенше қоғам­дық негіз­де басқарды. Сөз соңында туған елінің игілігі жолындағы мемлекеттік, қоғамдық жұмыстарға бір кісідей атсалы­сып жүрген Талғатбек Махметұлының Отан алдындағы еңбегі ескеріліп, бірнеше мемлекеттік медальдар­мен, үкіметтік дәрежедегі құрмет грамоталарымен марапатталды. Бү­гінде жетпістің асуына шар­ша­май, шалдықпай жетіп, жан жары­ ның, бала-шағасы мен неме­реле­ рінің ортасында жаймашуақ өмір өткізіп жатқан Тәкеңе бар болы­ңыз, мұнан былайғы жыл­да­рыңыз да осыған дейінгідей ма­ғына мен мазмұнға толып, шат-ша­дыман күй кеше беріңіз демекпіз.

Орынбек ЖОЛДЫБАЙ, филология ғылымдарының кандидаты

С

іздердің өнегелі өмір­ ле­ріңіз – біздер үшін үлгі. Кінді­гіңіз Ордада кесіл­генімен, еңбек жолыңыз­ дың дені Жәнібек­те өтіпті. Зей­нет жа­­сына шыққа­ныңызға едә­уір уақыт болса да, бұл күнге де­йін қоғамдық жұмыстардың бел ортасынан табы­ласыз. Ақса­қал­да­рымызға әрда­йым құр­ме­ тіміз зор, – деді аудан басшысы өз сөзінде. Мертен Кенжеғалиев қара­ пайым механизаторлықтан бас­ тап, өз іскерлігінің арқасында ауылдық округ әкімі іспетті жа­уапты қызметтер атқарған. Ау­ дан­дық газет редакциясында тіл­­ші болып еңбек еткен. Бүгінде аудандық ардагерлер кеңесінің белсенді мүшесі. Кездесу барысында аудан бас­шысы құрмет иесімен сали­қа­ лы әңгіме өрбітті, ауданда қол­­ға алынып жатқан бірқатар ісша­раларды атап өтіп, жа­ғым­ды жаңалықтарды ортаға салды. Мертен Мұстақұлы өзі­нің өмір жолын тілге тиек етіп, әске­ри-теңіз флотында Отан ал­ дын­дағы борышын атқарғаны жөнінде қызғылықты жайттар­ ды айтып берді. Шаруашылық саласындағы табысты қадам­дар­­ ға қуанышты екенін, елдің бел­ омыртқасы болып саналатын әкімдіктің игі ісі жетістікпен ұш­тасуын, ел азаматтарының өз сөзінде табандылық танытула­ ры тиіс екенін айтып, кейбір қордаланған мәселелер бойын­ ша өзіндік ұсыныстарын жеткі­ зуді де ұмытпады. Жылы шырай­ лы әңгімеден соң аудан әкімі Мұрат Мұқаев еңбек ардагеріне өз атынан құттықтау хат тапсы­ рып, сый-сияпат тарту етті.

–

Нұртай ТЕКЕБАЕВ, Жәнібек ауданы

16

ӨМІР-ӨЗЕН Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Б

іздің сәби кездеріміз Ұлы Отан соғысымен тұспатұс келді де, жадымда ұмытылмастай із қалдырды. 1942 жылдың жазында әкеміз соғысқа алынды, әжем мен анамның қа­сында үйелмелі-сүйелмелі төр­ теу­­міз ғана қалдық. Үлкеніміз Ақ­ маржан жеті жаста. Анамыз Жона отыздар шамасында, ал әжеміз Жанбөпе сексенге аяқ басса да, өте тегеурінді, өз дегені болмаса, көнбейтін, ал бізге үнемі қамқор бола білетін. Біздер Калмыковтан Сайқұ­дық­ қа түйе арбамен көшіп келдік. Нағашымдар бізді тастан салған үйлердің біріне кіргізді. Жатағандау, аласа үйдің іші екіге бөлініп, ортақ бір қазандық қо­йылған. Бір жағында біздер, екінші жағында бригадир Тәжі­мұ­ қан мен Сара апай бес-алты ба­ ласымен тұрады. Кенен­ғали, Сая, Құрманғали, Жұбанғали біздер ша­малас. Қара қазаны­мызға жа­ғы­латын отын - қурай. Ол да өл­ шеулі. Ал ортақ ішетін тамағы­мыз - көже. Әуелі екі үйдің балалары ішеді, қалғанын үлкендер өз­ара бөліседі. Суық түсе тамақ тап­ шылығы біліне бастады. Үнемі үйді жинап, өлең айтып жүретін апам бір күні қазан басында жы­ лап тұрғанын көріп, мен де қа­занға үңілдім. Қазан бос тұр. Апам Қайыр аға екеуі жаз күндері диір­ менге бидай тартатыны есіме түсіп, бұрышта жатқан диірмен­нің үстіндегі тулақты сүйрей бас­ тап едім, апам: «Тулақты орнына қой, бізде енді диірменге тарта­тын бидай жоқ» деді. Сырттан кірген әжем: «Неменеге қазан ба­сында мөлиіп тұрсыңдар. Қы­зым, інілеріңе жазу-сызуды үй­рет» дегенде, апам: «Ақ мама, әкем қайда?» деп жылап жіберіп, «Әкемай, ет-ай» деп боздамасы бар ма. Осы күнге дейін қайран қалам. Қызына қосылып, дауыс қы­лудың орнына, әжем: «Тәйт, боркемік болма. Жауды жеңгесін әкең де келеді. Ал ет бүгін болмаса, ертең болады. Соған да кісі жылай ма екен», деді. «Ақ мама, ет ертең бола ма» деп, апам жылағанын қоя қойды. Сәбидің көктен тілегені жерден келді. Ертеңіне колхоздың бір ірі қарасы «қара саннан» өл­ді де, малшы оны бауыздап, ауыл сыр­тындағы шұңқырдың қасына апарып тастайды. Сол күні ауыл­ дың бес-алты иті байланып, ал қараңғы түсісімен колхозшылар етті бөлісіп алды. Әжем де екі үй­дің үлесін алып, қапшықпен етті арқалап келіп, бәріміз қарық бол­ дық та қалдық. Әжем келініне, көр­ші апайға етті әбден пісіруді тапсырды. Ұзақ қайнатқанда ет­ тегі «қарасанның» микробтары да өледі екен. Оны кейіннен білдік. Екі-үш күннен кейін әжемнің ар­қасына жара шығып, қызуы қат­ты көтерілді. Мамамдар оны «түйнеме» деп жатты. Әжемнің ар­қасын қапшық қажап, еттің қаны­ нан әжеме «қарасанның» микро­ бы жұққан болып шықты. Үй-үй­ден тарбақа жинап, әжемнің жара­ сына тарбақа басып, төрт-бес тар­ бақа өлгесін, әжемнің қызуы тү­сіп, әрең дегенде аман қалды. Балалардың арасында үнемі тоқ жүретін – інім Аманғали екеу­міз. Аманғали мамамды, ал мен әжемді емемін. Әжемді «ақ ма­ма» дейтінмін. Бір күні сырттан кірсем, Аман­ ғали мамасын борпылдатып еміп жатыр екен, мен де ақ мамам­ның қойнына қойып кеттім. Ма­ мам: – Ене, мына баспақ сізден не қалдырады. Қойсаңызшы, сізді өл­ тіретін болды ғой. Сүтіңіз де жоқ болар, - демесі бар ма. Ақ мамам мені қоя тұрып, ке­ лінінің бетіне сауып жібергенінде, мамамның беті ағал-жағал бол­ды. Ақ мамам да, келіні де мәзмейрам. Ал інім екеуміздің шаруа­

к ө д й ә Ақ З («Өмір деректері» повесінен үзінді)

мыз түгел, бізге үлкендердің осы қылығы ұнайды. Олар өте тату бо­ латын. Ол кезде біз Сайқұдық елді ме­кенінің Мысқал деген бөлімше­ сінде тұрдық. Тұрмыстың ауырт­­пашылығын аналарымыз еншіле­ ді. Олар шөп шапты, жер жырт­ты. Техника болмағандықтан, жер жыртуға колхоздың азын-аулақ өгіздерін, өздерінің үйіндегі са­уып отырған сиырларын жекті. Жер жыртудан шаршап келген сиыр­лар кешкісін сүт бермейтін. Сондықтан оларды ауыл шетінде­ гі ойпаңға жіберетін. Шөбі шүйгін, өзен жағасы сиырларға, өгіздер­ге таптырмайтын өріс еді. Таңсә­ ріде колхоздың бақташысы өгіз­ дерді, сиырларды ауылға айдап келіп, әжелеріміз аһлап-үһ­леп жү­ріп, соғысқа лағынет айта­тын. «Ал­ ла Тағала, кешіре гөр, сиыр­ларға жер жыртқызғанымыз аздай, сә­ билеріміз үшін амалсыз­дан сүтін де сауып алып жатырмыз» деп зарлағанын талай естідік. Колхоз егістігіне шыққан азынаулақ бидайды, тарыны өгізге тір­ кеген америкалық «лафет»-пен орып, дестеге түсіретін. Ауылдағы қырманға өгіз арбамен тасып, сай-саладағы егісті қол орақпен оратын. Келдек теруге бала-ша­ ға әжелерімен баратын. Біздер, ауыл балаларының кішкентайла­ ры, қырмандағы дәнді аналары­ мыз қолмен ұшырып, тазалағанын қызықтайтынбыз. Ал балалардың ересектеулері қойдан қозыны айы­­рып, бөлек бағатын. Түс кезін­де қозыларды көгендеп, әжеле­рі­ міз қойларды сауып, келіндеріне қолғабыс ететін. Ауылымызда атарба да некен-саяқ.

1946 жылдың ақпан айында әкем соғыстан оралып, Кеңсуат де­ген ауылдағы сельпоға төраға болды. өп кешікпей әжем о дү­ ние­лік болды. Мен өзімді жетім қозыдай сезініп жүр­дім. Осыны анық тү­сін­ген әкем мені қамқорлай бастады. Қайда барса да, өзімен бірге алып жү­ реді. Арбаға ат жегуді, ат айдау­ды, шідерлеуді, жайылымнан алып келуді үйретті. Атты ойпаңға қо­йып, жалына жармасып, атқа қо­ ну­дың өзі мен үшін үлкен қуа­ныш еді. Әкем ағам Қайыр екеумізге екі табамен пытыра жасауды көрсе­тіп, дәрінің мөлшерін баса түсін­

К

діре­тін. Егер «Дәріні көп салсаң­ дар, мылтықтың құндағы жары­лып, өздеріңе қате болады» дей­ ді. Сол жылы жаздан бастап әкем біздерді өзен жағасына апарып, балық аулауды, мылтық атуды, су­да жүзуді үйретуді дағдыға ай­налдырды. Бір күні таңертеңгі шай­дан кейін әкем маған үй сыр­тынан ұзай қоймаған шідерлеу­ді қасқа атты алдырды да, «Арбаға жек» деді. Аттың қамыты арба­ ның үстінде екен, қуанып кеттім. Әйтпесе, жерде тұрып, ат мой­ нына қамытты кигізе алмас едім. Атты жетелеп, арбаға апардым да, мойнына қамытты кигізіп, ағі­лептерді кеңдеу қойып, атты ше­гін­діріп, орнына апардым. Ендігі жұмыстарын білгенмен, бойым­ның қысқалығынан әкеме қара­ дым. Әкем отырған орнынан тұ­ рып, атты арбаға жекті де, мені ар­баның алдына отырғызып, қолы­ ма аттың делбесін берді де, «Кет­ тік» деді. Үй алдына шыққан анам бізге үнсіз қарап тұр екен. Аң­ ғарғаным, қолындағы орамалы­ мен әлсін-әлсін бетін сүрте береді. Сірә, осы күнге жеткізген Алла Тағалаға рақметін айтқан сияқты. Делбені жай ғана қағып-қағып, ақ маманың «мәңгілік мекеніне» ба­ рып тоқтадым. Әкем арбадан түсіп, мені жанына отырғызып, қауымға Құран бағыштады. Ақ мамаға да Құран оқып, топырақ салдық. Арбаға бет алғанда мен жылап жіберіп, кері бұрылып едім, әкем: – Әжеңе енді сенен керегі – есі­ ңе алып, анда-санда осылай ке­ліп тұруың. Биыл мен саған Құран сабағын үйретіп, құлқуалланы үш рет қайталауды жаттатамын. Ақ мамаңа келгенде соны оқып, то­ пырақ саласың, - деді. Мен басым­ ды изедім. Арбаға отырысымен ол маған: «Оңға бұрыл, Қурайлы­ сай ауылына барамыз», деді. Екі сағаттай жүріп, Базартөбе МТСның орталығы Қурайлысайға да келдік. Тоқтағанымыз - МТС ди­ ректоры Жұмалиев Тыныстың үйі. Әкем төргі бөлмеге өтіп, төсекте жантайып отырған қарт адаммен көрісті. Маған да көріс деп ымда­ ды. Менің қолымды алған үлкен кісі алақанымды сипап отырып: – Аздап жұмыс жасайды екен­ сің, нешедесің, балам? – деді.

– Алтыдамын, ата.

– Иә, жігіт болып қалыпсың, ба­қытты бол. Әкеңнің атының дел­ бесін ұстап келген екенсің ғой,

- деді. Олар аман-саулық сұрасып отырғанда, осы үйдің әжесі келіп, бәрімізді дастарқанға шақырды. Әже үлкен кісінің қолынан жете­ леп алып жүрді. Бақсам, ол кісі су қараңғы соқыр екен. Түскі асқа әкемнің құрдасы Ты­ ныс ағай, Өтеген Қауымбаев, Бай­ жан Құрбақов, Құрман Сүндетов, Қайыржан Үмбетовтер де келген екен. Тыныс құрдасы: – Мана біздің үйге сенің келге­ ніңді естіп, мына құрдастарымыз­ ды да ала келдім. Бізді ауылда­ғы қара жұмысқа бронмен қалды­ рып, төрт жыл үкіметтің поегін жеп келген батыр, қош келдің, деді. Төрде отырған Жұмалы қарт әкеме: «Жанбөпеге уақыт болған екен, ақырының қайыры болсын. Дінмұханбет әкеңе менен сәлем айт», деді. рқия әже, осы үйдің ке­ліні Жамиға апалар дас­тарқанға барларын қо­ йыпты. Бөктірілген тары, сары­су, құрт, ірімшік, май, ба­уыр­сақ көздің жауын алады. Олар әңгі­мелесіп ұзақ отырып, домбыра тартып, өлең айтты. Мен әкем­нен рұқсат сұрап, сыртқа шықтым. Көлеңкеде бірдеңе шұ­қылап отыр­ ған қара баладан бас­қа көзіме ешкім түсе қоймады. Арбаға ба­ рып, дорбаға салып алып жүретін бес-алты асығымды алып, балаға келіп: – Асық ойнайсың ба? - деп едім: – Көрмейсің бе, өзім ойнап отыр­­мын ғой, - деді. Қолындағы қамыс, қурайды шүберекпен орап отырғанын көріп: – Асық ойнай алмасаң, жүр, тақырға барып кү­ресейік. Сені жықсам да, жәй жы­ ғам, қорықпа, – дегеніме үн­дей қой­мағасын, ең болмаса жалты­ раған шекесінен кертіқұл алайын деп жақындай бергенімде: – Маған күресуге болмайды, мен қызбын ғой, - деді. Тақыр шеке қа­ра баланың қыз болып шыққа­нына қайран қалып, тек тұрмай: – Осындай да қыз болады екен ау, - дедім. Қыз жұлып алғандай: – Қауын сияқты шикіл сары, көк көз де бала болады екен ау, – деді. Таң-тамаша болып тұрғанымда, үл­­­кендер жұмыстарына кетті де, көлеңкеде әкем мен Тыныс құрда­ сы ғана қалды. Кейіннен білдім, жиырма бес колхозды біріктіре­ тін Базартөбе МТС-ның халқына азық-түлік, тұрмысқа керекті зат­тарды тасу әкем басқаратын сель­

Ұ

поның құзырында екен. Олар кең­сеге бармай-ақ, мәселелерін өз­де­ рі осы жерде отырып шешкендей болды. Біз жолға жиналғанда, үй иесі: – Ақ Зәйдөк, мамаңа айт, қо­ нақтарға сусын әкелсін, - деді. Қызының қашан мектепке бара­ тынын сұраған әкеме құрдасы: – Қызым өте зерек, келесі жазда мектепке барады, - деді.

– Менің балам да келесі жылы мектепке барады, бірге оқитын болды ғой, - деді. Екеуі де үнсіз қалды. Олар әрқайсысының ойла­ рын іштей түсінген сияқты. Жамиға апай екі тостағанмен бәрімізге айран бере келіп, қы­зына: – Сен де шөлдеген боларсың, мә, іше ғой, - деп менен босаған тостағанға айран құйып қызына берді: – Мына баланың тостағанынан айран ішпеймін, мана ол менімен күреспек болды, - деді. Үлкендер мәз-мейрам болып күліп жатыр.

– Қазір қонақтарды шығарып салғасын ішерсің, - деп анасы қызына тоқтау айтты. Үлкендер орындарынан тұр­ ған­ша жүгіріп барып, арбаның ал­дындағы орныма отырдым да, үне­ мі басымнан тастамайтын әкем­ нің пилоткасын кидім де, қолыма шыбыртқымды алып, екі бүктеп, «мені көрдің бе?» дегендей сес көр­ сетіп, қызға қарадым. Ол да қа­ рап тұрмай, маған тілін шығарды. Әкем де байқаған сияқты. Қыздың мынаусы мен үшін қорлық болды. Ой, өмір-ай! Сол күні мен болашақ неме­ре, шөберелерімнің әжесімен кез­дескенімді қайдан білейін... Жол бойы үндемедім, әкем де өз ойымен болды. Үйге келгесін халжағдайымызды сұраған анама: – Құрдасымыздың үй-іші мұз­дай аман. Балам екеуміз Ақ Зәй­ дөкпен танысып қайттық, - деді. Қыз­ға өкпем қара қазандай бол­ ғандықтан, бұл танысу маған өте ұнай қоймады. Күн артынан күндер өтіп жат­ты. Біз келесі жылы мектепке бар­ дық. Мектепте парта да, отыратын орындықтар да жоқ. Колхоздың берген түйе тастарын қалап, үсті­не тақтай салып, парта, орындық­ тар жасалған екен. Мұғаліміміз біздерді бөліп, бір тақтайға бесалты баладан отырғызды. Үш-төрт балада ғана қарындаш, екі-үштен газеттеріміз ғана бар. Ал дәптер ешкімде жоқ. Мұғаліміміз бізге: «Соғыстан кейін осылай болып тұр. Келесі оқу жылында бәрі жақ­сы болады. Қолдарыңдағы газет­­ теріңді, қарындаштарыңды дос­та­ рың­мен бөлісіңдер. Газеттердің ақ жеріне әріп салып үйрене­ сіңдер» деді. Бір бөлмеде бі­рін­ші және үшінші сынып оқушы­ лары қатар отырып оқыдық. Қа­ сымда отырған құрдасым әрі туыс­­қаным Меңдәлі Аңдалиевке қарын­дашымның жартысын сын­ дырып беруге ыңғайлана берге­німде, мұғалім: «Қарындаш­тарың­ ды сындырмаңдар, өзім бөліп, ұш­тап беремін» деді. Мұғалімнің айтқаны келді. Бірте-бірте жағ­да­йымыз жақсара берді. Сөйтіп жү­ ріп, алтыншы сыныпқа барған жы­­лы қыркүйекте байқағаным, қа­сымда отырған қыздың шашы үр­ пиіп, жылдағыдай тықырлап алын­ бапты. Тек отырмай: – Шашыңды неге алдырмадың, - дедім.

– Саған не жоқ, тыныш отыр, шаш қоятын болдым.

– Иә, қыз болады екенсің ғой, жақында саған кекіл шығады.

– Тек кекілді ғана емес, тұлым­ды да, бұрымды да көрерсің әлі. Ал саған тентектігіңді қоятын уа­ қыт жетті, қашанға сәби боласың. Мен үндей алмай қалдым. Шы­ нында да, балалықты қоятын кез келген сияқты. Сөйтіп, күн өткен сайын осы қызға ұнағым келіп тұ­ ратын дертке шалдықтым...

Амангелді ҚҰРАҚОВ

ЕЛ-ЖҰРТ oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

17

Қариялар азайып бара жатыр… Ұлы Отан соғысының аяқталғанына алдағы жы­­лы 70 жыл толады. Біз дүниеге келген уа­қыт Кеңес өкіметінің кезеңі деп аталатын. Рухани-адамгер­шілік құн­дылықтарды алдыңғы орынға қойған сол заман өз елінің патрио­ты болатын тұлғаларды тәр­биелегенін ерекше мақтанышпен айта аламыз.

Б

үгінгі бақытты шақ атаәже­леріміздің арқасын­ да бұйырды. Біз осыны жақсы түсінетінбіз. Олар қасық қаны қалғанша елі мен жері үшін жан берісіп, жан алысты. Мына бейбіт заманды бізге сый әрі мұра етіп қалдырды. Фашистік геноцид қазақ, орыс, беларусь, еврей, украин секіл­ ді еркіндік пен достықты сүйетін ха­лықтарды жер жүзінен құртып жіберуге әрекеттенді. Фашистер қазақ топырағына аяқ басады де­ген ойдың өзі қорқынышты.

Сондықтан да мен соғыс тақы­ры­ бындағы фильмдерді үлкен тол­ ғаныспен қараймын, соғыс кезі­нің әуендерін тыңдағанда атаәже­леріміздің көз жасы көңілімді босатпай қоймайды. Бұл – құр аяу­шылық пен әлсіздік емес, бойы­ мызға сіңген дұрыс тәрбие. «Соғыстан қайтқан солдаттар», «Священная война», «День Побе­ ды» сияқты мектеп қабырғасынан санамызда жатталған әндер еш ұмытылмайды. Неменеге жетістің, бала батыр? Қариялар азайып бара жатыр. Бірі мініп келместің кемесіне, Бірі күтіп, әнеки, жағада тұр, - деп Мұқағали ақын жырлаған­ дай, Жеңіс күні мерекесіндегі сал­ танаттарда жыл сайын сап түзеп

тұратын ардагерлеріміз сиреп ба­ рады. Ауылдарда олардың қатары қалмауға айналды. Сөйтіп, қазіргі жас ұрпақтың көз алдында батыр аталарымыздың бейнесі сүртіліп қала ма деген күдік кеудені тыр­ найды. Дегенмен осы жерде біз­ дің Бөрлі ауданында игілікті істің қолға алынғанын айта кеткен жөн. Сөз аудан бойынша жарық көрген «Жеңіс тарихы» естелік кітабы жайлы. Бұл кітап сонау зұлым соғыс жыл­дарынан сыр шертеді. Кітапқа соғысқа қатысқан 69 адам тірке­ ліпті. Соның ішінде Бөрлі ауылы бойынша 4 ардагеріміз бүгінде сау-саламат. Олар жастармен бо­латын кездесу шараларында жа­ саған ерліктерімен мақтанған

дан оқу орнымыздың 70 бозбала­ сы өтті. Жаттығудың үшінші кү­ нінен-ақ кешегі сабаққа кешігу­ шілер мен ғаламтор тұтқынына айналған жастар нағыз сарбазға айналды. Әскери киім мен саптық тәртіп, жанардағы жастық жалын, міне, нағыз әскерге шақырылатын азаматқа қажетті қасиет. Бірінші курс оқушылары бой­ ларындағы патриоттық рухты тәр­бие шараларында шыңдайды. Олар үшін колледж кітапханашы­ лары Ф. Ихсангалиева мен Л. Хам­ зина қазақтың батыр ұшқыш қызы Хиуаз Доспанова туралы көрнек­ті шара өткізді. Оқушылар «Ноч­ ные ведьмы» фильмінен үзінді та­ машалап, «Орал өңірі» газетін­де жарияланған деректі материал­ мен таныстырылды. «Жер жүзіндегі өмір үшін» деген айдармен орыс тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы Н. Швецова бірінші курс білім алушылары­ның қатысуымен әдеби-музыкалық кеш ұйымдастырды. Бұл шарада со­ғыс ызғарын көрген М. Әлімбаев, Ж. Жабаев, А. Твардовский, М. Иса­ ковский, К. Симонов, Ю. Друнина жырларын оқушылар мәнерлеп оқып, жеңіс әндерін шырқады.

Назгүл ҚАПАНОВА, Бөрлі ауыл шаруашылығы колледжінің оқытушысы, Бөрлі ауылы

Тілменен бірге самғайсыз...

Өмір жолын бала оқыту­ ға арнаған ұлағатты ұстаз, Хамза Есенжанов атын­-

(Ардагер ұстаз Пұсырманов Социал ағайға)

дағы ЖОББМ-ның директоры Шәрәпи Шотановтың

Құрметті ұстаз ағасыз, Қоғамшыл болып барасыз. «Інісімін, - деп, - Жұбанның» Сарапқа тілді саласыз.

өнегелі өмірі көпке үлгі.

О

л 1973 жылы Орал пе­даго­гикалық институ­ тының химия-биология факультетін бітіріп шықты. Содан бері ол шебер ұйымдастырушы, мықты педагог ретінде ретінде таныла білді. Шәрәпи Тәжібайұлы 20 жылға жуық мектеп директо­

Ана тілді де қорғайсыз, Жалпақтап, жасып қалмайсыз. Мақала жазып дәлелді, Тілменен бірге самғайсыз. Мұғалім – жолың, ізің бар, Ап-анық жоспар сызылған. Жақсы жар, әке, атасыз,

20 жыл мектеп басқарған ры қызметін атқарып келеді. Ол үшін шағын ауылдағы білім оша­ ғы екінші үйіндей болып кетті. Өз ұжымын іскерлікке, ұқыптылық­қа, жауапкершілікке дағдылан­ды­ ра отырып, әр ұстаздың ізденіс­пен және шығармашылықпен жұ­ мыс істеуіне ықпал етті. Тәжіри­бе­лі басшы педагогикалық ұжым­ ды басқарумен қатар, мектептің заман талабына сай материал­ дық-техникалық базасын жетілді­ ру, педагогикалық кадрлармен қам­тамасыз ету, мектеп айнала­ сын көгалдандыру, оқушыларды еңбек тәрбиесіне баулу, олардың денсаулығын сақтау, мектепті күр­делі жөндеуден өткізу жұмыс­ тарын да тиімді шешіп келеді. Мек­тептің үздік оқушылары мен озат ұстаздарды марапат­тап, олар­ дың оқуға, еңбекке де­ген ынта-жі­

емес. Әрдайым кішіпейіл, қара­­пайым. Соңғы жылдары аталары­ мыз көп сөйлеуге де жоқ, өйткені олардың жасында толғану ден­сау­ лықтарына зиян. Дегенмен ар­да­герлер жастармен болатын кез­десулерден бас тартқан емес. Төрт жылдық соғыста жан кешіп, бүгінде ауылымыздың ардақты ақ­­сақалдарына айналған Иван Руб­левский, Павел Белый, Михаил Шепель, Виктор Ланцев аталары­мыз – өлкеміздің мақтанышы, ұр­ паққа үлгі болар қаһармандар. Қазіргі жас ұрпақ соғыс тақы­ рыбын тарих, әдебиет пәндері мен сынып сағаттарында, іс-шара­ ларда жиі қозғайды. Жақында Бөрлі ауыл шаруа­ шылығы колледжінде Жеңістің 70 жылдығына орай бірнеше ша­ ралар оздырылды. Оқу орнында жастардың әскери-патриоттық тәр­­биесіне ерекше көңіл бө­лі­ неді. Қазіргі Отан қорғаушы қан­дай болуы керек, нағыз ер-аза­ маттың бойында қандай қасиет­тер болғаны дұрыс деген сұрақ­тар – бүгінгі көптеген іс-шара­ла­рымыздың өзекті тақы­рыбы. Колледжімізде әскери-па­триот­ тық тәрбие айлығы өткізі­ліп, со­ңы ІІ курстағы әскерге ша­қыры­ лушы жасөспірімдердің дәстүр­лі әскери-далалық жиыны­мен қо­рытындыланады. Аптаға созыл­ ған әскери-саптық жаттығулар­-

герін арттырып отыру – мек­теп басшысының қалыптасқан дағ­дысы. Бүгінгі таңда Хамза Есен­жанов атындағы орта мектеп ау­­дан көлемінде өзіндік орны бар елеулі мектептер қатарында. Ол шәкірттерге биология пәні­нен білім бере отырып, күнде­лік­ті сабағын елімізде орын алып отырған экологиялық мәселе­лер­мен үнемі тығыз байланыста өт­кізеді. «Ұстаз еңбегі шәкірт же­тіс­ тігімен бағалы» дегендей, оның бірнеше шәкірттері аудандық пән­дік олимпиадаларда, облыс­ тық ғылыми жоба сайыстарында «Жергілікті жер экологиясы жә­ не әлеуметтік жағдайдың адам ағ­засына әсері», «Адам ағзасына макро-микро элементтердің әсе­ рі, олардың күнделікті тамақта болуы» тақырыптарында әзірле­-

ген жұмыстары жүлделі орындар­­ға ие болып, ұстаз еңбегін ақтады. Өскелең ұрпаққа оқу-тәрбие бе­ру жолында кәсіби шеберлігі­ мен ерекшеленіп, аянбай еңбек еткені үшін ол Білім және ғылым министрлігінің «Білім беру ісінің үздігі» белгісімен, «Қазақстан Рес­публикасының 10 жылдығы» ме­далімен және бірнеше рет ау­ дандық, облыстық білім басқар­ масының дипломдарымен мара­ патталды. Ол – отбасында ұлдарын ұяға, қыздарын қияға қондырған абзал әке.

Шынар ҚАЙЫРҚҰЛ, Хамза Есенжанов атындағы орта мектеп мұғалімі, Теректі ауданы

Қызық көр ұл мен қызыңнан. Тұсауын кесті жинағың, Оқырман, автор жинадың. Аман жүр, ұстаз-қаламгер, Жұбан-жыр болғай сыйларың. Қоғамның жырын жырладың, Ұрпаққа жетсін сырларың. Ортада, ағай, жүре бер, Шақырып ауыл, қырларың.

Ақмаржан ТАУБАЕВА, Орал қаласы

Жақында Сырым ауданы, Өлеңті ауылының тұрғында­ры ауыл маңында тасаттық берді. Жиылған көпшілік аруақ­­ тарға Құран бағыштап, ауылдың амандығы үшін құрбан­ дық шалды.

Тасаттық – игі дәстүр Бір айта кететін жәйт, бұл шара­ ны ауыл адамдары өз қаржылары­ на өткізді. Тасаттық кезінде жүзге жуық адам ортақ дастарқаннан дәм ауыз тиіп, ауылдың аманды­ ғын, елдің тыныштығын тіледі. Ха­лықты жұмылдыруға Өлеңтінің әлеуметтік қызметтер орталығы жәрдемдесіп, ауылдың азамат­та­ ры техника жағынан айта қалар­ лықтай көмек көрсетті.

– Тасаттық – Құдайдан жаңбыр тілеу. Ас берілгеннен кейін жаңбыр жаумай қалса, тасаттықты бекер жасаған екенбіз дейтіндер де бар. Бұл – қате пікір. Біздер, Өлеңті ауы­лы болып ұйымдастырған бұл ісімізді ең бірінші, ауылдың аман­

дығы үшін жасадық. Одан кейін­ гі мақсатымыз – атадан балаға жал­ғасып келе жатқан осындай игі дәстүрімізді жастар көріп, үй­ренсе және мұны одан әрі жал­ ғастырса деген тілек. Садақаға ауылдың қарттарымен бірге жас­ тар да көптеп қатысты. Біздің қала­ ғанымыз да осы болатын, - дейді шараны ұйымдастырушылардың бірі Т. Елубаев. Садақа – Құдайға жақындата­ тын ең ізгі амалдардың бірі. Бере­ келі ауылдың осындай өнегелі іске ұйытқы болғаны қуантады.

Бауыржан ШИРМЕДЕНҰЛЫ, Сырым ауданы

18

Қаулы-қарар Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

(Жалғасы. Басы газеттің №77 санында)

oral_oniri@inbox.ru Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің қаулысы 3 маусым 2014 жыл №143 Орал қаласы

БҚО әділет департаментінде 27.06.2014 жылы №3580 болып тіркелді

Батыс Қазақстан облысы бойынша отбасы және балалар саласында мемлекеттік қызмет көрсетілетін регламенттерін бекіту туралы 2014 жылғы 3 маусым № 143 Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің қаулысымен бекітілген «Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функция­ ларды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті 1. Жалпы ережелер 1. «Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тие­сілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қор­ ғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функциялар­ ды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызметі (бұдан әрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет). Мемлекеттік көрсетілетін қызметті Орал қаласының және аудандардың білім бөлімдері (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші), Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 19 ақпандағы №115 «Отбасы және балалар саласында жергілік­ ті атқарушы органдар көрсететін мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарттарын бекіту және Қазақстан Республика­ сы Үкіметінің кейбір шешімдеріне өзгерістер енгізу туралы» қаулысымен бекітілген «Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функция­ ларды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының (бұдан әрі – стандарт) негізінде көрсетеді. Мемлекеттік қызмет жеке тұлғаларға (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті алушы) тегін көрсетіледі.

2. Мемлекеттік қызмет көрсету нысаны: электрондық (іші­ нара автоматтандырылған) және (немесе) қағаз түрінде.

3. Мемлекеттік қызмет көрсетудің нәтижесі: 1) стандарттың 1-қосымшасына сәйкес кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жа­ салатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функцияларды жүзеге асыратын органдардың жылжымайтын мүліктің орналасқан жері бойын­ ша беретін анықтама немесе дәлелді бас тарту туралы жауап; 2) портал арқылы өтініш берген кезде: көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті тұлғасының электрондық цифрлық қолтаңбасымен (бұдан әрі – ЭЦҚ) куәландырылған электрондық құжат нысанындағы кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функция­ ларды жүзеге асыратын органдардың жылжымайтын мүліктің орналасқан жері бойынша беретін анықтама немесе дәлелді бас тарту туралы жауап болып табылады.

2. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсеті­ летін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) іс-қимыл тәртібін сипаттау 4. Мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімді ісқимылды бастауға негіздеме: көрсетілетін қызметті берушіге және ХҚО-қа өтініш берген кезде стандарттың 2, 3-қосымшаларына сәйкес нысан бойын­ ша өтініш; портал арқылы өтініш берген кезде көрсетілетін қызметті алушының ЭЦҚ қойылған электрондық құжат нысанындағы сұрау болып табылады.

5. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінің құрамына кіре­ тін әрбір рәсімнің (іс-қимылдың) мазмұны, оның орындалу ұзақтығы: 1) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесінің қызметкері қажетті құжаттар тапсырылған сәттен бастап 15 (он бес) ми­ нут ішінде қабылдауды және тіркеуді жүргізеді және оларды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына бұрыштама қоюға жолдайды; 2) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы 1(бір) жұмыс күні ішінде бұрыштама қояды және құжаттарды көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысына жолдайды; 3) көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысы 3 (үш) жұмыс күні ішінде келіп түскен құжаттарды қарайды, көрсетілетін қызметті алушыға анықтама жобасын немесе дәлелді бас тарту туралы жауапты дайындайды; 4) көрсетілетін қызметті беруші басшысы 1 (бір) жұмыс күні ішінде анықтамаға немесе дәлелді бас тарту туралы жауапқа қол қояды; 5) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесінің қызметкері 15 (он бес) минут ішінде мемлекеттік қызмет көрсетудің дайын нәтижесін көрсетілетін қызметті алушыға береді.

6. Келесі рәсімді (іс-қимылды) орындауды бастауға негіз­ деме болатын мемлекеттік қызмет көрсету бойынша рәсімінің (іс-қимылдың) нәтижесі: 1) көрсетілетін қызметті алушыдан құжаттарды қабылдау және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына құжаттарды беру; 2) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы құжаттарды көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысына жол­ дауы; 3) көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындау­ шысының мемлекеттік көрсетілетін қызмет нәтижесінің неме­ се бас тарту туралы дәлелді жауаптың жобасын әзірлеуі; 4) көрсетілетін қызметті берушінің басшысының көр­ сетілетін қызмет нәтижесін немесе бас тарту туралы дәлелді жауапқа қол қоюы; 5) көрсетілетін қызметті берушінің қызметкерінің көр­ сетілетін қызметті алушыға дайын мемлекеттік көрсетілетін қызмет нәтижесін беруі.

3. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсетіле­ тін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қыз­ меткерлерінің) өзара іс-қимыл тәртібін сипаттау 7. Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне қатысатын көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелердің (қызметкерлердің) тізбесі: 1) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесінің қыз­меткері; 2) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы; 3) көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушы­ сы.

8. Әрбір рәсімнің (іс-қимылдың) ұзақтығын көрсете оты­ рып, әрбір рәсімнің (іс-қимылдың) өту блок-схемасы осы «Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функцияларды жүзеге асы­ ратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентінің (бұдан әрі регламент) 1қосымшасымен сүйемелденеді.

Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызмет­кер­ лерінің) рәсімдері (іс-қимылдары) мен өзара іс-қимылдары реттілігінің толық сипаттамасы, сондай-ақ өзге көрсетілетін қызметті берушілермен және (немесе) ХҚО-мен өзара ісқимыл тәртібінің және мемлекеттік қызмет көрсету процесін­ де ақпараттық жүйелерді қолдану тәртібінің сипаттамасы осы регламенттің 2, 3-қосымшаларына сәйкес мемлекеттік қызмет көрсетудің бизнес-процестерінің анық­тамалығында көрсетіледі.

4. Халыққа қызмет көрсету орталығымен және (немесе) өзге де көрсетілетін қызметті берушілермен өзара іс-қимыл тәртібін, сондай-ақ мемлекеттік қызмет көрсету процесінде ақпараттық жүйелерді пайдалану тәртібін сипаттау 9. ХҚО-қа және (немесе) өзге де көрсетілетін қызмет бе­ рушілерге жүгіну тәртібін, көрсетілетін қызмет алушының өтінішін өңдеу ұзақтығын сипаттау: 1) көрсетілетін қызметті алушы стандарттың 2, 3-қосым­ шаларына сәйкес өтінішті және қажетті құжаттарды ХҚО қызметкеріне береді, ол электрондық кезек ретімен «кедер­ гісіз» қызмет көрсету арқылы операциялық залда жүзеге асы­ рылады (2 минут ішінде); 2) 1-процесс – ХҚО қызметкері қызмет көрсету үшін Халыққа қызмет көрсету орталығы ықпалдастырылған ақпараттық жүйесінің автоматтандырылған жұмыс орнына (бұдан әрі – ХҚО ЫАЖ АЖО) логинді және парольді енгізеді (авторизациялау процесі) (1 минут ішінде); 3) 2-процесс – ХҚО қызметкері қызметті таңдайды, экранға мемлекеттік қызметті көрсетуге арналған сұраныс нысаны шығады және ХҚО қызметкері көрсетілетін қызметті алушының немесе сенімхат бойынша көрсетілетін қызметті алушы өкілінің (нотариалды куәландырылған сенімхаттың болуы қажет, басқалай куәландырылған сенімхаттың мәліметтері толтырыл­ майды) мәліметтерін енгізеді (2 минут ішінде); 4) 3-процесс – электрондық үкімет шлюзі (бұдан әрі - ЭҮШ) арқылы жеке тұлғалардың мемлекеттік деректер қорына (бұдан әрі – ЖТ МДҚ) немесе заңды тұлғалардың мемле­ кеттік деректер қорына (бұдан әрі - ЗТ МДҚ) көрсетілетін қызметті алушының мәліметтері туралы, сондай-ақ бірыңғай нотариалдық ақпараттық жүйесіне (бұдан әрі - БНАЖ) көрсетілетін қызметті алушы өкілінің сенімхат мәліметтері ту­ ралы сұрау жолданады (2 минут ішінде); 5) 1 шарт - ЖТ МДҚ/ЗТ МДҚ көрсетілетін қызметті алушы мәліметтерінің және БНАЖ-да сенімхат мәліметтерінің болуы тексеріледі (1 минут ішінде); 6) 4-процесс – ЖТ МДҚ/ЗТ МДҚ-да көрсетілетін қызметті алушы мәліметтерінің немесе БНАЖ-да сенімхат мәліметте­ рінің болмауына байланысты мәліметтерді алу мүмкіндігінің жоқтығы туралы хабарлама қалыптастырылады (2 минут ішін­ де); 7) 5-процесс – ХҚО қызметкері ЭЦҚ-мен куәландырылған (қол қойылған) электрондық құжаттар (көрсетілетін қызметті алушының сұранысы) ЭҮШ арқылы электрондық үкіметтің аймақтық шлюзінің автоматтандырылған жұмыс орнына (бұдан әрі – ЭҮАШ АЖО) жолданады (2 минут ішінде); ХҚО арқылы мемлекеттік қызметті көрсетуге тартылған ақпараттық жүйелердің функционалдық өзара іс-қимыл диа­ граммасы осы регламенттің 4-қосымшасында көрсетілген.

10. ХҚО арқылы мемлекеттік қызмет көрсетудің нәтижесін алу процесін сипаттау: 1) 6-процесс - электрондық құжатты ЭҮАШ АЖО-да тіркеу (2 минут ішінде); 2) 2-шарт – көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушы ұсынған қызмет көрсетуге негіз болып табыла­ тын, стандартта көрсетілген құжаттардың сәйкестігін тексереді (өңдейді) (2 минут ішінде); 3) 7-процесс – көрсетілетін қызметті алушының құжат­­ тарында кемшіліктердің болуына байланысты сұра­ты­лып отырған қызметтен бас тарту туралы хабарлама қалып­ тастырылады (2 минут ішінде); 4) 8-процесс – көрсетілетін қызметті алушы орталықтың операторы арқылы ЭҮАШ АЖО-да қалыптастырылған қыз­ меттің нәтижесін (кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функция­ ларды жүзеге асыратын органдардың жылжымайтын мүліктің орналасқан жері бойынша беретін анықтама) алады (2 минут ішінде); 11. Портал арқылы мемлекеттік қызмет көрсету кезін­ де көрсетілген қызметті беруші мен көрсетілетін қызметті алушының жүгіну және рәсімдердің (іс-қимылдардың) реттілігі тәртібін сипаттау: 1) көрсетілетін қызметті алушы жеке сәйкестендіру нөмірінің (бұдан әрі - ЖСН) және парольдің (порталда тір­ келмеген қызмет алушылар үшін іске асырылады) көмегімен порталға тіркеледі; 2) 1-процесс – көрсетілетін қызметті алу үшін көрсетілетін қызметті алушының порталда ЖСН және паролін енгізу про­ цесі (авторизациялау процесі); 3) 1-шарт - порталда ЖСН және пароль арқылы тіркелген көрсетілетін қызметті алушы мәліметтерінің дұрыстығы тек­ серіледі; 4) 2-процесс - көрсетілетін қызметті алушының мәліметтерінде кемшіліктердің болуына байланысты пор­ талда авторизациялаудан бас тарту туралы хабарлама қалыптастырылады; 5) 3-процесс – көрсетілетін қызметті алушы осы регламент­ те көрсетілген қызметті таңдайды, экранға қызметті көрсетуге арналған сұраныс нысаны шығады және көрсетілетін қызметті алушы нысанды оның құрылымы мен үлгілік талаптарын ес­ кере отырып толтырады (мәліметтерді енгізеді), стандарттың 9-тармағында көрсетілген қажетті құжаттардың көшірмелерін электрондық түрде сұраныс нысанына жалғайды, сондай-ақ сұранысты куәландыру (қол қою) үшін көрсетілетін қызметті алушы ЭЦҚ тіркеу куәлігін таңдайды; 6) 2-шарт – порталда ЭЦҚ тіркеу куәлігінің қолданылу мерзімі және қайтарып алынған (күші жойылған) тіркеу куәліктерінің тізімінде жоқтығы, сондай-ақ бірдейлендіру мәліметтерінің (сұраныста көрсетілген ЖСН мен ЭЦҚ тір­ кеу куәлігінде көрсетілген ЖСН арасындағы) сәйкестігі тек­ серіледі; 7) 4-процесс – көрсетілетін қызметті алушының ЭЦҚ түп­ нұсқалығының расталмауына байланысты сұратылып отырған қызметтен бас тарту жөнінде хабарлама қалыптастырылады; 8) 5-процесс – көрсетілетін қызметті алушының сұраны­ сын өңдеу үшін көрсетілетін қызметті алушының ЭЦҚ куәландырылған (қол қойылған) электрондық құжаттарды (қызмет алушының сұранысы) ЭҮШ арқылы ЭҮАШ АЖО-ға жол­ данады; 9) 3-шарт - көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қыз­

метті алушының стандартта көрсетілген, қызмет көрсе­туге не­ гіз болатын жалғаған құжаттарының сәйкестігін тексереді; 10) 6-процесс - көрсетілетін қызметті алушының құ­ жатт­арында кемшіліктердің болуына байланысты сұра­ тылып отырған қызметтен бас тарту туралы хабарлама қалыптастырылады; 11) 7-процесс – көрсетілетін қызметті алушы порталда қалыптастырылған қызметтің нәтижесін (электрондық құжат нысанындағы хабарлама) алады. Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі көрсетілетін қызметті алушының «жеке кабинетіне»

көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті тұлғасының ЭЦҚ-мен куәландырылған электрондық құжат нысанында жолданады. Портал арқылы мемлекеттік қызметті көрсетуге тартылған ақпараттық жүйелердің функционалдық өзара іс-қимыл диа­ граммасы осы регламенттің 4, 5-қосымшаларында көрсетілген.

12. Мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері бойынша көрсетілетін қызметті берушінің және (немесе) олардың лауа­зымды адамдарының шешімдеріне, әрекеттеріне (әре­ кетсіздігіне) шағымдану тәртібі стандарттың 3-бөліміне сәйкес жүзеге асырылады.

«Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функцияларды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 1-қосымша Әрбір рәсімнің (іс-қимылдың) ұзақтығын көрсете отырып, әрбір рәсімнің (іс-қимылдың) өту блок-схемасы

«Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функцияларды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 2-қосымша Мемлекеттік қызмет көрсетудің бизнес-процестерінің анықтамалығы «Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функцияларды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті

- мемлекеттік қызмет көрсетудің басталуы немесе аяқталуы;

- көрсетілетін қызметті алушы рәсімінің (іс-қимылының) атауы; - таңдау нұсқасы; - келесі рәсімге (іс-қимылға) өту.

Қаулы-қарар oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

«Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функцияларды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 3-қосымша Мемлекеттік қызмет көрсетудің бизнес-процестерінің анықтамалығы «Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функцияларды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті

19

«Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функцияларды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 4-қосымша ХҚО арқылы мемлекеттік қызметті көрсетуге тартылған ақпараттық жүйелердің функционалдық өзара іс-қимыл диаграммасы

«Кәмелетке толмаған балаларға меншік құқығында тиесілі мүлікпен жасалатын мәмілелерді ресімдеу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық бойынша функцияларды жүзеге асыратын органдардың анықтамаларын беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 5-қосымша Портал арқылы мемлекеттік қызметті көрсетуге тартылған ақпараттық жүйелердің функционалдық өзара іс-қимыл диаграммасы

- мемлекеттік қызмет көрсетудің басталуы немесе аяқталуы; - көрсетілетін қызметті алушы рәсімінің (іс-қимылының) атауы; - келесі рәсімге (іс-қимылға) өту.

2014 жылғы 3 маусым № 143 Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің қаулысымен бекітілген «Шалғайдағы ауылдық елді мекендерде тұратын балаларды жалпы білім беру ұйымдарына және кері қарай үйлеріне тегін тасымалдауды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті 1. Жалпы ережелер 1. «Шалғайдағы ауылдық елді мекендерде тұратын балаларды жалпы білім беру ұйымдарына және кері қарай үйлеріне тегін та­ сымалдауды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызметті (бұдан әрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет). Мемлекеттік көрсетілетін қызметті Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 19 ақпандағы №115 «Отбасы және балалар саласында жергілікті атқарушы органдар көрсететін мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарттарын бекіту және Қазақстан Респуб­ ликасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне өзгерістер енгізу туралы» қаулысымен бекітілген «Шалғайдағы ауылдық елді мекендерде тұратын балаларды жалпы білім беру ұйымдарына және кері қарай үйлеріне тегін тасымалдауды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты негізінде (бұдан әрі – стандарт) кент, ауыл, ауылдық округ әкімінің аппараты (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші) көрсетеді. Өтініштерді қабылдау және мемлекеттік қызмет көрсетудің нәтижелерін беру көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесі арқылы жүзеге асырылады. Мемлекеттік қызмет жеке тұлғаларға (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті алушы) тегін көрсетіледі.

2. Мемлекеттік қызмет көрсету нысаны: қағаз түрінде.

3. Мемлекеттік қызмет көрсетудің нәтижесі - стандарттың 1-қосымшасына сәйкес нысан бойынша жалпы білім беру ұйымдарына және кері қарай үйлеріне тегін тасымалдауды қамтамасыз ету жөніндегі анықтама болып табылады.

2. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде құрылым­ дық бөлімшелер (қызметкерлер) мен көрсетіле­тін қыз­метті берушінің іс-қимыл тәртібін сипаттау 4. Мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімді (іс-қимылды) бастауға негіздеме: Көрсетілетін қызметті берушіге өтініш берген кезде стандарттың 2-қосымшасына сәйкес нысан бойынша өтініш болып табылады.

5. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінің құрамына кіретін әрбір рәсімнің (іс-қимылдың) мазмұны, оны орындаудың ұзақтығы: 1) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсе қызметкері стандарттың 9-тармағында көрсетілген қажетті құжаттар тапсырылған сәттен бастап 20 минут ішінде қабылдауды және тіркеуді жүргізеді және оларды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына бұрыштама қоюға жолдайды; 2) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы 1 жұмыс күні ішінде бұрыштама қояды және құжаттарды көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысына жолдайды; 3) көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысы 3 жұмыс күні ішінде келіп түскен құжаттарды қарайды, көрсетілетін қызметті алушыға анықтама жобасын дайындайды; 4) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы 1 жұмыс күні ішінде анықтамаға қол қояды; 5) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсе қызметкері 20 минут ішінде мемлекеттік қызмет көрсетудің дайын нәтижесін көрсетілетін қызметті алушыға береді.

6. Келесі рәсімді (іс-қимылды) орындауды бастауға негізде­

ме болатын мемлекеттік қызмет көрсету рәсімінің (іс-қимылдың) нәтижесі.

1) көрсетілетін қызметті алушыдан құжаттарды қабылдау және көрсетілетін қызметті беруші басшысына құжаттарды бұрыштама қоюға жолдауы; 2) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы құжаттарды көрсетілетін қызметті берушінің кеңсе қызметкеріне жолдауы; 3) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсе қызметкері жалпы білім беру ұйымдарына және кері қарай үйлеріне тегін тасымалдау­ ды қамтамасыз ету жөніндегі анықтама әзірлеуі; 4) көрсетілетін қызметті берушінің басшысының көрсетілетін қызмет нәтижесіне қол қоюы; 5) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсе қызметкері көрсе­ тілетін қызметті алушыға дайын мемлекеттік көрсетілетін қызмет нәтижесін беруі.

3. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде құрылым­ дық бөлімшелер (қызметкерлер) мен көрсеті­летін қыз­метті берушінің өзара іс-қимыл тәртібін сипаттау 7. Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне қатысатын көр­ се­­тілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің

(қызметкерлерінің) тізбесі: 1) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсе қызметкері; 2) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы; 3) көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысы.

8. Әрбір рәсімнің (іс-қимылдың) ұзақтығын көрсете отырып, құрылымдық бөлімшелер (қызметкерлер) арасындағы өту блок-схе­ масы «Шалғайдағы ауылдық елді мекендерде тұратын балаларды жалпы білім беру ұйымдарына және кері қарай үйлеріне тегін та­ сымалдауды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентінің (бұдан әрі – регламент) 1- қосымшасына сәйкес сүйемелденеді.

9. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызмет­кер­ лерінің) рәсімдерінің (іс-қимылдарының), өзара іс-қи­мылдарының реттілігінің толық сипаттамасы осы регламенттің 2-қосымшасына сәйкес мемлекеттік қызмет көрсетудің бизнес-процестерінің анықтамалығында көрсетіледі.

10. Мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері бойынша көрсе­ тілетін қызметті берушінің және (немесе) оның лауазымды адамдарының шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым­ дану тәртібі стандарттың 3-бөліміне сәйкес жүзеге асырылады.

«Шалғайдағы ауылдық елді мекендерде тұратын балаларды жалпы білім беру ұйымдарына және кері қарай үйлеріне тегін тасымалдауды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 2-қосымша «Шалғайдағы ауылдық елді мекендерде тұратын балаларды жалпы білім беру ұйымдарына және кері қарай үйлеріне тегін тасымалдауды ұсыну» мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процестерінің анықтамалығы

«Шалғайдағы ауылдық елді мекендерде тұратын балаларды жалпы білім беру ұйымдарына және кері қарай үйлеріне тегін тасымалдауды ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 1-қосымша Әрбір рәсімнің (іс-қимылдың) ұзақтығын көрсете отырып, құрылымдық бөлімшелер (қызметкерлер) арасындағы рәсімдердің (іс-қимылдардың) реттілігін сипаттаудың блок-схемасы

- мемлекеттік қызмет көрсетудің басталуы неме­ се аяқталуы;

- көрсетілетін қызметті алушы рәсімінің (іс-қимылының) атауы;

- келесі рәсімге (іс-қимылға) өту.

(Жалғасы бар)

20

ТЕЛЕЖОСЫҚ Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

ДҮЙСЕНБІ, 21 шілде ҚАЗАҚСТАН

6.00 «Таңшолпан».

9.00 «Дауа» 9.35 «Қазақстан би әлемі» 9.50, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.35, 18.30 «Өмір өткелдері».

11.30, 16.30, 19.30, 23.00, 2.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 11.45 «Апта. Kz» 12.50 «Ақсауыт».

13.25 «Жолың болсын, балақай!»

13.50 «ДЖУНГЛИ КІТАБЫ».

14.05 «Әйел бақыты». Ток-шоу 15.10 «Келін». 984-985-бөлімдері 16.00 «Арнайы репортаж» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «EXPO жолы» 17.30 «Шарайна».

18.00 «ЗАҢ ЖӘНЕ БІЗ».

20.50 «Ауыл сақшысы». 8-бөлім 21.40 «КЕЛІН». 986, 987-бөлімдері 22.30 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 23.35 «SPORT.KZ» 23.55 «Өзекжарды» 0.10 «Шарайна».

0.40 «Дауа» 1.10 «EXPO жолы» 1.30 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев»

ОРАЛ

16.50 «Апта» 17.30 “Тарихтан тағылым”

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 07.30 “Телемаркет”, жарнама 07.35 “Арнада әсем әуен” 08.00 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 08.30 “Сыр толғау” 09.00 “Свое дело” / сурдоаудармамен/ 09.20 “Темірқазық” 09.40 “Телемаркет”, жарнама 09.45 “Марвел”. Мультсериал 10.30 “Бал көмей”. Көркем фильм 12.15 “Балапаннан” базарлық 13.30 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары

13.45 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 14.00 “Телемаркет”, жарнама, аңдатпа 14.05-17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары. Тікелей эфир 18.20 “Телемаркет”, жарнама 18.25 “Табиғат таңғажайыптары”. Деректі сериал 19.00 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 19.20 “ОПИРАЯСЬ НА ЗАКОН”. Тікелей эфир 20.00 “Жайық жауһарлары” 20.30 “ТОПЖАРҒАН” 20.50 “Телемаркет”, жарнама 21.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 21.30 “Телемаркет”, жарнама 21.35 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 22.05 “БЕЗ СРОКА ДАВНОСТИ”. Телехикая. 23-бөлім 23.00 “МАРУСЯ”. Телехикая. 36бөлім 00.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 00.30 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

6.00 «Жаңа күн» 8.00 Кино. «Я прихожу с дождем».

10.00 «Моя планета».

10.30 «Аймақтар аламаны».

12.00, 16.00, 19.00, 23.20 Жаңалықтар 1315 «Дәм дүниесі».

12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма.

13.15 «Айтұмар». Бағдарлама 14.00, 17.00, 20.00, 23.50 Новости 14.10 Д/ф «Телефон доверия».

15.00 «Мать и мачеха».

15.50 «Подари детям жизнь» 16.15 «Қосөзен аралығы - әлемдік өркениет бесігі» 17.15 «Тракторшының махаббаты».

18.10 «Біз» Ток-шоу 19.30 «Бюро расследований» 20.30 Телемост по вопросам легализации /каз.рус/ 22.00 «Сулейман Великолепный» 22.50 «Тотальный футбол» 0.20 Журнал

0.50 Жаңалықтар, Бизнес, Ауа райы, Спорт

ЕУРАЗИЯ

5.00 «КӨК ТАРЛАНДАРЫ» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОе утро» 10.00 Владимир Скворцов в многосерийном фильме «Шаман» 11.00 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» (каз.)

12.00 «Сүйген жар». ҮНДІ 13.00 «НАЕДИНЕ СО ВСЕМИ» с Юлией Меньшовой 13.55 Х/ф «ПРОСТАЯ ЖИЗНЬ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.50 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 Тұсаукесер. «Сүйген жар».

18.30 «П@УТINA» 19.00 Т/с «БРАТАНЫ 3» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 Летняя комедия «СВАТЫ 5» 21.45 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 23.10 Т/с «ДАВАЙ ПОЦЕЛУЕМСЯ».

1.10 «КАТИНА ЛЮБОВЬ» (каз.)

2.00 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» (каз.)

СЕЙСЕНБІ, 22 шілде ҚАЗАҚСТАН

6.00 «Таңшолпан».

9.00 «Ауыл сақшысы». 8-бөлім 9.50, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.35, 18.30 «Өмір өткелдері».

11.30, 16.30, 19.30, 23.00, 2.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 11.45 «Sport.kz» 12.10 «Алаң» ток-шоуы 13.00 Жаңа маусым. «Саяхатшы Дара». 25-26 бөлімдері 13.55 «ДЖУНГЛИ КІТАБЫ». 20бөлім 14.05 «Әйел бақыты». Ток-шоу 15.10 «КЕЛІН». 986-987-бөлімдері 16.00 «Келбет» 16.50 «Ас болсын!»

17.35 «Сыр-сұхбат» 18.05 «EXPO жолы» 18.30 «Өмір өткелдері». 5-бөлім 21.40 «КЕЛІН». 988, 989-бөлімдері 22.30 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 23.00 ЮРМАЛА. «НОВАЯ ВОЛНА - 2014» БАЙҚАУЫНЫҢ АШЫЛУЫ. ТІКЕЛЕЙ ЭФИР

ОРАЛ

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 “Темірқазық” 17.35 «Сыр толғау»

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары /сурдоаудармамен/ 07.30 “Телемаркет”, жарнама

07.35 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 08.05 Новости “АҚЖАЙЫҚ” /сурдоаудармамен/ 08.35 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 09.05 “Без срока давности”. Телехикая. 23-бөлім 10.00 “Опираясь на закон” / сурдоаудармамен/ 10.30 “Замансөз” 10.50 “Арнайы репортаж”/ сурдоаудармамен/ 11.10 “Марвел”. Мультсериал 12.00 Орал қаласының әкімі А.Көлгіновтің қатысуымен тікелей эфирдегі баспасөз мәслихаты 13.00 “Балапаннан” базарлық 13.30 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 13.45 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 14.00 “Телемаркет”, жарнама, аңдатпа 14.05-17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары. Тікелей эфир 18.20 “Телемаркет”, жарнама 18.25 “Табиғат таңғажайыптары”. Деректі сериал 19.00 Новости “АҚЖАЙЫҚ”. Тікелей эфир 19.15 Орал қаласының әкімі А.Көлгіновтің қатысуымен баспасөз мәслихаты /сурдоаудармамен/ 20.15 “АТАМЕКЕН” 20.35 “БУДЬТЕ ЗДОРОВЫ” 20.55 “Телемаркет”, жарнама

21.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары /сурдоаудармамен/ 21.30 “Телемаркет”, жарнама 21.35 Новости “АҚЖАЙЫҚ” /сурдоаудармамен/ 22.05 “БЕЗ СРОКА ДАВНОСТИ”. Телехикая. 24-бөлім 23.00 “МАРУСЯ”. Телехикая. 37бөлім 00.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары /сурдоаудармамен/ 00.30 Новости “АҚЖАЙЫҚ” /сурдоаудармамен/ 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

6.00 «Жаңа күн» 8.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 23.10 Жаңалықтар 8.10 «Бюро расследований» 8.35 «Моя планета» 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости 9.10 «Аймақтар аламаны» 10.10, 20.30 «Сулейман Великолепный» 3-й сезон 12.15 «Дәм дүниесі» 12.45 Деректі драма. «Әр үйдің сыры басқа» 13.15 «Айтұмар» 14.10, 19.30 «Перекресток в Астане».

14.45 «Машины сказки» 14.55 «Подарок судьбы» 15.50 «Подари детям жизнь».

16.15 «Арнайы хабар» 16.35 «100 бизнес-историй»

17.15 «Тракторшының махаббаты» .

18.10 «Біз» Ток-шоу 22.00 «Жансарай» 22.40 «Көзқарас» 0.10 «Арнайы хабар» 0.30 Жаңалықтар, Бизнес, Ауа райы, Спорт

ЕУРАЗИЯ

5.00 «КӨК ТАРЛАНДАРЫ» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО» 10.00 Х/ф «Шаман» 11.00 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» (каз.)

12.00 «Сүйген жар».

13.00 «НАЕДИНЕ СО ВСЕМИ» с Юлией Меньшовой

13.55 Юрий Батурин, Кирилл Жандаров, Елена Шилова в многосерийном фильме «ПРОСТАЯ ЖИЗНЬ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.50 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 Тұсаукесер. «Сүйген жар».

18.30 «П@УТINA» 19.00 Х/ф «БРАТАНЫ 3» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 Летняя комедия «СВАТЫ 5» 21.45 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 23.10 «ДАВАЙ ПОЦЕЛУЕМСЯ». Заключ. серии 1.10 «КАТИНА ЛЮБОВЬ» (каз.)

2.00 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» (каз.)

Қазақстан Республикасы “Динамо” ДСҚ “Мамандандырылған оқу орталығы” ЖШС БҚО филиалы

СәрСЕНБІ, 23 шілде ҚАЗАҚСТАН

6.00 «Таңшолпан».

9.00 «Ауыл сақшысы». 9-бөлім 9.50, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.35, 18.30 «Өмір өткелдері».

11.30, 16.30, 19.30, 23.00, 2.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 11.45 «EXPO жолы» 12.05 «Сәнді баспана» 12.30 «Заң және біз» 13.00 Жаңа маусым. «Саяхатшы Дара». 27-28 бөлімдері 13.55 «ДЖУНГЛИ КІТАБЫ». 21бөлім 14.05 «Әйел бақыты». Ток-шоу 15.10 «КЕЛІН». 988-989-бөлімдері 16.00 «Шетелдегі қазақ балалары». (с субтитрами) 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.05 «Еңселі Елорда» 17.20 «Толағай».

18.05 «ИМАН АЙНАСЫ» 18.30 «Өмір өткелдері». 6-бөлім 21.40 «КЕЛІН». 990, 991-бөлімдері 22.30 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 23.00 ЮРМАЛА. «НОВАЯ ВОЛНА - 2014» БАЙҚАУЫ. ТІКЕЛЕЙ ЭФИР

ОРАЛ

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 “Арнайы репортаж” 17.35 «Бәрекелді»

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары /сурдоаудармамен/ 07.30 “Телемаркет”, жарнама 07.35 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 08.05 Новости “АҚЖАЙЫҚ” /сурдоаудармамен/ 08.35 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 09.05 “Без срока давности”. Телехикая. 24-бөлім 10.00 “Жайық жауһарлары” 10.30 “Топжарған” 10.50 “Марвел”. Мультсериал 11.35 “Телемаркет”, жарнама 11.40 “Балапаннан” базарлық 12.40 “Ән салайық” 13.05 “Қос қарақшы” 13.30 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 13.45 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 13.55 “Телемаркет”, жарнама 14.00-17.55 Үзіліс

17.55 Аңдатпа 18.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары. Тікелей эфир 18.15 “Телемаркет”, жарнама 18.20 “Табиғат таңғажайыптары”. Деректі сериал 19.00 Новости “АҚЖАЙЫҚ”. Тікелей эфир 19.20 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”. Тікелей эфир 19.50 “Телемаркет”, жарнама 20.00 Деректі фильм 20.30 “Жасампаздық белесі-2050” 20.50 “Телемаркет”, жарнама 21.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары /сурдоаудармамен/ 21.30 “Телемаркет”, жарнама 21.35 Новости “АҚЖАЙЫҚ” /сурдоаудармамен/ 22.05 “БЕЗ СРОКА ДАВНОСТИ”. Телехикая. 25-бөлім 23.00 “МАРУСЯ”. Телехикая. 38бөлім 00.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары /сурдоаудармамен/ 00.30 Новости “АҚЖАЙЫҚ” /сурдоаудармамен/

ХАБАР

6.00 «Жаңа күн» 8.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 23.20 Жаңалықтар 8.10 «Арнайы хабар» 8.30 «Ұлт саулығы» 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.50 Новости 9.10 «Аймақтар аламаны» 10.10, 20.30 «Сулейман Великолепный» 3-й сезон 12.10 «Дәм дүниесі» 12.45 Деректі драма. «Әр үйдің сыры басқа» 13.15 «Айтұмар» 14.10, 19.30 «Перекресток в Астане» 14.40 «Машины сказки» 15.00 «Подарок судьбы» 15.55 «Подари детям жизнь» 16.15 «Жаңа қоғам» 16.20 «Табиғаттың тартуы» 16.45 «Бизнес сыры» 17.15 «Тракторшының махаббаты» .

18.10 «Біз» Ток-шоу 22.10 «Көзкөрген» 22.50 «Көзқарас»

0.20 «Жаңа қоғам» 0.30 Жаңалықтар, Бизнес, Ауа райы, Спорт

ЕУРАЗИЯ

5.00 «КӨК ТАРЛАНДАРЫ» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО» 10.00 Х/ф «Шаман» 11.00 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» (каз.)

12.00 «Сүйген жар».

13.00 «НАЕДИНЕ СО ВСЕМИ» с Юлией Меньшовой 13.55 Т/с «ПРОСТАЯ ЖИЗНЬ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.50 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 Тұсаукесер. «Сүйген жар».

18.30 «П@УТINA» 19.00 Т/с «БРАТАНЫ 3» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 Летняя комедия «СВАТЫ 5» 21.45 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 23.10 «МАНЕКЕНЩИЦА». Х/ф 1.15 «КАТИНА ЛЮБОВЬ» (каз.)

2.05 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» (каз.)

Тележосық oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

21

бейСЕНБІ, 24 ШІЛДЕ ҚАЗАҚСТАН

6.00 «Таңшолпан» 9.00 «Ауыл сақшысы». 10- бөлім 9.50, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.35, 18.30 «Өмір өткелдері».

11.30, 16.30, 19.30, 23.00, 2.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 11.45 «Агробизнес» 12.10 «Сіз не дейсіз?»

12.35 «Қазақ даласының құпиялары». Деректі фильм 13.05 «Саяхатшы Дара».

13.55 «ДЖУНГЛИ КІТАБЫ».

14.05 «Әйел бақыты». Ток-шоу 15.10 «Келін». 990-991-бөлімдері 16.00 «Мың түрлі мамандық» 16.50 «Жаңа Қазақстан - 2050» 17.15 «Қазақстанның жиырма кереметі» 17.40 «EXPO жолы» 18.05 «ҚЫЛМЫС ПЕН ЖАЗА».

18.30 «Өмір өткелдері». 7-бөлім 21.40 «КЕЛІН». 992, 993-бөлімдері 22.30 «Түнгі студияда Н. Қоянбаев» 23.00 ЮРМАЛА. «НОВАЯ ВОЛНА

- 2014» БАЙҚАУЫ. ТІКЕЛЕЙ ЭФИР

ОРАЛ

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 “Топжарған” 17.35 «Жандауа»

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 07.30 “Телемаркет”, жарнама 07.35 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 08.05 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 08.35 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 09.05 “Без срока давности”. Телехикая. 25-бөлім 10.00 “Время вашего вопроса”.

10.30 “Атамекен” 10.50 “Будьте здоровы” 11.10 “Молодежный проспект” 11.30 “Марвел”. Мультсериал 12.15 “Балапаннан” базарлық 13.30 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары

13.45 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 13.55 “Телемаркет”, жарнама 14.00-17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары.

18.15 “Телемаркет”, жарнама 18.20 “Табиғат таңғажайыптары”.

19.00 Новости “АҚЖАЙЫҚ”.

19.20 “ЕЛ АЛДЫНДА”. Тікелей эфир 19.50 “Телемаркет”, жарнама 20.00 Деректі фильм 20.20 “Жандауа” 20.40 “АЛТЫН БЕСІК” 20.50 “Телемаркет”, жарнама 21.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 21.30 “Телемаркет”, жарнама 21.35 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 22.05 “ПРИ ЗАГАДОЧНЫХ ОБСТОЯТЕЛЬСТВАХ” 23.00 “МАРУСЯ”.

00.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 00.30 Новости “АҚЖАЙЫҚ”

ХАБАР

6.00 «Жаңа күн» 8.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00,

22.30 Жаңалықтар 8.10 «Жаңа қоғам» 8.20 «Бизнес сыры» 8.40 «Моя планета».

9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 0.55 Новости 9.10 «Аймақтар аламаны» 10.10, 20.30 «Сулейман Великолепный» 3-й сезон 12.10 «Дәм дүниесі» 12.45 «Әр үйдің сыры басқа» 13.15 «Айтұмар» 14.12 «Перекресток в Астане» 14.45 «Машины сказки» 15.00 «Подарок судьбы».

15.55 «Подари детям жизнь» 16.15 «Арнайы Хабар» 16.45 «Табиғаттың тартуы» 17.25 Футбол.Лига Европы. ШахтерАтлантас. Прямая трансляция из Караганды.

22.00 «Көзқарас» 22.55 Футбол. Лига Европы. Эсбьерг-Қайрат. Прямая трансляция из Дании.

1.25 «Арнайы Хабар» 1.45 Жаңалықтар, Бизнес, Ауа райы, Спорт.

ЕУРАЗИЯ

5.00 «КӨК ТАРЛАНДАРЫ» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО» 10.00 Х/ф «Шаман» 11.00 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» (каз.)

12.00 «Сүйген жар».

13.00 «НАЕДИНЕ СО ВСЕМИ» с Юлией Меньшовой 13.55 Т/с «ПРОСТАЯ ЖИЗНЬ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.50 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 Тұсаукесер. «Сүйген жар».

18.30 «П@УТINA» 19.00 Х/ф «БРАТАНЫ 3» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 Летняя комедия «СВАТЫ 5» 21.45 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 23.10 «МАНЕКЕНЩИЦА». Х/ф 1.15 «КАТИНА ЛЮБОВЬ» (каз.)

жұма, 25 ШІЛДЕ ҚАЗАҚСТАН

6.00 «Таңшолпан».

9.00 «Ауыл сақшысы». 11-бөлім 9.50, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.35, 18.30 «Өмір өткелдері».

11.30, 16.30, 19.30, 23.00, 2.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 11.45 «Мәлім де беймәлім Қазақстан» 12.20 «Ғасырлар үні».

13.05 Жаңа маусым. «Саяхатшы Дара». 31-32 бөлімдері 13.55 «ДЖУНГЛИ КІТАБЫ».

14.05 «Әйел бақыты». Ток-шоу 15.10 «Келін». 992-993 бөлімдері 16.00 «Жан жылуы» 16.25 «Еңбек түбі - береке» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «Жаңа Қазақстан - 2050» 17.35 «Еңбек түбі - береке» 17.45 «Батырлар жалғасы».

18.30 «Өмір өткелдері». 8-бөлім 20.50 «ҰЛТТЫҚ ШОУ» 21.55 «КЕЛІН». 994-995 бөлімдері 22.40 «Жайдарман». Үздік әзілдер 23.00 ЮРМАЛА. «НОВАЯ ВОЛНА

- 2014» БАЙҚАУЫ. ТІКЕЛЕЙ ЭФИР

ОРАЛ

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 «Атамекен» 17.35 “Алтын бесік”

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 07.30 “Телемаркет”, жарнама 07.35 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 08.05 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 08.35 “АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ” таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама 09.05 “При загадочных обстоятельствах”.

10.00 “Ел алдында” 10.30 “Жасампаздық белесі-2050” 10.50 “Телемаркет”, жарнама 11.00 “Марвел”. Мультсериал 11.45 “Балапаннан” базарлық 13.05 “Ән салайық” 13.30 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 13.45 Новости “АҚЖАЙЫҚ”

13.55 “Телемаркет”, жарнама 14.00-17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары.

18.15 “Телемаркет”, жарнама 18.20 “Табиғат таңғажайыптары”.

19.00 Новости “АҚЖАЙЫҚ”.

19.20 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”.

19.50 “Телемаркет”, жарнама 20.00 “ТАРИХТАН ТАҒЫЛЫМ” 20.30 “Жан сәулесі” 20.50 “Телемаркет”, жарнама 21.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 21.30 “Телемаркет”, жарнама 21.35 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 22.05 “ПРИ ЗАГАДОЧНЫХ ОБСТОЯТЕЛЬСТВАХ.

23.00 “МАРУСЯ”. Телехикая.

00.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 00.30 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

6.00 «Жаңа күн» 8.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 23.15 Жаңалықтар

8.10 «Арнайы Хабар» 8.30 “Моя планета” 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 0.15 Новости 9.10 «Аймақтар аламаны» 10.10, 20.30 «Сулейман Великолепный» 3-й сезон 12.10 «Дәм дүниесі» 12.45 «Әр үйдің сыры басқа» 13.45 «Айтұмар» 14.10, 19.30 «Перекресток в Астане».

15.00 «Машины сказки» 15.30 «Подарок судьбы» .

15.55 «Подари детям жизнь» 16.15 «Вектор развития» 16.30 «Табиғаттың тартуы» 17.15 «Әселдің құрбы-құрдастары».

18.00 «Орталық Хабар» 20.30 Мегахит. Уилл Смит в боевике «День Независимости».

22.45 «Көзқарас» 23.45 Журнал 0.45 «Вектор развития» 1.00 Жаңалықтар, Бизнес, Ауа райы, Спорт

ЕУРАЗИЯ

5.00 «КӨК ТАРЛАНДАРЫ» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО» 10.00 Юрий Стоянов в фильме «ЧЕЛОВЕК У ОКНА» 11.00 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» (каз.)

12.00 «ЖҰМА УАҒЫЗЫ» 12.15 «Сүйген жар».

13.10 «НАЕДИНЕ СО ВСЕМИ» 14.00 Т/с «ПРОСТАЯ ЖИЗНЬ» 15.50 «ЖДИ МЕНЯ». КАЗАХСТАН 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 Тұсаукесер. «Сүйген жар».

18.30 «П@УТINA» 19.00 Х/ф «БРАТАНЫ 3» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 «ПОЛЕ ЧУДЕС» 21.45 «КЛУБ ВЕСЕЛЫХ И НАХОДЧИВЫХ». Высшая лига 0.35 ПАМЯТИ ВЛАДИМИРА ВЫСОЦКОГО. «ПОСЛЕДНИЙ КОНЦЕРТ» 1.30 «КАТИНА ЛЮБОВЬ» (каз.)

3.05 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» (каз.)

СЕНБІ, 26 ШІЛДЕ ҚАЗАҚСТАН

6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт 7.00 «Шарайна».

7.30 «Сенбілік таң».

8.35 «АГРОБИЗНЕС» 9.00 «ДАУА» 9.35 «АC БОЛСЫН!»

10.20 «ЖАЙДАРМАН» 11.55 «Телқоңыр» 12.40 «Айналайын».

13.55 «ЕЛ ҚОРҒАҒАН ЕР ЖӘНІБЕК». Республикалық ақындар айтысы (1-бөлім) 15.30 «ЖАРҚЫН БЕЙНЕ» 16.00 «МЫҢ ТҮРЛІ МАМАНДЫҚ» 16.30, 19.30, 22.25, 2.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 16.50 Х/ф «Шоқан Уәлиханов» 18.30 «Еңбек түбі - береке» 18.40 «Жан жылуы» 19.05 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.05 «Жігіттер» квартетінің концерті

21.50 «СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ?»

23.00 Юрмала. Ресейдің, Ксро-ның халық әртісі Алла Пугачеваның шығармашылық кеші. Тікелей эфир

Қазақстан-Орал

08.55 Аңдатпа 09.00 “АҚЖАЙЫҚ” жаңалықтары 09.30 “Телемаркет”, жарнама 09.35 “Алтын бесік” 10.00 Новости “АҚЖАЙЫҚ” 10.30 “Время вашего вопроса” /сурдоаудармамен/ 11.00 “Жандауа” /сурдоаудармамен/ 11.20 “При загадочных обстоятельствах”.

12.05 “Телемаркет”, жарнама 12.10 “ДЖЕЙМС ЖӘНЕ АЛЫП ШАБДАЛЫ”. Көркем фильм 13.30 “ҚОС ҚАРАҚШЫ” 13.55 “Телемаркет”, жарнама 14.00-16.55 Үзіліс 16.55 Аңдатпа, “Телемаркет” 17.00 “Балапаннан” базарлық

18.00 “Шалқар шабыт” 19.00 “АПТА”. Сараптамалық шолу 19.40 “Телемаркет”, жарнама 19.45 “ТЕМІРҚАЗЫҚ” 20.05 “ПАНОРАМА НЕДЕЛИ”. Информационный выпуск 20.45 “СВОЕ ДЕЛО” 21.05 “СЫР ТОЛҒАУ” 21.30 “Телемаркет”, жарнама 21.35 “СЕНБІЛІК ШОУ” 22.20 “АЛТЫН ҮШІН АРПАЛЫС”.

23.45 “ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ”.

01.00 Аңдатпа

ХАБАР

6.00 Телехикая «Махаббат мерейі» .

7.30 Мультфильм. «Динофроз» .

8.00 «Табиғаттың тартуы» 8.20 «Ұлт саулығы» 8.50 «Подари детям жизнь» .

9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 22.30 Новости 9.10 Мультфильм. «Приключения маленького Марко Пола».

10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.00

Жаңалықтар 10.10 Деректі драма. «Әр үйдің сыры басқа» 11.15 «Дело вкуса с Татьяной Веденеевой». Кулинарная программа 11.40 Продвопрос 12.10 Любимое кино. Роберт Патинсон, Кристен Стюарт в мелодраме «Сумерки. Сага. Затмение» 14.10 «Жансарай» 15.00 «Орталық Хабар» 16.15 «Бармысың, бауырым?»

17.15 «Серпер». Құрманғазы оркестрі және қазақ өнер шеберлерінің концерті.

19.30 «Энергия будущего» 20.30 Мегахит по выходным. Колин Фёрт, Кэмерон Диаз в комедии «Гамбит» 23.00 Қазақтың мемлекеттік М.Әуезов атындағы академиялы драма театры. Флорид Бөлеков, реж. Ә. Рахим «Отыз ұлың

болғанша...» /мұңды комедия/ 0.35 «Көкжалдар мекені» .

братьев Гримм. Спящая красавица» 11.00 Мультфильм. «Шевели ластами» 12.20 «Ас арқау» 12.40 «Самға жұлдыз». Республикалық дарынды балалар мен жасөспірімдер ән байқауы.

14.30 В прямом эфире – «ТВ Бинго» 15.30 Кино. Александр Михайлов «Кетпеші» драмасында 17.10 Толқын, Дильназ орындауындағы әндер.

18.10 «Көзкөрген» 19.00 Жаңалықтар 19.15 «Жұлдызды дода - Звездные войны» 20.00 Новости 20.15 «Жұлдызды дода - Звездные войны» 21.00 Мегахит по выходным. Уильям Хёрт в фантастическом фильме «Гостья» 23.00 «Көкжалдар мекені».

ЕУРАЗИЯ

ЕУРАЗИЯ

5.00 «ИДЕАЛЬНЫЙ РЕМОНТ» (каз.)

6.00 «КАТИНА ЛЮБОВЬ» (каз.)

7.30 «ТАҢҒЫ ПОШТА» 8.00 Новости 8.10 «СМАК» 8.45 Х/ф «КОГДА ЦВЕТЕТ СИРЕНЬ» 10.35 «ФАБРИКА ГРЕЗ» с Ольгой Артамоновой 11.05 «ИДЕАЛЬНЫЙ РЕМОНТ» (каз.)

12.05 Х/ф «ТРАВМА» (каз.)

13.00 Х/ф «СТАНИЦА» 20.00 «НОВОСТИ В СУББОТУ» 20.30 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 20.45 «ТІЛШІ ТҮЙІНІ» 21.15 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 21.35 «КЕШКІ КЕЗДЕСУ» 23.05 «ТОЧЬ-В-ТОЧЬ».

2.10 «КАТИНА ЛЮБОВЬ» (каз.)

3.00 Х/ф «ТРАВМА» (каз.)

жекСЕНБІ, 27 ШІЛДЕ ҚАЗАҚСТАН

6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт 6.30 геннадий головкин мен дэниэл гил арасындағы жекпе-жек.

9.00 VI маусым. «АЙГӨЛЕК». Республикалық балалар байқауы.

10.05 «1 KZ ЛОТО». Тікелей эфир 10.35 «Ақсауыт» 11.10 «СӘНДІ БАСПАНА» 11.40 «Ұлттық шоу» 12.40 «Айналайын».

13.55 «ЕЛ ҚОРҒАҒАН ЕР ЖӘНІБЕК». Республикалық ақындар айтысы (2-бөлім) 15.30 «МӘЛІМ ДЕ БЕЙМӘЛІМ ҚАЗАҚСТАН» 16.00 «СЫР-СҰХБАТ» 16.35 «ШАРАЙНА».

17.05 «Әзіл әлемі» 18.40 «АЛАҢ» ток-шоуы 19.30 «АПТА. КZ» 20.05 «Жайдарман».

21.50 «Телқоңыр» 22.35 «Арнайы репортаж» 23.00 ЮРМАЛА. «НОВАЯ ВОЛНА - 2014» БАЙҚАУЫНЫҢ ЖАБЫЛУ САЛТАНАТЫ. ТІКЕЛЕЙ ЭФИР

Қазақстан-Орал

08.55 Аңдатпа 09.00 “Апта”. Сараптамалық шолу 09.40 “Телемаркет”, жарнама 09.45 “Жан сәулесі” 10.05 “Панорама недели”. Информационный выпуск 10.45 “Тарихтан тағылым” 11.15 “Сенбілік шоу” 12.00 “Телемаркет”, жарнама 12.05 “Алтын үшін арпалыс”.

13.30 “ҚОС ҚАРАҚШЫ” 13.55 “Телемаркет”, жарнама 14.00-16.55 Үзіліс 16.55 Аңдатпа, “Телемаркет”, жарнама 17.00 “Балапаннан” базарлық 18.00 “ТУҒАН ЖЕР, СЕНІ ҚОСАМ

ӘУЕНІМЕ”. Облыстық әуесқой композиторлар байқауының гала концерті 19.30 Деректі фильм 19.50 “Телемаркет”, жарнама 20.00 “АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ” 20.20 “БӘРЕКЕЛДІ” 20.40 “ЗАМАНСӨЗ” 21.10 “ҚОҚЫС ЖИНАУШЫНЫҢ ФУТБОЛШЫҒА АЙНАЛУЫ”.

22.40 “ҮШ КҮН”. Көркем фильм 00.15 “Мәлім де беймәлім Қазақстан”. Деректі фильм 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

6.00 Телехикая «Махаббат мерейі».

7.30 «Айбын» 8.00 Мультфильм. «Роботым екеуміз» 9.00 «Куб удачи» Лотерея 9.10 Мультфильм. «Приключения маленького Марко Поло» 10.00 Фильм детям. «Сказки

5.00 «ОНИ И МЫ» (каз.)

6.00 «КАТИНА ЛЮБОВЬ» (каз.)

6.45 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 7.00 «ТІЛШІ ТҮЙІНІ» 7.30 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 7.45 «ВОСКРЕСНЫЕ БЕСЕДЫ» 8.00 Новости 8.10 «ЗДОРОВЬЕ» 9.10 «КАЗЛОТО». Прямой эфир (каз/рус) 9.55 «ЧТО? ГДЕ? КОГДА?»

11.10 «БОЙ БЕЗ ПРАВИЛ» (каз.)

12.05 Х/ф «ТРАВМА» (каз.)

13.05 «МИНУТА СЛАВЫ» 15.00 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!»

16.10 Х/ф «Я БУДУ РЯДОМ» 21.10 Х/ф «ДВОЕ В ЧУЖОМ ДОМЕ» 23.30 Х/ф «Дом большой мамочки 2» 1.30 «КАТИНА ЛЮБОВЬ» (каз.)

3.05 Х/ф «ТРАВМА» (каз.)

22

хат-хабар Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

Облыс әкімінің поштасынан

oral_oniri@inbox.ru «Жеңіс – 70»

Тұтқында тұйықталған тағдырлар

(Жалғасы. Басы газеттің №77-78 сандарында) Туған жылы

Ұлты

29.12.03

қазақ

Орал

18.12.42

Unklar

Влодомирц

01.01.07

қазақ

Орал

13.02.43

Unklar

Медсхибаш

01.01.07

қазақ

Коуирад Батыс Қазақстан

13.02.43

Unklar

Медсхибаш

01.01.05

қазақ

Орал

09.11.44

Stalag IX B

Витмаршен

Бархан

01.01.02

қазақ

Батыс Қазақстан обл.

Unklar

Белгісіз

Батрахан

01.01.02

қазақ

Батыс Қазақстан

Unklar

белгісіз

Джурдюбек

01.01.23

қазақ

Петиман Батыс Қазақстан обл.

11.11.44

VIII F (318)

Ламсфорф

Дусали

05.01.18

қазақ

БҚО Жаңақала ауд. Жігер

29.12.42

324

Хорошь

01.01.04

қазақ

Орда Батыс Қазақстан обл.

03.12.42

Unklar

Проскуров/Ракова

Дусай

01.01.02

қазақ

Батыс Қазақстан

21.02.44

VIII F (318)

Кенингсбрюк

Дускалий

21.02.03

қазақ

Батыс Қазақстан

12.04.43

Unklar

Медсхибаш

Чавын

Исымбелан

01.01.03

қазақ

Батыс Қазақстан обл.

09.07.43

339

Берген-Бельсен

Дустаев

Ухач

Дустай

01.01.17

қазақ

Батыс Қазақстан

Stalag VI K (326)

Белгісіз

74

Душанов

Жужагалин

01.01.08

қазақ

Чесноков Батыс Қазақстан

14.09.42

Unklar

Проскуров/Ракова

75

Душанов

Жмуг

01.01.08

қазақ

Батыс Қазақстан

14.09.42

Unklar

Проскуров/Ракова

76

Дющанов

Елен

28.12.02

қазақ

Батыс Қазақстан

25.12.42

Unklar

Белгісіз

77

Дяров

Байдавлет

Дяр

18.03.02

қазақ

Миргородоский Батыс Қазақстан

23.02.43

Stalag VI K (326)

Арнольдскайлер

78

Ебив

Кани

Ебип

28.12.01

қазақ

БҚО Жаңақала ауд. Таубирцк

28.06.43

VIII F (318)

белгісіз

79

Езингалип

Махтгали

Езингалип

28.12.01

қазақ

Жаңақала аудн. Орал

05.12.42

Stalag 339

Дарница

80

Елимез

Шунгали

Елимез

01.01.12

қазақ

Батыс Қазақстан

14.11.42

Stalag VI В

Альтенграбов

81

Ергали

Сармалай

Ергали

01.01.06

қазақ

Орал обл. (Батыс Қазақстан)

17.12.42

Stalag VI С Bathrom

белгісіз

82

Ергалиев

Бурамбай

Ергали

28.12.00

қазақ

Бурсинский Батыс Қазақстан обл.

16.11.42

Unklar

Дарница

83

Ергенов

Мендигали

01.01.04

қазақ

БҚО Чапаев ауд.

04.04.44

ІХ В

Берген-Бельсен

84

Ермуханов

Абдрахман

01.01.07

қазақ

Батыс Қазақстан

Unklar

белгісіз

85

Есенгалиев

Хабан

01.01.07

қазақ

Конный завод Батыс Қазақстан

23.02.43

Unklar

Проскуров/Ракова

86

Есиналиев Исатаев Исекенов Искабулов Искожиев

Басарбай Хаджигали Кабибулла Басар Ирдвай

01.01.07 28.12.01 28.12.01 01.01.05 01.01.16

қазақ қазақ қазақ қазақ қазақ

Орал Орал Жымпиты Қазақстан Батыс Қазақстан Амангелді

09.03.43 08.10.42 02.04.43 28.11.42 14.12.41

ІХ В Unklar 349 Unklar ІІ В (302)

белгісіз Проскуров/Ракова белгісіз белгісіз Гросс Борн Редеритц

№

Тегі

Аты

61

Дженкаев

Андрей

62

Джимаалиев

Джигали

63

Джумаалиев

Ажигали

64

Джумашов

Латип

65

Джуменов

66

Джуменов

67

Джурдюбеков

Бахыт

68

Досалиев

Имаш

69

Дуйсенгалиев

Шарпек

70

Дусаев

Кангирей

71

Дускалиев

Рахмет

72

Дусмухамбетов

73

87 88 89 90

Әкесінің аты Дженкай

Джумаш

Исекен Искожай

Туған жері

Қаза тапқан уақыты

Лагерь атауы

Жерленген жері

(Жалғасы бар) «Зеленов ауданы әкімі аппараты» ММ: 090600, Зеленов ауданы, Переметный ауылы, Гагарин көшесі, 139, 2-қабат, 19-кабинет, анықтама үшін телефондар: 8-(71130) 22-2-25, электрондық мекенжайы: zel-orgotdel@mail.ru «Б» корпусы бойынша бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды.

1. Аудандық тұрғын үй-ком­му­нал­дық шаруашылық, жолаушылар кө­лі­гі және автомобиль жолдары бөлі­ мі­нің бас маманы. Санаты E-R-4. Қыз­мет еткен жылдарына байланысты лауа­зымдық жалақысы 56375 теңгеден 74953 теңгеге дейін. Функционалдық міндеттері: Коммуналдық шаруашылық мәсе­ле­ле­рі, сумен жабдықтау, газбен жабдық­ тау, кәріздік. Ауданның әлеуметтік ны­сандарын күзгі-қысқы маусымына дайын­дық. Ауданның елді мекендерін абат­ тандыру. Ауданның елді мекендерінің санитарлық-экологиялық жағдайы. Конкурсқа қатысушы үміткерге қойылатын талаптар: Техникалық ғы­лымдар және технология, құқық (құқық­ тану), әлеуметтік ғылымдар және биз­ нес (экономика) мамандықтары бойын­ ша жоғары кәсіби білім.

2. Аудандық кәсіпкерлік бөлімінің бас маманы-есепшісі. Санаты E-R-4. Қызмет еткен жылдарына байланысты лауазымдық жалақысы 56375 теңгеден 74953 теңгеге дейін. Функционалдық міндеттері: Бухгалтерлік есеп беру жұмыстарын жүргізу, статистикалық және жеделдік есеп беру. Материалдар мен ақшалай қаражаттың сақталуына жауапкершілік. Конкурсқа қатысушы үміткерге қойылатын талаптар: Әлеуметтік ғы­ лымдар және бизнес (экономика, есеп және аудит, қаржы) мамандықтары бойын­ша кәсіби білім. Тармақтар үшін

Жұмыс тәжірибесі келесі талап­ тар­дың біріне сәйкес болуы тиіс: мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сәйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Конкурстық комиссия отырысына байқаушылар мен сарапшыларды қатыстыруға жол беріледі. Конкурсқа құжат тапсыру бары­ сында шетелдік оқу орындарын бі­ тірген азаматтар білімі бойынша құжаттарын нострификациялау рә­ сі­мінен өткізу қажет. Конкурсқа қатысу үшін қажетті құ­ жаттар: 1) өкілетті орган белгілеген нысан­ дағы өтініш; 2) 3х4 үлгідегі суретпен өкілетті ор­ ган белгілеген нысандағы толтырылған сауалнама; 3) бiлiмi туралы құжаттардың нота­ риалдық куәландырылған көшiрмелерi; 4) еңбек қызметін растайтын құ­жат­ тың нотариалдық куәлан­дырылған кө­ шiр­месi; 5) Қазақстан Республикасы Денсау­ лық сақтау министрлігінің 2010 жылғы 23 қарашадағы №907 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілердің тізі­ лі­мінде 2010 жылы 21 желтоқсанда №6697 болып тіркелген) нысандағы ден­ саулығы туралы анықтама;

2014 жылғы 10 шілдедегі №76 «Орал өңірі» газетінің «Батыс Қазақстан облысының экономика және бюджеттік жоспарлау бас­ қармасы» ММ бойынша жарияланған хабарландырудың 5 абзацы келесі мәтінде мазмұндалсын: Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республи­ка­сының «Қазақстан Республикасының Президенті туралы» Конститу­ циялық заңын, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет ту­ра­лы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Әкімшілік рә­сімдер туралы», «Жеке және заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тәр­тiбi туралы», «Мемлекеттiк көрсетiлетiн қызметтер туралы», «Қазақ­ стан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» Заңдарын, қаржы-экономикалық қызметті реттей­ тін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, «Қазақ­стан – 2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі. Іс жүргізу негіздерін, компьютерде жұмыс істей білу.

6) Қазақстан Республикасы аза­маты­ ның жеке куәлігінің көшірмесі; 7) құжаттарды тапсыру сәтінде уә­ кілетті органмен белгіленген шекті мән­ нен төмен емес нәтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертифи­ кат. Қабылдау мерзімі конкурс өткізу туралы хабарландыру соңғы жариялан­ ған күнінен бастап 10 жұмыс күнінің ішінде көрсетілген мекенжай бойынша сәйкесті мемлекеттік органға тапсы­ рылуы тиіс. Конкурс комиссиясының қарауына құжаттарды қабылдау мер­ зімінде азаматтардың өздері әкеліп берген, поштамен немесе электрондық адресіне жіберілген (қоса тіркелген құ­ жаттардың тізбесі көрсетілген құжат ті­гі­летін папкада орналастырылған) құжат­ тары қабылданады. Құжаттардың толық емес пакетін ұсыну конкурс комиссиясының оларды қа­рау­ дан бас тартуы үшін негіз болып табыла­ ды. Конкурсқа қатысу үшін құжаттарды электрондық пошта арқылы берген азаматтар құжаттардың түпнұсқасын әңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күн бұрын кешіктірілмей береді. Осы құжаттардың түпнұсқасы берілмеген жағ­дайда тұлға әңгімелесуден өтуге жі­ берілмейді. Әңгімелесуге жіберілген кандидат­ тар оны кандидаттарды әңгімелесуге жіберу туралы хабардар ету күнінен бас­ тап бес күн ішінде конкурс жариялаған Зеленов ауданы әкімінің аппаратында өтеді.

Бөрлі ауданының Березов жалпы орта білім беретін мектебі вакантты бос орынға конкурс жариялайды. Математика пәнінің мұғалімі (орыс сыныптарында) – 1,5 жүктеме Физика пәнінің мұғалімі (қазақ, орыс сыныптарында) – 21 сағат. Тұрғын үймен қамтамасыз етеміз. Байланыс телефондары: 23-2-69, 8-705-177-96-95 Мекеменің заңды мекенжайы: индекс 090314, Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан облысы, Бөрлі ауданы, Березов селосы

Сауда-саттық Тәжірибелі биоток иесі классикалық, нүктелі массаж жасайды (бас, мойын, омыртқа, остеохондроз, жарақаттан соңғы сарысуды тарату). Бағасы келісім бойын­ ша. Тел.: 8 705 145 67 56, 8 778 105 05 52 Жаңақала ауданы Жаңақала ауылы Мамыр көше­сіндегі №30 үйдің 1 пәтері сатылады. Жанында жаңа мектеп пен жаңа аурухана бар. Жылу жүйесі тартылған. Ауыз суы, көл суы кіріп тұр. Аулада 16 метр сарайы екі бөлмелі, монша­ сы, гаражы, мал қорасы мен су құятын құдығы және қорада мал суаратын құдығы бар, Жер астынан өнген, жеміс ағаштары, бау-бақша өсіп тұр. Ұялы тел: 8-778-105-98-13, 8-771-025-10-72 Жаңақала ауылынан үй сатылады, қасында мектеп-гимназия, көше қатқыл жол. Бағасы келісім бойынша. Тел.: 8-777-530-01-73 Орал қаласы Деркөл ауылынан 9 (тоғыз) сотық жер телімін сатамын. Барлық құжаттары бар, орталық су құбыры, электр жүйесі, газ. Бағасы келісімді. Тел.: 8-777-183-43-14, 8-747-834-69-74, 8-747-834-69-74 Орал қаласынан 25 шақырым жерде­ гі Теректі ауданы, Юбилейный ауылын­ да орналасқан өте жақсы жағдайдағы үй шұғыл түрде сатылады. Газдалған, пластикалық терезелер, кіреберіс есік­ тер металдан, ау­даны – 66 ш.м., ауласы 10 сотық, қосалқы шаруашылығы, қасында өзен бар. Бағасы – 28 000 АҚШ доллары. Орал қаласынан айырбастау жолдары да бар, бағасы келісім бойынша. Мына телефондар арқылы хабарласа аласыз: 28-05-3, 23-46-79, ұялы: +7 777 317 70 47, 8 705 142 95 54 Желаев күрежолы бойындағы жа­ сыл аймақтан (карьер) жеке үй сатыла­ ды. Аумағы – 160 м², 15 сотық жер телімі, мал ұстауға арналған арнайы орны бар. Барлық жағдай (газ, су, құйылыс). Бағасы – 90 000 ш.б., саудаласуға болады. Тел.: 8-701-371-43-12, 8-705-541-98-17 Жайық-2 саяжайынан 12 сотық жер телімі сатылады. Орталық су құбыры, құдық, фундамент 8×10 га, жарық, газ.

Тұрғын үй салуға қолайлы. Қымбат емес. Тел.: 25-42-26, 8-771-999-87-94 Балконы бар бір бөлмелі жатақханаға жалға жіберемін. Орал қ., Гагарин көшесі, 36/4, 44-пәтер. Тел.: 8-778-277-05-63, үй тел.: 27-47-42 Тасқала ауылынан кірпіштен салынған үй сатылады. Қора, монша, жеміс ағаштары бар, орталықта орналасқан. Үйде су, теле­ фон, газ, электр жарығы бар. Үй – 60 кв.м. жері 8 сотық. уй тел.: 51-61-69 Автокрандар сатамын. Тел.: 8-701-330-79-50 VOLKSWAGEN Jeto автокөлігін сатамын, 1998 ж., америкалық седан, жасыл түсті, металик, көлемі 2 куб, орталық кілт (центр. замок), механикалық титанды диск, авто­ завод кері байланыс (обрат. связь). Қалада 1 ғана иесі бар. Бағасы келісім бойынша. Тел.: 8-777-671-66-24, үй тел.: 21-93-37 Зашаған кентінен мансард үй сатыла­ ды. Аулада шағын үй, дүкен, монша бар, алаңы – 10 сотық. Гринько-Цветоч. көшесі қиылысында. Тел.: 8-705-602-27-27 Сарытау ауданында ішкі жұмыстары бітпей тұрған 2 қабатты үй сатылады, 205 ш.м. 10 сотық жері, бұрышта газ, электр жарығы бар. Бағасы келісім бойынша. Тел.: 8-771-236-65-65, 8-777-861-19-78 Массаж: остеохондроз, бас ауру, бел ауру, мойын, тізе сарысу, тұз. Нүктелі, бал­ мен емдейміз немесе компьютерлік тексе­ руден өтуге болады. Тел.: 8-705-145-67-56, 8-705-822-57-56 Қызмет көрсету Құрылыс қызметі, сантехник, элек­ трик қызметі, плотниктік, жөндеу, ка­ фельдік, кірпіштік жұмыстар, ГВЛ, ГКЛ. Үй, коттеджерді даярлап тапсыру. Балқыту жұмыстары. Жоба­лық, смета­лық есепте­ мелер. Қымбат емес! Тел.: 8-705-328-60-54, 8-701-849-07-78 Репетиторлық, бастауыш сынып мұғалі­мі (0-4-сынып). Ұялы тел.: 8-775-235-30-35, 8-705-512-75-56, үй тел.: 28-90-12

хабар-ошар oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

23

БҚО ӘББ «Орал политехникалық колледжі» МКҚК 2014-2015 жаңа оқу жылына күндізгі оқу бөліміне төмендегідей мамандықтарды қабылдайтыны туралы хабарлайды: Бюджет тобы:

Оқу тілі 9-сынып базасында

қазақша орысша 1403082 Электр-газбен дәнекерлеуші қазақша орысша 1402162 Автомобиль кранының машинисі орысша 1201011 Автокөліктерді жөндеуші слесарі қазақша 1401032 Құрылыс шебері қазақша орысша 1401252 Өңдеу құрылыс жұмыстарының маманы қазақша 0910032 Жарық беруші және жарықтандыру желілері бойынша электр монтаждаушы қазақша 11-сынып базасында 1402162 Автомобиль кранының машинисі орысша 1401202 Құрғақ әдіс құрылысының маманы қазақша 1401213 Техник-құрылысшы қазақша

Қазталов ауданы Әжібай ауылының тұрғыны болған бірімізге ұлымыз, бірімізге сүйікті іні­міз, бірімізге сүйкімді қайын ініміз Роман Нау­кешов­тың бақилық болғанына 23 шілде 1 жыл болады. Осыған орай сағынышпен еске аламыз.

Оқу мерзімі 2 жыл 10 ай 2 жыл 10 ай 2 жыл 10 ай 2 жыл 10 ай 2 жыл 10 ай

Пендеміз пешенемен өлшенетін, Алланың жазғанына бағынамыз. Жан едің жүрегі кең, ел сенетін, Бауырым, ақ жүзіңді сағынамыз.

2 жыл 10 ай

Сағына еске алушылар: атасы Ерлан, әжесі Қапия, аға-жеңгелері Асан-Құралай, Серік-Алиса, іні-қарындастары Руслан, Рустам, Азиза, Наргиза

10 ай 10 ай 2 жыл 6 ай

«Тамаша» ауызашар берді

Осы жылдың немесе өткен жылдың ҰБТ тапсырмаған 11-сынып түлектері колледжде кешенді тест тапсырады. Кешенді тест 22 тамыз күні өткізіледі. Күндізгі оқу бөліміне құжаттарды қабылдау 2014 жылдың 20 маусымынан бастап 20 тамызына дейін жалғасады. Қабылдауға қажетті құжаттар тізімі төмендегідей: 1. Жеке куәлік немесе тууы туралы куәлік 2. Білімі туралы куәлігі (түпнұсқа) 3. Фотосурет 3х4 – 4 дана 4. Медициналық анықтама №086-у, 063 Мекенжайы: Орал қаласы, Еуразия даңғылы, 238, Тел.: 8 (7112) 54-35-34, 54-35-23

Биылғы Рамазан айында Тас­қала ауданының жүзден астам тұрғыны ораза ұстады. Айт бас­талғалы бері ораза ұс­тау­ шыларға ауызашар беру аудан бойынша үрдіске айналды. Ауызашарды ең алғаш аудан­ дық мешіт қызметкерлері ұйым­ дастырған болатын. Одан кейін бұл игі істі аудан көлеміндегі дәмхана­ лар жалғастырып әкетті.

Солардың бірі Тасқала ауданы­ ның орталығындағы «Тамаша» мей­рамханасы жақында ауызашар ұйым­дастырып, 30-ға жуық ораза ұс­ таушыларға дастарқан жайды. Бұл шараға аудандық мешіттің има­мы Айдын Ибрашев және ауыл тұрғындары қатысты. Манас Маратұлы, Тасқала ауданы

Жаңақала ауданы әкімінің аппараты, 090400, Жаңақала ауылы, Халықтар достығы көшесі, 44-үй, 309-бөлме, анықтама алу үшін тел/факс: 8-71141 21-8-41, электр. мекенжай: akim jangala@mail.ru. бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды. Барлық конкурсқа қатысушы­лар­ ға қойылатын жалпы біліктілік талап­ тары: Е-R-1 санаты үшін: жоғары білім; жұмыс тәжірибесі келесі талаптардың біріне сәйкес болуы тиіс: 1) мемлекет­ тік қызмет өтілі үш жылдан кем емес; 2) жоғары немесе жоғары оқу орында­ рынан кейінгі білім бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тапсырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық ко­ миссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтаған жағдайда мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес; 3) ғылыми дәрежесінің болуы; 4) мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауазымдарда жұмыс өтілі бір жылдан кем емес; 5) осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық ба­ ғыттарына сәйкес облыстарда жұмыс өтілі төрт жылдан кем емес, оның ішінде басшылық лауазымдарда бір жыл­дан кем емес болуы тиіс. Е-R-1 санаты үшін: Осы санаттағы нақ­ты лауазымның мамандануына сәйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтікқұқықтық актілерін, тестілеу бағдарла­ масына сәйкес нормативтік-құқықтық актілерді білу, «Қазақстан-2050» страте­ гиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функ­

ционалдық міндеттерді орындау үшін қа­­жетті басқа да міндетті білімдер. «Б» корпусы мемлекеттік әкімшілік лауа­зымдарының санаттарының үлгі­ лік біліктілік талаптарын бекіту туралы Қазақ­стан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агентігі төрағасы бірінші орынбасарының 2008 жылғы 9 қаңтар­ дағы №02-01-02/5 бұйрығымен бекітіл­ ген (Қазақстан Республикасы Әділет ми­ нистрлігінде 2008 жылғы 10 қаңтардағы №5084 тіркелген). Әкімшілік мемлекеттік қызметшілердің лауазымдық жалақылары. Санат

E-R-1

Еңбек сіңірген жылдарына байланысты min max 109548 147986

1. Жаңақала аудандық білім беру бөлімінің басшысы, E-R-1 санаты. Функционалдық міндеттері: ҚР білім саласындағы мемлекеттік саясат­ ты жүргізу, бөлімге жалпы басшылық жасау, бөлім жұмыстарын ұйымдастыру, білім жүйесі қызметін қадағалау, даму тактикасы, стратегиясын, саясатын ай­ қындау, білім саласындағы мемлекеттік бағдарламалардың, отбасы және ба­лаға қатысты нормативті-құқықты акті­лерді іске асыру; ҚР білім беру саласындағы заңдылықтардың орындалуын, мем­ лекеттік және мемлекеттік емес білім мекемелерінде мемлекеттік білім

стандарттарының сақталуын бақылау, оларды өз құзыреті шегінде лицен­ зиялау, аттестациялау; ҚР заңдарын, Үкімет қаулылары мен облыстық білім басқарманың, облыс, аудан әкімі нор­ мативтік актілерінің орындалуын қамта­масыз ету, аймақтық білімді дамыту бағдарламаларын жасақтап, жүзеге асыру, білім мекемелерінің материалдық-тех­ никалық базасын дамыту; жетім, ата-ана­сының қамқорлығынан айырылған, кем­тар балаларды оқыту, тәрбиелеу олар­ дың құқығын қорғау жұмыстарын ұйым­ дастыру. Конкурсқа қатысушылардың маман­дығына қойылатын талаптар: Жоғары кәсіптік: Білім.

2. Жаңақала аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы, E-R-1 санаты. Функционалдық міндеттері: Аудан­да қоғамдық-саяси тұрақтылықты қа­лып­ тастыру, қоғамдық процестерді демо­кратияландыру және қоғамды топтас­ тыру жөніндегі мемлекеттік саясатты қалыптастыруға және іске асыруға қа­ты­су. Аудандық деңгейде мемлекет­ тік, ақпараттық саясатты іске асыру, мемлекеттік тапсырысты орындау, оны жүргізу жөніндегі аудандық бұқаралық ақпарат құралдарының қызметін үйлес­ тіріп отыру. Саяси партиялармен, ұлт­ тық-мәдени бірлестіктермен, құқық қор­ғау, діни және басқа да қоғамдық ұйым­ дармен байланысты жүзеге асыру. ҚР заң­намаларына сәйкес басқа да өкілдік­тер­ді жүзеге асыру. Конкурсқа қатысушылардың маман­-

«ҚазТрансГаз Аймақ» акционерлік қоғамының Батыс Қазақстан өндірістік филиалының есептеу құрал­ дары жоқ тұтынушыларына тауарлық газдық тұтыну нормаларын 2014 жылдың 1 тамызынан бастап 2019 жылдың 31 шілдесіне дейін төмендегідей бекітілді: 1.1. газ плитасы және орталықтандырылған ыстық сумен жабдықтау болған жағдайда – айына 1 адамға 10,6 м³; 1.2. газ плитасы, газ су қыздырғыш болған жағдайда және орталықтандырылған ыстық сумен жабдықтау болмаған жағдайда – айына 1 адамға 18,5 м³; 1.3. газ плитасы болған және орталықтандырылған ыстық сумен жабдықтау және газбен су қыздырғыш болмаған жағдайда – айына 1 адамға 13,5 м³; 1.4. жеке (пәтерішілік) жылытуға тұрғын ғимараттардың (жеке тұрғын үйлердің, пә­тер­лердің, бөлмелердің) жылытылатын алаңның 1 шаршы метріне: - аумағы 80 шаршы метрге дейін ғимараттарға 5,5 м³; - аумағы 80 шаршы метрден жоғары ғимараттарға 6,5 м³.

дығына қойылатын талаптар: Жоғары кәсіптік: Білім, Гуманитарлық, Құқық, Әлеу­меттік ғылым және бизнес. Конкурсқа қатысу үшін қажетті құ­ жаттар: 1) өкілетті орган белгілеген нысан­ дағы өтініш; 2) 3х4 үлгідегі суретпен өкілетті ор­ ган белгілеген нысандағы толтырылған сауалнама; 3) білімі туралы құжаттардың нота­ риалдық куәландырылған көшірмелері мемлекеттік қызметшілер тапсыратын құ­жаттарды олар жұмыс істейтін мемле­ кеттік органдардың кадр қызметі куә­ ландыра алады; 4) еңбек қызметін растайтын құ­жат­ тың нотариалдық куәландырылған кө­шірмесі мемлекеттік қызметшілер тап­ сыратын құжаттарды олар жұмыс істей­тін мемлекеттік органдардың кадр қызметі куәландыра алады; 5) Қазақстан Республикасы Денсау­ лық сақтау министрлігінің 2010 жылғы 23 қарашадағы №907 бұйрығымен бекі­ тілген (Қазақстан Республикасының нор­мативтік-құқықтық актілердің тізілімінде 2010 жылы 21 желтоқсанда №6697 бо­ лып тіркелген) нысандағы денсаулығы туралы анықтама; 6) Қазақстан Республикасы азаматы­ ның жеке куәлігінің көшірмесі; 7) Құжаттарды тапсыру сәтінде уәкі­летті органмен белгіленген шекті мән­ нен төмен емес нәтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертифи­ кат.

Құжаттарды қабылдау мерзімі конкурс өткізу туралы хабарландыру соңғы жа­­рия­ланған күннен бастап 10 жұмыс күнінің ішінде, көрсетілген мекенжай бойынша сәйкесті мемлекеттік органға тапсы­ рылуы тиіс. Конкурс комиссиясының қарауына құжаттарды қабылдау мерзі­ мінде азаматтардың өздері әкеліп бер­ ген, поштамен немесе электрондық ме­ кенжайына жіберілген (қоса тіркелген құжаттардың тізбесі көрсетілген құжат тігілетін папкада орналастырылған) құ­ жат­тары қабылданады. Құжаттардың толық емес пакетін ұсыну конкурс комиссиясының оларды қарау­ дан бас тартуы үшін негіз болып табыла­ ды. Конкурсқа қатысу үшін құжаттарды электрондық пошта арқылы берген аза­маттар құжаттардың түпнұсқасын әңгі­ ме­лесу басталғанға дейін бір жұмыс күн бұрын кешіктірілмей беріледі. Осы құжаттардың түпнұсқасы беріл­ меген жағдайда тұлға әңгімелесуден өту­ге жіберілмейді. Әңгімелесуге жіберілген кандидаттар оны кандидаттарды әңгімелесуге жібе­ ру туралы хабардар ету күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде Жаңақала ауданы әкімі аппаратында өтеді. Аталмыш лауазымдарға орналаса­тын үміткерлер конкурсқа қатысу шығын­да­ рын (әңгімелесу өтетін жерге келу және қайту, тұратын жер жалдау, байланыс қыз­метінің барлық түрлерін пайдалану) өз­дерінің жеке қаражаттары есебінен жүр­ гізеді.

Орал қ. №2 сотына Ольга Викторовна Ястребовадан 1953 жылы 12 сәуірде дүниеге келген, Батыс Қазақстан облысы, Орал қ. тумасы, бұрын Орал қ., Жданов көш., 46, 42пәтер мекенжайы бойынша тұрған Людмила Анатольевна Корчагинаны (Шишонкова­ны) хабар-ошарсыз кеткен деп тану туралы арыз түсті. Людмила Анатольевна Корчагина (Шишонкова) туралы ақпарат білетін тұлғаларға мәліметті хабарландыру жарияланған күннен бастап үш ай мерзім ішінде Батыс Қазақстан облысының Орал қ. №2 сотына (судья А.К. Қосанова) хабарлауларын ұсынамыз.

«ОРАЛ ӨҢІРІ» Батыс Қазақстан облыстық қоғамдық-саяси газеті. 090000, Орал қаласы, Мұхит көшесі, 57/1. Е-mаіl: оral_oniri@inbox.ru Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС Бас директор

Жантас Набиоллаұлы САФУЛЛИН

Бас редактор Бауыржан ҒҰБАЙДУЛЛИН Редакция алқасы: Есенжол Қыстаубаев, Сырымбек Тұяқов (бас редактордың орын­ба­са­р­лары), Жаннат ЕСПОЛАЕВА (жауапты хатшы), Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ (қоғамдық-саяси бөлім), Қазбек ҚАБЖАНОВ (арнайы тілші), Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ (экономика бөлімі), Нұрлыбек РАХМАНОВ (гуманитарлық бөлім). Меншікті тілшілер: Тілес ЖАЗЫҚБАЙ (Ақжайық ауданы) Нұрымбек Жапақов (Жәнібек ауданы) Өмірзақ Ақбасов (Жаңақала ауданы) Серік Жұмағалиев (Қазталов ауданы) Мүсірбек Айташев (Сырым ауданы)

8-711-42-21-720, 8-711-35-21-770, 8-711-41-21-755, 8-711-44-31-468, 8-711-34-31-126

Телефондар: Бас редактор 51-25-80, Бас редактордың орынбасарлары 24-17-08, 51-18-08,

Жауапты хатшы 50-83-99. Жарнама қабылдау тел/факс: 51-51-09; Бухгалтерия 50-63-99.

Газет ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінде 2006 жылғы 4 мамырда тіркеліп, №7201-г куәлігі берілген

Е-mail: zhaikpress@inbox.ru Қолжазбаларға пiкiр айтылмайды және пай­­да­ла­ныл­маған хат автор­ларына жауап қай­та­рыл­май­ды. Деректердің дәлдiгi үшiн автор жауап­ты. Жарияланым авторларының пiкiрлерi ре­дак­ция көз­­қара­сын бiл­дiр­мейдi. Редакция тап­­сы­ры­сы­мен ­жа­зыл­ма­ған мате­риал­дар үшін қаламақы тө­лен­бейді. «Орал өңірінде» жа­рия­­лан­ған материалдарды сілтемесіз көшіріп ба­ су­ға бол­­май­­ды. Мақалалар электрондық нұсқада қабыл­да­на­ ды. Ж белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептеледі.

Газет облыстық «Орал өңірі» га­зе­тi редакциясының компью­тер­­лiк орталығында терiлiп, бет­­тел­­дi. "Жайық Пресс" ЖШС баспаханасында басылды Индексі: 65428 Таралымы: 15415, 6 баспа табақ. Газет аптасына үш рет шығады. Корректорлар: Н. СҰЛТАНОВА, Д. шанкишева, ж. жайлауова Кезекшi редактор: Г. Кенжеғалиева

24

керуен сарай Бейсенбі, 17 шілде 2014 жыл

ҰЛТТЫҚ ОПЕРАТОР

ҚАЗТЕЛЕРАДИО

oral_oniri@inbox.ru

Құттықтаймыз!

НАЦИОНАЛЬНЫЙ ОПЕРАТОР

ЦИФРЛЫҚ ЭФИРЛІК ТЕЛЕВИЗИЯ ЦИФРОВОЕ ЭФИРНОЕ ТЕЛЕВИДЕНИЕ

Қазталов ауданы Бостандық ауылының тұр­ ғыны әкеміз Жаннетқали МОЛДАҒАЛИЕВТІ 55 жасымен құттықтаймыз! Мереке күн нұрға толсын жүзіңіз, Қуаныңыз, шаттаныңыз, күліңіз. Бала-шаға қызығына кенеліп, Ортамызда аман-есен жүріңіз.

OTAU

Құттықтаушылар: зайыбыңыз Тұрсынжамал, ұл-қызыңыз, бала-келініңіз, қыз-күйеу балаларыңыз, немере-жиендеріңіз

30 отандық арналарға дейін абоненттік ақы “0 теңге” кескін сапасы мен дыбыс тазалығы барлық облыс орталықтарында, алматы, астана қалаларында және толығымен маңғыстау облысында

«Тіл ұшындағы тікенектер»

Белгілі ақын, ардагер журналист Жанғали Набиуллиннің «Тіл ұшындағы тікенектер» атты жаңа жинағы «Полиграфсервис» баспасынан жарық көрді.

до 30 отечественных каналов “0 тенге” абонентской платы чистота звука и качество изображения во всех областных центрах, г. алматы, астана и полностью в мангыстауской области

А

Call-center: +7 (7112) 285544; +7 (7112) 554155 (і.н/вн. 4819, 4820, 4811) e-mail: anonent@otautv.kz www.kazteleradio.kz

САМ-модуль немесе қабылдағыш арқылы қосылу мүмкіндігі бар подключение возможно через приемник или САМ-модуль

эфирлік телевизия эфирное телевидение

лицензия №12016835 лицензиясы

қынның көп жылдар бойы жинаған нақыл сөз-афо­ризмдері осы жинақта топтас­ тырылған. Аз сөзбен көп мағына беретін, мірдің оғындай осы бір қысқа оралымдар жеңіл оқылады. Үлкенге де, кішіге де тәрбиелік маңызы зор. Осы кітапты аламын деушілер бол­-

Жерлесіміздің Әлемнің әр түкпірінде жүрген қандастарымыздан

«Фейсбук» желісі арқылы жиі хабар алып тұрамыз. Оңтүстік Корея елінің астанасында тұратын жерлесіміз, «JMT Korea» компаниясының менеджері Гали-

жақсылығы

на Әлімова жақында мынадай хабарымен бөлісті. Жан тебірентерлік жақсы жаңалықты «Орал өңірі» газетінің оқырмандарына да таныстыруды жөн көрдік.

С

әуір айында Сеул кала­сын­ дағы Қазақстан елшілігі­ нен «Сізді Дүниежүзілік Банкінің Корея бөлімі (Korea Exchange Bank) марапаттағысы келеді. Құ­ жаттарыңызды тезірек жинап, тап­сырыңыз» деген хат алдым. Қуанышымда шек болмады. Бә­ рін жазып, жинап, жібердім. Бір­ неше күн өткесін сол банктің Президенті 윤용로님 (Юн Уонг Ро мырза) қоңырау шалды: «Сізге сыйлығымыз бар, шілденің 1-ін­ де келіңіз. Сыйлығымыз $5000. Бұған қоса грамота және Пусан қаласына демалыс жолда­масы бар» деді. Естігенде қуа­нып, секіріп-секіріп алдым, – дей­ді алғашқы әсерін Галина қарын­ дасымыз. Бірақ Галина сәлден кейін ой­ лана бастапты. «Осы қаржының бәрін өз қалтама салам ба? Шын мұқтаж адамдар бар ғой...» Осы­ лайша, көп ойланбай, Галина бұл көмекті басқа қандастарына бе­ руге шешім қабылдайды. «Осы елде тұратын Дина деген досым бар еді. Динаның жағдайы –

мені күнде қинап, мазалайтын. Ол өте қатты ауыратын. Досым­ның науқасы есіме түскенде «Қа­ лай көмек берсем екен?» деп жүре­ гім қысылатын. «Қалай қуантсам екен?!» деген ойда жүрген едім. Сөйтіп, сол досыма көмек бе­ рейін деген оймен барлық жос­ парды өзгерттім. Динаға «Сен де банкке құжаттарыңды жібер» де­ дім. Өзім Korea Exchange Bank-ке телефон шалып, маған деген сый­лықты Динаға беруін өтіндім. Ал­ғашында олар түсінбеді. Банк қыз­ меткерлері үйге дейін іздеп кел­ ді. «Неге, не үшін бас тартасыз? Қандай оймен осындай өзгеріс­ке келдіңіз?» деп сұрайды. Мен бә­ рін айтып түсіндірдім. «Өкінбейсіз бе? Тағы да ойланып көріңіз!» деп бірнеше мәрте қайталады. «Ма­ ған ақша керек, бірақ досымның қуанышы қымбат» дедім. «Егер сіз қатыспасаңыз, онда ол қызға да бермейміз» деп тұрып алды. Көп өтініп, сол банкке өтініш хат­тар жаздым. Құдайым маған кө­мек беріп, ақыры сол қызды қабылдады.

са, «Орал өңірі» газетінің редакция­ сына, 50-66-88 телефонына хабар­ ласуына болады.

Төрехан КӘРІМБАЙ

БҚО бойынша қаржы полициясы департаментіне Зеленов ауданындағы колледждің бұрынғы директорының бөтен мүлікті иемдену дерегі бойынша жедел ақпарат келіп түскен болатын.

Бөтен мүлікті иемденді деп айыпталуда

З

Жақында, 1 шілде күні Дина досым сол сыйлықты алды! Үйге келсем, Korea Exchange Bank Президентінен сыйлық пен хат келіпті. Көріп, қуанып қалдым, көзімнен жас шықты. Өте жылы сөз болып, жүрегіме әсер етті. Ал Динаның қуанышында шек болмады! Телефон шалып, да­ уысын естіп, өзім де бір қуанып қалдым. Жазуға сөз жетпейді сол сағатты!» деп жазыпты Галина қарындасымыз. «Сіздер мені «мақтанып жа­ тыр» деп ойлайтын боларсыздар. Жоқ! Қиналған қандасыма көмек бергім келді. Осындай жолмен бір

адамды қуанттым. Өмір қызық, мұңайма, жылама, Дина досым! Бәрі сенің қолыңда, тез жазылып кет! Сенің қасыңда әрқашан біз бармыз, соны ұмытпа, жан до­ сым Дина! Ал маған да Құдайым жақсылығын береді деп ойлай­ мын. Маған әрқашан көмек бе­ ріп жүретін Қазақстан елшілігіне мың алғыс айтамын! Юн Уонг Ро мырза, Сізге де мың рақмет, жақсылықтарыңыз бір Алладан қайтсын!» деп аяқтапты Галина Әлімова.

еленов колледжінің директоры азамат Б. қызметтік өкілеттігін пайдалану арқылы 2012 жылдың ма­мыры мен қыркүйек айлары ара­лы­ ғында ешқандай келісімшартсыз Зе­ле­нов колледжіне тиесілі ауыл шаруа­ шылығы техникасын өзгелерге жал­ға беріп отырған. Бұған қоса ол 2013 жылдың сәуір-қыркүйек айлары ара­ лығында есеп бөліміндегі автокөлік жүргізушілерді дайындаудан түскен қолма-қол ақша қаражаттарын ием­деніп және оны ысырап еткен. Сөй­тіп, ол осындай қылмыстық әрекет­ терімен Зеленов колледжіне жалпы сомасы 1 169 000 теңге көлемінде мате­риалдық шығын келтірді. Осыған орай, ағымдағы жылдың 16 мамырында Зеленов колледжінің бұрынғы директорының үстінен қыз­ мет өкілеттігін теріс пайдаланып, өзі­ не сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иемдену және ысырап қылу дерегі бойынша қылмыстық іс қозғалды. Бүгінгі таңда қылмыстық іс айыптау қорытындысымен прокуратураға жолданды.

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ

БҚО бойынша ЭСЖҚД баспасөз қызметі