TẠP CHÍ KIẾN TRÚC CẢNH QUAN

Tạp chí

Số tháng 12/2023

KIẾN TRÚC CẢNH QUAN

CẢNH QUAN/ XU HƯỚNG/ NGHỆ THUẬT VUỜN NHẬT BẢN

Tạp chí Kiến Trúc Cảnh Quan Xuất bản 03/12/2023

Giáo viên hướng dẫn

Cô Huỳnh Thị Mai Phương

Sinh viên thực hiên

Nguyễn Thị Diễm My - QH21/A1

Mã số sinh viên 21510501711

"Một khu vườn tốt là nơi mà bạn có thể cảm nhận được sự tương tác hài hòa giữa con người và tự nhiên, nơi mà tâm hồn của bạn có thể thư giãn và tận hưởng vẻ đẹp của môi trường xanh."

Thomas Church

Lời mở đầu Bản sắc văn hóa của kiến trúc không chỉ tồn đọng qua hình dạng và hoạt động của công trình trong không gian, mà còn thể hiện ở sự tương tác mật thiết với môi trường xung quanh và các hoạt động diễn ra từ bên trong công trình ra bên ngoài môi trường, và ngược lại tại mỗi công trình kiến trúc. Thiết kế kiến trúc không chỉ đơn thuần là việc xây dựng một công trình mà còn bao gồm cả cảnh quan xung quanh công trình. Trong bức tranh tổng thể, công trình kiến trúc chỉ là một phần của cảnh quan.

Với góc nhìn này, kiến trúc không chỉ tồn tại độc lập mà còn là một phần của một hệ thống tương tác phức tạp. Mỗi công trình kiến trúc đều có mối liên kết đặc biệt với cảnh quan xung quanh, tạo nên một thể diện độc đáo của văn hóa và tư duy nghệ thuật.

Ngoài ra, kiến trúc không chỉ tập trung vào việc đặt ra công trình như một thực thể tĩnh lặng mà còn quan tâm đến các hoạt động diễn ra bên trong và xung quanh nó. Mỗi công trình là một đỉnh cao của sự tương tác giữa con người và môi trường, nơi mà không gian sống không chỉ là nơi để ở mà còn là nền tảng cho các hoạt động và sự giao thoa văn hóa.

C O N T E N T S

01.

SƠ LƯỢC VỀ CẢNH QUAN

02.

TÌM HIỂU VỀ KIẾN TRÚC CẢNH QUAN

03.

XU HƯỚNG KIẾN TRÚC CẢNH QUAN HIỆN NAY

04.

CÔNG TRÌNH TIÊU BIỂU

CẢNH

QUAN

05.

NGHỆ THUẬT VƯỜN NHẬT BẢN

06.

LỜI KẾT

01.

SƠ LƯỢC VỀ CẢNH QUAN

Cảnh quan là gì?

Cảnh quan là khái niệm “phong cảnh” phản ánh qua tất cả các giác quan của con người cảm nhận và một trình độ nhận thức nhất định mang tính trừu tượng và chủ quan. Cảnh quan phụ thuộc chặt chẽ vào môi truòng và con người xung quanh nó. Nó tạo nên một môi trường bảo vệ, nghỉ ngơi và sinh sống với những đặc thù và hình thái riêng biệt.

Cảnh quan khác phong cảnh

như thế nào?

Cảnh quan không chỉ là kết quả của sự tác động của con người mà còn bao gồm các yếu tố thiên nhiên, mang đến vẻ đẹp tự nhiên của môi trường xung quanh. Phong cảnh là những đặc trưng thiên về tự nhiên, thể hiện sự hài hòa và đẹp đẽ của các yếu tố tự nhiên như núi non, sông nước, cây cỏ, và các hiện tượng tự nhiên khác. Hai khái niệm này không chỉ tồn tại độc lập mà còn tương tác để tạo ra một hình ảnh toàn diện và độc đáo về môi trường sống của chúng ta.

02.

TÌM HIỂU VỀ KIẾN TRÚC CẢNH QUAN

Kiến trúc cảnh quan là hoạt động định hướng của con người tác động vào môi trường nhân tạo để làm cân bằng mối quan hệ qua lại giữa các yêu tố thiên nhiên và nhân tạo, tạo nên sự tổng hợp hoá giữa chúng. Đô thị hoá phát triển kéo theo sự gia tăng đất xây dựng, đẩy dần thiên nhiên xa rời con người, gây nên sự rối loạn sinh thái, ô nhiễm môi trường.

Bởi vậy kiến trúc sư cảnh quan nghiên cứu tổng thể từ phạm vi vùng miền đến giới hạn nhỏ hẹp của môi trường bao quanh con người có lợi cho sự sống, phù hợp sinh thái phát triển (eco-devolopment) mang lại mối quan hệ tổng hoà giữa thiên nhiên - con người kiến trúc.

Khái niệm Kiến Trúc Cảnh Quan Kiến trúc Cảnh Quan “LANDSCAPE ARCHITECTURE” là một môn khoa học tổng hợp, liên quan đến nhiều lĩnh vực chuyên ngành khác nhau (Quy hoạch không gian, quy hoạch hạ tầng kỹ thuật, kiến trúc công trình, điêu khắc, hội hoạ...) nhằm giải quyết những vấn đề tổ chức môi trường nghỉ ngơi-giải trí, thiết lập và cải tạo môi sinh, bảo vệ môi trường , tổ chức nghệ thuật kiến trúc.

Các kiến ​trúc sư cảnh quan tham gia vào việc thiết kế theo ý tưởng các không gian “tạo ra và tạo nên cuộc sống giữa các tòa nhà”. Sự tham gia của các kiến ​trúc sư cảnh quan có thể được nhìn thấy ở các đường phố, lối đi chung, khu nhà ở, khu chung cư, trung tâm mua sắm, quảng trường, khu vườn, công viên bỏ túi, sân chơi, nghĩa trang, đài tưởng niệm, bảo tàng, trường học, trường đại học, mạng lưới giao thông, khu vực công viên, vườn quốc gia, rừng, đường thủy và khắp các thị trấn, thành phố và quốc gia. Các kiến ​trúc sư cảnh quan thường vượt xa việc thiết kế địa điểm và còn tạo ra các quy hoạch tổng thể, khuôn khổ và chính sách cho địa điểmvà định hình thành phố cho phép người dân và chính phủ tạo ra những nơi ở tốt hơn cho tất cả mọi người.

Câu hỏi kiến ​trúc cảnh quan là gì đặt ra những ý kiến ​khác nhau về nó là gì và không phải là gì; nghề này rất rộng và bao quát đến mức có đủ phạm vi và bề rộng trong nghề để đáp ứng những quan điểm khác nhau và hãy nhớ rằng chúng ta có nhiều chuyên môn, kỹ năng và tài năng.

Đối tượng Kiến Trúc Cảnh Quan Lĩnh vực kiến trúc cảnh quan liên quan chặt chẽ đến quá trình thiết kế kiến trúc, lập kế hoạch mặt bằng, phát triển bất động sản, bảo tồn và khôi phục môi trường, quy hoạch đô thị, và thiết kế các không gian như công viên, khu vực nghỉ ngơi giải trí, cũng như công việc bảo tồn di sản.

Người hoạt động trong lĩnh vực này được gọi là kiến trúc sư cảnh quan.

Trong quá trình phát triển xã hội, môi trường sống của con người liên tục thay đổi do sự tương tác giữa hai nhóm yếu tố: nhân tạo và thiên nhiên, cũng như giữa các yếu tố nhân tạo và nhân tạo, thiên nhiên và thiên nhiên.

Mối quan hệ giữa chúng có thể là sự hoà hợp, mâu thuẫn, và cần được tổ chức một cách hợp lý để đáp ứng yêu cầu sử dụng, đảm bảo sức khỏe và thẩm mỹ, và phản ánh sự phát triển đa dạng và phong phú của cuộc sống con người.

Cảnh quan là một thực thể động, thay đổi theo mùa và thời gian, vì vậy việc phân tích và tổng hợp các yếu tố này là quan trọng để xây dựng môi trường bền vững và phát triển một cách hài hòa, liên kết với quy hoạch không gian tổng thể của cả đô thị và nông thôn, cùng với việc thiết kế kiến trúc công trình để điền vào những khoảng trống và đồng thời tạo ra sự kết nối hài hòa.

Nhiệm vụ của Kiến Trúc Cảnh Quan Mục tiêu của kiến trúc cảnh quan là xây dựng môi trường sống bền vững, đáp ứng mọi nhu cầu và hoạt động của con người trong một không gian sống lành mạnh, hài hoà và tiện nghi. Để đạt được mục tiêu này, kiến trúc cảnh quan đề ra những nhiệm vụ cụ thể như sau: - Sử dụng tài nguyên thiên nhiên và di tích cảnh quan một cách hợp lý trong môi trường đã được nhân tạo và khu vực lân cận.

- Đề xuất các biện pháp dự báo và tận dụng giá trị của thiên nhiên để tạo ra không gian giải trí và nghỉ ngơi, kết hợp chúng với các ngành chuyên môn khác để phát triển các hoạt động giải trí và du lịch sinh thái.

- Bảo tồn và tăng giá trị của cảnh quan thiên nhiên, đặc biệt là ở các khu vực dân cư đô thị.

Mục tiêu Tăng cường vẻ đẹp tự nhiên cho không gian và mang lại lợi ích cho môi trường, mang đến không gian trong lành, mát mẻ. Xây dựng môi trường sống bền vững, đáp ứng mọi nhu cầu và hoạt động của con người trong một không gian sống lành mạnh, hài hoà và tiện nghi.

05

03.

XU HƯỚNG KIẾN TRÚC CẢNH QUAN HIỆN NAY

Xu hướng kiến trúc cảnh quan Trong thập kỷ gần đây, chính phủ và các tổ chức đã bắt đầu có sự đầu tư rõ ràng và thiết thực để hỗ trợ cho các sáng kiến khác nhau chống biến đổi khí hậu, chẳng hạn giảm hoặc loại bỏ lượng khí thải carbon từ các dự án của họ, thúc đẩy các công ty cảnh quan phát triển bằng cách điều hành các chương trình giáo dục và đưa tiêu chí bền vững vào các giải thưởng. Các kiến trúc sư cảnh quan sẽ tiếp tục giải quyết nhiều thách thức, như ngập lụt, hạn hán, suy giảm đa dạng sinh học, hiệu ứng đảo nhiệt, và nhiều vấn đề khác, bằng cách áp dụng giải pháp dựa trên sự kết hợp của khoa học, nghệ thuật và thiên nhiên.

Các giải pháp kỹ thuật song song tự nhiên Với áp lực về thời gian, ta nhận thức được ngày càng rõ ràng về khả năng thực hiện các giải pháp tự nhiên như trồng rừng và phục hồi rừng ngập mặn trở nên khó khăn.

Do đó, cần đồng thời kết hợp các giải pháp công nghệ cao như năng lượng thay thế và thu giữ carbon để giảm lượng khí thải. Đặc biệt, sự đóng góp của Kiến trúc sư Cảnh quan là quan trọng trong quy hoạch và thiết kế đô thị, nơi chủ đầu tư phải xác định vị trí thích hợp cho việc triển khai các giải pháp công nghệ này.

Chuyển trọng tâm từ khí thải sang đa dạng sinh học Do thỏa thuận đa dạng sinh học đạt được tại hội nghị thượng đỉnh đa dạng sinh học COP15 của Liên hợp quốc ở Montreal, Canada và các chính sách liên quan, trọng tâm sẽ dịch chuyển từ khí thải carbon đến các thách thức đa dạng như đa dạng sinh học, khí nhà kính, nước/ an toàn thực phẩm.

Sẽ có sự chuyển đổi từ trồng rừng đô thị độc canh để đạt được lượng bù đắp carbon sang trồng đa dạng loài hơn để đạt được sự đa dạng sinh học tăng lên. Xu hướng này sẽ tác động đến các vườn ươm vì có thể có sự gia tăng đáng kể trong trồng trọt, bao gồm tìm nguồn cung ứng hạt giống và phát triển các kỹ thuật nhân giống để trồng một số loài ở quy mô thương mại.

Vượt ra ngoài ranh giới Các quốc gia bắt đầu nhận ra rằng những sáng kiến về biến đổi khí hậu không thể thành công khi không có sự kết hợp của các nước khác. Rõ ràng 1 tầm nhìn xa vượt ra ngoài biên giới của mỗi quốc gia đã mang đến các thỏa thuận tốt hơn cũng như tạo ra nhiều tác động lớn hơn đối với vấn đề biến đổi khí hậu. Các thỏa thuận giữa các quốc gia cùng hợp tác tạo ra sự thay đổi to lớn, đặc biệt trong cảnh quan cảnhsẽ trở nên hiệu quả và phổ biến hơn

Đất ngập nước và Đường chân trời New York

Ô tô điện xuất hiện và doanh số bán cũng ngày càng cao dẫn đến nhu cầu về mạng lưới điện sạc cũng gia tăng. Do đó các kiến trúc sư cảnh quan cũng cần tìm hiểu các quy định và yêu cầu khác nhau như khoảng lùi, đường cáp,…với với mạng lưới này, đồng thời đưa ra các biện pháp về vị trí sạc ở các khu cơ sở hạ tầng của dự án.

Lõi thành phố và không gian mở

Đại dịch COVID và xu hướng làm việc linh hoạt về địa điểm đã tạo nên sự suy giảm tập trung ở các lõi trung tâm thành phố. Ở các nước phát triển, các ngành nghề kinh doanh kết hợp cùng chính quyền thành phố đưa ra các kế hoạch thu hút người dân và doanh nghiệp trở lại. Các sáng kiến ngắn hạn có thể dễ dàng thực hiện như tổ chức sự kiện, bãi đậu xe miễn phí, biến khu ăn uống tạm thời thành vĩnh viễn hoặc phố đi bộ. Bên cạnh đó các kế hoạch tổng thể và kế hoạch hành động cũng được đưa ra như tăng cường sử dụng hỗn hợp, thay đổi các quy định quy hoạch để giải phóng các tòa nhà không được sử dụng đúng mức và tăng cường các biện pháp can thiệp vào lĩnh vực công cộng (đi bộ, không gian xanh)…

Hệ thống năng lượng Sự tìm kiếm các hệ thống năng lượng mặt trời, sức gió ngày càng phổ biến khi có thể giảm chi phí và thay thế cho năng lượng dựa trên lưới điện đang ngày một tăng giá. Các kiến trúc sư cảnh quan cũng nhận được yêu cầu xác định vị trí tốt nhất cho các tấm năng lượng mặt trời lắp đặt tại các dự án của chủ đầu tư.

Khu dân cư – giải trí nhiều hơn, ít bãi cỏ hơn và nhiều năng lượng tại chỗ hơn Ngày càng có nhiều cư dân muốn giải trí tại nhà hơn khi các vấn đề như rủi ro về COVID, lạm phát và suy thoái kinh tế đang diễn ra. Do đó các xu hướng sân vườn tại nhà sẽ thiên về nhà bếp, BBQ, ánh sáng và các khu vực ngồi ngoài trời.

Giá năng lượng tăng dẫn đến các tua bin gió hoặc năng lượng mặt trời trên mái nhà/ mặt đất cùng các hệ thống pin, trạm sạc đặt cho ô tô điện trong sân vườn cũng sẽ được người dân ưu chuộng.

Một số các yêu cầu của các chính quyền địa phương sẽ làm tăng việc sử dụng nước mưa, bể chứa nước và các kho lưu trữ tạm thời khác ngay trong cảnh quan khu dân cư, do vậy diện tích các bãi cỏ sẽ suy giảm, nhưng sẽ tạo ra nhiều khu vực cảnh quan khô cũng như yêu cầu cho việc tưới tiêu hiệu qủa hơn.

04.

CÔNG TRÌNH CẢNH QUAN TIÊU BIỂU

Little Island | New York, USA

Little Island, một công viên kỳ lạ do MNLA phối hợp với Heatherwick Studio thiết kế, nằm dọc theo bờ Sông Hudson ở Thành phố New York, đưa người ta vào một trải nghiệm sống động kết hợp giữa nghệ thuật và thiên nhiên. Với diện tích rộng 2,4 mẫu Anh, công viên được hình thành như một chiếc lá nổi trên mặt nước, tôn vinh quang cảnh và mang lại khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu.

Cấu trúc trên cao của công viên không chỉ là một điểm nhấn kiến trúc độc đáo mà còn đóng vai trò bảo vệ công viên khỏi tác động của cơn bão và mực nước biển dâng trong tương lai. Với địa hình nhấp nhô, công viên tạo ra sự tương tác giữa các góc nhìn bên ngoài và bên trong thông qua sự sắp xếp của các con đường tiếp cận toàn cầu.

Khi bước vào bến tàu, người ta được chìm đắm trong không gian độc đáo với màu sắc và kết cấu thay đổi, tạo nên một cảnh quan hàng hải đặc biệt. Thiết kế của công viên không chỉ là một biểu tượng kiến ​trúc và kỹ thuật, mà còn là nơi thể hiện sự giao thoa giữa thiên nhiên, văn hóa và cộng đồng. Nhờ vào khoản tài trợ của nhà tài trợ, cảnh quan của công viên và các chương trình công cộng được đảm bảo sẽ tồn tại lâu dài, tạo nên một điểm đến độc đáo và tuyệt vời cho cộng đồng địa phương và du khách.

“Dự án là một “chuyến đi vui vẻ” lặp đi lặp lại với đội ngũ thiết kế xuất sắc, những người đã thảo luận và phát triển các ý tưởng thiết kế như một hành trình hợp tác. Nhóm đã có nhiều ý tưởng và mỗi ý tưởng đều được xử lý một cách tôn trọng mà không có tác giả thiết kế nào.”

Signe Nielsen – Hiệu trưởng tại MNLA

“Little Island” là một điểm đối lập với các công viên được lập kế hoạch cẩn thận trong thời gian gần đây. Thay vì là một không gian đầy hoạt động có sẵn, nó mang đến một môi trường tích cực khuyến khích mọi người dạo chơi, tản bộ và tụ tập. Không có "điều gì để làm" cụ thể trong công viên này; người đến cần tự hiểu nhu cầu của mình và sử dụng năng lượng của bản thân để quyết định khám phá điều gì đó tại đây.

“Little Island” là một không gian thiền định, tạo điều kiện cho mọi người có một nơi yên bình.

Nhiều quyết định thiết kế và đưa vào (hoặc loại trừ) các yếu tố là phản ứng trước những hạn chế về môi trường. “Little Island” được nâng lên khỏi mặt nước để thoát khỏi vùng lũ lụt và chịu ảnh hưởng của mực nước biển trong tương lai.

Hình dạng của bến tàu không phải là hình chữ nhật phẳng tiêu chuẩn; các góc vuông của nó được lật lên để đáp ứng với các điều kiện môi trường, bao gồm mực nước thay đổi, các trụ cầu còn sót lại và để ánh sáng mặt trời chiếu tới môi trường sống của cá. Địa hình được sử dụng để tạo ra cảnh quan bao bọc du khách trong một khu vườn thanh bình với tầm nhìn ra đường chân trời Manhattan (và New Jersey) và Sông Hudson. Có một số con đường và tuyến đường xuyên qua một loạt khu vườn và không gian cho phép du khách đi dạo qua, thoáng nhìn thấy cảnh quan mượn. Du khách có thể tiếp tục đi trên các con đường hoặc sử dụng các bậc thang và đá Black Locust có nguồn gốc từ New York để đi qua cảnh quan thay vì đi theo con đường hoặc tuyến đường định sẵn, cho phép mọi người trải nghiệm công viên theo cách của họ.

Các khu vực khác của công viên đã được nâng lên và hạ xuống để mang lại những trải nghiệm khác nhau và tăng cường hoặc giảm thiểu tầm nhìn, hướng mặt trời, bóng tối và khả năng tiếp xúc với gió. Các nghiên cứu đã được thực hiện và thử nghiệm môi trường của thiết kế để tinh chỉnh và phát triển các hình thức nhằm tạo ra một thiết kế tổng thể.

Mặc dù phần lớn các chi tiết xây dựng đều yêu cầu các chi tiết tùy chỉnh nhưng các vật liệu cơ bản không có gì lạ. Hình dạng có lỗ châu mai và thép chống chịu thời tiết tự nhiên của cọc ván biển mang lại sự ổn định, tối đa hóa không gian trồng cây, tạo các ngóc ngách cho cây trồng xếp tầng và là lớp lá bổ sung cho tán lá.

Đảo Nhỏ là một cảnh quan năng động mới cung cấp cho người dân New York và du khách một nơi để thư giãn và thoát khỏi thiên nhiên nhộn nhịp của hòn đảo lớn Manhattan. Giống như tất cả các dự án kiến ​trúc cảnh quan đương đại gần đây ở New York, sẽ rất thú vị và thú vị khi xem nó phát triển và thay đổi theo thời gian như thế nào. Nó chắc chắn sẽ là một cảnh quan luôn thay đổi và phát triển qua các mùa và nhiều thập kỷ tới.

05.

NGHỆ THUẬT VƯỜN NHẬT BẢN

Đặc trưng sân vườn phong cách Nhật Bản

1. Koi Pond (Hồ cá Koi):

2. Cây cỏ xanh:

3. Đá và Cát:

Hồ cá Koi là một phần không thể thiếu của vườn Nhật Bản. Các cá Koi sắc màu tạo điểm nhấn cho vườn và thường được nuôi trong hồ nước tráng lệ. Hồ cá Koi thể hiện sự cân bằng giữa nước và đá, đồng thời tạo ra cảm giác thư giãn.

Vườn Nhật Bản tạo sự ấn tượng với việc sử dụng cây cỏ xanh tươi. Các loại cây cỏ được chăm sóc cẩn thận, bố trí một cách tự nhiên và thường được tạo thành các mảng cỏ xanh rì. Đây là biểu tượng của sự tự nhiên và sự sống.

Sân vườn Nhật Bản thường sử dụng đá và cát để tạo lối đi, khu vực thả mình như vườn khô và tạo ra các phong cách hardscape độc đáo. Sự kết hợp giữa đá, cát, và nước tạo ra sự kỳ diệu và sự tương tác đáng kinh ngạc.

間):

4. Cây thông Nhật Bản (Japanese Maple):

5. Khoảng trống tĩnh lặng (MA:

Cây phong Nhật Bản, có tên gọi là “Acer palmatum,” là một loại cây thường thấy trong vườn Nhật Bản. Lá cây có hình dẹp và màu sắc đa dạng, từ xanh đậm đến đỏ tươi, tạo sự đa dạng trong cảnh quan vườn.

Sân vườn Nhật thường sử dụng khoảng trống để tạo ra cảm giác tĩnh lặng và kích thích trí tưởng tượng của người tham quan. Khoảng trống này thường là không gian trống rộng, lối đi sỏi trống, hoặc bãi cát.

Các yếu tố và nguyên tắc cơ bản trong sân vườn Nhật Bản Nghệ thuật làm vườn kiểu Nhật tương tự như ngôn ngữ, nghệ sĩ sử dụng "ngữ pháp" của mình (các yếu tố như đá, cây cỏ, nước) để biểu đạt ý tưởng. Các quy tắc kết hợp chúng tạo ra bố cục đẹp mắt. Như ngôn ngữ có phương ngôn, làm vườn kiểu Nhật không đồng nhất về kỹ thuật, tùy thuộc vào phong cách. Ví dụ, khu vườn tản bộ và cảnh khô hạn sử dụng ngữ pháp khác nhau. Điều này tạo ra sự đa dạng và thay đổi trong ngôn ngữ làm vườn, được ảnh hưởng bởi xu hướng nội tại và các yếu tố văn hóa, xã hội, chính trị từ bên ngoài.

Các yếu tố cơ bản Đá được sắp xếp thành các cấu trúc biểu hiện núi, thác nước và bãi biển đồi núi. Cây cỏ và cây bụi được cắt tỉa và tạo hình thành nhiều dạng khác nhau để tạo sự tương phản giữa các phong cảnh. Đất được chất lên tạo đồi nhân tạo và nước được hướng để tạo ra dòng suối, ao và thác nước. Các yếu tố cấu trúc bổ sung bao gồm các kết cấu của hàng rào, tường, đường đi và cầu, cùng với các yếu tố trang trí như đèn đá, bể nước, hoa, cá và thuyền. Những đặc điểm này bổ sung và làm đầy thiết kế cơ bản của khu vườn, đồng thời mang lại màu sắc và sự hấp dẫn. Các khu vườn lớn còn bao gồm các công trình nhỏ như nhà trà, đình và đền, đôi khi có thiết bị chuyển tiếp như một bàn ngồi để thưởng thức khu vườn.

Nguyên tắc cơ bản Làm vườn kiểu Nhật có các nguyên tắc cơ bản như thu nhỏ, ẩn và hiện, mượn cảnh, và không đối xứng. Đá và ao được sử dụng để biểu thị cảnh đồ lớn, và kỹ thuật thay đổi góc nhìn tạo ra ảo tưởng về khoảng cách. Sắp xếp khu vườn để không thể nhìn thấy toàn bộ mọi thứ cùng một lúc (miegakure) và tích hợp các đối tượng bên ngoài vào thiết kế (shakkei). Đối xứng không là nguyên tắc quan trọng, tạo bố cục tam giác để cân bằng lực ngang, dọc và chéo. Không chỉ để bước vào, một số khu vườn chỉ cần được xem từ bên trong hoặc từ một nơi nhất định, yêu cầu sự cân bằng giữa ổn định cấu trúc và sự hấp dẫn để thu hút ánh nhìn di chuyển qua từng yếu tố. Tất cả những điều này nhấn mạnh rằng khu vườn là một tác phẩm nghệ thuật, sáng tạo từ thiên nhiên, nhưng không hoang dã, đẹp mắt suốt cả năm.

Chủ đề cơ bản Yếu tố và nguyên tắc cơ bản trong làm vườn thay đổi theo loại hình. Tuy nhiên, một số chủ đề xuất hiện phổ biến trong nhiều loại khu vườn khác nhau. Một tảng đá lớn thường biểu thị núi Sumeru trong đạo Phật hoặc đỉnh núi huyền bí của đạo Lão. Cặp yếu tố như đá, đảo nhỏ hoặc cây đại diện cho rùa và hạc, biểu tượng truyền thống của sự trường thọ. Các chủ đề phổ biến khác bao gồm các điểm địa lý tự nhiên như núi Fuji hoặc các cảnh đẹp nổi tiếng ở Trung Quốc và Nhật Bản.

Đá, cát và sỏi Chọn đá, cát, và sỏi cần xem xét hình dạng, kích thước, màu sắc, và kết cấu. Đá là yếu tố cấu trúc quan trọng biểu thị núi và thác nước. Cát và sỏi có thể tạo hình mô hình đề xuất chảy như mây và dòng suối.

Các loại đá Khu vườn cảnh quan thường sử dụng đá tự nhiên từ núi, bờ biển hoặc sông. Có ba loại chính: đá trầm tích mịn tròn, đá nham thạch sần sù do hoạt động núi lửa, và đá biến chất cứng được sử dụng xung quanh thác nước và suối. Đá cắt cũng được ưa chuộng, đặc biệt là loại đá trầm tích mềm, để làm cầu, bể nước và đèn đá.

Lựa chọn đá Khi chọn đá cho khu vườn, quan trọng phải xem xét hình dạng và kích thước. Đá lớn với mặt sắc nhọn thích hợp cho đỉnh núi, trong khi đá có hình dạng nhẹ nhàng phù hợp với đồi đã qua thời gian. Bề mặt của đá, có thể phủ mật rê hoặc rêu, cũng cần xem xét tùy thuộc vào bố cục. Đôi khi chọn đá vì hình dạng độc đáo, giống động vật hoặc vật dụng. Tuy nhiên, người Nhật thường ưa chuộng hình dạng tự nhiên, không đối xứng hơn là hình dạng biểu tượng, và họ tập trung tích hợp đá vào bố cục hơn là sự độc đáo của từng viên đá.

Thành phần và vị trí Trong các khu vườn truyền thống, đá được phân loại theo hình dạng (đứng, cong, nằm, phẳng) và theo số lượng trong một bố cục (hai, ba, năm hoặc bảy). Nhóm ba tảng đá, sắp xếp theo chiều ngang hoặc dọc, là phổ biến và đóng một vai trò quan trọng trong thiết kế khu vườn. Việc sử dụng ba thành phần để tạo ra sự cân bằng là một nguyên tắc cơ bản không chỉ trong kiến trúc khu vườn mà còn trong các nghệ thuật khác như cắm hoa.

Cát và sỏi Cát (suna) và sỏi (jari) đã đặc trưng cho các khu vực linh thiêng từ cổ đại, và sau đó, cát từ đá granit xói mòn trở nên phổ biến trong các khu vườn cảnh khô. Hình mẫu cát, kèm theo đá, tạo nên sự tương phản quan trọng trong triết học lục địa và Nhật Bản, thể hiện sự đối lập giữa âm và dương, cũng như giữa nguyên tắc vĩnh cửu của vũ trụ và sự biểu hiện liên tục của chúng trong tự nhiên.

Trong việc tạo ra mô hình cát cho khu vườn khô, kích thước hạt và màu sắc cực kỳ quan trọng. Hạt cát quá nhỏ dễ bị xáo lạc, còn hạt cát quá lớn khó để làm nền. Màu sắc của cát cũng mang ý nghĩa tinh tế: cát trắng biểu tượng cho sự thuần khiết, trong khi các màu tối thường gợi lên cảm giác thanh bình. Cát trắng từ khu vực Shirakawa ở Kyoto được xem là tốt nhất, trong khi vùng Tokyo nổi tiếng với cát màu sắc độc đáo. Cát thích hợp cho những khu vườn chỉ để ngắm nhìn, nhưng không phù hợp cho sân nơi diễn ra các hoạt động thường xuyên, nơi sử dụng sỏi lớn hoặc viên đá nhỏ để chúng ổn định dưới áp lực của bàn chân.

Tường, hàng rào và lối đi Tường và hàng rào bao quanh khu vườn để đảm bảo riêng tư và ngăn chặn người xâm phạm. Chúng cũng là khung hình giúp nhìn nhận khu vườn như một tác phẩm nghệ thuật, đồng thời đường đi hướng dẫn du khách qua khu vườn theo ý định của người thiết kế.

Tường và hàng rào Tường và hàng rào không chỉ tạo khung cho bên trong khu vườn mà còn có thể được sử dụng để định hình các cảnh xa và tích hợp chúng vào khu vườn. Hàng rào cũng được sử dụng để che chắn tầm nhìn hoặc hướng dẫn du khách theo hướng cụ thể. Lựa chọn giữa tường và hàng rào phụ thuộc vào loại kiến trúc và khu vườn, cũng như mong muốn tạo ra hiệu ứng nhất định.

Vật liệu và phương pháp xây dựng đa dạng, từ tường đất sét của các đền đài đến rào tre linh hoạt. Chúng giúp bảo vệ quyền riêng tư, tạo ra không gian nghệ thuật và hướng dẫn người tham quan qua khu vườn theo ý đồ của người thiết kế.

Wing Fences, hay còn gọi là hàng rào màn hay rào cánh, được gắn vào công trình để kiểm soát tầm nhìn từ ban công hoặc che giấu đối tượng trong vườn.

Chúng thường được làm từ cỏ cây và tre chẻo, được biến thành tác phẩm nghệ thuật.

Lối đi Đường đi thường được xây dựng từ đất nhồi, có thể để trần hoặc phủ cát và sỏi mịn, trên đó được đặt các bức gạch lát. Các bức gạch lát thường được làm từ đá le, đá schist, đá flint và đá granite, được sắp xếp theo nhiều mẫu khác nhau tùy thuộc vào thiết kế vườn. Chúng không chỉ phục vụ mục đích thực tế mà còn đóng vai trò thẩm mỹ, tạo nên sự trang trí và hòa quyện với phong cách của người thiết kế.

Hồ, thác nước và cầu Nước đã đóng vai trò quan trọng trong nghi lễ thanh tẩy Shinto và trở thành yếu tố chính trong các khu vườn Nhật Bản, được thể hiện qua các ao, suối, và thác nước. Các cầu được sử dụng để kết nối với hòn đảo trong ao hoặc băng qua dòng suối trong khu vườn.

Ao và suối Ao trong khu vườn được tạo ra theo nhiều hình dạng khác nhau, thường tránh các hình dạng hình học như hình chữ nhật và hình tròn. Bờ ao thường được tạo thành bởi đá và viên đá bóng, tạo nên một hình dạng tự nhiên với đường bờ không đều. Nước thường được cung cấp từ nguồn tự nhiên, suối hoặc được đưa từ xa thông qua đường ống. Các dòng suối có thể được sử dụng trong các khu vườn không có ao, biểu thị cho dòng suối núi hoặc sông chảy qua đồng bằng.

Thác nước Thác nước trong vườn thường được sử dụng để tạo điểm nhấn, làm nổi bật cảnh đẹp hoặc chỉ ra nơi nước nhập vào hồ.

Nếu không có thác tự nhiên, thác nhân tạo được tạo ra bằng cách dùng đá tạo thành một vách dựng đứng và dẫn nước qua đó. Có nhiều loại thác nước khác nhau, từ thác đứng trực tiếp từ vách đá đến thác rơi từng bậc trên đá sông.

Cầu Cầu vượt trong vườn có nhiều loại khác nhau về hình dạng, vật liệu và cách xây dựng.

Chúng có thể là cầu hình cung hoặc phẳng, thẳng hoặc zigzag, sử dụng đá hoặc gỗ, và có thể treo có trụ hoặc không có trụ. Cầu có đặc điểm tinh tế hoặc cổ điển, tùy thuộc vào mục đích và phong cách của vườn.

Yếu tố trang trí So với các yếu tố cấu trúc như đá, cây cỏ và hồ, các đồ trang trí mang đến sự chân thật của con người trong khung cảnh tự nhiên. Một số còn có ứng dụng thực tế, như đèn lồng chiếu sáng đường trong vườn hoặc chậu nước dùng để làm sạch trước lễ trà. Những tác phẩm nghệ thuật như tượng Phật và pagoda thu nhỏ thường mang ý nghĩa thiêng liêng, nhưng trong vườn, chúng chỉ được sử dụng với mục đích trang trí.

Lưu vực nước Bình nước (tsukubai) ban đầu dùng để làm sạch tay trước lễ trà đã phát triển thành bình nước đá, thường làm từ đá, trong các khu vườn. Nước được đổ vào bình thông qua ống tre, tạo điểm nhấn tinh tế và thường đặt gần mặt đất trong khu vườn trà.

Shishi Odishi Shishi Odoshi là một thiết bị bằng tre trong văn hóa Nhật Bản, có độ dài được đặt giữa một trục xoay. Nước được dẫn vào để làm nặng cây tre, khiến nó đảo ngược và tạo ra âm thanh "thunk" khi chạm vào một bề mặt cứng. Ban đầu được sử dụng để đánh đuổi linh dương và heo rừng, Shishi Odoshi làm nổi bật ý nghĩa của việc kích thích tất cả năm giác quan trong thiết kế vườn.

Tượng Tượng Phật thường có chức năng và ý nghĩa tôn giáo, nhưng khi sử dụng trong một khu vườn thường phục vụ mục đích trang trí chủ yếu. Trong khi tượng Phật trong vườn của các đền Phật giáo thường được làm từ đồng, thì tượng đá thường chiếm ưu thế trong các khu vườn thông thường.

Quần đảo, đồi và nhà trưng bày Khu vườn Nhật Bản không chỉ có những phần như núi và sông, mà còn bao gồm những yếu tố như đảo và đồi núi, cũng như các công trình như nhà gác và phòng trà để cung cấp nơi thư giãn và tận hưởng cảnh đẹp.

Quần đảo Hòn đảo trong khu vườn Nhật Bản có hệ thống phân loại phức tạp dựa trên hình dạng và chức năng, đại diện cho những ý nghĩa tượng trưng như "hòn đảo hạnh phúc" hoặc biểu tượng của "núi trung tâm của vũ trụ." Chúng có thể có kích thước và chức năng khác nhau, từ chứa đồi và cây cỏ đến chỉ là một hoặc hai tảng đá. Đồi và vùng đồng bằng Khu vườn Nhật Bản không chỉ nổi tiếng với cảnh núi đồi hiểm trở mà còn tận dụng đồi xanh mướt và đồng bằng thấp, với cỏ và cây thủy sinh. Đồi có thể phủ cỏ hoặc trồng cây thông, thường xây dựng trên đảo để tạo sự tương phản và chắn tầm nhìn của ao. Ngoài ra, chúng cung cấp các điểm ngắm nhìn và địa điểm cho các cấu trúc như gian trà. Các đồi thậm chí có thể được tạo ra bằng cách sử dụng bụi cây được cắt tỉa để tạo hình dạng trừu tượng. Đình Đình là những công trình nơi người ta có thể nghỉ ngơi, ngắm trăng hoặc đợi lễ trà bắt đầu. Được đặt trên đồi, hòn đảo hoặc ven hồ, chúng có thể có nhiều kiểu dáng, từ đơn giản như "ô dù" trên một cột đến những công trình phức tạp với sàn độ cao và chiếc thảm tatami.

Nhà trưng bày và các kiến trúc khác Khu vườn trà bao gồm gian trà, nhà trà, nhà vệ sinh và các chi tiết trang trí như bánh xe nước. Gian trà và nhà trà dùng để nghỉ ngơi, nhà vệ sinh làm điểm trang trí nghệ thuật. Các chi tiết khác như bánh xe nước, cổng trúc và giếng tạo thêm sự phong phú cho không gian tự nhiên.

Hệ thực vật và động vật Những khu vườn đầu tiên ở Nhật Bản tượng trưng cho không gian linh thiêng bằng các đất cát. Thời Heian mang đến truyền thống mới từ Trung Quốc với ao và tác phẩm đá. Cây cỏ và hoa, ban đầu chỉ trang trí, sau đó trở thành yếu tố cấu trúc.

Các loại thực vật Giữa kỷ Heian và Edo, việc sử dụng cây cỏ trong vườn Nhật Bản đã thay đổi. Trong vườn "ẩm," cây cỏ tạo đường bờ biển, đồi và đồng cỏ, trong khi trong vườn "khô," hạn chế cây cỏ để tôn lên đá và cát. Cây câỏ chủ yếu là loại địa phương. Cây xanh lá rộng, rụng lá, lá kim và tre đóng vai trò quan trọng trong vườn. Chúng được sắp xếp để tạo cân bằng và tương phản màu sắc. Rêu phù hợp với khí hậu ẩm của Nhật Bản. Hoa thường xuất hiện dọc theo suối và hồ trong vườn.

Công dụng của thảm thực vật Cây cỏ trong khu vườn được sử dụng để tạo bóng mát, che giấu vàng nhìn xa, tạo khung cho cảnh đẹp, làm ranh giới, và tạo chiều sâu và phối hợp màu sắc.

Động vật Các loài động vật là một phần quan trọng trong khu vườn Nhật Bản mà thường bị bỏ qua.

Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho hồ nước không bị quá phủ bởi tảo và cây cỏ.

Cá Koi, một loại cá da trơn, là loài cá phổ biến nhất trong các khu vườn này. Chúng có màu sắc rực rỡ như vàng và cam, tạo điểm nhấn trang trí và cần có nơi để trốn tránh khỏi chim và động vật săn mồi.

Ngoài ra, trong hồ vườn còn có những loài khác như rùa, rắn nước, cũng như các loại côn trùng và động vật lưỡng cư như ếch và kỳ đà. Mặc dù chúng không có vẻ đẹp như cá Koi, nhưng chúng đều đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cân bằng của hệ sinh thái hồ nước. Hồ và các cây cỏ xung quanh cũng là nơi sống của các loài chim nước và các loài chim khác, tạo thêm sự phong phú và bất ngờ trong khu vườn, mặc dù nó được quản lý một cách cẩn thận. Cuối cùng, một số công viên và khu vườn có những cư dân đặc biệt như hươu, chúng thậm chí còn biểu diễn cúi đầu khi được cho thức ăn, làm vui mắt cho du khách tại Khu vườn Hươu nổi tiếng ở Nara.

Những dạng sân vườn Nhật phổ biến

1. Tsukiyama (Vườn cỏ kiểng): Loại sân vườn này chứa nhiều loại cây cỏ và đất cỏ xanh tươi, thường được thiết kế để tạo ra các tầng cỏ khác nhau và tạo điểm nhấn về màu sắc.

2. Chaniwa (Vườn trà): Được thiết kế đặc biệt để tổ chức các lễ hội trà Nhật Bản.

Chaniwa thường bao gồm lối đi viên mãn, cây cỏ xanh tươi và sân vườn nhỏ để thả mình và nếm trà.

3. Karesansui (Vườn cạn): Còn gọi là “sân vườn khô,” loại sân vườn này thường không có cây cỏ, chỉ chứa đá và cát. Thiết kế sáng tạo với những tảng đá sắp xếp một cách tỉ mỉ tạo ra một không gian tĩnh lặng và độc đáo.

4. Kaiyu-shiki (Vườn dạo): Được xây dựng để thúc đẩy sự tương tác và khám phá, vườn này có mạng lưới đường đi viên mãn, khu vực thả mình và các yếu tố thiên nhiên đa dạng như đá, cây cỏ và nước.

5. Tsubo-Niwa (Vườn nhỏ): Dành cho các không gian hẹp, Tsubo-Niwa là sân vườn nhỏ gọn nhưng tinh xảo. Chúng thường tận dụng mọi góc nhỏ để tạo ra một không gian tương tác và thư giãn.

6. Tenshin-En (Vườn thiền): Được thiết kế cho mục đích thiền tập, TenshinEn tạo ra môi trường tĩnh lặng với các yếu tố thiết kế đơn giản như cây cỏ và đá.

Lời kết Lĩnh vực kiến trúc cảnh quan không chỉ hình thành không gian sống mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, đồng thời là một nghệ thuật đặc biệt thể hiện sâu sắc mối liên kết giữa con người và thiên nhiên. Kiến thức trong lĩnh vực này không chỉ giới hạn ở kiến trúc và mỹ thuật mà còn bao gồm cả các yếu tố văn hóa và xã hội. Kỹ năng phân tích không chỉ xuất hiện trong quá trình đánh giá thực tế mà còn được kết hợp với sự sáng tạo mang giá trị thực tế. Với mục tiêu tạo ra không gian sống thuận tiện và đẹp, kiến trúc cảnh quan cũng không quên đặt vấn đề bảo vệ môi trường lên hàng đầu. Nhìn vào tình hình hiện tại và triển vọng tương lai, ngành này hoàn toàn có khả năng phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là khi nhu cầu về kiến trúc cảnh quan tăng cao trong các dự án khu đô thị và khu dân cư. Nhìn chung, sự quan tâm đặt ra cho ngành kiến trúc cảnh quan ở Việt Nam ngày càng lớn, khiến cho nó trở thành một lĩnh vực có nhiều tiềm năng và không ngừng phát triển.

Nguồn tài liệu và hình ảnh

1. Sách “Kiến Trúc Cảnh Quan” - Hàn Tất Ngạn 2. Tạp chí WLA số tháng 1/2023 - Damian Holmes 3. https://lss.vn/kham-pha-triet-ly-nghe-thuat-trong-thiet-kethi-cong-san-vuon-nhat/ 4. Sách “The art of Japanese Gardens” - David and Michiko Young 5. https://worldlandscapearchitect.com/little-island-animmersive-experience-on-the-hudson-river/?v=e14da64a5617 6. https://worldlandscapearchitect.com/what-is-landscapearchitecture/?v=e14da64a5617 7. Pinterest và google

thanks! best regards